แม่ข่า ความเจ็บป่วยของสายนํ้า เรื่องและภาพ : TANAWUT R. ประเด็น : BOONTHIDA S.
แม่ข่า ความเจ็บป่วยของสายนํ้า คลองแม่ข่าอยู่คู่เชียงใหม่มาตั้งแต่พระยาเม็งรายทรงเลือกไชย มงคล 7 ประการในการตั้งเมือง ในปี พ.ศ. 1839 กว่า 721 ปีที่
นํ้าสายนี้หล่อเลี้ยงเชียงใหม่ และผู้คนมายาวนาน สายนํ้าที่เคย
กินเคยใช้เปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย การใช้แหล่งนํ้าค่อยๆถูก
ลดบทบาทและความสําคัญลดลง แต่ถึงอย่างไรสายนํ้าก็ยัง ผูกพันธ์กับผู้คนอย่างแยกไม่ออก
ริมแหล่งนํ้ายังเต็มไปด้วยบ้านเรือนและผู้คนที่อาศัย แน่นอนว่า บ้ า นเรื อ นเปลี่ย นแปลงรู ป แบบไปจากสมั ย ก่ อ น สภาพนํ้า ใน
คลองแม่ข่าเริ่มเสื่อมโทรมจากผลกระทบของการขยายฝังเมือง การก่ อ สร้ า งอาคารทํา ให้ ส ายนํ้า เปลี่ย นทิ ศ จนกระทั่ง การ ระบายนํ้าเสียลงในแหล่งนํ้าซึ่งปรากฏพบได้ตลอดสายนํ้า
หนึ่งในปัญหานํ้าเสียไม่เกิดจากการเพิกเฉยต่อการรักษาแหล่ง นํ้า แต่หนึ่งในนั้นกลับเป็นเรื่องการจัดการขยะที่ไม่ได้คํานึงถึง ผลกระทบที่ตามมา
ขยะมากมายตามทางระบายนํ้าและริมแหล่งนํ้า ส่งผลโดยตรง ต่อการอุดตันของทางระบายนํ้า และการเจริญเติบโตของพืชใน
นํ้า ดร.เจริญวิชญ์ หาญแก้ว อาจารย์ประจําภาควิชาวิศวกรรม
สิ ่ ง แวดล้ อ ม วิ ท ยาลั ย วิ ศ วกรรมศาสตร์ มหาวิ ท ยาลั ย
รังสิต กล่าวถึงสถานการณ์ปัจจุบันนี้ที่แหล่งนํ้าลําคลองของ
ไทยเต็ ม ไปด้ ว ยผั ก ตบชวาว่ า “สาเหตุ ห ลั ก ที่ท ํา ให้ ผั ก ตบชวา เจริ ญ เติ บ โตอย่ า งรวดเร็ ว คื อ การปล่ อ ยของเสี ย ลงสู่แ ม่ นํ้า
ลําคลองด้วยฝีมือของมนุษย์เอง“การที่มีผักตบชวาเต็มผืนนํ้า เรียกว่าปรากฏการณ์บูมอย่างรวดเร็วของพืชนํ้า หรือที่เรียก ว่าปรากฏการณ์ยูโรฟิเคชั่น มีสาเหตุมาจากการที่แหล่งนํ้าอุดม ไปด้วย ธาตุอาหารของพืชนํ้าเป็นจํานวนมาก ทั้งสารไนเตส
ฟอสเฟสที่มากับสารเคมีที่เราใช้กันอยู่ในชีวิตประจําวัน อย่าง เช่น ผงซักฟอก ปุ๋ย เมื่อธาตุอาหารเยอะก็เกิดการบูมของผัก ตบชวาได้เป็นอย่างดี จึงเป็นตัวบ่งชี้ได้ว่าสภาพแหล่งนํ้านั้นเกิด การเน่าเสีย” ดร.เจริญวิชญ์กล่าว (ข้อมูลจาก: หนังสือพิมพ์ รังสิต ฉบับที่ 66 ฉบับวันที่ 13-19 กันยายน 2555 หน้าที่ 14)
จากปัญหาดังกล่าวนี้เองสะท้อนให้เห็นถึงผลกระทบ ของการ ละเลยต่อการดูแล และการจัดการแหล่งนํ้า ถึงแม้ว่าภาครัฐเอง จะมีความพยามในการจัดการแต่ก็ไม่ได้ทั่วถึงมากนัก อีกทั้ง
ปัญหาดังกล่าวยังส่งผลต่อผู้ที่ใช้ชีวิตริมแหล่งนํ้าที่ต้องทนกับ ปัญหานํ้าเน่าเสีย อันขัดต่อสุขภาวะในการใช้ชีวิตอย่างยิ่ง
การเจริญเติบโตของผักตบชวาในแหล่งนํ้าแม่ข่าใต้
สภาพผิวนํ้าในแหล่งนํ้าแม่ข่าใต้
ผู้คนยังหาปลาจากแหล่งนํ้าแม่ข่าใต้
นํ้าท่วมขังหมู่บ้านบริเวณแม่ข่าใต้ หนึ่งในผลกระทบจากทางนํ้าอุดตันด้วยขยะและผักตบชวา
ซากขยะบริเวณหน้าประตูระบายนํ้าป่าแดด ตําบลป่าแดด อําเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นประตูนํ้าในแม่นํ้าปิง
แต่ ถึ ง อย่ า งไรผู ้ ค นก็ ยั ง อยู ่ ร่ ว มกั บ
สายนํ้า และคงปฏิเสธไม่ได้ว่าการเพิก เฉยต่อปัญหา และการไม่ได้รู้สึกว่าเป็น ส่วนหนึ่งของปัญหาเหล่านี้ ยังคงเป็น จริ ง และเป็ น ไปอยู่ ถึ ง แม้ ว่ า จะมี บ าง
กลุ่ม คนที่พ ยามรื้อ ฟื้น และกลั บ มาแก้ ปัญหานี้อย่างจริงจังก็ตาม ก่อนที่นํ้า เสี ย จากครองแม่ ข่ า จะไหลลงสู่แ ม่ นํ้า
ปิง และไหลลงสู่แม่นํ้าเจ้าพระยาต่อไป เราต่างเป็นหนึ่งในผู้มีส่วนรับผิดชอบ ต่อสิ่งที่เกิดขึ้นนี้