Epoki literackie
Starożytność
Starożytność ( antyk ) Nazwa epoki: Starożytność i antyk to dwa terminy epok, które poprzedza średniowiecze ( od V w. do 1492 r. ) . Antyk ( od łac. Antyquus- dawny ) w dawnej literaturze termin przyjomowano mówiąc o historii i kulturze krajów Basenu Śródziemnego- Grecja i Rzym. Obejmuje także zasięg kręgów kulturowych- Symerów, Egipt oraz świat, o którym możemy wiele się dowiedzieć poznając księgi Starego Testamentu.
Ramy czasowe: Początek epoki to IV tysiąclecie p.n.e. , kiedy to Sumerowie zaczęli stosować pismo klinowe, a koniec to 476 r.n.e, czyli koniec Cesarstwa Zachodniorzymskiego i detronizacja ostatniego cesarza Rzymu Romulusa Augustulusa. Okresy historycznedzieja starożytnej Grecji i Rzymu: okres przedklasyczny ( archaiczny ) IX- VI w. p.n.e. okres klasyczy V-IV w.p.n.e. okres hellenistyczny IV- I w. p.n.e. okres rzymski I w.p.n.e. – VI w.n.e.
Tło historyczne ( daty ) :
Starożytna Grecja: 3500 r.p.n.e. – Pojawienie się pisma- Sumerowie XVIII w.p.n.e. – Kodeks Hammurabiego VIII w.p.n.e. – Pierwsze polis 776 r.p.n.e – Pierwsze igrzyska olimpijskie 621 r.p.n.e.- Spisanie prawa ateńskiego przez Drakona Bitwy: 492 r.p.n.e.- Wyprawa perska na Grecję 490 r.p.n.e.- Bitwa pod Maratonem 480 r.p.n.e.- Bitwy pod Termopilami i Salaminą
Starożytny Rzym: 814 r.p.n.e.- Założenie Kartaginy 753 r.p.n.e.- Założenie Rzymu 146 r.p.n.e.- Zdobycie Kartaginy przez Publiusza Korneliusza Scypiona Młodszego 49 r.p.n.e.- Wojna o władzę pomiędzy Cezarem a Pompejuszem 44 r.p.n.e.- Cezar zostaje zamordowany przez Brutusa i Kasjusza Longinusa
Architektura i sztuka epoki: Malarstwo wazowe- wykonywane na naczyniach ceramicznych malunki, szczególnie obecne w kulturze helleńskie.
Rzeźbiarze dążyli do proporcjonalnego, muskularnego ciała człowieka. Tematyka dekoracja miała zazwyczaj związek z mitologią lub miejscową tradycją. Zachowywano charakaterystyczną dla tego okresy harmonię i symetrię. Używano dwóch rodzajów marmuru: szary i biały. Ukazywano ekspresję ruchu, oraz tworzonę kompozycje wieloplanowe.
Akwedukt to nic innego jak kanał wodociągowy, rurociąg podziemny lub nadziemny, którego rola to doprowadzanie wody z odległych źródeł na ogół do miast przy wykorzystaniu sił ciążenia ziemkiego. Może być umieszczony na arkadach. W starożytnym Rzymie sięć ta dostarczała miliony metrów sześcinnych wody źródlanej na dobrę. W IV stuleciu n.e. długość to 575 kilometrów.
Amfiteatr- miejsce, w którym odbywały się przedstawienia. Wyróżnianio tam takie elementy jak: teatron – miejsce dla publiczności, orchestra- miejsce dla chóru proskenion- podwyższenie, na którym występowali artyści skene- budynek zdobiony kolumnami przypominające wyglądem świątynię lub pałac. Widok nie należał do doskonałych i widzowie nie widzieli zbyt dobrze aktora, jednak oodbiór przedstawienia ułatwiała akustyka i maska zwiększające natężenie dźwięku mowy aktora. Duże znaczenie odgrywał kostium, peruki i podwyższenie ( koturny ), których wysokość sięgała nawet 70 cm. Twórcy repertuaru: Arystofanes Aischylos Euripydes Sofokles
Łuki triumfalne to budowle monumentalne. Wolno stojące bramy stawiano dla upamiętnienia ważne osoby lub uczczenia ważnego wydarzenia.
Rodzaje kolumn: Kolumna dorycka- najprostsza kolumna, bez podstawy, bogota zdobiona. Kolumna jońska – smuklejsza od doryckiej, określana jako kobieca. Kolumna koryncka- stylizowana na wzór sztuki antycznej Grecji, bogato rzeźbiona głowica.
Literatura epoki: „Mit o Syzyfie”: Syzyf był królem miasta Efyra. Bogowie lubili Syzyfa dzięki czemu mógł on brać udział w boskich ucztach. Niestety Syzyf był nieuczciwym człowiekiem: wiele razy podkradał bogom nektar i ambrozję, wyjawił ludziom tajemnicę boga Zeusa, a także chcąc uniknąć śmierci uwięził Tantosa. Rozgniewani bogowie surowo ukarali Syzyfa- po śmierci aby dostać się do krainy umarłych król musiał wtoczyć ciężki głaz na górę jednak ilekroć był przy szczycie głaz ponownie staczał s ię w dół.
Sofokles „Król Edyp” : Opowiada o losach władcy Teb Edypie, który zamordował swojego poprzednika. Nad królem ciąży fatum przez co spotyka go wiele niemiłych wydarzeń. Ostatecznie umiera na wygnaniu.
Sofokles „Antygona” :
Antygona, siostra Polinejkesa i Eteoklesa, którzy stoczyli bratobójczą walkę o tron, łamie zakaz aktualnego władcy Teb, Kreona, i dokonuje symbolicznego pogrzebu brata - zdrajcy państwa, Polinejkesa. Zostaje za to skazana na śmierć. Obecność konfliktu tragicznego (każdy wybór jest zły) w tym wypadku Antygona musiała wybierać pomiędzy prawem ludzkim, a boskim.
Homer „Iliada” Iliada to utwór epicki, który podejmuje temat wojny trojańskiej. W Iliadzie Homera główym wątkiem staje się spór Agamemnona z Achillesem spowodowany odebraniem Achillesowi z rozkazu Agamemnona branki trojańskiej- Bryzeidy.
Homer „Odyseja” Epopeja ta opowiada o niezwykłych przygodach władcy Itaki - Odyseuszu, który przez 10 lat mierzy się z lose m próbując wrócić do swej ojczyzny.
„Mit o Dedalu i Ikarze” Dedal mieszkał razem ze swoim synem Ikarem na krecie. Był on wspaniałym rzemieślnikiem. Dedal nie pochodził z Krety. Pragnął powrócić do swej ojczyzny - Aten lecz król nie wyraził na to zgody. Dedal jednak nie posłuchał władcy. Wymyślił sposób aby niespostrzeżenie opuścić wyspę. Zrobił on skrzydła z piór i wosku dla siebie i swojego syna. Gdy już unosili się w powietrzu syn nie posłuchał ojca i wzleciał wysoko ku słońcu. Nieposłuszeństwo Ikara zakończyło się śmiercią.
„Mit o Prometeuszu” Opowiada o losach jednego z tytanów - Prometeuszu. Stworzył on człowieka i opiekował się nim. Wykradł on ogień bogom aby go przekazać ludziom. Za ten czyn został on surowo ukarany. Przybito go do skały. Codziennie przylatywał ptak, który wyjadał Prometeuszowi wątrobę, a ta każdego dnia odrastała.
„Mit o Orfeuszu i Eurydyce” Orfeusz był królem Tarcji. Wiódł spokojne życie wraz ze swą małżonką Eurydyką. Niestety pewnego dnia Eurydyka uciekając przed zalotnikiem nie patrzyła pod nogi. Depcząc żmiję została przez nią i straciła życie. Orfeusz był zrozpaczony. Postanowił wyprowadzić swą ukochaną ze świata umarłych z powrotem do świata żyjących. Był temu bardzo bliski. Niestety nie usłuchał warunku boga i stracił swą małżonkę na zawsze.
Mityczne stworzenie świata Na początku był chaos, z którego wyłoniło się pierwsze małżeństwo Gaja (Ziemia) i Uranos (niebo). Od nich pochodzą wszyscy tytani, bogowie, kiklopowie itd. Człowieka stworzył Prometeusz.
Biblijne stworzenie świata Bóg stwarzał świat przez sześć dni. Na początku stworzył niebo i ziemię, a następnie: dzień i noc, wody, powierzchnię suchą, rośliny, ciała niebieskie i zwierzęta. W szósty dzień stworzył człowieka na swój obraz i obdarzył go wszelką władzą na Ziemi.
średniowiecze Średniowiecze rozpoczęło się wraz z upadkiem Rzymskiego Imperium, w IV wieku (rok 476). W Polsce natomiast epokę tę datuje się od roku 966. Data końcowa to rok 1492 - odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Ważne dla tej epoki wydarzenia to: wynalezienie druku w 1450 roku i upadek Konstantynopola w 1453 roku.
Średniowiecze charakteryzuje się specyficzną sytuacją polityczno - społeczną. Grupą dominującą było duchowieństwo. Jako jedyna warstwa wykształcona miało znaczne wpływy we wszystkich dziedzinach życia, również w polityce. Było to powodem coraz częstszych konfliktów z rycerstwem, które wzbogaciwszy się znacznie na wyprawach krzyżowych, dążyło do ograniczenia władzy przedstawicieli Kościoła.
Najwięksi średniowieczni filozofowie to: święty Augustyn, święty Tomasz z Akwinu i święty Franciszek z Asyżu. Literatura średniowieczna obfituje w utwory o charakterze religijnym. Ma to
związek z panującym w tej epoce teocentryzmem i zainteresowaniem sferą duchową. Najstarszym polskim utworem o tej tematyce jest "Bogurodzica" Style architektoniczne: a) romański - budowle kamienne, masywne, rola obronna, mało światła. XII – XV wiek; lekkie, strzeliste budowle, łukowe sklepienia krzyżowo-żebrowe, wysokie filary, duże okna o ostrych łukach i barwnych witrażach, wieloskrzydłowe ołtarze, spadziste i strome dachy
b)gotycki - katedry, kościoły, strzeliste, smukłe, witraże, dużo światła. katedra Notre Dame w Paryżu, kościół Mariacki w Krakowie, ołtarz wita Stwosza, zamek rycerski w Malborku
Pierwsze uniwersytety europejskie powstały w: Oxfordzie, Cambridge, Paryżu, Padwie, Rzymie, Orleanie, Florencji, Pizie, Pradze i Krakowie
Kiedy wybuchła epidemia dżumy i jakie miała znaczenie? Czarna Śmierć objęła w latach 1348-1350 całą Europę i zabiła 30% jej populacji
Dwujęzyczność łacina była drugim językiem całej Europy
Przykłady stylu romańskiego: drzwi katedry gnieźnieńskiej ze scenami z życia św. Wojciecha, kolegiata w Tumie pod Łęczycą, kościół św. Andrzeja w Krakowie
Tematyka literatury średniowiecza: religijno-kościelna; świecka (epika rycerska, liryka miłosna, kroniki, roczniki, satyry)
Przykład epiki rycerskiej: Pieśń o Rolandzie; Pieśń o Cydzie; Opowieści o Tristanie i Izoldzie; Pieśń o Nibelungach; Słowo o wyprawie pułku Igora; Opowiadania o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu
Zabytki literackie w języku polskim: Bogurodzica; Posłuchajcie, bracia miła; Legenda o św. Aleksym; Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią; Skarga umierającego; Satyra na leniwych chłopów; Wiersz o zachowaniu się przy stole (Przecław Słota); Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańskim (Mikołaj z Wilkowiecka)
Polscy kronikarze średniowieczni: Gall Anonim; Wincenty Kadłubek; Jan Długosz
Kiedy powstał uniwersytet w Krakowie? 1364 rok
Co odgrywało najważniejszą rolę w kulturze średniowiecza? śmierć i życie pozagrobowe (przyczyniły się do tego liczne wojny i epidemie) Charakterystyczne cechy średniowiecza: teocentryzm; uniwersalizm; asceza; dualizm świata; anonimowość; pareneza; dwujęzyczność Teocentryzm: Bóg w centrum wszystkiego Uniwersalizm: wszystkich łączy władza chrześcijańska i zwierzchność Papieża Asceza: wyrzekanie się przyjemności i umartwianie w celu osiągnięcia zbawienia Dualizm świata: wszystko ma byt doczesny, materialny oraz duchowy, wieczny Anonimowość: autorzy nie ujawniali nazwisk, unikali sławy Pareneza: literatura parenetyczna – pouczająca, propagująca postawy godne naśladowania
Renesans I.
Nazwa epoki.
Nazwa renesans wywodzi się od francuskiego słowa „renaissance”, oznaczającego odrodzenie. Obie nazwy funkcjonują dziś, jako synonimy. Przede wszystkim odradzał się wówczas antyczne wzorce, ponieważ człowiek był zafascynowany kulturą starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu.
II.
Ramy czasowe epoki.
Renesans narodził się i ukształtował we Włoszech od przełomu XIII i XIV w. Do początku wieku XVI. W Polsce czasy odrodzenia przypadają na wiek XVI. Zakończenie tego okresu w Polsce wyznacza śmierć Jana Kochanowskiego.
XIII/XIV
1506
Początek renesansu we Włoszech
koronacja Zygmunta I Starego
1517
1543
1548
1580
wystąpienie wydanie dzieła koronacja ukazanie się Marcina Lutra Mikołaja Kopernika Zygmunta II Augusta drukiem „Trenów” - początek reformacji „ O obrotach sfer niebieskich” Jana Kochanowskiego
III.
1584
śmierć J. Kochanowskiego
Tło historyczne
Odrodzenie poprzedzały procesy społeczne trwające dziesiątki lat. Do najważniejszych faktów historii, które otworzyły drogę Renesansowi, należą: rozpad struktury feudalnej, której symbolami było cesarstwo i papiestwo, dążenie do zjednoczenia narodowego we Włoszech, wzrost
znaczenia miast i mieszczaństwa, wynalezienie ruchomej czcionki drukarskiej w 1450 roku, wielkie odkrycia geograficzne, rozwój języków i kultur narodowych, rozwój mecenatu, reformacja.
Runęła spójność kościelnego systemu, co często nazywa się wielką schizmą zachodnią. Dla Włochów, wciąż pamiętających świetność Rzymu, była to więc bolesna porażka. Poza tym w wielu krajach doszło do zjednoczenia dzielnic dzięki władzom dynastii, m.in. w Polsce i Litwie, Hiszpanii, Francji, Szwajcarii. Włochy dążyły w tym czasie do zjednoczenia narodowego.
Jan Gutenberg
Marcin Luter
Mikołaj Kopernik
„O obrotach sfer niebieskich” ( znalazła się na liście ksiąg zakazanych)
IV. Architektura i sztuka
Antyczne wzorce na nowo zagościły również w sztuce. Podobnie jak starożytni artyści, renesansowi twórcy dbali o harmonię swoich dzieło, a piękno osiągali dzięki symetrycznym, proporcjonalnym formom. Nawiązywali do tematyki mitologicznej, ale wykorzystywali także motywy chrześcijańskie. Ponadto, inaczej niż średniowieczni twórcy, nie pozostawali anonimowi. Renesans to epoka wybitnych, wszechstronnych artystów, których dokonania są znane i cenione do dziś.
Raffaello Santi, czyli Rafael, jest autorem fresków w pałacu watykański, a także licznych obrazów o tematyce religijnej, głównie przedstawiających Madonny. Artysta dążył do stworzenia w swoich dziełach ideału postaci kobiecej. Najbardziej znany jego obraz to „Madonna Sykstyńska” Rafael projektował też kościoły, kaplice oraz budynki mieszkalne, pracował jako konserwator starożytnych zabytków w Rzymie i kierował budową Bazyliki św. Piotra.
Sandro Botticelli malował obrazy oraz freski o tematyce religijnej i mitologicznej. Wyróżnia je chłodna kolorystyka, a także staranny rysunek. Najsłynniejsze dzieło tego artysty to „ Narodziny Wenus”
Michał Anioł był rzeźbiarzem, malarzem, architektem oraz poetą. Głównym tematem rzeźb, np. „Dawida”, jest człowiek przedstawiony z dbałością o szczegóły. Michał Anioł jest autorem fresków „Sąd Ostateczny” i „Stworzenie Adama” namalowanych na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej w pałacu watykańskim. Artysta zaprojektował również kopułę Bazyliki św. Piotra w Rzymie.
Leonardo da Vinci uosabiał renesansowy ideał człowieka wszechstronnego. Zasłynął jako malarz, rzeźbiarz konstruktor, architekt, teoretyk sztuki i uczony. Malował głównie
portrety. Do najbardziej znanych obrazów artysty należą „Dama z łasiczką”, „Mona Lisa”, „Święta Anna Samotrzecia” oraz fresk „Ostatnia wieczerza”
V.
Literatura.
1. „Romeo i Julia” William Shakespeare Tragedia Szekspira opisuje problem miłości dwojga młodych ludzi pochodzących ze skłóconych rodzin. Dla Romea i Julii miłość jest najważniejszą wartością. Dla niej gotowi są do buntu przeciw rodzicom i zasadom. obydwoje płacą wysoką cenę za swoje uczucie, kończy się ono ich śmiercią. Prowadzi to do pogodzenia się skłóconych rodzin. Świadczy to o tym że miłość jest silniejsza od nienawiści. Romeo Monteki – Pod wpływem prawdziwego uczucia do Julii dojrzewa wewnętrznie, staje się zrównoważony, spokojny, opanowany, rozsądny, odpowiedzialny. Jako człowiek pewny swych racji, podejmuje dwie życiowe decyzje: o związku z Julią i o samobójczej śmierci w imię miłości. Posłuszny ukochanej, podporządkowuje się jej postanowieniom.
Julia Kapuleti - czucie do Romea błyskawicznie zmienia dziecko w świadomą swych dążeń kobietę, także dojrzewa emocjonalnie. Staje się stanowcza, pewna swych zamiarów, przejmuje inicjatywę proponuje małżeństwo, trzeźwo ocenia sytuację, jest zaradna, praktyczna, aktywna, ma wiele hartu ducha i odwagi, by bronić uczucia, silniejsza niż Romeo, nie traci głowy w chwili nieszczęścia, próbuje znaleźć wyjście z matni, cierpliwie znosi awantury rodziców, jej śmierć jest autentycznym dowodem miłości.
Pozostali bohaterowie : - Ojciec Laurenty ( zakonnik) - Pan i Pani Kapuleti (Rodzice Julii) - Merkucjo (przyjaciel Romea) - Benwolio (przyjaciel Romea) - Pan i Pani Monteki ( rodzice Romea) - Tybalt ( krewny Kapuletich) - Parys ( narzeczony Julii ) - Marta (niania Julii)
2. Fraszki i treny Jana Kochanowskiego a.) Fraszki Fraszki należą do utworów o charakterze żartobliwym, często w formie wierszowanej poruszają tematy filozoficzne, miłosne, jak również refleksyjne. Nazwa pochodzi z języka włoskiego, a tłumaczy się jako żarcik, drobiazg. Fraszki autorstwa Jana Kochanowskiego tematycznie były związane z życiem człowieka, jego poglądami i ty, czego doświadczył. W pewnym sensie są wykładnikiem filozofii samego ich autora, stanowiska wobec własnej twórczości oraz refleksji na temat ludzkiej egzystencji.
Do najpopularniejszych fraszek autorstwa Jana Kochanowskiego należą: - "Do gór i lasów" - utwór ten ma charakter autobiograficzny, w którym pojawiają się refleksje dotyczące losu ludzkiego. - "Na dom w Czarnolesie" - pojawia się tu odpowiedzieć na temat tego jak żyć, tym samym zachęca się człowieka do przyjęcia stoicyzmu wobec różnych kolei losu. - "Na lipę" poznajemy rzeczywiste uroki życia na wsi, w harmonii z naturą (stąd obecność słynnej czarnoleskiej lipy). - "Na zdrowie". Okazuje się, że zdrowie to najwyższe dobro, które możemy posiąść. - „O żywocie ludzkim" należy do refleksyjnych, w którym na pierwsze miejsce wyłania się przemijalność życia na ziemi. - Fraszki tzw. autotematyczne to utwory zatytułowane: "Na fraszki" oraz "Ku Muzom". - Natomiast o tematyce miłosnej jest utwór "Do miłości".
b.)
„Treny” To cykl dziewiętnastu utworów poświęconych córce Jana Kochanowskiego, która zmarła, mając zaledwie dwa i pół roku. Ukazują one różne etapy ojcowskiego cierpienia. Początkowe utwory wyrażają rozpacz po stracie Urszuli. W kolejnych trenach ojciec wspomina wygląd i zachowanie dziewczynki. Dopiero „Tren XIX” przynosi pocieszenie – we śnie odwiedza poetę jego matka, która mówi mu, że Urszula jest w niebie szczęśliwa. Obok zmarłej dziewczynki jako bohater liryczny „Trenów” pojawia się sam poeta, przeżywając
kryzys wartości i wątpiący we wszystko, na czym do tej pory opierał swoje życie. Pisząc „Treny”, Jan Kochanowski nawiązał do starożytnej tradycji poezji żałobnej. Poświęcając utwory dziecku, złamał jednak obowiązujące zasady. Dotąd bowiem treny były pisane były na cześć osób znanych i zasłużonych.
]
3. „Żywot człowieka poczciwego” ( „Zwierciadło”) – Mikołaj Rej „Zwierciadło”, to utwór zawierający liczne pouczenia i kształcące opowieści odnoszące się do aktualnych wówczas problemów filozoficznych, moralnych i politycznych. Najobszerniejszą częścią „Zwierciadła” jest „Żywot człowieka poczciwego”, w którym Rej przedstawił postać szlachcica-ziemianina jako wzór do naśladowania.
Przygotowały:
-Ewelina Cygan -Dominika Mann
Barok Nazwa epoki początkowo odnosiła się tylko do malarstwa, rzeźby i architektury. Do literatury została wprowadzona pod koniec XIX wieku. Termin barok wywodzi się od włoskiego słowa barocco (tłumaczonego jako dziwność, nietypowość) lub z języka portugalskiego, w którym oznacza rzadką perłę o nieregularnych kształtach. Nazwa ta ukazuje zatem charakter epoki – jej niezwykłość, odejście od renesansowej harmonii i proporcjalności. Charakterystyczne cechy baroku to niepokój i wewnętrzne rozdarcie, widoczne w działaniach innych ludzi. Z jednej strony człowiek dążył do szczęścia i chciał korzystać z ziemskich przyjemności, z drugiej – odczuwał silny lęk przed śmiercią i wiecznym potępieniem. Nie wszyscy w swoich obawach znajdowali oparcie w religii. Brak stałego punktu odniesienia w życiu spowodował, że czas baroku jawi się jako szereg kontrastowych zjawisk. Rozwinęło się wtedy pełne przepychu życie na dworach magnackich. Jednocześnie nastąpił zwrot ku duchowności i skupienie się na przeżyciach wewnętrznych. Istotnie było wówczas pytanie o to, kim jest człowiek i jakie jest jego miejsce w nieskończonym wszechświecie. Filozofowie epoki baroku poszukiwali podstawy wiedzy, która jest pewna. Rozgorzał spór o to, co pełni najważniejszą rolę w poznawaniu – intelekt czy doświadczenie. Do głównych tematów, jakie poruszała filozofia tego okresu, należały zagadnienia ludzkiej wolności, podejmowanych przez człowieka wyborów oraz jego rozdarcia między potrzebami duszy i ciała. Czołowym XVIIwiecznym myślicielem był Blaise Pascal [ czyt.: blez paskal], który najbardziej szczegółowo wypowiadał się o świecie i ludziach baroku.
Daty ramowe epoki Barok to okres w historii kultury, która obejmuje zjawiska zachodzące w Europie od końca XVI do połowy XVIII w. Za początek epoki uznaje się obrady soboru w Trydencie (1545-1563). Za koniec baroku przyjmuje się pierwszą połowę XVIII wieku.
• 1545-1563 - sobór trydencki • 1652 - pierwsze zerwanie sejmu przez liberum veto • 1655-1660 - wojna ze Szwecją, tzw. Potop Szwedzki • 1668 - wydanie „skąpca” Moliera • 1674 – wstąpienie na tron Jana III Sobieskiego • 1683 – odsiecz Wiednia • Połowa XVIII wieku – koniec Baroku
Tło historyczne Barok to okres rozwoju nauk, zarówno humanistycznych, jak i ścisłych. W tym czasie żyli: Galileusz, Pascal, Newton, Gottfried Wilhelm Leibniz, Kartezjusz. Przeobrażenia dotyczą również struktur społecznych, a zwłaszcza klasy mieszczańskiej, która bogaci się i umacnia swoją pozycję. W wielu państwach widoczne są tendencje władców do utworzenia monarchii absolutnych. Najskuteczniejsza w tej kwestii okazała się Francja.
Zarysowany w okresie reformacji podział Europy nie dla wszystkich państw okazał się trwały. Przy katolicyzmie pozostały Włochy, Hiszpania, Portugalia i Polska. Protestantyzm ugruntował się w Skandynawii i północnych Niderlandach. Od władzy papieskiej uwalnia się Anglia. Pozostałe państwa Europy przeżywają okres wojen religijnych, w wyniku których katolicka pozostaje Francja a w Niemczech umacnia się podział na protestancką północ i katolickie południe. Kościół katolicki po reformach zapoczątkowanych na soborze trydenckim odradza się i stopniowo wyrasta na potęgę. Powstaje zakon jezuicki, którego obecność i działalność w wielu krajach Europy oraz w Ameryce przyczyniła się do upowszechnienia baroku.
Architektura i sztuka Styl barokowy w różnych krajach wygląda różnie. Barok w krajach, w których zwyciężyła kontrreformacja, postrzegany jest jako wyraz triumfu katolicyzmu. Inaczej kształtowane są dzieła w krajach protestanckich, w których, przynajmniej w początkowym okresie, było negowane wszystko co rzymskie. Jednak zawsze jest to styl radosny. W państwach katolickich radość ta wyrażana jest obfitością nagromadzonych form materialnych, a w protestanckich poprzez zwrócenie się ku wnętrzu, wyciszenie i intymność życia. Mentalności północy bardziej odpowiadały spokojne, palladiańskie formy.
Barok doczekał się wielu sprzecznych opinii. W XIX wieku historycy niemieccy i angielscy określili go mianem zepsutego renesansu. Jednocześnie nie brak zwolenników tej epoki uznających powstałe w tym czasie dzieła za najpiękniejsze. Do rehabilitacji baroku jako pierwsi przyczynili się historycy sztuki żyjący na przełomie XIX i XX wieku: Cornelius Gurlitt oraz Heinrich Wölfflin. Barok może, ale nie musi budzić zachwytu. Jest to styl pozostający w ścisłej zależności z mentalnością swoich czasów.
Kościół Santa Maria della Salute w Wenecji, projekt Baldassare Longhena
Kościół św. Józefa w Klimontowie (1643-1650), proj. Wawrzyniec Senes
Rzeźba W pierwszej połowie XVII wieku rozpowszechniła się moda na czarny marmur wydobywany w Dębniku. Używano go do wystroju wnętrz kościołów i kaplic, zwłaszcza grobowych. W czarnym marmurze wykonano dekoracje kaplicy Wazów i Zbarskich. Najbardziej znane były nagrobki. Projektowane między innymi przez Trevanę, Tencallę i Sebastiana Salę, wykonywane w Dębniku albo w Krakowie i wysyłane do wielu miejscowości w Polsce. Nagrobki reprezentujące rzymską odmianę baroku wykonywane były z użyciem dwóch podstawowych materiałów: czarnego marmuru – stanowiącego tło i białego lub żółtego alabastru, używanego do wykonania dekoracji rzeźbiarskich.
Barokowe epitafium biskupa pomocniczego Karola Ponińskiego w poznańskiej archikatedrze.
Rokokowa fontanna Prozerpiny na poznańskim Starym Rynku
Malarstwo W malarstwie XVII wieku dominowała tematyka religijna o charakterze dydaktyczno-moralizatorskim. Pomimo wielu ograniczeń wprowadzonych przez kontrreformację, malarze treści religijne dość przedstawiali w realiach współczesnego im świata, wielokrotnie portretując żyjące jeszcze osoby. Oprócz dzieł sakralnych powstawały obrazy alegoryczne. Typową dla baroku tematyką były przedstawienia tańca śmierci, symbolizujące naukę o ulotności
życia, umieraniu, wskrzeszeniu zmarłych i zrównaniu wszystkich stanów. W połowie XVII wieku, pod wpływem sztuki Rembrandta, powstają dzieła o znacznie intensywniejszych barwach i kompozycji podkreślonej światłocieniem.
Literatura Baroku Epoka baroku w literaturze polskiej przypada mniej więcej na wiek XVII i pierwszą połowę XVIII-tego stulecia. Są to jednak tylko umowne ramy czasowe, bowiem ślady baroku są widoczne już w twórczości niektórych pisarzy XVI-wiecznych, a więc tworzących w okresie renesansu. Również zakres oddziaływania prądów barokowych jest znacznie szerszy niż przyjęte ramy czasowe.
Daniel Naborowski "Krótkość żywota" Jest to jeden z najbardziej znanych utworów Naborowskiego, jednocześnie jest to sztandarowy przykład wiersza podejmującego jeden z najważniejszych tematów w poezji barokowej: kruchość życia ludzkiego. W utworze tym ukazane jest przemijanie, ucieczka czasu „Godzina za godziną niepojęcie chodzi”. Poeta obrazuje krótkość naszego życia poprzez odcinek bytu między umarłymi, a nowonarodzonymi. Dzięki temu widoczny jest niewiele znaczący żywot ludzki. Naborowski próbuje nam uświadomić konieczność umierania. Życie ludzkie jest tak krótkie i znikome, że poeta nazywa je "czwartą częścią mgnienia". Porównuje je do zjawisk nietrwałych i ulotnych: "Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt", Wyrazy te oddziałują na wzrok, słuch, odczuwanie u odbiorcy. Są to także słowa jednosylabowe co ma na celu ukazać jeszcze bardziej krótkość życia.
Jan Andrzej Morsztyn "Niestatek" Wiersz ten pochodzi ze zbioru Lutnia, z księgi pierwszej. Tytuł utworu – „Niestatek”- dotyczy niestałości białogłów, o których mowa w wierszu. Jest to wyliczenie rzeczy, które staną się „prędzej” niż któraś z kobiet będzie stateczna. Sytuacje, o których mówi podmiot liryczny, są niemożliwe, wręcz abstrakcyjne. Jest to zamknięcie wiatru w wór, włożenie promieni słonecznych do kieszeni, złowienie obłoków w sieci, schowanie się słońca do jaskini.. Wszystkie te czynności są niewykonalne. Przedstawienie tego typu czynności w utworze sprawia, iż nabiera on tonu prześmiewczego. Podmiot liryczny stara się nam uświadomić, że prędzej uwierzy w te wszystkie niemożliwe sytuacje niż w to, że spotka kobietę, która będzie stateczna. „Ja” liryczne utworu nie ujawnia się. Prawdopodobnie jest to mężczyzna, który nie wierzy, iż spotka stateczną kobietę. Nie możemy utożsamiać go z autorem. Podobnie nie możemy w utworze tym skonkretyzować adresata, w żadnym miejscu podmiot nie zwraca się do niego bezpośrednio. Jest to więc liryka pośrednia, wiersz stanowi osąd o kobietach skierowany prawdopodobnie do ogółu.
Prezentacje Wykonała Paulina Koczwara i Kamila Mrowiec ;)
ROMANTYZM - Epoka uczuć i tajemniczości.
ROMANTYZM Romantyzm- nazwy powieści o przygodach rycerzy, które później zostały obdarzone mianem romantycznym. Epoka w trwająca od lat 90. XVIII wieku do lat 40. XIX wieku. Romantyzm był ruchem ideowym, literackim i artystycznym, który rozwinął się początkowo w Europie i wyrażał się w poezji, malarstwie i muzyce. Romantycy zwrócili uwagę na życie wewnętrzne człowieka – duchowość, uczucia, emocje, a również na odrębność jednostki ludzkiej, jej odmienność i indywidualność. Typowy romantyczny bohater literacki to buntownik motywowany wielkimi namiętnościami, takimi jak miłość lub nienawiść. Według romantyków świat dzielił się na to, co widzialne (materialne) i poznawalne zmysłowo oraz na to, co niewidzialne (duchowe) – dające się poznać jedynie za pomocą środków pozarozumowych, takich jak wiara i intuicja.
Cechy charakterystyczne: - przedkładanie uczucia, intuicji i wiary nad rozum, sprzeciw wobec oświeceniowemu racjonalizmowi, - protest wobec klasycyzmu i harmonii, - indywidualizm, - bunt przeciw kanonom i konwencjom, - tajemniczość, fantastyka, pochwała wyobraźni jako mocy twórczej człowieka, - protest przeciwko dyktaturze i autorytaryzmowi, a także nastającemu kapitalizmowi - umiłowanie wolności - czerpanie z folkloru - fascynacja kulturą średniowieczną
Kierunki artystyczne: - historyzm – fascynacja dawnymi epokami, przede wszystkim średniowieczem - orientalizm - fascynacja kulturą, tradycją, religią i krajobrazami Bliskiego i Dalekiego Wschodu, - ludowość – fascynacja kulturą ludową i chłopską - mistycyzm - poszukiwanie przeżyć duchowych i pozaracjonalnych - mesjanizm - powszechny pogląd, że Polacy jako naród posiadają wybitne cechy osobowości, które w sposób szczególny wyróżniają ich spośród narodów świata. - prometeizm - ideałem moralnym jest dobrowolne podporządkowanie działań jednostki dobru większych grup społecznych lub nawet całej ludzkości.
Literatura w Polsce Romantyzm w historii literatury polskiej przypadał na lata 1822–1863, jego czołowymi przedstawicielami byli: - Adam Mickiewicz – min. „Ballady i romanse”, „Dziady”, „Pan Tadeusz”, - Juliusz Słowacki – min. „Balladyna”, „Oda do wolności”, „Testament mój”, - Cyprian Kamil Norwid – min. „Mój ostatni sonet”, „W Weronie”, „Żydowie Polscy” - Józef Ignacy Kraszewski – min. „Cztery wesela”, „Profesor Milczek”, cykl „Dzieje Polski” - Zygmunt Krasiński - min. „Irydion”, „Psalmy przyszłości”, „Nie-Boska komedia”
Literatura w Niemczech i Francji W literaturze niemieckiej jednym z symboli romantycznej tęsknoty był czarny kot, traktowany również jako symbol romantyzmu. Sztandarową powieścią preromantyzmu jest dzieło Johanna Wolfganga von Goethego z 1774 „Cierpienia młodego Wertera”. Powieść ta wyrażała w sposób niezwykle trafny "ducha epoki" i stanowiła wstęp do zbliżającego się przełomu w sztukach. Po jej publikacji Europa, a szczególnie Niemcy, zaznały fali samobójstw młodych ludzi – na wzór postępowania bohatera Goethego. Do Francji romantyzm zawitał w początkach XIX wieku. Bohater romantyczny miał naturę arystokratyczną i gardził tłumem. Odczuwał niesmak w stosunku do życia, ale czcił przodków i dawne czasy. Marzył o samotności i przeżywał głębokie, skomplikowane i "niemożliwe" uczucia miłosne. Wielką rolę w przełamaniu dominacji ideału epoki klasycyzmu odegrał dramat Victora Hugo „Hernani”, który stał się powodem znamiennej walki klasyków z romantykami.
Przerobione lektury Dziady II – Akcja utworu Mickiewicza toczy się w starej, ciemnej kaplicy. Zebrani są tam ludzie i przodujący całej uroczystości Guślarz. Przywołuje ona „czyśćcowe duszyczki”, proponuje im jedzenie i napitek. Następnie wywołuje duchy. -Duchy dzieci Józio i Rózia- dzieci nie mogą dostać się do nieba. Za życia doznawały tylko szczęścia i radości. „Kto nie zaznał goryczy ni razu, ten nie dozna słodyczy w niebie.” -Duch Złego Pana- widmo błąka się między niebem a ziemią, czuje przeraźliwy głód. Za życia gnębił swych poddanych, odmawiał pomocy. Wie że nie może być zbawiony. „Bo kto nie był ni razu człowiekiem, Temu człowiek nic nie pomoże.” -Duch Zosi- Zosia była piękną dziewczyną o którą starali się różni młodzieńcy. Wybredna dziewczyna nie chciała nikogo. „Kto nie dotknął ziemi ni razu, Ten nigdy nie może być w niebie.”
Zemsta – komedia Fredry składa się z trzech głównych wątków: - spór Cześnika z Rejentem - miłość Wacława i Klary - perypetie małżeńskie Cześnika Miejscem akcji komedii jest zamek zamieszkiwany przez wrogo do siebie nastawionych sąsiadów: Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka. Nieustanne waśnie między nimi stanowią przyczynę udręk dwojga młodych bohaterów- Klary, bratanicy Cześnika i Wacława, syna Milczka. Zakochanych unieszczęśliwia nienawiść rozdzielająca ich opiekunów, będąca jedyną przeszkodą w ich miłości.
Dramat romantyczny- gatunek, który narodził się w epoce romantyzmu, jako jeden z najważniejszych środków artystycznej ekspresji i wyraz romantycznej filozofii. Swoją budową nawiązywał do dramaturgii Szekspirowskiej- w dramacie romantycznym odrzucone zostały rygorystyczne zasady trzech jedności. Łączył różne gatunki i techniki dramatyczne w obrębie jednego dzieła przeplatając cech zbiorowe z kameralnymi-realistyczne z fantastycznymi.
Sztuka Malarstwo - Malarze romantyczni dążyli do zachowania indywidualizmu i dlatego nie wytworzyli jednolitego stylu. Istotą malarstwa tego okresu są emocje, silne namiętności i nieograniczona wyobraźnia artysty. Najwybitniejszym polskim malarzem romantycznym niewątpliwie był Piotr Michałowski, który oprócz znakomitych portretów, tworzył sceny batalistyczne oraz wizerunki koni. Warto także wspomnieć o Walentym Wańkowiczu i jego słynnym obrazie „Mickiewicz na Judahu skale”, który znajduje się poniżej.
Filozofia
Filozofia doby romantyzmu znacznie różniła się od oświeceniowej. W początkach XIX wieku nastąpiło znaczne zwątpienie w siłę i potęgę rozumu. Romantycy dowodzili, ze droga do poznania prawdy jest intuicja, świat ducha i uczucia. W swoich poglądach romantycy byli bliżsi epoce średniowiecza niż antyku. Najbardziej znani filozofowie epoki romantyzmu: - Immanuel Kant- niemiecki filozof oświeceniowy, profesor logiki i metafizyki. - G. Friedrich Hegel- niemiecki filozof, twórca nowoczesnego systemu idealistyczne. - F Schelling - niemiecki filozof, jeden z trzech głównych przedstawicieli klasycznego idealizmu niemieckiego (obok Hegla i Fichtego), inicjator romantyzmu - J.G Fichte- Był zwolennikiem teorii czyny – świadomego działania, które tworzy rzeczywistość i nadaje jej sens. - F. Schlegel -niemiecki poeta, krytyk literacki, językoznawca i filozof. Jeden z twórców współczesnego językoznawstwa. Interesował się też literaturoznawstwem. Jest uznawany za twórcę pojęcia ironii romantycznej. Pisał teksty o tematyce społeczno obyczajowej lub historycznej.
Fichte, Schelling i Hegel współtworzą wywodzącą się od Kanta tradycję klasycznego idealizmu niemieckiego.
POZYTYWIZM
1.Nazwa Epoki. Nazwa pozytywizm pochodzi od tytułu dzieła jednego z głównych filozofów nowej epoki - czyli od Wykładów filozofii pozytywnej Augusta Comte’a. Pozytywny oznaczało dla ówczesnych ludzi: realny, praktyczny życiowy. Dziś pozytywny to dodatni, dobry. Element realności i praktyczności został tylko w nazwie epoki pozytywizm.
2.Daty ramowe epoki. Ramy czasowe pozytywizmu w polskiej literaturze, podobnie jak ramy czasowe wielu innych epok literackich są tylko umowne. O ile data początkowa tej epoki raczej nie budzi wątpliwości - jest to data upadku powstania styczniowego, a co za tym idzie ideałów romantyzmu- to data końcowa wywołuje pewne kontrowersje. Wiele dzieł, zaliczanych do literatury pozytywizmu powstało po roku 1891, który jest uważany za umowny początek Młodej Polski. Można więc przyjąć, że pozytywizm i Młoda Polska w literaturzewspółistniały ze sobą niemal do końca XIX wieku, jeśli nie dłużej.
3.Tło historyczne. Pozytywizm: jest epoką zamykającą etap narodowy zrywów niepodległościowych. Starając się praca u podstaw i pracą organiczną pomóc ciemiężonym przez zaborców Polakom. Pozytywizm to epoka propagująca filozofię wiedzy, doświadczenia, badań naukowych, kultywująca ideał pracy.
4.Architektura i sztuka epoki . SZTUKA -
pozytywistyczna charakteryzowała się dążeniem artystów do jak najdokładniejszego odzwierciedlenia rzeczywistości bez żadnych dodatkowych upiększeń. Również tematyka dzieł zmieniła się diametralnie. Generalnie rzecz biorąc stała się bardziej powszechna, codzienna. Tematem dzieł stały się zwykłe ludzkie czynności wykonywane przez zwykłych ludzi. Widzimy zatem, iż upowszechniający się realizm i naturalizm równie silnie jak na literaturze odcisnęły swe piętno na pozostałych dziedzinach sztuki.
ARCHITEKTURA - Jeśli chodzi o architekturę to w epoce pozytywizmu nastąpił niespotykany dotąd na taką skale rozwój miast. Historyczna okazała się rozbudowa Paryża, w którym najlepiej widać typowe elementy charakterystyczne dla pozytywizmu. Jak nie trudno się domyślić symbolem „nowego” Paryża jest wieża Eiffla. Francuski inżynier, który był głównym architektem projektu przebudowy stolicy Francji, dużą wagę przywiązywał do elementów stalowych, prostych, industrialnych. Poza tym architektura drugiej połowy XIX wieku czerpała garściami z dorobku przeszłości, eklektycznie łącząc na przykład elementy renesansowe z barokowymi.
5.Literatura epoki. Stefan Żeromski „Siłaczka” Problematyka Bohaterowie Siłaczki to para młodych entuzjastów: lekarz i nauczycielka. Na prowincji podejmują pracę u podstaw, podzielając wiarę pozytywistów, że przyniesie ona szczęście, dobrobyt, wysoki poziom rozwoju cywilizacyjnego, kulturalnego całego społeczeństwa. W imię tej ostatniej wartości rezygnują z własnych karier, szczęścia, a nawet miłości. Są przy tym naiwni, nie rozumieją, że w ówczesnych warunkach społecznych i ekonomicznych to mrzonki. Bozowska walczyła do końca, zaś Obarecki poddał się, uległ rzeczywistości. Podobną decyzję podjęło wielu rówieśników doktora – w młodości święcie wierząc w pozytywistyczne ideały.
Bolesław Prus „Kamizelka”(nowela) Problematyka Kamizelka to bardzo krótka, zwięzła nowela, charakterystyczna dla twórczości B. Prusa, sięgającego po zwykłe codzienne
wydarzenia, opisującego przeciętnych ludzi. Jej tematem jest piękna, wzruszająca miłość łącząca bohaterów: męża i żonę. Chorobanie zdołała zniszczyć tej miłości. Potrafili sobie okazać uczucie nawet w dramatycznej sytuacji. Umieli cierpieć dla dobra ukochanej osoby, kłamali, aby ulżyć sobie nawzajem w cierpieniu. B. Prus pokazuje jak wielka jest siła prawdziwej miłości.
Karol Dickens „Opowieść wigilijna” Problematyka Dickens opowiedział historię człowieka, dla którego pieniądz stał się nadrzędną wartością w życiu. Ebenezer Scrooge w dzieciństwie cierpiał prawdopodobnie z
dwóch powodów. Pierwszym było odrzucenie go przez ojca, uczył się w szkole z internatem. Zdarzało się nawet, że samotnie spędzał Wigilię Bożego Narodzenia. Jedyną osobą, która otaczała go miłością, była jego siostra. Prawdopodobnie drugim powodem zmartwień było jego ubóstwo. Pracował jako czeladnik w sklepie. Jak wynika z rozmowy młodego Ebenezera z jego narzeczoną, w pewnym momencie fakt, że wcześniej nic nie posiadał, doprowadził go do tego, że zaczął patrzeć na wszystko przez pryzmat pieniądza. On stał się dla niego „złotym cielcem”, któremu postanowił służyć. Kiedy kochająca go dziewczyna starała się mu to uzmysłowić, przyznał w duchu, że tak jest naprawdę. Nie starał się jej zatrzymać, mimo że łączyło ich niegdyś bardzo głębokie uczucie. Już wówczas był „zarażony”. Jego „choroba” to daleko posunięty materializm. Wierzył tylko w to, co realne, dlatego długo nie dawał wiary swoim zmysłom, kiedy ukazał mu się duch Marleya. Nazywał święta Bożego Narodzenia bzdurą. Wierzył tylko w jedno – w moc pieniądza.
Henryk Sienkiewicz „Krzyżacy” Problematyka Henryk Sienkiewicz opisał zagrożenie Polski przez zakon krzyżacki, jak też społeczeństwo, które w sytuacji zagrożenia zmobilizowało siły przeciwko wrogowi. Sienkiewicz przedstawił postawę polskiego rycerstwa, dla którego ojczyzna była jedną z największych wartości - jej dobro było ważniejsze niż własne interesy. Pisarz surowo ocenił Krzyżaków, przypisując im wiele negatywnych cech takich jak: pycha, chciwość, zakłamanie, obłuda, przemoc, nieprzestrzeganie zasad religijnych.
HASﾅ、 PROPAGANDOWE EPOKI: *Scjentyzm - to zaufanie do nauki opartej na
doświadczeniu i rozumowaniu, bo to jedyne źródła rzetelnej wiedzy. *Praktycyzm - stawianie sobie osiągalnych, rozsądnych celów. Pozytywiści głoszą: mierz zamiar według sił, które posiadasz. *Minimalizm - człowiek powinien badać minimum - ten zbiór zagadnień, który jest mu dostępny, i który jest możliwy do zbadania. *Agnostycyzm - pogląd, który zakłada, ze nie można do końca poznać świata i praw nim rządzących. Są rzeczy, których rozum nie ogarnia - są i niech sobie będą. Praca organiczna - aby społeczeństwo mogło się rozwijać konieczna jest współpraca wszystkich warstw. Każda grupa społeczna ma do odegrania ważną rolę. Dlatego praca organiczna - to praca nad każdą warstwą społeczną w imię dobra wspólnego. Praca u podstaw - czyli nad warstwą najuboższą. W skład społeczeństwa wchodzą też warstwy najbiedniejsze. One również powinny współpracować z resztą społeczeństwa. Ale to najbogatsi mają obowiązek oświecać i edukować pozostałe warstwy, a także zadbać o poprawę ich warunków bytowych. Emancypacja kobiet– zwiększenie udziału kobiet w
życiu publicznym, zapewnienie im dostępu do szkół średnich i wyższych, poszerzenie ich aktywności zawodowej. Nowela- krótki utwór narracyjny prozą, zazwyczaj o wyrazistej, jednowątkowej fabule. Najczęściej obejmuje niewielki fragment życia bohatera lub większej liczby postaci, ograniczając w porównaniu z powieścią opisy, dygresje, wątki uboczne na rzecz dynamicznej akcji. Cechuje się wyraźnie uwidocznioną pointą. Nowela powstała na przełomie średniowiecza i renesansu, głównie w literaturze włoskiej, posługując się chętnie towarzysko-obyczajową plotką i anegdotą. Postęp nauki i techniki : *1869r-układ pierwiastków Mendelejewa *1870r-Schliemann odkrył Troję *1871r-teoria Darwina *1876r-telefon Bella *1878r-fotograf Edisona *1879r-żarówka elektryczna Edisona *1885r-silnik samochodowy Daimlera
KONIEC
Autorzy źródła: Wanot Klaudia oraz Jeske Monika
OKRES WOJNY I OKUPACJI
Wrzesień 1939 roku zakończył krótki okres trwania niepodległej drugiej Rzeczypospolitej. Z trudem kształtowana rzeczywistość gospodarcza, polityczna i społeczna młodego państwa ponownie uległa zniszczeniu. Druga wojna światowa rozpoczęła się dla Polaków dwukrotnie: po raz pierwszy 1.09. gdy Niemcy hitlerowskie napadły na Polskę, a po raz drugi siedemnastego września najazdem Związku Radzieckiego. W ogniu dwóch systemów totalitarnych naród polski poddany został masowemu wyniszczeniu. Ponownie staną do walki o zachowanie historycznej i kulturowej tożsamości oraz wolności narodu. Wybuch wojny radykalnie zmienił sytuację polityczną kraju oraz polskiej kultury i literatury. Zlikwidowano wszystkie ośrodki artystyczne oraz instytucje życia kulturalnego, natomiast środowisko pisarzy uległo rozproszeniu.
Poeci, którzy przeżyli wojnę: Leopold Staff Maria Dąbrowska Julian Przyboś Jarosław Iwaszkiewicz Tadeusz Różewicz Zofia Nałkowska
Poeci, którzy zginęli podczas wojny:
Józef Czechowicz – zginął w nalocie bombowym
Bruno Schulz – rozstrzelany
Bruno Jasieński – zamordowany przez NKWD
Andrzej Trzebiński – w ulicznej egzekucji
Krzysztof Kamil Baczyński – w powstaniu warszawskim
Tadeusz Gajcy – w powstaniu warszawskim
Żydzi polscy w swojej przygniatającej większości odrzucali tendencje asymilacyjne, zachowując konsekwentnie wierność swojej odrębności jako wartości nadrzędnej, a niemała grupa ludzi konsekwentnie ortodoksyjnych preferowała wręcz izolację od nieżydowskiego otoczenia. Również Polacy - mając z Żydami liczne związki wynikające z praktycznego życia - nie kwapili się do przełamywania bariery obcości. Każda ze stron miała też skłonność do poczucia wyższości wobec drugiej. Nazwą literatura wojna i okupacji określa się twórczość powstałą w okresie od 1 września 1939r., czyli dnia wybuchu II wojny światowej, do kapitulacji Niemiec w 1945r.
Ważne daty tego okresu:
17 wrzesień 1939 r. - atak Związku Radzieckiego na Polskę
27 wrzesień 1939 r. - powstanie pierwszych organizacji Polskiego Państwa Podziemnego
5 marzec 1940 r. - zamordowanie polskich oficerów w Katyniu
1940 r. - bitwa o Anglię
19 kwiecień 1943 r. - wybuch powstania w getcie warszawskim
1 sierpień 1944 r. - początek powstania warszawskiego
Podczas II wojny światowej Niemcy utworzyli w wielu miastach getta - odgrodzone dzielnice, w których przymusem osiedlano ludność żydowską. Getto w Warszawie powstało jesienią 1940r. Na obszarze 2,5km² umieszczono około 400 tys. Żydów. Panowały tam bardzo trudne warunki - ludzie głodowali, szerzyły się choroby.
LEKTURY
Trzech przyjaciół - Jan Bytnar, Aleksy Dawidowski i Tadeusz Zawadzki - kończą prestiżowe warszawskie liceum im. S. Batorego. Zdali maturę - przed nimi studia, realizacja życiowych planów. Są wakacje '39 roku, przyjaciele z upodobaniem oddają się górskim wędrówkom. Wszyscy należą do 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. Jesienią wybucha wojna. Ani jeden z nich nie ma wątpliwości, gdzie jest ich miejsce i jakie mają obowiązki. W okupowanej przez Niemców Warszawie prowadzą walkę konspiracyjną w ramach Małego Sabotażu, potem walczą w Grupach Szturmowych. Przyjmują pseudonimy: Zośka, Rudy i Alek.
Organizują Akcję pod Arsenałem, by odbić Rudego z rąk Gestapo, a on sam, mimo nieludzkich tortur, nie wydaje nazwisk kolegów. Trzej główni bohaterowie książki giną: Rudy zamęczony przez Gestapo umiera niemal na rękach swoich kolegów, którzy odbili go w Akcji pod Arsenałem. Alek - ranny w czasie tej akcji umiera prawie jednocześnie z Alkiem. Od tego czasu Zośka nie może sobie znaleźć miejsca. Pisze pamiętnik, bliscy mają nadzieję, że uda mu się przeboleć śmierć przyjaciół. Jednak i on ginie - jako jedyny w akcji pod Sieczychami. Prawdopodobnie postanowił dołączyć do swoich przyjaciół.
Przejmujący dziennik 14-letniej Żydówki z Będzina o ostatnich miesiącach jej życia w getcie. Zanim zginęła z mamą i bratem w komorze gazowej KL Auschwitz-Birkenau, stworzyła opis okupacyjnej codzienności, strachu, nadziei i dziecięcej wiedzy o nadchodzącej zagładzie.
Na krótko przed wysiedleniem Rutka ukryła swój pamiętnik w domu, w którym wtedy mieszkała. Informację, gdzie go może ukryć, uzyskała od swej starszej polskiej znajomej Stanisławy Sapińskiej, poprzedniej mieszkanki domu. I to ona odnalazła później i przechowała to cenne świadectwo przez ponad 60 lat, aby dziś podzielić się nim ze światem.
To książka-dokument, opisująca dni chwały polskich myśliwców, biorących udział w Bitwie o Anglię w 1940 roku. Autor pisał ją na bieżąco, pod wpływem wzruszenia i własnych emocji, wywołanych sukcesami rodaków, którzy walczyli z Niemcami w poczuciu żołnierskiego obowiązku i w imię wolności całego świata.
Do dziś stanowi świadectwo ducha walki Polaków i przekazuje kolejnym pokoleniom pamięć o tych, którzy walczyli o odzyskanie niepodległości, wzbudzając szacunek do grupy młodych myśliwców, którzy swoją brawurą i zawziętością udowodnili, że wolność powinna być jednym z najważniejszych priorytetów, w imię którego należy poświęcić nawet własne życie.
Jest to książka obrazująca życie mieszkańców Warszawy podczas powstania w 1944 r. z wieloma odwołaniami do rzeczywistości przedwojennej, czasu wojny w ogóle, a także życia już powojennego. Opis tej historii jest bardzo indywidualny. Oznacza to, że nie znajdziemy w Pamiętniku... wielu dat, konkretnych wydarzeń historycznych, informacji wojskowych, rozkazów, decyzji, dokumentów.
Miron Białoszewski opisuje wydarzenia dopiero po 23 latach od zakończenia powstania. Pisarz posługuje się formami języka mówionego: słownictwo jest proste, niedbałe, w którym widoczne jest nadużywanie zaimków, powtórzeń, wtrąceń. Nadaje książce charakter "antyliteracki" chcąc pisać tylko prawdę bez mitologizowania i metaforyzacji. Sam Białoszewski tak określa cel swojej książki: "Chciałem, żeby wszyscy się dowiedzieli, że nie wszyscy strzelali, chciałem napisać o powszechności powstania."