LOGISTICS IN PRACTICE_ Η παγκόσμια κρίση στις

Η ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΚΡΙΣΗ ΣΤΙΣ ΕΦΌΔΙΑΣΤΙΚΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΚΑΙ Ο ΕΎΚΟΛΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΎ JUST-IN-TIME

• ΓΡΑΦΕΙ Ό ΒΑΣΙΛΗΣ ΖΟΡΜΠΑΣ

Οδεύοντας προς τη δεύτερη επέτειο της πανδημίας, η κρίση στις παγκόσμιες Εφοδιαστικές Αλυσίδες δεν λέει να κοπάσει. Το θέμα είναι, προφανώς, περίπλοκο και πολυπαραγοντικό, οι άνθρωποι, όμως, ψάχνουν πάντα για απλές εξηγήσεις. Για κάποια media το Lean Supply Chain και το Just-in-Time έγιναν ο εύκολος στόχος. Η κύρια αιτία είναι ότι υπάρχει σημαντική παρανόηση για τους κύριους λόγους ύπαρξης του JIT και την αξία που προσδίδει στην επιχείρηση.

Η αρχική σύλληψη της ιδέας του JIT από την Toyota δεν ήταν η μείωση του κόστους αποθέματος, αλλά η προσπάθεια για παραγωγή προϊόντων με λιγότερες αστοχίες και ελαττώματα. Η ιδέα ήταν να πηγαίνουν μόνο τα απαραίτητα ενδιάμεσα προϊόντα από το ένα στάδιο στο άλλο, και όλα τα προβληματικά να ανιχνεύονται γρήγορα, να διορθώνονται και να διαγιγνώσκεται η αιτία δημιουργίας τους όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Ήταν μια διαδικασία, λοιπόν, που σκόπευε στην εξάλειψη των σφαλμάτων στην πηγή. Το σύστημα βοήθησε τελικά την Toyota να μειώσει και τα αποθέματα (άρα και να κερδίσει χρηματοοικονομικά), αλλά η κύρια ώθηση ήταν προς την κατεύθυνση να μειωθεί δραματικά το σκραπ, η επανεπεξεργασία και τα παράπονα των πελατών. Αυτά είναι αντικείμενα με πολύ μεγαλύτερη αξία από το κόστος των αποθεμάτων. Το JIT είναι ένα μονοπάτι που οδηγεί στην αύξηση της ποιότητας και ικανοποίησης του πελάτη, κάτι πολύ πιο σημαντικό από τα χρηματοοικονομικά οφέλη.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το JIT δημιουργεί εξ ορισμού ευελιξία. Η ακριβής παράδοση ακριβώς των απαιτούμενων ποσοτήτων στον σωστό χρόνο και στο σωστό σημείο απαιτεί ένα σφιχτό κανάλι επικοινωνίας που ενώνει πελάτες, παραγωγούς, διανομείς και προμηθευτές. Είναι ένα σύστημα που επιτρέπει γρήγορες προσαρμογές στις εξωτερικές συνθήκες, ακριβώς επειδή δεν έχει βραδυκίνητους μηχανισμούς και περίσσειες (χώρου, χρόνου, ποσότητας). Είναι ένα σύστημα που η ροή της πληροφορίας γίνεται όσο το δυνατόν αυτόματα, άρα γρήγορα και χωρίς παρανοήσεις ή ανθρώπινη παρέμβαση που πιθανόν αλλοιώνει την πραγματική εικόνα. Είναι ένα σύστημα που κυρίως έχει σκοπό να αυξήσει την προσαρμοστικότητα των εταιρειών στις εξωτερικά μεταβαλλόμενες συνθήκες. Είναι υπό αυτήν την έννοια ένα σύστημα που κάνει τον οργανισμό πιο ανθεκτικό, όχι πιο εύθραυστο.

Ακόμh και αν νομίζουμε ότι τα μεγάλα αποθέματα μπορούν να μας σώσουν σε περιόδους κρίσης, αυτό το συναίσθημα είναι παραπλανητικό. Η όποια βοήθεια είναι στην πραγματικότητα εξαιρετικά παροδική. Πόσων

To Just-in-Time δεν είναι απλά μια στρατηγική αποθεμάτων. Είναι μια φιλοσοφία που διαπερνά οριζόντια όλη την Εφοδιαστική Αλυσίδα μιας εταιρείας και επεκτείνεται και στους προμηθευτές της.

μηνών απόθεμα μπορούμε να τηρήσουμε; Είναι βέβαιο ότι το απόθεμα θα είναι στο σωστό υλικό που μπορεί να παράξει το σωστό τελικό προϊόν που θέλει η αγορά; Μήπως το απόθεμα των υλικών θα υποβαθμιστεί ποιοτικά με την πάροδο δυσανάλογα μεγάλου χρόνου;

Το να εγκαταλείψει μια επιχείρηση το JIT -αν υποθέσουμε ότι το εφαρμόζει ήδη, πράγμα σπάνιο στην Ελλάδα- λίγο μπορεί να βοηθήσει με τις τρέχουσες προκλήσεις. Ούτως ή άλλως, οι περισσότερες επιχειρήσεις τηρούν μεγάλα αποθέματα, ακόμη και αν προσπαθούν για JIT λογικές. Τα συνήθη προβλήματα προμήθειας υλικών είναι διάρκειας περιορισμένου χρόνου, που μπορούν να αντιμετωπιστούν με εναλλακτικούς προμηθευτές, αλλαγή συνταγής κ.λπ. Η παρούσα πρόκληση είναι σε άλλη κατηγορία. Κατ’ αρχάς είναι παγκόσμια σε απόλυτο βαθμό. Δεν υπάρχει προμηθευτής που είτε δεν έχει φτάσει ήδη στα όριά του είτε δεν έχει βρει ήδη μόνιμη εναλλακτική. Οι πιθανές εναλλακτικές πηγές και λύσεις έχουν σε μεγάλο βαθμό διερευνηθεί και εξαντληθεί. Επιπροσθέτως, οι αλλαγές στις ανάγκες της αγοράς αλλάζουν σε μικρό χρόνο και σε δραματικό βαθμό. Σε τι θα μας χρησιμεύσει ένα τεράστιο απόθεμα σε χάρτινα τραπεζομάντηλα όταν η εστίαση έχει κλείσει, και η αγορά ζητά απε-

γνωσμένα χάρτινες σακούλες για delivery;

Είναι ενδιαφέρον να δούμε τι έκανε ένας από τους ηγέτες του JIT παγκοσμίως, η Amazon. Έχοντας χαρτογραφήσει εγκαίρως όλη την αλυσίδα από άκρη σ’ άκρη, εντόπισε γρήγορα ότι η δυναμικότητα των μεταφορών σε παγκόσμιο επίπεδο θα έφτανε γρήγορα στα όριά της. Και αποφάσισε να κάνει το αντίθετο από ό,τι συνίσταται συνήθως: ενσωμάτωσε τις μεταφορές στο σύστημά της. Αυτό αν και μοιάζει οξύμωρο, δεν είναι. Το δυνατό σημείο της Amazon δεν είναι η δύναμή της στο retail, αλλά η δύναμή της στα logistics.

H Amazon, λοιπόν, επένδυσε 61 δις δολάρια το 2021, σε σχέση με μόλις 38 δις δολάρια το 2020. Έφτιαξε τα δικά της container, βρήκε και μετέτρεψε καράβια που μετέφεραν ξυλεία σε πλοία μεταφοράς container. Αυτά είναι πιο μικρά, άρα πιο ακριβά ανά container, αλλά έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν να ξεφορτώσουν σε μικρότερα λιμάνια. Χρησιμοποίησε, λοιπόν, δευτερεύοντα λιμάνια για να παρακάμψει τα μεγάλα, τα οποία είχαν φρακάρει από τα εκατοντάδες πλοία που έτρεξαν να αναπληρώσουν μετά το τέλος του πρώτου κύματος, κερδίζοντας δύο και τρεις εβδομάδες σε σχέση με τα συνήθη μεταφορικά. Χρησιμοποίησε ακόμα και πανάκριβες αεροπορικές μεταφορές, όταν γρήγορα συνειδητοποίησε ότι οι τιμές τους ορισμένες φορές ήταν συμφέρουσες σε σχέση με τις τιμές των «νορμάλ» μεταφορών. Για να το κάνει αυτό είχε χτίσει την ικανότητα να παρακολουθεί κάθε κρίκο της αλυσίδας ξεχωριστά και να λαμβάνει αποφάσεις σε χρόνο άπιαστο για τους ανταγωνιστές της. Αυτή η προσπάθεια δεν ξεκίνησε τώρα, αλλά πριν από την πανδημία, από το 2016. Και το σημαντικότερο, επένδυσε στην πρόσληψη 100.000 νέων υπαλλήλων, ώστε να αντιμετωπίσει το κυριότερο σημείο όπου θα γινόταν το μεγαλύτερο bottleneck στις τελικές αποθήκες.

To Just-in-Time δεν είναι απλά μια στρατηγική αποθεμάτων. Είναι μια φιλοσοφία που διαπερνά οριζόντια όλη την Εφοδιαστική Αλυσίδα μιας εταιρείας και επεκτείνεται και στους προμηθευτές της. Είναι μια φιλοσοφία που οδηγεί στο να εξαλείφει τα λάθη και τα περιττά στάδια σε κάθε διαδικασία, μέσω κύκλων συνεχούς βελτίωσης, που κάνει τη λήψη της απόφασης άμεση και υπολογισμένη. Υπό αυτήν την έννοια είναι απολύτως απαραίτητη σε περιόδους μεγάλης αβεβαιότητας, όπως τώρα.

O Βασίλης Ζορμπάς είναι χημικός μηχανικός, κάτοχος ΜΒA, ειδικός στην διοίκηση παραγωγής, τον προγραμματισμό και τη μείωση κόστους. Από το 2000 έως το 2014 κατείχε θέσεις ευθύνης, όπως Προϊστάμενος Παραγωγής, Διευθυντής Προγραμματισμού και Διευθυντής Project Εφοδιαστικής Αλυσίδας στην Coca-Cola Hellenic. Σήμερα, παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες σε θέματα δομών διοίκησης, προγραμματισμού παραγωγής, συστημάτων απόδοσης, συστημάτων πρόβλεψης και business intelligence. vzorbas@inpractice.gr