ROMANTYZM - Epoka uczuć i tajemniczości.
ROMANTYZM Romantyzm- nazwy powieści o przygodach rycerzy, które później zostały obdarzone mianem romantycznym. Epoka w trwająca od lat 90. XVIII wieku do lat 40. XIX wieku. Romantyzm był ruchem ideowym, literackim i artystycznym, który rozwinął się początkowo w Europie i wyrażał się w poezji, malarstwie i muzyce. Romantycy zwrócili uwagę na życie wewnętrzne człowieka – duchowość, uczucia, emocje, a również na odrębność jednostki ludzkiej, jej odmienność i indywidualność. Typowy romantyczny bohater literacki to buntownik motywowany wielkimi namiętnościami, takimi jak miłość lub nienawiść. Według romantyków świat dzielił się na to, co widzialne (materialne) i poznawalne zmysłowo oraz na to, co niewidzialne (duchowe) – dające się poznać jedynie za pomocą środków pozarozumowych, takich jak wiara i intuicja.
Cechy charakterystyczne: - przedkładanie uczucia, intuicji i wiary nad rozum, sprzeciw wobec oświeceniowemu racjonalizmowi, - protest wobec klasycyzmu i harmonii, - indywidualizm, - bunt przeciw kanonom i konwencjom, - tajemniczość, fantastyka, pochwała wyobraźni jako mocy twórczej człowieka, - protest przeciwko dyktaturze i autorytaryzmowi, a także nastającemu kapitalizmowi - umiłowanie wolności - czerpanie z folkloru - fascynacja kulturą średniowieczną
Kierunki artystyczne: - historyzm – fascynacja dawnymi epokami, przede wszystkim średniowieczem - orientalizm - fascynacja kulturą, tradycją, religią i krajobrazami Bliskiego i Dalekiego Wschodu, - ludowość – fascynacja kulturą ludową i chłopską - mistycyzm - poszukiwanie przeżyć duchowych i pozaracjonalnych - mesjanizm - powszechny pogląd, że Polacy jako naród posiadają wybitne cechy osobowości, które w sposób szczególny wyróżniają ich spośród narodów świata. - prometeizm - ideałem moralnym jest dobrowolne podporządkowanie działań jednostki dobru większych grup społecznych lub nawet całej ludzkości.
Literatura w Polsce Romantyzm w historii literatury polskiej przypadał na lata 1822–1863, jego czołowymi przedstawicielami byli: - Adam Mickiewicz – min. „Ballady i romanse”, „Dziady”, „Pan Tadeusz”, - Juliusz Słowacki – min. „Balladyna”, „Oda do wolności”, „Testament mój”, - Cyprian Kamil Norwid – min. „Mój ostatni sonet”, „W Weronie”, „Żydowie Polscy” - Józef Ignacy Kraszewski – min. „Cztery wesela”, „Profesor Milczek”, cykl „Dzieje Polski” - Zygmunt Krasiński - min. „Irydion”, „Psalmy przyszłości”, „Nie-Boska komedia”
Literatura w Niemczech i Francji W literaturze niemieckiej jednym z symboli romantycznej tęsknoty był czarny kot, traktowany również jako symbol romantyzmu. Sztandarową powieścią preromantyzmu jest dzieło Johanna Wolfganga von Goethego z 1774 „Cierpienia młodego Wertera”. Powieść ta wyrażała w sposób niezwykle trafny "ducha epoki" i stanowiła wstęp do zbliżającego się przełomu w sztukach. Po jej publikacji Europa, a szczególnie Niemcy, zaznały fali samobójstw młodych ludzi – na wzór postępowania bohatera Goethego. Do Francji romantyzm zawitał w początkach XIX wieku. Bohater romantyczny miał naturę arystokratyczną i gardził tłumem. Odczuwał niesmak w stosunku do życia, ale czcił przodków i dawne czasy. Marzył o samotności i przeżywał głębokie, skomplikowane i "niemożliwe" uczucia miłosne. Wielką rolę w przełamaniu dominacji ideału epoki klasycyzmu odegrał dramat Victora Hugo „Hernani”, który stał się powodem znamiennej walki klasyków z romantykami.
Przerobione lektury Dziady II – Akcja utworu Mickiewicza toczy się w starej, ciemnej kaplicy. Zebrani są tam ludzie i przodujący całej uroczystości Guślarz. Przywołuje ona „czyśćcowe duszyczki”, proponuje im jedzenie i napitek. Następnie wywołuje duchy. -Duchy dzieci Józio i Rózia- dzieci nie mogą dostać się do nieba. Za życia doznawały tylko szczęścia i radości. „Kto nie zaznał goryczy ni razu, ten nie dozna słodyczy w niebie.” -Duch Złego Pana- widmo błąka się między niebem a ziemią, czuje przeraźliwy głód. Za życia gnębił swych poddanych, odmawiał pomocy. Wie że nie może być zbawiony. „Bo kto nie był ni razu człowiekiem, Temu człowiek nic nie pomoże.” -Duch Zosi- Zosia była piękną dziewczyną o którą starali się różni młodzieńcy. Wybredna dziewczyna nie chciała nikogo. „Kto nie dotknął ziemi ni razu, Ten nigdy nie może być w niebie.”
Zemsta – komedia Fredry składa się z trzech głównych wątków: - spór Cześnika z Rejentem - miłość Wacława i Klary - perypetie małżeńskie Cześnika Miejscem akcji komedii jest zamek zamieszkiwany przez wrogo do siebie nastawionych sąsiadów: Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka. Nieustanne waśnie między nimi stanowią przyczynę udręk dwojga młodych bohaterów- Klary, bratanicy Cześnika i Wacława, syna Milczka. Zakochanych unieszczęśliwia nienawiść rozdzielająca ich opiekunów, będąca jedyną przeszkodą w ich miłości.
Dramat romantyczny- gatunek, który narodził się w epoce romantyzmu, jako jeden z najważniejszych środków artystycznej ekspresji i wyraz romantycznej filozofii. Swoją budową nawiązywał do dramaturgii Szekspirowskiej- w dramacie romantycznym odrzucone zostały rygorystyczne zasady trzech jedności. Łączył różne gatunki i techniki dramatyczne w obrębie jednego dzieła przeplatając cech zbiorowe z kameralnymi-realistyczne z fantastycznymi.
Sztuka Malarstwo - Malarze romantyczni dążyli do zachowania indywidualizmu i dlatego nie wytworzyli jednolitego stylu. Istotą malarstwa tego okresu są emocje, silne namiętności i nieograniczona wyobraźnia artysty. Najwybitniejszym polskim malarzem romantycznym niewątpliwie był Piotr Michałowski, który oprócz znakomitych portretów, tworzył sceny batalistyczne oraz wizerunki koni. Warto także wspomnieć o Walentym Wańkowiczu i jego słynnym obrazie „Mickiewicz na Judahu skale”, który znajduje się poniżej.
Filozofia
Filozofia doby romantyzmu znacznie różniła się od oświeceniowej. W początkach XIX wieku nastąpiło znaczne zwątpienie w siłę i potęgę rozumu. Romantycy dowodzili, ze droga do poznania prawdy jest intuicja, świat ducha i uczucia. W swoich poglądach romantycy byli bliżsi epoce średniowiecza niż antyku. Najbardziej znani filozofowie epoki romantyzmu: - Immanuel Kant- niemiecki filozof oświeceniowy, profesor logiki i metafizyki. - G. Friedrich Hegel- niemiecki filozof, twórca nowoczesnego systemu idealistyczne. - F Schelling - niemiecki filozof, jeden z trzech głównych przedstawicieli klasycznego idealizmu niemieckiego (obok Hegla i Fichtego), inicjator romantyzmu - J.G Fichte- Był zwolennikiem teorii czyny – świadomego działania, które tworzy rzeczywistość i nadaje jej sens. - F. Schlegel -niemiecki poeta, krytyk literacki, językoznawca i filozof. Jeden z twórców współczesnego językoznawstwa. Interesował się też literaturoznawstwem. Jest uznawany za twórcę pojęcia ironii romantycznej. Pisał teksty o tematyce społeczno obyczajowej lub historycznej.
Fichte, Schelling i Hegel współtworzą wywodzącą się od Kanta tradycję klasycznego idealizmu niemieckiego.