rolverdeling op de achterzijde van henrik ibsen regie ivo van hove vertaling & bewerking judith herzberg dramaturgie bart van den eynde scenografie & lichtontwerp jan versweyveld kostuumontwerp jan versweyveld, wim van vliet assistentie regie jorinde keesmaat assistentie scenografie katrijn baeten, ramón huijbrechts casting adviezen hans kemna hoofd techniek & productie götz schwörer productieleiding annetje van dijk kleedster inge van den ende kap & grime roswitha evenwel techniek tim maks van den broek (1e inspiciënt), emile bleeker, anthony olthof, hans pieksma, dennis van scheppingen decor uitgevoerd door atelier amsterdam kostuums uitgevoerd door atelier toneelgroep amsterdam: farida bouhbouh, marietje snitjer, tineke tillema, o.l.v. wim van vliet fotografie jan versweyveld, jasper zwartjes met dank aan new york theatre workshop coproductie holland festival
De voorstellingen van Hedda Gabler in de Zuiveringshal (15 t/m 19 aug 06) zijn mede mogelijk gemaakt door de Westergasfabriek.
fotografie jan versweyveld, jasper zwartjes grafisch ontwerp jan versweyveld en studio jona druk ssp amsterdam
een teken des tijds
Hedda Gabler is een moderne vrouw, die
haar vader is overleden en haar geld is op.
antwoord, net als de mannen in haar omge
tunistisch huwelijk: Hedda krijgt luxe en
haar eigen leven wil leiden: wild en onver
ving. Na een onstuimige jeugd met talloze minnaars trouwt ze Jurgen Tesman, een
succesvol wetenschapper. Ze is bijna dertig,
Het is voor beiden een liefdeloos en oppor maatschappelijke zekerheid, Tesman krijgt een ‘trophy wife’. Hedda walgt echter van
het leven als huisvrouw. Verveeld en gefrus
treerd droomt ze van de wereld buiten en
Ivo van Hove en Jan Versweyveld maakten
Als Hedda’s vroegere geliefde Lövborg
York Theatre Workhop. De voorstelling won
de woeste feestjes van huisvriend Brack.
terugkeert van een verblijf in het buitenland,
wordt ze geconfronteerd met de leegte van
haar bestaan. De enige uitweg is zelfmoord.
Hedda Gabler in het najaar van 2004 bij New vier prestigieuze OBIE-awards (Off Broad
way Theatre Awards), voor ondermeer regie en scenografie.
gedachten over hedda gabler van ibsen, door ivo van hove
raast ze door het huis.
Hedda Gabler heeft een bijzonder begin.
reden of oorzaak te noemen of te weten.
Twee oudere vrouwen praten over een pas getrouwd stel dat nog ligt te slapen. Ze be spreken het huis dat voor de twee is inge richt terwijl ze op huwelijksreis waren. De
echtgenoot is de lieveling van de vrouwen.
Ze hadden nooit durven dromen dat hij zou trouwen met zo’n mooie vrouw, de dochter
van een overleden generaal. Dan komt Hed da op, als een vernietigende wervelwind
Hedda is ongelukkig en laat dat zonder ge
wetensbezwaar of genade zien, zonder een Een reden om gelukkig te zijn, vindt ze niet. Uiteindelijk speelt zij, vlak voordat ze zelf
moord pleegt, een woeste dansmelodie uit het zicht van het publiek, haar laatste
schreeuw, de ultieme expressie van een
enorme drang om te leven. Het duurde even voordat ik begon te begrijpen dat diep ver
borgen in deze demonische Hedda een enor me levensdrang brandde. Het probleem is
dat ze niets onderneemt om te leven. Er is
haar opwachting en beginnen de andere
niet te maken. Om Hedda Gabler nu the
gint de vijand te vernietigen, op weg naar de
altijd wel een reden om de definitieve keuze atraal te laten werken, moeten we het Scan dinavië van eind 19e eeuw even vergeten.
Onze Hedda Gabler bewoont een loft in een grote stad. Het stuk begint in een nog leeg
appartement, zonder meubels. We zien Hed da alleen met haar piano. Het viel me op dat Ibsen aan Hedda vrij veel tijd alleen op het toneel geeft. Op die momenten uit ze haar
innerlijke pijn: ze wringt haar handen, speelt met pistolen… Dan maakt de familie Tesman
personages met hun invasie. En Hedda be
zelfmoord. De Oostenrijkse auteur Von Hof
mannsthal heeft over Ibsen geschreven: ‘Een echt menselijk kunstwerk is altijd de expres
sie van een schreeuw.’ In Hedda zien we die
schreeuw. Hedda Gabler is geen stuk over de sociale middenklasse in de 19e eeuw, geen
stuk over de conflicten tussen man en vrouw, maar een existentialistisch toneelstuk, een
onsympathieke zoektocht naar de betekenis van het leven, naar de waarheid.
regisseur ivo van hove
door de pers bejubelde voorstelling Opening
Ivo van Hove is sinds 2001 als regisseur
bij o.a. De Nederlandse Opera en bij diverse
en directeur aan Toneelgroep Amsterdam verbonden. In de afgelopen seizoenen
regisseerde hij ondermeer een succesvolle vierdelige cyclus over het huwelijk en de
scenograaf jan versweyveld Jan Versweyveld ontwierp voor Hedda Gabler een installatie waarin het publiek op bezoek komt in het nieuwe huis van Hedda en Tes足
Night. Naast zijn werk bij Toneelgroep
Amsterdam is Ivo van Hove ook gastregisseur buitenlandse gezelschappen. Hij ontving tal van prijzen in binnen- en buitenland. Vanaf seizoen 05/06 werkt Ivo van Hove aan Der
Ring des Nibelungen bij de Vlaamse Opera.
man, nog volop in staat van verbouwing. De
muren zijn nog niet afgewerkt en de inrichting is tijdelijk. Alle aanwezige meubels zijn inder足
haast bij elkaar geraapt, niet gekozen vanwe足 ge hun schoonheid maar om hun praktisch
nut. Hoewel het stuk zich grotendeels afspeelt
Hedda Gabler is de eerste Ibsen-regie van
haar huwelijk, Bracks chantage of Lövborgs
Gabler een zelfmoordstuk. Als Hedda
dionysische god te leiden – de destructieve
Ivo van Hove. ‘Naar mijn mening is Hedda
eenmaal alles heeft vernietigd kan ze alleen nog maar zelfmoord plegen. Deze zelf
mislukte poging om het leven van een krachten zijn er altijd geweest.’
moord, daarvan ben ik overtuigd, draagt
Hedda de hele tijd in zich. Dit vermogen om te vernietigen wordt niet veroorzaakt door
in de woonkamer, geeft Versweyveld op een
werpt scenografieën voor toneel, opera en
tes. De scenografie benadrukt het isolement
seurs samen.
abstracte manier ook vorm aan andere ruim van Hedda, het gevoel van onafwendbaarheid van haar zelfmoord en de onmogelijkheid om
dit noodlot te ontlopen. Jan Versweyveld ont-
dans en werkt met tal van internationale regis
biografieën van de acteurs staan op: www.toneelgroepamsterdam.nl
Brack - Nee, nee, dat niet. Maar als er nu
eens iets op uw weg kwam wat met grote woorden een ernstige en verantwoordelij
ke taak heet. (glimlacht) Een nieuwe taak, mevrouwtje Hedda.
Hedda (boos) - Hou toch op! Zoiets, dat zult u nooit beleven.
Brack (voorzichtig) - Over een jaar spre ken we daar verder over. Over een jaar. Hoogstens.
Hedda - Hou op, zeg ik toch! Ik denk vaak dat ik maar voor één ding op de hele wereld in de wieg ben gelegd.
Brack (komt dichterbij) - En dat is, als ik vragen mag?
Hedda (staat naar buiten te kijken) -
Om me dood te vervelen. Zo, nu weet u het.
henrik ibsen Henrik Ibsen (1828-1906) is de schepper van het moderne drama. Zijn leven en werk
waren sterk met elkaar verbonden. Als een
van de eerste schrijvers gaf hij het gewone,
ivo van hove over henrik ibsen
alledaagse in zijn stukken een tragische
dimensie. Ibsen was ongekend productief.
Hij schreef twee grote ‘dramatische gedich ten’ Brand en Peer Gynt en ruim twintig
toneelstukken zoals Nora of Een Poppen huis, Spoken, De Wilde Eend en John
belang op het spel. Een mens is maar een mens. Dat wil Ibsen ons laten zien. In zijn
notitieboek schreef hij over dit stuk: ‘In dit De burgerlijke helden in de toneelstukken
van Henrik Ibsen (1828-1906) dromen altijd
over de vrijheid en totale onafhankelijkheid,
maar hun dromen blijken bedrog. Er is altijd wel een reden om geen definitieve of radi cale keuzes te maken, er staat altijd wel
familie, een huwelijk of een maatschappelijk
stuk wilde ik geen probleem behandelen.
Het was mijn bedoeling om mensen te laten zien, hun stemmingen en hun lot, in een
specifieke maatschappij, onder specifieke omstandigheden.’ Vergeet niet dat Hedda Gabler in 1890 is geschreven, tien jaar na
Nora of Een poppenhuis. Destijds had Ibsen een intense behoefte om partij te kiezen
Gabriel Borkman. In zijn werk tastte Ibsen sociale conventies aan en hield hij de
bekrompen huwelijksmoraal tegen het licht.
stuk ‘een zelfportret van de schrijver en diens beklemde emotionele leven’
In Hedda Gabler toont hij een vrouw die worstelt met een existentiële crisis. De
meer informatie over ibsen op:
Noorse psycholoog Arne Duve noemde het
www.noorwegen.nl/ibsen
voor Nora: hij laat haar besluiten om de man
een leeft volgens de regels, omdat het leven
en haar de tarantella laat dansen. Vrijheid is
beklemmend. Het is niet makkelijk dat te aan
te verlaten die haar als een pop behandelt
een fundamentele waarde die essentieel is voor de zelfontplooiing van het individu.
Hedda Gabler is echter geen stuk waarin
sociale mistoestanden worden aangeklaagd, waarin ‘een probleem’ wordt behandeld.
Ibsen is tien jaar ouder en een heleboel illu sies armer. De wereld van Hedda is een
provinciale, burgerlijke wereld waarin ieder
zo leefbaar wordt... Maar ook monotoon en vaarden. Wie de regels zo hartgrondig ver
acht en er zo’n overspannen idealisering van de vrijheid op nahoudt als Hedda, kan alleen kiezen voor de dood. Haar wanhopige ge spartel doet me denken aan het centrale
beeld van Peer Gynt waarin het hoofdperso
nage een ui afpelt en tot de ontdekking komt dat er niets inzit.
amsterdam zuiveringshal wo 21 (try-out), do 22 (première), vr 23, za 24 jun, di 15 t/m za 19 aug utrecht central studios, reserveren via stadsschouwburg di 26 t/m vr 29 sep
06 07 hedda gabler première een teken des tijds
van henrik ibsen regie ivo van hove coproductie holland festival
21 jun (try-out), 22 juni (première) t/m 24 jun 15 aug t/m 14 okt 06
het temmen van de feeks liefde tussen beul en slachtoffer
van william shakespeare regie ivo van hove 22 t/m 29 aug 06
don carlos schreeuw om een betere wereld
van friedrich schiller regie theu boermans productie toneelgroep amsterdam / de theatercompagnie 13 t/m 22 sep 06
hemel boven berlijn première een golf van liefde van peter handke
regie ola mafaalani
productie toneelgroep amsterdam /
scènes uit een huwelijk de puinhopen van een bijna ideaal huwelijk
van ingmar bergman regie ivo van hove coproductie kaaitheater brussel 10 nov t/m 23 dec 06
oresteia première van bloedwraak naar rechtspraak van aischylos regie johan simons
productie toneelgroep amsterdam / ntgent 18 nov 06 t/m 20 jan 07
tamtam drie weken toneelgroep amsterdam in stadschouwburg amsterdam 23 nov t/m 10 dec 06
rouw siert electra ondergang van een aloude dynastie van eugene o’neill regie ivo van hove selectie topstukken 06/07
coproductie toneelschuur haarlem 7 dec 06 t/m 7 apr 07
american repertory theatre 2 okt t/m 9 nov 06
ensemble toneelgroep amsterdam barry atsma, kitty courbois, jacob derwig, roeland fern
hout, renée fokker, fred goessens, janni goslinga, marieke heebink, fedja van huêt, hans kesting,
hugo koolschijn, hadewych minis, chris nietvelt, frieda pittoors, alwin pulinckx, halina reijn, eelco smits, karina smulders, gunilla verbeke, leon voorberg, benjamin de wit | (gast)acteurs o.a.
de theatercompagnie, ntgent en american repertory theatre pierre bokma, elsie de brauw,
antwerpen de singel wo 4 t/m za 7 okt | haarlem toneelschuur wo 11 t/m za 14 okt wijzigingen voorbehouden
echt iets om naar toe te leven een morfine sprookje
tragedie première honden plegen geen zelfmoord
regie gerardjan rijnders
15 mrt t/m 14 apr 07
idee arjan ederveen 6 jan t/m 8 feb 07
van & regie gerardjan rijnders
in compagnietheater amsterdam
intra-muros première muziektheater voor twee acteurs, contratenor, vocaal kwartet, strijkkwartet en elektronica
romeinse tragedies première coriolanus, julius caesar, antonius & cleopatra
compositie & regie eric sleichim
coproductie holland festival
van peter verhelst
productie muziektheater transparant /
bl!ndman in coproductie met toneelgroep amsterdam en concertgebouw brugge 12 jan t/m 8 mei 07
maeterlinck (werktitel) première de tastende mens van maurice maeterlinck
regie christoph marthaler
productie toneelgroep amsterdam / ntgent in coproductie met stadsschouwburg amsterdam
8 mrt t/m 29 apr 07
van william shakespeare regie ivo van hove jun 07
De voorstellingen van Toneelgroep Amsterdam zijn tijdens de tournees door heel Nederland en België te zien. toneelgroep amsterdam, thuis in stadsschouwburg amsterdam Meer weten over Toneelgroep Amsterdam of de nieuwsbrief ontvangen? Een workshop of cursus volgen bij een voorstelling? www.toneelgroepamster dam.nl of info@toneelgroepamsterdam.nl, prinsengracht 437, 1016 hm amsterdam, t: (020) 531 84 84, f: (020) 531 84 85.
thomas cammaert, jappe claes, hans croiset, wine dierickx, aus greidanus jr, sanne den har
togh, katja herbers, servé hermans, myranda jongeling, han kerckhoffs, marijn klaver, marjolein ley, joris maussen, celia nufaar, mike reus, harry van rijthoven, graham valentine, steven van
watermeulen e.a. | (gast)muzikanten jonathan de ceuster, dick van daele, els van daele, kris
hellemans, vincent jansen, pieter jansen, thomas van lede, iris luypaers, romek maniewski e.a.
hedda gabler halina reijn hedda gabler, vrouw van jurgen tesman roeland fernhout jurgen tesman, docent cultuurgeschiedenis renée fokker julia tesman, tante van jurgen tesman karina smulders thea elvsted, vroegere liefde van jurgen tesman barry atsma rechter brack, vriend van de tesmans jacob derwig eilert lövborg, vroegere studiegenoot van jurgen tesman celia nufaar berte, hulp van de familie tesman