ścieżka edukacyjno-przyrodnicza DEBRY
Nadleśnictwo Zwierzyniec
Na początek ścieżki dochodzimy stromym wąwozem Młode pokolenie jodły przy przystanku 10
Po kolejnych 300 m dochodzimy do następnego gniazda z odnowieniem jodłowym. Mamy tu przystanek 10 „Jodła pospolita”. Z ustawionej tu tablicy dowiemy się wielu interesujących szczegółów na temat tego wspaniałego drzewa, jakim jest jodła. Nazywana bywa ona często „Królową Roztocza” – i chyba jest to w pełni uzasadnione. 200 m dalej dochodzimy do drogi, którą już szliśmy w początkowej części trasy (grunt orny i narożnik lasów RPN w pobliżu przystanku 3). Tutaj zamknęła się pętla naszej ścieżki. Do zakończenia wędrówki pozostało nam jeszcze 1,3 km. Skręcamy w prawo i schodzimy w dolinę Wieprza, do szosy na granicy Guciowa i Bondyrza.
Początek wędrówki (około 5,5 km) znajduje się w dolinie Wieprza przy drodze Zwierzyniec – Krasnobród na granicy gmin Zwierzyniec i Adamów oraz wsi Guciów i Bondyrz. Przy sklepie (agencji pocztowej) odchodzi od szosy polna droga w kierunku południowym. Ustawiono tam tablicę z mapą i zaznaczoną trasą ścieżki. Jest ona oznakowana namalowanymi na drzewach symbolami . Stamtąd maszerujemy drogą w kierunku widocznego lasu i wchodzimy w wąwóz lessowy. Dno wąwozu na dwóch odcinkach wyłożone jest płytami betonowymi, a na jego stromych ścianach rosną głównie buki i graby z częściowo odsłoniętymi systemami korzeniowymi. Wąwozem wspinamy się pod górę, staje się on coraz płytszy, ale bardziej zarośnięty po bokach. Po 400 m wchodzimy do lasu Nadleśnictwa Zwierzyniec. Tutaj, przy następnej tablicy z mapą, rozpoczyna się nasza ścieżka.
NADLEŚNICTWO ZWIERZYNIEC ul. Zamojska 6, 22-470 Zwierzyniec, tel. (84) 68 72 019, fax. (84) 68 72 124 e-mail: zwierzyniec@lublin.lasy.gov.pl, www.lublin.lasy.gov.pl/web/zwierzyniec
koncepcja ścieżki: Krystyna Kozłowska, Maria Góra, Piotr Szewczuk, tekst: Wiesław Lipiec zdjęcia: Wiesław Lipiec, Artur Moskal, Piotr Szewczuk skład i grafika, opracowanie mapy: Maciej Lipiec
ścieżka edukacyjno-przyrodnicza Wydawnictwo Lipiec 2013, ul. Jasna 5/6, 22-470 Zwierzyniec tel/fax 84 687 22 09, e-mail lipiecphoto@pro.onet.pl www.lipiecphoto.pl
Wąwóz o przekroju w kształcie litery V, potocznie zwany „debrami”
ISBN 978-83-89931-34-4
D E B R Y
Jedna z tablic na trasie ścieżki
W drzewostanie po lewej stronie widzimy stuletnie sosny, które zostały posadzone na zbyt żyznym siedlisku, dlatego są niezbyt dorodne, sękate i słabo oczyszczone z gałęzi bocznych. Obecnie są stopniowo usuwane, a ich miejsce zajmują buki, dla których takie siedlisko jest odpowiednie. Oprócz nich widzimy też pojedyncze brzozy, dzikie czereśnie i jodły. Latem ścieżka tworzy tu zielony tunel, a jesienią mieni się różnymi odcieniami żółci i brązu. Po prawej stronie widzimy gęste uprawy leśne rosnące na gruntach prywatnych. Wkrótce dochodzimy do przystanku 1 z tablicą zatytułowaną „Wskazówki leśnika”. Warto się przy niej chwilę zatrzymać, aby przypomnieć sobie czego nie wolno nam robić w lesie, a przede wszystkim skorzystać z cennych wskazówek leśników dotyczących naszego stroju, wyposażenia i zasad zachowywania się na trasie. Chodzi o to, abyśmy z naszej wędrówki wynieśli jak najwięcej pozytywnych wartości.
Schodzimy dalej mijając gęsty podrost bukowy i grabowy, po czym ponownie wchodzimy w drzewostan sosnowy, sztucznego pochodzenia. W drugim piętrze rosną dorodne buki, które niebawem staną się drzewostanem głównym. Po obu stronach trasy biegną wąwozy o przekroju poprzecznym w kształcie litery V, które potocznie zwane są tutaj „debrami” (stąd nazwa naszej ścieżki). Wkrótce dochodzimy do miejsca, gdzie oba wąwozy łączą się w jeden, schodzimy w dół i dalej idziemy dnem wąwozu porośniętego na zboczach tym samym typem drzewostanu. Dochodzimy do przystanku 5 „Żywiec cebulkowy”. Warto zapoznać się z tą niezwykle ciekawą rośliną, rozmnażającą się głównie wegetatywnie za pomocą bulwek usytuowanych w kątach liści. Ok. 150 m dalej mamy przystanek 6 „Kopytnik pospolity”, opisujący tę chronioną roślinę o oryginalnych kształtach liści. Towarzyszy nam ona niemal na całej długości trasy. W połowie trasy znajduje się wiata – idealne miejsce na odpoczynek
Po kilometrowym podejściu osiągamy wierzchowinę Ścieżka pnie się w górę wąwozem, który został wyłożony betonowymi płytami, w najbardziej stromych miejscach, aby spowolnić proces erozji
Ruszamy dalej wspinając się pod górę drogą z betonowych płyt, biegnącą wzdłuż granicy lasów Nadleśnictwa, mijając ten sam typ drzewostanu. Teren zaczyna się dość stromo wznosić. Skręcamy nieco w lewo, odchodząc od ściany lasu do jego wnętrza. Wkrótce wchodzimy na wierzchowinę i osiągamy przystanek 2 „Siedliskowe typy lasu”. Dowiemy się tutaj co to jest siedlisko, siedliskowy typ lasu, a także czym się charakteryzują podstawowe siedliskowe typy polskich lasów. Po zapoznaniu się z treścią tablicy ruszamy dalej. Widzimy, że po lewej stronie teren obniża się w kierunku wąwozu. W runie leśnym obserwujemy okazałe płaty kopytnika, rośnie tu też marzanka wonna, szczawik zajęczy, przetacznik górski. Po ok. 200 m znów wychodzimy na skraj lasu i gruntu ornego (po prawej stronie). Ok. 30 m przed krańcem pola mamy po lewej stronie przystanek 3 „Wawrzynek wilczełyko”. Warto bliżej zapoznać się z tym rzadkim i chronionym krzewem, który pięknie kwitnie wczesną wiosną, a późnym latem ma jaskrawoczerwone, ale trujące owoce. Kilka egzemplarzy wawrzynka rośnie nieopodal tablicy. Tam też na skraju lasu zobaczymy dziki bez hebd – jeden z trzech naszych rodzimych gatunków dzikiego bzu (obok czarnego i koralowego).
Dochodzimy do końca terenu otwartego i zagłębiamy się w las. Po prawej stronie mamy buczynę karpacką Roztoczańskiego Parku Narodowego, gdzie dominują dość dorodne buki, lewa strona to las Nadleśnictwa Zwierzyniec. Widzimy tu jeszcze sporo sosny rosnącej na zbyt żyznym siedlisku, ale oprócz niej są też dorodne buki, klony zwyczajne, jawory, pojedyncze jodły i jesiony. Z czasem sosna ustępuje niemal całkowicie. Przed nami, na wierzchowinie, widzimy otwartą przestrzeń z uprawą leśną i gruntem rolnym. Jednak do niej nie dochodzimy, ale 50 m wcześniej skręcamy ostro w lewo (uwaga na znaki!). Schodzimy lekko w dół rozrzedzoną buczyną z domieszką jodły i po ok. 150 m dochodzimy do przystanku 4 „Buczyna”. Dowiemy się tutaj co to jest i czym się charakteryzuje buczyna, jakie są jej rodzaje oraz jakie gatunki roślin możemy w niej znaleźć.
Przystanek 8 „Śródleśna łąka” Droga biegnąca dnem wąwozu
Wiosną zbocza wąwozu pokrywają łany kwitnącego żywca
Nadal idziemy w dół drogą biegnącą dnem wąwozu. Po prawej stronie napotykamy zadaszoną wiatę ze stołami i ławkami. Warto tutaj odpocząć i posilić się nieco, bo przed nami jeszcze sporo wysiłku w dość trudnym terenie. Ok. 50 m za wiatą ścieżka skręca w lewo (uwaga na znaki!). Nieopodal za zakrętem usytuowany jest przystanek 7 „Zwierzęta leśne”. Dowiemy się tu nie tylko, jak wyglądają najczęściej spotykane w lesie gatunki zwierząt, ale poznamy też niezwykłe ciekawostki z ich życia. Dalej teren zaczyna się wznosić, a nasza ścieżka skręca w prawo. Idziemy drogą biegnącą u podnóża wzniesienia i dochodzimy do przystanku 8 „Śródleśna łąka”. Jej rola i znaczenie dla środowiska leśnego pokazane są na tablicy. Taką łąkę widzimy na otwartej przestrzeni w dolinie (za tablicą).
Ruszamy dalej drogą, by niebawem skręcić w lewo, pod górę. Wspinamy się na wierzchowinę i skręcamy ostro w lewo (uwaga na znaki!). Teren cały czas się wznosi, a otacza nas wciąż ten sam drzewostan sosnowy sztucznego pochodzenia, z bukiem w drugim piętrze. Dochodzimy do przystanku 9 „Drzewa iglaste – Drzewa liściaste”. Na tablicy zobaczymy jak wyglądają główne gatunki naszych drzew leśnych, a także ich liście, kwiaty i owoce. W dalszym ciągu ścieżka wznosi się pod górę. Wkrótce po prawej stronie zobaczymy mocno rozrzedzony drzewostan sosnowy, a pod nim młode jodły. Jest to tzw. gniazdo służące do sztucznego odnowienia jodłowego. Jodła jest gatunkiem właściwym dla tego siedliska i wprowadzenie jej tu, w miejsce sosny, jest jak najbardziej uzasadnione. Wymaga jednak częściowego ocienienia, dlatego została posadzona pod osłoną rozrzedzonego drzewostanu sosnowego.
W drzewostanie po lewej stronie widzimy stuletnie sosny, które zostały posadzone na zbyt żyznym siedlisku, dlatego są niezbyt dorodne, sękate i słabo oczyszczone z gałęzi bocznych. Obecnie są stopniowo usuwane, a ich miejsce zajmują buki, dla których takie siedlisko jest odpowiednie. Oprócz nich widzimy też pojedyncze brzozy, dzikie czereśnie i jodły. Latem ścieżka tworzy tu zielony tunel, a jesienią mieni się różnymi odcieniami żółci i brązu. Po prawej stronie widzimy gęste uprawy leśne rosnące na gruntach prywatnych. Wkrótce dochodzimy do przystanku 1 z tablicą zatytułowaną „Wskazówki leśnika”. Warto się przy niej chwilę zatrzymać, aby przypomnieć sobie czego nie wolno nam robić w lesie, a przede wszystkim skorzystać z cennych wskazówek leśników dotyczących naszego stroju, wyposażenia i zasad zachowywania się na trasie. Chodzi o to, abyśmy z naszej wędrówki wynieśli jak najwięcej pozytywnych wartości.
Schodzimy dalej mijając gęsty podrost bukowy i grabowy, po czym ponownie wchodzimy w drzewostan sosnowy, sztucznego pochodzenia. W drugim piętrze rosną dorodne buki, które niebawem staną się drzewostanem głównym. Po obu stronach trasy biegną wąwozy o przekroju poprzecznym w kształcie litery V, które potocznie zwane są tutaj „debrami” (stąd nazwa naszej ścieżki). Wkrótce dochodzimy do miejsca, gdzie oba wąwozy łączą się w jeden, schodzimy w dół i dalej idziemy dnem wąwozu porośniętego na zboczach tym samym typem drzewostanu. Dochodzimy do przystanku 5 „Żywiec cebulkowy”. Warto zapoznać się z tą niezwykle ciekawą rośliną, rozmnażającą się głównie wegetatywnie za pomocą bulwek usytuowanych w kątach liści. Ok. 150 m dalej mamy przystanek 6 „Kopytnik pospolity”, opisujący tę chronioną roślinę o oryginalnych kształtach liści. Towarzyszy nam ona niemal na całej długości trasy. W połowie trasy znajduje się wiata – idealne miejsce na odpoczynek
Po kilometrowym podejściu osiągamy wierzchowinę Ścieżka pnie się w górę wąwozem, który został wyłożony betonowymi płytami, w najbardziej stromych miejscach, aby spowolnić proces erozji
Ruszamy dalej wspinając się pod górę drogą z betonowych płyt, biegnącą wzdłuż granicy lasów Nadleśnictwa, mijając ten sam typ drzewostanu. Teren zaczyna się dość stromo wznosić. Skręcamy nieco w lewo, odchodząc od ściany lasu do jego wnętrza. Wkrótce wchodzimy na wierzchowinę i osiągamy przystanek 2 „Siedliskowe typy lasu”. Dowiemy się tutaj co to jest siedlisko, siedliskowy typ lasu, a także czym się charakteryzują podstawowe siedliskowe typy polskich lasów. Po zapoznaniu się z treścią tablicy ruszamy dalej. Widzimy, że po lewej stronie teren obniża się w kierunku wąwozu. W runie leśnym obserwujemy okazałe płaty kopytnika, rośnie tu też marzanka wonna, szczawik zajęczy, przetacznik górski. Po ok. 200 m znów wychodzimy na skraj lasu i gruntu ornego (po prawej stronie). Ok. 30 m przed krańcem pola mamy po lewej stronie przystanek 3 „Wawrzynek wilczełyko”. Warto bliżej zapoznać się z tym rzadkim i chronionym krzewem, który pięknie kwitnie wczesną wiosną, a późnym latem ma jaskrawoczerwone, ale trujące owoce. Kilka egzemplarzy wawrzynka rośnie nieopodal tablicy. Tam też na skraju lasu zobaczymy dziki bez hebd – jeden z trzech naszych rodzimych gatunków dzikiego bzu (obok czarnego i koralowego).
Dochodzimy do końca terenu otwartego i zagłębiamy się w las. Po prawej stronie mamy buczynę karpacką Roztoczańskiego Parku Narodowego, gdzie dominują dość dorodne buki, lewa strona to las Nadleśnictwa Zwierzyniec. Widzimy tu jeszcze sporo sosny rosnącej na zbyt żyznym siedlisku, ale oprócz niej są też dorodne buki, klony zwyczajne, jawory, pojedyncze jodły i jesiony. Z czasem sosna ustępuje niemal całkowicie. Przed nami, na wierzchowinie, widzimy otwartą przestrzeń z uprawą leśną i gruntem rolnym. Jednak do niej nie dochodzimy, ale 50 m wcześniej skręcamy ostro w lewo (uwaga na znaki!). Schodzimy lekko w dół rozrzedzoną buczyną z domieszką jodły i po ok. 150 m dochodzimy do przystanku 4 „Buczyna”. Dowiemy się tutaj co to jest i czym się charakteryzuje buczyna, jakie są jej rodzaje oraz jakie gatunki roślin możemy w niej znaleźć.
Przystanek 8 „Śródleśna łąka” Droga biegnąca dnem wąwozu
Wiosną zbocza wąwozu pokrywają łany kwitnącego żywca
Nadal idziemy w dół drogą biegnącą dnem wąwozu. Po prawej stronie napotykamy zadaszoną wiatę ze stołami i ławkami. Warto tutaj odpocząć i posilić się nieco, bo przed nami jeszcze sporo wysiłku w dość trudnym terenie. Ok. 50 m za wiatą ścieżka skręca w lewo (uwaga na znaki!). Nieopodal za zakrętem usytuowany jest przystanek 7 „Zwierzęta leśne”. Dowiemy się tu nie tylko, jak wyglądają najczęściej spotykane w lesie gatunki zwierząt, ale poznamy też niezwykłe ciekawostki z ich życia. Dalej teren zaczyna się wznosić, a nasza ścieżka skręca w prawo. Idziemy drogą biegnącą u podnóża wzniesienia i dochodzimy do przystanku 8 „Śródleśna łąka”. Jej rola i znaczenie dla środowiska leśnego pokazane są na tablicy. Taką łąkę widzimy na otwartej przestrzeni w dolinie (za tablicą).
Ruszamy dalej drogą, by niebawem skręcić w lewo, pod górę. Wspinamy się na wierzchowinę i skręcamy ostro w lewo (uwaga na znaki!). Teren cały czas się wznosi, a otacza nas wciąż ten sam drzewostan sosnowy sztucznego pochodzenia, z bukiem w drugim piętrze. Dochodzimy do przystanku 9 „Drzewa iglaste – Drzewa liściaste”. Na tablicy zobaczymy jak wyglądają główne gatunki naszych drzew leśnych, a także ich liście, kwiaty i owoce. W dalszym ciągu ścieżka wznosi się pod górę. Wkrótce po prawej stronie zobaczymy mocno rozrzedzony drzewostan sosnowy, a pod nim młode jodły. Jest to tzw. gniazdo służące do sztucznego odnowienia jodłowego. Jodła jest gatunkiem właściwym dla tego siedliska i wprowadzenie jej tu, w miejsce sosny, jest jak najbardziej uzasadnione. Wymaga jednak częściowego ocienienia, dlatego została posadzona pod osłoną rozrzedzonego drzewostanu sosnowego.
ścieżka edukacyjno-przyrodnicza DEBRY
Nadleśnictwo Zwierzyniec
Na początek ścieżki dochodzimy stromym wąwozem Młode pokolenie jodły przy przystanku 10
Po kolejnych 300 m dochodzimy do następnego gniazda z odnowieniem jodłowym. Mamy tu przystanek 10 „Jodła pospolita”. Z ustawionej tu tablicy dowiemy się wielu interesujących szczegółów na temat tego wspaniałego drzewa, jakim jest jodła. Nazywana bywa ona często „Królową Roztocza” – i chyba jest to w pełni uzasadnione. 200 m dalej dochodzimy do drogi, którą już szliśmy w początkowej części trasy (grunt orny i narożnik lasów RPN w pobliżu przystanku 3). Tutaj zamknęła się pętla naszej ścieżki. Do zakończenia wędrówki pozostało nam jeszcze 1,3 km. Skręcamy w prawo i schodzimy w dolinę Wieprza, do szosy na granicy Guciowa i Bondyrza.
Początek wędrówki (około 5,5 km) znajduje się w dolinie Wieprza przy drodze Zwierzyniec – Krasnobród na granicy gmin Zwierzyniec i Adamów oraz wsi Guciów i Bondyrz. Przy sklepie (agencji pocztowej) odchodzi od szosy polna droga w kierunku południowym. Ustawiono tam tablicę z mapą i zaznaczoną trasą ścieżki. Jest ona oznakowana namalowanymi na drzewach symbolami . Stamtąd maszerujemy drogą w kierunku widocznego lasu i wchodzimy w wąwóz lessowy. Dno wąwozu na dwóch odcinkach wyłożone jest płytami betonowymi, a na jego stromych ścianach rosną głównie buki i graby z częściowo odsłoniętymi systemami korzeniowymi. Wąwozem wspinamy się pod górę, staje się on coraz płytszy, ale bardziej zarośnięty po bokach. Po 400 m wchodzimy do lasu Nadleśnictwa Zwierzyniec. Tutaj, przy następnej tablicy z mapą, rozpoczyna się nasza ścieżka.
NADLEŚNICTWO ZWIERZYNIEC ul. Zamojska 6, 22-470 Zwierzyniec, tel. (84) 68 72 019, fax. (84) 68 72 124 e-mail: zwierzyniec@lublin.lasy.gov.pl, www.lublin.lasy.gov.pl/web/zwierzyniec
koncepcja ścieżki: Krystyna Kozłowska, Maria Góra, Piotr Szewczuk, tekst: Wiesław Lipiec zdjęcia: Wiesław Lipiec, Artur Moskal, Piotr Szewczuk skład i grafika, opracowanie mapy: Maciej Lipiec
ścieżka edukacyjno-przyrodnicza Wydawnictwo Lipiec 2013, ul. Jasna 5/6, 22-470 Zwierzyniec tel/fax 84 687 22 09, e-mail lipiecphoto@pro.onet.pl www.lipiecphoto.pl
Wąwóz o przekroju w kształcie litery V, potocznie zwany „debrami”
ISBN 978-83-89931-34-4
D E B R Y
Jedna z tablic na trasie ścieżki