Praktijkervaringen met de Beoordelingsschalen Pedagogische Kwaliteit
‘Je moet het op een gegeven moment gewoon gaan doen!’ Op een prachtige lentedag zit ik aan tafel met Mirjam Companjen (Regiomanager) en
Maureen Hogenboom (Beleidsmedewerker kwaliteit) van Stichting Eigen&Wijzer in Loos-
drecht. Ze kwamen vorig jaar september naar de kennismakingsworkshop Werken met de Beoordelingsschalen Pedagogische Kwaliteit. Sindsdien gebruiken ze de schalen om binnen hun organisatie aan kwaliteit te werken. Ik ben nieuwsgierig naar hoe ze dit aangepakt hebben, naar de uitdagingen, resultaten en toekomstplannen. Enthousiast delen ze hun ervaringen. Hieronder een verkorte weergave van ons gesprek.
Opstarten Vertel eens waarom jullie juist voor de Beoordelingsschalen Pedagogische Kwaliteit gekozen hebben? ‘Bij Eigen&Wijzer werken we al een aantal jaren structureel aan kwaliteit. Sinds 2011 gebruiken we de methode Piramide. We merkten echter dat het uitvoeren van de activiteiten binnen Piramide een belangrijkere rol ging spelen dan het doel van de activiteiten. Als er, bijvoorbeeld, op het dagschema 15 minuten buitenspeeltijd stond, zagen we soms dat pedagogisch medewerkers zelf snel de jassen aandeden bij kinderen om maar aan voldoende buitenspeeltijd te komen in plaats van dat ze rustig de tijd namen om kinderen te helpen het zelf te doen. We besloten instrumenten te zoeken om de pedagogische kwaliteit in groepen verder in beeld te brengen. Zo gebruikten we de methode Focus op kinderen en de observatielijst Kwaliteit van de Leefomgeving uit de NCKO-Kwaliteitsmonitor. Deze instrumenten gaven ons weliswaar een idee van mogelijke verbeterpunten, maar we eindigden steeds met de vraag: “Wat moeten we nu praktisch gezien eerst doen?” In 2015 besloten we bij Eigen&Wijzer een volgende stap te zetten: we investeerden in een intern scholingsprogramma voor pedagogisch medewerkers en ontwikkelden onze eigen observatiemethode. We meten nu jaarlijks op iedere locatie de pedagogische kwaliteit, de ontwikkeling van kinderen en het welbevinden van kinderen. Voor het meten van pedagogische kwaliteit gebruiken we onder andere de Beoordelingsschalen Pedagogisch Kwaliteit. Deze schalen voorzien ons van meer en gerichtere informatie dan voorheen én geven praktische handreikingen om vervolgens mee aan de slag te gaan. Met name dit laatste misten we in andere instrumenten. We gebruiken de training Oog voor interactie om medewerkers inzicht te geven in het belang van diverse interactiemomenten. De schalen en training samen vormen een mooi aanbod – gericht op groepen én medewerkers.’
Welke praktische stappen namen jullie om het werken met de beoordelingsschalen op te starten? ‘Na de workshop in september verdiepten we ons verder in de beoordelingsschalen. We probeerden ze uit in verschillende groepen en introduceerden ze vervolgens in klein teamoverleg. De medewerkers oefenden aan de hand van voorbeelden hoe je met de schalen kunt werken. Daarna voerden we op iedere locatie een dubbele observatie uit, waarbij de locatiecoördinator én een derde (objectiever) persoon (beleidsmedewerker, regiomanager, directeur) de beoordelingsschaal invulden. Zo maakten we op iedere locatie een vergelijkbare start. De observatoren vergeleken de resultaten met elkaar en koppelden ook meteen kort terug naar medewerkers – om de spanning er wat vanaf te halen. De resultaten werden per team samengevat en in het teamoverleg besproken.’
Uitdagingen Met wat voor uitdagingen kregen jullie te maken? ‘Het was even zoeken naar de juiste manier van observeren: er gebeurt ontzettend veel op een groep gedurende een drie uur durende observatie! Als observator is het verder belangrijk om je zo afzijdig mogelijk te houden om het groepsproces niet te verstoren, maar tegelijkertijd heb je soms ook input nodig vanuit de pedagogisch medewerkers omdat je niet alles weet. Observatoren die zelf werkzaam zijn op de groep liepen er tegenaan dat zij soms “gekleurd” zijn. Zij weten precies hoe het reilt en zeilt op de groep waardoor het wel eens moeilijk is om alleen datgene mee te nemen wat je “op dat moment” ziet en niet te vervallen in “dat doen ze altijd, maar vandaag…”
Tekst: Renée de Kruif, Mirjam Companjen & Maureen Hogenboom
De reacties van pedagogisch medewerkers waren verschillend. Alle medewerkers werken hard om het beste uit kinderen te halen. Als een aantal onderdelen dan niet als “voldoende” beoordeeld wordt, dan is dat confronterend. Sommigen voelden zich persoonlijk geraakt. Anderen zagen het als een uitdaging om hun dagelijkse werk te verbeteren. Dan merk je hoe belangrijk het is om een team te zijn. Wanneer medewerkers zich persoonlijk geraakt voelen door feedback, dan praat je als team over hoe je dat kunt veranderen. Niemand doet het expres “fout”. Sterker nog, onze stelling is dat beter worden en (willen) veranderen om beter te worden belangrijker zijn dan een simpel “je doet het goed of fout”. Een kritische blik mag, maar vanuit positiviteit. De beoordelingsschalen geven het team houvast. Medewerkers kunnen hiermee zien wat het volgende (soms héél eenvoudige) stapje kan zijn waaraan ze samen kunnen werken. Zo stopt het niet bij de confrontatie.’
Is het ingewikkeld om de beoordelingsschalen te gebruiken? ‘De schalen zijn niet zo complex in gebruik. In het begin kost het invullen meer tijd. Naarmate je de schalen vaker gebruikt ontwikkel je handigheid en gaat het invullen steeds sneller. We ervaren de beoordelingsschalen in ieder geval niet als technisch ingewikkeld. Alle pedagogisch medewerkers kunnen er na enige uitleg goed mee uit de voeten. We vinden de kwaliteitseisen realistisch en in de meeste gevallen ook zeker uitvoerbaar. Wel moeten er keuzes gemaakt worden: waar het accent op gelegd wordt is vaak afhankelijk van waar een locatie voor staat. Ligt het accent op natuur, dan zal het versterken van natuuractiviteiten prioriteit hebben boven bijvoorbeeld muziekactiviteiten. We accepteerden in zo’n geval dat bepaalde items niet goed scoorden. Maar ook dan is het wel goed om opnieuw na te denken waarom je doet wat je doet.’
Er zijn schalen voor 0- tot 2-jarigen en 2- tot 6-jarigen, maar jullie hebben met name verticale groepen. Hoe lossen jullie dit op?
vervolgens mooi om dit in de uitkomsten terug te zien. Hierdoor werden medewerkers weer aan het denken gezet. Een eyeopener! Inmiddels vullen wij op alle verticale groepen beide schalen in. Dit kost meer tijd, maar geeft een vollediger beeld. We zouden graag zien dat er ook een schaal ontwikkeld wordt voor verticale groepen.’
Resultaten Kunnen jullie iets vertellen over de resultaten tot nu toe? ‘De pedagogisch medewerkers zijn enthousiast over het feit dat de beoordelingsschalen concrete handreikingen bieden. Ze hebben behoefte aan zichtbare oplossingen en die zijn juist in deze beoordelingsschalen bij elk item direct zichtbaar. Vaak blijkt dan dat het werken met elkaar aan betere kwaliteit helemaal niet zo ingewikkeld hoeft te zijn. Op sommige locaties bleken verbeterpunten heel simpel en snel realiseerbaar door middel van kleine veranderingen. Bijvoorbeeld een wijziging in het dagprogramma zodat de dreumesen in de hal spelen en de baby’s alle ruimte krijgen om te kruipen. Of herinrichting van de groep, waardoor er meer speelplekken zijn. Maar we zien ook veranderingen in de taakverdeling van medewerkers. De combinatie met de training Oog voor interactie, waarbij elke medewerker persoonlijk ook kijkt naar eigen talenten en valkuilen, biedt hierbij meerwaarde. Na de eerste observatie verwerkten de observatoren en medewerkers de verbeterpunten in doelen: organisatiedoelen, locatiedoelen, maar ook doelen voor individuele medewerkers. Zo kan een medewerker heel gericht aan de slag gaan met een bepaald item en daarmee werken aan het verbeteren van de kwaliteit op de locatie én aan zijn/haar eigen ontwikkeling. Het hele team voelt zich dan betrokken. Al met al levert het werken met de beoordelingsschalen nieuwe inzichten op én onthult het vervolgstappen tot verbetering in plaats van een “voldoet” of “voldoet niet.”’
‘Je adviseerde ons om in verticale groepen de schaal te gebruiken die geschikt is voor de meeste kinderen in de groep. We besloten echter om te kiezen voor de schaal waarvan de minste kinderen aanwezig zijn. Wanneer er meer peuters waren vulden we de babyschaal in omdat juist de baby’s dan dreigen onder te sneeuwen. Het was >
Toekomstplannen
Praktische tips
Hoe gaan jullie nu verder?
Welke tips zou je anderen willen geven die overwegen om de beoordelingsschalen te gebruiken?
‘Het observeren met de beoordelingsschalen is onderdeel geworden van de procedure waarin we systematisch aan pedagogische kwaliteit werken. Na een intensieve start zal er volgend jaar per locatie gekeken worden hoe en door wie er geobserveerd wordt. Dit is afhankelijk van een aantal factoren. Bij een relatief nieuw team beginnen we met een objectieve observator. Meer ervaren en stabiele teams gaan daarnaast zelf observeren. De gegevens van het team en de onafhankelijke observator leggen we naast elkaar. Vervolgens formuleren we samen doelen voor het volgende jaar. Het zou ook goed zijn met elkaar te kijken naar hoe de resultaten tussen de verschillende locaties onderling meer en beter uitgewisseld kunnen worden: ook onderling valt veel van elkaar te leren.’
Jullie zijn met minimale training gestart. Hebben jullie behoefte aan extra training of informatie? ‘De introductie workshop was een goede start. Wellicht zou het interessant zijn om per item nog meer achtergrondinformatie en praktische handreikingen of voorbeelden te ontwikkelen en beschikbaar te stellen. Niet in het boek zelf, maar in een apart boek of bijvoorbeeld op een website. Daarnaast zouden we graag op de hoogte willen blijven van aanpassingen van de inhoud en het gebruik van de schalen. Ook zouden wij heel graag zien dat er een digitale omgeving komt waarin de data verzameld en de resultaten opgeslagen kunnen worden. Als laatste is het onze wens dat de gastouderversie en bso-versie vertaald worden. Bso-groepen zijn in schoolweken 3 á 4 uur per dag open. Waar ligt dan de focus?’
Maak een goed plan en ga ermee aan de slag. Het observeren kost tijd, maar levert uiteindelijk heel veel op. Maak de medewerkers zelf eigenaar van deze schalen. Zíj moeten de veranderingen in de praktijk brengen. Evalueer met elkaar hoe het traject verloopt en stel je doelen bij waar nodig. Laat het team aanvullend de training ‘Oog voor interactie’ volgen. Deze sluit aan bij de uitvoering van de verbeterpunten. Bovenal: Je moet het op een gegeven moment gewoon gaan doen!
Afsluitend Wanneer we kijken naar de toekomst en de vaardigheden die verwacht worden van medewerkers, dan is het nodig om te investeren in hun ontwikkeling en talenten, zodat zij op hun beurt de ontwikkeling van kinderen optimaal kunnen ondersteunen. Daarbij verdienen medewerkers een goede “handleiding”. De ervaringen van Stichting Eigen&Wijzer illustreren hoe de Beoordelingsschalen Pedagogische Kwaliteit gebruikt kunnen worden voor zelfevaluatie en continue professionele ontwikkeling.
Meer over de Beoordelingsschalen Pedagogische Kwaliteit De Beoordelingsschaal Pedagogische Kwaliteit. Leer- en leefomgeving voor baby’s en dreumesen en de Beoordelingsschaal Pedagogische Kwaliteit. Leer- en leefomgeving voor peuters en kleuters behoren tot een serie van vier schalen. Ze zijn in nauwe samenwerking met de originele auteurs naar het Nederlands vertaald. De schalen voor BSO en gastouderopvang zijn nog niet beschikbaar voor het veld. Voor meer informatie en trainingsopties, zie www. educatr.nl
Stichting Eigen&Wijzer
Stichting Eigen&Wijzer biedt peuteropvang, hele dagopvang, buitenschoolse opvang en gastouderopvang in de gemeente Wijdemeren, Stichtse Vecht, Harderwijk en Sneek. Tevens heeft Stichting Eigen&Wijzer een licentiehouder die de training Oog voor interactie in heel Nederland kan verzorgen. Zie ook www.eigen-en-wijzer.nl
Over de boeken verschenen bij Uitgeverij SWP Beoordelingsschaal pedagogische kwaliteit (0-2) Leer- en leefomgeving voor baby’s en dreumesen vertaald door Renée de Kruif en Louis Tavecchio SWP | ISBN 9789088505584 | 94 pagina’s | € 24.90 www.swpbook.com/1790
Beoordelingsschaal pedagogische kwaliteit (2-4) Leer- en leefomgeving voor peuters en kleuters vertaald door Renée de Kruif en Louis Tavecchio SWP | ISBN 9789088505577 | 96 pagina’s | € 24,90 www.swpbook.com/1789