Filosoferen op het bord

------------------------------------------ _

Filosoferen op het bord Hebben dieren eigen verantwoordelijkheid? Hoeveel geld is genoeg? Van wie is de aarde? Wie is de baas van je wil?

Wat mag je doen met een vijand? Nanda van Bodegraven

Waarom filosoferen met kinderen?

Filosoferen met kinderen is verrassend en biedt kinderen de mogelijkheid onder andere hun mondelinge taalvaardigheid in te zetten en te oefenen. Tijdens het filosoferen onderzoeken kinderen met elkaar een vraag, waar geen kant en klaar, goed of fout antwoord op is. Omdat er geen eenduidig antwoord is, kunnen kinderen er goed over praten en nadenken.

Gespreksvaardigheden Eigenlijk is filosoferen een training communicatieve vaardigheden. Kinderen leren hun eigen stem te laten horen, ze leren om helder te argumenteren, maar ook om te luisteren naar anderen 42 I2015 I B. JRMGZN

en daarop te reageren en dit mee te nemen in hun afweging.

Natuurlijk zijn goede communicatieve vaardigheden cruciaal in onze maatschappij. Niet alleen selecteren veel bedrijven hun personeel daarop, ook voor jezelf is het prettig om gemakkelijk te kunnen zeggen wat je vindt, dit snel en precies te kunnen doen, maar ook om de inbreng van anderen mee te kunnen nemen, want zo onderhoud je goede relaties en tegelijk zorg je voor jezelf. Juist dit voedt het filosoferen met kinderen: zowel jezelf serieus nemen als de ander.

Openheid en verwondering Omdat tijdens het filosoferen onderzocht wordt wat we niet weten, krijgen kinderen meer oog voor het niet vanzelfsprekende, en openheid voor het onbekende.

Ze raken vertrouwd met vragen waar niet direct een antwoord op is en waar ze zelf een antwoord op moeten formuleren. Dit sti-

muleert de verwondering en de nieuwsgierigheid die kinderen zo eigen is.

Levensbeschouwing zonder gedeelde levensovertuiging Alle deelnemers aan het filosofisch gesprek spreken op eigen titel. Zo kunnen ook levensvragen aan de orde komen, en ieder kind kan dit doen vanuit zijn eigen levensbeschouwelijke of religieuze achtergrond. Samen stilstaan en nadenken en bezinnen biedt ruimte voor vragen over de zin van het leven, op een vrije, open manier. Wat is belangrijk, welke keuzes maak je, wat is waardevol? En, omdat dit samen met andere kinderen onderzocht wordt, ontdekken ze ook wat anderen daarvan vinden. Waarom doet de ene persoon iets wel, en de andere iets niet? Bijvoorbeeld voor je oma zorgen? Of lange tochten in de natuur maken? Door er samen bij stil te staan, kunnen kinde-

B.I TALENTONTWIKKELING

-- _ --------------- _ ------------- __ -------

Met filosoferen kunnen kinderen een persoonlijke levensvisie ontwikkelen

ren leren van elkaar.

Daarbij leren kinderen wat zijzelf belangrijk vinden om aandacht aan te besteden. Ze leren keuzes maken en die te onderzoeken.

Met filosoferen kunnen kinderen een persoonlijke levensvisie ontwikkelen, hoe pril ook. Dat biedt een kompas om te navigeren bij latere dilemma’s en zwaarder wegende persoonlijke keuzes.

Waarom filosoferen op het bord?

Tijdens filosofische gesprekken met kinderen, gebeurt er veel.

Er zijn mooie precieze gedachten tussen zoekende en minder helder verwoorde gedachten.

Kinderen komen met persoonlijke verhalen en gedetailleerde voorbeelden. Ook ontstaan er

tijdens een gesprek vaak verschillende lijnen, want een kind reageert misschien niet op wat het laatste kind zegt, maar wat een ander kind eerder zei. Tegelijk wil je als begeleider alle inbreng maximaal waarderen.

Filosoferen op het bord biedt een toegankelijk hulpmiddel bij het begeleiden van het gesprek: alle inbreng van de kinderen wordt verzameld op het (digi) bord, in speciaal daarvoor ontwikkelde werkbladen met zogenaamde filomappen.

Kinderen kunnen soms uitweiden over persoonlijke ervaringen.

Doordat het bord de verzamelplaats is, maar ook beperkt in ruimte, helpt het om de kinderen duidelijk te maken dat ze hun gedachten helder en bondig moeten formuleren en toewerken naar een antwoord op de vraag.

Natuurlijk is het niet erg als dat soms even tijd kost voor een kind zover is.

Het gesprek zelf onderzoeken Door het gesprek op het bord te plaatsen, zie je het gesprek als begeleider letterlijk voor je, en kan je het bestuderen en onderzoeken. Zo kan je zien tussen welke uitspraken spanning zit en daar de kinderen op wijzen. Ook zie je meteen welke uitspraak goed uitgediept is door verschillende reacties, en welke minder reacties heeft. Je ziet ook of hetgeen de kinderen hebben gezegd, nog vragen oproept. En of er tegenspraak in verschillende uitspraken zit.

Al met al, een prima hulp voor de veelzijdige en overvloedige inbreng die kinderen meestal hebben.

Variëren in gespreksvormen De verschillende gespreksvormen, het werken op het (digi) bord, de mogelijke gesprekslijnen zijn uitgewerkt in het boek ‘Filosoferen op het bord’. Het is opgeB.I2015 JRMGZN I

43

B.I TALENTONTWIKKELING

-- _ ------------------------------------- _ sites over Andere web et kinderen filosoferen m pmels.nl www.tamarko filosofie.nl www.kinder envleugels.nl www.wortels why.nl www.wonder juf.nl www.filosofie

Thema; Vier kinderen die allerlei dagelijkse dingen meemaken Nanda van Bodegraven

is afgestudeerd als filosoof en filosofeert sinds veertien jaar met kinderen.

Wilt u meer weten over filosoferen op het bord, of filosoferen met kinderen in het algemeen? Zie www.nandavanbodegraven.nl voor trainingen en informatie over filosoferen op het bord en andere publicaties van haar over filosoferen met kinderen.

bouwd uit achttien thema’s. Bij de thema’s zijn verschillende gespreksvormen gekozen, waardoor de afwisseling zo groot mogelijk wordt. Zo kun je bijvoorbeeld met de kinderen een vraag onderzoeken op voor- en tegenstanders, of juist met de groep meer toewerken naar consensus, of argumenten gaan wegen en gezamenlijk onderzoeken welke argumenten sterk zijn en welke minder sterk. Ook is er soms een meer open inventariserende gespreksvorm.

Ook de kinderen onderzoeken het gesprek Ook de kinderen zien wat er op het bord staat, en krijgen zo een overzicht over het gesprek. Daardoor onderzoeken ze niet alleen hun eigen gedachten, maar kunnen ook nadenken over het gesprek als geheel. Als begeleider kan je hen daar actief bij betrekken, door te vragen wat er opvalt, wat nog beter onderzocht moet worden. Ze leren monitoren hoe een gesprek kan verlopen, en op welke manieren je in kan grijpen. Daarmee zijn we terug bij het begin: goede gespreksvaardigheden zijn uiterst belangrijk en nadenken over het gesprek als geheel helpt daar enorm bij.

Opbouw van de thema’s Ieder thema begint met verhalen over vier kinderen die allerlei dagelijkse dingen meemaken, en de filosofische vraag daarmee inleiden. Het zijn steeds dezelfde kinderen, om de herkenbaarheid te vergroten. Hieronder staat een voorbeeld van een dergelijk verhaaltje.

Na het verhaal is er een activiteit om de persoonlijke ervaringen van kinderen over het onderwerp te activeren.

Het filosoferen is per thema opgedeeld in verschillende stappen en deze komen overeen met de stappen op het werkblad.

Bij de filosofische kernvraag staan hulpvragen, om het gesprek te kunnen uitdiepen.

Er is een extra kernvraag, voor als de kinderen snel klaar zijn met de eerste vraag.

Na het geheel is er een verwerkingsopdracht, om de kinderen hun ervaringen en gedachten van het onderzoek op een eigen manier vorm te geven.

>>

- _ -----------------–-----------------------Filosoferen op het bord

Filosoferen op het bord is een methode om speels en stapsgewijs vragen te onderzoeken met een groep kinderen tussen 10 en 12 jaar. Dit boek biedt achttien inspirerende thema’s als natuur, vrienden en planeet aarde. De duidelijke structuur, sprankelende opdrachten en de handreikingen in dit boek maken van filosoferen een avontuur dat ondersteund wordt door de overzichtelijke werkwijze op het (digi)bord.

44 I2015 I B. JRMGZN

Nanda van Bodegraven ISBN 9789088504303 • 144 pagina's ¤ 22,50 www.filosoferen.swpbook.com