Net Zero Building Guideline (TDS x SCG)

NET ZERO BUILDING GUIDELINES

THAMMASAT DESIGN SCHOOL × SCG

2

3

ผู้​้�เขี​ียน

ผศ.ดร. กั​ัลยา ตั​ันติ​ิยาสวั​ัสดิ​ิกุ​ุล คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์ รศ.ดร. ดารณี​ี จารี​ีมิ​ิตร คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์ นิ​ิษฐา ภู​ูษาชี​ีวะ บริ​ิษั​ัท เอสซี​ีจี​ี ซิ​ิเมนต์​์-ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ก่​่อสร้​้าง จำำ�กั​ัด ดร. ภาณุ​ุพั​ันธ์​์ ผาพั​ันธุ์​์� บริ​ิษั​ัท เอสซี​ีจี​ี ซิ​ิเมนต์​์-ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ก่​่อสร้​้าง จำำ�กั​ัด กิ​ิตติ​ินั​ัทธ์​์ ธรรมรั​ักษ์​์ บริ​ิษั​ัท เอสซี​ีจี​ี ซิ​ิเมนต์​์-ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ก่​่อสร้​้าง จำำ�กั​ัด

จั​ัดพิ​ิมพ์​์ โดย

คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์ ศู​ูนย์​์รั​ังสิ​ิต 99 ถนนพหลโยธิ​ิน ตำำ�บลคลองหนึ่​่�ง อำำ�เภอคลองหลวง จั​ังหวั​ัดปทุ​ุมธานี​ี 12121 โทร. 02 986 9605-6

ออกแบบและผลิ​ิต art4d WORKS

วสวั​ัตติ์​์� เดชาภิ​ิรมย์​์ จิ​ิตต์​์โสมนั​ัส กองแสง

พิ​ิมพ์​์ครั้​้�งที่​่�หนึ่​่�ง กั​ันยายน 2566 ©2023 Thammasat Design School

“MAKING PEACE WITH NATURE IS THE DEFINING TASK OF THE ST 21 CENTURY.”

ข้​้อมู​ูลทางบรรณานุ​ุกรมของหอสมุ​ุดแห่​่งชาติ​ิ Net ZERO building guidelines.-- ปทุ​ุมธานี​ี : คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์ และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์, 2566.

120 หน้​้า.

1. การออกแบบสถาปั​ัตยกรรม. I. กั​ัลยา ตั​ันติ​ิยาสวั​ัสดิ​ิกุ​ุล. II. ชื่​่�อเรื่​่�อง.

729 ISBN 978-616-488-404-5

ANTONIO GUTERRES

UNITED NATIONS SECRETARY-GENERAL

สารบั​ัญ

คำำ�นำำ� มุ​ุมมองจากผู้​้�เชี่​่�ยวชาญ ข้​้อมู​ูลเบื้​้�องต้​้น บทนำำ�

1

BACKGROUND

2

GREENHOUSE GAS EMISSIONS FROM BUILDINGS

1.1 NET ZERO BUILDING GUIDELINES 1.2 SITUATION IN THAILAND

2.1 TYPES OF CARBON 2.2 FACTORS AFFECTED CARBON EMISSION RATIO

12 14 18 26

30 31 36

40 41

42

3 4

INITIAL PATHWAYS

3.1 DESIGN APPROACH 3.2 EMBODIED CARBON 3.3 HVAC SYSTEMS, LIGHTING SYSTEMS, AND HIGH-PERFORMANCE ELECTRONIC EQUIPMENT 3.4 RENEWABLE ENERGY IN BUILDINGS

CASE STUDIES

4.1 PTT STATION PUTTHAMONTHON SAI 3 4.2 SET 4.3 SCG CAMPUS 4.4 BEDDINGTON ZERO ENERGY DEVELOPMENT (BEDZED)

50 54 61

69 71

76 77 85 88 90

5

DRIVING FORCES 100

6

NEXT STEP

5.1 INCENTIVES 5.2 ESG 5.3 TRUST IN ECOSYSTEM

6.1 BASELINE AND MEASUREMENT 6.2 VERIFICATION 6.3 RESILIENCE

อภิ​ิธานศั​ัพท์​์ ผู้​้�เขี​ียน

101 103 104

108 109 110 110

112 115

คำำ�นำำ�

บทบาทของสถาบั​ันการศึ​ึกษาในการมองเห็​็นอนาคต สร้​้างนวั​ัตกรรมและเป็​็นส่​่วนหนึ่​่�ง ในการผลั​ักดั​ันสั​ังคมสู่​่�ความยั่​่�งยื​ืน เป็​็นพั​ันธกิ​ิจสำำ�คั​ัญของคณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์ และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์ คณะฯ ให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับการวิ​ิจั​ัยและ พั​ัฒนาเพื่​่�อสร้​้างทางออกในการแก้​้ปั​ัญหาใหม่​่ๆ บนความท้​้าทายของบริ​ิบทใหม่​่ๆ ที่​่� ยั่​่�งยื​ืนและส่​่งผลกระทบอย่​่างสร้​้างสรรค์​์ต่​่อสั​ังคมและประเทศมาอย่​่างต่​่อเนื่​่�อง โลก ในอนาคตถู​ูกขั​ับเคลื่​่�อนด้​้วยแรงขั​ับ (driving force) ที่​่�สำำ�คั​ัญ 3 ด้​้าน ได้​้แก่​่ มิ​ิติ​ิ ด้​้านสุ​ุขภาวะและคุ​ุณภาพชี​ีวิ​ิต (well-being and quality of life) มิ​ิติ​ิด้​้านคุ​ุณค่​่า หมุ​ุนเวี​ียนและความยั่​่�งยื​ืน (circular value and sustainability) และมิ​ิติ​ิด้​้าน การผสานทางออกในการแก้​้ไขปั​ัญหาด้​้วยเทคโนโลยี​ีดิ​ิจิ​ิทั​ัล (digital solution and integration) โดยเฉพาะอย่​่างยิ่​่�งมิ​ิติ​ิด้​้านคุ​ุณค่​่าหมุ​ุนเวี​ียนและความยั่​่�งยื​ืน ที่​่�เป็​็นโจทย์​์ ความท้​้าทายสำำ�คั​ัญของโลก ที่​่�ต้​้องได้​้รั​ับความร่​่วมมื​ือในการร่​่วมกั​ันแก้​้ไขปั​ัญหาการ เปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ (climate change) ซึ่​่�งอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้างเป็​็น ภาคส่​่วนที่​่�มี​ีบทบาทสำำ�คั​ัญในการสร้​้างผลกระทบที่​่�เป็​็นบวกอย่​่างสร้​้างสรรค์​์ ได้​้ คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์ หนึ่​่�งในสถาบั​ัน การศึ​ึกษาชั้​้�นนำำ�ด้​้านการออกแบบ และสิ่​่�งแวดล้​้อมสรรค์​์สร้​้าง (built environment) เล็​็งเห็​็นความสำำ�คั​ัญของบทบาทของคณะฯ ในการประสานความร่​่วมมื​ือกั​ับภาค อุ​ุตสาหกรรมในการร่​่วมขั​ับเคลื่​่�อนประเทศไทยสู่​่�เป้​้าหมายการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจก สุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ (net zero) ตามกรอบนโยบายที่​่�ถู​ูกผลั​ักดั​ันให้​้เป็​็นวาระเร่​่งด่​่วนระดั​ับ ประเทศและระดั​ับโลก ความร่​่วมมื​ือกั​ับบริ​ิษั​ัท เอสซี​ีจี​ี ซิ​ิเมนต์​์-ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ก่​่อสร้​้าง จำำ�กั​ัด ซึ่​่�งเป็​็นผู้​้�นำำ�ระดั​ับภู​ูมิ​ิภาคอาเซี​ียนในธุ​ุรกิ​ิจสร้​้างสรรค์​์นวั​ัตกรรมเพื่​่�อการก่​่อสร้​้าง ที่​่�ยั่​่�งยื​ืน ในการร่​่วมกั​ันพั​ัฒนาคู่​่�มื​ือการออกแบบอาคารที่​่�มี​ีการใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ จะเป็​็นจุ​ุดเริ่​่�มต้​้นที่​่�ดี​ี ในการร่​่วมผลั​ักดั​ันแนวนโยบายดั​ังกล่​่าวสู่​่�การลงมื​ือปฏิ​ิบั​ัติ​ิอย่​่าง เป็​็นรู​ูปธรรม และเป็​็นตั​ัวอย่​่างความร่​่วมมื​ือระหว่​่างสถาบั​ันการศึ​ึกษาและภาคเอกชน ในการมี​ีส่​่วนร่​่วมขั​ับเคลื่​่�อนประเทศสู่​่�การพั​ัฒนาที่​่�ยั่​่�งยื​ืน

เอสซี​ีจี​ี ซิ​ิเมนต์​์-ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ก่​่อสร้​้าง เป็​็นองค์​์กรที่​่�มี​ีเป้​้าหมายในการผลิ​ิตและพั​ัฒนา นวั​ัตกรรมการก่​่อสร้​้างสำำ�หรั​ับสิ่​่�งแวดล้​้อมสรรค์​์สร้​้างมากว่​่าร้​้อยปี​ี ในฐานะตั​ัวแทน ของหน่​่วยงาน ผมรู้​้�สึ​ึกเป็​็นเกี​ียรติ​ิที่​่� ได้​้ร่​่วมมื​ือกั​ับ คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และ การผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์ จั​ัดทำำ�เอกสารเผยแพร่​่ชุ​ุดนี้​้� ที่​่�มี​ีจุ​ุดมุ่​่�งหมาย เพื่​่�อแนะนำำ�และนำำ�เสนอแนวทางการดำำ�เนิ​ินการอาคารที่​่�มี​ีความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอน อั​ันเป็​็นหนึ่​่�งในเป้​้าหมายสำำ�คั​ัญของการลดวิ​ิกฤตการณ์​์ทางสภาวะแวดล้​้อม และสร้​้าง อนาคตที่​่�ดี​ีสำำ�หรั​ับทุ​ุกคน Net Zero Energy Building (NZEB) เป็​็นแนวคิ​ิดของการออกแบบ ก่​่อสร้​้าง และใช้​้งานอาคารที่​่�มี​ีจุ​ุดมุ่​่�งหมาย เพื่​่�อลดผลกระทบทางลบต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม ด้​้วยการลด การใช้​้พลั​ังงาน และก๊​๊าซเรื​ือนกระจกผ่​่านมาตรการ เช่​่น พลั​ังงานทางเลื​ือก การใช้​้ แนวทางการออกแบบที่​่�มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพ และเทคโนโลยี​ีที่​่�เหมาะสมสามารถสร้​้างความ สมดุ​ุลระหว่​่างการใช้​้ และการสร้​้างพลั​ังงานทดแทนตลอดทางวงจรชี​ีวิ​ิตของอาคาร ในเนื้​้�อหา ท่​่านจะได้​้ทราบที่​่�มาและแรงผลั​ักดั​ันของความตกลงร่​่วมมื​ือระหว่​่างประเทศ ทั่​่�วโลกเพื่​่�อลดการปล่​่อยคาร์​์บอน ผลกระทบที่​่�คาร์​์บอนมี​ีต่​่อสภาพแวดล้​้อม แนวทาง เบื้​้�องต้​้น ที่​่�สามารถลดการปลดปล่​่อย รวมถึ​ึงการดำำ�เนิ​ินการจริ​ิง ผ่​่านอาคารต้​้นแบบ ต่​่างๆ ที่​่�มี​ีการดำำ�เนิ​ินการและได้​้รั​ับการรั​ับรองมาตรการ ว่​่ามี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพทั้​้�งใน และต่​่างประเทศ ผมหวั​ังเป็​็นอย่​่างยิ่​่�งว่​่าเอกสารฉบั​ับนี้​้�จะสามารถสร้​้างแรงบั​ันดาลใจ รวมถึ​ึงให้​้ข้​้อมู​ูล ทั้​้�งด้​้านประโยชน์​์และความท้​้าทายของ NZEB และส่​่งเสริ​ิมให้​้เกิ​ิดการดำำ�เนิ​ินการ อย่​่างเป็​็นรู​ูปธรรมสู่​่�เป้​้าหมาย ที่​่�แม้​้จะท้​้าทาย แต่​่สามารถเป็​็นจริ​ิงได้​้ และมี​ีความสำำ�คั​ัญ อย่​่างยิ่​่�ง ในการร่​่วมกั​ันแก้​้ปั​ัญหาสิ่​่�งแวดล้​้อมของโลก ผมขอขอบคุ​ุณคณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์ สำำ�หรั​ับความร่​่วมมื​ือ และสนั​ับสนุ​ุนให้​้เกิ​ิดผลลั​ัพท์​์อั​ันน่​่าชื่​่�นชมนี้​้� และหวั​ังเป็​็นอย่​่างยิ่​่�งว่​่า จะได้​้ร่​่วมพั​ัฒนา ความยั่​่�งยื​ืน และนวั​ัตกรรมสำำ�หรั​ับสิ่​่�งแวดล้​้อมสรรค์​์สร้​้างร่​่วมกั​ันสื​ืบไป

ผศ.อาสาฬ์​์ สุ​ุวรรณฤทธิ์​์�

นาย วชิ​ิระชั​ัย คู​ูนำำ�วั​ัฒนา

10

11

คณบดี​ี คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์

Head of Smart System Solution Business บริ​ิษั​ัท เอสซี​ีจี​ี ซิ​ิเมนต์​์-ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ก่​่อสร้​้าง จำำ�กั​ัด

มุ​ุมมองจากผู้​้�เชี่​่�ยวชาญ จากหลั​ักการ Circular Economy ที่​่�ส่​่งเสริ​ิมการใช้​้ทรั​ัพยากรอย่​่างรู้​้�คุ​ุณค่​่า สู่​่� ESG แนวทางดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจอย่​่างยั่​่�งยื​ืน เอสซี​ีจี​ี ในฐานะส่​่วนหนึ่​่�งของ Value Chain ได้​้มี​ี โอกาสร่​่วมมื​ือกั​ับองค์​์กรที่​่�มี​ีความรู้​้�ความสามารถหลากหลาย เพื่​่�อหาแนวทางสร้​้าง บรรทั​ัดฐานใหม่​่สำำ�หรั​ับการออกแบบก่​่อสร้​้างในประเทศไทย ในวั​ันที่​่� Net Zero 2050 เป็​็นเป้​้าหมายที่​่�สำำ�คั​ัญร่​่วมกั​ันของทั้​้�งประเทศและในประชาคมโลก อาคาร อั​ันเป็​็นต้​้นเหตุ​ุของการปลดปล่​่อยคาร์​์บอนกว่​่า 40% จึ​ึงเป็​็นความรั​ับผิ​ิดชอบร่​่วมกั​ัน ในวงการอสั​ังหาริ​ิมทรั​ัพย์​์ที่​่�จะร่​่วมกั​ันหาแนวทาง และส่​่งต่​่อการดำำ�เนิ​ินการเพื่​่�อลด ผลกระทบต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมที่​่�สามารถ ใช้​้ได้​้จริ​ิงให้​้แพร่​่หลาย ผมจึ​ึงอยากขอขอบคุ​ุณ คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์ ที่​่�ร่​่วมมื​ือกั​ับ SCG Building and Living Care Consulting จั​ัดทำำ�เอกสารเผยแพร่​่ฉบั​ับนี้​้� Net Zero Energy Building (NZEB) ไม่​่ ได้​้เกิ​ิดประโยชน์​์เพี​ียงแค่​่ด้​้านสิ่​่�งแวดล้​้อม เท่​่านั้​้�น แต่​่เรายั​ังสามารถคาดหวั​ังถึ​ึงผู้​้�คนที่​่� ใช้​้งานอาคาร ว่​่าจะสามารถใช้​้พื้​้�นที่​่� ได้​้อย่​่างสบาย สุ​ุขภาพดี​ีขึ้​้�น รวมถึ​ึงประสิ​ิทธิ​ิภาพการทำำ�งานดี​ีขึ้​้�น อาคารสามารถ ลดค่​่าใช้​้จ่​่ายจากค่​่าน้ำำ�� ค่​่าไฟฟ้​้าและพลั​ังงาน รวมถึ​ึงมี​ีความยื​ืดหยุ่​่�นในการใช้​้งาน ถึ​ึงแม้​้ว่​่าการพั​ัฒนาโครงการตามเป้​้าหมายจะไม่​่ง่​่าย ต้​้องการองค์​์ความรู้​้� และ การสอดประสานด้​้านการออกแบบ ก่​่อสร้​้าง ดำำ�เนิ​ินการและบำำ�รุ​ุงรั​ักษา รวมถึ​ึง ต้​้องการความร่​่วมมื​ือระหว่​่าง ผู้​้�มี​ีส่​่วนเกี่​่�ยวข้​้องทั้​้�งนั​ักออกแบบ ผู้​้�รั​ับเหมา เจ้​้าของ โครงการ ผู้​้� ใช้​้งานอาคาร และรวมถึ​ึงผู้​้�กำำ�หนดนโยบาย แต่​่ผมเชื่​่�อว่​่า ไม่​่เกิ​ินความ สามารถของเรา ด้​้วยเหตุ​ุผลข้​้างต้​้น ผมจึ​ึงหวั​ังว่​่าเอกสารเผยแพร่​่ฉบั​ับนี้​้� จะสร้​้างแรงบั​ันดาลใจ เป็​็นแนวทางเบื้​้�องต้​้น รวมถึ​ึงนำำ�เสนอตั​ัวอย่​่างการดำำ�เนิ​ินการ สำำ�หรั​ับผู้​้�ที่​่�สนใจหรื​ือ เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับโครงการที่​่�ต้​้องการลดการปลดปล่​่อยคาร์​์บอน ด้​้วยหลั​ักการออกแบบ และเทคโนโลยี​ี ที่​่�มี​ีการดำำ�เนิ​ินการจริ​ิงแล้​้วทั้​้�งในประเทศไทยและต่​่างประเทศ ด้​้วยบริ​ิบท ที่​่�แตกต่​่างกั​ัน และหากสามารถทำำ�ให้​้ท่​่านที่​่�อ่​่านอยู่​่�ในขณะนี้​้� เกิ​ิดความสนใจ สงสั​ัย หรื​ืออยากศึ​ึกษาเกี่​่�ยวกั​ับเรื่​่�อง NZEB เพิ่​่�มเติ​ิม ผมและคณะทำำ�งานก็​็มี​ีความยิ​ินดี​ีเป็​็น อย่​่างยิ่​่�ง ที่​่�ท่​่านเข้​้ามาเป็​็นส่​่วนหนึ่​่�งในการสร้​้างการเปลี่​่�ยนแปลงของ สิ่​่�งแวดล้​้อม และอนาคตของลู​ูกหลานไปพร้​้อมกั​ันครั​ับ

นาย นิ​ิธิ​ิ ภั​ัทรโชค

President ธุ​ุรกิ​ิจซิ​ิเมนต์​์และผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ก่​่อสร้​้างและรั​ักษาการ Vice President Cement and Green Solution Business ธุ​ุรกิ​ิจซิ​ิเมนต์​์และผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ก่​่อสร้​้าง บริ​ิษั​ัท ปู​ูนซิ​ิเมนต์​์ ไทย จำำ�กั​ัด (มหาชน) 14

นวั​ัตกรรมอาคารพลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ (net zero energy building) ได้​้ถู​ูกพั​ัฒนา ขึ้​้�นอย่​่างต่​่อเนื่​่�องตามวิ​ิสั​ัยทั​ัศน์​์ของการพั​ัฒนาอย่​่างยั่​่�งยื​ืน และเป็​็นองค์​์ประกอบ สำำ�คั​ัญในการดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจด้​้านอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้างและสิ่​่�งแวดล้​้อมสร้​้างสรรค์​์ ในอนาคต นวั​ัตกรรมอาคารเหล่​่านี้​้� ได้​้นำำ�เสนอการปรั​ับเปลี่​่�ยนกระบวนทั​ัศน์​์เพื่​่�อการ นำำ�ไปสู่​่�อนาคตอย่​่างมี​ีพลวั​ัต เพื่​่�อการใช้​้ทรั​ัพยากรธรรมชาติ​ิอย่​่างมี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพ ในมุ​ุมมองของอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้าง การพั​ัฒนา Net Zero Energy Building (NZEB) เป็​็นการปรั​ับตั​ัวครั้​้�งสำำ�คั​ัญ มี​ีการเปลี่​่�ยนแปลงและปฏิ​ิรู​ูปวิ​ิธี​ีการก่​่อสร้​้าง โดยการบู​ูรณาการหลั​ักการออกแบบที่​่�มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพทางพลั​ังงาน เทคโนโลยี​ีพลั​ังงาน ทดแทน และงานระบบอาคารที่​่�ก้​้าวหน้​้า อาคารเหล่​่านี้​้�ช่​่วยลดการใช้​้พลั​ังงานและ ลดการปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนออกไซด์​์เป็​็นอย่​่างมาก ซึ่​่�งสอดคล้​้องกั​ับความมุ่​่�งมั่​่�น ของการพั​ัฒนาอุ​ุตสาหกรรมที่​่�ยั่​่�งยื​ืน และเปิ​ิดโอกาสให้​้เกิ​ิดนวั​ัตกรรม การสร้​้างงาน และการส่​่งเสริ​ิมการเติ​ิบโตทางเศรษฐกิ​ิจ ในด้​้านการพั​ัฒนาสิ่​่�งแวดล้​้อมสรรค์​์สร้​้างนั้​้�น การออกแบบตามแนวทาง NZEB มี​ีการคำำ�นึ​ึงถึ​ึงการส่​่งเสริ​ิมคุ​ุณภาพชี​ีวิ​ิตของผู้​้� ใช้​้อาคาร การให้​้ลำำ�ดั​ับความสำำ�คั​ัญ ตั้​้�งแต่​่การเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุที่​่�ยั่​่�งยื​ืน การใช้​้ฉนวนกั​ันความร้​้อนที่​่�มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพ ความสบายของผู้​้� ใช้​้อาคาร คุ​ุณภาพอากาศภายใน ระบบระบายอากาศธรรมชาติ​ิ การจั​ัดแสงสว่​่างที่​่�เหมาะสม และการออกแบบพื้​้�นที่​่�สี​ีเขี​ียวเพื่​่�อเชื่​่�อมโยงระหว่​่างผู้​้� ใช้​้ อาคารและธรรมชาติ​ิอย่​่างใกล้​้ชิ​ิด อาคารเหล่​่านี้​้�ยั​ังส่​่งเสริ​ิมการอนุ​ุรั​ักษ์​์ทรั​ัพยากร รวมทั้​้�งกลยุ​ุทธ์​์การจั​ัดการขยะอย่​่างมี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพ ผลลั​ัพธ์​์ที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�น คื​ือ การสร้​้าง สิ่​่�งแวดล้​้อมที่​่�สร้​้างสุ​ุขภาวะและสร้​้างผลิ​ิตผลที่​่�ดี​ี ในอนาคตแนวทาง NZEB จะมี​ีบทบาทสำำ�คั​ัญในการแก้​้ไขปั​ัญหาการเปลี่​่�ยนแปลง สภาพภู​ูมิ​ิอากาศ และการลดการใช้​้ทรั​ัพยากรและเชื้​้�อเพลิ​ิงธรรมชาติ​ิอย่​่างมี​ี นั​ัยสำำ�คั​ัญ ซึ่​่�งส่​่งผลโดยตรงต่​่อการลดการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกและบรรเทา ปั​ัญหาสภาวะโลกร้​้อน เราสามารถสร้​้างอาคารที่​่�มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพทางพลั​ังงาน โดยการบู​ูรณาการแหล่​่งพลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียนที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมเพื่​่�อสร้​้างเสริ​ิม คุ​ุณภาพชี​ีวิ​ิต และเป็​็นทางเลื​ือกที่​่�นำำ�ไปสู่​่�อนาคตที่​่�ยั่​่�งยื​ืน

ศาสตราจารย์​์ ดร.ภู​ูษิ​ิต เลิ​ิศวั​ัฒนารั​ักษ์​์ คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์ 15

มุ​ุมมองจากผู้​้�เชี่​่�ยวชาญ

ข้​้อมู​ูลเบื้​้�องต้​้น

ภาคอาคารประกอบด้​้วยกลุ่​่�มอาคารขนาดเล็​็กและอาคารสู​ูง เป็​็นภาคที่​่�สำำ�คั​ัญของ ประเทศในการขั​ับเคลื่​่�อนเศรษฐกิ​ิจโดยมี​ีการใช้​้พลั​ังงานในรู​ูปแบบพลั​ังงานไฟฟ้​้าเป็​็น ส่​่วนใหญ่​่ ดั​ังนั้​้�น อาคารที่​่�มี​ีการใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ หรื​ือที่​่�เรี​ียกว่​่า “Net Zero Energy Building: NZEB” ช่​่วยทำำ�ให้​้ประเทศสามารถบรรลุ​ุความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอน หรื​ือที่​่�เรี​ียกว่​่า “Carbon Neutrality” หรื​ือ “Net Zero CO2: NZC” และบรรลุ​ุการ ปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ หรื​ือที่​่�เรี​ียกว่​่า “Net Zero Emissions: NZE” ความตกลงปารี​ีส (paris agreement) เป็​็นความตกลงตามกรอบอนุ​ุสั​ัญญา สหประชาชาติ​ิว่​่าด้​้วยการเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ (United Nations Framework Convention on Climate Change-UNFCCC) ที่​่�ประเทศไทย เป็​็นสมาชิ​ิก เพื่​่�อกำำ�หนดเป้​้าหมายการลดการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกของประเทศ ในปี​ี ค.ศ. 2030 ผ่​่านกลไกที่​่�เรี​ียกว่​่า Nationally Determined Contributions หรื​ือ NDCs และเป้​้าหมายระยะยาวในปี​ี ค.ศ. 2050 ทั้​้�งนี้​้�วั​ัตถุ​ุประสงค์​์ของความตกลง ปารี​ีสต้​้องการให้​้ทั้​้ง� โลกบรรลุ​ุความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอนก่​่อนให้​้ได้​้ภายในปี​ี ค.ศ. 2050 แล้​้วจึ​ึงบรรลุ​ุการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ถั​ัดไป เพื่​่�อมุ่​่�งพยายามควบคุ​ุม การเพิ่​่�มขึ้​้�นของอุ​ุณหภู​ูมิ​ิเฉลี่​่�ยของโลกให้​้ไม่​่เกิ​ิน 1.5 องศาเซลเซี​ียสภายในศตวรรษนี้​้� เมื่​่�อเที​ียบกั​ับก่​่อนปฏิ​ิวั​ัติ​ิอุ​ุตสาหกรรม (ราวปี​ี ค.ศ. 1850) ประเทศไทยได้​้เข้​้าร่​่วมความตกลงปารี​ีสในปี​ี ค.ศ. 2015 พร้​้อมกั​ับให้​้สั​ัตยาบั​ัน ในปี​ี ค.ศ. 2016 และได้​้ส่​่งรายงานยุ​ุทธศาสตร์​์ระยะยาวในการพั​ัฒนาแบบปล่​่อย ก๊​๊าซเรื​ือนกระจกต่ำำ�ข � องประเทศ หรื​ือ Thailand’s Long-Term Low Greenhouse Gas Emission Development Strategy (LT-LEDS) ฉบั​ับปรั​ับปรุ​ุงตามความตกลง ปารี​ีสต่​่อ UNFCCC ในปี​ี ค.ศ. 2022 ภาคส่​่วนที่​่�ทำำ�ให้​้ประเทศไทยบรรลุ​ุเป้​้าหมาย ความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอนและ NZE ประกอบด้​้วย ภาคผลิ​ิตไฟฟ้​้า ภาคอุ​ุตสาหกรรม ภาคขนส่​่ง ภาคอาคารและที่​่�อยู่​่�อาศั​ัย ภาคเกษตรกรรม ภาคของเสี​ีย และภาคการใช้​้ ประโยชน์​์ที่​่�ดิ​ินและป่​่าไม้​้ มาตรการในภาคอาคารของประเทศไทยประกอบด้​้วยการปรั​ับตั​ัวในการออกแบบ เลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้าง เลื​ือกใช้​้อุ​ุปกรณ์​์พลั​ังงานที่​่�มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพสู​ูง มี​ีการใช้​้พลั​ังงาน หมุ​ุนเวี​ียนและพลั​ังงานตามธรรมชาติ​ิ เลื​ือกใช้​้เทคโนโลยี​ี Automation และ Internet of Things (IoT) และปั​ัญญาประดิ​ิษฐ์​์ (artificial intelligence) หรื​ือที่​่�เรี​ียกว่​่า “AI” รวมถึ​ึงการเปลี่​่�ยนแปลงพฤติ​ิกรรมของผู้​้� ใช้​้งานอาคารหรื​ือที่​่�เรี​ียกว่​่า “Behavior Change” เพื่​่�อให้​้บรรลุ​ุเป้​้าหมาย NZEB ทั้​้�งนี้​้� ธรรมาภิ​ิบาลความรั​ับผิ​ิดชอบต่​่อ สิ่​่�งแวดล้​้อมและสั​ังคมของผู้​้�บริ​ิหารองค์​์กรที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับมาตรการในอาคารที่​่�กล่​่าว มาแล้​้วตั้​้�งแต่​่ออกแบบการใช้​้วั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างและเทคโนโลยี​ี ในอาคารรวมถึ​ึงการบริ​ิหาร อาคาร มี​ีส่​่วนสำำ�คั​ัญอย่​่างยิ่​่�งในการผลั​ักดั​ันให้​้บรรลุ​ุเป้​้าหมาย NZEB

วิ​ิกฤตการณ์​์ โลกร้​้อนและภั​ัยธรรมชาติ​ิต่​่างๆ ที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นในปั​ัจจุ​ุบั​ัน มี​ีสาเหตุ​ุสำำ�คั​ัญ มาจากการเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ ประชาคมโลกไม่​่ ได้​้นิ่​่�งนอนใจต่​่อเรื่​่�อง ดั​ังกล่​่าว ได้​้มี​ีการจั​ัดตั้​้�งกลไกหลั​ักภายใต้​้กรอบสหประชาชาติ​ิขึ้​้�น 2 กลไก คื​ือ กรอบอนุ​ุสั​ัญญาสหประชาชาติ​ิว่​่าด้​้วยการเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC) ในปี​ี พ.ศ. 2535 และพิ​ิธี​ีสารเกี​ียวโต (Kyoto Protocol – KP) ในปี​ี พ.ศ. 2540 ตลอดจนในปี​ี พ.ศ. 2558 ได้​้มี​ีการประชุ​ุมรั​ัฐภาคี​ีกรอบอนุ​ุสั​ัญญาฯ สมั​ัยที่​่� 21 (COP 21) จั​ัดขึ้​้�นที่​่�กรุ​ุงปารี​ีส ประเทศฝรั่​่�งเศส จนเกิ​ิดความตกลงตามกรอบ อนุ​ุสั​ัญญาสหประชาชาติ​ิว่​่าด้​้วยการเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ (UNFCCC) ที่​่�เรี​ียกว่​่า ความตกลงปารี​ีส (Paris Agreement) มี​ีวั​ัตถุ​ุประสงค์​์หลั​ักเพื่​่�อกำำ�หนด มาตรการการลดการปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ โดยมี​ีสาระสำำ�คั​ัญคื​ือ ประเทศ ต่​่างๆ ตั้​้�งเป้​้าหมายร่​่วมกั​ันขั้​้�นพื้​้�นฐานที่​่�จะรั​ักษาการเพิ่​่�มขึ้​้�นของอุ​ุณหภู​ูมิ​ิเฉลี่​่�ยของโลก ให้​้ต่ำำ��กว่​่า 2 องศาเซลเซี​ียส และมี​ีการกำำ�หนดเป้​้าหมายที่​่�สู​ูงขึ้​้�นโดยควบคุ​ุมไม่​่ ให้​้สู​ูง เกิ​ินกว่​่า 1.5 องศาเซลเซี​ียส สำำ�หรั​ับประเทศไทย ได้​้ให้​้ข้​้อเสนอการมี​ีส่​่วนร่​่วมของประเทศในการลดก๊​๊าซเรื​ือนกระจก และการดำำ�เนิ​ินงานด้​้านการเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศกั​ับประชาคมโลก (National Determined Contributions – NDCs) โดยตั้​้�งเป้​้าลดการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจก ให้​้ได้​้ร้​้อยละ 20-25 ภายในปี​ี พ.ศ. 2573 ตามร่​่างแผนที่​่�นำำ�ทางการลดก๊​๊าซเรื​ือน กระจกของประเทศ ปี​ี พ.ศ. 2564-2573 ผ่​่านการดำำ�เนิ​ินการในสาขาต่​่างๆ อาทิ​ิ สาขาพลั​ังงานและขนส่​่ง สาขากระบวนการทางอุ​ุตสาหกรรม และการใช้​้ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ และสาขาการจั​ัดการของเสี​ีย และมี​ีการตั้​้�งเป้​้าหมายความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอน (carbon neutrality) ในปี​ี พ.ศ. 2593 (ค.ศ. 2050) และการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือน กระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ (net zero emissions) ภายในปี​ี พ.ศ. 2608 (ค.ศ. 2065) ภาคอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้างเป็​็นอุ​ุตสาหกรรมหนึ่​่ง� ที่​่มี� กี ารปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ค่​่อนข้​้างสู​ูงตลอดทั้​้�ง วงจรชี​ีวิ​ิตของอาคาร จากข้​้อมู​ูลขององค์​์การพลั​ังงานระหว่​่างประเทศ (International Energy Agency: IEA) พบว่​่า อุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้างอาคารปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์สู​ูงถึ​ึง 40% เมื่​่�อเที​ียบกั​ับ การปล่​่อยทั้​้�งหมดในปี​ี พ.ศ. 2565 โดยมาจากการใช้​้งานอาคาร (operational carbon) สู​ูงถึ​ึง 9.9 GT (27%) จากอุ​ุตสาหกรรมการผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุ การก่​่อสร้​้าง และอุ​ุตสาหกรรมที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องอื่​่�นๆ หรื​ือจากการปล่​่อย คาร์​์บอนสะสมตั้​้�งต้​้น (embodied carbon) รวม 4.7 GT (13%) โดยเฉพาะอุ​ุตสาหกรรมการผลิ​ิต คอนกรี​ีต เหล็​็ก และอะลู​ูมิ​ิเนี​ียม ที่​่�ปลอยคาร์​์บอนไดออกไซด์​์รวมกั​ันมากถึ​ึง 23% การประเมิ​ินคาร์​์บอนตลอดวงจรชี​ีวิ​ิตของโครงการจะต้​้องมี​ีการวั​ัดและประเมิ​ินผลกระทบของการปล่​่อย คาร์​์บอน ในทุ​ุกขั้​้�นตอนของวงจรชี​ีวิ​ิตของโครงการ โดยการปล่​่อยคาร์​์บอนของโครงการแบ่​่งเป็​็น 2 ส่​่วน คื​ือ 1) การปล่​่อยคาร์​์บอนจากในช่​่วงของการใช้​้อาคาร (operational carbon emissions) และ

รองศาสตราจารย์​์ ดร.บั​ัณฑิ​ิต ลิ้​้�มมี​ีโชคชั​ัย คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัยธรรมศาสตร์​์ 16

17

2) การปล่​่อยคาร์​์บอนแฝง (embodied carbon emissions) การลดการปล่​่อยคาร์​์บอนควรพิ​ิจารณา ตลอดวงจรชี​ีวิ​ิตของอาคาร ตั้​้�งแต่​่การกำำ�หนดกรอบแนวคิ​ิดในการออกแบบ และการศึ​ึกษาความเป็​็นไปได้​้ เพื่​่�อกำำ�หนดเป้​้าหมายและใช้​้เป็​็นแนวทางในการดำำ�เนิ​ินงานเพื่​่�อลดปริ​ิมาณการปล่​่อยคาร์​์บอน ไปจนถึ​ึง กระบวนการออกแบบและการวางผั​ังอาคาร การเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุ การขนส่​่ง การบริ​ิหารจั​ัดการ งานก่​่อสร้​้าง การใช้​้ทรั​ัพยากรของอาคาร รวมถึ​ึงการจั​ัดการของเสี​ียที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นระหว่​่างการใช้​้งานอาคารและการทำำ�ลาย อาคาร หรื​ือการนำำ�กลั​ับมาใช้​้ใหม่​่ อย่​่างไรก็​็ตามสั​ัดส่​่วนของคาร์​์บอนสะสมตั้​้�งต้​้น และคาร์​์บอนในช่​่วง ของการใช้​้อาคารตลอดวงจรชี​ีวิ​ิตของอาคารนั้​้�นแตกต่​่างกั​ัน ขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับปั​ัจจั​ัยหลายด้​้าน ได้​้แก่​่ การออกแบบ อาคาร ขนาดของอาคารและการใช้​้งาน และอายุ​ุของอาคาร งานออกแบบโครงการสถาปั​ัตยกรรมเพื่​่�อบรรลุ​ุความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอนมี​ีหลายระดั​ับ ซึ่​่�งอาจพิ​ิจารณา ตลอดวั​ัฏจั​ักรชี​ีวิ​ิตของอาคารซึ่​่�งต้​้องอาศั​ัยความร่​่วมมื​ือจากผู้​้�เกี่​่�ยวข้​้องหลายฝ่​่าย ได้​้แก่​่ ผู้​้�ผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุ ก่​่อสร้​้าง ผู้​้�รั​ับเหมา สถาปนิ​ิก วิ​ิศวกร และผู้​้�มี​ีส่​่วนได้​้ส่​่วนเสี​ียตลอดการดำำ�เนิ​ินงานของโครงการ กรณี​ีที่​่� มี​ีข้​้อจำำ�กั​ัดต่​่างๆ ผู้​้�ออกแบบอาจมุ่​่�งเน้​้นเฉพาะการลดการปล่​่อยคาร์​์บอนในช่​่วงการออกแบบของอาคาร เพี​ียงอย่​่างเดี​ียว เนื่​่�องจากปริ​ิมาณคาร์​์บอนที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นตลอดวั​ัฏจั​ักรชี​ีวิ​ิตของอาคารส่​่วนใหญ่​่เกิ​ิดขึ้​้�นใน ช่​่วงที่​่�อาคารมี​ีการใช้​้งานโดยเฉพาะการใช้​้พลั​ังงานไฟฟ้​้าในการทำำ�ความเย็​็น การใช้​้พลั​ังงานทำำ�ความร้​้อน และการใช้​้ทรั​ัพยากรน้ำำ��ในอาคาร แนวคิ​ิดในการออกแบบอาคารที่​่�มี​ีความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอน (เฉพาะส่​่วนของการ ใช้​้พลั​ังงาน) ใช้​้แนวทางพยายามสร้​้างความสมดุ​ุลระหว่​่าง 2 ส่​่วนคื​ือ การออกแบบ อาคารให้​้มี​ีการใช้​้พลั​ังงานต่ำำ��มาก และใช้​้พลั​ังงานที่​่�ผลิ​ิตได้​้จากแหล่​่งพลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียน ที่​่�ผลิ​ิตในพื้​้�นที่​่�ตั้​้�งโครงการหรื​ือมาจากแหล่​่งพลั​ังงานทดแทนจากพื้​้�นที่​่�บริ​ิเวณใกล้​้เคี​ียง เท่​่ากั​ับพลั​ังงานที่​่� ใช้​้ภายในอาคาร ซึ่​่�งการออกแบบดั​ังกล่​่าวอยู่​่�ภายใต้​้กรอบแนวคิ​ิด การออกแบบอาคารอย่​่างยั่​่�งยื​ืนซึ่​่�งให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับการออกแบบโดยวิ​ิธี​ีธรรมชาติ​ิ (passive design) เพื่​่�อลดผลกระทบต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมจากการใช้​้ทรั​ัพยากร และพลั​ังงาน โดยมี​ีเป้​้าหมายระยะยาวให้​้มี​ีการใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ แนวทางการ ออกแบบดั​ังกล่​่าว ประกอบด้​้วย 1) การป้​้องกั​ันปริ​ิมาณความร้​้อนเข้​้าสู่​่�ตั​ัวอาคาร 2) การทำำ�ความเย็​็นด้​้วยวิ​ิธี​ีธรรมชาติ​ิแทนการใช้​้เครื่​่�องปรั​ับอากาศ 3) การออกแบบ ที่​่�ยื​ืดหยุ่​่�นและเปลี่​่�ยนแปลงการใช้​้งานได้​้ และ 4) การเลื​ือกใช้​้เทคโนโลยี​ี ในงานระบบ ภายในอาคาร สำำ�หรั​ับการลดการปล่​่อยคาร์​์บอนสะสมตั้​้�งต้​้นของแต่​่ละช่​่วงของวงจรชี​ีวิ​ิตของอาคารพบว่​่า ในขั้​้�นตอน ของการผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้าง มี​ีสั​ัดส่​่วนของคาร์​์บอนสะสมตั้​้�งต้​้นอยู่​่�ที่​่� 65%-85% ช่​่วงของการขนส่​่ง และการติ​ิดตั้​้�ง อยู่​่�ที่​่� 6%-10%, ช่​่วงของการใช้​้งานอาคารและบำำ�รุ​ุงรั​ักษาอยู่​่�ที่​่� 8%-15% และขั้​้�นตอน การจั​ัดการของเหลื​ือใช้​้ (waste) หรื​ือ End-of-life อยู่​่�ที่​่� 3%-15% ดั​ังนั้​้�น เพื่​่�อให้​้เกิ​ิดการลดการปล่​่อย คาร์​์บอนอย่​่างยั่​่�งยื​ืน เจ้​้าของอาคาร ผู้​้�พั​ัฒนาอาคาร ผู้​้�ออกแบบและผู้​้�ผลิ​ิตสิ​ินค้​้า ต้​้องร่​่วมมื​ือกั​ันเพื่​่�อให้​้ ไปถึ​ึงเป้​้าหมายในด้​้านคาร์​์บอนสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์หรื​ืออื่​่�นๆ ที่​่�ตั้​้�งไว้​้ โดยมาตรการสำำ�หรั​ับอาคารในการลดสั​ัดส่​่วน ของคาร์​์บอนสะสม ประกอบไปด้​้วยมาตรการต่​่างๆ ได้​้แก่​่ 1) การเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุดู​ูดซั​ับคาร์​์บอน (carbon sink) และมี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอนต่ำำ�� (materials with low-carbon footprint) 2) การเลื​ือกใช้​้สิ​ินค้​้า ที่​่�ผลิ​ิตในประเทศ (local products) 3) การเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุที่​่�มี​ีเทคโนโลยี​ีการผลิ​ิตและติ​ิดตั้​้�งที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อ สิ่​่�งแวดล้​้อม (environmental performance of the production chains) 4) การยึ​ึดหลั​ักการ ด้​้านเศรษฐกิ​ิจหมุ​ุนเวี​ียน (circular economy principles) 18

สำำ�หรั​ับการเลื​ือกใช้​้ระบบปรั​ับอากาศ นั​ับเป็​็นปั​ัจจั​ัยสำำ�คั​ัญในการประหยั​ัดพลั​ังงานของ อาคาร ในการคำำ�นวณขนาดของเครื่​่�องปรั​ับอากาศพิ​ิจารณาจากปริ​ิมาณความร้​้อน ที่​่�มี​ีอยู่​่�ภายในห้​้อง ปริ​ิมาตรห้​้อง และผนั​ังภายนอกอาคารที่​่� ได้​้รั​ับความร้​้อนจากรั​ังสี​ี ดวงอาทิ​ิตย์​์ หรื​ือผนั​ังด้​้านที่​่�ติ​ิดกั​ับห้​้องที​ี่​่��มี​ีแหล่​่งกำำ�เนิ​ิดความร้​้อน ส่​่วนระบบไฟฟ้​้า แสงสว่​่าง การออกแบบระบบแสงประดิ​ิษฐ์​์ควรพิ​ิจารณาร่​่วมกั​ับการใช้​้ประโยชน์​์ จากแสงธรรมชาติ​ิ สำำ�หรั​ับอุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้าในอนาคตจำำ�นวนความต้​้องการ และความหลากหลายของอุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ ไฟฟ้​้าภายในบ้​้านมี​ีแนวโน้​้มสู​ูงขึ้​้�นซึ่​่�ง ส่​่งผลให้​้สั​ัดส่​่วนการใช้​้พลั​ังงานจากอุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้าอาจมี​ีสั​ัดส่​่วนใกล้​้เคี​ียง กั​ับการใช้​้พลั​ังงานในระบบปรั​ับอากาศ ดั​ังนั้​้�นการเลื​ือกใช้​้อุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้า ที่​่�มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพและการส่​่งเสริ​ิมการปรั​ับเปลี่​่�ยนพฤติ​ิกรรมการใช้​้งานอุ​ุปกรณ์​์ เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้าเหล่​่านั้​้�นจึ​ึงเป็​็นอี​ีกส่​่วนที่​่�มี​ีความสำำ�คั​ัญ นอกจากนี้​้�การใช้​้พลั​ังงงานหมุ​ุนเวี​ียนอาคารเป็​็นหลั​ักการสำำ�คั​ัญที่​่�ทำำ�ให้​้อาคารบรรลุ​ุการใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิ เป็​็นศู​ูนย์​์และบรรลุ​ุความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอน อาคารที่​่� ใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์จะต้​้องมี​ีการผลิ​ิตหรื​ือการนำำ� พลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียนมาใช้​้ในปริ​ิมาณเท่​่ากั​ับพลั​ังงานที่​่�อาคารใช้​้ พลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียน คื​ือ พลั​ังงานที่​่�มี​ีแหล่​่งกำำ�เนิ​ิด ขึ้​้�นจากธรรมชาติ​ิที่​่�สามารถใช้​้แล้​้วไม่​่มี​ีวั​ันหมด ได้​้แก่​่ พลั​ังงานความร้​้อนจากดวงอาทิ​ิตย์​์ พลั​ังงานความร้​้อน จากใต้​้พิ​ิภพ พลั​ังงานลมจากกั​ังหั​ันลม พลั​ังงานน้ำำ�� และพลั​ังงานชี​ีวมวล อาคารที่​่�มี​ีการใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิ เป็​็นศู​ูนย์​์จำำ�เป็​็นต้​้องมี​ีการระบุ​ุว่​่าแหล่​่งพลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียนที่​่� ใช้​้มาจากแหล่​่งไหน ซึ่​่�งโครงการสามารถผลิ​ิต พลั​ังงานขึ้​้�นเองในขอบเขตของพื้​้�นที่​่�โครงการเองโดยการติ​ิดตั้​้�งแผงโซลาร์​์เซลล์​์เพื่​่�อผลิ​ิตพลั​ังงานไฟฟ้​้า บนตั​ัวอาคาร หรื​ือติ​ิดตั้​้�งแผงโซลาร์​์เซลล์​์บริ​ิเวณพื้​้�นที่​่�โดยรอบอาคาร ทั้​้�งนี้​้�โครงการสามารถจั​ัดซื้​้�อวั​ัตถุ​ุดิ​ิบ เช่​่น ไม้​้ ชี​ีวมวล หรื​ือเอทานอลเพื่​่�อผลิ​ิตพลั​ังงานขึ้​้�นใช้​้ในพื้​้�นที่​่�ตั้​้�งของโครงการเองได้​้ หรื​ือสามารถจั​ัดซื้​้�อ พลั​ังงานไฟฟ้​้าจากบริ​ิษั​ัทจำำ�หน่​่ายไฟฟ้​้าที่​่�ผลิ​ิตจากพลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียนในพื้​้�นที่​่�ชุ​ุมชนรอบข้​้างได้​้เช่​่นกั​ัน ในปั​ัจจุบัุ นั การลดการปลดปล่​่อยคาร์​์บอนในอาคารวิ​ิธีกี ารหนึ่​่ง� ที่เ�่ ป็​็นที่นิ�่ ยิ ม ได้​้แก่​่ การขอ การรั​ับรองมาตรฐานอาคารประหยั​ัดพลั​ังงานและรั​ักษาสิ่​่�งแวดล้​้อม ซึ่​่�งมาตรฐานที​ี่​่�� นิ​ิยมใช้​้กั​ันแพร่​่หลาย ยกตั​ัวอย่​่าง เช่​่น 1) มาตรฐาน LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) ของประเทศสหรั​ัฐอเมริ​ิกา โดยสภาอาคารเขี​ียว ของสหรั​ัฐอเมริ​ิกา (The U.S. Green Building Council) ซึ่​่�งเป็​็นมาตรฐานอาคาร ที่​่� ได้​้รั​ับการยอมรั​ับ และเป็​็นที่​่�นิ​ิยมมากที่​่�สุ​ุดในปั​ัจจุ​ุบั​ัน 2) มาตรฐาน TREES (Thai’s Rating of Energy and Environmental Sustainability) โดยสถาบั​ันอาคาร เขี​ียวไทย (Thai Green Building Institute) 3) มาตรฐาน EDGE (Excellence in Design for Greater Efficiencies) พั​ัฒนาโดย International Finance Corporation (IFC) 4) มาตรฐาน DGNB (Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen) โดยหน่​่วยงานสภาอาคารยั่​่�งยื​ืนของเยอรมนี​ี (German Sustainable Building Council) 5) เกณฑ์​์มาตรฐานอาคารด้​้านพลั​ังงาน BEC (Building Energy Code) ตามประกาศของกรมพลั​ังงานทดแทน และอนุ​ุรั​ักษ์​์พลั​ังงาน กระทรวงพลั​ังงาน

19

สำำ�หรั​ับกรณี​ีศึ​ึกษา ประกอบด้​้วย 4 กรณี​ีศึ​ึกษาได้​้แก่​่ 1. สถานี​ีบริ​ิการน้ำำ��มั​ัน PTT Station พุ​ุทธมณฑล สาย 3

ซึ่​่�งเป็​็นโครงการสถานี​ีบริ​ิการน้ำำ��มั​ันต้​้นแบบที่​่�มี​ีแนวความคิ​ิดหลั​ักเพื่​่�อช่​่วยในการลดการเกิ​ิดก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ ในกระบวนการต่​่างๆ ของการดำำ�เนิ​ินโครงการให้​้ได้​้มากที่​่�สุ​ุด ตลอดจนออกแบบเพื่​่�อส่​่งเสริ​ิมสุ​ุข ภาวะที่​่�ดี​ี (well-being design) ของคนทุ​ุกกลุ่​่�ม ร่​่วมกั​ันได้​้อย่​่างลงตั​ัวและมี​ีความเสมอภาคในการใช้​้งาน (universal design) โดยใจความสำำ�คั​ัญของการออกแบบโครงการ คื​ือการนำำ�แนวความคิ​ิดในการ ออกแบบเพื่​่�อความยั่​่�งยื​ืน (sustainable design) มาใช้​้ในการออกแบบ

2. อาคารตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์แห่​่งประเทศไทย

ซึ่​่�งมี​ีการวางแผนการก่​่อสร้​้างตั้​้�งแต่​่ระยะเริ่​่�มต้​้น โดยตั้​้�งเป้​้าให้​้เป็​็นอาคารที่​่�อนุ​ุรั​ักษ์​์พลั​ังงาน และเป็​็นมิ​ิตร ต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมตามมาตรฐาน LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) ประเภท Building Design & Construction (BD+C) ของสภาอาคารเขี​ียวสหรั​ัฐอเมริ​ิกา ซึ่​่�งเป็​็นมาตรฐานที่​่�ได้​้ รั​ับความนิ​ิยมอย่​่างสู​ูงทั่​่�วโลก โดยได้​้รั​ับการรั​ับรองในระดั​ับ Gold ในปี​ี ค.ศ. 2016 ทั้​้�งนี้​้�มี​ีการดำำ�เนิ​ินการ ตามแนวทางเพื่​่�อลดคาร์​์บอนสะสั่​่�ง (embodied carbon) จากการเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุ และการควบคุ​ุมกระบวนการ ก่​่อสร้​้าง รวมไปถึ​ึงการออกแบบเพื่​่�อเตรี​ียมการลดการปล่​่อยคาร์​์บอนจากในช่​่วงของการใช้​้อาคาร (operational carbon) เมื่​่�ออาคารก่​่อสร้​้างแล้​้วเสร็​็จ และเปิ​ิดใช้​้งานอาคารก็​็ยั​ังมี​ีการวั​ัดผลและประเมิ​ิน ประสิ​ิทธิ​ิภาพของอาคารยั​ังอย่​่างต่​่อเนื่​่�อง

3. SCG Campus

ที่​่�เริ่​่�มต้​้นดำำ�เนิ​ินการโครงการอาคารเขี​ียวตั้​้�งแต่​่ปี​ี ค.ศ. 2009 โดยการปรั​ับปรุ​ุงอาคารและงานระบบใหม่​่ ให้​้กั​ับสำำ�นั​ักงานใหญ่​่ 1, 2 และอาคาร 5 โดยใช้​้เกณฑ์​์ของ LEED นอกจากนี้​้� โครงการก่​่อสร้​้างใหม่​่อย่​่าง อาคารเอสซี​ีจี​ี 100 ปี​ี ที่​่�แล้​้วเสร็​็จในปี​ี ค.ศ. 2013 ได้​้รั​ับการรั​ับรอง LEED Core and Shell (CS) ระดั​ับ Platinum ในปี​ี ค.ศ. 2014 อาคาร SCG Health Center ได้​้รั​ับการรั​ับรอง LEED for New Construction (NC) ระดั​ับ Platinum ในปี​ี ค.ศ. 2018 การดำำ�เนิ​ินการทั้​้�งหมดนี้​้� ไม่​่เพี​ียงเป็​็นการลงทุ​ุนเพื่​่�อให้​้อาคาร เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม แต่​่โดยหลั​ักการของการลดคาร์​์บอน ยั​ังเป็​็นการวางรากฐานของการดำำ�เนิ​ินการลด คาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้�นท์​์ ในพิื้​้��นที่​่�ที่​่�ทำำ�การของเอสซี​ีจี​ีต่​่อมา อาคารเอสซี​ีจี​ี 100 ปี​ี และ SCG Health Center สามารถลดการปล่​่อยคาร์​์บอนได้​้มากถึ​ึงเกื​ือบ 2,000 ตั​ันต่​่อปี​ี เที​ียบได้​้กั​ับการส่​่งมอบพื้​้�นที่​่�สี​ีเขี​ียวเท่​่ากั​ับ 1.5 เท่​่าของสวนลุ​ุมพิ​ินี​ีคื​ืนสู่​่�สั​ังคมทุ​ุกปี​ีไปจนตลอดอายุ​ุการใช้​้งาน

4. ชุ​ุมชนที่​่�อยู่​่�อาศั​ัยที่​่�ปล่​่อยคาร์​์บอนต่ำำ�� Beddington Zero Energy Development (BedZED)

เป็​็นชุ​ุมชนแบบ mixed-use ที่​่�มี​ีทั้​้�งที่​่�อยู่​่�อาศั​ัย พื้​้�นที่​่�สำำ�นั​ักงาน วิ​ิทยาลั​ัยและสิ่​่�งอำำ�นวยความสะดวกของ ชุ​ุมชนต่​่างๆ ตั้​้�งอยู่​่�ที่​่�เมื​ืองซั​ัตตั​ัน ซึ่​่�งอยู่​่�ทางตอนใต้​้ของกรุ​ุงลอนดอน ประเทศอั​ังกฤษ โครงการถู​ูกสร้​้างขึ้​้�น และอาคารมี​ีการเข้​้าอยู่​่�อาศั​ัยครบในปี​ี ค.ศ. 2002 แนวคิ​ิดในการออกแบบโครงการ เพื่​่�อลดการปล่​่อย คาร์​์บอน โครงการมี​ีการออกแบบอาคารที่​่� ใช้​้พลั​ังงานต่ำำ�� การเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม และมี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอนต่ำำ�� ส่​่งเสริ​ิมการใช้​้ระบบขนส่​่งสาธารณะและรถยนต์​์ ไฟฟ้​้า การผลิ​ิตพลั​ังงานไฟฟ้​้า ในพื้​้�นที่​่�โครงการ การจั​ัดการของเสี​ียจากการใช้​้ทรั​ัพยากรน้ำำ��และอาหาร การส่​่งเสริ​ิมเศรษฐกิ​ิจชุ​ุมชน รวมถึ​ึง การสร้​้างจิ​ิตสำำ�นึ​ึกด้​้านสิ่​่�งแวดล้​้อมให้​้แก่​่คนในชุ​ุมชน

20

สำำ�หรั​ับการขั​ับเคลื่​่�อนสู่​่�เป้​้าหมายการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ (net zero greenhouse gas emissions) แรงขั​ับเคลื่​่�อน (driving force) ที่​่�สำำ�คั​ัญประกอบ ด้​้วยแรงจู​ูงใจ (incentive) แนวคิ​ิดการพั​ัฒนา ESG (Environment, Social, Governance) และความเชื่​่�อมั่​่�นต่​่อระบบนิ​ิเวศ (ecosystem) ของความยั่​่�งยื​ืน เมื่​่�อความยั่​่�งยื​ืน เป็​็นแนวทางที่​่�มี​ีความสำำ�คั​ัญกั​ับการดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจในระดั​ับโลก แต่​่ต้​้นทุ​ุน ที่​่�ผู้​้�ประกอบการดำำ�เนิ​ินการตามแนวทางนี้​้� โดยทั่​่�วไปมั​ักจะสู​ูงกว่​่าการดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจ ในรู​ูปแบบเดิ​ิม หากไม่​่มี​ีความจำำ�เป็​็นในเชิ​ิงธุ​ุรกิ​ิจหรื​ือแรงจู​ูงใจ ก็​็จะไม่​่อยู่​่�ในตั​ัวเลื​ือก ของการพั​ัฒนาโครงการ แต่​่ ในช่​่วงทศวรรศที่​่�ผ่​่านมา มี​ีแรงผลั​ักดั​ันให้​้ผู้​้�ประกอบการ ดำำ�เนิ​ินการพั​ัฒนาโครงการอย่​่างยั่​่�งยื​ืนมากขึ้​้�น ได้​้แก่​่ แรงผลั​ักดั​ันในเชิ​ิงกฎหมาย เชิ​ิงการส่​่งเสริ​ิมผ่​่านองค์​์กรที่เ�่ กี่​่ย� วข้​้อง และเชิ​ิงรางวั​ัลและผลตอบแทน ในหลายประเทศ ที่​่�มี​ีเป้​้าหมายเพื่​่�อสนั​ับสนุ​ุนเรื่​่�องความยั่​่�งยื​ืน เช่​่น สหรั​ัฐอเมริ​ิกา หรื​ือออสเตรเลี​ีย มี​ีมาตรการทางกฎหมาย หรื​ือภาษี​ีที่​่�ออกมาเพื่​่�อสนั​ับสนุ​ุน รวมถึ​ึงอาจควบคุ​ุมให้​้มี​ี การพั​ัฒนาโครงการอย่​่างยั่​่ง� ยื​ืน หรื​ืออาคารเขี​ียว (green building) แต่​่ในประเทศไทย ยั​ังไม่​่มี​ีกฎหมายของอาคารที่​่�เกี่​่�ยวเนื่​่�องกั​ับการลดคาร์​์บอนอย่​่างชั​ัดเจน มี​ีเพี​ียงการ ส่​่งเสริ​ิมผ่​่านองค์​์กรที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องที่​่�เป็​็นภาคสมั​ัครใจ เช่​่น โครงการลดก๊​๊าซเรื​ือนกระจก ภาคสมั​ัครใจตามมาตรฐานของประเทศไทย (Thailand Voluntary Emission Reduction Program: T-Ver) โดยองค์​์การบริ​ิหารจั​ัดการก๊​๊าซเรื​ือนกระจก ส่​่วน การให้​้รางวั​ัลและผลตอบแทน ปั​ัจจุ​ุบั​ันกลุ่​่�มสถาบั​ันการเงิ​ินทั้​้�งใน และต่​่างประเทศมี​ี ความเคลื่​่�อนไหวเชิ​ิงการผลั​ักดั​ันความยั่​่�งยื​ืน โดยให้​้การเข้​้าถึ​ึงเงิ​ินทุ​ุนดอกเบี้​้�ยต่ำำ�� สำำ�หรั​ับโครงการที่​่�มี​ีการดำำ�เนิ​ินการอย่​่างยั่​่�งยื​ืน ในกลุ่​่�มอสั​ังหาริ​ิมทรั​ัพย์​์อาคารเขี​ียว จึ​ึงได้​้รั​ับความสนใจมากขึ้​้�น เนื่​่�องจากเป็​็นหนึ่​่�งในรู​ูปแบบของอาคารที่​่�มี​ีแนวทาง การลดคาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้�นท์​์ อย่​่างมี​ีหลั​ักการเชิ​ิงวิ​ิทยาศาสตร์​์รั​ับรอง สำำ�หรั​ับ ESG เป็​็นแนวคิ​ิดที่​่�พั​ัฒนามาจากแนวคิ​ิดความยั่​่�งยื​ืน (sustainability) โดยคำำ�นึ​ึงถึ​ึงผู้​้�คนและ ธรรมาภิ​ิบาลควบคู่​่�ไปกั​ับสิ่​่�งแวดล้​้อม ซึ่​่�งเมื่​่�อพิ​ิจารณาร่​่วมกั​ับความเชื่​่�อมั่​่�นต่​่อระบบนิ​ิเวศของความยั่​่�งยื​ืน มี​ีส่​่วนสร้​้างความเชื่​่�อมั่​่�นให้​้กั​ับผู้​้�มี​ีส่​่วนได้​้ส่​่วนเสี​ียได้​้ โดยข้​้อมู​ูลจากการศึ​ึกษาของ State Street Global Advisor 2017 ที่​่� ได้​้ศึ​ึกษาผู้​้�ลงทุ​ุนกว่​่า 475 องค์​์กร ในสหรั​ัฐอเมริ​ิกา ยุ​ุโรป และเอเชี​ียแปซิ​ิฟิ​ิค พบว่​่า ผู้​้�ลงทุ​ุนสถาบั​ันกว่​่า 80% เลื​ือกลงทุ​ุนกั​ับองค์​์กรที่​่�มี​ีการดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจตามหลั​ัก ESG นอกจากนี้​้�ยั​ังพบว่​่ามี​ี บางธุ​ุรกิ​ิจที่​่�กำำ�หนดให้​้คู่​่�ธุ​ุรกิ​ิจต้​้องมี​ีการดำำ�เนิ​ินการตามหลั​ัก ESG นอกจากนี้​้� ตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์แห่​่งประเทศไทย ได้​้จั​ัดทำำ� Thailand Sustainability Investment (THSI) หรื​ือ รายชื่​่�อหุ้​้�นยั่​่�งยื​ืน ตั้​้�งแต่​่ปี​ี พ.ศ. 2558 ซึ่​่�ง เป็​็นหุ้​้�นของบริ​ิษั​ัทจดทะเบี​ียนที่​่�มี​ีการดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจอย่​่างยั่​่�งยื​ืนโดยคำำ�นึ​ึงถึ​ึงสิ่​่�งแวดล้​้อม มี​ีความรั​ับผิ​ิดชอบ ต่​่อสั​ังคม และมี​ีการบริ​ิหารงานตามหลั​ักบรรษั​ัทภิ​ิบาล หรื​ือ ESG เพื่​่�อเป็​็นอี​ีกทางเลื​ือกหนึ่​่�งสำำ�หรั​ับผู้​้�ลงทุ​ุน ที่​่�ต้​้องการลงทุ​ุนตามแนวทางของการลงทุ​ุนอย่​่างมี​ีความรั​ับผิ​ิดชอบ (responsible investment) ซึ่​่�งมี​ี แนวโน้​้มจำำ�นวนของผู้​้�ลงทุ​ุนที่​่�ต้​้องการลงทุ​ุนกั​ับหุ้​้�นยั่​่�งยื​ืนมากขึ้​้�นเรื่​่�อยๆ สอดคล้​้องกั​ับตั​ัวบทกฎหมายที่​่�มี​ี การพั​ัฒนาไปในแนวทางเดี​ียวกั​ัน การลดการปล่​่อยคาร์​์บอนของอาคารก่​่อให้​้เกิ​ิดผลลั​ัพธ์​์ที่​่�ดี​ีกั​ับผู้​้�มี​ีส่​่วนได้​้ส่​่วนเสี​ียในอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้าง เป็​็นอย่​่างมาก ทั้​้�งต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม เศรษฐกิ​ิจ และสั​ังคม ในด้​้านสิ่​่�งแวดล้​้อม การช่​่วยลดการปล่​่อยก๊​๊าซ คาร์​์บอนไดออกไซด์​์ช่​่วยลดภาวะโลกร้​้อน รวมทั้​้�งช่​่วยลดการใช้​้ทรั​ัพยากรธรรมชาติ​ิจากผู้​้�ผลิ​ิตทางเศรษฐกิ​ิจ จะช่​่วยเพิ่​่�มความสามารถในการแข่​่งขั​ันของเจ้​้าของอาคาร ผู้​้�พั​ัฒนาอาคาร และผู้​้�ผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้าง และ ลดค่​่าใช้​้จ่​่ายทางด้​้านพลั​ังงาน และการใช้​้ทรั​ัพยากรอื่​่�นๆ ในขณะเดี​ียวกั​ันการพั​ัฒนาอาคารให้​้มี​ีการปล่​่อย คาร์​์บอนสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ก็​็ทำำ�ให้​้สั​ังคมโดยรวมดี​ีขึ้​้�น คุ​ุณภาพชี​ีวิ​ิตของคนดี​ีขึ้​้�น รวมทั้​้�งเป็​็นส่​่วนหนึ่​่�งในการ สร้​้างความเปลี่​่�ยนแปลงสู่​่�การพั​ัฒนาที่​่�ยั่​่�งยื​ืนในอนาคต 21

1.5 C °

เราสามารถหลี​ีกเลี่​่�ยงผลกระทบที่​่�เลวร้​้ายนานั​ัปการที่​่�จะเกิ​ิดขึ้​้�นกั​ับโลกได้​้ หากมี​ีการ ควบคุ​ุมอุ​ุณหภู​ูมิ​ิเฉลี่​่�ยผิ​ิวโลกไม่​่ ให้​้เพิ่​่�มขึ้​้�นเกิ​ิน 1.5 °C เมื่​่�อเที​ียบกั​ับระดั​ับอุ​ุณหภู​ูมิ​ิ ก่​่อนยุ​ุคปฏิ​ิวั​ัติ​ิอุ​ุตสาหกรรม

บทนำำ�

การตระหนั​ักถึ​ึงความสำำ�คั​ัญ ตื่​่�นตั​ัว และลุ​ุกขึ้​้�นมาขยั​ับปรั​ับเปลี่​่�ยน ตลอดจนจั​ัดการ กั​ับปั​ัญหานี้​้�อย่​่างจริ​ิงจั​ัง เป็​็นหน้​้าที่​่�ความรั​ับผิ​ิดชอบของผู้​้�มี​ีส่​่วนได้​้ส่​่วนเสี​ียทุ​ุกคนใน อุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้าง ไม่​่ ใช่​่บทบาทหรื​ือหน้​้าที่​่�ของเฉพาะภาคนโยบาย หรื​ือ ภาคส่​่วนใดภาคส่​่วนหนึ่​่�ง คณะสถาปั​ัตยกรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัย ธรรมศาสตร์​์ ร่​่วมกั​ับ บริ​ิษั​ัท เอสซี​ีจี​ี ซิ​ิเมนต์​์-ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ก่​่อสร้​้าง จำำ�กั​ัด เล็​็งเห็​็นถึ​ึง ความสำำ�คั​ัญดั​ังกล่​่าว และได้​้ร่​่วมกั​ันจั​ัดทำำ�แนวทางการออกแบบอาคารที่​่�มี​ีการ ใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ (net zero energy building) ขึ้​้�น โดยเอกสารฉบั​ับนี้​้� จั​ัดทำำ�ขึ้​้�นเพื่​่�อเป็​็นคู่​่�มื​ือพื้​้�นฐานในการทำำ�ความเข้​้าใจเกี่​่�ยวกั​ับเรื่​่�องอาคารที่​่�มี​ีการ ใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ ให้​้หลั​ักการและข้​้อแนะนำำ�ในการทำำ�ให้​้เกิ​ิดแนวทางร่​่วมใน การดำำ�เนิ​ินไปสู่​่�เป้​้าหมายการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ ในด้​้านสิ่​่�งแวดล้​้อม สรรค์​์สร้​้าง (built environment) ซึ่​่�งเป็​็นภาคส่​่วนสำำ�คั​ัญที่​่�สามารถสร้​้างผลกระทบ ความเปลี่​่�ยนแปลงไปสู่​่�การพั​ัฒนาที่​่�ยั่​่�งยื​ืนได้​้

การเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ (climate change) เป็​็น หนึ่​่�งในความท้​้าทายสำำ�คั​ัญของโลก ที่​่�ต้​้องการการจั​ัดการอย่​่าง เร่​่งด่​่วน การวิ​ิจั​ัยและประเมิ​ินทางวิ​ิทยาศาสตร์​์ผ่​่าน รายงาน ของคณะกรรมการระหว่​่างรั​ัฐบาลว่​่าด้​้วยการเปลี่​่�ยนแปลงสภาพ ภู​ูมิ​ิอากาศ หรื​ือ Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) แสดงให้​้เห็​็นว่​่า เราสามารถหลี​ีกเลี่​่�ยงผลกระทบ ที่​่�เลวร้​้ายนานาประการที่​่�จะเกิ​ิดขึ้​้�นกั​ับโลกได้​้ หากมี​ีการควบคุ​ุม อุ​ุณหภู​ูมิ​ิเฉลี่​่�ยผิ​ิวโลกไม่​่ ให้​้เพิ่​่�มขึ้​้�นเกิ​ิน 1.5 °C เมื่​่�อเที​ียบกั​ับระดั​ับ อุ​ุณหภู​ูมิ​ิก่​่อนยุ​ุคปฏิ​ิวั​ัติ​ิอุ​ุตสาหกรรม ซึ่​่�งหมายความว่​่าโลกต้​้องไป ถึ​ึงเป้​้าหมายของการปล่​่อยก๊​๊าชคาร์​์บอนไดออกไซด์​์สุ​ุทธิ​ิเป็​็น ศู​ูนย์​์ หรื​ือ Net-zero CO2 emissions ก่​่อนทศวรรษที่​่� 2050s ควบคู่​่�ไปกั​ับการลดปริ​ิมาณการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกอื่​่�นๆ [1,2] ซึ่​่�งอุ​ุตสาหกรรมอาคารและการก่​่อสร้​้างมี​ีสั​ัดส่​่วนถึ​ึง 1 ใน 3 ในการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจก โดย 30% อยู่​่�ในกระบวนการ ก่​่อสร้​้าง และ 70% เป็​็นการใช้​้อาคารตลอดอายุ​ุการใช้​้งาน โดย ในปี​ี ค.ศ. 2021 อุ​ุตสาหกรรมอาคารและการก่​่อสร้​้างซึ่​่�งรวมทั้​้�ง การผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างได้​้ปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์เฉลี่​่�ย คิ​ิดเป็​็น 37% ของการปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ทั้​้�งโลก [3] 24

โดยเนื้​้�อหาในคู่​่�มื​ือเล่​่มนี้​้�ประกอบด้​้วย บทที่​่� 1 Background ที่​่� ให้​้ข้​้อมู​ูลเกี่​่�ยวกั​ับที่​่�มาและความสำำ�คั​ัญของการปล่​่อยก๊​๊าซ เรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ ซึ่​่�งได้​้รวบรวมข้​้อมู​ูลได้​้แก่​่ ความตกลง ปารี​ีส (paris agreement) ซึ่​่�งเป็​็นความตกลงตามกรอบ อนุ​ุสั​ัญญาสหประชาชาติ​ิว่​่าด้​้วยการเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ (United Nations Framework Convention on Climate Change-UNFCCC) เพื่​่�อกำำ�หนดมาตรการลดการปล่​่อยก๊​๊าซ คาร์​์บอนไดออกไซด์​์ และทิ​ิศทางของประเทศไทยต่​่อความตกลง ดั​ังกล่​่าว บทที่�่ 2 Greenhouse Gas Emission from Buildings อธิ​ิบายถึ​ึงก๊​๊าชเรื​ือนกระจกที่​่�ถู​ูกปล่​่อยจากอาคาร ซึ่​่�งเนื้​้�อหา ประกอบด้​้วยรายละเอี​ียดของชนิ​ิดของคาร์​์บอน รวมถึ​ึงการปล่​่อย คาร์​์บอนจากในช่​่วงของการใช้​้อาคาร (operational carbon emissions) และการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝง (embodied carbon emissions) ตลอดจนปั​ัจจั​ัยที่​่�มี​ีผลต่​่อสั​ัดส่​่วนคาร์​์บอน ในอาคาร

25

บทที่�่ 3 Initial Pathways นำำ�เสนอแนวทางเบื้​้อ� งต้​้นในการออกแบบ เพื่​่�อเป้​้าหมายการปล่​่อยคาร์​์บอนสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ ซึ่​่�งประกอบด้​้วย แนวทางการออกแบบ คาร์​์บอนสะสมตั้​้�งต้​้น การเลื​ือกใช้​้ระบบ ปรั​ับอากาศ ระบบไฟฟ้​้าแสงสว่​่างและอุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้า ประสิ​ิทธิ​ิภาพสู​ูง ตลอดจนการใช้​้พลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียน (renewable energy) ในอาคาร บทที่​่� 4 Case Studies ให้​้ตั​ัวอย่​่างกรณี​ี ศึ​ึกษาโครงการที่​่�ประสบความสำำ�เร็​็จในการออกแบบและดำำ�เนิ​ิน โครงการตามแนวทางการออกแบบอาคารที่​่�มี​ีการใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิ เป็​็นศู​ูนย์​์ ได้​้แก่​่ 1) PTT Station พุ​ุทธมณฑล สาย 3, 2) อาคาร ตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์แห่​่งประเทศไทย (SET), 3) SCG Campus และ 4) Beddington Zero Energy Development (BedZED) บทที่​่� 5 Driving Forces ให้​้ข้​้อมู​ูลแรงขั​ับเคลื่​่�อนสำำ�คั​ัญในการ ผลั​ักดั​ันสู่​่�เป้​้าหมายการปล่​่อยคาร์​์บอนสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ ได้​้แก่​่ นโยบาย และมาตรการด้​้านแรงจู​ูงใจ (incentive) จากภาครั​ัฐ แนวทาง ESG รวมทั้​้�งความเชื่​่�อมั่​่�นต่​่อระบบนิ​ิเวศของความยั่​่�งยื​ืน ปิ​ิดท้​้าย ด้​้วย บทที่​่� 6 Next Step ก้​้าวต่​่อไปที่​่�พวกเราในฐานะผู้​้�มี​ีส่​่วนได้​้ ส่​่วนเสี​ียในอุ​ุตสาหกรรมสิ่​่�งแวดล้​้อมสรรค์​์สร้​้างควรพิ​ิจารณา ซึ่​่�ง ประกอบด้​้วย แนวทางพื้​้�นฐานและการวั​ัดเพื่​่�อประเมิ​ิน (baseline and measurement) การตรวจสอบยื​ืนยั​ัน (verification) และแนวทางความยื​ืดหยุ่​่�น (resilience) หรื​ือความสามารถในการ ปรั​ับตั​ัวเพื่​่�อคื​ืนสู่​่�สภาวะสมดุ​ุล

เป้​้าหมายการปล่​่อยคาร์​์บอนสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ ในด้​้านสิ่​่�งแวดล้​้อมสรรค์​์สร้​้าง อาศั​ัยการ สานพลั​ัง (synergize) ระหว่​่างทุ​ุกภาคส่​่วน รวมทั้​้�งผู้​้�มี​ีส่​่วนได้​้ส่​่วนเสี​ียทุ​ุกคน คู่​่�มื​ือ เล่​่มนี้​้�สามารถสร้​้างความเข้​้าใจให้​้กั​ับผู้​้�อ่​่านได้​้ตระหนั​ักถึ​ึง ที่​่�มาความสำำ�คั​ัญของ วิ​ิกฤตการณ์​์ สาระ ตลอดจนแนวทางพื้​้�นฐานในการรั​ับมื​ือและจั​ัดการกั​ับปั​ัญหา การเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ ด้​้วยเป้​้าหมายร่​่วมของการปล่​่อยคาร์​์บอนสุ​ุทธิ​ิ เป็​็นศู​ูนย์​์ โดยเฉพาะอย่​่างยิ่​่�ง ในด้​้านการออกแบบอาคารที่​่�มี​ีการใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิ เป็​็นศู​ูนย์​์ เพื่​่�อให้​้พวกเรามี​ีส่​่วนร่​่วมในการทำำ�หน้​้าที่​่�และรั​ับผิ​ิดชอบต่​่อสั​ังคมและ สิ่​่�งแวดล้​้อมสู่​่�ความยั่​่�งยื​ืนในอนาคต 26

REFERENCES

[1] IPCC, Sixth Assessment Report, Climate Change 2021: The Physical Science Basis. [Accessed 2023-0505] Available at: https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/ [2] IPCC, Sixth Assessment Report, Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change. [Accessed 202305-05] Available at: https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg3/ [3] United Nations Environment Programme (2022). 2022 Global Status Report for Buildings and Construction: Towards a Zero‑emission, Efficient and Resilient Buildings and Construction Sector. Nairobi.

Accessed 2023-05-05] Available at: www.globalabc.org.

1.1

NET ZERO BUILDING GUIDELINES วิ​ิกฤตการณ์​์ โลกร้​้อนและภั​ัยธรรมชาติ​ิต่​่างๆ ที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นในปั​ัจจุ​ุบั​ัน มี​ีความถี่​่�และความรุ​ุนแรงเพิ่​่�มมากขึ้​้�นเรื่​่�อยๆ จากข้​้อมู​ูล ของ World Meteorological Organization พบว่​่า ความถี่​่�ของการ เกิ​ิดภั​ัยพิ​ิบั​ัติ​ิและความรุ​ุนแรงที่​่�เพิ่​่�มมากขึ้​้�น มี​ีสาเหตุ​ุสำำ�คั​ัญ มาจาก การเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ (climate change) โดยข้​้อมู​ูล จาก Climate Action Tracker พบว่​่า ด้​้วยนโยบาย และ กิ​ิจกรรมที่​่�มนุ​ุษ ย์​์ทำำ�ในปั​ัจจุ​ุบั​ัน ส่​่งผลให้​้อุ​ุณหภู​ูมิ​ิบนโลกจะสู​ูงขึ้​้�น เฉลี่​่�ย 2.7 องศาเซลเซี​ียส ในปี​ี ค.ศ. 2100 เมื่​่�อเที​ียบกั​ับยุ​ุคก่​่อน ปฎิ​ิวั​ัติ​ิอุ​ุตสาหกรรม [1]

1

BACKGROUND 30

การแก้​้ไขปั​ัญหาภาวะโลกร้​้อน ได้​้รับั ความร่​่วมมื​ือจากประชาคมโลกภายใต้​้กรอบสหประชาชาติ​ิ ซึ่​่�งได้​้บั​ัญญั​ัติ​ิ 2 กลไกความร่​่วมมื​ือ ได้​้แก่​่ 1) กรอบอนุ​ุสั​ัญญาสหประชาชาติ​ิว่​่าด้​้วยการ เปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC) ในปี​ี พ.ศ. 2535 และ 2) พิ​ิธีสี ารเกี​ียวโต (Kyoto Protocol – KP) ในปี​ี พ.ศ. 2540 จนกระทั่​่�งในปี​ี พ.ศ. 2558 ได้​้มี​ีการประชุ​ุมรั​ัฐภาคี​ีกรอบอนุ​ุสั​ัญญาฯ สมั​ัยที่​่� 21 (Conference of the Parties - COP 21) จั​ัดขึ้​้�นที่​่�กรุ​ุงปารี​ีส ประเทศฝรั่​่�งเศส จนเกิ​ิดความตกลงตามกรอบอนุ​ุสัญ ั ญาสหประชาชาติ​ิว่า่ ด้​้วยการเปลี่​่ย� นแปลงสภาพภู​ูมิอิ ากาศ ที่​่�เรี​ียกว่​่า ความตกลงปารี​ีส (paris agreement) โดยความตกลงปารี​ีส มี​ีวั​ัตถุ​ุประสงค์​์หลั​ัก เพื่​่�อกำำ�หนดมาตรการการลดการปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ ในปั​ัจจุ​ุบั​ันมี​ีประเทศภาค สมาชิ​ิกร่​่วมลงนามในความตกลงปารี​ีสแล้​้วทั้​้�งสิ้​้�น 197 ประเทศ ซึ่​่�งรวมถึ​ึงประเทศไทยด้​้วย โดยความตกลงปารี​ีส มี​ีสาระสำำ�คั​ัญดั​ังนี้​้� 31

1. ประเทศต่​่างๆ ตั้​้�งเป้​้าหมายร่​่วมกั​ันขั้​้�นพื้​้�นฐานที่​่�จะรั​ักษาการเพิ่​่�มขึ้​้�นของอุ​ุณหภู​ูมิ​ิเฉลี่​่�ยของ โลกให้​้ต่ำำ��กว่​่า 2 องศาเซลเซี​ียส และมี​ีการกำำ�หนดเป้​้าหมายที่​่�สู​ูงขึ้​้�นโดยควบคุ​ุมไม่​่ให้​้สู​ูง เกิ​ินกว่​่า 1.5 องศาเซลเซี​ียส โดยยึ​ึดหลั​ักความเป็​็นธรรม (equity) และหลั​ักการความรั​ับผิ​ิดชอบ ร่​่วมกั​ันในระดั​ับที่​่�แตกต่​่างของประเทศพั​ัฒนาแล้​้ว และประเทศกำำ�ลั​ังพั​ัฒนาด้​้วย โดยคำำ�นึ​ึง ถึ​ึงศั​ักยภาพของแต่​่ละประเทศตามสภาวการณ์​์ของประเทศที่​่�แตกต่​่างกั​ัน 2. ความตกลงปารี​ีส ครอบคลุ​ุมการดำำ�เนิ​ินการในประเด็​็นต่​่างๆ อาทิ​ิ การลดก๊​๊าซเรื​ือนกระจก (mitigation) การปรั​ับตั​ัวต่​่อการเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ (adaptation) โครงสร้​้าง ทางการเงิ​ิน (climate finance) กลไกการสร้​้างความโปร่​่งใส (transparency) การทบทวน การดำำ�เนิ​ินงานระดั​ับโลก (global stocktake) และการให้​้การสนุ​ุบสนุ​ุนในด้​้านต่​่างๆ ทั้​้�งใน ด้​้านการพั​ัฒนาและการถ่​่ายทอดเทคโนโลยี​ีการเสริ​ิมสร้​้างศั​ักยภาพของประเทศกำำ�ลั​ังพั​ัฒนา ซึ่​่�งรวมถึ​ึงการเสริ​ิมสร้​้างศั​ักยภาพทางการเงิ​ินด้​้วย ทั้​้�งนี้​้�รั​ัฐภาคี​ีต่​่างๆ ต้​้องมี​ีข้​้อเสนอการ ดำำ�เนิ​ินการด้​้านการเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศกั​ับประชาคมโลก (Nationally Determined Contributions: NDCs) ของประเทศทุ​ุกๆ 5 ปี​ี [2]

ประเทศส่​่วนใหญ่​่ทั่ว่� โลก มี​ีการตั้​้�งเป้​้าหมายในการเป็​็นประเทศที่​่มี​ี� ความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอน (carbon neutrality) และการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ (net zero emissions) ดั​ังแสดงในภาพที่​่� 1.1 โดยประเทศภู​ูฏานและประเทศซู​ูริ​ินาเม เป็​็น 2 ประเทศแรกในโลกที่​่� เข้​้าถึ​ึงเป้​้าหมายการเป็​็นประเทศที่​่�มี​ีความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอนแล้​้ว ในขณะที่​่ป� ระเทศอุ​ุรุ​ุกวั​ัย ตั้​้�งเป้​้าหมายความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอนภายในปี​ี ค.ศ. 2030 (พ.ศ. 2573) ประเทศฟิ​ินแลนด์​์ ปี​ี ค.ศ. 2035 (พ.ศ. 2578) ประเทศออสเตรี​ียและประเทศไอซ์​์แลนด์​์ตั้​้�งเป้​้าหมายในปี​ี ค.ศ. 2040 (พ.ศ. 2583) ประเทศเยอรมั​ันและประเทศสวี​ีเดนตั้​้�งเป้​้าหมายไว้​้ในปี​ี ค.ศ.

2045 (พ.ศ. 2588) ในขณะที่​่�ประเทศส่​่วนใหญ่​่มี​ีการตั้​้�งเป้​้าหมายสู่​่�การเป็​็นประเทศที่​่�มี​ี ความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอนในปี​ี ค.ศ. 2050 (พ.ศ. 2593) และตั้​้�งเป้​้าหมายสู่​่�การปล่​่อย ก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ภายในปี​ี ค.ศ. 2065 (พ.ศ. 2608) [4]

ก๊​๊าซเรื​ือนกระจก คื​ือ ก๊​๊าซที่​่�มี​ีคุ​ุณสมบั​ัติ​ิในการดู​ูดซั​ับคลื่​่�นรั​ังสี​ีความร้​้อน หรื​ือรั​ังสี​ีอิ​ินฟาเรด (Infrared) เช่​่น ก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ (CO2) ก๊​๊าซมี​ีเทน (CH4) ก๊​๊าซไนตรั​ัสออกไซด์​์ (N2O) เป็​็นต้​้น ปริ​ิมาณก๊​๊าซเรื​ือนกระจกแต่​่ละชนิ​ิดมี​ีผลต่​่อภาวะโลกร้​้อนที่​่�ไม่​่เท่​่ากั​ัน [3] โดยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์สามารถกั​ักเก็​็บรั​ังสี​ีความร้​้อนในชั้​้�นบรรยากาศได้​้ดี​ี และสลายตั​ัว ยาก ซึ่​่�งส่​่งผลต่​่อภาวะโลกร้​้อนมากที่​่สุ� ุด ดั​ังนั้​้�นในการประเมิ​ินผลกระทบของกิ​ิจกรรมหรื​ือ กระบวนการใดๆ ในการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจก จึ​ึงใช้​้ก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์เป็​็นตั​ัวแทน ซึ่งอยู่ในรูปของการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า (CO2 equivalent) หรือ CO2e หรือ CO2eq หรือ CO2-e โดยคู่มือฉบับนี้ใช้ชื่อย่อที่เป็นที่เข้าใจในวงกว้างของก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ว่า “คาร์บอน”

ภาพที่​่� 1.1 การแข่​่งขั​ันสู่​่�เป้​้าหมาย ความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอน และการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ ระหว่​่างประเทศต่​่าง ๆ ที่มา: https://www.visualcapitalist.com/sp/race-to-net-zero-carbon-neutral-goals-by-country/

32

33

30% 70% อุ​ุตสาหกรรมอาคารและการก่​่อสร้​้างมี​ีสั​ัดส่​่วนถึ​ึง 1 ใน 3 ในการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจก โดย 30% มาจากกระบวนการก่​่อสร้​้าง และ 70% มาจากการใช้​้อาคาร

34

35

จากการประชุ​ุมคณะทำำ�งานจั​ัดทำ�ำ แผนการลดการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกของประเทศไทย มี​ีการกำำ�หนดมาตรการในการลดการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกของประเทศ 15 มาตรการ โดย ตั้​้�งเป้​้าให้​้ประเทศไทยสามารถลดการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกลง ภายในปี​ี พ.ศ. 2573 แบ่​่งเป็​็น มาตรการในสาขาพลังงานและขนส่ง 9 มาตรการ (ตั้งเป้าหมายในการลดก๊าซเรือนกระจกลง 113.0 Mt-CO2e) มาตรการในสาขาการจัดการของเสีย 4 มาตรการ (ตั้งเป้าหมายในการลด ก๊​๊าซเรื​ือนกระจกลง 2.0 Mt-CO2e) และมาตรการในสาขากระบวนการทางอุ​ุตสาหกรรมและ การใช้​้ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ 2 มาตรการ (ตั้​้�งเป้​้าหมายในการลดก๊​๊าซเรื​ือนกระจกลง 0.6 Mt-CO2e) ทั้​้�งนี้​้� การใช้​้พลั​ังงานในอาคารเชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์ (รวมอาคารรั​ัฐ) จั​ัดอยู่​่�ในหนึ่​่�งมาตรการในสาขา พลั​ังงานและขนส่​่ง เนื่​่�องจากมี​ีการใช้​้พลั​ังงานในอาคารค่​่อนข้​้างมาก โดยมี​ีการกำำ�หนดมาตรการ ต่​่างๆ ได้​้แก่​่ การใช้​้เครื่​่�องทำำ�ความเย็​็นประสิ​ิทธิ​ิภาพสู​ูง ระบบแสงสว่​่าง อุ​ุปกรณ์​์สำำ�นั​ักงาน และระบบอื่​่�นๆ เช่​่น ระบบการใช้​้อุ​ุปกรณ์​์ทำำ�ความร้​้อนประสิ​ิทธิ​ิภาพสู​ูง

1.2 SITUATION

IN THAILAND สำำ�หรั​ับประเทศไทย ได้​้ให้​้ข้​้อเสนอการมี​ีส่​่วนร่​่วมของประเทศ ในการลดการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกและการดำำ�เนิ​ินการ ด้​้านการ เปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิ​ิอากาศกั​ับประชาคมโลก โดยตั้​้�งเป้​้าลดการ ปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกให้​้ได้​้ร้​้อยละ 20-25 ภายในปี​ี พ.ศ. 2573 ตามร่​่างแผนที่​่�นำำ�ทางการลดก๊​๊าซเรื​ือนกระจกของประเทศ ปี​ี พ.ศ. 2564-2573 (Thailand’s Nationally Determined Contribution Roadmap on Mitigation 2021-2030 หรื​ือ NDC Roadmap on Mitigation 2021-2030) [5] ผ่​่านการดำำ�เนิ​ินการในสาขาต่​่างๆ อาทิ​ิ สาขาพลั​ังงานและขนส่​่ง สาขากระบวนการทางอุ​ุตสาหกรรมและการใช้​้ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ และ สาขาการจั​ัดการของเสี​ีย และมี​ีการตั้​้�งเป้​้าหมายความเป็​็นกลาง ทางคาร์​์บอน ในปี​ี พ.ศ. 2593 (ค.ศ. 2050) และการปล่​่อยก๊​๊าซ เรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ ภายในปี​ี พ.ศ. 2608 (ค.ศ. 2065) 36

การบริ​ิโภคพลั​ังงานและทรั​ัพยากรของอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้างและอาคารมี​ีผลกระทบโดยตรง ต่​่อการเปลี่​่�ยนแปลงของสภาพภู​ูมิ​ิอากาศ การบริ​ิโภคทรั​ัพยากรของอาคารมี​ีผลกระทบทั้​้�งทาง ตรงและทางอ้​้อมต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม ภาคอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้างเป็​็นอุ​ุตสาหกรรมหนึ่​่�งที่​่�มี​ีการ ปล่​่อยก๊​๊าซคารบอนไดออกไซด์​์ค่​่อนข้​้างมากตลอดทั้​้�งวงจรชี​ีวิ​ิตของอาคาร ตั้​้�งแต่​่การจั​ัดเตรี​ียม วั​ัตถุ​ุดิ​ิบ สำำ�หรั​ับการผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้าง การผลิ​ิต การขนส่​่ง การติ​ิดตั้​้�ง การใช้​้งานอาคาร และขั้​้�นตอนต่​่างๆ หลั​ังจากการใช้​้งาน จากข้​้อมู​ูลของ องค์​์การพลั​ังงานระหว่​่างประเทศ (International Energy Agency: IEA) พบว่​่า อุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้างอาคารปล่​่อยก๊​๊าซ คาร์​์บอนไดออกไซด์​์สู​ูงถึ​ึง 40% เมื่​่�อเที​ียบกั​ับการปล่​่อยทั้​้�งหมดในปี​ี พ.ศ. 2565 โดยเป็​็น การปล่​่อยคาร์​์บอนที่​่ม� าจากการใช้​้งานอาคาร (operational carbon) สู​ูงถึ​ึง 9.9 GT (27%) จากอุ​ุตสาหกรรมการผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุ การก่​่อสร้​้าง และอุ​ุตสาหกรรมที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องอื่​่�นๆ หรื​ือจากการ ปล่​่อยคาร์​์บอนแฝง (embodied carbon) รวม 4.7 GT (13%) ดั​ังแสดงในภาพที่​่� 1.2 [6] โดยเฉพาะอุ​ุตสาหกรรมการผลิ​ิตคอนกรี​ีต เหล็​็ก และอะลู​ูมิเิ นี​ียม ที่​่ปล่ � อ่ ยคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ รวมกั​ันมากถึ​ึง 23% ดั​ังแสดงในภาพที่​่� 1.3

37

ANNUAL GLOBAL CO2 EMISSIONS 27% BUILDING OPERATIONS

OTHER

(9.9 GT)

6%

BUILDING CONSTRUCTION INDUSTRY

7%

OTHER CONSTRUCTION INDUSTRY

(2.3 GT)

TRANSPORT

(2.4 GT)

BUILDING CONSTRUCTION INDUSTRY AND OTHER CONSTRUCTION INDUSTRY REPRESENT EMISSIONS FROM CONCRETE, STEEL, AND ALUMINUM FOR BUILDINGS AND INFRASTRUCTURE RESPECTIVELY.

OTHER INDUSTRY

@ ARCHITECTURE 2030. ALL RIGHTS RESERVED. DATA SOURCE: IEA (2022), BUILDINGS, IEA, PARIS

ภาพที่​่� 1.2 สั​ัดส่​่วนการปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ต่​่อปี​ีในกิ​ิจกรรมต่​่างๆ เกี่​่�ยวกั​ับอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้าง ที่มา: https://architecture2030.org/why-the-building-sector/

OTHER

BUILDING OPERATION TRANSPORTATION

23% 11% CONCRETE 10% STEEL 2% ALUMINIUM

INDUSTRY

@ ARCHITECTURE 2030. ALL RIGHTS RESERVED. DATA SOURCES: GLOBAL ABC GLOBAL STATUS REPORT 2018, EIA

ภาพที่ 1.3 สัดส่วนการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ต่อปีในอุตสาหกรรมการผลิตคอนกรีต เหล็ก และอลูมิเนียม ที่มา: https://architecture2030.org/why-the-building-sector/

38

REFERENCES

[1] Climate Action Tracker. (n.d). Available at https://climateactiontracker.org/ [2] กรมองค์​์การระหว่​่างประเทศ กระทรวงการต่​่างประเทศ. (2565). ความตกลงปารี​ีส: ก้​้าวสำำ�คัญ ั ของการดำำ�เนิ​ินการ ด้​้านการเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิอิ ากาศ. https://thai-inter-org.mfa.go.th/th/page/ความตกลงปารี​ีส?menu=5d6bb81015e39c3c8c005d5b [3] Core Writing Team. (2007). In Pachauri, R. K., & Reisinger, A. (Eds), Climate Change 2007: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. IPPC. Available at https://www.ipcc.ch/site/assets/ uploads/2018/02/ar4_syr_full_report.pdf [4] Wallach, O. (2022, July 20). Race to Net Zero: Carbon Neutral Goals by Country. Visual Capitalist.

Available at https://www.visualcapitalist.com/sp/race-to-net-zero-carbon-neutral-goals-by-country/ [5] กองประสานการจั​ัดการการเปลี่​่�ยนแปลงสภาพภู​ูมิอิ ากาศ. แผนที่​่�นำ�ำ ทางการลดก๊​๊าซเรื​ือนกระจกของประเทศ ปี​ี พ.ศ. 2664-2573. https://climate.onep.go.th/wp-content/uploads/2019/07/NDC-Roadmap-for-Printing.pdf [6] Architecture 2030. (n.d). Why the Built Environment?. Available at https://architecture2030.org/whythe-building-sector/

2

GREENHOUSE GAS EMISSIONS FROM BUILDINGS

2.1 TYPES OF CARBON

การประเมิ​ินการปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ หรื​ือการปล่​่อย คาร์​์บอนตลอดวงจรชี​ีวิ​ิตของโครงการจะต้​้องมี​ีการวั​ัดและประเมิ​ิน ผลกระทบของการปล่​่อยคาร์​์บอน ในทุ​ุกขั้​้�นตอนของวงจรชี​ีวิ​ิต ของโครงการ ดั​ังแสดงในภาพที่​่� 2.1 ซึ่​่�งการปล่​่อยคาร์​์บอน ของโครงการแบ่​่งเป็​็น 2 ส่​่วน ได้​้แก่​่

1. การปล่​่อยคาร์​์บอนจากการใช้​้งานอาคาร (operational carbon emission)

ในการใช้​้งานอาคารมี​ีการใช้​้พลั​ังงานในการทำำ�ความร้​้อน/น้ำำ�ร้ � อ้ น การทำำ�ความเย็​็น การระบาย อากาศ ระบบไฟฟ้​้าแสงสว่​่าง อุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้า การปรุ​ุงอาหาร และระบบการขนส่​่ง ภายในอาคาร รวมถึ​ึงการใช้​้พลั​ังงานในการจั​ัดการทรั​ัพยากรน้ำำ�� เพื่​่�อบำำ�บัดั หรื​ือนำำ�กลั​ับมาใช้​้ใหม่​่ โดยทั่​่�วไปในการออกแบบอาคารเขี​ียว และอาคารที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมจะให้​้ความสำำ�คั​ัญ กั​ับส่​่วนนี้​้�เป็​็นหลั​ัก เนื่​่�องจากมี​ีสั​ัดส่​่วนการใช้​้พลั​ังงานมากที่​่�สุ​ุด

2. การปล่​่อยคาร์​์บอนแฝง (embodied carbon emmision)

เกิ​ิดจากการใช้​้พลั​ังงานในช่​่วงก่​่อนการก่​่อสร้​้างอาคาร เช่​่น พลั​ังงานที่​่�เกิ​ิดจากกระบวนการ แปรรู​ูปและผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุ พลั​ังงานที่​่�เกิ​ิดจากการขนส่​่งวั​ัสดุ​ุมายั​ังพื้​้�นที่​่�ก่​่อสร้​้าง รวมถึ​ึงพลั​ังงานที่​่�ใช้​้ ในกระบวนการก่​่อสร้​้างอาคาร นอกจากนี้​้�การปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงยั​ังพบในช่​่วงของการใช้​้งาน อาคาร เช่​่น มี​ีการใช้​้พลั​ังงานไฟฟ้​้าในการซ่​่อมแซมและบำำ�รุ​ุงรั​ักษา การเปลี่​่�ยนอุ​ุปกรณ์​์หรื​ือ ปรั​ับปรุ​ุงอาคาร และในขั้​้�นตอนรื้​้�อถอนอาคาร ซึ่​่�งใช้​้พลั​ังงานในการทำำ�ลายและรื้​้�อถอนอาคาร ตลอดจนการใช้​้พลั​ังงานในการขนส่​่งวั​ัสดุ​ุและขยะก่​่อสร้​้างออกจากพื้​้�นที่​่� เพื่​่�อไปธนาคารขยะ หรื​ือฝั​ังกลบ 40

41

ภาพที่​่� 2.1 การประเภทและการปล่​่อยคาร์​์บอนในกิ​ิจกรรมต่​่างๆ ตลอดวั​ัฏจั​ักรชี​ีวิ​ิตของอาคาร ที่มา: https://newbuildings.org/code_policy/embodied-carbon/

2.2 FACTORS AFFECTED CARBON EMISSION RATIO

อาคารแต่​่ละประเภทมี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝง (embodied carbon) ค่​่อนข้​้างแตกต่​่างกั​ัน จากการสำำ�รวจการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝง เฉพาะ ในส่​่วนของ Stage A (ขั้​้�นตอนการผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้าง) ของอาคาร ในประเทศสหรั​ัฐอเมริ​ิกา ดั​ังแสดงในภาพที่​่� 2.2 พบว่​่า บ้​้านพั​ักอาศั​ัย มี​ีอั​ัตราการปล่​่อยคาร์​์บอน ต่​่อพื้​้�นที่​่� ใช้​้สอยน้​้อยที่​่�สุ​ุด (ค่​่าเฉลี่​่�ยอยู่​่� ที่​่� 193 kg CO2e/ m2) ในขณะที่​่�การปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงในอาคาร สำำ�นั​ักงานอยู่​่�ที่​่� 399 kg CO2e/ m2 และอาคารที่​่�มี​ีการใช้​้งานหลาย ประเภท (mixed used) มี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงต่​่อพื้​้�นที่​่� ใช้​้สอย โดยเฉลี่​่�ย ค่​่อนข้​้างสู​ูงที่​่� 462 kg CO2e/ m2 ทั้​้�งนี้​้�เนื่​่�องจากอาคาร ขนาดใหญ่​่ ใช้​้ทรั​ัพยากรและพลั​ังงานในการก่​่อสร้​้างสู​ูงกว่​่าบ้​้าน พั​ักอาศั​ัย [2] 42

ภาพที่​่� 2.2 ผลการสำำ�รวจอั​ัตราการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงในกระบวนการผลิ​ิต และขนส่​่งวั​ัสดุ​ุของอาคารแต่​่ละประเภทในประเทศสหรั​ัฐอเมริ​ิกา ที่มา: https://digital.lib.washington.edu:443/researchworks/handle/1773/38017

43

20-25% ประเทศไทยตั้​้�งเป้​้าลดการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกให้​้ได้​้ร้​้อยละ 20-25 ภายในปี​ี พ.ศ. 2573

44

45

การลดการปล่​่อยคาร์​์บอนควรพิ​ิจารณาตลอดวงจรชี​ีวิ​ิตของอาคาร ตั้​้�งแต่​่การกำำ�หนดกรอบ แนวคิ​ิดในการออกแบบและการศึ​ึกษาความเป็​็นไปได้​้ เพื่​่�อกำำ�หนดเป้​้าหมายและใช้​้เป็​็น แนวทางในการดำำ�เนิ​ินงานเพื่​่�อลดปริ​ิมาณการปล่​่อยคาร์​์บอนตั้​้�งแต่​่กระบวนการออกแบบ และการวางผั​ังอาคาร การเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุ การขนส่​่ง การบริ​ิหารจั​ัดการงานก่​่อสร้​้าง การใช้​้ ทรั​ัพยากรของอาคาร รวมถึ​ึงการจั​ัดการของเสี​ียที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นระหว่​่างการใช้​้งานอาคารและ การทำำ�ลายอาคารหรื​ือการนำำ�กลั​ับมาใช้​้ใหม่​่ อาคารที่​่�มี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอนสู​ูง จะมี​ีการใช้​้ ทรั​ัพยากร พลั​ังงานและน้ำำ�� มาก มี​ีการใช้​้วั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างที่​่�ใช้​้พลั​ังงานสู​ูง (ในกระบวนการผลิ​ิต และขนส่​่งมายั​ังพื้​้�นที่​่�โครงการ) และก่​่อให้​้เกิ​ิดของเสี​ียจำำ�นวนมากโดยไม่​่มี​ีการนำำ�ของที่​่�ไม่​่ได้​้ ใช้​้งานแล้​้วกลั​ับมารี​ีไซเคิ​ิล อาคารทั่​่�วไปมี​ีสั​ัดส่​่วนการปล่​่อยคาร์​์บอนในการใช้​้งานอาคาร (operational carbon) คิ​ิดเป็​็นร้​้อยละ 80 ของการปล่​่อยคาร์​์บอนทั้​้�งหมด [3] อย่​่างไรก็​็ตาม สั​ัดส่ว่ นของคาร์​์บอนแฝง และคาร์​์บอนในการใช้​้งานอาคารตลอดวงจรชี​ีวิ​ิตของอาคารนั้​้�น แตกต่​่างกั​ันขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับปั​ัจจั​ัยหลายด้​้าน ได้​้แก่​่

6%-20%

CONVENTIONAL

11%-33% PASSIVE

26%-57% LOW ENERGY

74%-100% NET ZERO ENERGY

EMBODIED

OPERATIONAL

ภาพที่​่� 2.4 สั​ัดส่​่วนการปล่​่อยคาร์​์บอนในช่​่วงของการใช้​้อาคารต่​่อคาร์​์บอนแฝง ของอาคารทั่​่�วไปและอาคารที่​่�มี​ีการออกแบบให้​้ใช้​้พลั​ังงานต่ำำ�� ที่มา: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-811749-1.00004-3 [3]

1. การออกแบบอาคาร

อาคารเขี​ียวหรื​ืออาคารที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมมี​ีสั​ัดส่​่วนปริ​ิมาณการปล่​่อยคาร์​์บอนในการ ใช้​้งานอาคารลดลง ส่​่งผลให้​้สัดส่ ั ่วนของการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงเพิ่​่�มขึ้​้�น ดั​ังแสดงในภาพ 2.3 ทั้​้�งนี้​้�สั​ัดส่​่วนดั​ังกล่​่าวขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับระดั​ับความเป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม เช่​่น อาคารที่​่มี​ี� อายุ​ุการ ใช้​้งาน 20 ปี​ี ไม่​่มี​ีการใช้​้เครื่​่อ� งปรั​ับอากาศจะมี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝง คิ​ิดเป็​็นร้​้อยละ 60-70 ของปริ​ิมาณคาร์​์บอนที่​่�อาคารปล่​่อยทั้​้�งหมด [4] การปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงของอาคารที่​่�มี​ีการ ใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ (net zero energy building) มี​ีสั​ัดส่​่วนคิ​ิดเป็​็นร้​้อยละ 74-100 ดั​ังแสดงในภาพที่​่� 2.4 ในขณะที่​่ก� ารปล่​่อยคาร์​์บอนในการใช้​้งานอาคารมี​ีค่​่าต่ำำ�� มาก เนื่​่�องจาก อาคารมี​ีการใช้​้พลั​ังงานจากเชื้​้�อเพลิ​ิงฟอสซิ​ิลน้​้อยมากหรื​ือมี​ีการใช้​้พลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียนทดแทน เท่ากับปริมาณพลังงานที่อาคารใช้ ภาพที่ 2.3 ปริมาณการปล่อยคาร์บอนของอาคารทั่วไปและอาคารที่มีการออกแบบให้ใช้พลังงานต�่ำ ที่มา: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-811749-1.00004-3

46

47

2. ขนาดของอาคารและการใช้​้งานอาคาร

อาคารขนาดใหญ่​่ที่​่�มี​ีการใช้​้เครื่​่�องปรั​ับอากาศ ไฟฟ้​้าแสงสว่​่างและอุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้า เป็​็นเวลานานจะมี​ีการใช้​้พลั​ังงาน ต่​่อพื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยสู​ูงกว่​่าอาคารขนาดเล็​็กและบ้​้านพั​ักอาศั​ัย เนื่​่�องจากอาคารขนาดใหญ่​่มี​ีพื้​้�นที่​่�มากกว่​่า [5] อี​ีกทั้​้�งอาคารขนาดใหญ่​่มี​ีการใช้​้งานเครื่​่�อง ปรั​ับอากาศในช่​่วงเวลากลางวั​ัน ซึ่​่�งตั​ัวอาคารได้​้รั​ับความร้​้อนจากรั​ังสี​ีดวงอาทิ​ิตย์​์ทำำ�ให้​้ระบบ ปรั​ับอากาศใช้​้พลั​ังงานในการกำำ�จั​ัดความร้​้อนในช่​่วงเวลากลางวั​ันสู​ูงกว่​่าเวลากลางคื​ืน

3. อายุ​ุของอาคาร

ในการคำำ�นวณผลกระทบต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมตลอดวั​ัฏจั​ักรชี​ีวิ​ิตของอาคารโดยทั่​่�วไปจะกำำ�หนดให้​้ อาคารมี​ีการใช้​้งานอยู่​่�ที่​่� 60 ปี​ี ปริ​ิมาณการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงมี​ีความสั​ัมพั​ันธ์​์เชิ​ิงบวกกั​ับ อายุ​ุอาคาร ปริ​ิมาณการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงของอาคารที่​่มี​ี� อายุ​ุการใช้​้งาน 150 ปี​ี คิ​ิดเป็​็น 1.85 เท่​่าของปริ​ิมาณคาร์​์บอนแฝงของอาคารอายุ​ุ 50 ปี​ี [6] ทั้​้�งนี้​้�ค่​่าคาร์​์บอนแฝงที่​่�เพิ่​่�มขึ้​้�น เป็​็นผลจากการใช้​้พลั​ังงานเพื่​่�อบำำ�รุ​ุงรั​ักษาอุ​ุปกรณ์​์และการปรั​ับปรุ​ุงอาคารให้​้มี​ีสภาพแวดล้​้อม ที่​่�ดี​ี ปลอดภั​ัยและพร้​้อมใช้​้งาน [7]

REFERENCES

[1] Bowles, W., Cheslak, K., & Edelson, J. (2022). Lifecycle GHG Impacts in Building Codes. New Building Institute. New Buildings Institute. Available at https://newbuildings.org/resource/lifecycle-ghg-impactsin-codes/ [2] Simonen, K., Droguett, B. R., Strain, L., & McDade, E. (2017). Embodied Carbon Benchmark Study: LCA for Low Carbon Construction [Technical Report]. University of Washington. Available at https://digital.lib. washington.edu:443/researchworks/handle/1773/38017 [3] Azari, R. (2019). Chapter 5—Life Cycle Energy Consumption of Buildings; Embodied + Operational. In V. W. Y. Tam & K. N. Le (Eds.), Sustainable Construction Technologies (pp. 123–144). Butterworth-Heinemann. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-811749-1.00004-3 [4] IIEC. (2011). Addressing Climate Change with Low-Cost Green Housing. Available at https://www.worldbank.org/en/results/2011/11/15/addressing-climate-change-with-low-cost-green-housing [5] อรรจน์​์ เศรษฐบุ​ุตร. ค่​่าดั​ัชนีกี ารปลดปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ต่อ่ หั​ัวของผู้​้�ใช้​้อาคารในประเทศไทย. https://www. arch.chula.ac.th/journal/files/article/ZQ0VmfKx8ZThu94740.pdf [6] Robati, M., Daly, D., & Kokogiannakis, G. (2019). A method of uncertainty analysis for whole-life embodied carbon emissions (CO2-e) of building materials of a net-zero energy building in Australia.

Journal of Cleaner Production, 225, 541-553. Available at https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.03.339

48

49

งานออกแบบโครงการสถาปั​ัตยกรรมเพื่​่�อบรรลุ​ุความเป็​็นกลาง ทางคาร์​์บอน (carbon neutrality) มี​ีหลายระดั​ับ ซึ่​่�งอาจ พิ​ิจารณาตลอดวั​ัฏจั​ักรชี​ีวิ​ิตของอาคาร ซึ่​่�งต้​้องอาศั​ัยความ ร่​่วมมื​ือจากผู้​้�เกี่​่�ยวข้​้องหลายฝ่​่าย ได้​้แก่​่ ผู้​้�ผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้าง ผู้​้�รั​ับเหมา สถาปนิ​ิก วิ​ิศวกร และผู้​้�มี​ีส่​่วนได้​้ส่​่วนเสี​ียตลอดการ ดำำ�เนิ​ินงานของโครงการ กรณี​ีที่​่�มี​ีข้​้อจำำ�กั​ัดต่​่างๆ ผู้​้�ออกแบบ อาจมุ่​่�งเน้​้นเฉพาะการลดการปล่​่อยคาร์​์บอน ในช่​่วงการออกแบบ อาคารเพี​ียงอย่​่างเดี​ียว เนื่​่�องจากปริ​ิมาณคาร์​์บอนที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นตลอด วั​ัฏจั​ักรชี​ีวิ​ิตของอาคารส่​่วนใหญ่​่ เกิ​ิดขึ้​้�นในช่​่วงที่​่�อาคารมี​ีการ ใช้​้งานโดยเฉพาะการใช้​้พลั​ังงานไฟฟ้​้าในการทำำ�ความเย็​็น การใช้​้ พลั​ังงานทำำ�ความร้​้อนและการใช้​้ทรั​ัพยากรน้ำำ��ในอาคาร ดั​ังแสดง ในภาพที่​่� 3.1 และอาจกล่​่าวได้​้ว่​่าแนวทางในการทำำ�ให้​้อาคารมี​ี การปล่​่อยคาร์​์บอนต่ำำ�� คื​ืออาคารต้​้องมี​ีการใช้​้พลั​ังงานไฟฟ้​้าและ ทรั​ัพยากรน้ำำ��ต่ำำ��ด้​้วยเช่​่นกั​ัน การออกแบบที่​่�ดี​ีสามารถช่​่วยลดการ ปล่​่อยคาร์​์บอนได้​้ถึ​ึงร้​้อยละ 70 [1]

3

INITIAL PATHWAYS

ภาพที่ 3.1 การประเมินการปล่อยคาร์บอนในกิจกรรมต่างๆ ตลอดวัฏจักรชีวิตของอาคาร ที่มา: https://newbuildings.org/code_policy/embodied-carbon/

51

แนวคิ​ิดในการออกแบบอาคารที่​่มี​ี� ความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอน (เฉพาะส่​่วนของการใช้​้พลั​ังงาน) จะพยายามสร้​้างความสมดุ​ุลระหว่​่าง 2 ส่​่วนคื​ือ การออกแบบอาคารให้​้มี​ีการใช้​้พลั​ังงาน ต่ำำ��มาก และใช้​้พลั​ังงานที่​่�ผลิ​ิตได้​้จากแหล่​่งพลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียนที่​่�ผลิ​ิตในพื้​้�นที่​่�ตั้​้�งโครงการหรื​ือ มาจากแหล่​่งพลั​ังงานทดแทนจากพื้​้�นที่​่�บริ​ิเวณใกล้​้เคี​ียงให้​้เท่​่ากั​ับพลั​ังงานที่​่�ใช้​้ภายในอาคาร [2] ซึ่​่�งการออกแบบดั​ังกล่​่าวอยู่​่�ภายใต้​้กรอบแนวคิ​ิดการออกแบบอาคารอย่​่างยั่​่�งยื​ืนซึ่​่�งให้​้ ความสำำ�คั​ัญกั​ับการออกแบบโดยวิ​ิธี​ีธรรมชาติ​ิ (passive design) เพื่​่�อลดผลกระทบต่​่อ สิ่​่�งแวดล้​้อมจากการใช้​้ทรั​ัพยากรและพลั​ังงาน โดยมี​ีเป้​้าหมายระยะยาวให้​้มี​ีการใช้​้พลั​ังงาน สุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์

การออกแบบอาคารเพื่​่�อประหยั​ัดพลั​ังงานหรื​ืออาคารที่​่� ใช้​้พลั​ังงาน สุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ควรพิ​ิจารณาปั​ัจจั​ัยหลายด้​้านเพื่​่�อลดการใช้​้พลั​ังงาน ของเครื่​่�องปรั​ับอากาศซึ่​่�งมี​ีสั​ัดส่​่วนมากที่​่�สุ​ุดคิ​ิดเป็​็นร้​้อยละ 60-70 เมื่​่�อเที​ียบกั​ับการใช้​้พลั​ังงานในส่​่วนอื่​่�นๆ เครื่​่�องปรั​ับอากาศ ใช้​้ พลั​ังงานเพื่​่�อควบคุ​ุมอุ​ุณหภู​ูมิ​ิภายในห้​้อง/อาคารให้​้อยู่​่�ในขอบเขต อุ​ุณหภู​ูมิ​ิสภาวะน่​่าสบายที่​่� 24-26 องศาเซลเซี​ียส และมี​ีความชื้​้�น สั​ัมพั​ัทธ์​์ที่​่�ร้​้อยละ 50 ดั​ังนั้​้�น ห้​้อง/อาคารที่​่�มี​ีความร้​้อนสะสม ภายในอาคารอยู่​่�มากจะใช้​้พลั​ังงานในส่​่วนของการทำำ�ความเย็​็นมาก ด้​้วยเช่​่นกั​ัน ดั​ังนั้​้�นการออกแบบและรั​ักษาให้​้อุ​ุณหภู​ูมิ​ิอากาศภายใน ห้​้อง/อาคารเย็​็นจะช่​่วยให้​้ผู้​้� ใช้​้อาคารลดการใช้​้เครื่​่�องปรั​ับอากาศ ตามไปด้​้วย และลดความร้​้อนที่​่�สะสมภายในห้​้อง/อาคารที่​่�เกิ​ิดจาก แหล่​่งความร้​้อนภายในอาคาร เช่​่น คน การทำำ�กิ​ิจกรรม ไฟฟ้​้าแสง สว่​่างและอุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้า ดั​ังแสดงในภาพที่​่� 3.1 นอกจากนี้​้� การถ่​่ายเทความร้​้อนผ่​่านผนั​ัง และช่​่องเปิ​ิดยั​ังเป็​็นแหล่​่งความร้​้อน สำำ�คั​ัญที่​่�ส่​่งผลให้​้อุ​ุณหภู​ูมิ​ิภายในห้​้อง/อาคารสู​ูงขึ้​้�น โดยปริ​ิมาณ ความร้​้อนที่​่�ถ่​่ายเทผ่​่านกรอบอาคารคิ​ิดเป็​็นสั​ัดส่​่วนมากที่​่�สุ​ุดของ ภาระการทำำ�ความเย็​็นของเครื่​่�องปรั​ับอากาศ ดั​ังแสดงในภาพที่​่� 3.2

ภาพที่ 3.1 ที่มาและแหล่งก�ำเนิดความร้อนภายในอาคาร ที่มา: https://basc.pnnl.gov/images/sources-heat-gain-house-include-solar-gains-infiltration-conductionthrough-walls-and-roof

ภาพที่​่� 3.2 สั​ัดส่​่วนของแหล่​่งความร้​้อนที่​่�เข้​้ามาภายในอาคารและเครื่​่�องปรั​ับอากาศใช้​้พลั​ังงานในการทำำ�ความเย็​็น ทีม่ า: Bhatia, A. (2020). HVAC Made Easy: A Guide to Heating & Cooling Load Estimation. https://pdhonline.com/

52

53

3.1 DESIGN APPROACH 1. การป้​้องกั​ันปริ​ิมาณความร้​้อนเข้​้าสู่​่�ตั​ัวอาคาร

หลั​ักการสำำ�คั​ัญสำำ�หรั​ับการออกแบบอาคารประหยั​ัดพลั​ังงานในพื้​้�นที่​่�เขตร้​้อน-ชื้​้�น ผู้​้�ออกแบบ ควรให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับการป้​้องกั​ันปริ​ิมาณความร้​้อนเข้​้าสู่​่�ตั​ัวอาคารซึ่​่�งสามารถทำำ�ได้​้หลายวิ​ิธี​ี เช่​่น การลดขนาดพื้​้�นที่​่�ผนั​ังอาคารที่​่รั� ับความร้​้อนจากรั​ังสี​ีดวงอาทิ​ิตย์​์โดยตรง เช่​่น การวาง ด้​้านแคบของอาคารรู​ูปทรงสี่​่�เหลี่​่�ยมผื​ืนผ้​้าตามทิ​ิศตะวั​ันออก-ตะวั​ันตก ในขณะเดี​ียวกั​ันหาก อาคารหลั​ังนั้​้�นมี​ีการใช้​้เครื่​่�องปรั​ับอากาศเป็​็นหลั​ัก ผู้​้�ออกแบบควรคำำ�นึ​ึงถึ​ึงรู​ูปทรงอาคารด้​้วย โดยอาคารที่​่�มี​ีสั​ัดส่​่วนพื้​้�นที่​่�กรอบอาคารต่​่อพื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยรวมของอาคารน้​้อย จะมี​ีพื้​้�นที่​่�ผิ​ิวใน การรั​ับความร้​้อนจากรั​ังสี​ีดวงอาทิ​ิตย์น้์ ้อยกว่​่าอาคารที่​่มี​ีพื้​้ � �นที่​่�กรอบอาคารมาก การให้​้ร่​่มเงา โดยการปลู​ูกต้​้นไม้​้โดยรอบตั​ัวอาคาร การออกแบบแผงบั​ังแดดแนวนอนเพื่​่�อใช้​้ป้​้องกั​ันความ ร้​้อนทางทิ​ิศใต้​้ และใช้​้แผงบั​ังแดดแนวตั้​้�งเพื่​่�อกั​ันความร้​้อนทางทิ​ิศตะวั​ันออกและตะวั​ันตก การทาสี​ีผนั​ังที่​่มี​ีค่ � ่าการสะท้​้อนความร้​้อน (albedo) สู​ูง การออกแบบระบบโครงสร้​้างผนั​ัง และหลั​ังคาที่​่มี​ีค่ � า่ ความต้​้านทานความร้​้อนสู​ูง และการเลื​ือกใช้​้กระจกที่​่ที่� มี​ีค่ ่� า่ สั​ัมประสิ​ิทธ์ก์ าร บั​ังเงา (shading coefficient - SC) ต่ำำ�� เพื่​่�อลด ปริ​ิมาณรั​ังสี​ีอาทิ​ิตย์​์ (คลื่​่�นสั้​้�น) เข้​้าสู่​่�ภายใน อาคาร และมี​ีค่​่า VLT หรื​ือ Visual Light Transmission สู​ูงเพื่​่�อยอมให้​้มี​ีการมองเห็​็นแสง ภายนอกได้​้มากขึ้​้�น นอกจากการออกแบบเพื่​่�อป้​้องกั​ันความร้​้อนถ่​่ายเทผ่​่านกรอบอาคารแล้​้ว การจั​ัดวางตำำ�แหน่​่งของ พื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยอย่​่างเหมาะสม สามารถป้​้องกั​ันความร้​้อนเข้​้าสู่​่�ภายในห้​้องที่​่มี​ี� การปรั​ับอากาศได้​้ และสามารถช่​่วยลดจำำ�นวนชั่​่�วโมงการใช้​้เครื่​่อ� งปรั​ับอากาศลงด้​้วย ยกตั​ัวอย่​่างเช่​่น การกำำ�หนด ให้​้ห้อ้ งที่​่ใ� ช้​้งานไม่​่ประจำำ�หรื​ือพื้​้�นที่​่เ� ปี​ียก เช่​่น ห้​้องครั​ัว ห้​้องน้ำำ�� ห้​้องเก็​็บของเป็​็นแนวกั​ัน (buffer) ความร้​้อนเข้​้าสู่​่�พื้​้�นที่​่�ใช้​้งานหลั​ัก ตำำ�แหน่​่งของห้​้องทานอาหาร และระเบี​ียงควรอยู่​่�ทางทิ​ิศใต้​้ เพื่​่�อใช้​้เป็​็นแนวป้​้องกั​ันความร้​้อนถ่​่ายเทสู่​่�พื้​้�นที่​่ใ� ช้​้งานหลั​ัก ตำำ�แหน่​่งห้​้องนั่​่�งเล่​่นควรอยู่​่�ทิ​ิศเหนื​ือ ตำำ�แหน่​่งของห้​้องนอน และห้​้องทำำ�งานสามารถอยู่​่�ทางทิ​ิศตะวั​ันออกได้​้ เนื่​่�องจากความร้​้อน ที่​่�เข้​้าสู่​่�ห้​้องนอนในช่​่วงเช้​้าสามารถระบายออกได้​้ก่​่อนมี​ีการใช้​้งานพื้​้�นที่​่�ในช่​่วงเวลากลางคื​ืน เป็​็นต้​้น 54

ภาพที่ 3.3 ต�ำแหน่งการวางทิศทางอาคารกับความร้อนที่เข้าสู่อาคาร ที่​่�มา: https://www.yourhome.gov.au/passive-design/orientation [5]

2. การทำำ�ความเย็​็นด้​้วยวิ​ิธี​ีธรรมชาติ​ิแทนการใช้​้เครื่​่�องปรั​ับอากาศ

ผู้​้�ออกแบบควรคำำ�นึ​ึงถึ​ึงบริ​ิบทของพื้​้�นที่​่�โครงการ เช่​่น สภาพอากาศ ขนาดพื้​้�นที่​่�โครงการ และอาคารหรื​ือสิ่​่�งปลู​ูกสร้​้างข้​้างเคี​ียงโดยรอบ เนื่​่�องจากการใช้​้ลมธรรมชาติ​ินั้​้�นต้​้องมี​ีคุ​ุณภาพ อากาศที่​่ดี​ี� และไม่​่ร้​้อนหรื​ือชื้​้�นจนเกิ​ินไปทำำ�ให้​้ผู้​้�ใช้​้อาคารรู้​้�สึ​ึกไม่​่สบายได้​้ ข้​้อมู​ูลของอาคารหรื​ือ สิ่​่�งปลู​ูกสร้​้างข้​้างเคี​ียงโดยรอบอาคารช่​่วยให้​้ผู้​้�ออกแบบสามารถกำำ�หนดตำำ�แหน่​่งช่​่องเปิ​ิด และ ออกแบบครี​ีบดั​ักลม เพื่​่�อดั​ักลมเข้​้าสู่​่�ภายในอาคารได้​้ ดั​ังนั้​้�นในพื้​้�นที่​่�เมื​ืองที่​่�มี​ีความหนาแน่​่น สู​ูงและมี​ีการจราจรคั​ับคั่​่�ง การใช้​้ลมธรรมชาติ​ิ เพื่​่�อสร้​้างสภาวะน่​่าสบายสำำ�หรั​ับอาคารจึ​ึงเป็​็น ไปได้​้ค่​่อนข้​้างยากและเป็​็นเรื่​่�องที่​่�ท้​้าทายสำำ�หรั​ับผู้​้�ออกแบบ 55

2,0 00

อาคารเอสซี​ีจี​ี 100 ปี​ี และ SCG Health Center สามารถลดการปล่​่อยคาร์​์บอน ได้​้มากถึ​ึงเกื​ือบ 2,000 ตั​ันต่​่อปี​ี เที​ียบได้​้กั​ับการส่​่งมอบพื้​้�นที่​่�สี​ีเขี​ียวเท่​่ากั​ับ 1.5 เท่​่า ของสวนลุ​ุมพิ​ินี​ี คื​ืนสู่​่�สั​ังคมทุ​ุกปี​ี ไปตลอดอายุ​ุการใช้​้งาน

56

57

สำำ�หรั​ับหลั​ักการออกแบบอาคารที่​่�ใช้​้การระบายอากาศด้​้วยลมธรรมชาติ​ิ ผู้​้�ออกแบบควร ให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับขนาดและพื้​้�นที่​่�ช่​่องเปิ​ิด อาคารควรมี​ีพื้​้�นที่​่�ช่​่องเปิ​ิดขนาดใหญ่​่เพื่​่�อให้​้ลม เคลื่​่�อนที่​่�เข้​้าสู่​่�ภายในห้​้องได้​้มาก และมี​ีตำำ�แหน่​่งของช่​่องเปิ​ิดแบบเยื้​้�องกั​ัน (cross ventilation) เพื่​่�อให้​้ลมสามารถเคลื่​่�อนที่​่�ผ่​่านพื้​้�นที่​่�ใช้​้งานได้​้อย่​่างทั่�ว่ ถึ​ึง สำำ�หรั​ับห้​้องที่​่�มี​ีผนั​ังเพี​ียงด้​้าน เดี​ียวการทำำ�ช่​่องเปิ​ิด 1 ช่​่องไม่​่สามารถช่​่วยให้​้ลมเคลื่​่�อนที่​่�เข้​้าห้​้องได้​้ ผู้​้�ออกแบบควรทำำ�ช่​่อง เปิ​ิด 2 ช่​่องและออกแบบครี​ีบอาคารอยู่​่�ระหว่​่างช่​่องเปิ​ิด หรื​ือการยื่​่�นองค์​์ประกอบของผนั​ัง อาคารเพื่​่�อสร้​้างความแตกต่​่างของความดั​ันอากาศบริ​ิเวณช่​่องเปิ​ิดทั้​้�งสองช่​่องได้​้

SINGLE OPENING

TWO OPENINGS-SAME WALL

ความท้​้าทายของการใช้​้ลมธรรมชาติ​ิในอาคารในสภาพภู​ูมิ​ิอากาศเขตร้​้อน-ชื้​้�นที่​่�มี​ีอุ​ุณหภู​ูมิ​ิ อากาศในช่​่วงเวลากลางวั​ันค่​่อนข้​้างสู​ูงเกิ​ินขอบเขตอุ​ุณหภู​ูมิ​ิสบายตลอดทั้​้�งปี​ี การสร้​้างพื้​้�นที่​่�สี​ี เขี​ียวขนาดใหญ่​่ การปลู​ูกต้​้นไม้​้ การสร้​้างบ่​่อน้ำำ��ลึ​ึก และการระเหยของน้ำำ��หรื​ือการพ่​่นละออง น้ำำ��เป็​็นอี​ีกแนวทางเพื่​่�อช่​่วยให้​้อุ​ุณหภู​ูมิ​ิอากาศของสภาพแวดล้​้อมเย็​็นลงได้​้ประมาณ 3-4 องศาเซลเซี​ียส [7] และเมื่​่�ออากาศร้​้อนเคลื่​่�อนที่​่�ผ่​่านพื้​้�นที่​่�ที่​่�มี​ีการออกแบบดั​ังกล่​่าวอุ​ุณหภู​ูมิ​ิ จะถู​ูกปรั​ับลดให้​้เย็​็นลงและสามารถนำำ�อากาศเย็​็นดั​ังกล่​่าวมาใช้​้ระบายอากาศและสร้​้างสภาวะ น่​่าสบายแก่​่ผู้​้�ใช้​้อาคารได้​้

TWO OPENINGS WITH WINGS

3. การออกแบบที่​่�ยื​ืดหยุ่​่�นและเปลี่​่�ยนแปลงการใช้​้งานได้​้

แนวคิ​ิดการออกแบบที่​่ยื� ดื หยุ่​่�นและปรั​ับเปลี่​่ย� นได้​้ ได้​้รับั ความนิ​ิยมมากขึ้​้น� สำำ�หรั​ับการออกแบบ พื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยในเมื​ืองที่​่�มี​ีข้​้อจำำ�กั​ัดเรื่​่�องขนาดพื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยและราคาที่​่�ดิ​ินค่​่อนข้​้างสู​ูง การปรั​ับเปลี่​่�ยนพื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยมี​ีหลายระดั​ับตั้​้�งแต่​่การปรั​ับเปลี่​่�ยนอย่​่างง่​่าย ไปจนถึ​ึงการจั​ัดเรี​ียงพื้​้�นที่​่� ใหม่​่ที่​่�มี​ีความซั​ับซ้​้อนและการปรั​ับเปลี่​่�ยนโครงสร้​้างอาคาร แนวคิ​ิดนี้​้�สามารถช่​่วยลดพลั​ังงาน และทรั​ัพยากรที่​่�ใช้​้ในการรื้​้�อถอนอาคารเดิ​ิมและการก่​่อสร้​้างอาคารขึ้​้�นใหม่​่ รวมทั้​้�งการกำำ�จั​ัด ซากขยะจากการรื้​้�อถอนอาคารได้​้ นอกจากนี้​้�ยั​ังช่​่วยให้​้ผู้​้�ซื้​้�อประหยั​ัดค่​่าใช้​้จ่​่ายในระยะยาว หากต้​้องการปรั​ับเปลี่​่�ยนการใช้​้งานพื้​้�นที่​่�ใหม่​่ หรื​ือต้​้องการขยายพื้​้�นที่​่�ใช้​้งานเพื่​่�อรองรั​ับ จำำ�นวนสมาชิ​ิกในครอบครั​ัวเพิ่​่�มขึ้​้�น การออกแบบสามารถทำำ�ได้​้โดยการปรั​ับเปลี่​่�ยน และ เคลื่​่�อนย้​้ายเฟอร์​์นิ​ิเจอร์​์ภายในห้​้องเพื่​่�อรองรั​ับการใช้​้งานที่​่�หลากหลาย [8] หรื​ือการต่​่อเติ​ิม โมดู​ูล่​่าร์​์พื้​้�นที่​่�ใช้​้งานเพื่​่�อเพิ่​่�มพื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยตามความต้​้องการของผู้​้�อยู่​่�อาศั​ัย ดั​ังแสดงใน ภาพที่​่� 3.5

TWO OPENINGS ADJUCENT WALLS

TWO OPENINGS-OPPOSITE WALLS

ภาพที่ 3.4 ลักษณะการเคลื่อนที่ของอากาศผ่านช่องเปิดอาคาร ที่​่�มา: https://indiansustainability.wordpress.com/2015/08/04/importance-of-cross-ventilation/ [6]

58

59

4. การเลื​ือกใช้​้เทคโนโลยี​ี ในงานระบบภายในอาคาร

ภาพที่​่� 3.5 แนวทางการออกแบบและปรั​ับเปลี่​่�ยนพื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยของห้​้องพั​ักอาศั​ัยเพื่​่�อรองรั​ับกิ​ิจกรรมที่​่�หลากหลายของโปรเจกต์​์ AD-APT ที่​่�มา: https://www.woodsbagot.com/journal/ad-apt-how-will-buildings-adapt-to-the-new-realities-of-home-as/ [8]

ภายหลั​ังที่​่มี​ี� การใช้​้การออกแบบแบบ passive ตามหั​ัวข้​้อก่​่อนหน้​้าแล้​้ว หากยั​ังมี​ีความต้​้องการ หรื​ือภาระพลั​ังงานที่​่�คงเหลื​ืออยู่​่� การออกแบบแบบ active จะมี​ีความจำำ�เป็​็นและได้​้รั​ับการ พิ​ิจารณาในการออกแบบอย่​่างเหมาะสมตามหลั​ักวิ​ิศวกรรม ไม่​่ว่​่าจะเป็​็นระบบปรั​ับอากาศ และระบายอากาศ ระบบไฟฟ้​้าแสงสว่​่าง ระบบขนส่​่งภายในอาคาร ระบบปั้​้ม� น้ำำ�� และอื่​่น� ๆ ซึ่​่ง� ในงานระบบเหล่​่านี้​้� ค่​่าประสิ​ิทธิภิ าพการใช้​้พลั​ังงานเป็​็นหั​ัวข้​้อสำำ�คัญ ั ในการพิ​ิจารณาเลื​ือกใช้​้ แต่​่ทั้​้�งนี้​้�ด้​้วยเทคโนโลยี​ีที่​่�พั​ัฒนาขึ้​้�นเรื่​่�อยๆ เทคโนโลยี​ีที่​่�พลิ​ิกผั​ัน (disruptive technology) ได้​้เข้​้ามาปรั​ับเปลี่​่�ยนหลั​ักการออกแบบงานระบบต่​่างๆ นี้​้� เช่​่น การปรั​ับเปลี่​่�ยนจากการทำำ� ความเย็​็นผ่​่านอากาศเป็​็นตั​ัวกลางเปลี่​่ย� นไปเป็​็นการทำำ�ความเย็​็นผ่​่านการแผ่​่รังั สี​ี การนำำ�ความ เย็​็นที่​่เ� หลื​ือทิ้​้�งกลั​ับมาใช้​้ใหม่​่ การกั​ักเก็​็บความเย็​็นในช่​่วงไม่​่ใช้​้งานไปใช้​้ในช่​่วงเวลาที่​่ต้� อ้ งการ การใช้​้เทคโนโลยี​ีเซนเซอร์​์ (sensor technology) มาทำำ� Real-time feedback control หรื​ือ การสั่​่�งให้​้ทำำ�งานเฉพาะบางช่​่วงเวลาที่​่�ต้​้องการเท่​่านั้​้�น การใช้​้เทคโนโลยี​ี AI (Artificial Intelligence) มาช่​่วยควบคุ​ุมการทำำ�งานให้​้ได้​้ประสิ​ิทธิ​ิภาพสู​ูงสุ​ุดตลอดเวลา การทำำ�การบำำ�รุ​ุง รั​ักษาเชิ​ิงคาดการณ์​์ (predictive maintenance) ให้​้ระบบอยู่​่�ในสภาพที่​่�ดี​ีที่​่�สุ​ุดเสมอ เป็​็นต้​้น ซึ่​่�งหากมี​ีการเลื​ือกใช้​้เทคโนโลยี​ีเหล่​่านี้​้�ที่​่�เหมาะสม งานระบบจะมี​ีโอกาสในการลดการใช้​้ พลั​ังงานในอาคารได้​้สูงู สุ​ุดถึ​ึง 70% เลยที​ีเดี​ียว

3.2 EMBODIED CARBON

ภาพที่​่� 3.6 แนวคิ​ิดการออกแบบพื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยและการเชื่​่�อมต่​่อการใช้​้งานของแต่​่ละยู​ูนิตข ิ องโครงการ Nano Rescue House ที่มา: https://inhabitat.com/nano-rescue-house-provides-flexible-emergency-housing/new-2-82/ [9]

60

จากข้​้อมู​ูลของ Rocky Mountain Institute [10] พิ​ิจารณา ปริ​ิมาณการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝง (embodied carbon) ของแต่​่ละ ช่​่วงของวงจรชี​ีวิ​ิตของอาคารพบว่​่า ในขั้​้�นตอนของการผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุ ก่​่อสร้​้าง มี​ีสั​ัดส่​่วนของคาร์​์บอนแฝงอยู่​่�ที่​่� 65% - 85% ช่​่วงของ การขนส่​่งและการติ​ิดตั้​้�ง อยู่​่�ที่​่� 6%-10%, ช่​่วงของการใช้​้งาน อาคารและบำำ�รุ​ุงรั​ักษาอยู่​่�ที่​่� 8%-15% และขั้​้�นตอนการจั​ัดการ ของเหลื​ือใช้​้ (waste) หรื​ือ End-of-life อยู่​่�ที่​่� 3%-15% 61

ดั​ังนั้​้�น เพื่​่�อให้​้เกิ​ิดการลดการปล่​่อยคาร์​์บอนอย่​่างยั่​่�งยื​ืน เจ้​้าของอาคาร ผู้​้�พั​ัฒนาอาคาร ผู้​้�ออกแบบและผู้​้�ผลิ​ิตสิ​ินค้​้าต้​้องร่​่วมมื​ือกั​ัน เพื่​่�อให้​้ไปถึ​ึงเป้​้าหมายในด้​้านคาร์​์บอนสุ​ุทธิ​ิ เป็​็นศู​ูนย์​์หรื​ืออื่​่�นๆ ที่​่�ตั้​้�งไว้​้ โดยมาตรการสำำ�หรั​ับอาคารในการลดสั​ัดส่​่วนของคาร์​์บอนแฝง ประกอบไปด้​้วยมาตรการต่​่างๆ ได้​้แก่​่

1. การเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุดู​ูดซั​ับคาร์​์บอน (carbon sink) และมี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอนต่ำำ�� (materials with low-carbon footprint) 1.1. วั​ัสดุ​ุดู​ูดซั​ับคาร์​์บอน (carbon sink building materials)

ภาพที่ 3.7 การประเมินวงจรชีวิตอาคาร ที่มา: https://rmi.org/embodied-carbon-101/ [10]

จะเห็​็นได้​้ว่​่าสั​ัดส่​่วนของการผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้าง เป็​็นสั​ัดส่​่วนที่​่�ใหญ่​่และมี​ีความสำำ�คั​ัญ ดั​ังนั้​้�น การลดการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝง ของวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างจึ​ึงเป็​็นหั​ัวใจสำำ�คั​ัญของการลดคาร์​์บอนสะสม ตั้​้�งต้​้นในอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้าง เมื่​่�อพิ​ิจารณาถึ​ึงงานก่​่อสร้​้าง จากการศึ​ึกษาของ The London Energy Transformation Initiative (LETI) [11] พบว่​่างานโครงสร้​้างมี​ีสั​ัดส่​่วน ของคาร์​์บอนแฝงสู​ูงถึ​ึง 65% แบ่​่งเป็​็นงานโครงสร้​้าง (superstructure) 48% และ งาน ฐานราก (substructure) 17%

ภาพที่ 3.8 สัดส่วนการปล่อยคาร์บอนสะสมตั้งต้น ที่มา: https://www.twinfm.com/article/how-to-reduce-a-buildings-whole-life-carbon [11]

62

คื​ือวั​ัสดุ​ุที่​่�ส่​่วนมากทำำ�มาจากวั​ัสดุ​ุประเภทไม้​้ (harvested wood products – HWPs) เนื่​่�องจากผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ จากไม้​้ที่​่�มาจากป่​่า ที่​่�มี​ีการจั​ัดการที่​่�ดี​ี (sustainable sources) ทำำ�มา จากต้​้นไม้​้ ซึ่​่�งมี​ีการกั​ักเก็​็บก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ จากกระบวนการสั​ังเคราะห์​์แสง (photosynthesis) ทั้​้�งนี้​้� 50% โดยน้ำำ��หนั​ักแห้​้ง (dry weight) ของไม้​้ คื​ือ คาร์​์บอน และจากการศึ​ึกษาพบว่​่า ไม้​้ขนาด 1 ลู​ูกบาศก์​์เมตรมี​ีปริ​ิมาณคาร์​์บอนเท่​่ากั​ับก๊​๊าซโซลี​ีน จำำ�นวน 350 ลิ​ิตร [12] วั​ัสดุ​ุจำำ�พวก HWPs สามารถใช้​้งานได้​้ในรู​ูปแบบต่​่างๆ เช่​่น พื้​้�น วั​ัสดุ​ุปิ​ิดผิ​ิว (cladding materials) กรอบหน้​้าต่​่าง ประตู​ู เฟอร์​์นิ​ิเจอร์​์ รวมไปถึ​ึง วั​ัสดุ​ุโครงสร้​้างต่​่างๆ เช่​่น เสา และคาน ปั​ัจจุ​ุบั​ันวั​ัสดุ​ุจำำ�พวกไม้​้ไผ่​่ กำำ�ลั​ังได้​้รั​ับความสนใจ เป็​็นอย่​่างมาก เนื่​่�องจากเป็​็นพื​ืชที่​่�โตไวสามารถผลิ​ิตทดแทนได้​้ (renewable) พบได้​้ ในหลากหลายภู​ูมิอิ ากาศทั่​่ว� โลก และมี​ีความแข็​็งแรง คงทน ตั​ัวอย่​่างเช่​่น ไม้​้ไผ่​่ลามิ​ิเนต (laminated bamboo) มี​ีความทนทานมากกว่​่า soft steel หรื​ือ เหล็​็กที่​่�มี​ีคาร์​์บอนอยู่​่� เพี​ียงเล็​็กน้​้อย และตั​ัวพื้​้�นผิ​ิวเองมี​ีความแข็​็งแรงมากกว่​่าไม้​้โอ๊​๊คแดง (red oak timber) และไฟเบอร์​์กลาส (fiberglass)

1.2. วั​ัสดุ​ุที่​่�มี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอนต่ำำ�� (low carbon building materials and products)

วั​ัสดุ​ุต่​่างชนิ​ิดกั​ันมี​ีปริ​ิมาณการปล่​่อยคาร์​์บอนแตกต่​่างกั​ันออกไป ตามประเภทของวั​ัสดุ​ุ และกระบวนการผลิ​ิตที่​่�แตกต่​่างกั​ัน วั​ัสดุ​ุที่​่�ใช้​้พลั​ังงานในการผลิ​ิตสู​ูงทำำ�ให้​้มี​ีค่​่าการปล่​่อย ก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ค่​่อนข้​้างสู​ูง ในขณะเดี​ียวกั​ัน วั​ัสดุ​ุที่​่�มาจากธรรมชาติ​ิ และวั​ัสดุ​ุ ที่​่�มี​ีส่​่วนผสมของวั​ัสดุ​ุรี​ีไซเคิ​ิล หรื​ือ วั​ัตถุ​ุพลอยได้​้ (by-products) ต่​่างๆ จะเป็​็นวั​ัสดุ​ุที่​่�มี​ี การปล่​่อยปริ​ิมาณคาร์​์บอนต่ำำ�� The Construction Material Pyramid จาก The Royal Danish Academy – Architecture, Design, Conservation แสดงให้​้เห็​็นว่​่า เมื่​่�อพิ​ิจารณา เฉพาะขั้​้�นตอนการผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้าง (A1-A3) ในปริ​ิมาณของวั​ัสดุ​ุที่​่� 1 ลู​ูกบาศก์​์เมตร พบว่​่า กลุ่​่�มวั​ัสดุ​ุจำำ�พวกโลหะมี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงสู​ูงสุ​ุด คื​ือกลุ่​่�มวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างที่​่�มี​ีการ ปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงสู​ูงมาก ได้​้แก่​่ แผ่​่นอะลู​ูมิ​ิเนี​ียม (aluminium sheet) เป็​็นวั​ัสดุ​ุที่​่�มี​ี ค่​่าการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงสู​ูงสุ​ุดที่​่� 28,242.0 kg CO2e รองลงมาคื​ือแผ่​่นเหล็​็ก (roof panel steel) 26,578.0 kg CO2e, แผ่​่นเหล็​็กกั​ัลวาไนซ์​์ (galvanized steel) 22,923.1 kg CO2e, แผ่​่นทองแดง (copper sheet) 12,433.6 kg CO2e และแผ่​่นสั​ังกะสี​ี (zinc) 12,209.4 kg CO2e 63

25 93

ประเทศไทยตั้​้�งเป้​้าหมายความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอน (Carbon Neutrality) ในปี​ี พ.ศ. 2593

64

65

ในขณะเดี​ียวกั​ันกลุ่​่�มวั​ัสดุ​ุที่​่�ผลิ​ิตจากวั​ัสดุ​ุไม้​้จากธรรมชาติ​ิ และมี​ีส่​่วนผสมของวั​ัสดุ​ุรี​ีไซเคิ​ิล เป็​็นกลุ่​่�มที่​่�มี​ีค่​่าการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงต่ำำ�� ได้​้แก่​่ กำำ�แพงผนั​ังดิ​ินอั​ัดแน่​่น (ammed earth wall) 9.3 kg CO2e, (wool paper) 6.2 kg CO2e และอิ​ิฐที่​่�นำำ�กลั​ับมาใช้​้ใหม่​่ อยู่​่�ที่​่� 4.9 kg CO2e นอกจากนี้​้�ยั​ังมี​ีวั​ัสดุ​ุที่​่�มี​ีค่​่าการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงน้​้อยกว่​่าศู​ูนย์​์ หรื​ือช่​่วย ในการดู​ูดซั​ับคาร์​์บอนได้​้ด้​้วย ยกตั​ัวอย่​่างเช่​่น วั​ัสดุ​ุจำ�ำ พวกฟาง (straw) ที่​่�มี​ีค่​่าการปล่​่อย คาร์​์บอนสะสมตั้​้�งต้​้น -128.2 kg CO2e, ฉนวนที่​่ทำ� ำ�งานเศษไม้​้ (wood fibre insulation) -173.1 kg CO2e, แผ่​่นไม้​้อัดั (wood fibre board) -182.9 kg CO2e, แผ่​่นไม้​้สังั เคราะห์​์ (modified wood) -519.0 kg CO2e, ไม้​้อัดั (plywood) -649.0 kg CO2e, ไม้​้ MDF -669.0 kg CO2e, และไม้​้โอ้​้ค (oak tree) มี​ีค่​่าการปล่​่อยคาร์​์บอนสะสมตั้​้�งต้​้น ที่​่� -1063.0 kg CO2e

ปั​ัจจุ​ุบั​ันผู้​้�ผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างได้​้มี​ีการพั​ัฒนาการออกแบบและเทคโนโลยี​ีการผลิ​ิตสิ​ินค้​้า เพื่​่�อ ให้​้มี​ีค่​่าการปล่​่อยคาร์​์บอน น้​้อยลงเมื่​่�อเปรี​ียบเที​ียบกั​ับวั​ัสดุ​ุที่​่�มี​ีหน้​้าที่​่�การทำำ�งานเหมื​ือนกั​ัน กระบวนการผลิ​ิตที่มี​ี่� การปรั​ับปรุ​ุง ตั​ัวอย่​่างเช่​่น การลดการใช้​้พลั​ังงานในการผลิ​ิตด้​้วยการ ใช้​้พลั​ังงานความร้​้อนกลั​ับมาใช้​้ใหม่​่ หรื​ือการใช้​้พลั​ังงานทดแทนในการผลิ​ิต การปรั​ับปรุ​ุง กระบวนการผลิ​ิตที่​่�มี​ีการลดการใช้​้พลั​ังงานน้ำำ�� และขยะในการผลิ​ิต และรวมไปถึ​ึงการ ออกแบบผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ให้​้มี​ีความสามารถ ในการประหยั​ัดพลั​ังงาน ประหยั​ัดน้ำำ�� การออกแบบ ให้​้ผลิตภั ิ ัณฑ์​์มี​ีอายุ​ุการใช้​้งานนานขึ้​้�น การนำำ�กลั​ับมาใช้​้ใหม่​่ได้​้ การใช้​้ทรั​ัพยากรธรรมชาติ​ิ น้​้อยลง และการใช้​้ส่​่วนผสมของวั​ัสดุ​ุธรรมชาติ​ิ เป็​็นต้​้น ยกตั​ัวอย่​่างเช่​่น วั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างที่​่�มี​ี การปล่​่อย ก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ค่อ่ นข้​้างมาก ได้​้แก่​่ คอนกรี​ีต กระบวนการผลิ​ิตซิเิ มนต์​์ เป็​็น 5% ของการปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ของทั้​้�งโลก โดย 80-90% ปล่​่อยระหว่​่าง กระบวนการผลิ​ิตปูนู เม็​็ด (clinker) [14] การลดการปล่​่อยคาร์​์บอนของซิ​ิเมนต์​์ คื​ือการใช้​้วัสั ดุ​ุ ทดแทนต่​่างๆ เช่​่น ปอซโซลาน (pozzolan), granulated slag, ซิ​ิลิกิ าฟู​ูม (silica fume), และเถ้​้าลอยจากถ่​่านหิ​ิน (coal fly ash) ผสมเข้​้าไปในกระบวนการผลิ​ิตปู​ูนเม็​็ด

THE CONSTRUCTION MATERIAL PYRAMID THE DETAIL IS CRUCIAL

ตั​ัวอย่​่างสิ​ินค้​้าวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างที่​่�เป็​็นชนิ​ิดปล่​่อยคาร์​์บอนต่ำำ�� (low carbon) ที่​่�นิ​ิยมใช้​้ ในอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้าง ได้​้แก่​่ 1. อิ​ิฐคาร์​์บอนต่ำำ�� (low-carbon bricks)

การพั​ัฒนาอิ​ิฐผสมให้​้มี​ีอั​ัตราส่​่วนของวั​ัสดุ​ุที่​่�เวี​ียนกลั​ับมาใช้​้ใหม่​่ เช่​่น เถ้​้าลอย (fly ash) เพิ่​่�มมากขึ้​้�น แต่​่ยั​ังคงมี​ีความแข็​็งแรงที่​่�สามารถใช้​้งานได้​้ ทำำ�ให้​้การปล่​่อยคาร์​์บอนสะสม ตั้​้�งต้​้นลดลงเมื่​่�อเที​ียบกั​ับอิ​ิฐทั่​่�วๆ ไป โดยเถ้​้าลอยเป็​็นเถ้​้าถ่​่านหิ​ินชนิ​ิดหนึ่​่�งซึ่​่�งเป็​็นวั​ัตถุ​ุ พลอยได้​้ จากกระบวนการผลิ​ิตกระแสไฟฟ้​้าด้​้วยการใช้​้ถ่​่านหิ​ินเป็​็นเชื้​้�อเพลิ​ิงในการ เผาไหม้​้ (combustion process) [15]

2. คอนกรี​ีตและซิ​ิเมนต์​์คาร์​์บอนต่ำำ�� (green cement and concrete)

ซึ่​่�งพั​ัฒนาจากการผสมวั​ัสดุ​ุที่​่�เป็​็นวั​ัตถุ​ุพลอยได้​้จากอุ​ุตสาหกรรม และวั​ัสดุ​ุรี​ีไซเคิ​ิล ตั​ัวอย่​่างเช่​่น ซิ​ิเมนต์​์และคอนกรี​ีตผสมเถ้​้าลอย และ granulated blast-furnace slag หรื​ือ washed copper slag สำำ�หรั​ับทดแทนทรายเป็​็นต้​้น

3. กระเบื้​้�องเซรามิ​ิคคาร์​์บอนต่ำำ�� (green tile)

ด้​้วยส่​่วนผสมของวั​ัสดุ​ุรี​ีไซเคิ​ิลในกระบวนการผลิ​ิตกระเบื้​้�อง ทั้​้�งในรู​ูปแบบของ postrecycled (รี​ีไซเคิ​ิลจากวั​ัสดุ​ุซึ่​่�งถึ​ึงผู้​้�บริ​ิโภคแล้​้ว) และ pre-recycled (รี​ีไซเคิ​ิลจากวั​ัสดุ​ุ ในโรงงานอุ​ุตสาหกรรม) ภาพที่ 3.9 The Construction Material Pyramid ที่​่�มา: https://www.materialepyramiden.dk/ [13]

66

67

4. โลหะรี​ี ไซเคิ​ิล (recycled metals)

ด้​้วยกระบวนการผลิ​ิตโลหะมี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอนค่​่อนข้​้างมากจากการผลิ​ิตที่​่�ใช้​้ความ ร้​้อน อย่​่างไรก็​็ตาม สามารถลดการปล่​่อยคาร์​์บอนแฝงได้​้จากการลดการใช้​้พลั​ังงาน ในการผลิ​ิต ด้​้วยการใช้​้วั​ัสดุ​ุรี​ีไซเคิ​ิล ทั้​้�งนี้​้�เนื่​่�องจากคุ​ุณสมบั​ัติ​ิของโลหะรี​ีไซเคิ​ิลยั​ังคงมี​ี เหมื​ือนเดิ​ิมเมื่​่�อเที​ียบกั​ับโลหะใหม่​่ (virgin materials) [16] หรื​ือการใช้​้ใหม่​่ (reuse) ของวั​ัสดุ​ุพวกโลหะก็​็สามารถลดการปล่​่อยคาร์​์บอนได้​้เช่​่นเดี​ียวกั​ัน

2. การเลื​ือกใช้​้สิ​ินค้​้าที่​่�ผลิ​ิตในประเทศ (local products)

เพื่​่�อประโยชน์​์ในการลดการปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ระหว่​่างการขนส่​่ง ตั้​้�งแต่​่การขนส่​่ง วั​ัตถุ​ุดิ​ิบไปที่​่�โรงงานผลิ​ิต และการขนส่​่งสิ​ินค้​้าไปใช้​้งาน การเลื​ือกใช้​้สิ​ินค้​้าที่​่มี​ี� ระยะทางการ ขนส่​่งสั้​้�น และ/หรื​ือการเลื​ือกใช้​้สิ​ินค้​้าที่​่มี​ี� การขนส่​่งด้​้วยยานพาหนะที่​่ปล่ � ่อยคาร์​์บอนต่ำำ�� ก็​็จะมี​ีส่​่วนในการลดการปล่​่อยคาร์​์บอนอี​ีกด้​้วย

3. การเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุที่​่�มี​ีเทคโนโลยี​ีการผลิ​ิตและติ​ิดตั้​้�งที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม (environmental performance of the production chains)

เทคโนโลยี​ีการผลิ​ิตที่ทำ่� �ำ ให้​้การปล่​่อยคาร์​์บอนของวั​ัสดุ​ุก่อ่ สร้​้างลดลง เช่​่น วั​ัสดุ​ุก่อ่ สร้​้างที่​่มี​ี� การใช้​้พลั​ังงานสะอาด (renewable energy) ในการผลิ​ิต หรื​ือการนำำ�ของเหลื​ือใช้​้ (waste) ระหว่​่างกระบวนการผลิ​ิตกั​ับมาใช้​้ใหม่​่ เพื่​่�อลดการก่​่อให้​้เกิ​ิดของเหลื​ือใช้​้ในการผลิ​ิต เช่​่น เดี​ียวกั​ันกั​ับในระหว่​่างกระบวนการก่​่อสร้​้าง เครื่​่�องจั​ักร เครื่​่�องมื​ือที่​่�เลื​ือกใช้​้ก็​็มี​ีส่​่วนสำำ�คั​ัญ ในการช่​่วยลดการปล่​่อยคาร์​์บอนเช่​่นเดี​ียวกั​ัน เทคโนโลยี​ีการก่​่อสร้​้างที่​่�ใช้​้ระบบไฟฟ้​้าแทน ระบบน้ำำ��มั​ันเชื้​้�อเพลิ​ิง หรื​ือการใช้​้เชื้​้�อเพลิ​ิงชี​ีวภาพในการผลิ​ิตก็​็ทำำ�ให้​้ปริ​ิมาณคาร์​์บอนลดลง เช่​่นเดี​ียวกั​ัน

4. การยึ​ึดหลั​ักการด้​้านเศรษฐกิ​ิจหมุ​ุนเวี​ียน (circular economy principles)

นอกจากเทคโนโลยี​ีในการติ​ิดตั้​้�งที่​่�เป็​็นมิ​ิตรกั​ับสิ่​่�งแวดล้​้อมการลดปริ​ิมาณขยะที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นใน โครงการหรื​ือในการก่​่อสร้​้าง ก็​็ทำำ�ให้​้ปริ​ิมาณคาร์​์บอนลดลงเช่​่นกั​ัน เนื่​่�องจากทำำ�ให้​้ค่​่าใช้​้จ่​่าย และขั้​้�นตอนในการดำำ�เนิ​ินการต่​่างๆ ลดลงการป้​้องกั​ันการเกิ​ิดของเหลื​ือใช้​้ (waste prevention) เป็​็นหั​ัวใจในการลดการเกิ​ิดของเหลื​ือใช้​้ เช่​่น โครงการก่​่อสร้​้างที่​่มี​ี� การวางแผนที่​่�ดี​ี การออกแบบ การประเมิ​ิน การใช้​้วั​ัสดุ​ุให้​้มี​ีความแม่​่นยำำ�เป็​็นสิ่​่�งที่​่�ความสำำ�คั​ัญ ทั้​้�งนี้​้�เพื่​่�อลด การเกิ​ิดของเหลื​ือใช้​้ที่​่�จะเกิ​ิดขึ้​้�นในโครงการ หรื​ือการใช้​้สิ​ินค้​้าประเภท modular system สิ​ินค้​้าถอดประกอบได้​้ จะมี​ีปริ​ิมาณคาร์​์บอนแฝงน้​้อยกว่​่าสิ​ินค้​้าวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างที่​่�มี​ีการติ​ิดตั้​้ง� หน้​้า งาน ถั​ัดมาคื​ือการพิ​ิจารณาการนำำ�วัสั ดุ​ุก่อ่ สร้​้างกลั​ับมาใช้​้ใหม่​่ (reuse of building component) โดยการใช้​้ประโยชน์​์จากวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างที่​่ยั� ังคงมี​ีคุ​ุณภาพให้​้เกิ​ิดประโยชน์​์สู​ูงสุ​ุด และลำำ�ดั​ับต่​่อ มาคื​ือการพิ​ิจารณาการนำำ�วั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างที่​่�ใช้​้งานเสร็​็จแล้​้วไปเข้​้าสู่​่�กระบวนการรี​ีไซเคิ​ิล ซึ่​่�งจะ เป็​็นการช่​่วยลดคาร์​์บอนแฝงในอาคารได้​้ตลอดทั้​้�งวงจรชี​ีวิ​ิตของอาคาร

การเลื​ือกใช้​้ระบบปรั​ับอากาศ 3.3 ระบบไฟฟ้​้าแสงสว่​่างและอุ​ุปกรณ์​์ เครื่​่อ� งใช้​้ไฟฟ้​้าประสิ​ิทธิภิ าพสู​ูง การออกแบบและเลื​ือกระบบปรั​ับอากาศเป็​็นปั​ัจจั​ัยสำำ�คั​ัญในการประหยั​ัดพลั​ังงานของอาคาร ในการคำำ�นวณขนาดของเครื่​่�องปรั​ับอากาศพิ​ิจารณาจากปริ​ิมาณความร้​้อนที่​่�มี​ีอยู่​่�ภายในห้​้อง ปริ​ิมาตรห้​้อง และผนั​ังภายนอกอาคารที่​่�ได้​้รั​ับความร้​้อนจากรั​ังสี​ีดวงอาทิ​ิตย์​์ หรื​ือผนั​ังด้​้าน ที่​่ติ� ิดกั​ับห้​้องที​ี่​่�มี​ีแหล่​่งกำำ�เนิ​ิดความร้​้อน ห้​้องที่​่มี​ีปริ � ิมาตรมากมี​ีแหล่​่งกำำ�เนิ​ิดความร้​้อนภายใน ห้​้องมาก และมี​ีช่​่องเปิ​ิดกว้​้างซึ่​่ง� รั​ับความร้​้อนจากภายนอกต้​้องการเครื่​่อ� งปรั​ับอากาศขนาดใหญ่​่ กว่​่าห้​้องด้​้านในอาคารและมี​ีแหล่​่งกำำ�เนิ​ิดความร้​้อนน้​้อย ในปั​ัจจุ​ุบั​ันเครื่​่�องปรั​ับอากาศที่​่�มี​ีขาย ตามท้​้องตลาดมี​ีการพั​ัฒนาประสิ​ิทธิ​ิภาพสู​ูงกว่​่าฉลากเบอร์​์ 5 การพิ​ิจารณาประสิ​ิทธิ​ิภาพของ เครื่​่อ� งปรั​ับอากาศพิ​ิจารณาจากค่​่าประสิ​ิทธิภิ าพการใช้​้พลั​ังงานตามฤดู​ูกาลของเครื่​่อ� งปรั​ับอากาศ (seasonal energy efficiency ratio – SEER) หรื​ือค่​่าประสิ​ิทธิ​ิภาพการประหยั​ัดพลั​ังงาน ภายใต้​้อุ​ุณหภู​ูมิ​ิภายนอกคงที่​่� (energy efficiency ratio – EER) ซึ่​่�งคิ​ิดจากอั​ัตราส่​่วนของ ปริ​ิมาณทำำ�ความเย็​็นซึ่​่�งมี​ีหน่​่วยเป็​็นบี​ีที​ียู​ู (BTU) ต่​่อกำำ�ลั​ังไฟฟ้​้าที่​่�เครื่​่�องปรั​ั​ั�บอากาศใช้​้ใน การทำำ�ความเย็​็น มี​ีหน่​่วยเป็​็นวั​ัตต์​์ต่​่อชั่​่�วโมง เครื่​่�องปรั​ับอากาศที่​่�มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพสู​ูงจะมี​ีค่​่า สำำ�หรั​ับโครงการขนาดใหญ่​่ที่​่�มี​ีอาคารหลายหลั​ัง การใช้​้ระบบทำำ�ความเย็​็นส่​่วนกลางและ ส่​่งท่​่อน้ำำ��เย็​็นเพื่​่�อทำำ�ความเย็​็น ให้​้อาคารแต่​่ละหลั​ัง (district cooling system) สามารถ ช่​่วยประหยั​ัดพลั​ังงานได้​้มากกว่​่าการใช้​้เครื่​่�องปรั​ับอากาศแยกแต่​่ละอาคาร บางโครงการมี​ี การออกแบบระบบ combined heat and power (CHP) ร่​่วมกั​ับระบบทำำ�ความเย็​็น โดย เทคโนโลยี​ีนี้​้� สามารถนำำ�ความร้​้อนที่​่�ไม่​่ได้​้ใช้​้ (waste heat) จากการะบวนการผลิ​ิตพลั​ังงาน กลั​ับมาใช้​้ผลิ​ิตพลั​ังงานหรื​ือในระบบน้ำำ��ร้​้อนใหม่​่ ซึ่​่�งสามารถประหยั​ัดพลั​ังงานและลดการ สู​ูญเสี​ียพลั​ังงานความร้​้อนได้​้

ภาพที่ 3.10 ระบบท�ำความเย็นส่วนกลางเพื่อส่งท่อน�้ำเย็นเพื่อใช้ในการท�ำความเย็นให้อาคารแต่ละหลัง (district cooling) ที่มา: https://www.alfalaval.co.th/industries/hvac/district-cooling/what-is-district-cooling-system/

68

69

ในอนาคตจำำ�นวนความต้​้องการและความหลากหลายของอุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้าภายในบ้​้าน มี​ีแนวโน้​้มสู​ูงขึ้​้�นซึ่​่�งส่​่งผลให้​้สั​ัดส่​่วนการใช้​้พลั​ังงานจากอุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้าอาจมี​ีสั​ัดส่​่วน ใกล้​้เคี​ียงกั​ับการใช้​้พลั​ังงานในระบบปรั​ับอากาศ Gandhi และ Brager [18] ได้​้ทำำ�การศึ​ึกษา สั​ัดส่​่วนปริ​ิมาณการใช้​้ไฟฟ้​้าของอุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้า (plug load) ซึ่​่�งคิ​ิดเป็​็นร้​้อยละ 30 ของพลั​ังงานไฟฟ้​้าทั้​้�งหมดของบ้​้านและการศึ​ึกษานี้​้�ได้​้คาดการณ์​์ว่​่าสั​ัดส่​่วนพลั​ังงานไฟฟ้​้าจาก การใช้​้อุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้าจะเพิ่​่�มขึ้​้�นเป็​็นร้​้อยละ 50 ในปี​ี ค.ศ. 2030 เนื่​่�องจากจำำ�นวน อุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้าภายในบ้​้านมี​ีจำำ�นวนมากขึ้​้�น ดั​ังนั้​้�นเพื่​่�อส่​่งเสริ​ิมให้​้เกิ​ิดการประหยั​ัด พลั​ังงานในอาคาร เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้าบางประเภท เช่​่น คอมพิ​ิวเตอร์​์ เครื่​่�องเล่​่นดี​ีวี​ีดี​ี เครื่​่�องเสี​ียง ไมโครเวฟที่​่มี​ี� การเสี​ียบปลั๊​๊�กทิ้​้�งไว้​้ในขณะที่​่�อุ​ุปกรณ์​์ดั​ังกล่​่าวไม่​่มี​ีการใช้​้งาน ยั​ังคงมี​ีกระแส ไฟฟ้​้าไหลเข้​้าสู่​่�ตั​ัวอุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้า ซึ่​่�งการสู​ูญเสี​ียพลั​ังงานจากการเสี​ียบปลั๊​๊�กทิ้​้�งไว้​้คิ​ิด เป็​็นร้​้อยละ 3-12 ของพลั​ังงานไฟฟ้​้าทั้​้�งหมดของอาคาร [19] ผู้​้�ออกแบบหรื​ือเจ้​้าของอาคาร ควรตระหนั​ักถึ​ึง การเลื​ือกใช้​้อุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้าที่​่�มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพและส่​่งเสริ​ิมการปรั​ับ เปลี่​่�ยนพฤติ​ิกรรมการใช้​้งานอุ​ุปกรณ์​์เครื่​่�องใช้​้ไฟฟ้​้าเหล่​่านั้​้�นด้​้วย ภาพที่​่� 3.11 หลั​ักการทำำ�งานของระบบ Combined Heat and Power (CHP) ร่​่วมกั​ับระบบทำำ�ความเย็​็นของอาคาร Ref: https://www.kts-eng.com/en/solutions/trigeneration/

การออกแบบระบบแสงประดิ​ิษฐ์​์ควรพิ​ิจารณาร่​่วมกั​ับการใช้​้ประโยชน์​์จากแสงธรรมชาติ​ิ ปั​ัจจุ​ุบั​ันหลอดไฟ LED เป็​็นทางเลื​ือก อั​ันดั​ับหนึ่​่�งที่​่ถู� ูกใช้​้ในอาคารประหยั​ัดพลั​ังงานเนื่​่�องจาก หลอด LED มี​ีอายุ​ุการใช้​้งานที่​่�ยาวนานกว่​่า และให้​้คุ​ุณภาพแสงที่​่�ดี​ีกว่​่าหลอดไฟประเภทอื่​่�นๆ การใช้​้หลอด LED สามารถช่​่วยประหยั​ัดพลั​ังงานได้​้ 50 ถึ​ึง 70 เปอร์​์เซ็​็นต์​์ [17] นอกจาก การใช้​้หลอด LED แล้​้ว การแบ่​่งโซนการใช้​้งานดวงโคมสามารถช่​่วยประหยั​ัดพลั​ังงานได้​้ ผู้​้�ออกแบบสามารถแบ่​่งพื้​้�นที่​่�การวางผั​ังสายไฟและดวงโคมตามโซนการใช้​้งานหรื​ือประเภท กิ​ิจกรรม สำำ�หรั​ับการออกแบบดวงโคมสำำ�หรั​ับโซนพื้​้�นที่​่�ใช้​้งานที่​่�ติ​ิดภายนอก ผู้​้�ออกแบบ ควรพิ​ิจารณาปริ​ิมาณแสงธรรมชาติ​ิซึ่​่�งคุ​ุณภาพแสงมี​ีการเปลี่​่�ยนแปลงตลอดทั้​้�งวั​ัน ซึ่​่�งอาจ ส่​่งผลให้​้คุ​ุณภาพแสงในบริ​ิเวณดั​ังกล่​่าวมี​ีค่​่าสู​ูงหรื​ือต่ำำ��เกิ​ินไป ดั​ังนั้​้�นการตรวจวั​ัดสภาพแสง ในพื้​้�นที่​่�หรื​ือการจำำ�ลองสภาพแสงเป็​็นสิ่​่�งจำำ�เป็​็นเพื่​่�อช่​่วยในการออกแบบอาคาร ได้​้นำำ�ระบบ เซนเซอร์​์เพื่​่�อควบคุ​ุมการปรั​ับระดั​ับความสว่​่างของหลอดไฟมาใช้​้เพื่​่�อประหยั​ัดพลั​ังงาน กรณี​ี ที่​่�ไม่​่มี​ีคนอยู่​่�ในพื้​้�นที่​่� ระบบจะปรั​ับลดความสว่​่างลงและเมื่​่�อเซนเซอร์​์ตรวจจั​ับการเคลื่​่�อนไหว หรื​ือความร้​้อนของคนได้​้จะสั่​่�งข้​้อมู​ูลให้​้ระบบปรั​ับเพิ่​่�มความสว่​่างขึ้​้�น 70

การใช้​้พลั​ั ง งาน 3.4 หมุ​ุนเวี​ียนในอาคาร การใช้​้พลั​ังงงานหมุ​ุนเวี​ียนอาคารเป็​็นหลั​ักการสำำ�คั​ัญที่​่�ทำำ�ให้​้อาคาร บรรลุ​ุการใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์และบรรลุ​ุความเป็​็นกลางทาง คาร์​์บอน อาคารที่​่� ใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์จะต้​้องมี​ีการผลิ​ิต หรื​ือ นำำ�พลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียนมาใช้​้ในปริ​ิมาณเท่​่ากั​ับพลั​ังงานที่​่�อาคาร ใช้​้พลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียน คื​ือ พลั​ังงานมี​ีแหล่​่งกำำ�เนิ​ิดขึ้​้�นจากธรรมชาติ​ิ ที่​่�สามารถใช้​้แล้​้วไม่​่มี​ีวั​ันหมด ได้​้แก่​่ พลั​ังงานความร้​้อนจาก ดวงอาทิ​ิตย์​์ พลั​ังงานความร้​้อนจากใต้​้พิ​ิภพ พลั​ังงานลมจาก กั​ังหั​ันลม พลั​ังงานน้ำำ�� และพลั​ังงานชี​ีวมวล อาคารที่​่�มี​ีการใช้​้ พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์จำำ�เป็​็นต้​้องมี​ีการระบุ​ุว่​่าแหล่​่งพลั​ังงาน หมุ​ุนเวี​ียนที่​่� ใช้​้มาจากแหล่​่งไหน ซึ่​่�งโครงการสามารถผลิ​ิตพลั​ังงาน ขึ้​้�นเอง ในขอบเขตของพื้​้�นที่​่�โครงการเองโดยการติ​ิดตั้​้�งแผงโซลาร์​์ เซลล์​์เพื่​่�อผลิ​ิตพลั​ังงานไฟฟ้​้าบนตั​ัวอาคารหรื​ือติ​ิดตั้​้�งแผงโซลาร์​์ เซลล์​์ บริ​ิเวณพื้​้�นที่​่�โดยรอบอาคาร ทั้​้�งนี้​้�โครงการสามารถจั​ัดซื้​้�อ วั​ัตถุ​ุดิ​ิบ เช่​่น ไม้​้ ชี​ีวมวล หรื​ือเอทานอลเพื่​่�อผลิ​ิตพลั​ังงานขึ้​้�นใช้​้ ในพื้​้�นที่​่�ตั้​้�ง ของโครงการเองได้​้ หรื​ือสามารถจั​ัดซื้​้�อพลั​ังงานไฟฟ้​้า จากบริ​ิษั​ัทจำำ�หน่​่ายไฟฟ้​้าที่​่�ผลิ​ิตจากพลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียนในพื้​้�นที่​่� ชุ​ุมชนรอบข้​้าง ได้​้เช่​่นกั​ัน 71

การออกแบบและติ​ิดตั้​้ง� แผงโซลาร์​์เซลล์​์เพื่​่�อผลิ​ิตพลั​ังงานใช้​้ในพื้​้�นที่​่โ� ครงการให้​้เกิ​ิด ประสิ​ิทธิภิ าพสู​ูงสุ​ุดควรพิ​ิจารณาปั​ัจจั​ัย 4 ด้​้าน ได้​้แก่​่ 1. พื้​้�นที่​่ติ� ดตั้​้ ิ ง� ต้​้องไม่​่มี​ีการบั​ังเงาจากอาคารข้​้างเคี​ียง ต้​้นไม้​้ หรื​ือองค์​์ประกอบ ส่​่วนใดส่​่วนหนึ่​่ง� ของอาคาร 2. ความลาดชั​ันของพื้​้�นที่​่ที่� ติ่� ดตั้​้ ิ ง� หากพื้​้�นที่​่ติ� ดตั้​้ ิ ง� มี​ีความลาดชั​ันมาก จะทำำ�ให้​้แผงโซลาร์​์เซลล์​์รับั ปริ​ิมาณรั​ังสี​ีดวงอาทิ​ิตย์ไ์ ด้​้น้อ้ ย 3. สภาพอากาศและท้​้องฟ้​้า ในวั​ันที่​่ฝ� นตกหรื​ือสภาพท้​้องฟ้​้ามี​ีเมฆมากจะทำำ�ให้​้ แผงโซลาร์​์เซลล์​์ผลิติ พลั​ังงานไฟฟ้​้าได้​้ค่อ่ นข้​้างต่ำำ�� 4. ขนาดพื้​้�นที่​่ติ� ดตั้​้ ิ ง� ควรพิ​ิจารณาถึ​ึงความเหมาะสมระหว่​่างปริ​ิมาณพลั​ังงาน ไฟฟ้​้าที่​่ผลิ � ติ ได้​้และค่​่าใช้​้จ่า่ ยในการติ​ิดตั้​้ง� ระบบ อาคารที่​่มี​ีพื้​้ � น� ที่​่ติ� ดตั้​้ ิ ง� แผง โซลาร์​์เซลล์​์ในจำำ�นวนจำำ�กัดั อาจไม่​่คุ้​้�มค่​่าต่​่อการลงทุ​ุนติ​ิดตั้​้ง� ระบบ

ภาพที่ 3.12 อุปกรณ์และการติดตั้งระบบโซลาร์เซลล์เพื่อผลิตพลังงานไฟฟ้าใช้ในอาคาร ที่มา: https://www.gogreensolar.com/pages/solar-components-101

ในปั​ัจจุ​ุบันั พลั​ังงานจากแสงอาทิ​ิตย์เ์ ป็​็นแหล่​่งพลั​ังงานสำำ�คัญ ั ที่​่ใ� ช้​้ผลิติ พลั​ังงานไฟฟ้​้าเพื่​่�อรองรั​ับ กิ​ิจกรรมต่​่างๆ ของเมื​ือง รวมทั้​้�งการใช้​้พลั​ังงานภายในอาคาร ความต้​้องการพลั​ังงานที่​่�ผลิ​ิต จากแผงโซลาร์​์เซลล์​์มี​ีแนวโน้​้มการเติ​ิบโตมากขึ้​้�นเรื่​่�อยๆ เมื่​่�อเที​ียบกั​ับเทคโนโลยี​ีพลั​ังงาน หมุ​ุนเวี​ียนรู​ูปแบบอื่​่�นๆ เนื่​่�องจากการผลิ​ิตให้​้พลั​ังงานปริ​ิมาณมากและเทคโนโลยี​ีราคาถู​ูกลง ทำำ�ให้​้เจ้​้าของบ้​้านพั​ักอาศั​ัยจั​ัดซื้​้�อและติ​ิดตั้​้�งเองได้​้ โครงการที่​่�อยู่​่�อาศั​ัยคาร์​์บอนต่ำำ��ในหลาย ประเทศ โครงการได้​้มี​ีการติ​ิดตั้​้ง� แผงโซลาร์​์เซลล์​์ บนหลั​ังคาของบ้​้านทุ​ุกหลั​ังเพื่​่�อผลิ​ิตพลั​ังงาน ไฟฟ้​้าใช้​้แทนพลั​ังงานจากเชื้​้�อเพลิ​ิงฟอสซิ​ิล และมี​ีระบบการเชื่​่�อมต่​่อกั​ับสมาร์​์ทกริ​ิด (smart grid) เพื่​่�อให้​้เจ้​้าของบ้​้านสามารถขายพลั​ังงานไฟฟ้​้าที่​่ผลิ � ิตได้​้เกิ​ินจากปริ​ิมาณที่​่�ใช้​้ให้​้กั​ับบริ​ิษั​ัท จำำ�หน่​่ายไฟฟ้​้าในพื้​้�นที่​่�ใกล้​้เคี​ียง

72

ในปั​ัจจุ​ุบันั การลดการปล่​่อยคาร์​์บอนในอาคารวิ​ิธีกี ารหนึ่​่ง� ที่​่เ� ป็​็นที่​่นิ� ยิ ม ได้​้แก่​่ การขอการ รั​ับรองมาตรฐานอาคารประหยั​ัด พลั​ังงานและรั​ักษ์​์สิ่​่ง� แวดล้​้อม ซึ่​่ง� มาตรฐานที​ี่​่นิ� ยิ มใช้​้กันั แพร่​่หลาย ยกตั​ัวอย่​่าง เช่​่น

1. มาตรฐาน LEED (Leadership in Energy and Environmental Design)

ของประเทศสหรั​ัฐอเมริ​ิกา โดยสถาบั​ันอาคารเขี​ียวของสหรั​ัฐอเมริ​ิกา (The U.S. Green Building Council) ซึ่​่�งเป็​็นมาตรฐานอาคารที่​่�ได้​้รั​ับการยอมรั​ับ และเป็​็นที่​่นิ� ิยมมากที่​่�สุ​ุดใน ปั​ัจจุ​ุบั​ัน โดยเกณฑ์​์สำำ�หรั​ับมาตรฐานอาคาร จะพิ​ิจารณา 5 หั​ัวข้​้อสำำ�คั​ัญๆ ได้​้แก่​่ 1) การ เลื​ือกที่​่�ตั้​้�ง และการจั​ัดการพื้​้�นที่​่�ตั้​้�งของโครงการ 2) การบริ​ิหารจั​ัดการน้ำำ�� 3) การประหยั​ัด พลั​ังงาน 4) การใช้​้พลั​ังงานสะอาด และ 5) วั​ัสดุ​ุที่​่�ใช้​้ในการพั​ัฒนาอาคารที่​่�มี​ีการส่​่งเสริ​ิม การใช้​้สิ​ินค้​้าที่​่มี​ี� การแสดงฉลากแสดงผลกระทบต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม (Environmental Product Declaration - EPD), Life Cycle Assessment (LCA), การใช้​้สิ​ินค้​้าซ้ำำ�� (reuse) สิ​ินค้​้าที่​่� มี​ีส่​่วนผสมของวั​ัสดุ​ุรี​ีไซเคิ​ิล และสิ​ินค้​้าที่​่ผลิ � ติ ใกล้​้กั​ับสถานที่​่�ก่​่อสร้​้าง และคุ​ุณภาพอากาศใน อาคารสำำ�หรั​ับผู้​้�ใช้​้งานอาคาร

73

2. มาตรฐาน TREES (Thai’s Rating of Energy and Environmental Sustainability)

โดยสถาบั​ันอาคารเขี​ียวไทย (Thai Green Building Institute) ซึ่​่ง� จะพิ​ิจารณาใน 7 หมวดหลั​ัก ได้​้แก่​่ การบริ​ิหารจั​ัดการอาคาร ผั​ังบริ​ิเวณและภู​ูมิ​ิทั​ัศน์​์ การประหยั​ัดน้ำำ�� พลั​ังงานและ บรรยากาศ วั​ัสดุ​ุและทรั​ัพยากรในการก่​่อสร้​้าง คุ​ุณภาพของสภาวะแวดล้​้อมภายในอาคาร และการป้​้องกั​ันผลกระทบต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม ทั้​้�งนี้​้�หัวั ข้​้อที่​่เ� กี่​่ย� วข้​้องการลดการปลดปล่​่อยคาร์​์บอน เช่​่น การประหยั​ัดน้ำ�ำ� และพลั​ังงาน การเพิ่​่�มประสิ​ิทธิภิ าพการประหยั​ัดพลั​ังงานด้​้วยการติ​ิดตั้​้ง� โซลาร์​์เซลล์​์ การส่​่งเสริ​ิมการใช้​้ซ้ำำ�� การส่​่งเสริ​ิมการใช้​้วั​ัสดุ​ุรี​ีไซเคิ​ิล วั​ัสดุ​ุในประเทศ และ การใช้​้สิ​ินค้​้าที่​่�มี​ีฉลากสิ่​่�งแวดล้​้อมประเภทต่​่างๆ เช่​่น ฉลากเขี​ียว ฉลากคาร์​์บอน เป็​็นต้​้น

3. มาตรฐาน EDGE (Excellence in Design for Greater Efficiencies)

พั​ัฒนาโดย International Finance Corporation (IFC) โดยมี​ีการพิ​ิจารณาใน 3 ด้​้าน ของอาคาร ได้​้แก่​่ 1) การใช้​้พลั​ังงานซึ่​่�งต้​้องมี​ีการประหยั​ัดอย่​่างน้​้อย 20% 2) การใช้​้น้ำำ�� และ 3) การลดลงของพลั​ังงานสะสม (embodied energy) ในการเลื​ือกวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้าง

4. มาตรฐาน DGNB (Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen)

โดยหน่​่วยงานสภาอาคารยั่​่�งยื​ืนของเยอรมั​ัน (German Sustainable Building Council) ของ ประเทศเยอรมนี​ี โดยการคำำ�นึ​ึงถึ​ึงประโยชน์​์ของพื้​้�นที่​่�โซนเมื​ืองที่​่�มี​ีอยู่​่�อย่​่างจำำ�กั​ัด สิ่​่�งแวดล้​้อม เศรษฐกิ​ิจสั​ังคม วั​ัฒนธรรมและกระบวนการจั​ัดการอาคารด้​้วยเทคโนโลยี​ี

5. เกณฑ์​์มาตรฐานอาคารด้​้านพลั​ังงาน (Building Energy Code - BEC)

ตามประกาศของกรมพลั​ังงานทดแทนและอนุ​ุรั​ักษ์​์พลั​ังงาน กระทรวงพลั​ังงาน สำำ�หรั​ับอาคาร ที่​่�จะก่​่อสร้​้างใหม่​่หรื​ือมี​ีการดั​ัดแปลง ให้​้มี​ีการออกแบบให้​้เป็​็นไปตามเกณฑ์​์มาตรฐาน ได้​้แก่​่ ระบบกรอบอาคาร (OTTV, RTTV), ระบบไฟฟ้​้าแสงสว่​่าง (LPD), ระบบปรั​ับอากาศ, ระบบ ผลิ​ิตน้ำ�ร้ ำ� ้อน

74

REFERENCES

[1] International Energy Agency (IEA). (2022). Roadmap for Energy-Efficient Buildings and Construction in ASEAN (p. 171). International Energy Agency (IEA). Available at https://www.iea.org/reports/roadmap-for-energy-efficient-buildings-and-construction-in-the-association-of-southeast-asian-nations/executive-summary [2] Intergovernmental Panel on Climate Change. (2006). IPCC Guidelines for national greenhouse gas inventories. Intergovernmental Panel on Climate Change. Available at https://www.ipcc-nggip.iges.or.jp/ public/2006gl/ [3] UCLA Energy Design Tools Group. (n.d). Sources of heat gain in a house include solar gains, infiltration, conduction through walls and roof, occupants, and internal equipment. Office of Energy Efficiency & Renewable Energy. Available at https://basc.pnnl.gov/images/sources-heat-gain-house-include-solar-gainsinfiltration-conduction-through-walls-and-roof [4] Bhatia, A. (2020). HVAC Made Easy: A Guide to Heating & Cooling Load Estimation. https://pdhonline. com/.

[5] Australian Government. Orientation. Available at https://www.yourhome.gov.au/passive-design/orientation [6] Mathur, A. (2015, August 4). Importance of Cross Ventilation. Circular & Sustainable Earth. Available at https://indiansustainability.wordpress.com/2015/08/04/importance-of-cross-ventilation/ [7] Ignatius, M., Wong, N. H., & Jusuf, S. K. (2015). Urban microclimate analysis with consideration of local ambient temperature, external heat gain, urban ventilation, and outdoor thermal comfort in the tropics. Sustainable Cities and Society, 19, 121–135. Available at https://doi.org/10.1016/j.scs.2015.07.016 [8] Fraser, J. (n.d.). AD-APT: How will buildings adapt to the new realities of home? [Architectural Design].

Woods Bagot. Accessed June 11 2023 from https://www.woodsbagot.com/journal/ad-apt-how-willbuildings-adapt-to-the-new-realities-of-home-as/ [9] Michler, A. (2010, October 18). Nano Rescue House Provides Flexible Emergency Housing. INHABITAT. Available at https://inhabitat.com/nano-rescue-house-provides-flexible-emergency-housing/new-2-82/ [10] Esau, R., Rempher, A., & Weir, M. (2023, March 27). Embodied Carbon 101: Building Materials. AARMI. Available at https://rmi.org/embodied-carbon-101/ [11] Tansley, E. (2020, May 19). How To Reduce A Building’s Whole-Life Carbon. ThisWeekinFM. Available at https://www.twinfm.com/article/how-to-reduce-a-buildings-whole-life-carbon [12] Labbe S. (2010, October 11-14). Influence of Material Use in Green Building Policies (A Convenient Truth) [Presentation]. UNECE Timber Committee Market Discussions and Policy Forum.

[13] The Construction Material Pyramid. (n.d). Available at https://www.materialepyramiden.dk/ [14] Huntzinger, D. N., & Eatmon, T.D. (2009). A life-cycle assessment of Portland cement manufacturing: comparing the traditional process with alternative technologies. Journal of Cleaner Production, 17, 668–675. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2008.04.007 [15] https://www.mtec.or.th/post-knowledges/56579/ [16] Stewart, D. L., Daley, J. C., & Stephens, R. L. (Eds.). (2000). The Importance of Recycling to the Environmental Profile of Metal Products. Pittsburgh: The Mineral, Metals & Materials Society.

[17] Dilouie, C. (2019, November 25). Guidance for Net-Zero K-12 and Office Buildings. Lighting Control Association. Lighting Controls Association. Available at http://lightingcontrolsassociation.org/2019/11/25/ guidance-for-net-zero-k-12-and-office-buildings/ [18] Gandhi, P., & Brager, G. S. (2016). Commercial office plug load energy consumption trends and the role of occupant behavior. Energy and Buildings, 125, 1–8. Available at https://doi.org/10.1016/j.en build.2016.04.057 [19] Meier, P. J. (2002). Life-cycle assessment of electricity generation systems and applications for climate change policy analysis. The University of Wisconsin-Madison.

75

4

CASE STUDIES

4.1

PTT STATION PHUTTHAMONTHON SAI 3 ข้​้อมู​ูลโครงการ เจ้​้าของโครงการ : PTT Oil and Retail Business PCL ผู้​้�ออกแบบ : SCG Building & Living Care Consulting ผู้​้�ก่​่อสร้​้าง : CPAC Construction Solution แนวความคิ​ิดในการออกแบบ : Smart & Green แรงบั​ันดาลใจและแนวความคิ​ิดในการออกแบบหลั​ัก มาจาก จุ​ุดมุ่​่�งหมายและความตั้​้�งใจในการสร้​้างโครงการ สถานี​ีบริ​ิการน้ำำ��มั​ัน ต้​้นแบบ ที่​่�จะสื่​่�อถึ​ึงโครงการที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อผู้​้� ใช้​้พื้​้�นที่​่�ทุ​ุกคน ระบบการ ก่​่อสร้​้างอาคารที่​่มี� คุี ณ ุ ภาพ ใส่​่ใจสิ่​่�งแวดล้​้อมทั้​้ง� ภายในโครงการรวมถึ​ึง บริ​ิบทแวดล้​้อม และชุ​ุมชนโดยรอบโครงการ อี​ีกทั้​้ง� มี​ีแนวความคิ​ิดหลั​ัก เพื่​่�อช่​่วยในการลดการปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ ในกระบวนการ ต่​่างๆ ในการดำำ�เนิ​ินโครงการให้​้ได้​้มากที่​่สุ� ดุ (low carbon emission) ตามแนวทางของ Pathway to Net Zero ประกอบกั​ับการสร้​้างสรรค์​์ สุ​ุนทรี​ียภาพทางงานสถาปั​ัตยกรรม เชิ​ิงสั​ัญลั​ักษณ์​์ที่​่�โดดเด่​่น มี​ี เอกลั​ักษณ์​์ที่​่�ช่​่วยสามารถดึ​ึงดู​ูดความสนใจ สื่​่�อสาร และสร้​้างความ ตระหนั​ักรู้​้�ของผู้​้� ใช้​้โครงการถึ​ึงความสำำ�คั​ัญในการอยู่​่�รวมกั​ันอย่​่าง สมดุ​ุลระหว่​่างการใช้​้ชี​ีวิ​ิตของมนุ​ุษ ย์​์ ธรรมชาติ​ิ และเทคโนโลยี​ี สมั​ัยใหม่​่ ได้​้โดยพึ่​่�งพาซึ่​่�งกั​ันและกั​ันอย่​่างยั่​่�งยื​ืน

76

77

GREEN AREA

พื้​้�นที่​่�สี​ีเขี​ียวมี​ีส่​่วนสำำ�คั​ัญในโครงการในหลายๆ ด้​้าน เช่​่น พื้​้�นที่​่�ที่​่�เป็​็นสนามหญ้​้า ซึ่​่�งเป็​็นพื้​้�นที่​่� น้ำำ��ซึ​ึมผ่​่าน (biotope area) สามารถช่​่วยลดความร้​้อนสะสมในโครงการ ส่​่งเสริ​ิมระบบนิ​ิเวศ และยั​ังเป็​็นพื่​่�นที่​่�ระบายน้ำำ��ฝนออกจากพื้​้�นที่​่�โครงการ ไม่​่ให้​้เกิ​ิดการท่​่วมขั​ังอี​ีกด้​้วย โดยพื้​้�นที่​่� สี​ีเขี​ียวที่​่ไ� ด้​้กล่​่าวมานั้​้�น จะรวมถึ​ึงการเลื​ือกพั​ันธ์ุ​ุ�ไม้​้ต่า่ งๆ เช่​่น ประเภทไม้​้ยืนื ต้​้น (ควรมี​ีขนาด เส้​้นผ่​่านศู​ูนย์​์กลางของทรงพุ่​่�มเมื่​่�อโตเต็​็มที่​่�ไม่​่น้​้อยกว่​่า 4.5 เมตร หรื​ือมี​ีความสู​ูงมากกว่​่า 6 เมตร) กำำ�หนดตำำ�แหน่​่งการปลู​ูกในทิ​ิศใต้​้ ทิ​ิศตะวั​ันตก และทิ​ิศตะวั​ันออก โดยอั​ัตราปลู​ูก ไม้​้ยื​ืนต้​้นต่​่อพื้​้�นที่​่�ที่​่�เหมาะสม (1-2 ต้​้น/100 ตร.ม.) โดยสามารถให้​้ร่​่มเงา ลดการสะสม ความร้​้อนบนพื้​้�นที่​่�ดาดแข็​็ง และลดการดู​ูดซั​ับความร้​้อนบนผนั​ังอาคารในโครงการเพื่​่�อลดการ ใช้​้พลั​ังงานได้​้ โดยพั​ันธ์ุ​ุ�ไม้​้ที่​่�เลื​ือกใช้​้ควรเป็​็นพั​ันธุ์​์�ไม้​้ท้​้องถิ่​่�น ได้​้แก่​่ แคนา สะเดา กระบก ปี​ีบ ชงโค ฯลฯ เพื่​่�อให้​้มี​ีความทนทานต่​่อสภาพแวดล้​้อมและศั​ัตรู​ูพื​ืช ตลอดจนดู​ูแลรั​ักษาและหา ทดแทนได้​้ง่​่าย

ภาพที่ 4.1 ตัวอย่าง Landscape ในโครงการ PTT Station Phutthamonthon Sai 3 ที่มา: SCG Building & Living Care Consulting

การออกแบบและวางแผนการดำำ�เนิ​ินงานโครงการ ได้​้ดำำ�เนิ​ินการภายใต้​้แนวความคิ​ิดในการ ออกแบบว่​่าด้​้วยการออกแบบเพื่​่�อส่​่งเสริ​ิมสุ​ุขภาวะที่​่ดี​ี� (well-being design) การใช้​้งานของ คนทุ​ุกกลุ่​่�มร่​่วมกั​ันได้​้อย่​่างลงตั​ัวและมี​ีความเสมอภาคในการใช้​้งาน (universal design) โดย สาระความสำำ�คั​ัญของการออกแบบโครงการ คื​ือการนำำ�แนวความคิ​ิดในการออกแบบเพื่​่�อความ ยั่​่�งยื​ืน (sustainable design) มาใช้​้ในการออกแบบ ซึ่​่�งมี​ีรายละเอี​ียดที่​่�น่​่าสนใจ ได้​้แก่​่ MASTER PLANNING: SITE LANDSCAPE AND SURROUNDING

การออกแบบวางผั​ังอาคารและบริ​ิบทให้​้ส่​่งเสริ​ิม และเหมาะสมกลมกลื​ืนกั​ับสภาพแวดล้​้อม โดยการพิ​ิจารณาความสั​ัมพั​ันธ์​์ระหว่​่าง 1) ตำำ�แหน่​่งและพื้​้�นที่​่�ฐานอาคาร (building footprint) 2) พื้​้�นที่​่�เปิ​ิดโล่​่งเชิ​ิงนิ​ิเวศ (ecological open space) และ 3) พื้​้�นที่​่�สี​ีเขี​ียว (green area) ในโครงการให้​้มี​ีสั​ัดส่​่วนและตำำ�แหน่​่งที่​่�เหมาะสม ซึ่​่�งสามารถช่​่วยลดโอกาสการเกิ​ิด ปรากฏการณ์​์เกาะความร้​้อนจากพื้​้�นที่​่�ดาดแข็​็ง (พื้​้�นที่​่�ที่​่�เป็​็นทางเท้​้า ที่​่�จอดรถ ที่​่�เป็​็นพื้​้�น ลาดยาง พื้​้�นอิ​ิฐ หรื​ือพื้​้�นคอนกรี​ีต เป็​็นต้​้น) ในโครงการ หรื​ือ heat island ช่​่วยส่​่งเสริ​ิม บรรยากาศ และส่​่งเสริ​ิมคุ​ุณภาพอารมณ์​์และจิ​ิตใจให้​้ดี​ีขึ้​้�นได้​้ (healing envoronment) รวมทั้​้�งส่​่งเสริ​ิมการใช้​้พลั​ังงานในอาคารที่​่�มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพ (energy efficeint) ได้​้อี​ีกด้​้วย ซึ่​่�งการออกแบบผั​ังบริ​ิเวณขั้​้�นต้​้นนี้​้� ถื​ือเป็​็นพื้​้�นฐานการออกแบบที่​่�มี​ีความสำำ�คั​ัญอย่​่างมาก เพราะจะส่​่งผลต่​่อการจั​ัดการบริ​ิหารโครงการทุ​ุกๆ ด้​้านในระยะยาว 78

ภาพที่ 4.2 PTT Station Phutthamonthon Sai 3 ที่มา: SCG Building & Living Care Consulting

79

BUILDING DESIGN

MATERIALS AND EQUIPMENT

มี​ีการออกแบบสถาปั​ัตยกรรมอาคารให้​้สอดคล้​้องกั​ับสภาพแวดล้​้อมและภู​ูมิ​ิอากาศท้​้องถิ่​่�น เพื่​่�อส่​่งเสริ​ิมการใช้​้พลั​ังงานธรรมชาติ​ิช่​่วยในการสร้​้างสมดุ​ุลระหว่​่างอาคารและบริ​ิบทโดย รอบ (passive design) เช่​่น การออกแบบให้​้อาคารมี​ีการใช้​้แสงธรรมชาติ​ิได้​้อย่​่างเหมาะสม การออกแบบเปลื​ือกอาคาร และช่​่องแสงให้​้สั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับทิ​ิศทางแดดลม ทำำ�ให้​้ช่​่วยลดการใช้​้ พลั​ังงานไฟฟ้​้าในอาคารได้​้อย่​่างมี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพ ประกอบกั​ับการนำำ�นวั​ัตกรรมเครื่​่�องกล สมั​ัยใหม่​่ (active design) มาช่​่วยส่​่งเสริ​ิมการหมุ​ุนเวี​ียนพลั​ังงานธรรมชาติ​ิ มาใช้​้เป็​็น พลั​ังงานทดแทน ยกตั​ัวอย่​่างเช่​่น มี​ีการติ​ิดตั้​้ง� ระบบโซลาร์​์เซลล์​์บนพื้​้�นที่​่ห� ลั​ังคาอาคารประกอบ โดยรอบ เพื่​่�อนำำ�มาใช้​้เป็​็นพลั​ังงานไฟฟ้​้าในอาคาร การวิ​ิเคราะห์​์พลั​ังงานอาคารด้​้วยการทำำ� จำำ�ลองสภาพอาคาร (simulation) การจำำ�ลองการยกตั​ัวของความร้​้อนในอาคาร เพื่​่�อการใช้​้ เป็​็นข้​้อมู​ูลสำำ�คั​ัญประกอบการออกแบบอาคารให้​้เหมาะสมและมี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพที่​่สุ� ุด

วั​ัสดุ​ุที่​่�ใช้​้ในโครงการ เนื่​่�องจากเป็​็นสถานี​ีบริ​ิการน้ำำ��มั​ัน จึ​ึงต้​้องคำำ�นึ​ึงถึ​ึงข้​้อกำำ�หนด และ ปฏิ​ิบั​ัติ​ิตามมาตรฐานด้​้านความปลอดภั​ัยเป็​็นสำำ�คั​ัญ แต่​่ได้​้เพิ่​่�มแนวความคิ​ิดในการเลื​ือกใช้​้ วั​ัสดุ​ุและอุ​ุปกรณ์​์ต่​่างๆ ภายในแนวความคิ​ิดการคั​ัดเลื​ือกสิ​ินค้​้า หรื​ือ ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ที่​่�เป็​็นมิ​ิตรกั​ับ สิ่​่�งแวดล้​้อม (green materials) ซึ่​่�งหั​ัวใจสำำ�คั​ัญของสิ​ินค้​้าในกลุ่​่�มนี้​้� คื​ือ เป็​็นวั​ัสดุ​ุที่​่�ปลอดภั​ัย ต่​่อผู้​้�ใช้​้งาน ประหยั​ัดพลั​ังงาน ไม่​่มี​ีสารพิ​ิษตกค้​้าง เกิ​ิดมลพิ​ิษในกระบวนการผลิ​ิตและขนส่​่ง น้​้อยที่​่�สุ​ุด รวมไปถึ​ึงเป็​็นวั​ัสดุ​ุที่​่�สามารถหาได้​้ในพื้​้�นที่​่� หามาทดแทนได้​้ง่​่าย มี​ีการเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุ ที่​่�ได้​้รั​ับการรั​ับรองมาตรฐาน ฉลากเขี​ียว หรื​ือฉลากคาร์​์บอนเพื่​่�อส่​่งเสริ​ิมการใช้​้วั​ัสดุ​ุในอาคาร ที่​่�มี​ีผลกระทบต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมน้​้อยที่​่สุ� ุด การใช้​้สุ​ุขภั​ัณฑ์​์และอุ​ุปกรณ์​์ห้​้องน้ำำ��เป็​็นรุ่​่�นประหยั​ัด การใช้​้น้ำำ�� เลื​ือกก๊​๊อกน้ำำ��ที่​่�มี​ีการควบคุ​ุมอั​ัตราการไหลของน้ำำ��อยู่​่�ในเกณฑ์​์ที่​่�มาตรฐานกำำ�หนด เช่​่น การเลื​ือกติ​ิดตั้​้�งก๊​๊อกน้ำำ�� เปิ​ิดปิดอั ิ ัตโนมั​ัติ​ิที่​่�มี​ีอัตั ราการไหลผ่​่านก๊​๊อกน้ำำ��ไม่​่เกิ​ิน 5.0 ลิ​ิตร ต่​่อนาที​ี การเลื​ือกวั​ัสดุ​ุที่​่�ไม่​่ก่​่อมลพิ​ิษ/วั​ัสดุ​ุที่​่�มี​ีสารระเหยต่ำำ�� (low-VOC) สี​ีสำำ�หรั​ับทาภายใน มี​ีการเลื​ือกใช้​้สี​ีและวั​ัสดุ​ุเคลื​ือบผิ​ิวภายในอาคารที่​่�ได้​้รั​ับรองฉลากเขี​ียว หรื​ือต้​้องมี​ีปริ​ิมาณค่​่า สารอิ​ินทรี​ีย์​์ระเหยง่​่ายที่​่�ไม่​่เป็​็นพิ​ิษไม่​่เกิ​ินเกณฑ์​์ตามมาตรฐานอ้​้างอิ​ิง Green seal standard GS-11 paints ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์จากไม้​้หรื​ือทดแทนไม้​้ ไม้​้ที่​่�ใช้​้ในการตกแต่​่ง เช่​่น ไม้​้อั​ัด MDF ตลอดจนเลื​ือกใช้​้ไม้​้ที่​่�ไม่​่มี​ีส่​่วนผสมของยู​ูเรี​ีย-ฟอร์​์มาดี​ีไฮด์​์ (urea-formaldehyde resins) ในเนื้​้�อวั​ัสดุ​ุ หรื​ือใช้​้วั​ัสดุ​ุประสานระดั​ับ E0(E-zero) [1] CONSTRUCTION

ภาพที่ 4.3 สถานีจ่ายน�้ำมันรูปวงกลมแห่งแรกในประเทศไทย ที่มา: SCG Building & Living Care Consulting

แนวความคิ​ิดในการออกแบบรู​ูปทรงอาคารหลั​ักของโครงการเป็​็นเส้​้นโค้​้ง บรรจบกั​ันเป็​็นวงกลม สื่​่�อถึ​ึงความเป็​็นมิ​ิตร การเกี่​่�ยวเนื่​่�องกั​ัน มี​ีความสั​ัมพั​ันธ์​์ที่​่�ต่​่อเนื่​่�องเชื่​่�อมต่​่อกั​ัน พึ่​่�งพากั​ัน อย่​่างไม่​่มี​ีที่​่�สิ้​้�นสุ​ุด โดยทั้​้�งมนุ​ุษย์​์ อาคาร เทคโนโลยี​ี และสิ่​่�งแวดล้​้อม สามารถอยู่​่�ร่​่วมกั​ัน ได้​้อย่​่างมั่​่�นคงและยั่​่�งยื​ืนโดยมี​ีการออกแบบให้​้มี​ีต้​้นไม้​้ยื​ืนต้​้นขนาดใหญ่​่ซึ่​่�งเป็​็นตั​ัวแทนของ ธรรมชาติ​ิ (natural iconic) อยู่​่�ใจกลางพื้​้�นที่​่�เกาะจ่​่ายน้ำำ��มั​ัน โดยมี​ีเส้​้นทางสั​ัญจรวนอยู่​่� โดยรอบ - หมายถึ​ึงทุ​ุกสิ่​่�งบนโลก ล้​้วนมี​ีธรรมชาติ​ิเป็​็นจุ​ุดเริ่​่�มต้​้น และเป็​็นศู​ูนย์​์กลางของ ทุ​ุกสิ่​่�งบนโลกใบนี้​้� สื่​่�อถึ​ึงการเปรี​ียบเที​ียบเชิ​ิงการตระหนั​ักรู้​้�ในบริ​ิบทของสถานที่​่� (sense of place) เช่​่น ลั​ักษณะทางสั​ัญจรที่​่�เป็​็นวงกลม วงเวี​ียนต่​่างๆ โดยส่​่วนใหญ่​่จะเป็​็นที่​่�ตั้​้�งของ สิ่​่�งที่​่�ถู​ูกให้​้คุ​ุณค่​่า หรื​ือยกย่​่องเสมอๆ จนทำำ�ให้​้โครงการนี้​้�กลายเป็​็น “สถานี​ีจ่​่ายน้ำำ��มั​ัน รู​ูปวงกลมแห่​่งแรกในประเทศไทย” 80

ใช้​้ระบบการก่​่อสร้​้างภายใต้​้แนวความคิ​ิด ระบบโครงการก่​่อสร้​้างสี​ีเขี​ียว (green construction solution) ร่​่วมกั​ับการใช้​้โปรแกรมคอมพิ​ิวเตอร์​์เพื่​่�อควบคุ​ุมกระบวนการทำำ�งานทั้​้�งหมด (Building Information Modeling - BIM) ทำำ�ให้​้สามารถลดขั้​้�นตอน ลดกระบวนการ และ จำำ�นวนคนงาน รวมถึ​ึงการควบคุ​ุมปริ​ิมาณมลพิ​ิษต่​่างๆ เช่​่น เสี​ียงดั​ัง กลิ่​่�นเหม็​็น น้ำำ��เสี​ีย และ ฝุ่​่�นละอองที่​่�เกิ​ิดจากงานก่​่อสร้​้าง โดยขอยกตั​ัวอย่​่างเทคโนโลยี​ีอื่​่�นๆ ที่​่�ใช้​้ในโครงการเพื่​่�อเป็​็น กรณี​ีศึ​ึกษาดั​ังนี้​้�

1. 3D Printing

โดยใช้​้นวั​ัตกรรมการผลิ​ิตและการก่​่อสร้​้างรู​ูปแบบใหม่​่ การผลิ​ิตชิ้​้�นงานจากปู​ูนซิ​ิเมนต์​์ ประเภท hybrid cement (ลดการปล่​่อย CO2) โดยใช้​้ระบบคอมพิ​ิวเตอร์​์เป็​็นตั​ัวควบคุ​ุม เครื่​่�อง 3D printer สามารถตอบโจทย์​์งานออกแบบที่​่�มี​ีรูปท ู รงเอกลั​ักษณ์​์เฉพาะตั​ัว ทำำ�ให้​้ ผู้​้�ออกแบบสามารถสร้​้างสรรค์​์งานได้​้หลากหลาย สร้​้างประสบการณ์​์ความแปลกใหม่​่ และ แรงบั​ันดาลใจให้​้กั​ับทุ​ุกคนได้​้ ระบบการก่​่อสร้​้าง ด้​้วยวิ​ิธี​ี 3D printing ช่​่วยลดระยะเวลา ขั้​้�นตอนการติ​ิดตั้​้�ง รวมถึ​ึงแรงงานในการก่​่อสร้​้าง อี​ีกทั้​้�งลดการเกิ​ิดมลพิ​ิษทางอากาศ และ เสี​ียงในโครงการก่​่อสร้​้างได้​้เป็​็นอย่​่างมี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพ ระบบผนั​ังสองชั้​้�น (double-wall/air gap) สามารถช่​่วยกั​ันความร้​้อนที่​่�จะเข้​้าสู่​่�ตั​ัวอาคารได้​้ 5-10 องศาเซลเซี​ียส เป็​็นการช่​่วย ลดการทำำ�งานของระบบปรั​ับอากาศในอาคารได้​้อี​ีกทางหนึ่​่�ง 81

40% อุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้างอาคารปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์สู​ูงถึ​ึง 40% เมื่​่�อเที​ียบกั​ับการปล่​่อยทั้​้�งหมด ในปี​ี พ.ศ. 2565

82

83

2. Modular Bathroom System

CONCLUSION

ระบบก่​่อสร้​้างอาคารสำำ�เร็​็จรู​ูป ด้​้วยการผลิ​ิตและประกอบติ​ิดตั้​้�งอุ​ุปกรณ์​์และชิ้​้�นส่​่วนของ อาคารสำำ�เร็​็จจากที่​่�โรงงานแล้​้ว (hybrid pod) จาก SCG มี​ีน้ำำ��หนั​ักเบา ช่​่วยลดโครงสร้​้าง ในการก่​่อสร้​้าง มี​ีความรวดเร็​็วลดกระบวนการในการก่​่อสร้​้างในไซต์​์งาน มี​ีความคงทน แข็​็งแรง มี​ีความยื​ืดหยุ่​่�นในการออกแบบ โดยสามารถออกแบบให้​้เหมาะสมสอดคล้​้องกั​ับ โครงการแต่​่ละประเภทได้​้ ระบบท่​่อสุ​ุขภั​ัณฑ์​์ และท่​่อน้ำำ�ต่ � ่อออกผนั​ังด้​้านนอก ทำำ�ให้​้สามารถ ซ่​่อมบำำ�รุ​ุงได้​้โดยไม่​่รบกวนพื้​้�นที่​่�ภายใน ออกแบบรองรั​ับงานระบบไฟฟ้​้าและสุ​ุขาภิ​ิบาล ที่​่�เดิ​ิน ซ่​่อนระบบภายในผนั​ังได้​้เรี​ียบร้​้อยและปลอดภั​ัยต่​่อการใช้​้งาน

โครงการนี้​้�เป็​็นเพี​ียงตั​ัวอย่​่างหนึ่​่ง� จากหลายโครงการที่​่ไ� ด้​้เริ่​่ม� ตระหนั​ักถึ​ึงความสำำ�คัญ ั ของการ รั​ักษาสิ่​่�งแวดล้​้อม ริ​ิเริ่​่�มทดลองออกแบบเพื่​่�อการต่​่อยอดเรื่​่�องความยั่​่�งยื​ืน เพื่​่�อหาจุ​ุดสมดุ​ุล ร่​่วมกั​ันของปั​ัจจั​ัยต่​่างๆ ที่​่�เกี่​่�ยวข้​้อง โดยสิ่​่�งที่​่�ทำำ�ให้​้เกิ​ิดความสำำ�เร็​็จของโครงการจนโครงการ ก่​่อสร้​้างแล้​้วเสร็​็จลุ​ุล่​่วง นั่​่�นคื​ือ ผู้​้�มี​ีส่​่วนร่​่วมทั้​้�งในโครงการ และผู้​้�เกี่​่�ยวข้​้องที่​่�มี​ีความเข้​้าใจ และความตระหนั​ักรู้​้�รวมถึ​ึงเล็​็งเห็​็นคุ​ุณค่​่าของการอยู่​่�อาศั​ัยร่​่วมกั​ันในอนาคต อี​ีกทั้​้�งเป็​็น จุ​ุดเรี​ียนรู้​้�กรณี​ีศึ​ึกษาในหลายๆ ด้​้านเพื่​่�อที่​่�จะนำำ�ข้​้อมู​ูลไปพั​ัฒนาต่​่อยอดในโครงการอื่​่�นๆ ให้​้เกิ​ิดประสิ​ิทธิ​ิภาพมากยิ่​่�งขึ้​้�น เพื่​่�อส่​่งต่​่อแนวความคิ​ิดและการเรี​ียนรู้​้�นั้​้�นๆ สู่​่�คนรุ่​่�นหลั​ัง ต่​่อไปอย่​่างยั่​่�งยื​ืน

4.2 SET ตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์แห่​่งประเทศไทย (The Stock Exchange of Thailand) หรื​ือ SET ดำำ�เนิ​ินงาน โดยคำำ�นึ​ึงถึ​ึง สิ่​่�งแวดล้​้อม สั​ังคม และ บรรษั​ัทภิ​ิบาล (Environmental, Social, Governance: ESG) ซึ่​่�งมี​ีความสอดคล้​้องกั​ับหลั​ักการของการลดคาร์​์บอน ฟุ​ุตพริ้​้�นท์​์ (carbon footprint) รวมถึ​ึงการบริ​ิหาร ทรั​ัพยากร และอาคารตลอดอายุ​ุการใช้​้งาน เพื่​่�อเป็​็น การดำำ�เนิ​ินการอย่​่างต่​่อเนื่​่�องและยั่​่�งยื​ืนอย่​่างแท้​้จริ​ิง การวางแผนตั้​้�งแต่​่ช่​่วงการออกแบบ และก่​่อสร้​้างจนถึ​ึงการใช้​้งานอาคาร

ภาพที่ 4.4 การออกแบบโครงการ PTT Station Phutthamonthon Sai 3 ที่มา: SCG Building & Living Care Consulting

84

อาคารตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์ฯ มี​ีการวางแผนการก่​่อสร้​้างตั้​้�งแต่​่ระยะเริ่​่�มต้​้น โดยตั้​้�งเป้​้าให้​้เป็​็น อาคารที่​่�อนุ​ุรั​ักษ์​์พลั​ังงาน และเป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมตามมาตรฐาน LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) ประเภท Building Design & Construction (BD+C) ของสภาอาคารเขี​ียวสหรั​ัฐอเมริ​ิกา (USGBC) ซึ่​่�งเป็​็นมาตรฐานที่​่�ได้​้รั​ับความนิ​ิยมอย่​่างสู​ูง ทั่​่�วโลก โดยได้​้รั​ับการรั​ับรองในระดั​ับ Gold ในปี​ี ค.ศ. 2016 ทั้​้�งนี้​้�มี​ีการดำำ�เนิ​ินการตาม แนวทางเพื่​่�อลดคาร์​์บอนแฝง (embodied carbon) จากการเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุ และการควบคุ​ุม กระบวนการก่​่อสร้​้าง รวมไปถึ​ึงการออกแบบ เพื่​่�อเตรี​ียมการลดการปล่​่อยคาร์​์บอนจากการใช้​้ งานอาคาร (operational carbon) เมื่​่�ออาคารก่​่อสร้​้างแล้​้วเสร็​็จ และเปิ​ิดใช้​้งาน อาคารก็​็ยั​ัง 85

มี​ีการวั​ัดผลและประเมิ​ิน ประสิ​ิทธิ​ิภาพของอาคารยั​ังอย่​่างต่​่อเนื่​่�อง โดยนำำ�มาตรฐาน LEED ในรู​ูปแบบ operation and maintenance (OM) เพื่​่�อตรวจสอบการบริ​ิหารอาคาร และการใช้​้ ทรั​ัพยากรต่​่างๆ อย่​่างต่​่อเนื่​่�อง ทำำ�ให้​้ได้​้รับั การรั​ับรองในระดั​ับ Platinum ซึ่​่ง� เป็​็นระดั​ับสู​ูงสุ​ุด

มาตรการเพื่​่�อสุ​ุขภาวะของผู้​้� ใช้​้งานอาคาร

การดำำ�เนิ​ินการอาคารเขี​ียวเป็​็นมาตรการที่​่�ชั​ัดเจนของการดำำ�เนิ​ินการด้​้านสิ่​่�งแวดล้​้อม นอกจากนี้​้� ตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์ฯ ยั​ังเล็​็งเห็​็นความสำำ�คั​ัญของพนั​ักงาน ซึ่​่�งถื​ือว่​่าเป็​็นทรั​ัพยากร ที่​่�มี​ีความสำำ�คั​ัญ และมี​ีคุ​ุณค่​่าสู​ูงสุ​ุดขององค์​์กร จึ​ึงมี​ีแนวความคิ​ิดในการพั​ัฒนาอาคารเพื่​่�อ การมี​ีสุ​ุขภาวะที่​่�ดี​ีต่​่อผู้​้�ใช้​้งาน อั​ันเป็​็นส่​่วนหนึ่​่�งในแนวทางที่​่�สอดคล้​้องกั​ับแนวคิ​ิดการพั​ัฒนา อย่​่างยั่​่�งยื​ืน กั​ับพนั​ักงานและผู้​้�ใช้​้อาคาร นั​ับเป็​็นการให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับการดู​ูแลผู้​้�คนและ สั​ังคม ในปี​ี ค.ศ. 2019 ตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์ฯ จึ​ึงมี​ีการเพิ่​่�มนโยบาย และมาตรการดู​ูแลพื้​้�นที่​่� ตามมาตรฐาน Fitwel ซึ่​่�งก่​่อตั้​้�งโดยกรมควบคุ​ุมโรคสหรั​ัฐอเมริ​ิกา (U.S.CDC) ด้​้วยความ มุ่​่�งมั่​่�นในการสร้​้างสภาพแวดล้​้อมที่​่ดี​ี� ให้​้กั​ับพนั​ักงาน อาคารจึ​ึงได้​้การรั​ับรองเป็​็นอาคารแรก ในทวี​ีปเอเชี​ีย และเป็​็นอาคารที่​่�สามของโลกที่​่�ได้​้รั​ับการประเมิ​ินในระดั​ับสู​ูงสุ​ุด คื​ือ 3 Stars รวมถึ​ึงได้​้รั​ับรางวั​ัล Best in Building Health ในประเภท Single-tenant Building

การดำำ�เนิ​ินการทั้​้�งหมดเกิ​ิดขึ้​้�นก่​่อนสถานการณ์​์การแพร่​่ระบาดของโควิ​ิด-19 เมื่​่�อเกิ​ิดการ ล็​็อคดาวน์​์ (lock down) รวมถึ​ึงการทำำ�งานแบบ new normal อั​ันเปลี่​่ย� นแปลงพฤติ​ิกรรมของ ผู้​้�คนและการใช้​้พื้​้�นที่​่�ในอาคารไป ตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์ฯ จึ​ึงเพิ่​่�มเติ​ิมองค์​์ความรู้​้�จากผู้​้�เชี่​่�ยวชาญ ระดั​ับสากล และเพิ่​่�มมาตรการอื่​่�นๆ ที่​่�ช่​่วยลดอั​ัตราการติ​ิดเชื้​้�อของโรคระบบทางเดิ​ินหายใจ ตามมาตรฐาน Fitwel Viral Response Module เพื่​่�อสร้​้างความเชื่​่�อมั่​่�นให้​้กั​ับผู้​้�ใช้​้งานอาคาร และมี​ีการปรั​ับปรุ​ุงให้​้สอดคล้​้องกั​ับสถานการณ์​์อย่​่างต่​่อเนื่​่�อง

นโยบายและการบรรลุ​ุเป้​้าหมายการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ (net zero emissions)

ที่​่�ผ่​่านมาตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์ฯ ได้​้รั​ับรางวั​ัลสำำ�นั​ักงานสี​ีเขี​ียวที่​่�เป็​็นมิ​ิตรกั​ับสิ่​่�งแวดล้​้อม (green office) ระดั​ับดี​ีเยี่​่�ยม (gold level) จากกรมส่​่งเสริ​ิมคุ​ุณภาพสิ่​่�งแวดล้​้อม รางวั​ัล Thailand Energy Award ประเภทอาคารที่​่�ใช้​้พลั​ังงานเป็​็นศู​ูนย์​์ (zero energy building) จากกรม พั​ัฒนาพลั​ังงานทดแทนและอนุ​ุรั​ักษ์​์พลั​ังงาน และรางวั​ัล ASEAN Energy Award จาก ASEAN Center of Energy (ACE) ซึ่​่�งนอกเหนื​ือจากมาตรการด้​้านอนุ​ุรั​ักษ์​์พลั​ังงาน และลด การใช้​้ทรั​ัพยากร ตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์ฯ ยั​ังมี​ีเป้​้าหมายในการลดคาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้�นท์​์ จากกิ​ิจกรรม ที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นอย่​่างต่​่อเนื่​่�อง โดยดำำ�เนิ​ินการลดปริ​ิมาณขยะที่​่�นำำ�ไปฝั​ังกลบ ให้​้เป็​็นศู​ูนย์​์ (zero waste to landfill) ตั้​้�งแต่​่ปี​ี ค.ศ. 2020 มี​ีการจั​ัดการขยะเพื่​่�อนำำ�ไปใช้​้ประโยชน์​์ตาม หลั​ัก 3R (reduce-reuse-recycle) พร้​้อมขยายความร่​่วมมื​ือกั​ับองค์​์กรพั​ันธมิ​ิตร การนำำ� นวั​ัตกรรมและเทคโนโลยี​ีมาบริ​ิหารจั​ัดการการใช้​้ทรั​ัพยากร รวมถึ​ึงการส่​่งเสริ​ิมกระบวนการ จั​ัดหาคู่​่�ค้​้า สิ​ินค้​้า และบริ​ิการที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม นอกจากนี้​้�ในปี​ี ค.ศ. 2022 อาคาร สำำ�นั​ักงานตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์ฯ ได้​้รั​ับการรั​ับรอง “LEED Zero Waste Certified” แห่​่งแรก ในโลก และ “TRUE Platinum Certification” แห่​่งแรกในไทย ในปี​ี พ.ศ. 2565 ตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์ฯ ได้​้กำำ�หนดกลยุ​ุทธ์​์การจั​ัดการสิ่​่�งแวดล้​้อมเพื่​่�อมุ่​่�งสู่​่�การ ปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุ​ุทธิ � ใิ ห้​้เป็​็นศู​ูนย์​์ (net zero emissions) โดยจั​ัดตั้​้ง� คณะทำำ�งานขั​ับเคลื่​่�อน การลดการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจก เพื่​่�อศึ​ึกษากระบวนการกำำ�หนดเป้​้าหมาย และแผนการ ลดปริ​ิมาณก๊​๊าซเรื​ือนกระจกตามแนวทางที่​่�ได้​้รั​ับการยอมรั​ับในระดั​ับสากล เช่​่น แนวทาง Science-Based Targets initiative (SBTi) เป็​็นต้​้น ให้​้ครอบคลุ​ุ​ุ�มการดำำ�เนิ​ินงาน ของตลาด หลั​ักทรั​ัพย์​์ฯ ตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์แห่​่งประเทศไทย ในฐานะหนึ่​่�งในองค์​์กรที่​่เ� ป็​็นผู้​้�นำำ�ด้​้านการพั​ัฒนาอย่​่างยั่​่�งยื​ืน พร้​้อมสนั​ับสนุ​ุนให้​้บริ​ิษั​ัทที่​่�จดทะเบี​ียนในตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์ ดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจอย่​่างยั่​่�งยื​ืนด้​้วยการ สร้​้างการเติ​ิบโตของธุ​ุรกิ​ิจไปพร้​้อมกั​ับการดู​ูแลสิ่​่�งแวดล้​้อม (E) รั​ับผิ​ิดชอบต่​่อสั​ังคม (S) บนพื้​้�นฐานการกำำ�กั​ับดู​ูแลกิ​ิจการที่​่�ดี​ี (G) ซึ่​่�งแนวทางการดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจตามหลั​ักการ ESG นี้​้� จะช่​่วยให้​้องค์​์กรเติ​ิบโตอย่​่างยั่​่�งยื​ืน

ภาพที่ 4.4 อาคารตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย ที่มา: ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย

86

87

ก็​็ควรทำำ�ให้​้เป็​็นอาคารที่​่ดี​ี� เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมและพนั​ักงาน โดยมี​ีหลั​ักการที่​่ชั� ดั เจน ดั​ังนั้​้�น เกณฑ์​์ LEED จึ​ึงถู​ูกนำำ�มาเป็​็นแนวทางปรั​ับปรุ​ุงอาคารทั้​้�งสอง ให้​้มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพการใช้​้ พลั​ังงานที่​่�ดี​ีขึ้​้�น จากการปรั​ับปรุ​ุงกรอบอาคาร ใช้​้วั​ัสดุ​ุที่​่�สะท้​้อนความร้​้อนได้​้ดี​ี ระบบปรั​ับ อากาศประสิ​ิทธิ​ิภาพสู​ูง โซลาร์​์เซลล์​์ ปรั​ับปรุ​ุงสุ​ุขภั​ัณฑ์​์ที่​่�ใช้​้ทั้​้�งหมดให้​้ประหยั​ัดน้ำำ��มากขึ้​้�น เพื่​่�อลดคาร์​์บอนสโคป รวมถึ​ึงทำำ�แบบสอบถามเพื่​่�อวางมาตรการลดคาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้�นท์​์จาก การเดิ​ินทางด้​้วยรถยนต์​์ส่​่วนตั​ัว โดยมี​ีการเตรี​ียมที่​่�จอด และห้​้องอาบน้ำำ�� เพื่​่�อสนั​ับสนุ​ุนให้​้ใช้​้ จั​ักรยาน รวมถึ​ึงที่​่�จอดรถพิ​ิเศษสำำ�หรั​ับรถที่​่�มี​ีอัตั ราการปล่​่อยคาร์​์บอนต่ำำ��และรถยนต์​์ไฟฟ้​้า

ภาพที่ 4.5 ทัศนียภาพผังอาคาร SCG Campus ที่มา: SCG

4.3 SCG CAMPUS

นอกจากนี้​้� ยั​ังปรั​ับปรุ​ุงคุ​ุณภาพอากาศ ให้​้อากาศภายในมี​ีปริ​ิมาณ PM 2.5 และคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ต่ำำ�� เพื่​่�อสุ​ุขภาพของผู้​้�ใช้​้งาน ด้​้วยการดำำ�เนิ​ินการทำำ�ให้​้ทั้​้�งโครงการได้​้รั​ับการรั​ับรอง LEED EB:OM ระดั​ับ Platinum เป็​็นที่​่�แรกในเอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้ และหลั​ักการนี้​้�ยั​ังถู​ูก นำำ�มาใช้​้งานอย่​่างต่​่อเนื่​่�องในโครงการก่​่อสร้​้างใหม่​่ รวมถึ​ึงปรั​ับปรุ​ุงอาคารในพื้​้�นที่​่�ของเอสซี​ีจี​ี ได้​้แก่​่ อาคารเอสซี​ีจี​ี 100 ปี​ี ได้​้รับั การรั​ับรอง LEED Core and Shell (CS) ระดั​ับ Platinum ในปี​ี ค.ศ. 2014 อาคาร SCG Health Center ได้​้รับั การรั​ับรอง LEED for New Constructin (NC) ระดั​ับ Platinum ในปี​ี ค.ศ. 2018 การดำำ�เนิ​ินการทั้​้�งหมดนี้​้� ไม่​่เพี​ียงเป็​็นการลงทุ​ุน เพื่​่�อ ให้​้อาคารเป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม แต่​่โดยหลั​ักการของการลดคาร์​์บอน ยั​ังเป็​็นการวางรากฐาน ของการดำำ�เนิ​ินการลดคาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้�นท์​์ในพิื้​้��นที่​่�ที่​่�ทำ�ำ การของเอสซี​ีจี​ี อาคารเอสซี​ีจี​ี 100 ปี​ี และ SCG Health Center สามารถลดการปลดปล่​่อยคาร์​์บอนได้​้มากถึ​ึงเกื​ือบ 2,000 ตั​ัน ต่​่อปี​ี เที​ียบได้​้กั​ับการส่​่งมอบพื้​้�นที่​่�สี​ีเขี​ียวเท่​่ากั​ับ 1.5 เท่​่าของสวนลุ​ุมพิ​ินี​ี คื​ืนสู่​่�สั​ังคมทุ​ุกปี​ี ไปจนตลอดอายุ​ุการใช้​้งาน

“ถื​ือมั่​่�นในความรั​ับผิ​ิดชอบต่​่อสั​ังคม” เป็​็นหนึ่​่�งในอุ​ุดมการณ์​์ ของเอสซี​ีจี​ี มาตรการดู​ูแลด้​้านสิ่​่�งแวดล้​้อมระดั​ับสู​ูง ในโรงงาน และพื้​้�นที่​่� โดยรอบถู​ูกนำำ�มาใช้​้และได้​้รั​ับการรั​ับรองตลอดหลายปี​ี ที่ผ่�่ า่ นมา เพื่​่�อให้​้ผู้​้� ใช้​้งานมั่​่น� ใจว่​่านอกเหนื​ือจากคุ​ุณภาพของวั​ัสดุ​ุแล้​้ว กระบวนการผลิ​ิตยั​ังเป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมตามแนวทางการ พั​ัฒนาอย่​่างยั่​่�งยื​ืน และเช่​่นเดี​ียวกั​ับสำำ�นั​ักงานใหญ่​่ของเอสซี​ีจี​ี ที่​่�มี​ีความมุ่​่�งมั่​่�นจะพั​ัฒนาให้​้มี​ีความเป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม รวมทั้​้�ง ดู​ูแลผู้​้�คน ที่​่�ถื​ือเป็​็นทรั​ัพยากรอั​ันมี​ีค่​่าสู​ูงสุ​ุดขององค์​์กร การปรั​ับปรุ​ุงอาคารเก่​่าให้​้เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม

เอสซี​ีจี​ีเริ่​่ม� ดำำ�เนิ​ินการโครงการอาคารเขี​ียวกลุ่​่�มแรกในปี​ี ค.ศ. 2009 อั​ันได้​้แก่​่ สำำ�นักั งานใหญ่​่ 1, 2 และอาคาร 5 ที่​่�ในเวลานั้​้�นมี​ีอายุ​ุมากกว่​่า 30 ปี​ี และถึ​ึงกำำ�หนดที่​่�ต้​้องมี​ีการปรั​ับปรุ​ุงงาน อาคารและงานระบบใหม่​่ คุ​ุณปราโมทย์​์ เตชะสุ​ุพั​ัฒน์​์กุ​ุล กรรมการผู้​้�จั​ัดการใหญ่​่ธุ​ุรกิ​ิจซิ​ิเมนต์​์ และประธานด้​้านการพั​ัฒนาอย่​่างยั่​่�งยื​ืนในเวลานั้​้�น ได้​้ให้​้แนวทางว่​่า เมื่​่�อมี​ีโอกาสปรั​ับปรุ​ุง 88

ภาพที่ 4.6 SCG HVAC Air Scrubber ที่มา: SCG

89

พั​ัฒนาอย่​่างต่​่อเนื่​่�องสู่​่� Net Zero Building Campus

ภายหลั​ังที่​่�อาคารสำำ�นั​ักงานใหญ่​่เอสซี​ีจี​ีที่​่มี​ี� ความสามารถในการจั​ัดการพลั​ังงานอย่​่างดี​ีเยี่​่�ยม ได้​้รั​ับการรั​ับรอง LEED standard ในระดั​ับสู​ูงสุ​ุดแล้​้วนั้​้�น ทางอาคารก็​็ได้​้มี​ีการปรั​ับปรุ​ุงงาน ระบบปรั​ับอากาศและระบายอากาศเพิ่​่�มเติ​ิมด้​้วยเทคโนโลยี​ีใหม่​่ SCG HVAC Air Scrubber solutions ในปี​ี ค.ศ. 2022 ซึ่​่�งสามารถทำำ�ความสะอาดให้​้อากาศภายในอาคาร ด้​้วยการดั​ัก จั​ับก๊​๊าซมลพิ​ิษที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นภายในอาคาร เช่​่น CO2, VOCs และ HCHO ได้​้อย่​่างมี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพ แม้​้ว่​่าจะใช้​้การเติ​ิมอากาศจากภายนอกในปริ​ิมาณที่​่�ลดลงก็​็ตาม ซึ่​่�งสามารถทำำ�การประหยั​ัด พลั​ังงานเพิ่​่�มเติ​ิมจากการลดภาระในการทำำ�ความเย็​็น ที่​่�ต้​้องใช้​้กั​ับอากาศภายนอกที่​่ร้� ้อน และชื้​้�นที่​่�เติ​ิมเข้​้าภายในอาคาร โดยหลั​ังใช้​้งานเทคโนโลยี​ีใหม่​่ SCG HVAC Air Scrubber solutions อาคารสำำ�นั​ักงานใหญ่​่ 1 อาคารสำำ�นั​ักงานใหญ่​่ 1 และอาคารเอสซี​ีจี​ี 100ปี​ี สามารถลดการเติ​ิมอากาศร้​้อนชื้​้�นจากภายนอกลงได้​้ 75%, 68% และ 67% ตามลำำ�ดั​ับ ส่​่งผลให้​้เกิ​ิดการประหยั​ัดพลั​ังงานเพิ่​่�มปี​ีละ 1.4 ล้​้านบาท, 1.3 ล้​้านบาท และ 2 ล้​้านบาท ตามลำำ�ดั​ับ ซึ่​่�งมี​ีการคื​ืนทุ​ุนอยู่​่�ในช่​่วง 4-5 ปี​ี และคุ​ุณภาพอากาศภายในอาคารยั​ังอยู่​่�ในขั้​้�นดี​ี เยี่​่�ยมเท่​่าเดิ​ิม เช่​่น CO2 ที่​่ต่ำ� ำ��กว่​่า 1000 ppm ตลอดเวลา

และออกแบบมาอย่​่างดี​ีตั้​้�งแต่​่การสร้​้างแนวคิ​ิดของโครงการซึ่​่�งเกิ​ิดจากความร่​่วมมื​ือของ 3 หน่​่วยงาน ได้​้แก่​่ 1) BioRegional 2) ZEDfactory Arcitects และ 3) Peabody Trust ที่​่� มี​ีเป้​้าหมายเดี​ียวกั​ันในการสร้​้างชุ​ุมชนที่​่�ใช้​้พลั​ังงานสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์และเป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม โดยต้​้องการให้​้คนอยู่​่�อาศั​ัยในชุ​ุมชนอย่​่างมี​ีความสุ​ุขและมี​ีคุ​ุณภาพชี​ีวิ​ิตที่ดี​ี่� และมี​ีการแบ่​่งปั​ัน ทรั​ัพยากรร่​่วมกั​ัน แนวคิ​ิดในการออกแบบโครงการ เพื่​่�อลดการปล่​่อยคาร์​์บอนโครงการมี​ีการ ออกแบบอาคารที่​่�ใช้​้พลั​ังงานต่ำำ�� การเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม และมี​ีการ ปล่​่อยคาร์​์บอนต่ำำ�� ส่​่งเสริ​ิมการใช้​้ระบบขนส่​่งสาธารณะและรถยนต์​์ไฟฟ้​้า การผลิ​ิตพลั​ังงาน ไฟฟ้​้าในพื้​้�นที่​่�โครงการ การจั​ัดการของเสี​ียจากการใช้​้ทรั​ัพยากรน้ำำ��และอาหาร การส่​่งเสริ​ิม เศรษฐกิ​ิจชุ​ุมชน รวมถึ​ึงการสร้​้างจิ​ิตสำ�นึ​ึ ำ กด้​้าน สิ่​่�งแวดล้​้อม ให้​้แก่​่คนในชุ​ุมชน

BEDDINGTON 4.4 ZERO ENERGY DEVELOPMENT (BEDZED)

ชุ​ุมชนที่​่�อยู่​่�อาศั​ัยที่​่�ปล่​่อยคาร์​์บอนต่ำำ�� แนวคิ​ิดของเมื​ืองและชุ​ุมชนที่​่�ยั่​่�งยื​ืนเป็​็นมาตรการสำำ�คั​ัญเพื่​่�อส่​่งเสริ​ิม การใช้​้พลั​ังงานและทรั​ัพยากรของเมื​ืองให้​้เกิ​ิดประสิ​ิทธิ​ิภาพ และเป็​็นมิ​ิตรกั​ับสิ่​่�งแวดล้​้อม ซึ่​่�งสามารถสร้​้างดำำ�เนิ​ินการได้​้ โดยการมี​ีเทคโนโลยี​ีผลิ​ิตพลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียนใช้​้ในชุ​ุมชนและแชร์​์ ทรั​ัพยากร ร่​่วมกั​ันของคนในชุ​ุมชน

โครงการ Beddington Zero Energy Development (BedZED) [2, 3, 4, 5] เป็​็นชุ​ุมชน แบบ mixed-use ที่​่มี​ีทั้​้ � �งที่​่�อยู่​่�อาศั​ัย พื้​้�นที่​่�สำำ�นั​ักงานวิ​ิทยาลั​ัยและสิ่​่�งอำำ�นวยความสะดวกของ ชุ​ุมชนต่​่างๆ ตั้​้�งอยู่​่�ที่​่�เมื​ืองซั​ัตตั​ัน (Sutton) ซึ่​่�งอยู่​่�ทางตอนใต้​้ของกรุ​ุงลอนดอน โครงการ ถู​ูกสร้​้างขึ้​้น� และอาคารมี​ีการเข้​้าอยู่​่�อาศั​ัยครบในปี​ี ค.ศ. 2002 โครงการดั​ังกล่​่าวมี​ีการวางแผน 90

ภาพที่ 4.7 ผังโครงการ BedZED ที่มา: Adapted from a plan by ZEDfactory, originally published in Toolkit for Carbon Neutral Developments Part II, BioRegional (2003)

91

1. การก่​่อสร้​้างและเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม

ผู้​้�ออกแบบได้​้ให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับการจั​ัดหาวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างหรื​ือวั​ัสดุ​ุที่​่�นำำ�กลั​ับมาใช้​้ประโยชน์​์ใหม่​่ ที่​่�หาได้​้จากผู้​้�จำำ�หน่​่ายในพื้​้�นที่​่�รอบข้​้างในรั​ัศมี​ีไม่​่เกิ​ิน 56 กิ​ิโลเมตร เพื่​่�อลดการปล่​่อยคาร์​์บอน แฝงจากการใช้​้พลั​ังงานในการขนส่​่งวั​ัสดุ​ุมายั​ังพื้​้�นที่​่�โครงการ นอกจากนี้​้�ผู้​้�ออกแบบยั​ังเลื​ือกใช้​้ วั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้างที่​่�ลดพลั​ังงานในกระบวนการผลิ​ิต เช่​่น ระบบการก่​่อสร้​้างใช้​้โครงสร้​้างเหล็​็ก ถึ​ึงแม้​้ว่​่าวั​ัสดุ​ุเหล็​็กจะใช้​้พลั​ังงานในการผลิ​ิตมาก แต่​่โครงสร้​้างเหล็​็กสามารถนำำ�กลั​ับมาใช้​้ซ้ำำ�� ได้​้หลายครั้​้�งเมื่​่�อมี​ีการรื้​้�อถอน ซึ่​่�งช่​่วยลดพลั​ังงานในการผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุขึ้​้�นมาใหม่​่ การใช้​้วั​ัสดุ​ุไม้​้ เพื่​่�อทำำ�กรอบประตู​ูหน้​้าต่​่าง ผนั​ังภายในอาคาร พื้​้�นและวั​ัสดุ​ุปิ​ิดผิ​ิวอาคาร ทรายที่​่�ใช้​้รอง ปูพื้นภายนอกเป็นทรายรีไซเคิลที่เกิดจากท�ำจากเศษแก้วที่บดละเอียด

ดั​ังกล่​่าวช่​่วยให้​้อาคารมี​ีการระบายอากาศในสภาวะที่​่�อากาศภายนอกมี​ีสภาพนิ่​่�งหรื​ือมี​ี ความเร็​็วลมต่ำำ�� ผู้​้�ใช้​้งานอาคารสามารถเปิ​ิด-ปิ​ิดช่​่องเปิ​ิดเพื่​่�อกำำ�หนดปริ​ิมาณของอากาศ เข้​้าออกและควบคุ​ุมสภาวะน่​่าสบายภายในอาคารได้​้ นอกจากนี้​้�จุ​ุดเด่​่นของการออกแบบการ ระบายอากาศที่​่�พบในโครงการนี้​้� คื​ือ wind cowls หรื​ือปล่​่องดั​ักลม ที่​่�ด้​้านบนหลั​ังคาของ อาคาร โดยปล่​่องดั​ักลมสามารถหั​ันปากปล่​่องตามทิ​ิศทางของลมเพื่​่�อดั​ักลมที่​่�อยู่​่�ด้​้านบนลง มายั​ังปล่​่องและแจกจ่​่ายสู่​่�พื้​้�นที่​่�ใช้​้งานด้​้านล่​่าง อาคารมี​ีการออกแบบเพื่​่�อป้​้องกั​ันความร้​้อนโดยการวางด้​้านสั้​้�นของอาคารหั​ันทางทิ​ิศตะวั​ันออกตะวั​ันตกเพื่​่�อลดปริ​ิมาณความร้​้อนจากรั​ังสี​ีดวงอาทิ​ิตย์​์ที่​่�ตกกระทบผนั​ังอาคาร นอกจากนี้​้� ผู้​้�ออกแบบได้​้มี​ีการจั​ัดโซนพื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยโดยกำำ�หนดให้​้อาคารส่​่วนที่​่�พั​ักอาศั​ัยอยู่​่�ทางทิ​ิศใต้​้ เพื่​่�อป้​้องกั​ันความร้​้อนให้​้กั​ับอาคารส่​่วนสำำ�นั​ักงานที่​่�มี​ีการใช้​้งานในช่​่วงเวลากลางวั​ัน อาคาร ในโครงการนี้​้�มี​ีการใส่​่ฉนวนที่​่�ผนั​ังและหลั​ังคาซึ่​่�งมี​ีความหนาพิ​ิเศษมากกว่​่าอาคารทั่​่�วไป และมี​ีการใช้​้กระจก 2 ชั้​้�นเพื่​่�อป้​้องกั​ันความร้​้อนที่​่�ถ่​่ายเทเข้​้าสู่​่�พื้​้�นที่​่�ใช้​้งานทางด้​้านทิ​ิศใต้​้ และใช้​้กระจก 3 ชั้​้�นทางฝั่​่�งทิ​ิศตะวั​ันออก-ตะวั​ันตก การออกแบบดั​ังกล่​่าวสามารถช่​่วยรั​ักษา อุ​ุณหภู​ูมิ​ิอากาศภายในห้​้องให้​้คงที่​่�และมี​ีความสบายต่​่อการอยู่​่�อาศั​ัย อาคารถู​ูกออกแบบให้​้มี​ี การใช้​้ประโยชน์​์จากแสงธรรมชาติ​ิทางทิ​ิศเหนื​ือ โดยการลดระดั​ับชั้​้�นความสู​ูงอาคารและมี​ีการ ออกแบบพื้​้�นที่​่�สวนบริ​ิเวณดาดฟ้​้าเพื่​่�อให้​้พื้​้�นที่​่�ใช้​้งานในแต่​่ละส่​่วนได้​้รั​ับแสงธรรมชาติ​ิมากที่​่�สุ​ุด โครงการมี​ีการติ​ิดตั้​้�งแผงโซลาร์​์เซลล์​์บนหลั​ังคาอาคารเพื่​่�อผลิ​ิตพลั​ังงานไฟฟ้​้า และจ่​่ายให้​้กั​ับ อาคาร และมี​ีการซื้​้�อไม้​้รื้​้อ� ถอนจากการจั​ัดการป่​่ามาใช้​้ในระบบ Combined Heat and Power (CHP) เพื่​่�อผลิ​ิตพลั​ังงานความร้​้อนและพลั​ังงานไฟฟ้​้าใช้​้ในกิ​ิจกรรมอื่​่�นๆ ของโครงการ

ภาพที่ 4.8 โครงการเลือกใช้วัสดุก่อสร้างโครงสร้างเหล็ก ไม้และวัสดุรีไซเคิลที่มีการปล่อยคาร์บอนต�่ำ ที่มา: https://www.zedfactory.com/bedzed

2. การออกแบบอาคารที่​่� ใช้​้พลั​ังงานต่ำำ��และการผลิ​ิตพลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียน

ผู้​้�ออกแบบมี​ีแนวคิ​ิดในการออกแบบอาคารประหยั​ัดพลั​ังงานโดยให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับการใช้​้ ประโยชน์​์จากธรรมชาติ​ิ ไม่​่ว่​่าจะเป็​็นการใช้​้ลมธรรมชาติ​ิเพื่​่�อการระบายอากาศภายในอาคาร การใช้​้แสงธรรมชาติ​ิและการใช้​้พลั​ังงานความร้​้อนจากรั​ังสี​ีดวงอาทิ​ิตย์​์ในการทำำ�ความร้​้อน และผลิ​ิตพลั​ังงานใช้​้ภายในอาคาร สำำ�หรั​ับแนวคิ​ิดการออกแบบโดยใช้​้การระบายอากาศด้​้วยวิ​ิธี​ีธรรมชาติ​ิ อาคารในโครงการ ส่​่วนใหญ่​่ถู​ูกออกแบบให้​้มี​ีช่​่องเปิ​ิด 2 ด้​้านของผนั​ังเพื่​่�อระบายอากาศแบบ cross ventilation และการใช้​้ปล่​่องลมแบบ solar chimney ระหว่​่างอาคารอยู่​่�อาศั​ัยและอาคารสำำ�นั​ักงานเพื่​่�อให้​้ เกิ​ิดระบายอากาศโดยอาศั​ัยความแตกต่​่างของอุ​ุณหภู​ูมิ​ิ (stack ventilation) โดยอากาศร้​้อน จะลอยตั​ัวสู​ูงขึ้​้�นตามปล่​่องและอากาศที่​่�เย็​็นกว่​่าจะเคลื่​่�อนที่​่�เข้​้ามาภายในห้​้อง ซึ่​่�งการออกแบบ 92

ภาพที่ 4.9 แนวคิดการออกแบบอาคารโดยใช้หลัก passive ที่มา: ARUP

93

3. การจั​ัดการของเสี​ีย

โครงการมี​ีการนำำ�น้ำ�ำ� ฝนที่​่�กั​ักเก็​็บไว้​้มาใช้​้ในกระบวนการบำำ�บั​ัดน้ำำ��และนำำ�น้ำำ��กลั​ับมาใช้​้ในส่​่วน ของสุ​ุขภั​ัณฑ์​์ชั​ักโครก สำำ�หรั​ับการจั​ัดการขยะของโครงการ ทางโครงการจั​ัดเตรี​ียมพื้​้�นที่​่�ทิ้​้�ง ขยะและถั​ังคั​ัดแยกขยะให้​้คนในชุ​ุมชน ในขณะเดี​ียวกั​ันทางโครงการได้​้มี​ีการทำำ�จดหมาย ข่​่าวเพื่​่�อประชาสั​ัมพั​ันธ์​์ สื่​่�อสารและให้​้ข้​้อมู​ูลเกี่​่�ยวกั​ับการรี​ีไซเคิ​ิลแก่​่คนในชุ​ุมชนเพื่​่�อปลู​ูกฝั​ัง จิ​ิตสำำ�นึ​ึกในการคั​ัดแยกขยะ

4. การเดิ​ินทางและระบบการขนส่​่งที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม

เนื่​่�องจากที่​่ตั้​้� �งของโครงการอยู่​่�ห่​่างจากตั​ัวเมื​ืองกรุ​ุงลอนดอน ผู้​้�พั​ัฒนาโครงการได้​้วางแผน การเดิ​ินทางสำำ�หรั​ับให้​้บริ​ิการคนในชุ​ุมชนไว้​้ตั้​้�งแต่​่การคั​ัดเลื​ือกพื้​้�นที่​่�ตั้​้�งซึ่​่�งสามารถใช้​้ทั้​้�งรถ ชั​ัทเทิ​ิลบั​ัส บั​ัส หรื​ือรถไฟเพื่​่�อเดิ​ินทางเข้​้าเมื​ือง ซึ่​่�งสามารถช่​่วยลดการใช้​้รถยนต์​์ส่​่วนตั​ัวได้​้ กรณี​ีที่​่�ผู้​้�อยู่​่�อาศั​ัยต้​้องการใช้​้รถยนต์​์ในการเดิ​ินทางเข้​้าเมื​ืองหรื​ือไปยั​ังเมื​ืองอื่​่�นๆ ที่​่�ระบบขนส่​่ง สาธารณะไม่​่รองรั​ับ โครงการยั​ังได้​้ทำำ�ความร่​่วมมื​ือกั​ับ City Car Club ซึ่​่�งเป็​็นบริ​ิษั​ัทที่​่�ให้​้ บริ​ิการแชร์​์รถยนต์​์ ซึ่​่�งมี​ีสถานี​ีอยู่​่�หลายแห่​่งเพื่​่�อให้​้สะดวกในการรั​ับรถและคื​ืนรถ ผู้​้�อยู่​่�อาศั​ัย สามารถจองเรี​ียกใช้​้บริ​ิการได้​้หากต้​้องการใช้​้รถยนต์​์ และสามารถจ่​่ายค่​่าบริ​ิการแบบราย ชั่​่�วโมงหรื​ือรายเดื​ือน นอกจากนี้​้�โครงการยั​ังมี​ีมาตรการอื่​่�นๆ ที่​่�ช่​่วยลดการปล่​่อยคาร์​์บอนจาก การใช้​้รถยนต์​์ส่​่วนตั​ัว คื​ือ การกำำ�หนดให้​้สั​ัดส่​่วนพื้​้�นที่​่�จอดรถต่​่อบ้​้าน 1 หลั​ังน้​้อยกว่​่าบ้​้านที่​่� มี​ีอยู่​่�ตามท้​้องตลาด โดยค่​่ามาตรฐานที่​่กำ� ำ�หนดพื้​้�นที่​่�จอดรถให้​้เท่​่ากั​ับ 1.5 คั​ันต่​่อหลั​ัง การ กำำ�หนดพื้​้�นที่​่�จอดรถให้​้อยู่​่�ด้​้านนอกเขตพื้​้�นที่​่�อยู่​่�อาศั​ัยและพื้​้�นที่​่�ทำำ�งาน และออกแบบโครงข่​่าย ของเส้​้นทางเดิ​ินเท้​้าและทางจั​ักรยาน เน้​้นการออกแบบภู​ูมิ​ิทั​ัศน์​์เพื่​่�อส่​่งเสริ​ิมการเดิ​ินและการ ใช้​้จั​ักรยานภายในชุ​ุมชนเพื่​่�อให้​้คนในชุ​ุมชนสามารถเข้​้าถึ​ึงพื้​้�นที่​่�ส่​่วนกลางและอาคารต่​่างๆ ได้​้ สะดวก พร้​้อมทั้​้�งการจั​ัดพื้​้�นที่​่�จอดจั​ักรยานที่​่�ปลอดภั​ัยใกล้​้กั​ับพื้​้�นที่​่�อยู่​่�อาศั​ัยและระบบขนส่​่ง สาธารณะ ระยะการเดิ​ินทางไปยั​ังสถานี​ีรถบั​ัสและรถไฟไม่​่ไกลจากพื้​้�นที่​่ชุ� มุ ชนซึ่​่ง� คนในชุ​ุมชน สามารถเดิ​ินและใช้​้จั​ักรยานได้​้สะดวก การบริ​ิการสถานี​ีชาร์​์จไฟฟ้​้าให้​้กั​ับรถยนต์​์ไฟฟ้​้า

5. การส่​่งเสริ​ิมคุ​ุณภาพชี​ีวิ​ิตและความเป็​็นอยู่​่�ที่​่�ดี​ี

อี​ีกหนึ่​่�งเป้​้าหมายสำำ�คั​ัญของโครงการคื​ือการทำำ�ให้​้คนในชุ​ุมชนมี​ีสุ​ุขภาพร่​่างกายและสุ​ุขภาพ ใจที่​่�ดี​ีด้​้วยการสร้​้างสั​ังคมที่​่�ดี​ี คนในชุ​ุมชนอยู่​่�ในสภาพแวดล้​้อมที่​่�ดี​ีแวดล้​้อมด้​้วยธรรมชาติ​ิ และปลอดภั​ัย และเข้​้าถึ​ึงอาหารที่​่�สะอาดและปลอดภั​ัย เพื่​่�อดำำ�เนิ​ินการตามแนวคิ​ิดดั​ังกล่​่าว โครงการมี​ีขนาดพื้​้�นที่​่�สวนและพื้​้�นที่​่�สี​ีเขี​ียวค่​่อนข้​้างมากและกระจายพื้​้�นที่​่�สวนตามพื้​้�นที่​่� อยู่​่�อาศั​ัย และพื้​้�นที่​่�ต่​่างๆ ของชุ​ุมชน การออกแบบภู​ูมิ​ิทั​ัศน์​์และที่​่นั่​่� �งพั​ักผ่​่อนที่​่�ส่​่งเสริ​ิมการ ใช้​้งานภายนอกอาคาร ทำำ�ให้​้เด็​็กออกมาเล่​่นนอกบ้​้านอย่​่างปลอดภั​ัย รวมถึ​ึงการจั​ัดตำ�ำ แหน่​่ง ของสิ่​่�งอำำ�นวยความสะดวกของชุ​ุมชนและการแบ่​่งปั​ันพื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยร่​่วมกั​ัน เช่​่น คลาสเรี​ียน เต้​้น การออกกำำ�ลั​ังกาย คาเฟ่​่ นอกจากนี้​้�ผู้​้�ออกแบบตั้​้�งใจให้​้คนที่​่�เดิ​ินทางไปที่​่�จอดรถหรื​ือ สถานี​ีรอรถบั​ัสต้​้องเดิ​ินผ่​่านบ้​้านหรื​ือพื้​้�นที่​่�ส่​่วนกลางของชุ​ุมชน หรื​ือการทำำ�สะพานทางเดิ​ิน ข้​้ามระหว่​่างอาคารที่​่�เดิ​ินผ่​่านพื้​้�นที่​่�สวนบนดาดฟ้​้า เพื่​่�อให้​้คนในชุ​ุมชนได้​้มี​ีโอกาสพบปะ พู​ูดคุ​ุยและทำำ�กิ​ิจกรรมทางสั​ังคม

ภาพที่ 4.11 การออกแบบและจัดพื้นที่สวนดาดฟ้าขนาดเล็กอยู่ระหว่างส่วนพื้นที่พักอาศัยและส�ำนักงาน ที่มา: https://www.zedfactory.com/bedzed

นอกจากนี้​้�โครงการยั​ังให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับกระบวนการมี​ีส่​่วนร่​่วมของคนในชุ​ุมชนตั้​้�งแต่​่ กระบวนการออกแบบและการบริ​ิหารจั​ัดการชุ​ุมชนเพื่​่�อให้​้บรรลุ​ุเป้​้าหมายการเป็​็นชุ​ุมชน คาร์​์บอนต่ำำ�� มี​ีกิ​ิจกรรมให้​้ความรู้​้�แก่​่คนในชุ​ุมชนเรื่​่�องการประหยั​ัดพลั​ังงาน การเลื​ือกใช้​้ อุ​ุปกรณ์​์และผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์และการปรั​ับเปลี่​่�ยนพฤติ​ิกรรมที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมและการใช้​้ ทรั​ัพยากรอย่​่างมี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพเพื่​่�อสร้​้างจิ​ิตสำำ�นึ​ึกที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม เมื่​่�อคนในชุ​ุมชน รู้​้�สึ​ึกเป็​็นส่​่วนหนึ่​่�งของชุ​ุมชนจะทำำ�ให้​้เกิ​ิดความรั​ักและต้​้องการพั​ัฒนาชุ​ุมชนให้​้น่​่าอยู่​่�และดี​ีขึ้​้�น โครงการมี​ีการจั​ัดการเรื่​่�องอาหารโดยจั​ัดพื้​้�นที่​่�ขายผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ในชุ​ุมชน เช่​่น พื​ืชผั​ักสวนครั​ัว

ภาพที่ 4.10 บรรยากาศในโครงการ BedZED ที่มา: https://www.zedfactory.com/bedzed

94

95

และรณรงค์​์ให้​้ร้​้านค้​้าและหน่​่วยงานในชุ​ุมชนขายหรื​ือจั​ัดหาอาหารเพื่​่�อสุ​ุขภาพและปลอดภั​ัย และอาหารที่​่​่��มี​ีปริ​ิมาณเนื้​้�อสั​ัตว์​์น้​้อยสำำ�หรั​ับคนในชุ​ุมชน ด้​้านความปลอดภั​ัย โครงการมี​ี แนวทางการป้​้องกั​ันปั​ัญหาน้ำำ�ท่ � ่วมโดยใช้​้การออกแบบภู​ูมิทัิ ัศน์​์ เช่​่น การใช้​้วั​ัสดุ​ุปู​ูพื้​้�นที่​่�ยอม ให้​้น้ำ�ซึ​ึ ำ� มผ่​่านลงดิ​ินได้​้ การปลู​ูกพื​ืชซึ​ึมน้ำำ�� การทำำ�สวนบนหลั​ังคาซึ่​่ง� ช่​่วยชะลอการไหลของน้ำำ�� ฝน และการทำำ�ร่​่องระบายน้ำำ�� สามารถช่​่วยป้​้องกั​ันปั​ัญหาน้ำำ�ท่ � ่วมในชุ​ุมชนได้​้ ในส่​่วนความสำำ�เร็​็จและความท้​้าทายของโครงการความท้​้าทายที่​่สำ� �คั ำ ัญที่​่�พบจากการพั​ัฒนา โครงการชุ​ุมชนและสร้​้างสั​ังคมคาร์​์บอนต่ำำ�� ของ BedZed คื​ือ การก่​่อสร้​้างอาคารที่​่�เป็​็นมิ​ิตร ต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมมี​ีค่​่าใช้​้จ่​่ายที่​่�ค่​่อนข้​้างสู​ูงกว่​่าอาคารทั่​่�วไป เนื่​่�องจากมี​ีการใส่​่ฉนวนผนั​ังและ หลั​ังคาเพื่​่�อป้​้องกั​ันความร้​้อน การเลื​ือกใช้​้กระจกกั​ันความร้​้อน และการใช้​้งานระบบและ เทคโนโลยี​ีขั้​้�นสู​ูงเพื่​่�อบรรลุ​ุเป้​้าหมายการปล่​่อยคาร์​์บอนต่ำำ�� ซึ่​่�งทำำ�ให้​้ต้​้นทุ​ุนและราคาก่​่อสร้​้าง บ้​้านค่​่อนข้​้างสู​ูงเมื่​่�อเปรี​ียบเที​ียบกั​ับบ้​้านที่​่�มี​ีขายทั่​่�วไปตามท้​้องตลาด อย่​่างไรก็​็ตามเมื่​่�อ ประเมิ​ินความคุ้​้�มทุ​ุนที่​่�ได้​้กลั​ับคื​ืนภายหลั​ังและประโยชน์​์ในมิ​ิติ​ิอื่​่�นๆ พบว่​่า โครงการ ประสบความสำำ�เร็​็จหลายด้​้าน ได้​้แก่​่ • การออกแบบอาคารประหยั​ัดพลั​ังงานและการใช้​้ระบบ CHP สามารถช่​่วยประหยั​ัด พลั​ังงานจากการทำำ�น้ำำ��ร้​้อนได้​้ 81% และลดการใช้​้พลั​ังงานไฟฟ้​้าได้​้ถึ​ึง 45% • ค่​่าเฉลี่​่�ยของการเดิ​ินทางโดยรถยนต์​์ส่​่วนตั​ัวของผู้​้�อยู่​่�อาศั​ัยลดลง 64% ซึ่​่�งต่ำำ��กว่​่าค่​่าเฉลี่​่�ย การใช้​้รถยนต์​์ของคนในชุ​ุมชนอื่​่�นๆ และจากการประเมิ​ินการเดิ​ินทางโดยใช้​้บริ​ิการแชร์​์ รถยนต์​์ของคนในชุ​ุมชนสามารถประหยั​ัดค่​่าใช้​้จ่​่ายประมาณ £1,391 ต่​่อปี​ีเมื่​่�อเที​ียบกั​ับ ค่​่าใช้​้จ่​่ายเฉลี่​่�ยของคนที่​่มี​ี� รถยนต์​์ส่​่วนบุ​ุคคล • 39% ของอาหารออแกนิ​ิคที่​่�บริ​ิโภคในชุ​ุมชนปลู​ูกโดยคนในชุ​ุมชน • การใช้​้อุ​ุปกรณ์​์และสุ​ุขภั​ัณฑ์​์ประหยั​ัดน้ำำ��ซึ่​่�งสามารถช่​่วยลดปริ​ิมาณการใช้​้น้ำำ��ได้​้ถึ​ึง 40% เมื่​่�อเที​ียบกั​ับการใช้​้น้ำำ��ของบ้​้านทั่�ว่ ไปในเมื​ืองซั​ัตตั​ัน • ขยะจากส่​่วนที่​่�อยู่​่�อาศั​ัยเข้​้าสู่​่�กระบวนการรี​ีไซเคิ​ิลและที่​่�นำำ�ไปหมั​ักทำำ�ปุ๋​๋�ยคิ​ิดเป็​็น 60% ของน้ำำ��หนั​ักขยะทั้​้�งหมด ซึ่​่�งสั​ัดส่​่วนดั​ังกล่​่าวมี​ีแนวโน้​้มเพิ่​่�มขึ้​้�นมาก • โครงการมี​ีการใช้​้น้ำ�ำ� 72 ลิ​ิตรต่​่อวั​ันซึ่​่�งมี​ีอั​ัตราต่ำำ��กว่​่าค่​่าเฉลี่​่�ยการใช้​้น้ำำ��ของชุ​ุมชนทั่​่�วไป โดย 15 ลิ​ิตรมาจากน้ำำ��ฝนและน้ำำ�� จากการรี​ีไซเคิ​ิล

96

REFERENCES

[1] สถาบั​ันอาคารเขี​ียวไทย. เกณฑ์​์การประเมิ​ินความยั่​่�งยื​ืนทางลั​ังงานและสิ่​่�งแวดล้​้อมไทย สำำ�หรั​ับอาคารระหว่​่างใช้​้งาน. https://www.tgbi.or.th/uploads/trees/เกณฑ์​์%20TREES-EB_160921.pdf [2] Dikmen, E. (2021, June 3). BedZED: An Inspiring Eco-Village in London. MozartCultures.. Available at https://mozartcultures.com/en/bedzed-an-inspiring-eco-village-in-london/ [3] BedZED. (n.d.). Zedfactory. Retrieved June 28 2023 from https://www.zedfactory.com/bedzed [4] Chance, T. (2009). Towards sustainable residential communities; the Beddington Zero Energy Development (BedZED) and beyond. Environment and Urbanization, 21(2), 527–544. Available at https://doi. org/10.1177/0956247809339007 [5] Zhu, D., Kung, M., & Zhou, L. (2015). Analysis of Sustainable Energy Systems in Ecovillages: A Review of Progress in BedZED and Masdar City. Low Carbon Economy, 6(1), Article 1. Available at https://doi. org/10.4236/lce.2015.61001

80% ผู้​้�ลงทุ​ุนสถาบั​ันกว่​่า 80% เลื​ือกลงทุ​ุนกั​ับองค์​์กรที่​่�มี​ีการดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจตามหลั​ัก ESG

98

99

เมื่​่�อความยั่​่�งยื​ืน (sustainability) เป็​็นแนวทางที่​่�มี​ีความสำำ�คั​ัญกั​ับ การดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจในระดั​ับโลก แต่​่ต้​้นทุ​ุนที่​่�ผู้​้�ประกอบการดำำ�เนิ​ินการ ตามแนวทางนี้​้� โดยทั่​่�วไปมั​ักจะสู​ูงกว่​่าการดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจในรู​ูปแบบเดิ​ิม หากไม่​่มี​ีความจำำ�เป็​็นในเชิ​ิงธุ​ุรกิ​ิจหรื​ือแรงจู​ูงใจ ก็​็จะไม่​่อยู่​่�ในตั​ัวเลื​ือก ของการพั​ัฒนาโครงการ แต่​่ ในช่​่วงทศวรรษที่​่�ผ่​่านมา มี​ีแรงผลั​ักดั​ัน ให้​้ผู้​้�ประกอบการดำำ�เนิ​ินการพั​ัฒนาโครงการอย่​่างยั่​่�งยื​ืนมากขึ้​้�น ได้​้แก่​่

5.1 INCENTIVES รู​ูปแบบของการออกแบบแรงจู​ูงใจในปั​ัจจุ​ุบั​ันอาจสามารถแบ่​่งได้​้เป็​็น 3 รู​ูปแบบใหญ่​่ คื​ือ เชิ​ิงกฎหมาย เชิ​ิงการส่​่งเสริ​ิมผ่​่านองค์​์กรที่​่� เกี่​่�ยวข้​้อง และเชิ​ิงการให้​้รางวั​ัลและผลตอบแทน [1] 1. เชิ​ิงกฎหมาย

5

DRIVING FORCES

ในหลายประเทศที่​่มี​ี� เป้​้าหมายเพื่​่�อสนั​ับสนุ​ุนเรื่​่อ� งความยั่​่�งยื​ืน เช่​่น สหรั​ัฐอเมริ​ิกา หรื​ือออสเตรเลี​ีย มี​ีมาตรการทางกฎหมายหรื​ือภาษี​ีที่​่�ออกมาเพื่​่�อสนั​ับสนุ​ุน รวมถึ​ึงอาจควบคุ​ุมให้​้มี​ีการพั​ัฒนา โครงการอย่​่างยั่​่�งยื​ืนหรื​ืออาคารเขี​ียว ถึ​ึงแม้​้จะมี​ีข้​้อจำำ�กั​ัดทั้​้�งการออกกฎเกณฑ์​์ และในการ บั​ังคั​ับใช้​้งานจริ​ิง เนื่​่�องจากมี​ีความเกี่​่�ยวข้​้องกั​ับหน่​่วยงานราชการ และข้​้อกฎหมายอื่​่�นๆ แต่​่ ก็​็เป็​็นการดำำ�เนิ​ินการในภาพใหญ่​่ที่​่�ส่​่งผลต่​่อแนวคิ​ิดของอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้าง ส่​่วนใน ประเทศไทยยั​ังไม่​่มี​ีกฎหมายของอาคารที่​่�เกี่​่�ยวเนื่​่�องกั​ับการลดคาร์​์บอนอย่​่างชั​ัดเจน

2. เชิ​ิงการส่​่งเสริ​ิมผ่​่านองค์​์กรที่​่�เกี่​่�ยวข้​้อง

ความเข้​้มข้​้นในการบั​ังคั​ับใช้​้น้​้อยกว่​่า ไม่​่ได้​้ผลประโยชน์​์ในเชิ​ิงการเงิ​ิน (financial benefit) จากหน่​่วยงานอื่​่น� แต่​่สามารถเลื​ือกดำำ�เนิ​ินการได้​้อย่​่างอิ​ิสระและได้​้ประโยชน์​์เชิ​ิงการส่​่งเสริ​ิม แบรนด์​์ รวมทั้​้�งเป็​็นภาคสมั​ัครใจ เช่​่น โครงการลดก๊​๊าซเรื​ือนกระจกภาคสมั​ัครใจตาม มาตรฐานของประเทศไทย (Thailand Voluntary Emission Reduction Program) หรื​ือที่​่� เรี​ียกว่​่า T-VER ซึ่​่�งเป็​็นกลไกที่​่�มี​ีเป้​้าหมายในการส่​่งเสริ​ิมให้​้ทุ​ุกภาคส่​่วนมี​ีส่​่วนร่​่วมลดการ ปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกในประเทศ นอกจากนี้​้�มี​ีตั​ัวอย่​่างการส่​่งเสริ​ิมผ่​่านองค์​์กรอย่​่าง Pathway to Net Zero Building Guideline โดย SCG Building & Living Care Consulting 101

3. เชิ​ิงการให้​้รางวั​ัลและผลตอบแทน

มั​ักเป็​็นแนวทางที่​่ผู้​้�ป � ระกอบการนึ​ึกถึ​ึง เนื่​่�องจากมี​ีส่​่วนช่​่วยให้​้ตั​ัวเลขทางธุ​ุรกิ​ิจของผู้​้�ประกอบ การดี​ีขึ้​้�น ปั​ัจจุ​ุบั​ันกลุ่​่�มสถาบั​ันการเงิ​ินทั้​้�งในและต่​่างประเทศมี​ีความเคลื่​่�อนไหวเชิ​ิงการผลั​ักดั​ัน ความยั่​่�งยื​ืน โดยให้​้การเข้​้าถึ​ึงเงิ​ินทุ​ุนดอกเบี้​้�ยต่ำำ�สำ � �ำ หรั​ับโครงการที่​่มี​ี� การดำำ�เนิ​ินการอย่​่างยั่​่�งยื​ืน ดั​ังนั้​้�นกลุ่​่�มอสั​ังหาริ​ิมทรั​ัพย์​์ อาคารเขี​ียว (green building) จึ​ึงได้​้รั​ับความสนใจมากขึ้​้�น เนื่​่�องจากเป็​็นหนึ่​่�งในรู​ูปแบบของอาคารที่​่�มี​ีแนวทางการลดคาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้�นท์​์อย่​่างมี​ีหลั​ักการ เชิ​ิงวิ​ิทยาศาสตร์​์รั​ับรอง ตั​ัวอย่​่างผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ทางการเงิ​ิน เช่​่นผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ทางการเงิ​ินของ ธนาคารกสิ​ิกรไทยที่​่�ออกผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ Green Loan, Green Bond [2] สำำ�หรั​ับผู้​้�ประกอบการที่​่� ดำำ�เนิ​ินการตามแนวทาง ESG นอกจากนี้​้� ยั​ังมี​ีแนวทางการเลื​ือก supplier ที่​่มี​ี� แนวทาง ESG ในการดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจเท่​่านั้​้�นอี​ีกด้​้วย เจ้​้าของโครงการที่​่�พั​ัฒนาโครงการคาร์​์บอนต่ำำ��หรื​ืออาคารเขี​ียว สามารถคื​ืนทุ​ุนได้​้เร็​็วขึ้​้�นจาก ผลตอบแทนทางตรงจากค่​่าสาธารณู​ูปโภคที่​่�ลดลง (ค่​่าน้ำำ�� ค่​่าไฟ) สำำ�หรั​ับตลาดต่​่างประเทศ การดำำ�เนิ​ินการอาคารเขี​ียวทำำ�ให้​้เจ้​้าของพื้​้�นที่​่�สามารถเรี​ียกค่​่าเช่​่าเพิ่​่�มได้​้ประมาณ 20% ส่​่วนดำำ�เนิ​ินการอาคารเพื่​่�อสุ​ุขภาวะสามารถเรี​ียกค่​่าเช่​่าเพิ่​่�มได้​้ 4.4-7% [3] ในตลาดพื้​้�นที่​่� สำำ�นั​ักงานให้​้เช่​่าในประเทศไทย พบว่​่ามาตรการทาง ESG สามารถเพิ่​่�มอั​ัตราค่​่าเช่​่าได้​้มากถึ​ึง 200 บาทต่​่อตารางเมตร ต่​่อเดื​ือน [4] ESG VALUE - ADD OCCUPATIONAL ATTRIBUTES HOW ARE THE KEY ATTRIBUTES SHAPING OCCUPATIONAL STRATEGIES IN BANGKOK VALUED? CBD

CENTRAL BUSINESS DISTRICT 500M TO BTS/MRT EASY ACCESS TO MOTORYWAY

LOCATION

STRUCTURE /FORM

+71

+28

WIDE, COLUMN FREE FLOORPLATE (1,000+ SQM) HIGH FLOOR TO CEILING HEIGHT (2.7+ SQM) FULL OR NEAR FULL FLOOR TO CEILING WINDOWS

ENVIRONMENTAL IMPACT

FULL RETAIL SUPPORT HEALTH & WELLBEING FACILITIES OPEN, GREEN SPACES, COMMON AREAS LIMITED RETAIL SUPPORT

AMENITIES

TECHNOLOGY SUPPORT

CONTACTLESS TECHNOLOGY AIR QUALITY MONITORING & FILTRATION SYSTEM DIGITAL SECURITY & ACCESS CONTROL

ENGAGEMENT & ACTIVITIES

NETWORKING EVENTS, MARKETS/BAZAARS

AMBIENCE & MANAGEMENT

GOOD LANDLORD/PROPERTY MANAGEMENT SPACIOUS LOBBY WITH NATURAL LIGHTING MULTIPLE ENTRY/EXIT POINTS PROFESSIONAL CONCIERGE SERVICE

+57

+43 +40

CERTIFICATION (LEED, WELL, TREES) SOME FORM OF ENERGY - EFFICIENT DESIGN

+50

+33

+25 +21

+128

+42

+41

+52

+51 +47

+20

+32 +31 +25

5.2 ESG ESG เป็​็นแนวคิ​ิดที่​่�พั​ัฒนามาจากแนวคิ​ิดความยั่​่�งยื​ืน (sustainability) โดยคำำ�นึ​ึงถึ​ึงผู้​้�คนและธรรมาภิ​ิบาล ควบคู่​่�ไปกั​ับสิ่​่�งแวดล้​้อม ESG เป็​็นแนวคิ​ิดเกี่​่ย� วกั​ับการพั​ัฒนาองค์​์กรอย่​่างยั่​่ง� ยื​ืน ซึ่​่ง� ย่​่อมาจาก Environment, Social และ Governance เทรนด์​์เรื่​่�องการดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจอย่​่างยั่​่�งยื​ืนของภาคธุ​ุรกิ​ิจมี​ีความเข้​้มข้​้น โดยเฉพาะในระดั​ับ สากลที่​่�มี​ีความเข้​้มข้​้นสู​ูงกว่​่ากฎหมายในบางประเทศ ดั​ังนั้​้�น การดำำ�เนิ​ินการเรื่​่�องนี้​้�ในภาค เอกชนจึ​ึงมี​ีความเคลื่​่�อนไหวชั​ัดเจนกว่​่า รวมถึ​ึงมี​ีผลต่​่อการตั​ัดสิ​ินใจเลื​ือกคู่​่�ธุ​ุรกิ​ิจ ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ รวมถึ​ึงพื้​้�นที่​่�สำำ�นั​ักงานและอาคารที่​่�จะเช่​่าอี​ีกด้​้วย เมื่​่�ออุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้างและใช้​้งานอาคารเป็​็นต้​้นเหตุ​ุของการปล่​่อยคาร์​์บอนถึ​ึง 40% ของการปล่​่อยทั้​้�งหมด การลดคาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้น� ท์​์ในกลุ่​่�มอาคารจึ​ึงมี​ีส่​่วนสำำ�คัญ ั สำำ�หรั​ับองค์​์กร และภาพรวม ดั​ังนั้​้�น นอกจากมาตรการและการวั​ัดค่​่าทางสิ่​่�งแวดล้​้อม (environment) จึ​ึงเกิ​ิดการขยายตั​ัวของแนวทางและเครื่​่�องมื​ือทางสั​ังคม (social) และบรรษั​ัทภิ​ิบาล (corporate governance) เพื่​่�อช่​่วยให้​้ผู้​้�พั​ัฒนาโครงการประเมิ​ินคุ​ุณค่​่าเพื่​่�อสื่​่�อสารทั้​้�ง เชิ​ิงธุ​ุรกิ​ิจและสั​ังคม จากการศึ​ึกษามุ​ุมมองของนั​ักลงทุ​ุนในไทยปี​ี ค.ศ. 2022 [4] พบว่​่าแรงจู​ูงใจหลั​ักที่​่�ทำำ�ให้​้มี​ี การนำำ�เอา ESG มาใช้​้ในการดำำ�เนิ​ินการโครงการสู​ูงสุ​ุดได้​้แก่​่ เพื่​่�อลดผลกระทบของโครงการ ในพอร์​์ตโฟลิ​ิโอในอนาคต (39%) ความต้​้องการสร้​้างการเปลี่​่�ยนแปลง (32%) ผลตอบแทน ที่​่�ดี​ีขึ้​้�น (29%) และลดความเสี่​่�ยงจากข้​้อบั​ังคั​ับทางกฎหมายที่​่�อาจเกิ​ิดขึ้​้�นในอนาคต (16%) อี​ีกส่​่วนหนึ่​่ง� ของแรงขั​ับเคลื่​่�อนได้​้แก่​่สถานการณ์​์โควิ​ิด-19 ที่​่ทำ� �ำ ให้​้เกิ​ิดการล็​็อกดาวน์​์และปรั​ับเปลี่​่ย� นโครงสร้​้างของการเช่​่าพื้​้�นที่​่สำ� �นั ำ กั งานเปลี่​่ย� นไป จากที่​่เ� คยอยู่​่�ในระดั​ับสู​ูงถึ​ึง 93.2-93.5% ในช่​่วงปี​ี ค.ศ. 2018-2019 มาอยู่​่�ที่​่� 82.9% ในปี​ี ค.ศ. 2022 และ 80% ในปี​ี ค.ศ. 2023 [5] ในขณะที่​่�โครงการสำำ�นั​ักงานสร้​้างใหม่​่มี​ีการดำำ�เนิ​ินการอย่​่างต่​่อเนื่​่�อง ดั​ังนั้​้�น การดำำ�เนิ​ินการ เชิ​ิง ESG ทำำ�ให้​้พื้​้�นที่​่�มี​ีความน่​่าสนใจสำำ�หรั​ับผู้​้�เช่​่ามากขึ้​้�นในเชิ​ิงความสอดคล้​้องของนโยบาย บริ​ิษั​ัทและการลงทุ​ุน

+61

NOTE: VALUES ARE IN THB/SQ M/MONTH

ภาพที่ 5.1 ESG Value ที่มา: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/th/pdf/2022/05/real-estate-in-the-new-esg-reality.pdf

102

103

TREND ในช วง 1-2 ป นี้

(OCCUPANCY RATES [%]) 93.5%

93.2%

90.6%

86.9%

82.9%

ออฟฟ ศสํานักงาน และห างค าปลีก: ดีมานด ที่อ อนแอจาก WFH/Online Shopping ทําให ธุรกิจอาจอยู ในภาวะที่ ไม เอื้อต อการขยายพื้นที่ หรือโครงการใหม 80.0%

87.9%

93.6%

95.2%

93.4%

91.0%

WHY ESG? ปรับปรุงอาคารเก าให ได มาตรฐานเพื่อ 1.

ประหยัดค าใช จ ายด านพลังงาน ทั้งไฟฟ าและนํ้าเพิ�มโอกาสในการสร าง ผลกําไรที่มากขึ้นแม ไม ได ขยายพื้นที่เช า

2. ขยายฐานผู เช าไปยังกลุ มที่ ให

ความสําคัญด าน ESG โดยเฉพาะ ผู เช าต างประเทศ Office WFH ทําให ความต องการเช าสํานักงานลดลง

2018

2019

OFFICE

2020

2021

2022F

• WFH ทําให ความต องการเช าสํานักงานลดลง • Supply พื้นที่เป ดใหม เพิ�มขึ้นมากใน 1-2 ป

2023F

2017E

2018E

2019E

2020E

2021E

RETAIL

• COVID-19 ทําให ผู บริโภคหันไป ช องทาง Online Shopping มากขึ้น

ภาพที่​่� 5.2 ความสำำ�คั​ัญของแนวทาง ESG กั​ับการปรั​ับตั​ัวทางธุ​ุรกิ​ิจ ทีม่ า: https://krungthai.com/Download/economyresources/EconomyResourcesDownload_469Final_GRESB_LEED.pdf

IN ECOSYSTEM 5.3 TRUST ระบบนิ​ิเวศ (ecosystem) ของความยั่​่�งยื​ืน มี​ีส่​่วนสร้​้างความ เชื่​่�อมั่​่�นให้​้กั​ับผู้​้�มี​ีส่​่วนได้​้ส่​่วนเสี​ียได้​้ โดยข้​้อมู​ูลจากการศึ​ึกษาของ State Street Global Advisor 2017 [6] ที่​่� ได้​้ศึ​ึกษาผู้​้�ลงทุ​ุน กว่​่า 475 องค์​์กร ในสหรั​ัฐอเมริ​ิกา ยุ​ุโรป และเอเชี​ียแปซิ​ิฟิ​ิค พบว่​่าผู้​้�ลงทุ​ุนสถาบั​ัน กว่​่า 80% เลื​ือกลงทุ​ุนกั​ับองค์​์กรที่​่�มี​ีการ ดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจตามหลั​ัก ESG นอกจากนี้​้�ยั​ังพบว่​่า มี​ีบางธุ​ุรกิ​ิจที่​่� กำำ�หนดให้​้คู่​่�ธุ​ุรกิ​ิจต้​้องมี​ีการดำำ�เนิ​ินการตามหลั​ัก ESG

สำำ�หรั​ับประเทศไทย ตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์แห่​่งประเทศไทยจั​ัดทำำ� Thailand Sustainability Investment THSI [7] หรื​ือรายชื่​่�อหุ้​้�นยั่​่�งยื​ืนตั้​้�งแต่​่ปี​ี พ.ศ. 2558 ซึ่​่�งเป็​็นหุ้​้�นของบริ​ิษั​ัท จดทะเบี​ียนที่​่มี​ี� การดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจอย่​่างยั่​่�งยื​ืนโดยคำำ�นึ​ึงถึ​ึงสิ่​่�งแวดล้​้อม มี​ีความรั​ับผิ​ิดชอบต่​่อสั​ังคม และมี​ีการบริ​ิหารงานตามหลั​ักธรรมาภิ​ิบาล หรื​ือ ESG เพื่​่�อเป็​็นอี​ีกทางเลื​ือกหนึ่​่�งสำำ�หรั​ับ ผู้​้�ลงทุ​ุน ที่​่�ต้​้องการลงทุ​ุนตามแนวทางของการลงทุ​ุนอย่​่างมี​ีความรั​ับผิ​ิดชอบ (responsible investment) ซึ่​่�งมี​ีแนวโน้​้มจำำ�นวนของ ผู้​้�ลงทุ​ุนที่​่�ต้​้องการลงทุ​ุนกั​ับหุ้​้�นยั่​่�งยื​ืนมากขึ้​้�นเรื่​่�อยๆ สอดคล้​้องกั​ับตั​ัวบทกฎหมายที่​่�มี​ีการพั​ัฒนาไปในแนวทางเดี​ียวกั​ัน [7,8] นอกจากนี้​้� ONE Report ยั​ังมี​ีการจั​ัดทำำ�รายงานประจำำ�ปี​ี มี​ีการเปลี่​่�ยนแปลงจากการแยกเล่​่มรายงานความ ยั่​่�งยื​ืนกั​ับรายงานการดำำ�เนิ​ินงานประจำำ�ปี​ีให้​้รวมเป็​็นเล่​่มเดี​ียวกั​ัน เป็​็นการประสานมาตรการ ความยั่​่�งยื​ืนให้​้เข้​้ามามี​ีส่​่วนร่​่วมในการดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิ​ิจ รวมถึ​ึงทำำ�ให้​้ข้​้อมู​ูลด้​้านความยั่​่�งยื​ืนสามารถ เข้​้าถึ​ึงผู้​้�ลงทุ​ุนได้​้มากขึ้​้�น นอกจากนี้​้�ยั​ังผลั​ักดั​ันให้​้บริ​ิษั​ัทในตลาดหลั​ักทรั​ัพย์​์ฯ เข้​้าสู่​่�การเป็​็น สมาชิ​ิกของดั​ัชนี​ีชี้​้�วั​ัดความยั่​่�งยื​ืนระดั​ับสากลที่​่�ได้​้รั​ับการยอมรั​ับทั่​่�วโลกทั้​้�งหมด 3 แห่​่ง คื​ือ S&P Global [9], MSCI [10] และ FTSE Russell [11] 104

REFERENCES

[1] Saka, N., Olanipekun, A. O., & Omotayo, T. (2021). Reward and compensation incentives for enhancing green building construction. Environmental and Sustainability Indicators, 11, 100138. Available at https://doi.org/10.1016/j.indic.2021.100138 [2] ประชาชาติ​ิธุรุ กิ​ิจ. (2022, September 21). ขั​ัตติยิ า อิ​ินทรวิ​ิชัยั ประธานเจ้​้าหน้​้าที่​่�บริ​ิหาร ธนาคารกสิ​ิกรไทย [Video].

Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=PfXqZJClAIw [3] Chegut, A., Sadikin, N., & Turan, I. (2020, December 1). The Financial Impacts of Healthy Buildings.

The MIT Real Estate Innovation Lab. Available at https://realestateinnovationlab.mit.edu/research_article/ the- financial-impact-of-healthy-buildings/ [4] Buranakul, E., Polijunreed, I., Sariman, P., & Tanitichattanon, N. (2022, May 17). Real estate in the new ESG reality [Webinar]. KPMG. Available at https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/th/pdf/2022/05/realestate-in-the-new-esg-reality.pdf [5] ธนาคารกรุ​ุงไทย. Krungthai COMPASS ชวนทำำ�ความรู้​้�จั​ัก “GRESB” และ “LEED” 2 มาตรฐาน ESG ระดั​ับโลกของ ธุ​ุรกิ​ิจอสั​ังหาฯ. (March 2022). https://krungthai.com/Download/economyresources/EconomyResourcesDownload_469Final_GRESB_LEED.pdf [6] State Street Global Advisors. (2017). Performing for the Future. Available at https://www.ssga.com/ investment-topics/environmental-social-governance/2017/esg-capabilities-brochure.pdf [7] Sustainable Capital Market Development. (n.d). Thailand Sustainability Investment (THSI). SET. Available at https://setsustainability.com/page/thsi-thailand-sustainability-investment [8] Stanley, M. (2023, February 1). 5 Sustainable Investing Trends for Companies and Investors. MorganStanley. Available at https://www.morganstanley.com/ideas/sustainable-investing-trends-outlook-2023 [9] S&P Global. (2023). Corporate Sustainability Assessment 2023. S&P Global. Available at https://www. spglobal.com/esg/csa/ [10] MSCI. (2023). Available at https://www.msci.com [11] FTSE Russell. (2023). Available at https://www.ftserussell.com

105

ESG ESG เป็​็นแนวคิ​ิดที่​่�พั​ัฒนามาจากแนวคิ​ิดความยั่​่�งยื​ืน โดยคำำ�นึ​ึงถึ​ึงผู้​้�คน และธรรมาภิ​ิบาลควบคู่​่�ไปกั​ับสิ่​่�งแวดล้​้อม

106

107

AND 6.1 BASELINE MEASUREMENT

6

NEXT STEP

การลดการปล่​่อยคาร์​์บอนของอาคารส่​่งผลประโยชน์​์กั​ับผู้​้�มี​ี ส่​่วนได้​้ส่​่วนเสี​ียในอุ​ุตสาหกรรมการก่​่อสร้​้างเป็​็นอย่​่างมาก ทั้​้�งต่​่อ สิ่​่�งแวดล้​้อม เศรษฐกิ​ิจ และสั​ังคม ในด้​้านสิ่​่�งแวดล้​้อม การลดการ ปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ ช่​่วยลดภาวะโลกร้​้อน รวมทั้​้�งช่​่วย ลดการใช้​้ทรั​ัพยากรธรรมชาติ​ิจากผู้​้�ผลิ​ิต ทางเศรษฐกิ​ิจช่​่วยเพิ่​่�ม ความสามารถในการแข่​่งขั​ันของเจ้​้าของอาคาร ผู้​้�พั​ัฒนาอาคาร และผู้​้�ผลิ​ิตวั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้าง และลดค่​่าใช้​้จ่​่ายทางด้​้านพลั​ังงานและการ ใช้​้ทรั​ัพยากรอื่​่�นๆ ในขณะเดี​ียวกั​ัน การพั​ัฒนาอาคารให้​้มี​ีการปล่​่อย คาร์​์บอนสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ ก็​็ทำำ�ให้​้สั​ังคมโดยรวมดี​ีขึ้​้�น คุ​ุณภาพชี​ีวิ​ิต ของคนดี​ีขึ้​้�น เป็​็นต้​้น เพื่​่�อให้​้การดำำ�เนิ​ินการไปสู่​่� Pathway to Net Zero มี​ีความถู​ูกต้​้อง สมบู​ูรณ์​์ และเป็​็นไปตาม หลั​ักการ ควรพิ​ิจารณาให้​้ครบถ้​้วนตามการประเมิ​ินผลกระทบตลอดวั​ัฏจั​ักรชี​ีวิ​ิต (life cycle assessment - LCA) ของอาคาร) ซึ่​่�งขั้​้�นตอนแรกที่​่�มี​ีความจำำ�เป็​็นเป็​็นอย่​่างมาก คื​ือ ขั้​้�นตอน การคำำ�นวณปริ​ิมาณการปล่​่อยคาร์​์บอน ณ ปั​ัจจุ​ุบั​ันของอาคาร ทั้​้�งในสั​ัดส่​่วนของคาร์​์บอน แฝง (embodied carbon) และ คาร์​์บอนจากการใช้​้งานอาคาร (operation carbon) ซึ่​่�ง การคำำ�นวณค่​่าพื้​้�นฐาน (baseline) จำำ�เป็​็นต้​้องใช้​้การคำำ�นวณทางวิ​ิทยาศาสตร์​์ที่​่�ถู​ูกต้​้อง ตรวจสอบวิ​ิเคราะห์​์แหล่​่งที่​่�มาของการปล่​่อยคาร์​์บอน มี​ีแหล่​่งข้​้อมู​ูลอ้​้างอิ​ิงค่​่าการปล่​่อย คาร์​์บอนที่​่�เชื่​่�อถื​ือได้​้เป็​็นมาตรฐานสากล เพื่​่�อนำำ�ไปสู่​่�การตั้​้�งเป้​้าหมายในการลดการปล่​่อย คาร์​์บอน และการจั​ัดทำำ�แผนการดำำ�เนิ​ินการเพื่​่�อการลดคาร์​์บอนในอนาคตต่​่อไป 109

6.2 VERIFICATION หลั​ังจากกระบวนการจั​ัดทำำ�การคำำ�นวณค่​่าพื้​้�นฐาน (baseline) ของ ปริ​ิมาณคาร์​์บอนที่​่�ปล่​่อย รวมถึ​ึงได้​้มี​ีการดำำ�เนิ​ินมาตรการเพื่​่�อลด คาร์​์บอนแล้​้ว การเพิ่​่�มความเชื่​่�อมั่​่�นว่​่าการคำำ�นวณปริ​ิมาณคาร์​์บอนที่​่� ปล่​่อยออกมามี​ีความถู​ูกต้​้อง ต้​้องการการทวนสอบข้​้อมู​ูลการปล่​่อย คาร์​์บอน (verification) ซึ่​่�งนั​ับว่​่าเป็​็นอี​ีกหนึ่​่�งขั้​้�นตอนที่​่�ถู​ูกดำำ�เนิ​ินการ ตามหลั​ักสากล เพื่​่�อช่​่วยให้​้มั่​่�นใจได้​้ว่​่า การกำำ�หนดเป้​้าหมายการลด การปล่​่อยคาร์​์บอนจะเป็​็นไปด้​้วยความถู​ูกต้​้อง สามารถทำำ�ให้​้อาคาร นั้​้�นๆ เข้​้าใกล้​้ความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอน หรื​ือ การปล่​่อยก๊​๊าซ เรื​ื​ื�อนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ที่​่�แท้​้จริ​ิง โดยในปั​ัจจุ​ุบั​ันมี​ีหน่​่วยงานใน ประเทศ ทั้​้�งภาครั​ัฐและเอกชนสามารถรั​ับหน้​้าที่​่�เป็​็นผู้​้�ทวนสอบให้​้ กั​ับโครงการและองค์​์กรได้​้ และมี​ีแนวโน้​้มจำำ�นวนผู้​้�ทวนสอบเพิ่​่�มขึ้​้�น ซึ่​่�งเป็​็นประโยชน์​์ต่​่อการขั​ับเคลื่​่�อนสั​ังคมคาร์​์บอนต่ำำ��ในอนาคต

6.3 RESILIENCE การพั​ัฒนาเป้​้าหมายการเป็​็นอาคารที่​่�มี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอนสุ​ุทธิ​ิ เป็​็นศู​ูนย์​์ (net zero carbon building) จำำ�เป็​็นต้​้องอาศั​ัยความ ร่​่วมมื​ือของผู้​้�มี​ีส่​่วนได้​้ส่​่วนเสี​ียที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องทั้​้�งหมดในอุ​ุตสาหกรรมการ ก่​่อสร้​้างอาคาร มุ่​่�งมั่​่�นตั้​้�งใจในการลดการปล่​่อยคาร์​์บอน ทั้​้�งในแง่​่มุ​ุม ของผู้​้�ผลิ​ิตวั​ัตถุ​ุดิ​ิบสำำ�หรั​ับการผลิ​ิตสิ​ินค้​้า การพั​ัฒนาเทคโนโลยี​ี การผลิ​ิตและการติ​ิดตั้​้�งเพื่​่�อลดผลกระทบต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม การพั​ัฒนา รู​ูปแบบการออกแบบอาคาร การเลื​ือกใช้​้วั​ัสดุ​ุก่​่อสร้​้าง การเลื​ือกใช้​้ อุ​ุปกรณ์​์ เครื่​่�องจั​ักรกลในอาคาร และการคำำ�นึ​ึงถึ​ึงการจั​ัดการซาก หลั​ังจากการใช้​้งานอาคารสิ้​้�นสุ​ุดลง ซึ่​่�งล้​้วนเป็​็นเป้​้าหมายที่​่�ท้​้าทาย ต้​้องอาศั​ัยการเปลี่​่�ยนแปลง และปรั​ับตั​ัวขององคาพยพไปสู่​่�มาตรฐาน ใหม่​่ ทั้​้�งนี้​้�เพื่​่�อให้​้การพั​ัฒนาอาคารบรรลุ​ุเป้​้าหมายและเพื่​่�อยกระดั​ับ มาตรฐานการก่​่อสร้​้างให้​้มี​ีส่ว่ นช่​่วยในการลดการปล่​่อยก๊​๊าซคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ และผลกระทบทางสิ่​่ง� แวดล้​้อมอื่​่�นๆ ต่​่อไป 110

อภิ​ิธานศั​ัพท์​์

NET ZERO EMISSIONS

การปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์

การบรรลุ​ุเป้​้าหมาย net zero emissions นั้​้�นโดยมากเป็​็นเป้​้าหมายระดั​ับ ประเทศ และหลั​ังจากความพยายาม “ลด” การปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจก ผ่​่านมาตรการต่​่างๆ ที่​่�สามารถทำำ�ได้​้แล้​้ว กิ​ิจกรรมในบางอุ​ุตสาหกรรม ก็​็อาจยั​ังมี​ีการปล่​่อยก๊​๊าซ เรื​ือนกระจกอยู่​่�ดี​ี เพื่​่�อให้​้บรรลุ​ุเป้​้าการปล่​่อย สุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ก็​็ให้​้ใช้​้ มาตรการ “กำำ�จั​ัด” ก๊​๊าซเรื​ือนกระจกผ่​่านกิ​ิจกรรมที่​่� สามารถดู​ูดซั​ับก๊​๊าซเรื​ือนกระจกออกจากชั้​้�นบรรยากาศในระยะยาว เช่​่น การปลู​ูกป่​่า การปลู​ูกพื​ืชคลุ​ุมดิ​ินเพิ่​่�มเติ​ิมในพื้​้�นที่​่�เกษตรเพื่​่�อเพิ่​่�มการตรึ​ึง คาร์​์บอนในดิ​ิน หรื​ือใช้​้เทคโนโลยี​ีในการดู​ูดคาร์​์บอนที่​่�ดั​ักจั​ับและกั​ักเก็​็บ โดยตรง ที่​่�มา: สถาบั​ันวิ​ิจัยั เศรษฐกิ​ิจ ป๋​๋วย อึ๊​๊�งภากรณ์​์ https://www.pier.or.th/blog/2022/0301/

อาคารเขี​ียว

CARBON NEUTRALITY

ความเป็​็นกลางทางคาร์​์บอน

การบรรลุ​ุเป้​้าหมาย carbon neutrality นั้​้�นอาจเป็​็นเป้​้าหมายระดั​ับบุ​ุคคล องค์​์กร หรื​ือประเทศ สามารถทำำ�ได้​้โดยการ “ลด” และ “ชดเชย” (lower & offset) การปล่​่อยคาร์​์บอนจนเป็​็นกลาง ซึ่​่�งมาตรการ “ลด” การปล่​่อย คาร์​์บอนหรื​ือก๊​๊าซเรื​ือนกระจก ได้​้แก่​่ การลดหรื​ือละกิ​ิจกรรมบางอย่​่าง ที่​่�ไม่​่จำำ�เป็​็น (เช่​่น กิ​ิจกรรมโลจิ​ิสติ​ิกส์​์) การใช้​้เทคโนโลยี​ีการผลิ​ิตและ การจั​ัดการของเสี​ียที่​่�สะอาดขึ้​้�น หรื​ือการใช้​้พลั​ังงานสะอาดเช่​่นพลั​ังงาน แสงอาทิ​ิตย์​์ หรื​ือ พลั​ังงานลม เป็​็นต้​้น และหากยั​ังมี​ีการปล่​่อยคาร์​์บอน อยู่​่� ก็​็ “ชดเชย” หรื​ือ offset คาร์​์บอนที่​่�ยั​ังปล่​่อยอยู่​่�ผ่​่านกิ​ิจกรรมที่​่�ไปลด คาร์​์บอนที่​่�อื่​่�น เช่​่น การปลู​ูกป่​่า การลงทุ​ุนในพลั​ังงานหมุ​ุนเวี​ียน หรื​ือการ ซื้​้�อคาร์​์บอนเครดิ​ิต เป็​็นต้​้น

คื​ืออาคารที่​่�ได้​้รั​ับการออกแบบและก่​่อสร้​้างอย่​่างพิ​ิถี​ีพิ​ิถั​ัน โดยคำำ�นึ​ึงถึ​ึงการ ใช้​้ทรั​ัพยากรอย่​่างชาญฉลาด เพื่​่�อให้​้ได้​้อาคารที่​่�เป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม และใส่​่ใจต่​่อสุ​ุขภาพของผู้​้�ใช้​้อาคาร ในสหรั​ัฐอเมริ​ิกาได้​้มี​ีการพั​ัฒนา เกณฑ์​์ประเมิ​ินอาคารเขี​ียวขึ้​้�นมาชื่​่�อว่​่า LEED (Leadership in Energy & Environmental Design) สำำ�หรั​ับในประเทศไทยก็​็มี​ีการสร้​้างเกณฑ์​์ที่​่� ชื่​่�อว่​่า TREES (Thai’s Rating of Energy and Environmental Sustainability) จั​ัดตั้​้�งโดย สถาบั​ันอาคารเขี​ียวไทย (TGBI) เพื่​่�อใช้​้เป็​็นเกณฑ์​์ ประเมิ​ินอาคารเขี​ียวในไทย โดยมี​ีเค้​้าโครงที่​่�คล้​้ายกั​ับ LEED พอสมควร แต่​่มี​ีการปรั​ับให้​้เหมาะสมกั​ับบริ​ิบทสภาพแวดล้​้อม และภู​ูมิ​ิภาคประเทศ ในฝั่​่�งเอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้ให้​้มากยิ่​่�งขึ้​้�น ที่​่�มา : https://tgbi.or.th/news-activities/article/2022/06/13/1823/

ที่​่�มา: สถาบั​ันวิ​ิจัยั เศรษฐกิ​ิจ ป๋​๋วย อึ๊​๊�งภากรณ์​์ https://www.pier.or.th/blog/2022/0301/

112

113

CARBON FOOTPRINT

คาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้�นท์​์

ผู้​้�เขี​ียน

คาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้น� ท์​์ขององค์​์กร คื​ือ ปริ​ิมาณก๊​๊าซเรื​ือนกระจกที่​่ปล่ � อ่ ย ออกมาจากกิ​ิจกรรมต่​่างๆ ขององค์​์กร เช่​่น การเผาไหม้​้ของเชื้​้�อเพลิ​ิง การใช้​้ไฟฟ้​้า การจั​ัดการของเสี​ีย และการขนส่​่ง วั​ัดออกมาในรู​ูปตั​ัน คาร์​์บอนไดออกไซด์​์เที​ียบเท่​่า โดยพิ​ิจารณาจาก 3 ส่​่วนหลั​ัก แบ่​่งเป็​็น SCOPE ดั​ังนี้​้� SCOPE I: การคำำ�นวณคาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้�นท์​์ทางตรง (direct emissions)

จากกิ​ิจกรรมต่​่างๆ ขององค์​์กรโดยตรง เช่​่น การเผาไหม้​้ของเครื่​่�องจั​ักร การใช้​้พาหนะขององค์​์กร (ที่​่�องค์​์กรเป็​็นเจ้​้าของเอง) การใช้​้สารเคมี​ี ในการบำำ�บั​ัดน้ำำ��เสี​ีย การรั่​่�วซึ​ึม/ รั่​่�วไหลจากกระบวนการหรื​ือกิ​ิจกรรม เป็​็นต้​้น

SCOPE II: การคำำ�นวณคาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้�นท์​์ทางอ้​้อมจากการใช้​้พลั​ังงาน

(energy indirect emissions) ได้​้แก่​่ การซื้​้�อพลั​ังงานมาใช้​้ในองค์​์กร ได้​้แก่​่ พลั​ังงานไฟฟ้​้า พลั​ังงานความร้​้อน พลั​ังงานไอน้ำำ�� เป็​็นต้​้น

ผู้​้�ช่​่วยศาสตราจารย์​์ ดร.กั​ัลยา ตั​ันติ​ิยาสวั​ัสดิ​ิกุ​ุล

นิ​ิษฐา ภู​ูษาชี​ีวะ

รองศาสตราจารย์​์ ดร.ดารณี​ี จารี​ีมิ​ิตร

กิ​ิตติ​ินั​ัทธ์​์ ธรรมรั​ักษ์​์

ปั​ัจจุ​ุบั​ันดำำ�รงตำำ�แหน่​่งผู้​้�ช่​่วย ศาสตราจารย์​์ คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัย ธรรมศาสตร์​์ มี​ีความเชี่​่ย� วชาญและ มี​ีประสบการณ์​์ในการให้​้คำ�ปรึ​ึ ำ กษา ในการดำำ�เนิ​ินโครงการวางแผนชุ​ุดภาพ อนาคตเพื่​่�อสร้​้างความเปลี่​่ย� นแปลง (Transformative Scenario Planning) และการคาดการณ์​์อนาคตเชิ​ิงกลยุ​ุทธ์​์ (Strategic Foresight) เพื่​่�อสร้​้าง นวั​ัตกรรมองค์​์กรให้​้กับั ทั้​้�งภาครั​ัฐ และเอกชน

SCOPE III: การคำำ�นวณคาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้น� ท์​์ทางอ้​้อมด้​้านอื่​่น� ๆ การเดิ​ินทาง

ของพนั​ักงานด้​้วยพาหนะที่​่ไ� ม่​่ใช่​่ขององค์​์กร การเดิ​ินทางไปสั​ัมมนานอกสถานที่​่� การใช้​้วัสั ดุ​ุอุปุ กรณ์​์ต่า่ งๆ เป็​็นต้​้น

ปั​ัจจุ​ุบั​ันดำำ�รงตำำ�แหน่​่ง Associate Director – Building Certification บริ​ิษัทั เอสซี​ีจี​ี บิ​ิลดิ้​้�ง แอนด์​์ ลี​ีฟวิ่​่ง� แคร์​์ คอนซั​ัลติ้​้�ง จำำ�กั​ัด มี​ีประสบการณ์​์ ให้​้คำ�ปรึ​ึ ำ กษาโครงการอาคารเขี​ียวและ อาคารเพื่​่�อสุ​ุขภาวะผ่​่านมาตรฐานระดั​ับ สากลกว่​่า 15 ปี​ี ด้​้วยตำำ�แหน่​่งที่​่ปรึ​ึ � กษา และผู้​้�เชี่​่ย� วชาญอาคารที่​่เ� ป็​็นมิ​ิตรต่​่อ สิ่​่�งแวดล้​้อม LEED AP, ผู้​้�เชี่​่ย� วชาญ อาคารเพื่​่�อสุ​ุขภาวะ WELL AP, ที่​่ปรึ​ึ � กษา ภู​ูมิ​ิภาคเอเชี​ียของมาตรฐาน fitwel โดยกรมควบคุ​ุมโรคสหรั​ัฐอเมริ​ิกา (U.S.CDC) และ วิ​ิทยากรอย่​่างเป็​็น ทางการคนแรกในประเทศไทย ของ สภาอาคารเขี​ียว สหรั​ัฐอเมริ​ิกา USGBC Faculty

ที่​่�มา: องค์​์การบริ​ิหารจั​ัดการก๊​๊าซเรื​ือนกระจก (องค์​์การมหาชน) http://thaicarbonlabel.tgo.or.th/index.php?lang=TH&mod=YjNKbllXNXBlbUYwYVc5dVgybHo

LIFE CYCLE ASSESSMENT (LCA)

Life Cycle Assessment (LCA) หรื​ือ การประเมิ​ินผลกระทบตลอด วั​ัฏจั​ักรชี​ีวิ​ิต คื​ือวิ​ิธี​ีการประเมิ​ินเชิ​ิงปริ​ิมาณของการใช้​้ทรั​ัพยากร และ ผลกระทบต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อมที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นจากกิ​ิจกรรมต่​่างๆ โดยการพิ​ิจารณา ตลอดวั​ัฏจั​ักรชี​ีวิ​ิต เช่​่น การพิ​ิจารณาวั​ัฏจั​ักรชี​ีวิ​ิตของการก่​่อสร้​้างอาคาร ซึ่​่�งประกอบด้​้วยผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์ วั​ัสดุ​ุ หรื​ือการก่​่อสร้​้างอาคาร ตั้​้�งแต่​่การ จั​ัดหาวั​ัตถุ​ุดิ​ิบ การผลิ​ิตสิ​ินค้​้า การขนส่​่ง การติ​ิดตั้​้�ง การใช้​้งานอาคาร และการจั​ัดการซากหลั​ังการใช้​้งานอาคารหลั​ังการใช้​้งาน โดยมี​ีการระบุ​ุถึ​ึง ปริ​ิมาณพลั​ังงานและวั​ัตถุ​ุดิ​ิบที่​่�ใช้​้ รวมถึ​ึงของเสี​ียที่​่�ปล่​่อยออกสู่​่�สิ่​่�งแวดล้​้อม ซึ่​่�งสามารถทำำ�ให้​้ทราบถึ​ึงผลกระทบทางสิ่​่�งแวดล้​้อมตลอดวงจรชี​ีวิ​ิตของ อาคาร ทำำ�ให้​้สามารถปรั​ับปรุ​ุงแก้​้ไขปั​ัญหาที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นได้​้ครบทุ​ุกด้​้าน

114

ปั​ัจจุ​ุบันั ดำำ�รงตำำ�แหน่​่งรองศาสตราจารย์​์ สาขาวิ​ิชาสถาปั​ัตยกรรม คณะสถาปั​ัตยกรรมศาสตร์​์และการผั​ังเมื​ือง มหาวิ​ิทยาลั​ัย ธรรมศาสตร์​์ จบการศึ​ึกษาปริ​ิญญาเอก ด้​้าน Architectural Engineering ที่​่� Pennsylvania State University, USA มี​ีความสนใจด้​้านการอนุ​ุรักั ษ์​์พลั​ังงานใน อาคาร การออกแบบสภาแวดล้​้อมภายใน อาคารและเมื​ืองเพื่​่�อส่​่งเสริ​ิมคุ​ุณภาพ ชี​ีวิ​ิตที่ดี​ี่�

ปั​ัจจุ​ุบันั ดำำ�รงตำำ�แหน่​่ง Associate Director - Project Enhancement for Health & Well-being Building บริ​ิษั​ัท เอสซี​ีจี​ี บิ​ิลดิ้​้�ง แอนด์​์ ลี​ีฟวิ่​่ง� แคร์​์ คอนซั​ัลติ้​้�ง จำำ�กัดั เป็​็นที่​่ปรึ​ึ � กษาด้​้านการออกแบบอาคารเพื่​่�อ สุ​ุขภาวะที่​่ดี​ี� (Consultant for Healthcare & Well-being Building : Architectural & Interior Design), ผู้​้�เชี่​่ย� วชาญอาคาร เขี​ียว (TREE-A NC), การออกแบบ สภาพแวดล้​้อมเพื่​่�อผู้​้�สู​ูงวั​ัย (Elderly Design), การออกแบบอาคารเพื่​่�อความ ยั่​่�งยื​ืน (Sustainable Building Design) และ การออกแบบอาคารสถานพยาบาล (Hospital Design) ตามมาตรฐาน JCI/HA Standard

115

ดร.ภาณุ​ุพั​ันธ์​์ ผาพั​ันธุ์​์�

ปั​ัจจุ​ุบันั ดำำ�รงตำำ�แหน่​่ง Associate Director – Net zero building services บริ​ิษัทั เอสซี​ีจี​ี บิ​ิลดิ้​้�ง แอนด์​์ ลี​ีฟวิ่​่ง� แคร์​์ คอนซั​ัลติ้​้�ง จำำ�กัดั เป็​็นที่​่ปรึ​ึ � กษาด้​้านคาร์​์บอนฟุ​ุตพริ้​้น� ท์​์ การประเมิ​ินวั​ัฏจั​ักรชี​ีวิ​ิต และการปลดปล่​่อย ก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุทธิเิ ป็​็นศู​ูนย์​์ เป็​็นผู้​้�เชี่​่ย� วชาญ ด้​้านวั​ัสดุ​ุก่อ่ สร้​้างที่​่เ� ป็​็นมิ​ิตรต่​่อสิ่​่�งแวดล้​้อม การจั​ัดทำ�ำ รายงานความยั่​่�งยื​ืน (GRI Report) การให้​้คำ�ปรึ​ึ ำ กษาการบริ​ิหารจั​ัดการอาคาร ตามหลั​ักการเศรษฐกิ​ิจหมุ​ุนเวี​ียน (Circular Economy), อาคารเป็​็นมิ​ิตรกั​ับสิ่​่�งแวดล้​้อม (Green Building), และอาคารเพื่​่�อการมี​ี สุ​ุขภาวะที่​่ดี​ี� (Well-Being Building)

O 116

ประเทศไทยตั้​้�งเป้​้าหมายการปล่​่อยก๊​๊าซเรื​ือนกระจกสุ​ุทธิ​ิเป็​็นศู​ูนย์​์ (Net Zero Emissions) ภายในปี​ี พ.ศ. 2608

117

119

120

121

วิกฤตภาวะโลกร อนและความถี่ ตลอดจนความรุนแรงที่เพิ�มขึ้นของภัยพิบัติ ทางธรรมชาติมีสาเหตุหลักมาจากการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศ โดยอุณหภูมิของโลกจะสูง เฉลี่ยถึง 2.7 องศาเซลเซียสภายในป ค.ศ. 2100 แนวทางแก ไขภาวะโลกร อนเกิดขึ้นได ผ าน ความร วมมือ ร วมกับสหประชาชาติ ซึ่งก อตั้ง กรอบอนุสัญญาสหประชาชาติว าด วยการ เปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (UNFCCC) ขึ้นในป พ.ศ. 2535 และพิธีสารเกียวโต ข อตกลงปารีส มีเป าหมายเพื่อลดการปล อยก าซคาร บอนไดออกไซด การลดการปล อยก าซคาร บอนไดออกไซด ครอบคลุม ถึงการบรรเทาผลกระทบ การปรับตัว การเงิน เพื่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ กลไกความ โปร งใส การทบทวนการดําเนินงานระดับโลก และการ สนับสนุนในด านต างๆ รวมถึงการพัฒนาและการสร าง ขีดความสามารถในการถ ายทอดเทคโนโลยี ป จจุบันประเทศส วนใหญ ตั้งเป าที่จะเป นกลาง ทางคาร บอนและมีการปล อยก าซเรือนกระจกสุทธิ เป นศูนย แล ว สําหรับประเทศไทยได เสนอแผนงาน การบรรเทาผลกระทบระดับประเทศที่กําหนด ระดับชาติ ในป พ.ศ. 2564-2573 โดยมี เป าหมายเพื่อลดการปล อยก าซเรือนกระจก ร อยละ 20-25 ภายในป พ.ศ. 2573