---------_---_-------_--------------_---_-------_---------_
Gezien worden
is waar het om draait! 30I2016 I B. JRMGZN
SWP JAARMAGAZINE 2016_6.indd 30
21-10-16 00:24
B.I PEDAGOGIEK
& DIDACTIEK
Als leerkracht wil je er graag voor alle leerlingen zijn. Maar in een volle klas is dat ternauwernood mogelijk. Door samen te werken met je leerlingen en hen te leren dat het nodig is dat iedereen meedoet en verantwoordelijk is, maak je het mogelijk om elke leerling te zien en er zo ook voor elke leerling te zijn. Als leerkracht speel je een grote rol door een goed voorbeeld te zijn en helder te maken wat je verwacht van de leerlingen in de klas en hier zelf naar te handelen.
----_---_-------_--------------_---_-------_---------_ CASUS: Siam wordt bij mij aangemeld omdat ze in de klas niet praat. Ze durft geen contact te maken met de leerlingen in haar groep en vraagt niet om hulp. Siam woont sinds acht maanden in Nederland en komt uit Curaçao. De leerkracht geeft aan dat zij denkt dat Siam het Nederlands niet goed beheerst,
maar het valt haar wel op dat ze de opdrachten best goed maakt. Siam is elf jaar oud. De eerste keer dat ik haar spreek kijkt ze voornamelijk naar de grond en haalt ze haar schouders op wanneer ik haar iets vraag, maar nu we elkaar vaker zien kijkt ze me langer aan. Aanvankelijk antwoordt ze mij in het
Papiaments maar steeds vaker antwoordt ze in het Nederlands. Ze vertelt dat ze zich schaamt om Nederlands te spreken. Ze vertelt ook dat ze goed kan zingen. Siam en ik praten over wat we zoal meemaken waar we goed in zijn en waar we van houden. Op een dag gaat Siam met haar rug naar me toe
zitten. Ze vraagt me te gaan zitten. Dan begint ze te zingen. Ze zingt. Ze laat zichzelf zien. Ze draait zich om en schrikt omdat ze ziet dat ik ontroerd ben. ‘Wat is er?’, vraagt ze. ‘Je zingt zo mooi’, zeg ik haar.
Elena Carmona van Loon
O
m te kunnen worden wie je bent is het nodig dat je gezien wordt en dat je jezelf leert kennen en vaardigheden ontwikkelt die het mogelijk maken je gedrag en je emoties te reguleren. Dan kan je laten zien wat je wilt laten zien en zijn wie je wilt zijn. Iedereen wil graag gezien worden en erkenning krijgen voor wat je kan en doet. Een van de eerste dingen die ik zelf tegen mijn leerlingen zeg is dat ik ze graag wil zien en dat ik goed zal opletten maar dat het mij niet altijd lukt om te weten wat er aan de hand is, of je de lesstof wel begrijpt of hoe het met je gaat omdat ik niet door ze heen kan kijken. Regie geven aan leerlingen begint hiermee. Maak hen ervan bewust dat je als je gezien wilt worden, je dan jezelf kenbaar moet maken. Laat ze weten dat zij zelf medeverantwoordelijk zijn voor wat er gebeurt in de klas. . STAP VOOR STAP Angstige en teruggetrokken leerlingen gedragen zich vaak alsof ze onzichtbaar zouden willen zijn. Dat is niet omdat ze dat echt willen, maar omdat ze
bang zijn voor kritiek of om uitgelachen te worden. In gesprekken met leerlingen kun je hen daarvan bewustmaken: ‘Je loopt zo stilletjes en met neergeslagen ogen door de klas, weet je zeker dat je dat wilt? Of zou je willen leren rechtop en met vertrouwen in jezelf door de klas te lopen?’ Siam en ik hadden als doel gesteld dat ze wilde leren om tegen volwassenen te praten en dan ook nog in het Nederlands. Wanneer je doelgericht met leerlingen wilt werken aan vaardigheden dan is het belangrijk niet te grote doelen te stellen en stap voor stap aan die doelen te werken. Elke stap die ze nemen kun je zichtbaar maken door meteen gerichte feedback te geven. In het geval van Siam benoemde de leerkracht het meteen op een positieve manier wanneer Siam tegen haar sprak of zelfs maar probeerde haar te benaderen. BETEKENIS VAN GEDRAG Gedrag betekent op zich niets. Het teruggetrokken gedrag van Siam had van alles kunnen betekenen. Dat ze niet wist wat ze moest zeggen bijvoorbeeld, of dat ze teleurgesteld was in de leerkracht of dat ze veel verdriet had over iets. Om te weten wat het gedrag betekent is het belangrijk contact te maken >> B.I2016 JRMGZN I 31
SWP JAARMAGAZINE 2016_6.indd 31
21-10-16 00:24
Regiefuncties heb je nodig om je te
kunnen redden in de maatschappij en gezonde relaties met anderen aan te kunnen gaan
_ --
-----_---_-------_--------------_---_-------_---------_
REGIE FUNCTIES
Regiefuncties heb je nodig om je te kunnen redden in de maatschappij en gezonde relaties met anderen aan te kunnen gaan. Ze zijn nodig om meerdere dingen tegelijk te kunnen doen (zoals klimmen en vooruitkijken), duidelijk te maken wat je wilt en invloed uit te oefenen op je gedrag, je in te leven, samen te werken en beslissingen te nemen en emoties en gedrag te reguleren. School is de plek bij uitstek waar leerlingen oefenen met deze functies. 1. Taal (communicatie en verbeelding) 2. Geheugen (ik kan gebruikmaken van mijn geheugen) 3. Perceptie (denken over jezelf en de wereld om je heen) 4. Motoriek (mijn lichaam doet wat ik wil) 5. Zelfcontrole (ik doe wat ik wil doen) 6. Geweten (ik houd rekening met mezelf en anderen) 7. OriĂŤntatie in tijd en ruimte (ik weet tijd en ruimte in te schatten) Tip: In het boek Regie versterken in het onderwijs staan per regiefunctie doelen in de Mindmap Regiefuncties geformuleerd. Per regiefunctie wordt hierin op voor kinderen begrijpelijke taal beschreven wat ze eigenlijk zouden moeten leren zodat ze ander gedrag zouden kunnen laten zien.
Carmona van Loon, E.I. (2016). Regie versterken in het onderwijs. Worden wie je bent. Amsterdam: Uitgeverij SWP.
HOE SPREEK JE LEERLINGEN AAN OP EEN MANIER DIE REGIE VERSTERKT? 1. Benoem wat je ziet gebeuren 2. Vraag of ze het zelf doorhebben 3. Vraag of ze dit echt willen 4. Benoem de waarden (en daarmee grenzen/regels) in de klas en de consequentie die volgt als ze zich hier niet aan houden
HOE ZIET EEN ONDERWIJSKUNDIG ZINVOLLE RELATIE ERUIT? Een onderwijskundig zinvolle relatie heeft vijf bouwstenen: 1.Basisveiligheid: zien en acceptatie (je doet er toe en wordt opgemerkt) 2.Doelgericht zijn; afstemmen en begrenzen (wat heb jij nodig?; waar werken we aan?; ik begrens jou als dat nodig is, als waarden of veiligheid in de klas in het geding zijn) 3.Zelfvertrouwen bevorderen (ik vertrouw er op dat jij het kan leren) 4.Onafhankelijkheid bevorderen (je krijgt gerichte feedback op wat je leert en de inspanning die je verricht, en ik stel vragen om je bewust te maken) 5.Eigenheid, creativiteit en uniciteit bevorderen (jouw mening en talent doen ertoe)
32 I2016 I B. JRMGZN
SWP JAARMAGAZINE 2016_6.indd 32
21-10-16 00:24
B.I PEDAGOGIEK
& DIDACTIEK
REGIE VERSTERKEN IN HET ONDERWIJS In dit boek worden praktische handvatten gegeven om doelgericht met zogenaamde Regiefuncties van leerlingen aan de slag te gaan. Regiefuncties zorgen ervoor dat leerlingen zelf invloed kunnen uitoefenen op hun gedrag en leerproces. Hierdoor leren leerlingen zichzelf kennen, ervaren ze dat ze keuzes hebben en krijgen ze meer zelfvertrouwen.
_ --------- _ ------- _ --- _ -------------- _ ------- _ --- _ --------------- _ -Elena Carmona van Loon | ISBN 9789088506512 | ¤ 28,50 | www.swpbook.com/1885
-----_---_-------_--------------_---_-------_---------_ met de leerling en te achterhalen welke te leren vaardigheid hierachter zit. Als hulpmiddel hierbij heb ik de Mindmap Regiefuncties ontwikkeld. In het kader Regiefuncties vind je een toelichting op welke functies er zijn en wat deze betekenen. Omdat het spannend is om nieuw gedrag te laten zien en te experimenteren met een andere rol in de klas is het nodig dat leerlingen kunnen bouwen op volwassenen in hun omgeving die weten wat zij aan het leren zijn, erop vertrouwen dat ze dat kunnen en hen laten zien hoe goed ze bezig zijn. Een goede en zinvolle relatie met de leerkracht helpt hierbij. Alle leerlingen hebben dat nodig. De leerkracht zelf trouwens ook. Jij hebt het vertrouwen van je collega’s en schoolbestuur even hard nodig. REGIE VERSTERKEN IN DE KLAS Omdat alle leerlingen in de klas verschillend zijn en zij zich in sociaal-emotioneel opzicht anders ontwikkelen is het belangrijk dat je als leerkracht goed in de gaten houdt wat er in de klas speelt. In de groep vinden allerlei processen plaats omdat leerlingen oefenen met vaardigheden en rollen. Deze processen zichtbaar maken en bespreken wat je ziet in de klas helpt leerlingen om na te denken over hun eigen gedrag en bedoeling. Praat op een open manier met je leerlingen over wat je ziet en bespreek welk gedrag je verwacht aan de hand van waarden die je samen met hen opstelt. Dit helpt om het klimaat in de klas veilig en te houden zorgt ervoor dat oefenen met vaardigheden en kennis mag en kan. WAARDEN VASTSTELLEN Afhankelijk van de leeftijd van de leerlingen zijn verschillende waarden voor kinderen belangrijk. In groep 1, 2 of 3 zullen leerlingen aangeven dat ze het belangrijk vinden dat je elkaar niet zomaar aanraakt of dat er van hun spulletjes afgebleven moet worden. Dat heeft te maken met hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Op die leeftijd is je eigen lichaam en eigen spulletjes belangrijk om te beschermen. In groep 8 zullen leerlingen eerder aangeven dat ze het belangrijk vinden dat ze hun eigen mening te mogen geven, niet uitgelachen te worden>en > dat er niet buitengesloten mag worden. Ook dat heeft met
Siam begint in de klas steeds meer van zichzelf te laten zien. Ze praat voorzichtig met de leerkracht en de andere kinderen in de klas. Ze gaat bijna naar het voortgezet onderwijs. Ze denkt erover zich aan te melden bij
de schoolband. Bij haar oma, die in een verzorgingstehuis woont, heeft ze al een keer voor een groep bewoners gezongen. Die vonden dat fantastisch. En ook haar oma was ontroerd.
hun sociaal-emotionele ontwikkeling te maken. Op die leeftijd telt de groep en de manier waarop je gezien wordt door anderen. Samen met de klas kun je als leerkracht bespreken welke waarden de leerlingen belangrijk vinden en aan de hand daarvan kunnen bepaalde gedragsregels worden opgesteld. Een klas laat zich beter sturen wanneer waarden die voor een ieder in de klas belangrijk zijn leidend zijn bij welk gedrag er wordt verwacht. Leerlingen begrijpen dan dat de regels er niet zijn om de leerkracht te plezieren maar om de leerlingen te leren goed met elkaar om te gaan en om veiligheid te bieden. >>
Elena Carmona van Loon
is orthopedagoog-generalist
B.I2016 JRMGZN I 33
SWP JAARMAGAZINE 2016_6.indd 33
21-10-16 00:24