EKSİK MALZEMEYLE TEK İP TEKNİKLERİ SINGLE ROPE TECHNIQUES WITH INCOMPLETE EQUIPMENT Tulga ŞENER, Kubilay ERDOĞAN Özet: Unutma, kaybolma, bozulma ya da kırılma gibi nedenlerle teknik malzemelerimizden bir ya da birkaçı eksilebilir. Bu eksiği üzerimizde varolan ya da taşıyacağımız bazı ek malzemeler yardımıyla tamamlayabiliriz. Burada el cumarı, göğüs cumarı ya da desandör eksikliğinde uygulanabilecek iniş ve çıkış tekniklerinden örnekler verilecektir.
Abstract: Some equipments or materials can be lost, broken or even forgotton during an activity. We can compansate for some missing parts using the materials we have. In this study, examples of ascent and descent techniques that can be used when ascender, croll or descender is missing are explained. Key words: Incomplete equipment, single rope techniques<
Anahtar kelimeler: Eksik malzeme, tek ip teknikleri
Göğüs cumarı yerine kullanılabilecek yöntemler
Mağara içinde hareketimiz sırasında, unutma, kaybolma, bozulma ya da kırılma gibi nedenlerle teknik malzemelerimizden bir ya da birkaçı eksilebilir. Bu eksiği, üzerimizde varolan ya da taşıyacağımız bazı ek malzemeler yardımıyla tamamlayabiliriz. Burada el cumarı, göğüs cumarı ya da desandör eksikliğinde uygulanabilecek iniş ve çıkış tekniklerinden örnekler verilecektir. Hiçbir yöntemin asıl tek ip tekniği malzemelerimiz kadar konforlu olmadığı unutulmamalıdır. Herhangi bir malzeme eksildiğinde, bunu tamamlamanın en güvenli yolu orijinaliyle olandır. Yani ekip arkadaşımızın teknik malzemesini, o iniş ya da çıkış için ödünç almak çözüm olabilir. Ancak bunu sınırlayan bazı şartlar vardır. İniş ya da çıkışta ara emniyet noktaları varsa, malzeme gönderimi için ipi kullanma şansınız kalmayacaktır. Eğer yanınızda iniş ya da çıkış uzunluğunda yedek ip yoksa, malzeme aktarımı da zorlaşacaktır. Ekip arkadaşınızın kuşamını söküp malzemeyi size aktarması, sizin kuşanıp daha sonra malzemeyi yeniden sökmeniz şeklinde devam edecek süreç aşırı zaman kaybına yol açacaktır. Mağara çıkışına olan uzaklık, emniyet noktalarının durumu, mağaracının kondisyon durumu vb. gibi etmenler değerlendirilerek, aşağıdaki yöntemler kullanılarak eksik malzemelerimiz, sınırlı iniş ve çıkış için tamamlanabilir. DESANDÖR YERİNE KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER Desandör eksikliğinde kullanılabilecek en güvenli yöntem yarım kazık düğümüyle iniştir. Emniyet kemeri bağlantı karabinine(delta) bir karabin takılır ve buna atılan yarım kazık düğümüyle iniş gerçekleştirilir. Varsa, armut karabin kullanımı tercih edilir ancak düğüm oval karabinde de çalışır. Gerektiğinde yarım kazık kilidi atılarak eller serbest kalabilir. Kola normalden daha fazla yük bindiğinden çok uzun inişlerde tercih edilmez. Sol el, yüz seviyesinde iki ipi birden tutarken, sağ elle ip boşluğu verilerek daha kontrollü bir iniş gerçekleştirilebilir. Desandör eksikliğinde kullanılabilecek ikinci yöntem ise, üst üste konulan 3-4 karabin içinden, bir kilitli oval karabinin geçmesiyle oluşturulan düzenekle yapılan iniştir. Tercihen oval karabin kullanılır. Özellikle büyük çaplı iplerde iyi çalışır. Uzun inişlerde yarım kazıkla inişe göre daha az yorucudur ve iniş kontrolü daha kolaydır. Son olarak, mağaracıların çok iyi bildikleri cumar inişi de, kısa inişler için desandör yerine kullanılabilir.
Göğüs cumarının yerine geçebilecek en iyi düzenek, ayak cumarını el cumarı yerine kullanmak, el cumarını ise göğüse yerleştirmek şeklindedir. El cumarının göğüste kullanımı, duruş açısından dolayı, çok konforlu bir çıkış sağlamayabilir ancak en güvenli yöntemdir. Ayak cumarı yokluğunda ise, el cumarı yine göğüse alınır, sürtünme düğümlerinden biriyle oluşturulan düzenekle çıkış gerçekleştirilebilir. Göğüs cumarı yerine geçebilecek diğer yöntemler aşağıda sıralanmıştır. Yukarı doğru yükselirken, aynı anda, oluşan boşluğu da almak gerekeceğinden yorucu yöntemlerdir.
Pursik Düğümü (Solda), Blake Düğümü (Sağda)
Pursik Düğümü: En iyi bilinen sürtünme düğümüdür. Ana ipten 2 mm. daha dar çaplı iplerle atılması tercih edilir. 2-3 kez dolamak yeterlidir. Blake Düğümü: Özellikle ağaç tırmanıcıları tarafından kullanılan bir düğümdür. Kısa bir iple atılması avantajıdır. Kördüğümle destek emniyeti alınmalıdır. Düğüm ana iple aynı çaptaki bir iple de atılabilir ancak 2-3 mm. daha dar çaplı ip tercih nedenidir. Perlon kullanılarak da aynı düğüm oluşturulabilse de iple daha iyi çalışır.
Stoplu desandörle çıkış: Herhangi bir çaptaki ipte iyi çalışır. Maylon sistemiyle çıkış: Bir kilitli karabin ve bir maylon karabinden oluşan düzenek emniyet kemeri karabinine bağlanır. Özellikle yumuşak iplerde iyi çalışır.
Braid Düğümü: İpte iki yönde de hareket edebilir. Ancak iniş için kullanılması tavsiye edilmez. Yumuşak iplerle daha iyi çalışır. 4-6 kez dolama yeterlidir. Sonuna kördüğümle durdurucu düğüm atılmalı, ayak bağına buradan bağlantı yapılmalıdır. Kleimheist Düğümü: Klasik pursik düğümünün bir varyasyonudur. 3-4 kez dolamadan sonra ucuna karabin takılarak kullanılır.
Garda düğümüyle çıkış: Bunun için birbirinin aynı iki karabin gereklidir. Asimetrik D karabinlerde daha iyi çalışır.
Karabinde Fransız Pursiği: Pursik düğümüne göre daha konforlu çıkış sağlar. Elimizdeki yardımcı ipin uzunluğuna bağlı olarak tek parça ya da halka şeklindeki iple hazırlanabilir.
Maylon Sistemiyle Çıkış (Solda), Garda Düğümüyle Çıkış (Sağda) Braid Düğümü (Solda), Kleimheist Düğümü (Sağda) Burada anlatılan yöntemler mutlaka önceden denenmiş olmalıdır. İniş sırasında eksik malzeme fark edildiği anda eğer çıkış çok yakınsa geri dönmek çok daha iyi bir çözüm olabilir. Yine yukarıdaki yöntemlerin her zaman daha fazla efor ve zaman gerektireceği de unutulmamalıdır. Ancak acil bir durumda kullanmak gerekebileceği düşünülerek en azından seçilmiş bir yöntem çok iyi bilinmelidir.
Yarım Kazıkla İniş (Solda), Karabin Desandör (Sağda)
CUMAR YERİNE KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER Ayak cumarı kullanımının artmasıyla beraber, cumarlardan birinde bir problem olduğunda pek sorun yaşanmaz. Böyle bir durumda en basit ve en hızlı yöntem ayak cumarının, el cumarı ya da göğüs cumarı yerine kullanılmasıdır. Ayak cumarı yokluğunda aşağıdaki yöntemler çıkış için kullanılabilir.
Fotoğraflar: Kubilay ERDOĞAN, Beril ERDOĞAN
El cumarı yerine kullanılabilecek yöntemler Varsa Tibloc el cumarı yerine kullanılabilecek en iyi malzemedir. Küçük ve hafif bir malzeme olduğundan ekipte en az bir kişide bulunmasında yarar vardır. Sürtünme düğümleri, el cumarı yerine kullanılabilecek diğer bir alternatiftir. Seçilen düğüme, ayak bağı ve uzun bağ uygun şekilde bağlanarak çıkış gerçekleştirilir. Çok sayıda sürtünme düğümü vardır. Türkçe adları tam oturmadığından burada yabancı dilden adlarıyla kullanılmışlardır.
Katkılarından Dolayı Beril ERDOĞAN, Özlem BİRGÜL, Ertan KÖSEOĞLU, Emre Baturay ALTINOK’a teşekkür ederiz. REFERANSLAR: Alpine Caving Techniques, A complete Guide to Safe and Efficient Caving, Marbach G., Tourte B., 2002 The Complete Caving Manual, Sparrow A., 1997 Karabinde Fransız Pursiği
www.chockstone.org/TechTips/Prusik.htm
4. ULUSAL SPELEOLOJİ SEMPOZYUMU ANKARA 21-24 ŞUBAT 2008