Henryk Tomaszewski – biogram

(właśc. Henryk Karol König) – tancerz, mim, choreograf, reżyser, pedagog, założyciel i dyrektor Wrocławskiego Teatru Pantomimy, laureat wielu nagród i odznaczeń, m.in. złotego medalu Swedish Dance Association (Sztokholm, 1963) oraz Złotej Gwiazdy VIII Międzynarodowego Festiwalu Tańca (Paryż, 1970); jeden z najważniejszych artystów polskiego i światowego teatru drugiej połowy XX wieku, twórca zespołowego teatru mimów.

Urodził się 20 listopada 1919 roku w Poznaniu. Po wojnie, w 1945 roku, wyjechał do Krakowa, gdzie w latach 1945–1947 kształcił się w Studium Dramatycznym Iwo Galla oraz równolegle uczęszczał na prywatne lekcje tańca. W latach 1946–1947 uczył się w Studiu baletowym i występował w Baletach Polskich Feliksa Parnella. Współpracował wówczas także z Polskim Teatrem Akademickim, przygotowując scenki pantomimiczne i oprawy choreograficzne. W 1949 roku zaangażował się do Opery Wrocławskiej, gdzie do 1959 roku zatańczył jedenaście ról, za wybitne uznano: Pawia w Pawiu i dziewczynie (1949), Li Szan Fu w Czerwonym maku (1952) oraz Diabła w Panu Twardowskim (1953), podkreślając nowatorstwo środków aktorsko-ruchowych. W 1955 roku za etiudę Pianista Tomaszewski otrzymał srebrny medal na Międzynarodowym Festiwalu Młodzieży i Studentów w Warszawie. Nagroda ta była bodźcem do powołania Studia Pantomimy, które w 1956 roku powstało przy Państwowych Teatrach Dramatycznych, niespełna trzy lata później upaństwowiono je pod nazwą Wrocławskiego Teatru Pantomimy.

Swój autorski teatr Tomaszewski z powodzeniem prowadził przez czterdzieści pięć lat, zrealizował w nim dwadzieścia cztery programy, m.in. krótkie formy inspirowane literaturą: Płaszcz (1956) czy Woyzeck (1959); abstrakcyjne formy pantomimiczne, takie jak Ziarno i skorupa (1961), Labirynt (1963); fabularne pantomimy: Suknia (1966), Gilgamesz (1968) oraz datowane od Programu X – Odejścia Fausta (1970) – pełnospektaklowe widowiska: Sen nocy listopadowej (1971), Menażeria cesarzowej Filissy (1972), Przyjeżdżam jutro (1974), Sceny fantastyczne z legendy o Panu Twardowskim (1976), Spór (1978), Hamlet – ironia i żałoba (1979), Rycerze Króla Artura (1981), Syn Marnotrawny (1984), Akcja – Sen nocy letniej (1986), Król Siedmiodniowy (1989), Cardenio i Celina, czyli nieszczęśliwie zakochani (1990), Śpiew młodzieńców w piecu gorejącym (1993), Kaprys (1995), Tragiczne gry (1999).

Tomaszewski pracował także jako choreograf i reżyser w teatrach dramatycznych, zrealizował m.in.: Męczeństwo i śmierć Marata, Protesilasa i Laodamię, Grę w zabijanego, Traktat o marionetkach; przygotował kilka inscenizacji w polskich, duńskich i niemieckich teatrach operowych. Kilkakrotnie przenosił swoje inscenizacje z WTP do teatrów w Amsterdamie, Oslo, Kopenhadze. Szczególnie cenił dwie swoje prace: przygotowane z K. Swinarskim Menady H. Wernera Henze (La Scala, Mediolan 1968) oraz Dienstag aus Licht C. Stockhausena (Opera, Lipsk 1993). Występował na scenie do 1962 roku, zasłynął z kreacji Akakiusza w Płaszczu, tytułowego Woyzecka oraz Figurki Śmierci ze Strzelnicy.

Od początku współpracował z najwybitniejszymi polskimi scenografami – Z. de Ines, W. Wigurą, F. Starowieyskim, K. Pankiewiczem, M. Wenzlem, A. Majewskim i K. Wiśniakiem. Jako pierwszy w Polsce kształcił mimów, którzy po ukończeniu Studia przy WTP uzyskiwali status profesjonalnego aktora mima. Kanwą jego programów były szerokie obszary literatury, mitów i kultury, dzięki którym prezentował uwolnioną od historycznego czasu kondycję człowieka uwikłanego w antynomię świata. Jego teatr nazywany był totalnym (sam używał określenia teatr kulisty z człowiekiem umieszczonym w punkcie centralnym), a jego praca – dzięki opracowaniu nowych środków wyrazu, fenomenalnemu komponowaniu scen zbiorowych, posługiwaniu się twórczym gestem prezentującym ideę czynności, stanów emocjonalnych – poszerzyła i wzbogaciła język teatru. W listopadzie 1994 roku otwarto w Karpaczu Miejskie Muzeum Zabawek ze zbiorów Henryka Tomaszewskiego – przekazał on miastu unikatową kolekcję, którą gromadził od 1967 roku. Henryk Tomaszewski zmarł 23 września 2001 roku w Kowarach, został pochowany na cmentarzu przy Świątyni Wang w Karpaczu.