ścieżka edukacyjna SENDERKI
Nadleśnictwo Zwierzyniec
Nadleśnictwo Zwierzyniec zaprasza Państwa serdecznie na ścieżkę edukacyjną w leśnictwie Senderki. Na jej trasie można odbyć przyjemny spacer, zapoznając się jednocześnie z interesującą przyrodą tego leśnego zakątka, a także z wybranymi zagadnieniami gospodarki leśnej i różnymi aspektami pracy leśników. Na trasie ścieżki zostały ustawione liczne tablice informacyjne, wyjaśniające zarówno ciekawe zjawiska przyrodnicze, jak i mało znane zagadnienia gospodarki leśnej. Długość ścieżki wynosi ok. 2,5 km, a pokonanie jej (w jedną stronę) zajmuje niewiele ponad 1 godzinę. Trasa jest łatwa do przejścia nawet dla niezbyt wprawionego turysty i nie wymaga specjalistycznego obuwia. Ustawione przy ścieżce drewniane ławki pozwalają na częsty odpoczynek.
Zimujący nietoperz w sztolni
Wzniesienie pomiędzy Starą Hutą i Senderkami podziurawione jest głębokimi dołami i podziemnymi korytarzami, zwanymi przez miejscową ludność jamami. Są one efektem wydobywania spod ziemi kamienia, z którego wyrabiano niegdyś koła młyńskie i żarnowe. Przez ostatnie wieki mieszkańcy okolicznych wsi tj. Senderek, Starej Huty i Majdanu Kasztelańskiego, mozolnie drążyli tu podziemne korytarze w poszukiwaniu twardego kamienia. Pozyskiwano go odcinając ręcznie bryły od podłoża, które następnie obrabiano w kształcie koła. Za pomocą lin i klinów transportowano je na powierzchnię. Zachowane do dziś jamy są ważnym zimowiskiem nietoperzy, a w roku 2002 teren ten został włączony do Europejskiej Sieci Ekologicznej „Natura 2000” pod nazwą „Sztolnie w Senderkach”. Ze względu na ochronę nietoperzy i niebezpieczeństwo zawalenia się korytarzy, wchodzenie do podziemnych sztolni jest zabronione!
NADLEŚNICTWO ZWIERZYNIEC ul. Zamojska 6, 22-470 Zwierzyniec, tel. (84) 68 72 019, fax. (84) 68 72 124 e-mail: zwierzyniec@lublin.lasy.gov.pl, www.lublin.lasy.gov.pl/web/zwierzyniec Przystanek z tablicą „Chrust”
koncepcja ścieżki: Nadleśnictwo Zwierzyniec tekst: Wiesław Lipiec zdjęcia: Wiesław Lipiec, Maciej Lipiec skład i grafika: Maciej Lipiec
ścieżka edukacyjna
Wydawnictwo Lipiec 2013, ul. Jasna 5/6, 22-470 Zwierzyniec tel/fax 84 687 22 09, e-mail lipiecphoto@pro.onet.pl www.lipiecphoto.pl
Fragment wnętrza sztolni z oberwaną częścią stropu
ISBN 978-83-89931-46-7
SENDERKI
Zanim wyruszymy na trasę, zapoznajmy się z podstawowymi zasadami zachowania się w lesie: • Znajdujemy się na łonie natury – zachowajmy ciszę, a zobaczymy więcej. • Nie niszczmy roślin – podziwiajmy je w naturze. • Nie zaśmiecajmy lasu – korzystajmy z koszy na śmieci, a najlepiej zabierzmy z powrotem to, co przynieśliśmy ze sobą – przecież i tak zabierzemy mniej. • Nie niszczmy tablic, ławek i innych urządzeń – niech służą również innym. • Nie palmy papierosów i nie używajmy otwartego ognia – chrońmy las przed pożarem. Ogniska rozpalajmy tylko w miejscach do tego wyznaczonych. • Ze względów bezpieczeństwa prowadźmy psy na smyczy. • W razie jakichkolwiek problemów zwracajmy się do leśników – na pewno pomogą.
Mijamy tablice: „Mrowisko”, „Szkółka leśna” i docieramy do poprzecznej drogi skręcając w nią w prawo. Przechodzimy przez kładkę na strumyku Świerz i jesteśmy w miejscu biwakowym. Znajduje się tam drewniana wiata ze stołami i ławami oraz wyznaczone miejsce na ognisko. Można tu prowadzić zajęcia dydaktyczne z młodzieżą, a także organizować ogniska i spotkania towarzyskie. W ramach opłaty ogniskowej Nadleśnictwo przygotowuje drewno i udostępnia teren wraz z zadaszeniem. Po lewej stronie wiaty ustawiono zestaw tablic edukacyjnych, z którymi również warto się zapoznać.
Przy następnej tablicy („Cykl życiowy drzewostanu i rola leśnika w jego odnowieniu i pielęgnacji”) skręcamy w lewo, pod górę, wzdłuż barierki z żerdzi. Mijamy głębokie doły po wydobywanych tu kamieniach. Na wzniesieniu skręcamy w prawo, a następnie w lewo (uwaga na znaki!). W drzewostanie oprócz sosny, widzimy w drugim piętrze buka, graba, lipę, trześnię, a nawet dęba. W warstwie krzewów pojawiła się leszczyna i trzmielina, a także malina i jeżyna. Dochodzimy do ścieżki PTTK (znaki czerwone), skręcamy na nią w prawo i docieramy do tablicy „Pokochaj nietoperze”.
Strumyk Świerz
Początek ścieżki odnajdziemy na parkingu przy drodze publicznej Zwierzyniec – Józefów, ok. 500 m na północ od jej skrzyżowania z drogą nr 849 (Zamość – Józefów) i ok. 700 m od stacji kolejowej Józefów Roztoczański. Na ustawionej tam tablicy informacyjnej przedstawiony jest plan ścieżki i ogólny jej opis. Przed wyruszeniem na trasę warto także zapoznać się z regulaminem wędrownika, aby wiedzieć jak zachować się w lesie. Kierunek marszu wskazują strzałki kierunkowe oraz znaki na drzewach. Idziemy przez bór sosnowy świeży z pojedynczymi brzozami. Po pokonaniu ok. 150 m, dochodzimy do tablicy „Chrust” i skręcamy w lewo w drogę leśną, którą biegnie również zielony szlak turystyczny. Mijamy tablice: „Pułapki feromonowe” i „Dary lasu”. Za tablicą „Ekologiczna rola lasu” skręcamy w lewo. W dolnym piętrze drzewostanu po prawej stronie pojawia się świerk, w runie dominuje nadal borówka czernica.
Wiata oraz miejsce na ognisko przy strumyku Świerz
Pod górę trasa biegnie wzdłuż barierki z żerdzi
Strzałka wskazująca kierunek marszu
Wędrówka przez las
Zgodnie ze strzałkami kierunkowymi ruszamy dalej. Mijamy tablicę „Zegar kwiatowy”, a za nią niebawem skręcamy w prawo, w długą i prostą linię. Mijamy kolejne tablice: „Zegar ptasiego śpiewu” i „Las – skarbiec dóbr i pożytków”. Teren jest pofalowany. Przechodzimy przez kilka piaszczystych wydm porośniętych litą sośniną z borówką czernicą i brusznicą w runie leśnym. Mijamy tablice: „Ptaki leśne”, „Rok pracy leśnika”, „A gdyby tak na grzyby”, „Zwierzęta naszych lasów”. Teren zaczyna się wznosić. W warstwie krzewów widzimy sporo kruszyny i jałowca. Dochodzimy do drogi poprzecznej i skręcamy w prawo. Tak docieramy do tablicy „Rośliny runa leśnego”.
Przy tablicy „Pokochaj nietoperze”
Bluszcz pospolity na pniu sosny
Nieco dalej zwróćmy uwagę na dużą ilość bluszczu pospolitego, zarówno w runie jak i oplatającego pnie wielu drzew do znacznej wysokości. Ten jedyny przedstawiciel rodziny araliowatych w naszej florze, jest gatunkiem środziemnomorsko-atlantyckim. Mimo to na Roztoczu kwitnie i owocuje. Jesienią miejsce to obfituje w rydze i podgrzybki, wiosną zaś podziwiać tu możemy takie rośliny, jak: przylaszczka, kopytnik, fiołek, konwalijka dwulistna i inne. Dochodzimy do drewnianej wiaty i tablicy: „Sztolnie w Senderkach – historia kopalni i miejscowości”. Tu kończy się nasza ścieżka. Wrócić możemy tą samą trasą lub biegnącym nieco dalej w prawo zielonym szlakiem turystycznym.
Wiata na końcu trasy przy wsi Senderki
Mijamy tablice: „Mrowisko”, „Szkółka leśna” i docieramy do poprzecznej drogi skręcając w nią w prawo. Przechodzimy przez kładkę na strumyku Świerz i jesteśmy w miejscu biwakowym. Znajduje się tam drewniana wiata ze stołami i ławami oraz wyznaczone miejsce na ognisko. Można tu prowadzić zajęcia dydaktyczne z młodzieżą, a także organizować ogniska i spotkania towarzyskie. W ramach opłaty ogniskowej Nadleśnictwo przygotowuje drewno i udostępnia teren wraz z zadaszeniem. Po lewej stronie wiaty ustawiono zestaw tablic edukacyjnych, z którymi również warto się zapoznać.
Przy następnej tablicy („Cykl życiowy drzewostanu i rola leśnika w jego odnowieniu i pielęgnacji”) skręcamy w lewo, pod górę, wzdłuż barierki z żerdzi. Mijamy głębokie doły po wydobywanych tu kamieniach. Na wzniesieniu skręcamy w prawo, a następnie w lewo (uwaga na znaki!). W drzewostanie oprócz sosny, widzimy w drugim piętrze buka, graba, lipę, trześnię, a nawet dęba. W warstwie krzewów pojawiła się leszczyna i trzmielina, a także malina i jeżyna. Dochodzimy do ścieżki PTTK (znaki czerwone), skręcamy na nią w prawo i docieramy do tablicy „Pokochaj nietoperze”.
Strumyk Świerz
Początek ścieżki odnajdziemy na parkingu przy drodze publicznej Zwierzyniec – Józefów, ok. 500 m na północ od jej skrzyżowania z drogą nr 849 (Zamość – Józefów) i ok. 700 m od stacji kolejowej Józefów Roztoczański. Na ustawionej tam tablicy informacyjnej przedstawiony jest plan ścieżki i ogólny jej opis. Przed wyruszeniem na trasę warto także zapoznać się z regulaminem wędrownika, aby wiedzieć jak zachować się w lesie. Kierunek marszu wskazują strzałki kierunkowe oraz znaki na drzewach. Idziemy przez bór sosnowy świeży z pojedynczymi brzozami. Po pokonaniu ok. 150 m, dochodzimy do tablicy „Chrust” i skręcamy w lewo w drogę leśną, którą biegnie również zielony szlak turystyczny. Mijamy tablice: „Pułapki feromonowe” i „Dary lasu”. Za tablicą „Ekologiczna rola lasu” skręcamy w lewo. W dolnym piętrze drzewostanu po prawej stronie pojawia się świerk, w runie dominuje nadal borówka czernica.
Wiata oraz miejsce na ognisko przy strumyku Świerz
Pod górę trasa biegnie wzdłuż barierki z żerdzi
Strzałka wskazująca kierunek marszu
Wędrówka przez las
Zgodnie ze strzałkami kierunkowymi ruszamy dalej. Mijamy tablicę „Zegar kwiatowy”, a za nią niebawem skręcamy w prawo, w długą i prostą linię. Mijamy kolejne tablice: „Zegar ptasiego śpiewu” i „Las – skarbiec dóbr i pożytków”. Teren jest pofalowany. Przechodzimy przez kilka piaszczystych wydm porośniętych litą sośniną z borówką czernicą i brusznicą w runie leśnym. Mijamy tablice: „Ptaki leśne”, „Rok pracy leśnika”, „A gdyby tak na grzyby”, „Zwierzęta naszych lasów”. Teren zaczyna się wznosić. W warstwie krzewów widzimy sporo kruszyny i jałowca. Dochodzimy do drogi poprzecznej i skręcamy w prawo. Tak docieramy do tablicy „Rośliny runa leśnego”.
Przy tablicy „Pokochaj nietoperze”
Bluszcz pospolity na pniu sosny
Nieco dalej zwróćmy uwagę na dużą ilość bluszczu pospolitego, zarówno w runie jak i oplatającego pnie wielu drzew do znacznej wysokości. Ten jedyny przedstawiciel rodziny araliowatych w naszej florze, jest gatunkiem środziemnomorsko-atlantyckim. Mimo to na Roztoczu kwitnie i owocuje. Jesienią miejsce to obfituje w rydze i podgrzybki, wiosną zaś podziwiać tu możemy takie rośliny, jak: przylaszczka, kopytnik, fiołek, konwalijka dwulistna i inne. Dochodzimy do drewnianej wiaty i tablicy: „Sztolnie w Senderkach – historia kopalni i miejscowości”. Tu kończy się nasza ścieżka. Wrócić możemy tą samą trasą lub biegnącym nieco dalej w prawo zielonym szlakiem turystycznym.
Wiata na końcu trasy przy wsi Senderki
ścieżka edukacyjna SENDERKI
Nadleśnictwo Zwierzyniec
Nadleśnictwo Zwierzyniec zaprasza Państwa serdecznie na ścieżkę edukacyjną w leśnictwie Senderki. Na jej trasie można odbyć przyjemny spacer, zapoznając się jednocześnie z interesującą przyrodą tego leśnego zakątka, a także z wybranymi zagadnieniami gospodarki leśnej i różnymi aspektami pracy leśników. Na trasie ścieżki zostały ustawione liczne tablice informacyjne, wyjaśniające zarówno ciekawe zjawiska przyrodnicze, jak i mało znane zagadnienia gospodarki leśnej. Długość ścieżki wynosi ok. 2,5 km, a pokonanie jej (w jedną stronę) zajmuje niewiele ponad 1 godzinę. Trasa jest łatwa do przejścia nawet dla niezbyt wprawionego turysty i nie wymaga specjalistycznego obuwia. Ustawione przy ścieżce drewniane ławki pozwalają na częsty odpoczynek.
Zimujący nietoperz w sztolni
Wzniesienie pomiędzy Starą Hutą i Senderkami podziurawione jest głębokimi dołami i podziemnymi korytarzami, zwanymi przez miejscową ludność jamami. Są one efektem wydobywania spod ziemi kamienia, z którego wyrabiano niegdyś koła młyńskie i żarnowe. Przez ostatnie wieki mieszkańcy okolicznych wsi tj. Senderek, Starej Huty i Majdanu Kasztelańskiego, mozolnie drążyli tu podziemne korytarze w poszukiwaniu twardego kamienia. Pozyskiwano go odcinając ręcznie bryły od podłoża, które następnie obrabiano w kształcie koła. Za pomocą lin i klinów transportowano je na powierzchnię. Zachowane do dziś jamy są ważnym zimowiskiem nietoperzy, a w roku 2002 teren ten został włączony do Europejskiej Sieci Ekologicznej „Natura 2000” pod nazwą „Sztolnie w Senderkach”. Ze względu na ochronę nietoperzy i niebezpieczeństwo zawalenia się korytarzy, wchodzenie do podziemnych sztolni jest zabronione!
NADLEŚNICTWO ZWIERZYNIEC ul. Zamojska 6, 22-470 Zwierzyniec, tel. (84) 68 72 019, fax. (84) 68 72 124 e-mail: zwierzyniec@lublin.lasy.gov.pl, www.lublin.lasy.gov.pl/web/zwierzyniec Przystanek z tablicą „Chrust”
koncepcja ścieżki: Nadleśnictwo Zwierzyniec tekst: Wiesław Lipiec zdjęcia: Wiesław Lipiec, Maciej Lipiec skład i grafika: Maciej Lipiec
ścieżka edukacyjna
Wydawnictwo Lipiec 2013, ul. Jasna 5/6, 22-470 Zwierzyniec tel/fax 84 687 22 09, e-mail lipiecphoto@pro.onet.pl www.lipiecphoto.pl
Fragment wnętrza sztolni z oberwaną częścią stropu
ISBN 978-83-89931-46-7
SENDERKI
Zanim wyruszymy na trasę, zapoznajmy się z podstawowymi zasadami zachowania się w lesie: • Znajdujemy się na łonie natury – zachowajmy ciszę, a zobaczymy więcej. • Nie niszczmy roślin – podziwiajmy je w naturze. • Nie zaśmiecajmy lasu – korzystajmy z koszy na śmieci, a najlepiej zabierzmy z powrotem to, co przynieśliśmy ze sobą – przecież i tak zabierzemy mniej. • Nie niszczmy tablic, ławek i innych urządzeń – niech służą również innym. • Nie palmy papierosów i nie używajmy otwartego ognia – chrońmy las przed pożarem. Ogniska rozpalajmy tylko w miejscach do tego wyznaczonych. • Ze względów bezpieczeństwa prowadźmy psy na smyczy. • W razie jakichkolwiek problemów zwracajmy się do leśników – na pewno pomogą.