Cet ouvrage est publié dans le cadre de la collection
« Idlisen-nne$ »
initiée par la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité
Tous droits réservés Dépôt Légal 3358-2005 - ISBN 9961-789-32-6 Conception & PAO : HCA
Achevé d’imprimer sur les presses de L’Imprimerie Les Oliviers – Tizi-Ouzou
Abdellah ARKOUB
Nnig wurfan Ammud n isefra
Haut Commissariat à l’Amazighité, 2006
Ibuddan
I setti : Ïuê Werdya n Lêao Saâid
I Muêend U Yeêya i $-d-yeooan agerruj ur nfennu
1
Ad awen- d-awi$ tamacahut Meâna ur iyi - ttamnet ara ééi$ snat n tneqlin Yiwet teqqur, tayev ur tesâi ara Ooant-d sin yeêbuben Yiwen ijjex wayev yr yevâin ara âebbe$-ten $ef sin isuka Yiwen icerreg, wayev ur ixav ara Wwi$-ten $er sin leswaq Sawmen-ten-id- sin yergazen Yiwen ulac wayev ur yesâi ara Tenna-t-id Favma IZEM
2
1. Seg wasmi i kem- ssne$ Seg wasmi i kem-ssne$ Seg was-nni ur thenna$ £ef tem$er valle$ asirem i uzekka ansi akk i d- âedda$ ur –iyi –- tewwi lexla I tzuzar-nni îîfe$ Ad êize$ akerfa f uclim Ma yella d$a zerâe$ Ad zioowe$ i t$altin
3
seg wasmi i kem-ssne$ Seg was-nni ur thenna$
Acëêal i tejreê tasa-m Mi ttem$unzun warraw-im Acêal i tendef tasa-m Mi kem $unzan warraw-im Acêal i issefran fell-am Mi tettewtev deg uxxam S wayagi akk êsan Ixef-is yugi ad d-iban
4
Seg wasmi i kem-ssne$ Seg was-nni ur thenna$
Aqerdac ooan wulman D acu i d ssebba n waya Ur iyi-d-qqar d yir zzman Ne$ kullec yettruê s nnuba A îîlam ooan yitran Anda neqqen i nebra Neoâel neqveâ zzman Netta zi$en d ssimra
5
Seg wasmi i kem-ssne$ Seg was-nni ur thenna$
Ay akal i $ -d- yessekkren Rriêa-k ur t$elli Agerruj deg-k yefren Ssuma-s ur tettali A tiyita deg-ne$ yersen Nerra zzerb i tmu$li Neooa ayen zeddigen Neâceq deg wayen n diri
6
Seg wasmi i kem-ssne$ Seg was-nni ur thenna$
âedda$ -d s yiwet n taddart Sli$ i zzebôa uêeddad Imù$aren ççuren taênayt Meqqar zgan-d di lmendad Kecme$ taddart ufella Tala teççur d lxalat Deg isugam ttmuqule$ Ttbanen-iyi-d lexyalat
7
Seg wasmi i kem-ssne$ Seg was-nni ur thenna$
Dinna kan i nttezzi £as abrid maççi yiwen Ëkan-a$ -id $ef yiéri Acêal n win yettewten Dinna kan i nttezzi Aêeq nekk i issnen Yal wa d acu d-–ifetti Ad yili Öebbi d lmumen
8
Seg wasmi i kem-ssne$ Seg was-nni ur thenna$
Ibeddel zzhir n tme$ra Mùaççi d winna i wulfe$ Yeggugem ucewwiq ssne$ Acêal mazal ad ére$ Acêal mazal ad ére$ Yiwet ur tt-neîîif Xas b$i$ ad îîse$ Yessaki- iyi-d ukuîîif
9
Seg wasmi i kem-ssne$ Seg was-nni ur thenna$
Yessaki- iyi-d ukuîîif Tezgiv tettebbiv deg-i Tadukli d beîîu bessif Iberdan âerqen-iyi Tadukli d beîîu ddukklen £as abrid maççi yiwen wid n yivelli âussen ulawen-–nnsen zmumgen
10
Seg wasmi i kem-ssne$ Seg was-nni ur thenna$
Lule$-d nekk d ameéyan Timsal xvant-iyi ÊëËettmen felli wussan A yemma sâetben-iyi Azrug –nni –s-id- kki$ £as yedyeq deg-s âedda$-d I wahruêu i wumi sli$ D$a ula d nekk gurrâe$-d
11
Seg wasmi i kem-ssne$ Seg was-nni ur tnhenna$
lêi$ ufi$-d d asawen £as akken maççi weêdi simmal ifadden ttkawen Iga-yi tab$est leb$i Iga-–yi tab$est leb$i ttwali$ deg ubrid ivul gar- –ane$ akk i nemserwi neâdez i tigin n lmul
12
A ticrav idammen A ticrav n tyemmatin “ Ay i$ezfanen n yiles ay iwezlanen n ôôay ay iberkanen n wul ay ….ime$ban n laâqel”
13
2.
Yeîîes armi t-id- ufan Yeîîes armi t-id- ufan Wagi d inzi i illa Ne$ win yettargun tafsut Yella ula deg yisefra Yeîîes armi t-id -ufan Ur d- icliâ ur issetêa Yesdukkel ussan d wuvan Acu n wul i isâa Yeîîes armi t-id -ufan Deg wass i ittargu A wi ddren di Marikan Xersum yiwwas ad yettu
14
Yeîîes armi t-id- ufan Awal-agi d lmeâna Wur numin s wayen nnan Wissen ma ad t -tefddu tussôa Yeîîes armi t-id -ufan Ilaq ad nbeddel tikli Ad neddu d wid isselêan Ad tt-nawwi akken d tanumi
15
3.
Gurrâe$-d asefru Akken i d -neréa asalu Asmi akken i nettwaêres Adrar mi t-yuli wagu Lhiba-s yes-s netwennes Newwi abrid nleêêu Urâad nuli asawen Yal wa d acu yettargu Ne$ acu illan deg ulawen Netta igurreâ- seksu Nek gurrâe$-d asefru
16
Yettamen s wayen yesla Nekk ttamne$ s wayen éerre$ Ddunit akken i tt-ne$ra Yal wa d acu i d-yeéra Ass-a…
ass-a…
Netta igurreâ-d seksu Nek gurrâe$-d isefra!
17
4.
D acu n wulawen i tesâam I wacu imeréi ? Nekkni deg-wen nettmuqul Nâudd tesdukkel-iken tayri Am uxxam yebnan s lmul
Necfa-d akka mi nmeééi Ur neéri d acu yellan D leb$i ur nufi leb$i Taggara ifveê-iken-id zzman
18
Taggara ifveê-iken-id zzman Issem$er –a$- id am kunwi N$il di ddunit tezham Kunwi kulci-nwen ur yefri Kunwi kulci-nwen ur yefri Nedda kan di loeôôa-nwen Yewâer uxxam i lebni Anda jerêen wulawen
19
Anda jerêen wulawen Dinna i $- d –tesnernam Surfet –-a$ ma nenna-awen D acu n wulawen i tesâam D acu n wulawen i tesâam Mi $-id- txelqem $er ddunit Ur txemmem ur tegzam Ival was $ef tmeddit
20
Ival was $ef tmeddit Tudert-nwen d a$ilif Ayen i d- yusan nbubb-it Wala ad $- yezde$ wurrif Wal ad $- yezde$ wurrif Tayri-nwen truĂŞ d iceqfan Imi akka nejgugel di nnif Gar-ane$ anwa yethennan
21
Gar-ane$ anwa yethennan Nêus s tudert-nwen Tiyita anwi tt-yeççan Nettekki nekkni yid-wen Nettekki nekkni yid-wen Yesdukkel-a$ uxxam tebnam Yak êsut d arraw-nwen Nêemmel- –iken $as terfam
22
Nêemmel-iken xas terfam Ilha -–a$ ad sent-necfu Yal win ara igen axxam F tayri meqqar ad t-yebnu F tayri ùmeqqar ad t-yebnu Ahat ad as- lhun wussan Ur d-imegger meréagu Ur ites aman n qevran
23
5.
Yiwen wawal kan
Ivelli d awal Ass-a d awal Lxiq yettnerni Yiwen wawal! Yiwen wawal! Nekka-d s wakal Ad nu$al s akal Nekker-d nettim$ur Nettnerni nettiwsir Nâedda –- d s yenni Yal wa d abrid i d- yewwi Wa yewwi t-id s tsusmi Wa yewwi t-id s dderz
24
S dderz s tsusmi Ar yiwen akk ad neffe$ Ad nu$al ar din! Ad nu$al ansi d- nekka
25
6.
Yid-m i d - bdi$ tikli Asmi akken umne$ yis-sem Deg awal tenniv-iyi Ttaowe$ -d deg-k asirem Umne$ kem -txed창ev-iyi Tayri-m teooa-d deg-i ssem
26
Tayri teooa-d deg-i ssem Ar ass-a deg-i tetteqqes Rebbi s waîîan-iw yeâlem Zzher-iw mazal yeîîes Tettsummuv deg-i am uzrem Anda i tt-zerâe$ teâkes
27
Andda i tt-zerâe$ teâkes Aîîan iwâer i êellu Ul -iw irfed yessers Tiâkemt zzayet ad tt-yernu I wayen nniven yebges Ddunit d awez$i ad tt-yerwu
28
Ddunit d awez$i ad tt-yerwu “ddunit d ddunit kan” nnan-t-id nekkni ad-as necfu Ïîmeâ neooa-t i wussan
29
7. nadit …walit… Nadit walit Nadit deg yidles_nwen Villet $ef wiyav ëËizet aclim f ukerfa mùmelt- –tt i yimelsa nadit …walit ddut d umussnaw ddut d umaru d unazur , d umazray
30
seqsit…muqlet…nadit… nadit di tira…di tmussni di tzuri…deg umezruy sbeddet yis-s idles-nwen tamu$li $er zadt d lwaoeb tamu$li $er deffir d aêezzeb asnerni n tmussniwin d ameyyez acebbeê n tmu$liwin d ddheb
31
Tamu$li-nne$ $er udrar Tamu$li-nnsen d asawen Tamu$li-nne$ $er udrar £as akken kkawen ifadden tamu$li-nnsen d asawen nutni d abrid- –a i fernen muqlet …nadit… tidet attan deg yidles tamussni attan deg yidles lefhama attan deg yidles muqlet… nadit… ddunit tebna $ef yidles
anda-k a leâqel ? si teglest1 ar ass-a seg azermazruy2 ar ass-a d idles i isbedden timura
1 2
Taglest : Antiquité Azermazruy : Préhistoire
32
8. ifer ibawen “ifer ibawen yegman d asawen” ass-a ur tt-xlin âecra ur tt-yeêyi yiwen awal d ccix i t-yennan ivelli maççi akka i tella ass-a nu$al d tiveswa i wid akk nif di ccetla
33
ay im$i n leêrir–igren a win i cebbêen iger wehmen deg isem i ak -fkan ired deg ukufi yenger Ay a$eddu n wakli Awin f yessefra zzman Amek akka nbeddel tikli Tu$alev d ase$wen yer$an
34
9.
Bab n wuzzal yawi-tt £ef asmi tezweo tnina Yal a$ersiw teârev-it Tenna yasen ad awen- sle$ Ula d ssibus tseêder-it £ef yis$i i terna cbaêa Mi d- yeêver zzwao te$der-it Mi d-yeêver zzwao te$der-it Nettat d lbaz i tefren Tiyita n wuzzal yif-it S wayagi is$i yumùen Za$en akka i tebna ddunit Ula ar i$ersiwen!
35
10.
Ad nna$e$ d yiman-iw Ad nna$e$ d yiman-iw Ur nnu$e$ d medden Ad lumme$ rray-iw Ur lumme$ medden Tudert tezder deg umennu$ Akka seg wasmi d- necfa Nni$ lemmer ad rekde$ Nni$ lemer ad avne$ Îttavne$ êellu$ Aîîan yugar êellu Ul-iw, leb$-iw, rray-iw Nettidir i wiyav £ur-ek ay ul-iw £ur-ek a rray-iw Ah! yakk taggara ad nemseglu Taggara ad nemseglu Agama ad $-yeg leqrar Ad d- nem$i akk d a$eddu Deg wakal- –is ad nennerni Lêebb-is ad yefruri Yal wa anda ara d- –yegri
36
11. Ayenni akk slemde$ Ayenni akk slemde$ Ayenni akk lemde$ Ayenni akk nni$ Ufi$ ur slemde$ Ur lmide$ Ur nni$ Zi$enni d awal kan! Ih d awal… D acu n wawal i slemde$? D acu n wawal i lemde$? D acu n wawal i nni$? Awal…. Awal…. Dagi i ijerreê bab n wawal Awal…. Awal…. Dagi i ittmâebber bab n wakal !
37