ILLUSTRATIE STEFANIE KAMPMAN
16 | #&-&*% #&45663 ."/"(&.&/5 1&%"(0(*&, */ %& ,*/%&3017"/( t MEI 2013
#&-&*% #&45663 ."/"(&.&/5 1&%"(0(*&, */ %& ,*/%&3017"/( t MEI 2013 |
17
DE 80/20-REGEL GELDT OOK IN DE KINDEROPVANG
Kinderopvang kan goedkoper! Als we de kinderopvang versoberen, wordt de kinderopvang weer betaalbaar. Is dat een gekke gedachte? Nee, uit het rekenmodel van Yermo Wever en Peter van Zijl volgt dat als ouders toekunnen met minder uren opvang per dag, tegen weliswaar een hogere uurprijs, de kosten per saldo lager worden voor ouders en overheid. En de marge voor de ondernemers blijft gelijk. Wat willen we nog meer? Wilma Schepers
K
inderopvang kan goedkoper! Deze kop kondigt het vervolg aan op het artikel ‘Kinderopvang te duur?’ in BBMP 02|2013. Dat artikel deed verslag van een bijeenkomst waarin vier sprekers zich bogen over de vergelijking die Yermo Wever (B&A) maakte van de kosten van de Nederlandse kinderopvang met de kosten van kinderopvang in Duitsland (Berlijn) en Denemarken. Uit deze vergelijking volgde dat kinderopvang in Nederland wel erg veel duurder is dan in onze buurlanden. De analyse van de verschillen wees naar de kosten voor overhead in de Ne-
Een soberder dagprogramma 07:30 08:30 09:00 - 16:00
16:00 - 18:30 18:30
twee groepen in één ruimte met twee pm’ers centraal ontbijt programma in eigen stamgroep met twee pm’ers twee groepen in één ruimte met twee pm’ers centrale afsluiting
derlandse kinderopvang en naar het dagprogramma. Maar er was meer. Yermo Wever onderzocht samen met Peter van Zijl van Pelosa in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken de kostprijs en het gebruik van kinderopvang (voor de details: zie eerder genoemd artikel). Daar kwam uit dat de overgrote meerderheid van de kinderen tussen 8:00 en 18:00 aanwezig is. Gemiddeld verblijven de kinderen 8 uur en 34 minuten in het kinderdagverblijf. Ouders maken nauwelijks gebruik van de ruimere openingstijden. De gedachte dat we – bij gelijkblijvende overhead; dat is een ander probleem – de kosten
18
#&-&*% #&45663 ."/"(&.&/5 1&%"(0(*&, */ %& ,*/%&3017"/( t MEI 2013
Peter van Zijl: Het zijn communicerende vaten. Het model werkt als: t EF PWFSIFJE IFU NBYJNVNVVSUBSJFG PQSFLU t EF PVEFST EBBEXFSLFMJKL NJOEFS VSFO BGOFNFO t EF DPOWFOBOUQBSUJKFO EF TUBNHSPFQFO BOEFST WPSNHFWFO t EF LJOEFSPQWBOHPOEFSOFNFST EJU QSPEVDU XJMMFO BBOCJFEFO
kindplaats in de dagopvang teruggebracht worden met 20 procent tot ₏ 14.500 euro. Om dit te realiseren, hebben we de medewerking van de stakeholders nodig: Brancheorganisatie Kinderopvang, BOinK en het ministerie. De regelgeving rond de stamgroepen moet veranderen, en op sommige uren staan er – net zoals nu – minder pm’ers op de groep.’
Brainstorm voor kinderopvang in Nederland met 20 procent zouden kunnen verminderen door een ‘soberder dagprogramma’, was snel geopperd. Dat was dan ook wat Yermo Wever deed. Die gedachte vond ook na de twijfels en nuanceringen die tijdens de discussie verwoord werden alom bijval. Sterker nog, er werd gewezen op de ‘perversiteit van het systeem’. De ďŹ nancieringssystematiek van de kinderopvang verleidt zowel de kinderopvangondernemers als de ouders tot de handel in zo veel mogelijk uren. Als ouders minder uren dan de gebruikelijke 11 openingsuren per dag afnemen, wordt de uurprijs hoger. Immers, de ‘vaste kosten’ worden in de uurprijs verdisconteerd en die blijven gelijk bij afname van een kleiner aantal uren. De overheid vergoedt (een deel van) de kosten tot een maximum van â‚Ź 6,36 (dagopvang, 2012). Alles wat een uur opvang meer kost, is voor rekening van de ouders. Het afnemen van een volle dag wordt dan per saldo goedkoper dan het afnemen van het aantal uren dat je eigenlijk nodig hebt omdat je toch pas tegen negen uur je kind brengt en om halfvijf alweer ophaalt.
Het ministerie Tot zover een samenvatting van het voorafgaande. Ook het ministerie is inmiddels op de hoogte van de cijfers, van de analyse en van het idee dat het goedkoper kan. Maar het ministerie is nog niet overtuigd. Verdere onderbouwing is nodig. Yermo Wever en Peter van Zijl hebben zich de uitwerking van hun voorstel als een persoonlijke opdracht toegeĂŤigend. Ze zijn gedreven.
Peter van Zijl verwoordt het met: ‘We zien dat de sector in no time wordt afgebroken. 30 procent vraaguitval, dat is wat we nu hebben. Niemand weet wat er na de zomervakantie gaat gebeuren, maar ik voorzie een verdere afbraak. Als we niet oppassen gaat er een hele sector verloren. En waarom? Ouders vinden het te duur. Ouders met hogere inkomens wijken uit naar goedkopere oplossingen, zoals een au pair of gastouderopvang. Je kunt je afvragen of het voor de lagere en middeninkomens onbetaalbaar is geworden. In ieder geval is de publieke perceptie dat kinderopvang te veel kost. Dat heeft grote invloed. Om het tij te keren hebben we een product nodig dat ouders er weer van overtuigt dat kinderopvang beter is dan een particuliere houtje-touwtjeoplossing ĂŠn betaalbaar is. De markt heeft een instrument nodig om kinderopvang weer op de agenda te krijgen. Yermo en ik zijn met onze analyse en ons voorstel naar het ministerie gestapt. Het antwoord was: “Toon aan dat jullie model klopt, en we zullen met jullie meedenken.â€?’ Yermo Wever: ‘Ons model gaat uit van een dagprogramma dat je veel in onze buurlanden tegenkomt en gebaseerd is op een gericht pedagogisch programma van 7 uur per dag, van 9:00 uur tot 16:00, met twee vaste pm’ers, in een vaste stamgroep. De overheid kent een opvangtoeslag toe voor maximaal 9 uur per dag, bijvoorbeeld van 8:00 tot 17:00. Gedurende de randuren (de uren waarin gebracht en gehaald wordt) worden de kinderen van twee samenwerkende groepen samengevoegd in een ruimte met twee pm’ers. Als daarnaast uitgegaan wordt van vijf vaste vakantieweken, kan een
streamertje
De vraag van het ministerie noopte Yermo en Peter een uitgekauwd rekenmodel te maken. Om aan te tonen dat het wĂŠrkt. Een van de consequenties is namelijk dat de uurprijs omhooggaat. De vaste kosten (huisvesting, overhead) moeten immers afgerekend worden over een kleiner aantal uren. Voor het ministerie er ook maar over piekert een hogere uurprijs te vergoeden, moet wel echt aangetoond worden dat de uiteindelijke rekening lager wordt, hetzij voor het ministerie, hetzij voor de ouders. Bovendien moeten ook ondernemers het concept zien zitten. Yermo en Peter gingen met hun model de boer op en vonden zes ondernemers en het Waarborgfonds Kinderopvang enthousiast bereid om mee te denken. Een onmisbare partij in het denkproces is BOinK. Gjalt Jellesma deed mee. Sterker nog, BOinK verleende de groep gastvrijheid. BOinK is nodig omdat in de randuren de stamgroepgedachte losgelaten moet worden. Als daar meer stabiliteit in de groep tegenover staat, is de gedachte achter het model voor BOinK bespreekbaar. Twee brainstormsessies van een gideonsbende, BBMP was erbij.
Het rekenmodel Het rekenmodel is een uitgewerkt spreadsheet waarin alle aannames, punten en komma’s tot in detail zijn doorgevlooid (ook op het ministerie!). We mogen aannemen dat het betrouwbaar is. In het rekenmodel kunnen allerlei varianten ingebracht worden. In de onderstaande variant is ‘de meest gemiddelde’ situatie doorgerekend: een gezin met 2 kinderen, het gezin heeft een inkomen van 2x modaal en het gebruikt 3 hele dagen kinderopvang in een kinderdagverblijf voor 0- tot 4-jarigen.
#&-&*% #&45663 ."/"(&.&/5 1&%"(0(*&, */ %& ,*/%&3017"/( t MEI 2013 |
Effect van model als overheid maximum van โ ฌ 6.46 handhaaft. Voordeel voor ouders is ยฑ โ ฌ 500. Voor de overheid ยฑ โ ฌ 3.500
De gideonsbende
Huidig dagprogramma
,PTUFO
0WFSIFJE
0VEFST
,JOE รป
รป
รป
,JOE รป รป
รป รป
รป รป
Soberder dagprogramma
,PTUFO
0WFSIFJE
0VEFST
,JOE รป
รป
รป
,JOE รป รป
รป รป
รป รป
Effect van model als overheid maximum oprekst naar โ ฌ 9.07. Voordeel voor ouders is ยฑ โ ฌ 1.500. Voor de overheid ยฑ โ ฌ 2.700 Huidig dagprogramma
,PTUFO
0WFSIFJE
0VEFST
,JOE รป
รป
รป
,JOE รป รป
รป รป
รป รป
Consequenties: t VVSUBSJFG TUJKHU OBBS รป t QSJKT EBBMU NFU DJSDB t QSJKT PWFSIFJE EBBMU NFU t QSJKT PVEFST EBBMU NFU t PN[FU WBO BBOCJFEFST EBBMU EF NBSHF CMJKGU HFMJKL (In het rekenmodel blijft de toeslagentabel gelijk. Echter het maximum uurtarief van โ ฌ 7,09 wordt vergoed om ook de beter verdienende ouders weer terug te winnen.) Het spreadsheet met toelichting is te vinden op W: bbmp.nl/service. Uw wachtwoord is 20bbmp13
M E E R L E Z E N : W W W. B B M P. N L
Soberder dagprogramma
,PTUFO
0WFSIFJE
0VEFST
,JOE รป
รป
รป
,JOE รป รป
รป รป
รป รป
19
Natuurlijk was er discussie. Het is nogal een ingrijpend voorstel. Wat de aanwezige deelden was de zorg om de afbraak van de sector. In de gezamenlijke analyse stond de miskenning van de betekenis van kinderopvang als pedagogische voorziening centraal. Het is het adagium van โ arbeidsmarktvoorzieningโ en de invoering van de marktwerking die de kinderopvang als maatschappelijke voorziening de das om heeft gedaan. Ook op de vraag waarom de kinderopvang zich niet kan weren tegen de ontwikkelingen werd een antwoord gezocht. Het is de verdeeldheid van de sector, was de analyse. In de sector wordt op twee benen gehinkt. Er zijn aanbieders die de maatschappelijke rol en betekenis duidelijk op het netvlies hebben staan en bereid zijn daarvoor de nodige stelselveranderingen te ondersteunen. Sterker nog, sommigen van hen lopen voorop in het streven naar een andere koers (zie het artikel van Aart Verschuur โ Alleen een strateeg overleeft de crisisโ op pag. 8.) Maar de eenheid is ver te zoeken. Dat verzwakt de positie van de kinderopvang. Het zij gezegd.
Stelselwijziging? In de discussie kwamen alle denkbare twijfels en bezwaren op tafel. Wat willen we eigenlijk? Een stelselwijziging? Nee, daarvoor is het niet het moment. Er is in 1996 een fout gemaakt. Er werd gedacht dat kinderopvang door marktwerking goedkoper zou worden. Het tegendeel is waar gebleken. En ouders zijn niet per se blij met de marktwerking. Maar een systeemwijziging is een te grote stap. Al vinden een aantal aanwezigen het wel een aanlokkelijk idee. โ Het wordt tijd voor een transparante keuze: ben je een maatschappelijke onderneming of ben je dat niet?โ En: โ Juist in deze crisis moet je willen doorgroeien naar andere modellen. We moeten wel. Denk aan de vve-gelden die verdwijnen, het onderwijs dat kansen ziet. Om onze positie niet te verliezen, moet je verder willen denken en doen. Moet je willen bouwen aan een nieuwe infrastructuur, ook om te voorkomen dat wat we nu hebben, afgebroken wordt.โ
#&-&*% #&45663 ."/"(&.&/5 1&%"(0(*&, */ %& ,*/%&3017"/( t MEI 2013 |
Eerst moet de financiering op orde. Zoals het nu geregeld is, is het niet houdbaar. We moeten toe naar een ander product, een product dat voor ouders wel betaalbaar is. In de modelberekeningen komt de ouderbijdrage uit op € 250,– per kind voor een gezin dat tweemaal modaal verdient. Dat is te betalen. Daar staat dan wel tegenover dat het product beperkter is in omvang: 9 uur opvang per dag en een verplichte vakantiesluiting. Uit het onderzoek van Pelosa is gebleken dat dit voor 80 procent van de ouders een product is dat aan de behoefte tegemoetkomt. Een product aanbieden dat voor alle ouders dekkend is, is simpelweg te duur en ook een vorm van ‘maatschappelijke luxe’ die we ons op het moment niet kunnen permitteren. Daarom moeten er ook grenzen aan de open-eindfinanciering gesteld worden en kinderopvang ook voor de hogere inkomens weer een reële optie maken door de toeslagentabel aan te passen. Er volgde discussie over de behoefte van ouders met afwijkende werktijden en van alleenstaande ouders. Binnen het model blijkt de rekensom nog steeds positief uit te pakken als er voor de flexibele uren een hogere kostprijs vergoed wordt. Daar wordt meteen de discussie aan gekoppeld met werkgevers en vakbonden: moeten die nu eens niet gaan nadenken over de arbeidscontracten van jonge ouders. Het recht om vroeger, of juist later de werkdag te beginnen en eindigen om het zo mogelijk te maken dat ouders beurtelings brengen en halen? Het is maar een idee. Tot slot wordt er benadrukt dat de discussie gaat over de financiering van de kinderopvang en niet over de bedrijfsvoering. Hoe een kinderopvangondernemer het aanbod vormgeeft is uiteindelijk de zaak van de ondernemer. Voor het ministerie is dat een positief argument, want daar wordt gezegd: wij faciliteren, de uitvoering is aan de aanbieders.
Overhead? In het model wordt alleen gespeeld met de inzet van pedagogisch personeel. De vaste kosten, huisvesting, overhead, blijven gelijk. Natuurlijk worden er vragen gesteld bij de relatief (in vergelijking met het buitenland) hoge overhead en lasten. Maar ja, sinds de invoering van de marktwerking is de kinderopvang ‘marktconforme’ prijzen gaan betalen voor de vierkante meters. En de Nederlandse accommodaties zijn in buitenlandse ogen ook luxueus te noemen. En, zo wordt vastgesteld, doordat ouders kleine contracten afsluiten en er heel veel kinderen in
21
een groep zitten, moet er heel veel administratie afgewerkt worden. Het is een stuk simpeler als alle kinderen vijf dagen in de week komen. Daar komen dan de commerciële kosten nog bij. Volgens het rapport van B&A staat 56 procent van de bedrijfskosten ‘op de groep’, de rest is overhead. En dat is veel. Niet helemaal reëel meer, wordt gezegd, sinds de tijden zwaarder geworden zijn, is er in de organisaties straf gereorganiseerd. En, zo wordt gezegd, daar zit ook het rendement in, en dat is bij lange na niet de 10 procent die altijd wordt voorgehouden als ‘verstandig’. Al met al gaat het model uit van een lagere omzet, een gelijkblijvende marge, een hogere overheidsbijdrage per uur en een geringer aantal te vergoeden uren waardoor de uiteindelijke kosten omlaag gaan.
uit van elke dag 7 uren met een gericht pedagogisch programma in een vaste groep. Als het standaardpakket 9 uur is (twee randuren waarin groepen worden samengevoegd onder begeleiding van een of twee leidsters) beleven de kinderen het dagprogramma met dezelfde pm’ers. Omdat het beter betaalbaar wordt, zullen ouders weer meer dagen afnemen, wat ook beter is voor de kinderen dan zogenaamd goedkope houtjetouwtje-arrangementen. Nu, zo wordt geconstateerd, nemen ouders minder dagen af terwijl ze hogere verwachtingen hebben van de stabiliteit en kwaliteit van het pedagogisch werk op de groep. Daar zit een enorme tegenstelling. Dit model voorziet in meer groepsstabiliteit en meer rust. Kortom, het model komt de kwaliteit ten goede en dus zullen de kinderen er blij mee zijn.
Ouders?
Hoe verder?
En, worden ouders blij van dit financieringsmodel? Het lijkt wel alsof ouders hetzelfde of meer (hogere uurprijs) moeten gaan betalen voor minder dienstverlening (kortere openingstijd, vakantiesluiting), zo wordt hardop getwijfeld. Maar dat blijkt niet zo te zijn. Ouders zijn per saldo goedkoper uit omdat ze alleen de uren afnemen die ze ook werkelijk gebruiken. Het is natuurlijk ook een kwestie van hoe je het verhaal brengt. Ouders die het nodig hebben, kunnen bovenop het basispakket een aantal ‘plusuren’ afnemen. En dan de vraag of ouders erop zitten te wachten ‘in de bouwvak’ op vakantie te moeten. Het bezwaar is relatief. Voor ze het weten zitten ouders in de schoolgaande kinderen en weten ze niet beter. Een verplichte zomervakantie kun je ook zien als een van de facts of life van ouders. En dan de alom geroemde flexibiliteit? Dat willen ouders toch? Dat is een dure wens. Zelfs het ministerie onderkent dat bij meer flexibiliteit de uurtarieven gaan stijgen. Immers, flexibiliteit geeft meer onbenutte uren en dat betekent weer een hogere uurprijs. Het moet ergens vandaan komen. Een belangrijke les uit de bedrijfskunde is dat standaardisering meer efficiency oplevert en meer efficiency is besparing van geld. En een belangrijke les uit het buitenland is dat meer regelmaat samenhangt met meer arbeidsparticipatie. Daar ging het toch allemaal om?
De gideonsbende besluit om verder te gaan. Het model zal worden afgewerkt op de details en aan het ministerie gepresenteerd worden. Men realiseert zich dat het geen eenvoudig discussiestuk is. De deelnemende organisaties zijn bereid om als ‘pilot’ te dienen: een organisatie waar het nieuwe model wordt uitgetest mits het ministerie daarvoor de randvoorwaarden invult. De presentatie aan de buitenwacht zal ook de nodige zorg vragen. En met betrekking tot de ouders geldt: communiceren, communiceren en nog eens communiceren.
Kinderen? Worden kinderen gelukkiger van dit financieringsmodel? Ja! Kinderen worden gelukkig van stabiliteit en voorspelbaarheid. Het model gaat
De gideonsbende bestaat uit Yermo Wever, Peter van Zijl, een aantal directeuren van verschillende grote en middelgrote organisaties, BOinK en het Waarborgfonds Kinderopvang. Ter wille van de leesbaarheid en de gevoeligheid van het onderwerp, zijn deelnemers aan het gesprek niet letterlijk en persoonlijk geciteerd. De deelnemers herkenden zich in de beschrijving van de bijeenkomsten. De consequenties van het model zijn nog niet volledig duidelijk, daarom wilden enkele deelnemers nog niet onderschrijven dat het model werkelijk een oplossing biedt. Verder overleg is nodig. Uw reacties op dit artikel zijn zeer welkom. Schrijf een e-mail naar E: bbmp@bbmp.nl. Wilt u meedenken? Het rapport van B&A en het rekenmodel van Pelosa zijn te vinden op W: bbmp.nl/service. Uw wachtwoord is 20bbmp13.
M E E R L E Z E N : W W W. B B M P. N L
TIJDSCHRIFT VOOR BELEID, BESTUUR, MANAGEMENT & PEDAGOGIEK IN DE KINDEROPVANG
DENKT MET U MEE BELEID BESTUUR MANAGEMENT & PEDAGOGIEK IN DE KINDEROPVANG 10 | 12
BELEID BESTUUR MANAGEMENT & PEDAGOGIEK IN DE KINDEROPVANG 11 | 12
BELEID BESTUUR MANAGEMENT & PEDAGOGIEK IN DE KINDEROPVANG 12 | 12
BELEID BESTUUR MANAGEMENT & PEDAGOGIEK IN DE KINDEROPVANG 01 | 13
HEEFT
KINDEREN KANSEN GEVEN: VROEG STARTEN, LAAT SELECTEREN
GEHAD
RUBEN FUKKINK FOCUS OP VERBETERING INTERDISCIPLINAIR ONDERZOEK NAAR KWALITEIT
FLEXIBILISERING WORDT DÉ TREND VAN 2013 KWALITEIT IN BARRE TIJDEN ANS VAN HOOF WINT MANAGEMENTPRIJS
ANDERS MISSEN WE DE BOOT
S I T A R G ERS EEN
M M U N E E STE T W
BELEID BESTUUR MANAGEMENT & PEDAGOGIEK IN DE KINDEROPVANG 02 | 13
N U: E E R
BELEID BESTUUR MANAGEMENT & PEDAGOGIEK IN DE KINDEROPVANG 03 | 13
HOOGGESPANNEN
TIJD VOOR EEN FUNDAMENTELE DISCUSSIE
VERWACHTINGEN
EN
G N I T R O 20% K
KINDEROPVANG IN NEPAL
OVER
HET NIEUWE WERKEN
KINDEROPVANG IN BUURT, WIJK EN STAD
BELEID BESTUUR MANAGEMENT & PEDAGOGIEK IN DE KINDEROPVANG 04 | 13
ALLEEN EEN STRATEEG OVERLEEFT DE CRISIS
SP ECI AA L:
PEUTERS & KLEUTERS
IN DE ICT
KINDEROPVANG KAN GOEDKOPER! OUDERPARTICIPATIE ALS PAARD VAN TROJE DE KINDEROPVANG KENT HAAR CODE
Volgende nummer verschijnt rond 26 juni 2013
AANTREKKELIJKE KORTINGEN VOOR COLLECTIEVE ABONNEMENTEN
(voor bijvoorbeeld uw bestuur, toezichthouders en locatiedirecteuren)
8
HOOGWAARDIGE INFORMATIE P A X PER JAAR OP UW BUREAU GO SSIE VOOR VERNANCE Met alle informatie van de Beroepsvereniging Directeuren Kinderopvang bdKO en de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders NVTK. Neem nu een abonnement op W: bbmp.nl