MAD Bülten Sayı 6

MAD lr

KASIM

1989

r

BULTENI

MAGARA ARA$TIRMA DERI{EGI

WWffitrwffiEF

PK 670 KIZILAY ANKARA

55

g{t, T.urLttujarrct!.n tgin [afia 4o([ifuy najarac{tjn gafis{&fu 6ir y[ offu. ,BUtotAK tir(iye dzrintiLrefiruru -ist 1989

pfur&-

(Bu

zor inisin hasonst bUi de 9o(sevindir[i.

TlO-ise, 1959 y&.iaerisinde toptan 1100 netreden dafiafaz{a derintije in[i. Da"fia dnce dernc( torafn[on oeri[zn (urstar rlilrftge,de nujara sagesinde furfiangi 6ir ters-fiNo[ma{t, fokgt, oe i[ftg-ardtm futnusuna ftmin ne zarran ejihceji 9noyry ieginteri furca[amoga basfadt. 1ncetiNh girmi [gr*L, i{kyar&ry fotrsu ag{nnst furar[aStn[fi. Ayrua, ilyeL.rimize 1990- gt[tntra majoro fortarma operasyontai ggn*-unda @rrc oeri[mesi Qin fransu majoraufarta gere(li 6aj[anu[an (ur[uk" Amartmtz, pok Lupuk- de o[so frr magaro -Aurftye'[e fomuma e kjhinin o hry turu[mas dr.

Eu 6u[tenitniz[e, [a"fra dnce 6aSfa[$ma 'Wst OtuSum{an, a"[- h yazt dizisi iIe ,[AD'n tonlttm$u amaghgan tari.frgenin feaamnt it( |fittenimizi gtfumr-kon fuq.' tane -suttugoruz. majaro finritasma yer aerebifecejimizi [ryunilgordu& Ru antrclnttzt 6u y{ gergekhtirihbiltL C""ku MAD-6u gtI gereN oltlk, gerefue futndi 6asma ger4eft{zstirdiji etftntt(bi{e- ti i [ikey otmaL fizere topfam 2z majora iut[u. rorifi srasnla mztrege

Bdre, 6u majara[ann rapor{onnt da.fro sonraftj finttentzrimiz[e sunmago gafisacaja,

^8rz

Difgg tu{ajanlaro

))

1

!964 yrhnda "MoQoro Arogtrrmo, Tonrtmo ve Turizm DerneQi" adr ile kurulan demek, 1971 yrhndan 1975 yrhna kadar inceleme gezileri baghlr altrnda yrlhk gezi programlan dtizenlemig. Her gezinin Oncesinde saati saatine hazrrlanan, kalmacak yer veya tesisleri belirten, ttim gezi boyunca olacak masraflann kag liraya mal olacalurr agrklayan pro gramlar basrlmr g. B azr faaliyetlere

yalnrzca tiyeler katrhrken, bazrlarrna

da

iiye

olmayanlardan ek iicret ahnarak ekipler olugturulmug. 30 - 40 kigilik guruplar genellikle iligki kurulan bir tesisin lojmanrnr veya yatakhanesini kullanmrg. Bu yrllarda da yabancr malara kuruluglarr ile iligkiler canh tutularak ara$tlrma gezilerine Fransrz, Ingiliz, Polonyah ve Ispanyol speleologlar katrlmrglar.

DEVLETTEN YARDIM GELMIYOR Dernek ttiziiliiniin birinci maddesinde "demefin arnacl, Ttirkiye'de bulunan malaralan ara$tlnp, turizme agmak" llkesine yer veriyor ve Antalya yakrnlanndaki DamlataE, Silifke-Mersin arasrndaki Cennet-Cehennem ve

Narhkuyu malaralannr ortaya grkararak turizme agrlmasrnr salhyor. Aynca inceleme gezileri srrasrnda

turistik agrdan rinemli olabilecek yeni malaralar

kegfediliyor. Kocain, Kaprkaya Deniz maIarasr,

Krrkgcizler malarasr vb. Bu gahgmalara karqrn, 1973 ve 1974 yilannda drinemin Turizm bakanlan ile yaptrklan g6rtiEmeler sonucunda bekledikleri yardrmlarr elde edemiyorlar.

DAGcTLTK FEDERASvoNU iLE igninr,iGi Uye aidatlanndan baqka geliri olmayan ve higbir resmi veya 6zel kurulugtan yardr gdrmeyen demelin gezilerinin

2

gggg turistik olup, gok krsrth olarak aragrtrrna yaprlabiliyor. Ancak malzemeyle donanmrg olarak jel-en

yabancr malaracrlarla girilen mafaralarda yeterli ve doyurucu gahqmalar gergeklegtiriliyor. l9i2 yirnd,a dalcilrk {edegsyonundan temin edilbn bir miktar parayla bugiin igin adedini bilrnedilimiz "kauguk bot, merdivin, emniyet ipi, kask, tulum, rgrklandrrma gibi" malzemeler ahnryor. Aynt yrl Tiirk ve ltalyan plnElll lastik flbrikalanyla temasa gegilerek altr adet kauguk bot dernefe hibe ettirilmig, ancak ltalyan Speleoloji aeggiin{e bulunan botlann gtimrtikstiz olarak yurda getirilebilmesi igin gare bulunamamr$ olacak ki, bugtin

botlann akibeti hakkrnda elimizde

be'ige bulunmamaktadrr. Dalcrhk federasyonuyla olan bu ilig-ki !ll! ve 1977 yillanna do!ru giderek resmiyet kazanrybr.

Malaracrhk ve Dalcrhk ig ige giren iki spordur. Dikey malaralarda dafcrhk teknigi ve bilgisi otmaksrzrn inip grkma olanaksrzdrr. Bu yiizden tiim DUnya'di

malaracrhk, dalcrhk kultip ve derneklerinin rizjl bir ihtisas kolu olarak kabul edilmiE. Bu yrldan gegerli olrnak tizere dalcrLk federasyonu ile malara ara$trrma, tanltma ve turizm derne$i arasrnda gahgma ve iqbirlili programr yaprhyor.

MAD'IN TANITIMI qABALARI Yabancr tilkelerdekinin aksine Ti.irkiye'de kamuoyu olugturamamrg, kitlelerin ilgisini gekemeyen malira biliminin ranrrrmr igin bu yrllardi bir dizi gahlma dikkatimizi gekiyor. Ttirkiye gaprnda konferinslar (ttimtinri Temugin AYGEN veriyor), shyr gdsterileri ve fotograf sergileri yaprhyor. Qahgmalar i972 yrhnda yofunlagryor ve o yrl Temugin AyGEN g ayn yerde konferans-veriyor. Aynr yrl dlrgi grkarmak iizere yuyrn kurulu _olugturuluyor ancak yaz aylanndaki'aizi gahgmalan nedeniyle! kuruf toplinamryor, dergi grkanlmasr bir sonraki yrla erteleniyor. Bundan'sonrufi ]rll416u da herhangl bir yayn grkanLmadrlr gibi 1977 yrhna kadar bu konuda bir yazryarastlamryoruz.

3

1977 de tekrar, yrlda iki adet olmak tizere dergi grkanlmasma karar veriliyor. 70 li yrllann ilk yurtdrgt hafta ve kongrelere katrhmu 1973 yrhnda ikinci bagkan, genel sekreter ve bir iiyeden oluqan ekibin Bulgaristan'daki Uluslararasr Speleoloji Haftasrnda' Ttirkiye'yi temsil etmesiyle olmug. Aynr yrl dernek: bagkanr Temugin AYGEN, 6. Uluslararasr Speleoloji Kongresi igin Qekoslovakya'ya gidiyor. Ttirkiye mafaralan konusunda bir bildiri sunuluyor ve dernelin kurulugunun 10. yrlddniimii nedeniyle Ingilizce ve Fransrzca bastrnlan renkli brogUrler, 42 iilke delegelerine

dalrtrhyor.

YURTDI$I ILI$KILER L974 Haziranrnda Yunanistan'da Atina Speleoloji Dernelinde konferans verip isvigre'ye gegen Temugin AYGEN, burada da bir konferans veriyor. Bu arada demefin kurulugunun I 0. yrlddniimii olmasr nedeniyle, 2.

Uluslararasr Speleoloji Konferansrnrn dtizenlenmesi galrgmalarr bir yrl dncesinden baglatrhyor ve 12 ayn

iilkeden 24 delege davet ediliyor. Ancak Krbns hadisesinin ortaya grkmasryla, iptaller baghyor ve

katrlacak olanlann paralan iade ediliyor. 1976 yrhna ait

belgelerin elimizde olmayrgrna kargrn, L977 yrh

belgelerinden Temugin AYGEN'in uzun yurtdrgr geziler yaptrfrnr ve bu yiizden de geleneksel llkbatrar gezisinin yaprlamadrlrnr dfreniyoruz. Yugoslavya, Macaristan, Qekoslovakya ve Polonya'yr kapsayan gezilerde Temugin AYGEN, demekten iiyelelerinde kaulabileceli 15 gtinl[k bir gezi igin bu iilkelerle anlagmalar yaplyor. Ilk defa

gergekleqecek bdyle bir dr$ gezi igin program hazrrlanryor. Bu programda; yeraltr treniyle dolagrlan Yugoslavya'run Postayna malarasr, bu ma[raya 2 saat uzakhktaki Diinya'ntn en btiyiik salonlanndan birini igeren Grotto Gigante ma[arasr, Qekoslavakya'daki en btiyiik ve uzun yeraltr nehirlerinden birini igeren Punkevni malarasr, Macaristan'da giizel bir konser

4

salonu _igeren J0svafo ile polonya'nrn meEhur Raj mafaralan yer almaktadrr. Ancak bu defad'a yurtigi

geizlerin-yo-Eun olmasr ve mtiracaatlann az olrnasr gibi nedenlerle bu gezi erteleniyor. Ilkbaharda Zongul-dak 9iv-a1n1 gezi dizenlenirken, Sonbaharda Antai'ya'dan Fethiy-e'ye uzanan'Mav i yolculuk' gergeklegtiriliyor.

B.u yll_llTca elitim amacryla mallaiacrhi kurutuglan olll ODTU ve Bolazigi Universitesi ile igbirlili yaprlarak iki kamp g-ahgmasr dtizenleniyor. Bu tainpUiaa g.r"nti olac.ak malzemeyi demek, dalcrhk Federasyo- riundan temin ediyor.O

5

?ilsffii[ Abstract : COUi|AALTA CAVE is sinrated 456 kms Anlura. This was one of the few surveys made in the Eastern Anatolia region. The surrounding ensured that there may F other calcite formations in t# vicinity.

The bottom of the -50 m pit was blocked with rocks fallen from the entrance. Therswere signs of norrow chimneys in the end of the cave. The furthEr studies in this region will show us the water systems and its connectionr iui*, Krzrlrrmak river which is one of the biggest rivers of East of

Turkey.

Ozet

:

Sivas'ta yaptrlrmrz etkinlik, Ttirkiye,nin

d-o$usunda yaprlan az sayida malara etkinrikrerindln biri Eey bildilimiz bu b6lge, gelecekte bizi .oh11Sgt,-eo\

hayli ilgilendirece_le benzlr. Etkinlilin y"aprldrlr yere

ulagmak igin 6nce 8 saat siiren bir otobls v6t.irtug,i, ron* da mafaranrn yakmrndaki k6ye uragmai igin bir iu.ttk bir minibtis. yofcut-u$u yaptrk. Bu kbyden sallanan bir traktor ile 45 dakikahk "traktcir iizerinde otigireoen durma" becerimizin srnandrlr harika bir yorculuk yaptrk.

tir.

Traktdrden inen arkadagla.mlz, onia kilolul'srrt gantalanna ralmen hala zrplayarak yiirtiyor ve hala elleriyle tutunacak bir yer anybrhrdr. 5 dakikahk bir trmant$tan sonra girig alzr kuru dere yahlrndan 50 m

yiikseklikte dik bir yamag-ta glun malaraya r'ifugt*. K*p alanmr her ne kadar- 30 Uir yer T {aha yUkiekre gtivenli -segtiys"t tahmin

ettilimiz

bir

dtizltikte

i",

kamp-rmrz sabaha \iigtik kadar "Kimlili bilinmlyLn ugu" cisimlerce". u5rutulmaml$tlr. Daha- sonra dgrlndigimiz brlg.rle-re gdre bu homurtulu sesleri grkartin cisi-mrer, ryrldakla tav$an avlna grkmrg traktdre binen toyrul"ri-i"-

ml$.

6

Etkinlige katrlanlar : Onur OZBEK, Birhan 4Lf{-Y-' i"ri" $sNii, neytgn DEMI]{HAN, Didem OzBEK' Koriy'iORx, Hasan 0ZKAN, Berkan KARTAL

Kullanrlan teknik malzeme:2x5O m, 10'5 mm statik

ip, Z p.tfon band (emniyet noktalannda),]'30 karabin' 4 Uott, i sikke,3 kigilik SRT malzemesi' n

UlaErm :Eyiiil 1989 fiyatlanvla 4$1ra - $arkrgla Il'qW T.L,'8 tuut, Gtiu.n ftrmast, $arkrqla- Bulhasan Kdyti ' bir minibtistin kirasr 25.000 TL, 1 saat

Mafaranrn ve b6lgenin Jeolojisi : B6lgede. hakim litoioji olarak kiregtagr bulunmaktadrr. Kiregtagr

tabakilanmanrn gbzlenmedifi masif (bloklu) yaprdadrr.

Karstik oluqumlar, dere yatafir boyunca yofuniaqmtqttr' Mafaranrn yakrnrdaki bu oluqumlara en iyi Omek dere yutigtatt. Kuru dcinemde girildigi igin saptanamamrg.bir ota/vardrr ki, bu da yerel halkrn yaptrfr aqrklamalara kaybolmgkta -ve 96;, su, dere yatafrnda bir noktadan bir kanaln karstik da Bu yiizeylenmektedir. iekrar gtistergesidir. Mafaranrn girig. afzr yaklagrk ! -^ yaklagrk.l?. iaprnaiOrr. 40 metre dikey bir inigten ve qmaktadr r. Mafaramn bel irli ie'ni Sf i ginae bir salondan olu 5ir yont"nme gtisteren gatlaklar boyunca. kayaglartn erimlsi so'ucut?a oluqtu[u sanrlmaktadrr' Girig alzrnda ve raban b6lgesinde ylr yer mafiara oluqumlan gclriili.ir.

Tabanda yallagrk 2O -fO cm geniglilinde gatlaklar gdriilmekte ve gelen yalrglann !u gatlaklar boyrnca iahliye edildi[i dtigtiniilmektedir. Aynca tabanda ytizeyden geleryamui ve kuq artrklanmn oluqturduiu bir i.p"6it Uutunmitctadrr. Bu yrlrn ve difer gbkiinti.iler -agutunttt dar bacalarla devam edece[i kantsrnt uyandrrmaktadrr.

TeEekkiir : Bize her tiirlii yardrmr esirgemeyen Bulhasan ftiyti muhtan Hanifi $lM$IK'e ve kriy halkrna teqekkiirti bir borE biliriz.O

GUMUs gALTA VNGARASI

BU

LHASAN XOVU-SaRXISL A - SiVaS

oUvuSBALTA ua6anast (

Fosil. Duden

)

M.A. D

22-2t,/ Ek

g

/

lggg

ip : B. ALTAY - O.0ZBEK -T. SENER H. OZ KAN - K.TORK-B.DEMl R HAl.l o.0z eEx- a.y I LMAz- B. KAR TAL Derin

tik: 50 m

\ilrm

_40m-

-50mOICEX :

t/

250

0 2.5 5

10

20m

YA T.f

.':.';: .j;r; ififif.'. l.\.1 .t.t.

r

-\.+. ..4.I

lm

%r*

ffi

s

,Fir-, -+ r+ r#fi_

+J# tlfr II

ltlt rIII f ITI tfII TI ITT. lrr -III

Yevuz BULUT A.unt, Trieste'nin (Yugoslavya) hemen dolusunda bir platonun adtdrr. Bu isim, kalkerin erimesi ve yi.izey akarsulannm yer altrna gegigi sonucunda oluqan gekillerin tiimiinii tanrmlayan bir Jeomorfoloji terimi olarak 6nce Yugoslavya'ntn Adria kryrlan igin kullantlmtg, daha sonra Di.inya'ntn diler iilkelerinde de aynr qekilleri ifade igin kullanrlan uluslararasl bir terim olmugtur.

Genig anlamda karstlagma, erimeden olugan topolrafya Eekilleri olarak tanrmlanabileceli halde dncelikle erime

nedenleri ve bunun gegitli gartlar altrnda farkh olugmasrntn neden oldulu morfolojik sonuglar rizerinde

pek az durulmugtur.

Oncelikle, eriyerek karstlagmaya ulrayan kayanrn yalnrz kalker olmadrlrnr belirtmek gerekir. Dolomit, jips, kaya tuzu ve tebegir de eriyerek karst gekillerinin olugmastna neden olur. Fakat bu Eekillerin olugum sahast ve olugumu strurltdr. Bu nedenle karst topofrafyastnda genellikle

kalker iizerinde duruldulu gibi, erime ile ilgili laboratuvar qahgmalarr da yine kalker tizerinde

yaprlmrgtrr.Kalkerin suda eridili biiinmektedir. Bu erimenin kimyasal agrklamast ktsaca gdyledir: Atmosferden aldrlr karbondioksidi erimig halde ta$ryan su, kalkerle birlegince, suda derhal eriyen kalsiyum bikarbonatt oluEturur. Bu siireg, kabaca gdyledir: C02 + H2O H2CO3+ CuCO3 ----> 2HCO3 +Ca Sudaki CO2 kalkere etkir ve suda eriyen kalsiyum

bikarbonatr verir.

$u halde kalkerin bir

kemirilmigtir. Karst topolrafyasrnr tik qekillere krsaca delinirsek ;

olu gfuran

ktsmt

karakteris-

9

karen / lapya

Kiregta$r yiizeyinde ktigiik su yanntllan ve ktvnmlt oyuklar geklinde geligen minyatiir karst yaprlandrr.

Tiirkiye'nin btitiin karstik alanlannda g6zlenebilir

dolin

Qaptan birkag metreden, bir kag yiiz metreye kadar defigen daire veya elips bigimli gukurlardrr. Baztlart yalnz erime yolu ile olugurlar. Bazrlan ise yiizeye yakn ma[aralann tavanlannrn gcikmesi sonucunda meydana gelmigtir. QoEu kez gatlak sistemleri, faylar ve tabaka srnrrlanna ba$r olarak geligir ve bunlann do!rultulan boyunca dizilirler.

obruklar

Baca veya kuyu gOrtintimiindeki dikey bogluklardtr.

"$aft" olarak da tantntrlar. Obruklar

genelde yeraltrnda

yatay bir malara ile birlegirler.

uvala ve polyeler Karstik alandaki dolinlerin derinlegip geniglemesinden

veya birkagrnrn birlegmesinden olugan ova gdriintimiindeki alanlardtr.

Polyeler ise jeolojik yaprnrn uzanlmrna paralel, uzun eksenlerinin boyutu birkag km ye varabilen, boyuna geligmig, biiyiik Olgekli gtiktintii alanlandtr. Polyeler, sonradan ktnntrh malzeme ile dolarak verimli ovalar haline gelirler. Genellikle tek bir grkrg gcizlenmesine ra[men, gevresindeki di.idenler ile drenajt kontrol edilir.

Polyeler igin Onemli bir sorun, yalrgh mevsimde geligen tagkrnlardrr. Bu tip yaprlar Ozellikle Batr ve Orta Toros'larda yaygrndrr.

kiir

vadiler Krsa bir si.ire igin su gegiren vadilerdir.

Su miktan obruk veya malaralann kapasitesinin i.izerinde oldufunda, bu vadilerde su akar.

tiinel ve kiipriiler Karstik b6lgedeki akarsulann yaptrlr do[al olugumlardrr.

10

magaralar Karst bdlgelerinde en gok rastlanan Eekillerden biri de mafaralar ve malara sistemleridir. Yukanda verilen agrklamalardan da anlagrlacalr gibi, mafaralann olugumu ile kant gekillerinin meydana geliEi ve oluEumu arasmda

gok srkr iligkiler vardrr. Karst bdlgelerinde ma[aralar bazen basit bazen de gok karmagrktrr. Malaralar yatay olarak geni$ satralara yayrlabildikleri gibi, dikey olarak fazla geligmig hatta bir kag kat halinde olabilirler. B0ylece iist iiste srralanmrg galerilerden olugan bir mafara sistemi meydana gelmig olur. Malaralann ortak dzellili, geniglik ve yUksekliklerinin srk srk deliEmesidir. Bazr bdltimlerde bir insanrn gegmesine olanak venneyecek gekilde daralan mafara, biraz agafrda veya ileride birden bire gok genigleyerek yiiksek tavanh biiyiik bir salon gdriiniimii alabilir. Bununla beraber birgok malarada tavan ve taban, sarkrt ve dikit oluEumlan ile kaplanmrg olup, gergek boyutlan konusunda yanrlhcr olabilir. Malarlardaki bu geni$ salonlar genellikle dar gegitlerle baflantrhdrlar. Bu gegitlerin tabanr genelkle diizdtir ve tizerlerinde kil ve mil tabakalanna rastlanrr. Hatta bazr bu tip yerlerde ktigUk gakrllann da biriktili gdriiliir. Bu konumdaki gegitlerin

bir

zamanlar oldukga basrngh su gegirdikleri Etiphe gcittirmez. Ayn seviyeye ait iki galerinin birinden di[erine

de genellikle gok dar ve meyilli dehlizlerden gegilir.

Bunlar bflyiik bir olasrhkla iist galeriyi takip eden yeraltr sulannr yutan ve bunlan alt galeriye gegiren yeraltr dtidenleridir. O

11

:

Ozet 1988 yrlnda dernelimize yazatakbizimle ortak etkinlik yap-it isteyen Maiar malaracr arkad$lanmzla bu sene'Tiirkiye ma[aralanm tanrtrm amryh bir gezi yaprlmrgtrr. Gezinin ilt btiliimtinti $ile deniz malaralan olugturmug, ondan somaki bitliimiinde ise Zonguldak malaralan gezilmigtir. Ihksu ma!arasr haritalanmtg' ve Kodu yakrnlannda bilinmeYen iki gtlktintti alanrna inig yaprlmrgtr. Aynca gezil4 son btittimtinti olu$turan Akdeniz b0lgesinde daha 6nce haritalanmamrg bir malarada harita gahgmasr YaPrlmt gtu.

Summary : As this was the first time we made a collaboration with our Hungarian caver friends,

we were looking

forward to meet them.

Our aim was to make acquintance with typical caves in Turkey and to film these caves. The fust part of the joumey was made alolg the-Black Sea Coast^heading tgwards tire caves of the city of Zongqqtk' Three caves were mapped during our stay here' I}ksu cave (Mapl) lies in the carbon Period limestones which is about 3SO miUion years old. The nvo of the qollaqse caves were unLrno*tt opio this date (Map 2,Map 3) Afterw-ards the team headed towards Manavgat to see one of the longest conglamerate caves of tha world. Near Akseki, we explored an6ttter cave (Map 4) whicl lies in the mezozoic limestones. The Turkish - Hungarian expedition lasted tert days. D

12

I

LIKSU MAONRA 5I

Si{on

4}

t,

*5.fon3

N

Kesit [e r a

B6

ob

il

11

d

e

1

Db g

hi

k

G C pqr

m

s

d

{

a GG no B

bf t

6

Sifon 2 --_-----\^

(Mop: 'l

)

+Bcr tuv

Olce k :

Sifon I ----------{.

010 I

50m

I LIKSU MA GARASI KOZLU -ZON OUTDAK l.4AD - CA L DERON

I

1989 (

Ctzim : L. lbrdos

Girig

f

BCRA-38)

Rqkrm: 5 m kip :O.Ozbek G.Tiszo

-

K.Kokeny -L,Kordos

C OK E RT

ME

tvlA G ARAS

I

6iriF

a 2

\)

L. Kordos

8

Otcek:

Ekip:gnur &Uek Andor Br6dy

Ldszld

Kordos

(l4oP ?:

T ME MAG AR A.5I COKER .

KOZLU - ZON 6U,-DAKI

Rqkrm :50 m

(BCRA-3B

12m

)

MAD-CALDENOTi

i

1989

1,4

DEREBENT DERESI''BOGMI MAGA RASI

Sifon

(

Mop

0

6ucEx ' 5 l0152O25m

Cizim:L.K ordos AKSE K

i.M AHMU A

+ef

Glris

rurA uva

MAO-CALDERONI r 989

-'bs

A

T LAR KOYU

EkiP:9' 0zbek-K. K<ik6nY -Z . Barth

A. Brody- L.Kordos

(BCRA-38

)

15

ItiI-iSE

MAGARASI

St\ )o o

ff.

T---7-

(Mop:3)

Qizim: L. Kordos

Ekip:Onur OUel Dr. Arpdd JuMsz

gdor

olcek'

..

lrodv

?

,[3llt1$i,ffT6f,i

|jszto Kdrdc

( BCRA-3B

re,n

MAD_CALDERONT

)

1989

Rekrm:30m.

Il

i..

\_i

f

HazulaYan : KoraY TORK

7f

IVlittar

itiban rle 7o5A den datra fazlatane igeren, tane boyu 40-Z mm araslnda defigen, mevcut taneleri genellikle yuvarlakmrg olan ve taneler, gimento veya matriks denilen bir ara madde ile ballanmrg sedimanter kayag gegidine "Konglomera " denir. Eler taneler yuvaitatctagmayrp ktigeli olursa, bdyle olugumlara "BreS "

denilir.

Bilegenleri: - Mineraller - Kayag Pargalan Magmatik kayag parplan

Metamorfik * Sedimanter rt

'r rr

Organizrna kahntrlan (fosiller) Makrc fosiller

Mikrc fosiller

Konglomera Ti,irleri

:

Da! eteli

Konglomerasr : Da! ve tepelerin yiiksek krsrmlanndan kopanlan parga ve pargactklar, yamag agalr hareket ederek tepelerin eteklerinde birikirler.

Dolayrsryla yuvarlakla$mr$ olurlar. Bu biriken malzemeye daE etefi birikimleri denir.

Buzul Konglomerasr : (Tillit ) Adrndan da anlagrlacafr gibi bu gegit konglomeralar, buzullann beraber tagrdrklan malzemeden olugan konglomeralardrr.

Buzullann tagrdrlr gakrllara Moren denir.

Akarsu Konglomerasr :

Akarsulartn taErdrlr malzemelerle olan konglomeralardrr.Akarsu konglomerasrnrn belirgin dzelliklerinden biri, konglomera iginde akrntr ytiniiniin gok agrk bir gekilde gdzlenmig olmast, dileri ise iyi bir kiremitlenme gd,stermesidir.

Kiremitlenme ag$l gayet iyi gtiriilur. Aynca kahnhklan fazla defildir.

L7

Taban Konglomerasr : Denizlerin karalan

basmasr

(transgrasyon ) ya da denizlerin gekilmesi (regrasyon ) ile olugan konglomeralardrr. Taban konglomerasrnrn olugabilmesi igin transgrosyon'regresy?ry ul yava$ ol-utt gerekir. Taban konglomerasr genellikle kryrlann

belirtecidir.

qdl

Konglomerast: Qdllerde olugan

b.u

fonglomeralann en bUyiik Ozellifi, gakrllann fa9131t olug-undandrr. Silik k6geler arasurdaki ytizeylerde gdrtilen gizgiler, diagonal olarak birbirlerini keserler.

Formasyon Konglomerasr : Formasyonlar arastnda diler konglomera gegitlerine gdre daha geniE alan kapsamasr en biiytik Ozellifidir.

Formasyon lgi Konglomera : Mevcut formasyonun herhangi bir tist sevlye tabakasr gegitli hareketlerle pargala-nrrsa, pargalanml$ olan btiltimiin iistiine yeni olursa meydana gelen konglomeraya cdkmeter nFormasyon lci Konglomera " denir. Bu ttir konglomera daha gok kiregtagr formasyonlannda gdriiliir-

KaliE Konglomerasl : Tamamiyle karasaldrr. Kurak iklimterde meydana gelir. Ulkemizde Adana (Krzrlda! yaylasr) ve Isklndetoi geutesinde gdriiltirler. D Kaynak : OEenmcz S. 1985 , Sedimentoloji ve Sedimanter Kayaglar' Gazi Oniversitesi Basrmevi s: 158 - 166

18

Riiportaj : TamerAKER

-Aker

: Sayrn Jill Karpo, Fransu gurubun baqkanr olarak bize

ekpedisyon hakkndaki diiqrincelerinizi objehif olarak sOylermisiniz?

Ne beklemiEtiniz? Ne buldunuz?

-Carpo : Organizasyon dolayrsryla bitaz hayal krnkhlrna ulradrk.Otonom olmantz gerekliydi. Yani

kendinizin yeterli malzemeniz ve teknik ekipmantntz olmahydr. Kendi agtntzdan organizasyonla ilgili bir problemle kargrlagtrnrz mL bilmiyoruz, ama bize 6yle geliyor ki, Dr.A$KIN konuyu biraz aceleyle ve diigiimeden ele almrg.

Bi.iyiik ve dnemli diidenler bulmayr iimit etmiqtik. Onur OZeEf ve Ytcel A$KIN bdlgeyi gergekten iyice incelemek igin gelmeli ve detayh bir 6n aragtrrma yapmahydrlar. Hergeyi bir btiti.in olarak gdzdniine altrsak, ekspedisyon hakkrnda fazla hayal krnkhfrna uframadrk.

Bizim igin ekspedisyonun finansmanr oldukga giigtii.

Ekipmanlann ta$urmasl vb. konularda hig bir 6n gahgma yaprlmamrg.

C.CHABERT ile iletigimimizde de aksakhklar oldu. Onun bize verdifi bilgiye gdre biz, bOlgenin ilging oldu[ura

inanryorduk. Davrantglardan, kUltiirden ve

organizasyondan kaynaklanan problemler oldu. Biz bir organizasyondan sorumlu oldulumuz zarnaf,L iligkiyi Dr. A$KIN gibi kesmeyiz. Aynca onun da bizimle gelece$ine inanmrgtrk.;

L9

Teknik gerektiren ve zor malaralarla ulragryorsak bu igi, uygun malzeme ve yeterli ekipman ile yapmak gerekir.

Bii burayu gilitk"tt siliri malaracrhlr bilen yeterli elemamnrz ve yeterince ekipmamnrz oldu$unu diigiinJrek gelmigtik. Afittq Dr.Agkrn, bize daha.Once btiyle sdylemigti.baghngrgta yani Nisan ayrnda bu sorunlar net bir gekilde ortada olsaydr, ne yapabilecelimizi tahmin edebilirdik. bt iS igin para Ekspedisy6n Frarisrilar igin pahahydr.

-Bolkaitar Bir seneden beri bdlgesi malaracrhk igin ilging bir biriktirmik igin ulragryoruz. yer de[ildi. bigei elispedisyonlara iki ay gibi bir zarrLarra aynlrr.Fakat -U6yt" gerekli zamanl tatillerimizden

6iri*

bii

gansrmrz yoktu, giinki

ayrrdrk. D

ETKiNLiGiN YAPILDTGT gOI-CE BOLKAR DAGLARI

Hl.l *"'jiJ.+ti .

;;ffix +-

a;r.. r':;

" ..

'! t4

t

:'<t

.F4

;rF t *,

-

'

-1..t t!.

-

.;

7l1 '; '*:,r

*-:l

.,.r-' J,.*orn'Af; :<:'. ,p-

,1" ::.

:- .,

, '::' B

o."- l

k

.

af'ftir-'i^-;'.

z0

ntalya ilinin Kag ilgesi Giineyinde Bayrndrr mevkiinde bulunan malaranrn detayh ilk aragtrrmasr 1973 yrhnda MAD tarafindan yaprlmrgtrr. Brilgede g6zlenen gatlak ve fay sistemleri karstlagmanm ve dolal olarak malaralann bu sistemler boyunca geligtilini gdstermekiedir. B6lge Jura ve 0it Kreliase'yish kiregtaglanndan olugmakta ve bu birimlerin Kuzeyinde de Miosen yagh F/lg formasyonlan yer almaktadrr. Mafara, gatlak dtizlemler boyunca geligmig ve iginde ktigiik kollann olugmasrna izin vermigtir. 350 metre uzunlulunda ktigiik bir malara olmasma ralmen, biolojik agrdan gok aktifdir. Iginde bcicek gegitlerine rastlanmr$ ve salhkh ve kalabahk bir yarasa popiilasyonuna sahip oldufu gdzlenmigtir. Son ara$tlrmasr Temmuz 1989 da yaprlan Hrdrrellez malarasrnrn haritasmr ilk olarak MAD bu sene yaptl. Turizme agrlmasr diigtintilen malaranrn turistik agrdan de!erlendirilmesi ve mtihendislik iglemlerinin yaprlmasr ancak malara korumacrhfrndan anlayan ve bu iEle yakrndan ilgili bir kurulug tarafindan yapilabilir.O

B

aUtini malarasr, Konya'nrn Gtineyindeki Derebucak ilgesi ile Qamhk beldesi arasnda yer alrr. Malaranrr ilk l{a$tlmasr, Jeolog Dr. Temugin AYGEN bagkanItlrndaki bir ekip tarafindan yaprlmrg, haritasr ile trim kollan ile birlikte 1982 yrhnda yaprlmrgtrr. Malaranrn tist fosil btiliimi.iniin giriginde eski insanlai tarafrndan iskan edilmig olduluna dair izler vardrr. Alt bdltimde ise bahar aylannda daha da aktiflegen bir yeraltr deresi vardrr. Bu suyun grkrg noktasrndan 50 metre kadar yukanda ise mafara ile iligkisi oldulu diigiintilen baqka kiigi.ik fosil bir malara vardrr.

21

Malaramn kollanyla birlikte toplam uzunlulu t E* V: yaklagtr. $imdiye icadar araltmlmasr bitmeyen sadece 2 Lolu vardir. Bukollardan birinden su akmakta ve ileride de insanrn sr$amayacalr kadar daralmaktadrr. Diler kol ise bir gamur gtiktinttisti ile kapanan fosil galerideki bdliimdtir. Bu liolun tabanrnda birgok mikro ve makro hayvan iskeleti bulunmugnrr. Paleontolojik bir ara$tmna srrasrnda bu malarada-nesli bcilgede ti.ikenmig olan birgok kiigiik memeli tiirtintin iskeletleri bulunmugnrr.

Baiatini malarast, mezozoik dcineme ait kretase yagrndaki kilkerler iginde yer altr. Bcilgede.-bu malaradan baEka irili ufakh l0 dan fazla malara

bnlunmaktadrrO

7'

ongrrrau| ilinin Inalzr mahallesinde bulunan malarayr ilk olarak 1981 de MAD, aynnult olarak incelemigtir. Malara, Yawz BULI-)'I bagkanh[urdaki bir ekip tarafindan haritalanml$tlr. Dernefin bundan sonra bu malaraya fazla etkinlik yapmadrlrnr biliyoruz' Mafaranrn igine mahallenin lalrm sulannrn srzdrlt ve a[zinrn bir gdpliik haline geldifini 1989 yrhndaki girigimizde g6rdtik. Iginde gok giizel olugumlar bulunan mafaranrn bu hale gelmesi, gok tiziiciidiir.Mafarantn girig a[zrnrn hemen yamndan gegen demiryolu malaranm iginde bulunan malaracrlara bazen korkulu anlar yagaur.

Aynca Zonguldak gehrindeki bazr di[er ma[arala!{a da aynl gevre kirlenmesi sorunu vardtr. Zonguldak Kozll' malarasr da girig alzr moloz ddkiilmesi sonucu kapanarak artrk ma[ara envanterlerinden silinmigtir. 0

22

.n

.U

-fi

\\ \\

7

-i

_

6\',

a\

- --is

'\

'p

o o

o o

€ .|

; 3' :o ::. \!

G'

-t

o

a

'v

<-' ro; :U

.t

\\ \:

^!

-:\i:

\\

I

IE

!

\\_ .

+Frtl il qt-t'at

o

\

o-

2

9 F

U

o

q--\

o o

E

N;

-u

\

-

)

G

\ I 'o

\tit )/

I

q u a Y 6r<:

'i66'q'5

-<-FJJ

I

3 A F

z

l: I

q< -=

ERi; i: c<

: a

):i€ o - <e:u ^

o

9

<< -7

-I ri 1l

tir

Jlt

*rG! i:i;

:Jl

i 5's5 -x -l 3; o < -J

"l

O Mayrs ayr baglannda Pozantr'daki diidenler de cin ara$tlrma yaprldr. Ikinci etkinlik Haziran ayrnda gergeklegtirildi.

0

Haziran ayrnda ZOMMAK'Ia birlikte Safranbolu Mencilis malarasrnda e[itim gahgmasr yaprldr.

O 6 - 25 Agustos 1989 tarihleri

arasrnda Bolkar dallannda ve Aladallar'da ROSNY, DRANCY, FFS, AUBERVILLIERS derneklerinden gelen Fransrz malaracilarla ortak bir etkinlik yaprldr. Etkinlile oniigii Fransrz, altrsr Ttirk, biri Macar toplam yirmi kigikatrldi.

O Eyli.il ayrnda Polonya'h malaracrlarla yaprlmasr kararlagtrnlan Antalya - Beydallarr etkinlili, ekibin gelmemesi nedeniyle gergeklegtirilemedi.

O Ekim ayr baglannda Pozantr'daki Mazmrh - z Diideni'ne tigiincii inig yaprldr. Kasrm ayr ortalannda gergeklegtirilen drirdtincti etkinlikte -184 metreye inildi.

O Ekim ayr sonlannda Zonguldak - Cumayanr ve Ihksu malaralannda elitim gahgmasr yaprldr.

O Ekim aymrn son haftasrnda

Safranbolu Mencilis

Malarasrnda elitim gahgmasr yaprldr.

O 1988 yrhnda da dernefimizle ara$rrnna yapan iki Alman malaracryla bu yrl, Qayrrkdy malarasrmn haritasr tamamlandr.

?{

G Demelimizin 25. Kurulug Yrldcintimii dolayrsryla 24.

Aralrkta Akman Et Lokantastnda yemekli bir toplantr

yaprlacaktrr.

26

IN THIS ISSUE page

1

Preface

pages 2 - ............ History of M.A.D. berween tg70 -1979 pages 6 - 8 ............ A_gurvey in Easrern Anatolia , Sivas Giimiigbalta cave pages 9 - 11 ........... Karst iormations pages 1? - 16 ......... Turkish - Hungarian Joint expedirion

|

pages 17 - 18 ........... Conglomerate pages 19 - 20 ........... A selfcritisizm of Bolkar Mountains Turkish - French Joint exped.ition r-pages _21 '25 ........... Three caves and maps : Balatini, Fhdrellez and lnafia

page

26

News from M.A.D