MAD Bülten Sayı 7

MAD BULTENI MAGARA ARA$TIRMA DERNEGI SPELEOLOGICAL

S

A Y

I

7

M A R

T 1

9 9 0

*.ri.qdf:'J;dr.:

-:*$'; i.i'. * ;r1

='';ti'].

-:: .

.

ffPli:

ffi .+

,@l

-N

I

SOCIETY o'

TURKEY

ARASI

MAGARA

DERNE6I

QMA

-:

TgTNDEKILER sayfa

1

sayfa2 sayfa 6

sayfa 10 sayfa 16 sayfa 17 sayfa 19 sayfa25 sayfa 30 sayfa 31

Beyhan.?:-ol:.

Merhaba VIa,Eara A raqtrrma De me$i

1980 - 1989 EtkinlikRaporu Macaristan'da Budape gte'de Toplanan Onuncu Uluslararasr Speleoloji Kongresi Harita Bil-sisi ilk Magara Etkinliklerimiz Karst Terimleri SOzlti$ti

Konya-Karaprnar Bdlgesi Obruklan Zon-eu Idak bd I gesinde Tij rk-Alman Ortak Etkinligi Organik Bocek Savaggrlan Moda Oluyor Bolkarlar Tiirk - Franstz ortak Etkinli$i

MAGARA ARAgTtRMA DERNEGi

orhanAltrntuElu I K. Esin DoEruer g6nu CengiZ

ruranlfvrelez AYqaulcaYru

ltrl

r ! I tl

Kapak lotogralr

:

Onur Ozbek

I

I l alll

I I rrll

oc s p E L E o L o ?G Imcrr An Lyz rrs \Z

onioO'u"r

dizgi,grafiktasanm : BagarTlfiZ

ANKARA

krztlay

670

I I I I ra l tr I I llt

Baskr: 300 DPI Laser Writer ll

of TURKEY

NT'

Mart 1990

It IlrIrlIl

IE T y

DEANEGI

ARAS

MAGANA

M.A.D.

1990 YrLl

10-11Mart 31- I Nisan 2I- 29 Nisan 26- 27 Mayts Haziran ortasl Haziran sonu Temmuz Temmuz 18-19 A[ustos Alustos sonu 12- 13 Eyltil

Ekim

bagt

ETK|NLiK PROGRAMI

Tilkiler (gdkiintii Ordu (Piraziz)

in cel enre)

Qamhk Bursa (Ayvaini)

ElazrI

Kastamonu (Hokurdan) Pozantr Gtimtighane Akseki (Altrnbeqik) Kayseri (Yahyalr) Kopriigay (Dd[imrenonti - Ye;ilba!) Qukurca Ermenek (Maraspoli)

**i

.*S

b'

frn rh-

bhqao% 1990 yrhntn

ilk btiltenini gtkartrken,

Tiirkiye maIaracrlrIrnda

6nemli il adrmlar atrldrfurr g6rtiyoruz. Bu yrl ilki yaprlacak olan 1, _SPeleoloji Simpozyumu, istanbul'da BUMAK'In ev satriptigl ile gergekleqecek. ileriki yrllarda MAD'rn dtizenlemesi arzu edilen bu toplantrya katrlmak tizere gahgmalanmlz baqladr.

Gegtilimiz yrhn son ayrnda MAD 25. yi yeme$ini verdi. Samimi bir ortamda, srcak iligkiler iginde geEen yemek, umanz ki bize yeni dostlar kazandrrmtg olsun.

Bu sayrmtzda 1990 yrlrnrn faaliyet

programlnl yaylnlryoruz. Bu ara$tlrma

ve e[itim faaliyetlerinde bil*qi

ve

becerilerimizi geliqtirip. pekigtirmemiz,t dile$i ile ...

MAGAR

AQAS

MA

RNE6i

MAGARA ARAgilRMA DERNEG| rsso .1ese RAPORU Ciikhan YILDIRIMKAYA erneEimizin kurulugundan -sonugl bu 1,ana izlenrig oldufu yolu, geligimini, amag_l arrrav-rannr, an nr, varorgr vardrfr sonuglan, an, etkinliklerini et k i n I i k l,eri n i' delerlendirmek deferT.n iir*Lt- amac: yapnltmtz rncelemenin yapnlrmrz yapngrnxz incelemenin tigrincii kilijmi.j l9ti0 - 19g9 t9f9 donemini igeri icerivor.'Bu igeriyor. difer.iki baglik ile beraber creferrenoirir"""gini dtigiinerek, "ie-i;e;' ririg 9o]:4"

;;;itil

g:I:It^i',,fi1"j:-"lerden kai:rnacaf,,

deSerlendirece$2.

ii

,,,;;;-;;;;;;

e.lffi;l;;;

1980 yrhna girerken gcize garpan bir etkinlik prograrnr, yine diizenini korumugtur.

Bu her.yrl, Ylla ait etkinlit programtnrn tiim aynntrlan ii" iiy-eriie auyururtirast 9 ve ekiplerin bulundurmasr gerbkei malzemeden,'Oern-ge UagvJru tatinfiiin. kadar [er qrlltrnrn belirlenmesigek_linde silrrnii,srtir. Bu i,rToa riirun retiCitir yrptrun 9.u*ltt _bolgesi elitim etkinri$i, pgri .;,ru M,,y,.', tdgti'ae Konya --E#enet Yerkoprti etkilig gc;ze garpan it<-i etliritik gurubrioin.'u$iui.

1980 tarihinde srkrydnetinr Komutantrgrnrn bildirisi ile ttim fu yrlda 12 Eyli.il dernekler sr-bi Magara Aragtrrma Derneli'nin de rtim eit<intiFr"ii urffi-uitn111tgur.

Bu donem, Srkrydnetim Komutanlrgr iljyaprlan l,airgmalar sonucu fArarif l98l -6 Ocak- 1982), Eyttil fg8j'de L-urulug ttizi.igiine bagh bir tiiztifiin basrnda ffrl11irymasr ve bazr gerekli resmi iglemlerin raniamllnmisr ile dernef tekrar ttizel kigiliSini.kazanmrgni. Bu ara donerncle vine ulrnan izinlerle etkinliklere ara

veri I memi g, gah gmal ar siird tiri.i

I

nr ii gt ti r.

1981 yrhnda teknik gah;malann alrrhk kazanmasr goze garpmaktadrr. yaz donemi yaprlan e[itim etkinlik]erinin- yanr .srra, Sonbahar do'neminOe, gegiiiGagamlarda on ara$turna' haritalama ve olgiim gahgnralarrna afrrlrk veriiniigtir. drnittemet< on aiagtrrma rap6ru. Mencilis ilug.uri ile ilgili F:_t:l]tt"'^Prlqeg:ii brr rapor, Balatini ile 1na.$.a11dr.nrn ilgili bir harita hazrilannrrgtri. tgttZ yrhnda da b?g ayn don-em Y9 gurupla etkinlikler.planlanrp i.iyelere duyunrlarak uygulan-tgtti. Bunlardan dikkat E:-tiq! olant, etkinliklerin sene bagrnba rrim ay.t'nittan ige'rin Uiilienterte tiyelere iletilmesi olmugtur. Ayrrca ettintit< l,aprlacak " - yerlerin tiim 6zellikleri belirtilerek organize bir tutum igerisine girilnri,stir.

r

siireci igerisinde 1980 - l9tt9 yrllan !.!g.Jpf,e lstatlstrkl de.Eerl endirme_si, goyl e bi

arasrnda yaprlan ko1, u yord u :

r son uc u orta),:t

tiim etkinliklerin

Yaprlan etkinlik sayrsr 62 di;.

Bu e&inliklere kauirm 636 kigi ile gergekle,snri.'srir.

Etkinlikler 258 gi.inti kapsamigtrr. '

Yine kabaca bir srnrflama yapmak gerekirse: arygurma etkinlifi, ' ]] 8 haritalama ve plarigaltgmasr, ( l9lt9 sonunda l0 lcler h:rritalama daha yaprlmrgtrr) 5 fotograf gairgmasr, 3 blok etkinlik ve 2 turistik etkinlik gerqeklersrliSrir.

Yine bu donemde yabancr guruplurll kunrlan ileriSinrlerin sonucu ortak etkinlik 2

MAEARAARAS

PlvlA

NEGi

yapllarak, dernelin bir bagka amacl gergekle$tirilmeye gahqrlmrgtrr. Kurulan iligkiler, sonraki yrllarda da stirmilqtiir. Bunlun orneklemek gerekirse:

1- Nisan ma$aralan 2 -Afustos gewesi 3- A!.ustos

-

1986

- Hollanda

gurubu ile Konya

- Beygehir - Qamhk

gevresi

- 1986 - Gruppo Speleologico Dauno - Italia - Manaspoli Malarasr ve -

Toroslar

1987 - Gruppo Speleologir:o Piemontese ile Antalya - Manavgat - Batr

Aragurma Etkinlifi 4- Mays-1988 Alman gurup ile Zonguldak nufaralanna di.izenlenen etkinlikler.

Bu etkinliklerin bilgi ahgveriginden, nralzeme yardrmrna kadar dernefe katkrlan olmugtur.

$u ana kadar yaprlan 11 Genel Kunrlun iki tanesi 1980-1989 donemine rastlamaktadrr. Bunlardan biri Arahk 1985, dileri Kasrm 1987 de yaprlmrgtrr.

Dernefiin 12 Eyli,il sonrasl tekrar etkin duruma gegiginden sonra yaprlmasr planlanan Kasrm 1982 Genel Kurulu. yeterligo[unlufun sa$anamamasr nedeniyle gergeklegtiriiememigtir. Bu ara donem sonunda 1983 yrhnda eski tiyelerin durumu gozden gegirilerek, dernek ile iligkisini kesen gok sayrda i,iyenin tiyelili diigi.iri.ilmi,igtiir. Bunun yanrslra, her yrl belirli sayrlarda katrhmlar olmug ve en fazla kauhm 1985 - 1986 yrllan arasrnda _r:erqekle:;migtir.

Bu donemde asrl arayrg, derne[in etkinliklerinin artnnlarak, gahgma alanlannrn genigletilmesi yoni.inde olmugtur. Bu konuda dernef,i daha saflrkh geligim stireci igine sokmak igin gerekli unsurlar aragtrnlarak, gahgmalar bu alanlarda yolunlagtrnlmtgtrr. Bu konularda dernek iiyeleri arasrnda ig boli.imi.i yaprlmrqtrr.

Bu diigi,inceden yola grkrlarak yaprlan en etkin gahgmalardan birisi, yrllardrr planlanan, ancak gergeklegtirilemeyen bi.ilten konusu olmu$tur. Yonetim kurulu karanyla olugturulan Basln - Yayrn ve Halkla iligtiler Kurulu, dernekten aldr[r bir btitge ile gahgmalara baglamrgnr. !iittgn, bir gok iglevi de beraberinde i.istlenmigtir. Ttim [yelerle

saflrkh bir iligki kurma aracr olmugtur. igerdifi degigik boltimlere dernek gahgmalannr, planlan tiyelere yansrtrlmrgtrr. Bunun yanlslra yaprlacak etkinliklerden dofa sporlan ile ilgili haber ve duyurulara kadar, olanaklar olftistinde gegitli alanlarda bilgi iletigimi sa!lanrr;trr. Yine bi.iltenin i.istlendi!i en-onemli gorevlerden biri de tiyelerin elitimidir.

Basitdti[tim tekniklerinden baglanarak mafara ortamr ile ilgili her alanda gahgmalar hazrrlanmrg ve bu gahgmalannr zenginlegtirerek si.irdiirmeyi hedeflemigtir. Yine yayrmlanan rapor ve haritalar, dernek galrgmalannr belgelemek ve duyurmak agtstndan qok yararlt olmugtur. Bi.iltenlerin ili;ki igerisinde bulunulan yerli ve yabancr kuruluglara gdnderilmesi, onlarla en sallrkh iletigim kurma segenefi olmug ve dernelin iginde bulun^dtfu ortanl en ner bigimde yansrnlmr$trr. iJu il-igkilerl6 baglanrlan gahgmalar, 1987 de 2 sayr, 1988 de 2 sayr olarak tiri.inlerini vermigtir.

Amag, gahgmalann zenginlegtirilere k, kes i rr t i si z biginrde stirdi.iri.ilmesidir.

1980 yrhnda goze garpan

bir ba;ka sonrn da. clernelin kendine ait uygun bir

MAEARAARAS

DERNEGi

galltma ortaml bulamamrg olmasrydr. Bu, bir gok galrgmanrn daha plan agamastnda trkantp kalmasrna yol agryordu. Ahnan bir l<ararla ve de kogullan zorlayarak oda arayr;r baglamrq ve sonuElandrnlmrgrrr. 8 Arahk 1988'de lrugiin gahgmalanmrzt si.irdtirdii[i.imiiz odamiz-35.000 lirl aylrk kira ile tutulmugrur.

Bundan sonra iiyelerin salhkh ve srkr biEinrde bir araya geligi, Eahgmalara- hrz katmrgttr. Bu geligmeye paralel olarak, farkh galrgma-alanlarrnda birimler kurularak, iglerlik kazandrnlmlgtlr. Bu orram, tiyeleiin katrhmrnr sa[layarak, iiyelerce belirlenen sorun I ar, oneri ler

i

rde

lenerek. k ararl ar ah nm r gtrr.

Ornekleyecek olursak, dernek ile ilgili rtim n'lareryal, lokale yerlegtirilmig ve kayrtlarla saptanml$tlr. Yine ilgili doli{imanlar oncelii gahgmalarin devamr ot-arat stntflandtnhp, aynmlanarak, argiv, diizenli hale getirilmigtir. Bu dcinemde yaprlan bir.di.fer gahgma, dtizenlenen toplantr ve gdsieriler oimugtur. Hem Odrnegin etkinliklerini tanttmak, hem topiunra mafaracrlrlr, malaratritimi tanltlp, ilgisini gekmek.amaoyla di.izenlenen etkinlikler srcak bii itgi gbrnrtigttir. Geneibaglklar halinde incelersek, dia g6.sterileri, fotograf ser-cileri.-toplantrlann ilk bakrgti goze garpu[rnr soyleyebi I iriz. Ornekl enre k gere k i rse :

1) 1981 Temmuz - Afustos doneminde VIII. Speleoloii Kongresi'ne katrlan o donemki bagkanrmrz ,-Dr. Temtigin AYGEN tarifrndan" Mart E2'de istanbul'da, Nisan 1982'de Ankala'da iki ayn konferans di.izenlenmigtir.

2) Mayrs t2Q9'aC '.Tt{kiye'nin Az Bilinen Dofal Deferlerinin Tanrtrlmasr" konusunda TUTAV ile igbirligi iginde di.izenlenen konferans, Ankara Universitesi Dil^ve T*! Co_frafya Faktiltesinde Dr. Temugin AYGEN tarafrndan verilmigtir.

3) 2 Arahk 1987 - 13 Arahk 1987 tarihleri arasrnda Bursa Belediyd sanat Merkezinde "Ti.irkiye'de Malarabilinr Qalrgnralarr" ile ilgili saydam goiterisi ve fotograf sergisi gergeklegtirilmigtir.

Yine g.egitli tar'ihlerde Ankara'da ozellikle iiniversiteler ve gegitli dernekler bi.inyesinde saydam gosteril eri gerge kl e gtiri lnr i gti r.

B.u donemde yine bastn kuruluglan ile iligkiler kurulmaya gahgrlmrg ve TRT ile iki e\tjnli\ gerEeklegtirilmigtir. 198[i 5,1f1n111 iki briyiik-galigma.srnr olugturan e&inliklere delinmek gerekir.

Bunlardan biri Ankara Universitesi ve Malara Aragtrrnra Dernefi'nin ortak gahgmalanyla gergeklegtirilen Kcipriig:a1' Belgeseli olmug ve Man ayr igerisinde dort bdliim halinde TV I de yayrnlannrrSrrr.

bir gahgma MAD ile TRT iznrir Televizyonu'nun diizenledili "Ttirkiye Ma$a1ala1" belgeseli olmugtur.iki aqanrada gekilen dizinin birinci b<iltimtinde i t gy4yt galtqma, 15 kiginin katrlrmryla gergeklegtirilnrigtir. ikinci alama da, altr ktS!nil katrhmryla altr gtin stirmtiSriir.2i in.sanrn katrlrniryla 17 gi.in itiren bu blok etkinlik boyunca; -Incesu, Yerkciprii, Kciriikini, Balatini. Kocain. Tabak I, Manazan, Fethiye-Kag D_iger

yoresi deniz mafaralan ve Fosforlu mrlara gdriinttilenmigtir. Yedi bdltimliik belgesel, TRT'nin 1989 yaz yayrr' donenrinde MAD'rn genig bir kitleye ulagabilece[i bir program halinde y;ivrnl rirlriStir.

Yine bu donemde Avrupa'daki Mafrabilinr ile ilgili derneklerle kurulan iligkiler, nitelik ve nicelik olarak artnnlmaya-galrgrlnrr,s va 6irgok yazrSmalar yaprlmrgfir. Bu gahgmalann tirtinti olarak gi.indenrde bazr ortlrk etkinlikler vardrr. Aynca Dtinya 4

MACARA

O

ARAS:iarvlA

Speleoloji Birli[i'ne iiYelifi

ilgili

ERNEGI

eksikler tanramlanarak, yrlhk aidat ($20)

odenerek yinelenmigtir.

Bu donemde derneEin birikimini arttrrmak amactyla argiv bazr teknik-yayrnlarla Onemli bir adrm olarak ieknili ydnden yararh bir kitap r*nini"*irilmistir."iine ;;Vrnicat Caving " ( Dikey. Mafaracrhk) dilimize gewilmigtir. Bu ;la;$ili;-iiu]o daha iist sekii'cle vi.irtirtilmesi planlanan difEr gahgmilarla. tiyelerin teknik elitimi sevindirici en eil^g};'J"#;ki;;.'S;ilt;lar"ak igsb den sonrasr donemde noktalardan birisi Ai, O"*dCn oOuyu tuuuf*.ttndan sonra gahgmalara gelen hrz olmu$tur.

Bunlann iginde en etkin noktaya gelen de-"Pergembe Topla,nnlan_,$pu$tur' toplahtrlarda, g.tindem de Olanak bulan rti* tiy.t.tin katrlimrile gergekle;tirilen 'yonetimkuruluna gottirtilmesi iiyelerce ruptun*uftu, .planlinridan taAat bii gok konu tirtrgtltp, karara baflanmaktadrr. kararlasuntan tineriiiie "itintik ile olari organik ba$annigtiglendiren bu toplantrlar, u" dernek itJ;tfi bitUiir if" san-" derne$n bundansonraki geligim stirecine- de biiytik 6lgtide yon verecektr. olan .9"?illi.alt birimler, GF.ld;[fiarlr ona*ta bera6er icurulan ve kurulacak ve niteiikli gahqmalar gelebile.cek gekilde a{qy?.. bir ;Iil ;" t1gt,tltt bir pratik, organize ve verimli daha etkinlikTerin ttim da, Iirq"kl"gtirii.bilecektir.'Bu jetdtOe gbrgeklegmesini saflayacakttr.

Bu Cahsmalar, malzemelerin delerlendirilmesi, rapor ve haritalama.ga[gmalan k;"i;;a;i2 i.urunrnr$trr. A-ynca dernefin glhgmalartnt -katkrlan zenginlegtirmek olabilecek tiy.eler gitl larda ge i alan u*"rinfifr4aEarabilime uL Dernl[e Bu Ma[ara kazandrnlmr$trr. gegiteieti. dernefe ;;il1ff. Blnlarla iligkiye teknik gahsmalann geniqletecek, Aiafinir;ix-rgrnin v.p"*g,-"Eullt*g alanlann*r katrhmlar 6ili-i"l ytrntintin fia^'eret-alirrlik kazalmasrni-sa$ayacaktt..

I"li "i ;;r;a; Hid*:.olo.iiiBoranikJZooloji, Fotograf,gekicidir.

Jiqtgri gibi alanlarda e$itim yapan veya biriicimi 6hn insanlann katrlmr dikAat demek-, $u an b,iiitiw" iiireci igerisinde yasamr boyunca iJs ly"vq sahipl7olan da karar bagvuru 4t fit;'lft uf.tif ghrgmalarini stirdtiimektedir. Yaprlan asamasrndadrr.

CiAt"{ ;if"ii yunrttttkran sonra biraz da 1990 konusunda dtigtinceleri geyre!

ve

Evetvtizyilt i"tt'Sl1jit". belirimek ve raporumuzu noktalamak istiyoruz. ve bugiiniin yrhn 25 kalan Bu 1990. yrl olacak bir i.tihr brrakacafrmrz -seride e;E;tt""dir*"iini en iyi biginrde yaprp,-bunu kamuoyuna. yansrtarak,

Aynca dernb-gin gahqmalanna daha da bir hrz katacak agamada ilk alila gqlg.n ilgili kuruluglarla_onak bir ,imuy6ruz._Bu bit"yrt olmasrtir gftirmek. Vine gegitli yerli ve yab,anct.fllfuSlarla gtindeme M"Er"Uiiint fongteii plailann bir bagka yOnti. Ve sonugta bu etkinlikleri ve o*ji"*i"likler dlzenl6mek, kamuoyuna.duyurmak. dolayrsryla Mafarabilimi gu ;'tuniunn ei saflkh ve verimli biginrde gerEeklenmesi ise ancek hepimizin Ozvirili katkrlan ile olasr. i6m bunlann yanrnda somutlanmrg I. donent etkinlik planr ise grkanlarak tiyelere iletildi. iii"-fg6a'ren 1990'a gelirken gori.ini.imiimi.iz ve konumumuz boyle. Nice 25 yllan, uLrin,'li, tirerken, doyurucu birbiginrde yagunrak dilelimizle ...

;;Fr6ai"r"tiplanhyont.

5

MAEARAARAS:

DERNE6i

MACARISTAN'DA

10.

BUDAPE$TE'DE ULUSLARARASI SPELEOLOJI

TOPLANAN KONGRESI

Temugin AYGEN 19.89'da Budapegte'de onuncu Uluslararasr Speleoloji Kongresi fustos toplandr. Ilk kez 1953 yrlrnda Paris'te, ikincisi 1957 de ltalya'da Bari'de, tigiinciisii 1961'de Avusturya'da Viyana'da, ddrdi.inciisii 1965'te rYugoslavya'da Belgrad ve Ljubljana'da, begincisi, 1969'da Federal Almanya'da Stuttgart'da, altrncrsr 1973 te Qekoslavakya'da Olomouc'da, yedincisi 1977 de Ingiltere'de Sheffield'de sekizincisi 1981 de Amerika'da Kentucky'de, dokuzuncusu 1986 da Ispanya'dn Barselona'dA onuncusu, 1989 da son olarak Maceristan'da Budape gte'de topland r.

'

Ddn yrlda bir toplanan Speleoloji Kongrelerinin 1993 yrhnda yaprlacak gelecek kongresinin Qin'de toplanmasrna karar verilmigtir. 1997 yrhndaki 12 Kongre igin daha gimdiden Rusya ve Tiirkiye aday olduklannr bildirmiglerdir. Macaristan'daki son kongreye 52 iilkeden 1l I I igtirakqi katrlacaSrnr bildirmig, neticede kongreye 42 tilkeden 676 igtirakgr kayrtlannr vaptlrrnrgtrr. Katrlan tilkelerden en kalabahk g_uruplar gunlardri: Amirikaj 61, Rus-l'a': 5l . Fransa: 49, Macartstan:46 italya:44, Qekoslavalqa:.43, Avusturya: 38, Bulgctristan: 36, Doftt Almanya: 34, isveE:33, Ingiltere:31, Ispanya:31, Belgiku:25. Tiirkive'den ise tek igtirakgi olarak ben kanldrm.

Kongreye katrhm oranl, bir yerde, h:rngi iilkelerde Sspeleoloji'ye daha fazla Onem bagka, Yugoslavya, Federal Almanya, Romanya. Veneztjella, Polonya, Avusturalya, Kanada ve Ktiba da Speleolojik galrrsmalar qok ileri dtizeydedir. Yine yukandaki listenin tetkiklerinden Speleoloji'1,e bilhassa sosyalist i.ilkelerde dnem verildili neticesi grkabilir. Hakikaten bu i.ilkelerde devlet, biitiin imkanlanyla Speleolojinin her tig safhasrnda (bilimsel, sportif ve turistik) yardrmcr olmaktadrr.

verildilini gostermektedir. Yukarrdaki listede yer alan i.ilkelerden

Uluslararasr Kongrede 16 komisyon faaliyet gosterdi.

1 . Madaralann korunrnast ve Turisrik iSIctilmelcri Komisvonu 2 . Turizme hazrlannry malaralar k.ini s1' r t tz 3. Ma{aralarda fiziki, kimyasal, hod[salcrla kursttn hidro.jeolojisini inceleyen komtsyon 4. Qtplak lcarsu inceleyen komisl,ott 5. Paleokarst, Eski karst ve Speleokronolo.iit'i (.1'a,s .slra.srn t) inceleyen komisyon 6. Speleoterapi (Ma[ara iginde tednt'i) 7. Speleo-secours (Mafaralarda ko:ulu ulrarunlort kurtarma islerini inceleyen komisyon) 8. Malzeme ve tekntk l<omisyorut 9.M afaralarda dalryla ilg ili komisyo n l0.B ib lio g rafya y ay m komisyo nu I l. K ar s t i k top o g rafy a v e kart o g rafy u k r nt i s.t' t n u 12 .H abe r Ie Sme( info rmasyo n ) ko mi s yr t n u 13.Dilnyadaki en biiyilk ve en derin nwfiuralart iru:cleyan komisS,on 14 .K ars t tk bo i g e I er har tt a al E ry ma la r t k o m i s )t t ru t 15 .S p e leoloj i' nt n tari hg e s i ni i nc c I ct' r: r t k r, nt i s t' t t t u

t

t

6

MACARAARASIIn\,,!

A

OERNECI

magaramrz vardr.

Uluslararasr Speleoloji Birligi kararlarrna gOre Uluslararasr Speleoloji

iizerinde Kongrelerinde, Karstoloii Konsrelerinde. branslar iizeri loji ve Speleoloji'yi ilsilendiren btitiin btittin branglar Speleoloii'vi ilgilendiren Komitesi de, gciriigmeler yaprlmaktaa ve tebliller tebliEler veriimektedir. Organizasyon Komitesi konulann hepsini kabul etmektedir. Bunlar seksiyonlara aynlmakta ve her seksiyon kendi gurubundaki konulan gciriignrektedir. Btiti.in bu seksiyonlar, 2 ana gurup alunda toplanmaktadr: 1. Ma{aralann O.h4um,t 2. Mafiaralarve Insan

Mafaralann olugumu Budapegte'de 7 seksiyonda gcirii;tildti:

A1 Seksiyonda, termal sulann olugturdufu mafnralar ve problemleri g6riigiildii.

Bu seksiyon, ilk olarak Budape;te'de ele alrndr. Qi.inki.i Budapegte kenti

civanndaki ma[aralar, bu guruba giren nralnralar srnrfrndandtr.

A2 Karstik Sirktilasyon, diler bir defimle "Karstik Hidrolojiyle Malaralann Olugumu" (Mafaralar ve Karstik I]ictroloji)

ilgili

olarak

A3 Mafaralann Jenezi A4 Malaralar ile tizerlerindeki fornrasyonl

an n

A5 Paleokarst ve olugumu. Zamanrnrrzdan

i I i gk i

leri (il gileri)

onc:e, malaralarda meydana gelen

olugumlar

A6 Mafarlann igindeki sedimentlerin. birikinrlerin. olugumlann yaglannrn tayini A7 Bdlgesel Speleolojik olaylar.

10. Uluslararast Speleotoji Kongresinde G6riigulen

llging

Tebligter ve Karstla ilgili Son Geligmeler

Bu konuda bir tek konferansta detayh bilgi verrrrek nrtinrki.in olmadrlr igin, burada ancak teblillerin konusunu vermek le yeti nec:efi nr.

10. Uluslararasr Speleoloji Kongresinde en onenrli ve en ilging konu, sekizinci ve dokuzuncu kongrelerde ele ahnmrg olan Tropikal Karstln cinemi olmu$tur.- Son on yrldan beri Uzak Do[u'da Borneo Adasrnda , Yeni Gine ve Yeni Kaledgny-u adalannda dev karst siitemleri Speleoloji Diinyastntn en ilging yeni buluglan olarak onemlerini korumaktadrrlar. Yerii Gine de Papuazi bolgesinde, Nakanai tepelerinde Ora, Nare, Minye Liize, Kavakuna, Poypunr, Vuvu dev g6ktintti gukurlan ve karst sistemleriyle, Borneo adasrnda iEinde diinvlnrn en htiyiik mafara salonu (Sarawak

8

MAEAR

OERNECi

ARASIIAMA

Chamber) bulunan Mulu milli parkr iginde bulunan Mulu masifi, Yeni Kaiedonya adasr (Avustralya'nrn Bansrnda Fran.srz stimtirgesi) Karsn 1975 yrhndan sonra ortaya grkmrg ve bu zarnana kadar tropikal karstla ilgili bilgilerimizi talnamen ters yi.iz etmigtir.Ikinci ana grupta,Ma-iaralar ve Insan seksiyonlannda ise gcirtigiilen konulaq

Bl Karstik bdlgelerin

ve malaralann korunmasl ve dolanrn korunmasr

82 Karstik akiferlerin kullanrmr ve bunlann

Eevre kirlenmesinden korunmast

83 Ma[ara iktimi, (Mafara Klimatolojisi) ve Mafaralarda tedavi (Speleoterapi) 84 Malaralara glri; ve ara$nrrna tekni!i. nralzenteler ve donantmla ilgili konular

85 Speleolojik Dokiimantasyon 86 Mafara Canhlan, insan ve malaralarda canlrlarla ilgili aktiviteler 87 Prehistorik mafaralar ve Prehistorik Malara insant 88 Turisrik Mafaralann korunmast ve Turiznre haztrlanmasr (Amenajmanr) 89 Ma[aralarda su altrna dalma, yeraltr dereleri ve gollerinde sifonlara dahg 810 Paleofauna ve Paleoflora

.

3'-'; '_

-

'.'-l

l,t, :'

MAEARAARAS

HAR|TA

Dâ&#x201A;ŹRNEG|

eilcisi

Yavuz BULUT

I t lJ f-| r. : .

arita-ve pusula kullanrmrnrn mutlaka bilinmesi gereken kurallan vardrr. Bu kurallar !o[q gporqulan ve ara$rrramacrlarr tarifrndan do[aya grkrlmadan .t1"9 iyice O[renilmelidir. ilk bakrgta harita okuma, oldukga kuru gcittintiyorsa da, ashnda oldukga ilgingtii. Bir aragtrrmacr, dalhk b6lgelerin !a5ttal.a1tn1 gdzden gegirirken harcacirlr Zaman iginde hem bu dallar ha[krnda doBru bilgiler elde eder, hemde gidilece[ 1'erler haki<rnda yeni fikirleiedinir.

Iyi travUaraa,-kolay.4aS yiiri.iytigleri igin harita kullanrmrnr bilmek gerekli de[ildir.

Bununla beraber kullanrm esaslarr hakkrnda bilgi sahibi olmakta i** vardir. Ne olursa.o$u1da!cln1n veya ara$tlrrnacrnrn yol b[lma ustahfrnr goiterece$i zaman gelecektir. Bciyle bir denemenin baganlr gegmenresi hali-nde,-aragtrrmicr kamp yerine ulagamayacak, belki de bi.irtirr soriulrhrrnr gcize alarak g6ceyi drgandi gegirecektir. ve pusula.konusuna gegmeden Itq"* bulunmak gerekir:

6nce krokilerle ilgili olarak baa agrklamalarda

I. KROK|LER Bir kroki, amagla ilgili ozelliklerini gostererek, bir yolun veya bolgenin elle

kroki, Ilnt-lm1;, btiyiik cilgekli bir haritasr olarak tanrmlanabilir. Bir bajka deligle -haritalar bir- faaliy-et raporunun en iyi taminrlayrcrsrdrr. Ozellikle eldd uygun bulunmadrlr zaman laydahdrr. Kroki, ayhntrlann en iyi gekilde rapoieaiteceli bir arag olarak bilinir. Qtinkii scizciiklerle anlatrnrr gtig olah veya anlatrmr mtimkiin 9_lm1yaq, birbiriyle ilgili konulan gdsteren bir resim ieklindedir.

Krokinin en fazla delere sahip olabilnresi iEin, hazrrlanmasrndan cince ve haztrlanrrken belirli etkenler gdzoniine alrnmairdrr. Bu etkenler, elde bulunan z?ma-n, ip1e.ne1 do!'ruluk derecesi ve gdsterilen aynntrlnnn ozellik ve saylsr ile ilgili olan kroki istekleridir.

KFOK|LER|N TANITTCI OZELLiXICNi I^. $r9k!, herhangi btr etkinlikten rince lnztrlarunts olmaldtr 2. Igind,eki aynnn, amad kargtlayac:ak katlar olmih, zamanla tamamlanrnah,fakat igine konacak arazi aynntilan krokii vtntltor:uk kadarfazla ve kanS*

olmamaltdtr.

3. Okunakh ve temiz olmaltdr.

4. $artlartn uygunludu orarunda clofinr

vc1.u dofinrya ),oktn

olmaltdtr.

I(rq\il"t, TopoSrafik ve Manzara krokileri olmrk tizere iki gegittir. Ancak manzara krokileri, resim nitelilinde olup konun'tuzun drgrndadrr. loqoSrqfik kroki ler, ku gbakr gr e sasr n a gore d ii ien e n mi ; krok i I erdir.

Bunlar da di.izenli krokiler ve di.izensiz k-rokiler olarek ikiye aynlrrlar.

I

10

INMADERNEG|

MAGANAANAS

oUzeHli

rnorilen

Bu krokiler, zaman ve gartlann uygun oldupu , elde bol ve ge gitli araglann bulundu!'u zaman, dtizenli haritalann yaprhg tarzlanna gore ve bu igte yetigmig kigiler tarafindan yaprlan krokilerdir.

oUzeNSiz KRoKiLER Bu krokiler daha 6nce sdziinii eni$imiz amaqlarla kullanrlrrlar. Birgok geqitleri vardrr: I. Uygulama krokisi 2. Ezbere kroki 3. Sdylenti lcroki4. Yol kegif krokisi 5. YerleSme krokisi 6. Ormanve a$aglrk arazi krokisi 7. Kopya krokist 8. H aitaya baktlarak yapilan krokile r 9. Defisttrme veya genisletme kroki.si

l.UYGULAMA KROK|S| En gok kullanrlan krokilerdendir. Yaprlm.asr igin kullanrlacak malzeme; Pusula, kurgun kalem, renkli kalemler ve kafrnrr. Once arazi deferlendirilir. Krokiyi gegitli kesimlerden yapmak ve tamamlamak en dofru yoldur. Yaprhrken gu slra izlenir: a) Kroki lcafdtntn ilzerine, 6nce bulunulan yer isaretlenir. b) Bu noktadan, krokisi yapilacak aruzi parEustndaki belli bash noktalara birer Int uzatilr. (Tepe, kiprfr, ma{ara .vs.) c) Bu noktalann uzakh[4 segilen dlgege gdre, gizilen lzat iizerinde isaretlentr. Bu noktalann uzakl*lartrun tayininde. ktttlamu. paralaks. adrmlama, ktyaslama gtbi y6 ntemler htll aru lab tl ir. d) Yine ilk noktantn durumuna grire ttrttzidcki srtlar, horunlar, dereler beltrilerek

krokinin iskeleti g*anlr. e)Talvnini olarak kabul edilecek sayilartt giire iizellikleri gdzdniinde hulundunnak koSuluyla yeteri kadar eS yilkselti elgrisi cizilcrck. iizerine aEtklaytct bilgiler ve rald<amlar yanltr ve kroki tarnamlorur.

2. EZBERE KROK| Onemli haber ve raporlann acil olarak hazrrlanmasrnda kullanrhr. Krokisi yaprlacak btilgenin daha onceden -sezilnri.,s. hilinmi,s olmasr gartryla, hayali

canlandrnlarak yaprlan bir krokidi r.

3. SOYLENT| KROKI Hig gidilmemiq, hig bilinmeyen bir btilge hakkrnda toplanan bilgi esasrna gore yaprlan bir kroki geklidir. Bu krokilerin yaprlrnitsrnda, o bolgeyi gorenlerin veya o 11

MAGANA

ARASI'QI\'ADERNE6|

kilgede yagayanlann bilgilerinden faydalanrlrr. Bu tip krokilerin altrna soylentiye g6re yapilan tipte kroki olduklan yazrlnralrdrr.

4. YOL KE$|F KROK|S Bu-laokilerin yapllmastnda pusulanln yanlslra basrng 6lger, rsr cilger ve nem 6lger

kullanrlr. Bu krokide yolun giivenlifi-ile ilgili bir ctunrrir varsa UitOiritir. Yoldiki ar.z ve nedenleri de aynca rapor halinde befrtilir. $u noktalann bildirilmesi gerekir:

a) Yollann uzunlu$u, cinsi b ) Y ol iizerintieki anzalar c) Arnah bdlgenin uzunlufu d) Kopril, adedi ve dwurnu e) Kdprillerin eni boyu, ve n;tma durunut f) tya*;ye nehirlerden gegenyollann durmnt, geEiS unmlu{u g)Buyollartnve kdprtilertnyilkltivc {:csirli uraq:ltirin gegmilerine elvertElilik derecest.

Bu tip krokiler yaprlrrken, yolun her iki tarafrnda bulunan ve 400 - 500 metre uzaklrktaki onemli arazi pargalan, kaynak, iEnre sulan ve kuyularla, orman ve koruluklar ve I kilomerreye kadar uzakta buluiran koy, yerlegim ve bunlara giden yollann aynnulan ile gosterilnresi gereknrektedir.

s.

YERLE9ME YERLER|N|N KROK|S|

Bu krokiler, gehir, kasaba ve koylerle, bi.iyiik kamp yerlerine ait bolgeleri igerir.

Binalar, bu krokiye igaretlenir. Ayrrca yollar. frnn.- defirmen, saflik kurulugu, jandarma karakolu, depo gibi ozellikleri olan verler. civardaki ba!, bahge, tarla cinsleri gosterilir.

6. oRMANI-|K ve aGagur ARAzi KRoKiSi Alaglardan bagka ormanlar igindeki ),ollirr. qegnreler, nrembalar, yakrn k6yler

,

akarsular da bu krokilerde gdsterilir.

7. KOPYA

KROK|S|

Bir harita iizerinden kopya edilmek suretil,le altrna kopya krokisi oldufu yazrlnralrdrr.

l,rrprllrc:ak basit

8. HARiTAYA BAKILARAK YAPILAN

krokilerdir. Krokinin

KROK|LER

Kopya krokisinde oldulu gibi amacr kargrlayacak gekilde bir haritaya bakrlarak yaprlan krokilerdir. Bunlannda altrna krokiniri ylrprlr,s rarzr yazrlmahdir.

12

MAGARA

ARASI

OERNEEi

9. oecigrinnae veya ceruiguerME rnoxisi Flde amaca uygun harita bulunmadr[r zaman, istenilen bir olgtiye gore, bir haritanrn btiyiitiilmesi yoluyla yaprlan krokilerdir. Boyle bir kroki yifrlarken ilgili arazi bolgesinde dolagrhr, haritada bulunmayan aynnfilar krokiye ijlenir.

II. Krokiler

incelendikten sonra haritalar hakkrnda aynnnlara girmeden, pusula ve y6nler hakkrnda bazt temel bilgilere gerek vardrr. Kuzey yonti, agrlan-OlEmede brytanggur. Ydnlendirilmemig haritanrn hiqbir anlamr yoktur. Ancak kuzey ydnti tek bir yOn de$ldir.

ug

KUZEY

1. GERQEK (co$rafi) KUZEY : Kuzey kutbunun yOniidiir.

Haritanrn

alunda veya kenannda bir okla gosterilir. Ancak konumuzla ilgili bir onemi yoktur.

Qtinki harita kullanrrken Grid Kuzeyini kullannrak daha kolaydrr.

2. GR|D KUzEYi : Grid sisteminin

onemli bir avantajrda dikey Grid Qizgilerinin lrqmen hemen kuzey-gi.iney dofrultusunda uzanmasrdrr. Bu gizgiler, arazi izeindeik kerterizlerin dofrudan haritadan ahnmasrnr saSlar ve bu Grid kerterizlerinin daima gergek Kuzey kullanrlarak ahnmrg kerterizlerin yerine kullamlmasr dnerilir.

3. MANYET|K KUZEY:

Pusula ilnesinin gosrerdifi y6ndiir. Manyerik kuzey kutbu ise Kanada'n1n kuz_eyindedir ve yrldan yrla hafige yer de[igtirir. Manyetik Kuzeyle c.erqek (Co$rafi) Kuzey arasrndaki fark (Manyetik Sapma) bdlg-eden b6lgeye de$gir ve haritalann alnnda veva kenannda gosterilir.

Modern haritalarda Grid Kuzeyi herzaman gergek kuzeyin yerine kullanrlrr. Buna ba$r olarak, verilen sapma saytsr (agrsr) "Grid Yanyetik" sapmadrr. Avrupa'da Manyetik Kuzey, Cergek Kuzeyin ve Grid Kuzeyinin batrsrnda bulunur. Bu nedenle Manyetik kerterizler daima Gergek ve Gridlerden biiytiktiir. Aynca, gerEek Crid kerterizi elde etmek igin, ilgili sapmanrn manyetik ...adr ' kerterizden grkarrrlmasr gerekir. Ya da dcintigttirme e'silo Gergek veya Gridrl.en Manyetile yaprlryorsa, il_sili sapma da eklenir. ($ekil I ) $EKIL I

\,, i ,.-

III. GRiD S|STEU| VEYA GRiD REFERANSLARI

Haritalann kenarlannda enlemler ve boylanrlar belirtilnrigtir. Dik veya yatay hatlann Itatiqii?g"nde meydaqg.SetirdiEi karel-erin kenarlan, haritanrn olge'fi it" i(itiair u" her.Grid. gizgis-inin Ekvatordan veya paftanrn air oldu[u-aitim biglangrg meridyeninden olan uzakhlrnr kilomerre olarak gOsterir. ($ekil2)

OOGU: Aranan noktantn iginde bulunclulu kilonretrik clortgenin batr kenan ahnrr

13

MAGARA

AQASI,DIJA

D

E

aNECi

ve haritanrn veya paftanrn Kuzey veya Giiney kenannda bu gizginin uglannda yazrh bliyi.ik rakamlar okunur. (64) Sonra Dofuya do!ru onlukliir heslrpl:rnrr.

(3) .-&3 KUZEY: Aranan noktanrn iEincle

buluncluIu kilometrik d6rtgenin Giiney kenan ahnrr ve haritnnrn veya paftanrn Dolu veya Batr kenarlarrndan bu gizginin uglannda yazir bi.iytik rakam okunur. (57) S_onra Kuzeye doEru onluklar hesaplanrr. (9) ... .579 (Sekit 2)

$EKiL 2

U_ygqllmada belli bir harita tisttindeki bir yeri tanrnrlarken dort veya altr rakamh "Grid Referanslan Sistemi" kullanrhr. Ddri rakarrrlr referAns, 1 kilometreye kadar 9ogry yeri verir. Bu nedenle, onenrli gatlaklarrn, gollerin veya kciylerin yerlerini belirlemek iEin uygundur. Aln rakamh referans, )'iii nrerreye liadar do!ru yeri verir ve bu nedenle bir kamp yerinin veya bulugnra noktasrntn igaretlenmesi igin daha uygundur. Bir Grid Referansrnrn ne gekilde hesaplandrlr ornekte ve $ekil 2 de gosterilmektedir. Tanrmlarken dainra Do[ular veya yataylar (Haritanrn list ve alt

kenartndaki rakamlar) Kuzeylerden veva dikevlerden (Haritanrn sol ve saf kenarlanndaki rakamlar) 6nce

ah nnral rd r-r.

tv. 6lgex Yer haritada yerdeki mesafelerle bir olq'ii ili5kisi vardrr. Bu iligkinin adr rilgektir.

Olgek iki gekilde tanrmlanabilir:

Qizgisel 6lgek: Kag santimin bir kilonrerrevi r:risterclili veya 1 santimerrenin

kaE metreyi gosterdifi olarak tanrrrrlanabi lir.

Oransal 6tgeX: Harita i.izerinde belli iki avnnrr lnrsrnda olgiilen uzunlufun, bu iki noktanrn arazi tizerinde olEtilen )'atay uzaklr[a oranrdrr. Ornelin 1:25.000

olgekli haritada, I cm arazide 250 metredir.'Birqok harita, bu esasa i:1000, 1:25.C00, 1:100.000 vs. -sibi olgeklerde qizilir.

g<)re 1:2000,

E$YUKSELT| eGnileni: En onenrti igaretler gyi.ikselti elrileridir. Arazi n in y i.ikse kl !i n i _rroste ren ve belli arahklarla gizilen sebye renkli gizgilerdir.

1:25.000 olgekli bir haritada egytikselti efrileri. l0 metre de bir gegirilmigtir. (Yani elriler arasrndaki e

i

dikey arahk 10 menedir) Her 50 nretredeki e,syiiksehi elrileri daha kahn gizilmig ve yiikseklik iizerirrde rakamla bildirilmig:jr. (gekil 3)

$EKrL 3

VUXSEKLiK RENK KADEMELERi: Buzr haritalarda degiqik yiiksekliklerdeki arazi gekilleri aynr renklerle gristerilmigtir. Ornelin deniz

seviyesinden itibaren yi.ikseklikler yegil, aq:rk kahveden ronlanarak koyu kahveye kadar renklerle belirtilir. Yiikseklik renk kadenreleri bir bakrgta algak ve ytiksek arazi gekillerini belli eder ve boylece clltllitnrt 5c'killc'ri cle anla,srimrg olur.

14

MACARAARAS

TnMAOEANEG|

T.lRAIt'!4: Elim yontinde gizilen krsa gizgilerle, bir tepenin ozelliklerini gostermekiEilr kullanrlan bir ytintemdir. Egimiiustunae dahakahn, alr tarafinda daha ince gizilir.

DiK KAYALIK: Kayahk bir

arazi,

!$ytikselti efileriyle gosterilemeyecek 9gir..9dg dikse, (Egytikselti e$riteri birbirinden aynlamayacak kadar vin yana bu bOlge, konvansiydnel -ise) igaretle gdsterilir, kayahErn kLnan diizensiz siyah gizgi iie bilirtilir ve yy.u.t.tag siyah krsa gizgiler igaretlenir. $ekil a) Bu siyah iizlinin iltrnda ve iis$ndeki egytikselti efiteri arasrndak i fark, kayahlrn yiiksetct-i giOir.

$EKIL 4

DAGLARTN $EK|LLER| Yukanda da belirtildigi.gibi haritalarda, daSlann. ve tepelerin gekillerini gostermek igin egyt'ikselti effleri-, biazen de renk kadeireleri kull-inriir..Bir da[cr veya do[ada dolaqan z*astrnnacr igin egy.iikse.rti egllejinfdgd.;i;;ak okuria v"i"n.gi, .n onemii harita okuma gereklilikleri nde ri b iri s itl i r. ij k ;gt1;;,i $EKiL

,,* ffi

ffi W ffi

s

J; [iiili.i..in. ll[ii]:l'Js, n!:li:":u"r*,1il,:i,5 4y

';11H:;l"i :"o,Jl-

l*:l'J"#:*" i:'t';

HJ;:;llr"i'J,,1""i;l?ll

gerektilind.n-iy1 6ir

y<;nOe egim

e!rilerinin bagarrlr bir--gekilde

okufimasr, bir rotadaki durumu tam olarak yansrtr. Ashnda bu konuda deneyimli r;i;i; i;i; dagin $;kli;ia;i*serti e!'rilerinden o kadar iyi izleyebilir ki. t'ir pi,.iiiii k;;il,i";;;t;r bite gereksiz bulabilir.

6ekit 5)

Egim:, Dikey uzakhfrn (iki

nokra arasrndaki yi.ikselme) iki nokra arasrndaki Xatay uzakh$a bOliinmesi ile elde edilir.

Ome!"in, 1 50 metre ytikselindi[i n i varsayahnr v9.ITayISkl*dq, 3000 mede olsun. bgin., : l/20 = 0.05 = Vo 5 olacaktrr. (gekit 6)

Efimin derece olarak bulunmast icin bulunan elinr ytizdesi, sabit bir katsayr olan 57.3 ile garprlrr. 57.3 x 0.05 = 3 dLrece.

15

ARASTiQN{A

MAGARA

iIr

DER

NEei

MAGARA ETK|NL|KLEN|NA|Z

Grilgin Tezel

Uzun slire insanlann mafara ve kamp anrl:rrrn dinledikten sonra, boyle bir faaliyete katrlma fikri gok hog gelmigti.

Kamprn ikinci giinii Balatiniie girilecekti. itt efip malaradan grkrp, malaraya girm^e srrasr Uizim ekibe geldi-finde, hiq unrnraOlfm kadar heyecanlandtm.

Oncelikle neyle kargrlagacafimr, nlsrl bir yeie girecelinri tam olarak bilmiyordum.

Karpit lambalannrn rgrklan drgrnda her yer tamanlen karanhktt. Islanmaya-\utSt

ttim'onlernleri aldrktari sonra migataya girclik. Fakat elli metre gitmeden bacaklanm tamamen tslanmtgtt. "Ne yai'atsin-ynp tslanacakstn!" demekle ne demek istediklerini boylete anladrm..tutaga.ri igi olugurnlarr gdrmeye gahgrrken, cadr kazanlanna diigmemek igin gaba sarlederk-en ve dii;enlere gtilerken, insan.dofadan ve do[ada olmaktan gok-zevk ahyor ve farkrnda olmadan kendini daha iyi !3!tYoT: bile, kamprn son-giin]i kendi Galibi bu sadece biiim iEin geierli defil. $aka* -bir benlilini buldu ve ondan'hig-U6klen,rre-r,er'r 5ekilde k6ylil gocuklan ilk defa havlayarak kovaladt.

Bdylece bu faaliyet benim igin bir ba,slangrq oldtr.

Noyan Griner

21 Nisan 1990 tarihinde baglayacak ollin faaliyet igin dernek tarafindan otobtis kiralanmrgtr. Bundan onceki iaaiiyetlerde, otobiii tamamen bize balh olmadrlr igin istedifimii gekilde ellenemiyorduk. Seyahat gok gi.izeldi. istedilimiz ye-tde Qyrduk, yeme-k yedik. Qamlk Koyi.ine geldilimizde bizi gok iyi kargrlad-rlar.. Kampt luracafimv yere egyalanmrzr traktoi ile gotiirdi.iler. Saat i\$lm altr civannda kamp.lerine-ulagtrk. Hemen kanrpr kurdtik. lkgam yemepinden sonra kl-p aregrnrn gevresrnde toplandrk. Ertesi -siin. kamp ekibi _kam.pr. beklerken, arkidaglann bir krsmr mafaralara girdi, geri kalanlar kaylr ve S\1g-glti.m ga1rgmast yaprr. Kamp siiresince bu igter Oontigtlnitti olarak y:rprldr. g.ofttl'{uki mafaralar, ieinek iiyelerinin ilk faaliyetleri aErsrndan q:ok onenrli. ozellikle Balatini mlgarasr, deneyim-kazanrlmasr aqrirndan girk faydalt. Bu faaliyette*aqP Yjrl: maparalara uzai oldufu igin uzun si.ire yi.irtinre]i zorunda kaldrk. Bu da fiziksel olarak hepimizi fordir. Hele mafaralar insanlart resmen bitirdi. Birhan, iki defa malaralari girmek zorunda-kaldr. Fakat bu fiziksel yorgunlufa rafmen insanlar gehiin stresiiden kurtuldu[u igin, zihinsel olarak dinlendi[i igin Eok rahatladrlar.

Soyteditterine gore btittin-faafiyetlerin en Ii.iksti huvnrttg. Yenilen yemekler, eski tiyeler igin Iokantada yenilen yemekler gibiynri,s.

Ufak tefek olumsuzlullara ralmen. (kiireklerin. lrotlltrttr telef olmasr) yine de giizel bir faaliyet oldu.

* $aka: Kamptmtztn 16

maskotu, bir malta teriyeri.

MACARA

ARAs]

DERNE6i

KARST TER|MLER| s6zI.UGU

Turan sdyfsNlfZ

Agtk Karst (Exhumed Karst ) : Allokton (drgandan tagrnmrg) 6rti.i malzemesinin erezyonu sonucu ytizey-lenmig,Karstik mqstpi Karstlagma (krimen veya btitiintiyle) orttintin kalkmasrndan once g6ligmigtir. (euinian:

tgljl

Aglz /-Gegit (Narroyv) t-Iki ma[ara vgya bir kant yeraltr sistemindeki iki bogluk arasrnda yer alan, ktsrtlaytcr geni5likteki gegitier. katedilmebri -eenellikle

olanaksrzdr.

Akarsu Karitr (Frowkarsr ) : l. Erozyon yilzey gekilleri ve srs karst ile karakterize, karma olugumlar. (Roglic, rg57) z. ceimigteki veya t uT.n 0"r,"eden akarsu aktivitesinin olugumundi eti<en orciugi .diq; gozlenil6n karst alanr.

Akarsu mecrasl -1 (Feeding Tube ) : Karstik bil sistemdeki diizgiin kesitli ve az gok

dofrusal konumlu, su talryan yeralrr galerisi.

Akarsu mecrasr. 2 (stream Tube ).:

Gegmigte veya gi.incel olarak, yiiksek debili su tarafindan tamamryla dolduruimug magara bctiumti. Bu boliimlerin duvar ve tavanlannda hrda akan suyun olu,sturclu$r, geritir.ret gdzlenir.

Ak-matagt (Flowsto.ne

:

Kayaglann tizerinden stiztiren sudan, r'--.F"' Kalsiyum 'LE'!

-) karbonaun gdkelmesi ile oluqan taLa[arr yaprclaki

ronul'r.

Aktif ma$ara (Acttve ,.?r".): iginde su akrmr oran nrafara. (iginde spereotem olugumu devam eden maSaralan Oa ifaOe eder) Aldatlcl don karslt,(permafrost karsr ): Don alaniannda buz vedonmug yer yiizeyinin, kabaca karbonath materyalin suda erimesine tenzer bir gekilde erimesi sonucunda geligmig, aldatrcr bir kirst rtirtidijr. Br; te.im, iniiu-p".,iurrort t;;.1 - r--"'karst, sub-permafrost karst ve supra-pernrrfrosr karst"ttirrliini kaisar.

Aldattcl karst (Pseudokars.t ) : uygun ormayan kayaglarda ve gdziinme stiregleri drgrnda. geligmig, .Qoztinmeye kars.ta benzer yaf,rdaki olugumtariit] eriuu.,

don karsn vaprlan, madJn igretiimesi tonu"ii

kaulagmrg-kabufun arasndan akarak olugturclu[u karst yaprlan arasrnda sayrlabilir.

i;iiil;

qokinerer,-iit ii iu.,rrn u" Etifni.rii, aldatrcr

r.iiiii.ireri

/ oluk (Ri// ) yi.izeyrerinde g6ziinmeye bafh orarak geligen frk -.,1_.,Kiregtafr ktigiik yivler ; Daha gok kurak ue-yirt kurak. bdlgelerde goitenir.-2. Bir mafaranrn, v.eya tavanrnda akariu tarafrndan ;l;$il,ilirg ktigiik 3bT'dgyg tana-rci[iar. r.

Herhangi bir sistemde yer aran en ktigiik akrrrr birirrri.

17

M46ARA

)MA

ARAST

DERNEGi

Baca (Chimney ) : Bir mafaranrn ravanrndan, yer y0zeyine dogru uzanan yaklagrk dairesel kesitli gaft; Ytizeye ula;mayan bacalar "K(ir baca" olarak adlandrnhr.

Bastnglt kaynak (Vauclisian

Sptrinl4 ) : Artezyen nitelikli, biiyiik karst kaynafr; Bu tip kaynaklar, genellikle bir sifondan grkarcasrna yiizeye do!"ru yiikselen su akrmr ile tipiktir.

Battk kaynak (Drowned Spring ) : Deniz veya gcil su di.izeylerindeki yiikselmeler ya da yer ytizeyindeki goknreler nedeniyle battrktan sonra da kaynak olarak al ltivi telerini siird iiren kay n ak I a r.

Belirgin karst (Exposed karst ) : Arazide l,iizeylenmig Erplak karstik kayaglan tarumlayan genel bir terimdir.

Belirgin karst

(Denuded karst ) : Uzerini orten toprak ve tortu malzemesinin erozyonu sonrasrnda yi.izeylenmig karstim mostra: Agrk karst ve grplak karst ile birlikte bir Onceki tanlrrun bir alt birinrini olugrururlar.

Biospleoloii (Biospleology ) : Yeraltrnda yagayan organizmalann incelenmesini kapsayan bir bilim dahdrr; Qahgma alanr ozellikle karstik kcikenli malaralar ve di[er kayaglardan olugan bogluklardrr.

Bogaz (Bogaz ) : Karstik bir alanda gozlenen belirgin uzanrmh gciktinttiler.

Genelde biiyiik 6lgekli, dik yamagh, derin ve dar ),arrklar,sekilndedirler.

Boya deneyi (Dye test ) : Beslenme alanrndan akrma verilen boyanrn daha alt kotlardaki su noktalannda lapryan gozlenrler ile geEi$ sliresi, sudaki konsantrasyonu gbi rizelliklerin belirlenmesi tenreline dayanrr. Bu y6ntem ile karst yeraltr sistemlerinde ya da bir nehir f atalr hoy'unca su akrmrnrn yoni.i ve hrzr belirlenebilir.

Buz magarast (lce cave ): l.

Glasiyer tabanlannda buz iginde geligen ma[aralar 2. Mapara igi srcakhlrn donma derecesinin altrnda olmasndan dolayr sarktt, dikit veya akmatagr formunda buz olugunrlarr iEeren mafara.

Buzul karstl (Glaciokarst kiregtagi kilgesi.

)

: Buzul ve kurst olursrrml:rnnrn birlikte gdzlendifi

Deginilen Belgeler:

' FAO, 1972 . Glossary and multilingual equivalents ol karst terms. AGL: MISC / 72 / 12 , Rome, ltaly ' Monroe, W. H., 1970. A glossary ol karst terminotogy. Geologrca! Survey Water - Supply paper, 1899 - K,

U.S. Government Printing Olfice, Washington, USA

18

MAGAPA

ARASrrirr'A

KONYA

DERNE6i

. KARAPINAR

eoLcesi OBRUKLARI

Abstract:

Turan SOYLEMEZ

bruk, is a local name used for the subjacent karst collapse dolines in Konya Pletau of Central Anatolia. The most important of these, has been formed within lacustrine limdstones of Neogene. ln the region, obruks in Creataceous limestones also exist. Konya - Karaprnar obruks, have-been developed at along the fault lines which extends in a SE- NW direction along the southwestern margin ol.pe Great Tuzgdl0 basin, on the threshold called Obruk - Plateau. Approximitely fifty obruks ot different diameter and depth exists between Southern Nebili and Northwestdin Hacrveti Obiuks within Karaptnar-Kzdren r_egion which covers an area of 28 km length and 4 km width lf the collapsing reaches the water hble, water filled obruks develop (i.e. obruks of Meyil, Qrrah, Timrag) Konya-Kariprnir obruks are geomorphologically very attractive examples of vertically developed sinkhotijs and tney are also important for water supply in a fairly dry country.

TURK|YE'N|N OrurUIi rNNSr YAPILARI 1. KONYA Girig

tl lt I I

. KARAPINAR

YORESi OgNUTLARI

:

lkeTizde obruk olarak isimlendirilen bu olu;unrlar, karst morfolojisinin 6zel Sekillerindendir ve literati.irde yer alan. Janra, porhole, pit gibiterimlerle

lJ#?::f rastlanabilir.

fl

:ti,f;i?l",itril'iJ,::ffi liiLf lnxffiit[iJi.;T'T*:,IlHtTl

Orta.Anadgl-q'9u yel.alq Konya Platosunda degigik yaglardaki kireqtagr birimleri iginde.gegitli karstik olu_g_umlar gclzlenrlenebitm6tcteair. Bu ollgdmlann en Onemlileri, !!El.nlukla Neoje_n_yru;li gcilsel kiregtaglannda geiigmiS olan obruklardr. 28 kilometre uzunluk ve 4 kilometre g6niltitte bir-alan kairlayan Konya - Krz6ren bcilgesinde, gtineyde Nebili ile Kuieybatrda Hacrveli obiukian *rjfrnda_4e[igik gaP ve. derinlitleide yaklaqrk elli kadar obruk yer almaktadrr.

"Obruk Platosu" olarak adlandrnlan bu bcilgedeki obruklar, Bi.iyiik Tuz Goli.i havzasrnrn Gi,ineybau \.n15rn_dq gegen Gtineydo-iu- Kuzeybair dolrulrulu bir fay hatu boyunc-a Selsmiglerdil_Yukanda tanrnrlanan-alanrn digrnda kilan sadece iki obruk vardrr. Bunlar, .Kgqya'nrn yaklagrk 50 kiiometre Gtineyinde Ionya-Karam-an- yolu tizerinde bulunan Timraj obrulu ve Konya'nrn 60 kilomerre Giineybansrnda bulunan Apasaraycrk obruk G6liidii;.(bkz. fig. I ) P-oJg.ag obruk olu$umy Kuaterner ortalannd:rn bu yana devam etmektedir.

Yaklagrk 1800 kilo-metre karelik bir alan kaplayan platoda, ortalama yi,ikselti.1000 1080 metre arastnda de[igir. 1293 metre ytii<sei<tigi erigen volkanik (okenli Uzecek

da!r, bu-ortalamanrn drgrnda kalrr. Alantn ginelinde, f.arUonatfi kayaglann iizelnde kil, konglamera, marn, silt, ti.igit icere-n birimler, bazalt lav akrn'nlan ve

piroklastik malzeme da[rmk.halde yer almaktadrr. En cjnemli akarsuyun Qargamba Qayr oldu[u plato, karasal iklim nedeni ile gok az olan yalrgrn karbonJth 'zemin tarafindan kolayca emilmesi sonucu, vazr n i yice k u rak tagrira[ridrr.

19

MACARA

ARASJ

oBRUKLARTN JEoLoJiK

DMADERNEGI

Ozeuirleni

B6lge genelinde eriyebilir kiregtaglarr Mezoz-oik ve Neojen yaghdrr ve,obruklar bu birirnler iEinde ohigmuglardri. Mezozoik yagh kireqtaglan' az.gatlakh' dii;iik iGrl6;iil;,-iitLrnri, inLJ muzemeli ve sehtirler. Bd n6denle obruk yofunlu-$t *nt;. go f"rmutyo", *iii gegirgenlifi nedeniyle Neoje-n kiregtaglannrn alnnda bir

y;lt r"ir Uiit-" ioni 6t,i9turir. Bu.ton, .yeialtr bolluklanntl,q:lttiTitie ii*ra* ittiftit. fonya itiresinbi U"roroik yagli krvnmh kireqtaglan $!$e Krzrlca obruk, Belkuyu gefigmigiii blnlar, Alan k<iyti yalrnrndaki ;a;; kdffiOaki deftuyu oUiugu. Taht'ah 'kof ii yakrnrndaki Tahtah obrufudur. k6tii "fik Her iig obruk da kurudur.

Konya ova$ ve gewesindeki obruklarrn .9oEu, bcilgede..genig bir {41ry g6steren N;"j"; goiiir tii.EtuSi-rnO. g"tiSr"itterdir."AynciUtittin sulu obruklarda bu birim iEind" VE uflr. N"6jin kiregta"glan, Eitlaklr. kaba malzemeli, ktnlgan, yumuEak ve alan,.fon1a;AfsarfY !'oi""JniAir. eu d'igimde[i 6brukiarrn en stk gttrtildi.igii Gtineydofusunda, itomere t 1S [;r"y"l" tir"tinar U'uf unan Kirot"n bucalrnrn Kuz6yde Dikmen yaylasr arasrnda kalanbci-lgedir. ..

Obruklann ortdamaffitun tnit ii-unr 368iretre ile minimum 110 metre arasmda ile O*iSr""f.tedir. Oirirt derinlikleri formasyonun Litolojik- ozellikleri kadar dibine obru[un yy:yq9n Topolrafy t;ffia;iigiii otaugu igin farktrdrr. ^ irlan derintli<ter *uisi*u- 165 metre ile nr'inimum lS - 40 metre arasrndadrr. Sulu olanlarda su dtizeyine iadar olan derinlik, topoirafya ile- statik su- seviye.si iligkisine bfti-t&;. eu d6ri"lik ortalama 15 - Zd nietie kadardrr. (Qrrah obrukta 70 - 80 mJtre) Obruk yamag efimlerinin 90 dereceyi buldu[u oltrr.

oBRUKLARIN celigirvri

Obruk tipi karstlagmanrn oiugumunda etken olan temel faktorler, kayacrn.litolojisi' ve. suyun kimvasal b6i#d;ii ;;i;k""ik etk'isi, yelaltr luyg aklry.yonti gu bir obrufun olugt1l1 altrnda faktorler etkisi t o.frporisyonu otatat srralanabilii. bogluEun}t] stirekli karst ttit"6i kadaca, V.tuft-aui.i-eye bafh olanrk-geligen bir ile tavantndaki ytiki.i ioE,i"tutia tir"tind6 geligen bir O6tinin etkisi "" "ilr* iugry^-u"'hlle gedesi ve bun'u t'akip eden 9okm.9. ile.genigleme agamalan V.er3lt1 su tabakasr Si'tii"O"Oit. Qtifiintii sonucu olugan cibruk taban di.izeyi, &tii.yi"in altria OtigttigtinOe sulu obruklar. bu diizeyin ij...............r2erinde kal_d_rgrnda ise kuru oU*ifut olugur. MLyiT, Karain ve Qrrah obruklan-sulu, Dikmen, Yunus, Hamam, Krzrl, Yanm, Derin, Ak, Fin"un, Pbtur, kargalh, Ytlanh, ZincancaveKayahbagr obruklan kuru obruLtui ugt.tndan tipik oineklerdir. Sadece- yyzgyden geligen de obiuklar olujabilir. B_u si.ireq, bir dolinin olugumuna iri-"ni" "*iiiyt" benzerlikler gosterir. Bu tip obruklairn boyutlan ve yamaq efimleri, erime ve g6ktintti etkisf ile olugmuE oianlardan daha kiigiltttir. Taban seviy.eleri, yeralu suyu itizeyinin altrna in.-iry.i.gind.n 60 metreden daf'a az derinliktedirler. Bu obruklar igin ianm Obrulunu ve Pitur Obrtr!rrnu ornek gosterebiliriz.(bkz. ftg.2)

eOLCeoeF(i Orueuli OBRUKLARIN rEMEL OZELL|KLER|

Krzdren Obrugu:

Maksimum aerin'iigi 145.5 merre olan obruk goli.ini.in su seviyesi.zeminden orralama 18 metre igafirdadrr. Elips goriiniinrliibbrtrfun uzttn ekseni 180' krsa

20

Tu

z\loke

o.-jsxScole

Hotcmrs

Location map of the invesrigared area

E F.

Ct.r.oq.ur

b6.r< rx@ E A o r : ts r o.t I r c .

â&#x201A;Ź

*-,r+c .--

on .

Fig.2- - Formation of sinkholcs (obruks) Bctwccn

,!

0

'*-: I

Karaprnar-Krziiren,

:!F

KoNyA.

21

--\-

(2Jt.yit

obruk

tt"'f:{,,*,

-,Wff

obruQu

o

F-

Yunul

I

obnu6r.t

N

0

ol2 r-+t

Scole

AK

?

Acrloryr,t yoylo

t/ Kl:rl obruk/ .9 u/P

"

E\

M.rp

22

4..-r|

of tlre Arca Sinklrolcs (Obruks) lntcnsivcl;, Distribured.

MAEARAARAS

i?

rvr

A

ERNEGi

ekseni 150 metredir. Qevrede grinrsi beyaz renkte Neojen kiregtaglan ytizeylenmigtir. Goldeki su hareketi rsr metodu kulllanrlarak kabaca -Ciiney

ycintinde saptanml$tll. B! yon, Konya yoresinin genel yeraltr suyu akrm ydntini: u.yqm gostermektedir. Gcilde 15 metre derinlikte bir beslenme zonu oldulu loylenebilir. Isr metodu ile 1 5 - 25 metre ler arasrnda farkh bir zon sapranml$nr.

9Q1rr! g<iltiniiq $uzey ktsmtnda gdzle,eoriilmeyen bir bogluk vardrr.-Su di,iieyi dafigkendir, 10 Ocaktan itibaren ytikselmekte. 20 Ocaktan itibaren de algalmaya baglamaktadrr.

Meyil Obruk

:

Krzdren obru_!'unun yaklagrk 24 kilometre Giiney batrsrndadtr. Elips geklinde olup, uzun ekseni 384 metre, krsa ekseni 350 metre, ortalama gap 368 metre ve gewesi ise 2311 metredir. Obruk genig bir qciktintti alanr iginde olu|, dtigey harekef obruk g-ewesinde heniiz durmamrgtrr. Maksimunr derinlili 31 metre olarak olgtilmtigtiir.

Obruk gditi kenanna inen yol, Giiney yamaEtadrr. Gol iginde ahnan srcakhk delerleri, genel olarak Kuzeyde bir beslennre alanrnr gostermigtir. Hareket gok yavls olup Kuzeyden Gi.ineye dofnrdur. Yenrltr suvu seviye deligimleri mevsimsel karakterdedir.

Qrrah Obruk:

Meyil. Qb-rueyn yaklagrk 4.2 kilonierre Gtiney dolusunda bulunur. Konya gewes_indeki obruklar iginde en dik yamaElrsr ve su seviyesi en derinde olandrr. (en fPzla 90-metre) Uzun ekseni 150 metre, krsa ekseni i35 merre olup, az gok bir daireye benzemektedir. Obruk oldukga yumugak ve gozenekli yapidaki Neojen kiregta.qlanndan olu.glnuftur. Yamagiarda, aynr kor-boyunca,'ziyrf zonlaida geligmig pencere gekilli karst bogluklarr ,sczlenebilir. Qokiintti tehlikesi nedeni ile 9brula inig go_\ zor ve risklidir. Maksirrtunr derinli[i 295 nterre olan obrukra suyun hareket yonti Kuzeyden Ctineyedi r.

Timrag Obru$u: Timrag obrupu, Konya'nrn yaklagrk 40 kilomerre Gi.ineydofusunda, Karaman yolu tizg4nde yer alrr. Obruk goli.i, Mezozoik kiregtaglarrndan olugmugtur. Obruk, gpenjn Kuzey. yamactndadtr ve Neojen -eolsel kiregtaglannda gel-igmigtir. Timrag Obru[u'nun eliptik bir g6rilnti.isi.i olup uzun ekseni 213 metr6, kisa ekseni 150 metredir. Ortalama gap, 18! mgtre, en derin yeri 34 merre olarak cilgtilmtigti.ir.

Topoflafyalan su kotuna olan derinlik 10 - 14 mere arasrndadrr. Obnik goli.inde lgyun h1pk9t y-ong. Gtiney .giingy dofudan Kuzey - Kuzey banya doirudur.

Timrag Obrulu da difer obruklar gibi ya-[rgtan etkilenmektedii. Beslenme ilanrna yakrn olmastndan dolayr su seviyesindekf deligirnler bi.iviik ve hrzh olmaktadrr.

Apasaraycrk Obru$u:

Tiq*!

obrufu'nun yaklagrk 25 - 28 kilonretre Giiney barrsrnda eargamba gayr vadisi iginde, Apasaraycrk kciyti yakrnrnda yer alrr. Otjruk uzun ekslni-132 merre, krsa ekseni 88 metre boyutlannda bir elip.s geklindedir. En derin yeri merkezde clup 52 metredil. Ngoggn yagh liregtagr .Eakrlli konglameratik bir Uirim iginde geliqe'n Apasaraycrk Obrufu, Apa Barajr gdl alanrru azanri 200 merre uzakh(tadtr.bbruk

23

I2MADERNECI

ARAST

MAEARA

ile baraj golii arasrnda yeraltr suyu ba$antrsr yo[undur. Aynca kon_glameralar iginde dgitmrg bir galeri ile obruk. Qaigamba Qayrna baflanmrgnr. Suyun akrg yonti Batrdan Doluya dof'rudur. Galeri afzr ho1'urrca baraj goli.inden bir beslenme vardrr.

Diger Obruklar

:

Konya gewesinde Onemli sayrda kuru obruk vardrr. Bunlann baghcalanntn temel

Krzrl Obruk Bellikuyu Obrulu Tahtah Obrulu Dikmen Obrulu Karain Obrulu Hamarn Obru[u Qifteler Obmlu Krzrl Obrufu Yanm Obrulu Derin Obru[u Ak Obrufu Potur Obrufu Btiyiik Potur Obrulu Kangalh Obrulu Yrlanh

Biiyiik Qrrah Obrulu

2r5

u0

300

140

_350

38 tr0 80 60 55 85 35 40 50 40 70 55 25 20

375 600 250 375 650 3s0 200 575 350 700 .100

lu) 3(X)

Kuru Kuru Kuru Kuru Dibi batakhk Kuru Yanyana 2 obntk Kuru Kuru Kuru Kuru Kuru Kuru Kuru Kuru Kuru

DEGiItiIET BELGELER: * Canik , B., Q6rekgio$u,

1., 1985. Thc formarion o[ sinkholcs (obruk) bctween Karaprnar and

Kzdren-Konya, Proc. of. Int. Symp. on Karst Walcr Rcsourc:cs.IAHS Pub. No.6l , Ankara

* Erol, D.,

1985. The reladonship betwccn thc phascs o[ thc rlcvelopment of thc Konya-Karaptnar obruks and thc Pleistocene Tuzgdlii and Konl'a Pluvial lakcs, Proc. <lf Int. Symp. on Karst Water Resources IAHS pub. No.6l, Ankara

* Gi.ildah, N.,$aro$u,F.,

1983 Konya 1,(ircsi ohruklarr T.lK- Yr-ryuvart vc insan, Cilt 7, Sayfa 4,

Ankara

* Giinay, G., 1978. Geology and Grounclwatcr tnvcstigation o[ Konya -Sarrcatar Arca and Application of Isotope techniqucs. lsunbul Unir'. Fcn Fck. Mccmuasr. Scri 8.431'39,Istanbul

* Okay, H.,1967. Konya Havzasrndaki obruklarla ilgili Sularr Dairesi Rapor No. 700, Ankara (1'avrnlanrnanrr;)

24

hirlro.icol<r.iik incclcmclcr.

DSI Yeraltr

MA6ARA

ARAST

QMADERNEd|

Turkish-German speleological Activities area of Zonguldak, 1s8B - less

1.

the

Micluel I-AUMAI{S & Onur6ZBEK

Content Summary / Zusammenfassung

in

/ 6zel

Speleology 1.1 Surroundings 1.2 Sofular Magarasr 1.3 Qayrrk6y Malarasr System (Sistemil 1.4 Kapuz ma$arasr

2.

Literature(Kaynakga)

Summary his-essay gives an ovewiew about the results of speleological work, which took place in the area of Zonguldak (Black sea. Turkey) in tggg and t98g.

This activiiles were realized after the mediation of or. N"ti Culrieri uv memb'ers of three- cavin-g crubs: rvrafiri er"gti."" Derne[i trvreijt Ankara, Zonguldak Mafara Aragtrrria Kulubu (ZOMAK) "and the karstlesgar_clrgroup north-rhine.-The resulis of the 1988 surveys were published tlready ln LAUIVIANS and KAUFMANN (1988) . The main sutS;ect in igAg was the completlon of the map of Qayrkoy Ma$arasr. rvhich is the rirost fongisi (L.282 m) surveyed during our actirrities. ""lr.

Zusammenfassung Dieser-Aufsga,fasst dte Ergenbnrsse d.er hdhlenkuncllichen Forschung Raum hnguldak (schwarzes Meer,Ttjrkei) zusammen. dte nach vermiftl;;d im iircn or.

Nun Grl.ldalt uon den tir veretnen lvIa7ara AroStvma DerneQi MAb) inkara, -( hng-uldak Ma! ara Ar as tvma Kuttib ti ZO MAK)' und - Kars rlrsc iiig Nordlvhein in den Jahren 1988 und. 19Bg durdgeJfihrt *urde. oe eTjiUnisse "iipp. der Arbeiten uon 1988 wurden bereits tt IA,UItiAfrs una KAUFMANFT- tlgggl publiztert. Iry jahle 1?S_9 e_riolgte hauptachlich d.te veruoltstdndtnguig aer TopograJte der Q,agtrk\y MaQarast. btese H6hIe rst mit z.zt. 1282 m.

Dermessenu ganglange dots bedeutendste d.er unlersuchf en objekte.

(T0rkge 6zet)

25

AE

AR

-_-_---'-i _ .

e

o

---ao

an o

oo ["tl"

26

!; 3l _ = ;*i I

3:;iii

<.; 8eI i

E=g{ij

= = EE3 i

"i;:

=:i!95;;! d=E i5:'! i!;

a--=

.d

I 1l

C

6ftff (. 0. \"

r.

o'

l;

27

i?MADERNEoI

MAEARA

1. Speleology 1.1 Surroundings (Figure

1)

The main field of a-tivityis iituated l5 km. E. of Zonguldak between the villages of Supgu and Qayrrkoy iir karstified lower cretaceous limestones. The karst area is sunounded bycietacebus flysch, which overlains the limestones.

The caves inihis area are mostly formed immediately below the whole cover and follow the strike of the bedding, rather than the dip. Cave development-isJhere fore pre dominantly, horizontal. S'hafts were formed adjacent to the shalelimestone boundry. (Watkins, 1978)

1.2 Sofular Malarasr (Figure

2)

trp to-a length of 325 m' It a lot of formations. The nnd passages large with is iysiem and a Ory reaches -84;. is situated in the zone and with mud is filled' parr Malarasr of Sofuiar mosr deepest leader of ZOMAK with the 1989 discussions Durin! our of osciitaiing'*ut.t level.

Sofular Malarasr,

E-.

of

Sapga,

ir,s sutu"yed in l98tt

engin"GURSES, and oid sketch of Sofular Ma[arasr was.presented tutptititigly. Although it was no real topography, rhe map showed clearly,lhSt rheie is s-tiil anoth"ipusug. in the caui tEadin! do*n to the water level. This gallery srans exactly ui on.6f the few places which wa-s not surveyed in 1988. The

nrif

Eontinuation is alreidy shown with a question nrark in figure 2no problemi ro continuate exact n'teasurement: A little metal bold is fixed ntit" as TP-No.It neat the branching off. Above Sofular Cave we found an active sinkhole in 1988. Although it se6nrs.to go. rve corrlcl not prove this due to lack of time.

-"

1.3. Qayrrk6y Magarast System (Figure 3) Near Qayrrkciy, Spaniih Cavers visited a hydiological system of_two sinkholes, a pit ig'tiitit (uydl and a common tesutgence 1-gaytrt tiy ma[arasr) in 1970 ULI-ASTRE i970). They rlachecl rire end of the well-proportioned main passage of Qayrkdy Cave after abotrt 5CX) nr lt a siphon-

tlufnsfEne

anO

Due to low water conditions, it was possible for us to pass through this temp-orary iipiton in 1988 and to survey the nrain streirn'rway.-with a length of 1.004 m, inituaing a short northward leading side passlge, Th9 nrain streamryaY ends in anorher iiphon, which can not be fai fronr'one oi the above mentioned sinkholes (intmded fuees). We surveyed this impressive sinkhole, Da.z{ag1pi.ideni, too, but it was inpenetrable after 276 m. In l9tt9, an unsun'eyed -south leading side passage in cave, Qayrrlioy Mafarasr was measured. Because of the deep.cold water in.the it is now ituttic bbats fi"r"-ur"J. tre gallery ends in one rnore siphon and up till not known where this water comes fronr exactll'.

The total length of Qayrk6y is 1282 nr todrty.-However, some dry fossile passages between the-ennance and"the branching off to the sottth are still waiting for measurements, just like the deep pit lthove the cltve.

1.4 Kapuz Malarasl 28

MACARA

ARASIIRMA

oERNEGi

CHABERT (1977) described this of Kapuz, 2 km r. or %ngur.i;k. river-cave, immediatery

400 m and mentiongo

today bv rubbish

i3i,ffi;"Ili. 2.

il

gives-a;;;;;;y;d.

railway starion rand-oi ap'prJii*u,.ry this caii is brocked

beneath

ptiiiul. ;;;;i.;;,i;;.'u;f*riit.ry,

rto,i,-ruuui.l;; urirai"i.oriir"rrions resurgence ofthe .ou.

*.,.,

cin

above the former

be seem only,

u"iirr" *ater

is

Literature

.HABERT,.' (1977r: Ires glotles d,e ra Mer Noire (Zongurd.ak, Turquie).

Gouffres, 6L, pb. s-: ij," j' ioiT Grottes et )"ril^, paris.

LAUMANS, N. and. KA,u.FM{ry,G-.

(1988) :

f;,7,;t;:iln.

Drei

d,er Regton-Zongurdak, schwarzes ru,. vL,i.'';;:'Hfi;r\,, Hr;hre.y . ,,. r<oii,riiiti- ,

u i\,"ii*i

MASIERA, A. and ULLASTIE, M.J-. (1970):

i6,l

t t z, s

Memoria ra Esped.i'ion Espereorogtca Turquia

!:;r?ifrnT:r;nr:';jr:/:i:;;i*tci,,,,c",i,riio"iii;;;;;;;;k7-.'ft p,+ yiyil7":Xl::il}Tif;,

,'fr:!;,i;;;::i;::;,i/iiifli;,.,[,t,[,],1:!3;,,0,

/

caves

,fctretrtizr

-/o KAFADON

-'-----------i1t

29

of

MAoARAARAS

!v1

A

TRNEEi

"Organik Bocek Savaggtlan", Moda Oluyor I Turkish Daily l{ews'bn Qeviri

nce Batman modasrydr. $imdi ise "yarasa evi" manyakh$r olarak siiriiyor. ABD'de, evlerin duvarlannda, bahgelere gakrlan kazrklarda ve afaElarda, binlerce uzun gekilli, alt krsnrr olmayan "yarasa evleri", inanrlmaz bir hrzla gofahyor.

Bu grlgrnhk Avrupa'ya da yayrldr. Burada da tek bir alag gcivdesinde iig don "yuva" g6rmek mi.imki.in. Bu afag yaprlar, iglerindeki bcilmeler ve tiinekler sayesinde, gtin r,$r$r siiresince saklanacak bir yer salhyor. Ama giineg batrp, sjwisinek stiriileri gecenin stikunet ve sessizli[ini iggal ermLye bagladrfrnda, yarasa dewiyeleri eyleme gegiyorlar. ABD'de gok yaygrn bulunan, bir kahverengi yarasa, Milletlerarast Yarasa Koruma Cenriyeti (BCI) ne gcire saatte 500 slviisinek "tiiketebiliyor". Bu, bir Ultraviyole sivrisinek tuzafrna g6re bile gok ytiksek bir sayr. Austin, Texasta bulunan ve kar amacl gtitnreyen bir gurup blan BCI, ttim dtinyada yarasa neslini korumayr ve srcakkanli memeliler hakkrndaki korku dolu fikirlerinin yanh ghlrnr anlatmayr ke ndi si ne amag ed i niyor.

BCI'dan Bilim Direktdri,i Gary Graham'ur soyledi[ine g6re "QoEu insan hala, yarasalann uEan kcir fareler olup, birgok hasiahk yaydrfrna, ensenizden kan emdifine ve kadrnlann saglanna dolarstrfrna inanryor". "Ttimtiyle yanhg."

"Yarasalar, insanlara farelerden Eok daha yakrndrrlar, sadece Latin Amerika'da yagayanlann i.igte biri vanrpir yarasalardrr ve inekleri taciz ederler." " Yarasalar oldukga iyi gdriirler". Ama karanhkra ug:ntalan igin, yiiksek frekanstaki sesleri yayan ve cinlerindeki engele garptrrarak ydn bulmalannr saflayan bir sonar sistemine sahiptirler. " Bu sonar sistemi o kadar karmagrktrr ki, higbir zaman kadrnlann saqlanna dolagmazlar." diyor Gary Graham.

Hastahk tagrmalanna gelince; BCI'ya gdre ABD'de gegmig krrk yrl boyunca sadece 15 ins:rn yarasalann sebep olduklan hastalrklara maruz kalmrglardrr. Bu sayr, hastahkh ev hayvanlannrn sebep olduklarrndan gok gok daha azdr.

Gegti[imiz 4, 5 yrl siiresince BCI 10.000 civannda yarasa evi satmrgnr ve satrglar bu yrl da ttin hrzryla stirmektedir. Gardners' Supply isimli bir dergide, gam afiacrndan yaprlmrg yarasa evlerinin reklamlan ilk kez gegtifimiz Ocak ayrnda yaytnlanmrg ve bu evler tig ayhk bir stirede 300 kadar satmr;tlr. Uretici firmadan Steve Kovaire, satrglann gok iyi oldufunu soylemektedir.

Ortalama biiytikli.ikte bir yarasa evi, bir seferde 30 kadar digi yarasayr banndrrabilmektedir. Kovaire "erkek yarasalarrn, gevrelerinde daha gok bog alan istediklerini ve bu sebepten tipik bir yuvada sadece altrsrnrn bannabildilini belirtiyor ve erkek yarasalann zaman zAnran, di,siler tarafindan kullanrlan evlere ziyaretlerde bulunduklarnl " belirtiyor.

En iyi sonuglar igin, uzmanlar, yarasa evlerinin toprak seviyesinden 4.5 ila7.5 metre kadar ytiksekte bulundurulmasrnr tavsiye ediyorlar. Aynca yuvalann sabah gtineqini alabilecek bir konumda olmasr da onenrli. Yarasalar 27 tle 38 derece arastndaki srcakhklan ve bir su kaynalrna y:rkrrt olnrayt gok seviyorlar. Yarasa evinizin ilk konuklannr alrrlanrasr igirr. sabrrsrz olmayln ve umutsuzlula kaprlmayrn. Bunun iEin bir yrl ya da daha uzun bir siire gerekli. Yarasalar, evlerini aynr kuglar gibi buluyorlar. Eler yakrn Eevrenizde dofal tiinekler yoksa, ufak kovuklan, ya da oyulmug afag govdelerini tercih ediyorlar.

Bir de, yarasalar bu yuvalarda krsa bir siire kalrp, sonra bagka bir yere tiineyebiliyorlar. Mevsimsel olarak 969 ediyorlar ve radarlann saptadrlrna gore, saatte l9 km lik hrzlarla ugup, 3000 nrerre vi.ikseklere kadar qrkabiliyorlar.J

30

MAeAeAARAsrrer.ia

runx

OERNEGi

BOLKARLAR FRANSIZ ORTAK ETKiNLiGi '89 Birhan Alby

Abstract:

A group-of-Turkish and french

cavers, have joint-expedition, in summer l9g9 to .tsolkar Mountains. The expedition, covers A flSion between 10 kilometeis West of porunt, (Ad_ana) near Horoz village, to it" south of 9arbo_!.a-,_rown reaching io' tt e itrree lakes: $1rag6t, Qinigdl and San-gcil. We sufpose tt,ar. tnrs. expedrtlon was the first one done-in such a high altitude. The_altitude of ca.ris-surveyed. between 420O feetto 933O ieer. Ten of *--ggr the.18 surveyed caves were vertical, seven horizantal, and one was resurgence of a sub stream. Expedition have coverei three seperate regions. First region was pozann_Horoz uittog..

Darbofaz villag_e_, third eraO"ag :::?lj, vlountarns Cascades region. We concluded rhai the surveyed area was not suitable lbr karstic rorrnauons as caves but that the most suitable regio_n for this forrnations lied towards South and South West of Bolkar Mountains, nrainlr,. org-anizqd

a

.'-'.'".:l i.

:' ,;,

6zet

iii3,,t5it-t*:"i?;ili:-t;';il,,1':jtlf bolge Pozann'nrn tdkilometre bar,s,nda

L,?i,?'ffi,il

i';,T,.il:lt,1:,1tllf; buluiafi-lioro, Koyi.i srnrrlanndan f;

.::::

Darbolaz kasabasrnrn Gi.ineyinde ver.aran c6ii; (itiragcit, Qinigor, sangcil) Bdlgesine kadar uzanmaktiarr. Tiirtiy.;Je-irI o.r'r-uu ytikseklikre malara aragurmalal nt.gtritron ma[raralann denizden ytikseklikleri -Y?^prldrErnr.dtigiinmektelz.

1400 metre ile 3110 metie oras,nda degiqmeki"aii.

Aiugu"iu" rg malaradan lOu dikey, T si yatay, biri ise.yerll.l;i;t;;kiir geklinde malararard'.

Aragtrrma iiE gyn pcitge-a6 ve'tarihte stjrdtiri.irdii. girin;i pozanuHoroz kciyti, 2. bolge otarak Ulukrsla_D.fpi!;1[oyri)l bolge olarak ltilg. ise, Aladallar $elaleler Bdlgesi, G-ciksun Nehri crkiqr.se.gitoi.- qariiiranrn da!1k ve yiiksek bir arazide yaprlmasr vtiziinden, gioig atiitil riqr.. * id saat yiiri.inmesi gerekti. e'ti;; Bolkarlar k)lgesinin mafara 6lugu''.'unu n'ti, yap,aa oldufu orraya 1att, oi* qtktr' olusuma vatkrn kalker fo'rmasyorilarrnrn dahii;L ebtftiltarlinttin-"y u" Giinev-Batrsrndi oldulu s6rr".r;"d vuto*;'#ilintiJr.rriz yiik ve afrr esya i getirmesi, hareket yeGnegi krsrtrr bi, ;;; [;;];;';i;$masrna ve dolayrsryra aragtrrmalann genig bir alana yayrran'rnr,,r,,.',, ,lni liqi,."'"'

31

G

ci'aK orliSi' ( B ol kg'i

tqa6eRR:;i

-r , Adono

)

R:rk:.n:2800m

Derinl-ik:-ECn A[,ustos 1989 ECRA il) E)-rip :Gi I 1e s CAiii'0 , ri i I )-e s KiRK0il , Dici e r l l' :J !Ij, Davici i'lri,i,ic).11;, N j i-clre I lloqJ!'i'':'C,l'asca 1 t.i irl .l.A Ili rlran .{,1,1'A}' , (trru t' j'i"l.g' .l

Qi zim :Gi I ]es PI.rJ ijl:l

x

itii':clii, i.'i'-'i ier

-32

'x -\ I.*4

-52

bce

ccacl a dt Sltcc

32

-8c,

AGAR

AR

-) .l re F.|t

o<F,,

.C

OJ !<

'{:F:c

.(tlrt]

a 1

-q, -

t(j, '5

fil .(j [il ldt,) (, i)'.r Ctql F{ F< .A ac) ftl L t:rq) O (}.-.1 4(t:l

1d_*i d

2-t)

tr| (-) n -q'O: E oc) <Odx: (JE alFi

. r!.,-{

-C E r<O

!.

. Vt .\O,]\ d t ' EncO q!F, q) -aolilao--{ ,!d <l ,: F{ Ft < rl .+.:( v -l F. F4 q< Q r{Fr5 -t ..F. o(5ltl .. e Frr{ o G .A -

N ;ta! )< EQ<hl

jLl

E

.0

nI

33

AG

ARAS

KoYUNAsA6T TE PESI oissizi

ffin w/ Q

34

iz irn :lj i I Ie s

X.t

itll0ll

ffirs'

MAE

AQ

lli,rkrrrr

:J

0BUm.

A[ustos 1989 nCRA J[r Iil<lp :Gi lles KI itF.i)ll, tli i..clie ht)titJ !i'l"l'A , Otri.t t' UZ.f:ltl'.

Qizirn:GiI Les IlI tii',t)H

I

- 18^ KARAGIDiK DiPSIZi Rakrm: A[u s to

L4OOm

s 19E9 I]C RA I t Ekip:Didier PIQUEE' Chri s ti an SEDI'IAK , Gilles CARPO, Binhar,'ALTAi Qizim :Gi1l-e s KIIII(OIt

riuxiprrunnt MAGARASI

-21a

35

Ralr:.m;266'in

l)eritt.lik:?4rn.

AgusL()s 1!JtJ9 ljcllA 1L: lil<lp:Oi11es lil Irii()l{, Mi Lclrc R()tjrj ll'l"l'4. , onu

,jl zirn:Gi 1Ies

lt

r

I

+

0.0

i

)'/.P,b'Jt,

I l(i'iO!i

cEVRiK oiesizi

'21m

qir.ri oot- DELiGI llakr rn :2 9OOm Ag,usLos I9ti9 ICnn lB

I ilOQUE'l'l'A , Gilles KIIiK0H Qiz.tn:Gi I les KItlKOtl Iikip

L

-.

l8-

:Mi.che

MAC

AR

AR

AS

TAHIR

TE

PESI

DIBSIZI ( RUZGA,RLT OUOE ru i Rri

krrn :1 I I t)rri.

0erirrlik:5Orn ar"- r l,lkip :0 j. Iles hir rkor., J.Char'.! es l"!a r'rq ues, Didiet' ['iq,rer.r

Qizin:GiIles I I

l^Jt L/) 6?: I

+

I I

,\_

s\/ r I I

I

I1..

I

ttouo tnt s

*',,^" = l5m

i

v

37

,/""

Su De;risi:Jn/sn

GOKSU

Ma6anast A[ustos 1989 tsCilA 2l)

Ulrip:J.Cirarles

Mal't1uesrl.)avitl

( 38

l'elicer',CilJes (;&r'l)o,tji).Jes lir r'kor',1:.1 r'irun

dr

AlLetY

Q)zin:ii.Kflil(OH

IN THIS ISS

* Contents * M.A.D. 1980 - 1989 Activity

Report 10th Speleological Congress, Hungary Budapest * About Maps and Orientation * A glossary of Karst Terminology * Obruks of Konya Karaprnar region * Turkish German Speleological activities in Zonguldak Region 1988-89 * Bats becoming all the rage as organic insect fighters * Bolkar Mountains 89 Turkish - French expedition * Experiences of two beginners * 1990 - Activity Schedule of M.A.D.

*