Centrum Sztuki Włączającej: DOWNTOWN. Vol. 1

vol. 1

centrum sztuki włączającej downtown

wrzesień—październik 2018

centrum sztuki włączającej downtown

centrum sztuki włączającej

D

Centrum Sztuki Włączającej: Downtown to wspólne przedsięwzięcie Teatru 21 i Biennale Warszawa, którego zadaniem jest rozwijanie idei inkluzji społecznej na polach sztuki, kultury i nauki. Naszym celem jest powołanie innowacyjnej, nomadycznej przestrzeni artystycznej inicjującej nowy rodzaj spotkań, działań i wydarzeń w przestrzeni publicznej – nowy, ponieważ bogatszy o obecność osób z niepełnosprawnościami wykluczanych dotąd skutecznie z głównego nurtu sztuki, nauki, polityki.

Inkluzywna działalność Centrum Sztuki Włączającej: Downtown opierać się będzie na podmiotowości uczestników i ich potencjale, ma również inicjować wytwarzanie przestrzeni do wspólnego działania. Aktywność, wspólne przebywanie, kreacje są więc wartościami, z których wszystko wyrasta. Co ważne, „inkluzja”, o której mowa, nie zakłada budowania przestrzeni komfortowych, czyli z gruntu bezpiecznych, nie zakłada też dostosowywania kogokolwiek do normy.

Właśnie walka z tymi społecznymi i korporacyjnymi normami, do których zdążyliśmy się już jako społeczeństwo przyzwyczaić, jest jednym z celów inkluzywnej sztuki w naszym rozumieniu. O jakie normy chodzi? O marginalizację słabszych w dążeniu do maksymalizacji szeroko rozumianych zysków, o wypowiadanie się w imieniu wykluczonych przy jednoczesnym odmawianiu im głosu i prawa do wyrażania własnych opinii, o nadawanie etykiety „wykluczonego” i tym samym tworzenie językowych i społecznych gett, z którymi później ochoczo walczymy, o dzielenie sztuki na wyższą i niższą, o arbitralne odmawianie niektórym jednostkom nie tylko artystycznych umiejętności, ale również negowanie ich wrażliwości, inteligencji i doświadczenia życiowego, o preferowanie charytatywności kosztem angażowania się w projekty prawdziwie demokratyzujące przestrzeń. Za Centrum Sztuki Włączającej: Downtown stoi potrzeba zmiany społecznej, choć nie ma ona polegać na negowaniu przeszłości, wytykaniu błędów dotychczasowej polityki, ganieniu za nieodpowiednie zachowanie. Jeżeli rzeczywiście interesuje nas przyszłość, to nie mamy na to czasu. Inkluzja to wspólne przedsięwzięcia w oparciu o działania artystyczne i teatralną scenę, a ta nikogo nie poniża.

W

downtown

Bliska jest nam myśl wyrażona przez brytyjskiego badacza niepełnosprawności Toma Shakespeare’a, że niepełnosprawność nie jest wynikiem upośledzenia czy niesprawności, lecz relacji społecznych, dlatego też w ramach Centrum Sztuki Włączającej: Downtown chcemy wytwarzać nowy rodzaj relacji społecznych. Szczególnie zależy nam na wzmocnieniu i rozwinięciu pola, na którym spotykają się niepełnosprawność, teatr i sztuki performatywne. Za takim kierunkiem działania stoi nasze wspólne przekonanie, że teatr jest niezwykle skutecznym medium w inicjowaniu zmiany: jest bowiem sztuką wybitnie społeczną, przestrzenią opartą na budowaniu relacji, na wspólnej odpowiedzialności za siebie i zespół. Scena teatralna jest miejscem otwartym dla każdego, miejscem, w którym można projektować nieskończoną liczbę sytuacji, będących nie tyle fikcjami do oglądania, lecz rzeczywistą pracą nad społecznymi problemami.

Wierzymy, że duże zmiany systemowe wyrównujące dostęp do wspólnych dóbr wszystkim obywatelom – bez względu na ich stopień niepełnosprawności, wyznanie, kolor skóry, płeć – wydarzą się jako konsekwencja wielu wcześniejszych artystycznych, społecznych i politycznych interwencji i tak widzimy swoją rolę.

Z własnego doświadczenia wiemy, że konsekwencja działania gwarantuje zmianę. Przykładem jest tu wieloletnia działalność Teatru 21. Jego droga zaczęła się w szkole społecznej, gdzie grupa funkcjonowała w ramach cotygodniowych zajęć teatralnych. Przez 13 lat ta nieformalna struktura umożliwiała związanym z nią aktorom, artystom, pedagogom, badaczom i opiekunom realizację założonych celów – zbudowanie mocnego zespołu, interesującego repertuaru, szerokiej widowni, włączanie nowych grup w orbitę teatralno-edukacyjną, profesjonalizację artystyczno-organizacyjną zespołu i zwiększenie jego rozpoznawalności w kraju i na świecie. Przez 13 lat intensywnej i systematycznej pracy udało się zbudować mocny zespół aktorski, który tworzą w większości osoby z zespołem Downa i autyzmem, stworzyć wyjątkowy język teatralny, wyjść z twórczością poza krąg osób związanych z obszarem pedagogiczno-terapeutycznym oraz zaistnieć na polu artystycznym. Grupa, w oparciu o własną metodę pracy, wyprodukowała kilkanaście spektakli dla młodszej widowni (dla przedszkoli, uczniów ze szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum) oraz widzów dorosłych. Spektakle te, co jest wielkim sukcesem teatru, są eksploatowane stale od wielu lat, co nie jest oczywiste, patrząc na projektowe czyli krótkotrwałe funkcjonowanie wielu grup niezależnych, istniejących dopóty, dopóki przyznawana jest publiczna dotacja. Wokół Teatru 21 skupiła się z czasem grupa na stałe pracujących z zespołem artystów i edukatorów z obszaru muzyki, scenografii, wideo-artu, tańca, reżyserii światła oraz badaczy teatru i pedagogów teatru, gotowych na rozwijanie inkluzywnej sztuki i edukacji. Kluczem sukcesu Teatru 21 jest powoływanie nowych sytuacji artystycznych i edukacyjnych, w których ekspertami i współprowadzącymi są osoby z zespołem Downa i autyzmem. Dziś Teatr 21 jest wyrazistym przykładem tego, że zespół współtworzony przez osoby z niepełnosprawnościami

O

centrum sztuki włączającej

T

może regularnie występować na dużych, profesjonalnych festiwalach w Polsce i za granicą oraz koprodukować przedstawienia we współpracy z cenionymi teatrami publicznymi, które na stałe wchodzą do repertuarów tych instytucji. Teatr 21 stał się również zespołem znanym z tego, że przekracza i rozbija stereotypy na temat osób z niepełnosprawnościami – stanowi manifestację społecznej różnorodności. Wyrazistym przykładem jest tu prowadzony przez grupę od wielu lat projekt edukacyjny „O!SWÓJ”, przeznaczony dla nauczycieli, uczniów, edukatorów i animatorów. Zespół może posłużyć jako przykład modelu emancypacji poprzez teatr – zarówno na poziomie osobistym (poszerzenie przestrzeni wolności doświadczane na poziomie indywidualnym), społecznym, jak i instytucjonalnym.

Osoby z niepełnosprawnością intelektualną uzyskały w Teatrze 21 to, co należało im się zawsze i wynikało z ich człowieczeństwa: podmiotowość, godność, możliwość wypowiadania się we własnym imieniu, mówienia o swoich problemach i marzeniach, z czasem uzyskały też wynagrodzenie za pracę, choć w tym aspekcie wciąż mamy jeszcze wiele do zrobienia.

Dla Teatru 21 i Biennale Warszawa, a co za tym idzie również dla Centrum Sztuki Włączającej: Downtown, słowo różnorodność samo w sobie jest wartością. Wynika to także z tego, że twórczość Teatru 21 to efekt wspólnej pracy osób z niepełnosprawnością intelektualną i tych zwanych „normalsami” (Erving Goffman). Błędem byłoby sądzić, że różnorodność i odmienność dotyczą w naszym zespole jednej grupy i że mają tylko charakter medyczny. Różni są wszyscy – każdy jest elementem jakiejś mniejszości.

Centrum Sztuki Włączającej: Downtown odpowiada również na najważniejsze zadania programowe Biennale Warszawa – instytucji kulturalnej, która powstała jako nowa, transdyscyplinarna placówka, łącząca działalność badawczą, aktywistyczną i artystyczną. W jej ramach tworzone są i poddawane refleksji nowe idee artystyczne i społeczne. Rozwijanie idei inkluzji społecznej na polu sztuki, kultury i nauki, poprzez pracę na rzecz obecności osób z niepełnosprawnościami wykluczanych z głównego nurtu sztuki i szerzej – kultury, stanowi wyzwanie dla tych, którzy myślą o lepszej przyszłości. Idee takie jak ta powinny być – zgodnie z przeświadczeniem zawartym w misji instytucji – podejmowane przez organizacje publiczne zajmujące się sztuką w obiegu społeczno-politycznym, nie tylko w sposób krytyczny, ale również taki, który wytwarza (pomaga wytworzyć) alternatywne modele, porządki i rozwiązania. Zadaniem nadrzędnym jest tu wprowadzanie nowych idei do debaty publicznej, a zarazem projektowanie możliwych do wdrożenia nowych rozwiązań politycznych, społecznych, artystycznych, codziennych, wreszcie instytucjonalno-organizacyjnych, tworząc tym samym punkt wyjścia i motywację do projektowania alternatyw dla społeczeństwa w nieodległej przyszłości.

W

downtown O Centrum Sztuki Włączającej: Downtown nie można mówić bez opisania potrzeb społecznych, obywatelskich i kulturalnych. Możemy wręcz pisać o potrzebie demokratyzacji kultury i edukacji jako o jednym z głównych fundamentów nowego projektu. Co to oznacza? Papierkiem lakmusowym jakości społeczeństwa jest to, jak czują się w nim mniejszości. W ten również sposób ujmuje różnorodną społeczność osób z niepełnosprawnościami Tom Shakespeare: Wiele tekstów naukowych podejmuje kwestię tożsamości osób niepełnosprawnych, ale większość identyfikuje niepełnosprawnych poprzez badanie empiryczne lub kliniczne, definiując niepełnosprawność w kategoriach medycznych i z punktu widzenia ograniczeń funkcjonalnych. Ja natomiast definiuję tożsamość niepełnosprawnych w sensie politycznym, jako przynależność do grupy uciskanej, do kulturowej mniejszości1.

O

1

Ujmowanie tożsamości osób z niepełnosprawnościami jako przedstawicieli mniejszości kulturowej/ych ściśle wiąże się z demokratyzacją przestrzeni publicznej uwzględniającą podmiotową obecność owej/owych mniejszości, a także uwzględnienie konkretnych fizyczności czy też form ucieleśnienia. Takie podejście, które jako Centrum Sztuki Włączającej: Downtown chcemy rozwijać, w konsekwencji musi prowadzić do wypracowania nowego podejścia do kwestii niepełnosprawności: Chcąc wzmocnić tożsamość zbiorową, ruch osób niepełnosprawnych będzie musiał wypracować nowe podejście do kwestii niepełnosprawności i uświadamiania znacznej większości niepełnosprawnych. Czołową rolę odegrają tu kulturowe i artystyczne obrazy niepełnosprawnych, tworzone przez nich samych, bowiem tylko z prowokujących obrazów, które nie stronią od sprzeczności, wyłonią się postępowe koncepcje2,

pisze Tom Shakespeare.

2

Trzeba zaznaczyć, że demokratyzacja w tej perspektywie to nie wola większości narzucanej ogółowi, ale włączenie w sferę działań artystycznych, kulturalnych i edukacyjnych tych, którzy dotychczas z różnych względów byli poza.

Jednak jeszcze raz musimy wspomnieć, że owo „włączanie” nie może być uznane za żaden szlachetny i heroiczny akt dokonany przez „normalsów”. W ten sposób stworzymy kolejną dychotomię: bohaterów i potrzebujących wsparcia. Będzie to dychotomia nieprawdziwa, mogąca stać się siedliskiem niebezpiecznych myśli, które wciąż będą nosiły znamiona podziału na „centrum-peryferie”, z czym Centrum Sztuki Włączającej: Downtown polemizuje w punkcie wyjścia. Na Centrum 1.

2.

Tom Shakespeare, Disabled People’s Self-organisstion: a new social moment, ,,Hypatia” 1993 nr 3, tłum. Agata Zawrzykraj.

Ibidem.

centrum sztuki włączającej Sztuki Włączającej: Downtown nie można patrzeć jako na projekt, którego jedynym celem jest wprowadzenie do centrum społeczności i jednostek będących do tej pory na peryferiach (kulturalnych, terytorialnych, ekonomicznych, obywatelskich). To nie tak, że tylko ci, którzy byli uznawani do tej pory za „wykluczonych”, potrzebują sztuki włączającej. Potrzebujemy jej wszyscy. Demokratyzacja bowiem nie jest niesieniem kaganka oświaty i kultury tam, gdzie go do tej pory nie było, co byłoby gestem paternalistycznym i ignoranckim, ale próbą szukania nowych inspiracji artystycznych, próbą ratowania artystycznych wrażliwości i wyłuskiwania nowych percepcji i perspektyw, w końcu – jest dyskursem między różnymi jednostkami, grupami i wspólnym ich działaniem, co jednak istotne – na równych prawach. Wierzymy, że takie działania będą wyzwaniem dla dominujących stereotypów bezsilności i uprzedmiotowienia osób z niepełnosprawnościami i przyczynią się przełamywania fałszywych wyobrażeń i likwidowania dyskryminacji.

Potrzeby powołania Centrum Sztuki Włączającej: Downtown mają również bardziej oddolny charakter. Jedną z nich jest coraz większa otwartość środowiska artystycznego na sztukę inkluzywną. 10 lat temu nie do pomyślenia było, aby aktorzy z niepełnosprawnościami występowali na deskach instytucjonalnych teatrów. Dziś, nie dość, że to robią, to jeszcze można ich oglądać w przedstawieniach repertuarowych, a krytycy w tej marginalizowanej niegdyś sztuce widzą „zaoferowanie prostej szczerości i zerwanie z udawaniem, co ma walor terapeutyczny”3. Nie można nie wspomnieć tutaj o potrzebach demokratyzacji edukacji i inicjatywach, na jakie otwiera się i jakie samo organizuje środowisko pedagogów, nauczycieli i animatorów. Ważna jest tu świadomość tworzenia systemów podkreślających autonomię uczestników i ich podmiotowość, by stawać się lepszymi [uczestniczącymi w życiu publicznym – dop. red.] obywatelami. I tu dochodzimy do programu Centrum Sztuki Włączającej: Downtown, który w naszych założeniach ma wieloletni charakter.

3.

Joanna Krakowska, Auto-teatr w czasach postprawdy, tekst napisany do katalogu XXI Konfrontacji Teatralnych w Lublinie, przedruk: „Dwutygodnik” 2016, nr 195.

downtown

program

Pierwszy sezon Centrum Sztuki Włączającej: Downtown przebiegać będzie pod hasłem „Niepełnosprawność – społeczeństwo”. To oznacza, że naszym głównym tematem będą społeczne mechanizmy wytwarzania niepełnosprawności, sposoby jej reprezentowania w sztuce, mediach, medycynie, nauce, mechanizmy marginalizowania i medykalizacji niepełnosprawności, a także polityczne strategie zarządzania niepełnosprawnością. Okazją, by zapoznać się z tymi zagadnieniami będą wrześniowe i październikowe wykłady, a także rozmowa z wybitnym amerykańskim badaczem z obszaru studiów nad niepełnosprawnością, który rozwijał tę dyscyplinę w Stanach Zjednoczonych, prof. Lennardem J. Davisem. Będziemy też przyglądać się temu, jakie korzyści może odnieść dzisiejsze polskie społeczeństwo, zmieniając swój stosunek do osób z niepełnosprawnościami. W związku z tym podczas serii wykładów i działań performatywnych przywołamy historię ruchów aktywistów z niepełnosprawnościami w Wielkiej Brytanii i w USA, które zrewolucjonizowały społeczny stosunek do niepełnosprawności i w znacznym stopniu ukształtowały nowy typ polityki społecznej w Wielkiej Brytanii i krajach Europy Zachodniej. To będzie też ważnym kontekstem dla spektaklu „Rewolucja, której nie było” w reżyserii Justyny Sobczyk, którego premiera zaplanowana jest na grudzień 2018 roku. Spektakl ten to wspólna produkcja Biennale Warszawa i Teatru 21, a zagrają w nim aktorzy obu teatrów oraz zaproszeni do pracy aktywiści z niepełnosprawnościami. Przedstawieniu będzie towarzyszyć debata poświęcona ruchom na rzecz praw obywatelskich osób z niepełnosprawnościami, postulatom zmian systemowych, które odmieniłyby społeczne postrzeganie niepełnosprawności.

Swoją działalność rozpoczniemy warsztatami „Architektura relacji”, problematyzującymi naszą efemeryczną i nomadyczną formę obecności w przestrzeni miejskiej. Centrum Sztuki Włączającej: Downtown nie posiada bowiem swojego stałego miejsca, wobec czego wchodzić będzie na chwilę w różne przestrzenie miasta, pozwalając sobie na wytworzenie za każdym razem indywidualnej formy, która może być propozycją nowej, kooperatywnej przestrzeni publicznej.

Warsztaty poprowadzą artystki i performerki: Justyna Sobczyk, Justyna Wielgus i Agata Skwarczyńska.

W podejmowanych działaniach chcemy skupiać się również na opiekunach osób z niepełnosprawnościami – ludziach, których praca jest często marginalizowana, a potrzeby ignorowane. Dla opiekunów przygotowaliśmy cykl warsztatów opartych na metodzie twórczego rozbrajania stereotypów i na rozwijaniu samoświadomości w działaniach czerpiących z własnej wrażliwości i doświadczenia, które poprowadzi Maja Parczewska – edukatorka, autorka wielu projektów społecznych, współtwórczyni Laboratorium Edukacji Twórczej w Centrum

Sztuki Współczesnej. Ważnym elementem działalności Centrum Sztuki Włączającej będą regularne, otwarte warsztaty „Pole Ruchu” prowadzone przez Justynę Wielgus – choreografkę i animatorkę związaną z Teatrem 21, podczas których indywidualna motoryka każdego z uczestników traktowana będzie jako potencjał, a odbiorcy zapoznają się z różnymi metodami i praktykami pracy z ciałem i jego możliwościami. Inspiracją dla tych warsztatów jest DanceAbility – wyjątkowa metoda tańca stworzona w 1987 roku przez Alito Alessiego i Karen Nelson, a od 1989 roku prowadzona i rozwijana przez Alessiego. Praca ta wykorzystuje technikę tańca improwizowanego, by promować artystyczną ekspresję i eksplorację pomiędzy osobami z i bez niepełnosprawności.

Dla tych, którzy chcieliby przyjrzeć się pracy teatralnej wykorzystującej metodę improwizacji kontaktowej przygotowaliśmy warsztaty z aktorami Teatru 21, które poprowadzi choreograf i tancerz Janusz Orlik.

Rok 2018 to dla Centrum Sztuki Włączającej: Downtown również czas zawiązywania grupy badawczej, skupiającej naukowców zajmujących się studiami nad niepełnosprawnością i grupy praktyków, w których pracy niepełnosprawność stanowi główny aspekt działania. Obie grupy będą spotykać się regularnie, a w części ich działań będzie można uczestniczyć w ramach otwartych seminariów. Będą one rozwijane w kolejnych sezonach działalności Centrum Sztuki Włączającej: Downtown – „Gap się” (2019) oraz „Pokaż język” (2020).

W sezonach tych będziemy koncentrować się na praktykach widzenia, etyce spojrzenia, będziemy brać pod włos kulturowe tabu związane z postrzeganiem niepełnosprawności w kulturze, a wychodząc od teorii intensywnego patrzenia sformułowanej przez wybitną badaczkę kulturowych studiów nad niepełnosprawnością Rosemarie Garland-Thomson, włączmy widza w obszar refleksji i działań. Przyjrzymy się także kliszom, stereotypom językowym, poddamy refleksji kwestię „braku języka” opisu, interpretacji twórczości osób z niepełnosprawnościami, poszukamy nowych języków i sposobów mówienia, zastanowimy się jak język wpływa na postrzeganie rzeczywistości, jak ją kreuje, jakie są strategie przechwytywania raniących słów. Będziemy gościć polskie i zagraniczne zespoły teatralne, organizować wystawy, pokazy filmów, performansy, warsztaty, seminaria.

Centrum Sztuki Włączającej: Downtown to projekt o charakterze inkluzywnym, międzyinstytucjonalnym, międzynarodowym, który w pogłębiony sposób będzie zajmował się sztuką i edukacją włączającą. „Pogłębiony sposób”, czyli kompleksowy i o szerokim zasięgu, ale zarazem dbający o indywidualne relacje, w końcu „pogłębiony”, czyli badawczy i naukowy – opisujący rzeczywistość, krytyczny i metodologiczny, włączający Warszawę w główny nurt współczesnych dyskusji o inkluzji, „disability studies”, „audience development” i partycypacji.

Musimy sobie uświadomić, że Centrum Sztuki Włączającej: Downtown to nie projekt kulturalny, edukacyjny czy artystyczny, ale przede wszystkim działanie społeczne.

program

16 września 2018, godz. 12.00—15.00 warsztaty otwierające

Architektura relacji

ARCHITEKTURA RELACJI

miejsce: Warsztatownia Tańca ul.Marymoncka 34, Warszawa 01-813 (teren AWF, pawilon 42) bilety: wstęp wolny zapisy: teatr21@teatr21.pl prowadzenie: Justyna Sobczyk, Justyna Wielgus przestrzeń, instalacja: Agata Skwarczyńska Warsztaty otwierające działalność Centrum Sztuki Włączającej: Downtown, wprowadzą uczestników w obszar praktykowania refleksji w temacie „Niepełnosprawność i społeczeństwo”. Będą również doskonałą okazją do spotkania się w pracy z aktorami Teatru 21.

Inspiracją dla warsztatów jest praktyka choreografa Allito Allesiego, której główną ideą jest łączenie w pracy osób pełnosprawnych z niepełnosprawnymi.

Będziemy odkrywać swoje ograniczenia i badać własne możliwości oraz potencjał w spotkaniu z innym. Wierzymy, że praktykowanie wspólnej obecności daje szansę na świadome projektowanie twórczych, otwartych na różnorodność sytuacji społecznych, które nie będą bazować na wykluczeniu.

Centrum Sztuki Włączającej: Downtown nie posiada swojego miejsca, dlatego wchodzi na chwilę w różne przestrzenie miasta, pozwalając sobie na wytworzenie za każdym razem swojej indywidualnej formy, która może być propozycją kooperatywnej przestrzeni. Podczas wspólnej pracy będziemy tworzyć struktury, które staną się śladem naszego jednostkowego spotkania.

Czy relacjom, strategiom komunikacyjnym można nadać kształt?

Co ta, stworzona w dynamicznym działaniu, abstrakcyjna przestrzeń mówi o nas indywidualnie oraz o nas jako społeczeństwie?

Wydarzenie w ramach projektu „Niepełnosprawność i społeczeństwo” realizowanego przez Biennale Warszawa we współpracy z Teatrem 21, ze środków Miasta Stołecznego Warszawy.

wrzesień

18, 19 września 2018, godz. 19.00 spektakl

Klauni, czyli o rodzinie. Odcinek 3

KLAUNI, CZYLI O RODZINIE. ODCINEK 3

miejsce: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, ul. Jazdów 1, Warszawa bilety: 25 zł (normalny), 20 zł (ulgowy), 15 zł (wejściówka) bilety dostępne on-line: www.instytut-teatralny.pl W ostatnim odcinku serialu teatralnego Teatru 21 spotykamy bohaterów w mieszkaniu treningowym. W takich mieszkaniach niepełnosprawni intelektualnie pod okiem instruktora uczą się samodzielnego życia i codziennych obowiązków. Aktorzy pragną, aby spełniło się już ostatnie życzenia z ich listy – założenie rodziny. Czy są już dostatecznie „wytrenowani”, aby życzenie mogło się spełnić? Spektakl nawiązuje do tradycji cyrku, w którym jeszcze na początku XX w. na pokazach „freak show” prezentowano wszelką odmienność. Pokazy miały charakter teatralnego przedstawienia i cieszyły się ogromną popularnością. Jak bardzo nasze czasy różnią się od przeszłości? Czy znaleźliśmy sposób na integrację? „Klauni” stawiają miażdżącą diagnozę. Inkluzja społeczna istotnie okazuje się wielką iluzją.

(Piotr Morawski)

reżyseria: Justyna Sobczyk współpraca reżyserska: Justyna Wielgus, Justyna Lipko-Konieczna dramaturgia/scenariusz: Justyna Lipko-Konieczna teksty: aktorzy Teatru 21 ruch: Justyna Wielgus scenografia, kostiumy: Wisła Nicieja, asystentka: Kamila Białkowska muzyka: Paweł Andryszczyk wideo: Tomasz Michalczewski światło: Sebastian Klim klowning: Monika Dąbrowska-Jarosz produkcja: Dagna Dąbrowiecka, Marceli Sulecki, Katarzyna Pawłowska partnerzy: Urząd Miasta Stołecznego Warszawy, Fundacja Win-Win obsada: Piotr Boruta, Grzegorz Brandt, Anna Drózd, Teresa Foks, Daniel Krajewski, Maja Kowalczyk, Katarzyna Lalik, Barbara Lityńska, Anna Łuczak, Aleksander Orliński, Michał Pęszyński, Emilia Rajca, Piotr Sakowski, Cecylia Sobolewska, Marta Stańczyk, Piotr Swend, Aleksandra Skotarek, Magda Świątkowska Wydarzenie współfinansowane ze środków Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy.

Partnerem wydarzenia jest Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.

program

18 września 2018, godz. 20:00 wykład

Freak show, ludzkie zoo, teatr osobliwości.

Strategie reprezentacji niepełnosprawności w XIX-wiecznych widowiskach kulturowych.

FREAK SHOW, LUDZKIE ZOO, TEATR OSOBLIWOŚCI…

miejsce: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, ul. Jazdów 1, Warszawa prowadzenie: Justyna Lipko-Konieczna, Ewelina Godlewska-Byliniak bilety: wstęp wolny wydarzenie tłumaczone na PJM Wykład wprowadza w historię wyłaniania się i ugruntowywania widowisk kulturowych zwanych „freak show”, wpisujących niepełnosprawność i odmienność występujących w ramy teatru osobliwości. Na czym polegał mechanizm tych szczególnych spektakli kulturowych? Historia ludzkich relacji często opierała się na realizacji rozmaitych strategii dominacji, przybierających wiele form. Jedną z nich było łączenie wiedzy z wystawianiem Innego, zamykaniem jego obrazu w umownej scenicznej ramie spektakularyzującej niepełnosprawność czy odmienność. Inny zawsze budził ciekawość, zakłopotanie, zaintrygowanie, zdziwienie. Wystawianie Innego pomagało skonceptualizować i usytuować samego siebie, a skwapliwość, z którą aranżowano owe pokazy, wyraźnie to potwierdza. Ukazywanie tego, co dziwne i nowe, w ramach specjalnie przygotowywanych widowisk, wyzwalało w widzach najróżniejsze emocje – od ciekawości, przerażenia, obrzydzenia, po podekscytowanie, podniecenie. Spektakle miały wiele możliwych scenariuszy, wiele możliwych formuł, lecz tym, co najistotniejsze, była relacja między widzem, aktorem i antreprenerem, relacja między władzą i przedstawieniem.

Ewelina Godlewska-Byliniak – kulturoznawczyni, absolwentka Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na UW (2006), obecnie adiunkt w Zakładzie Teatru i Widowisk Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego.

Autorka książek „Tadeusz Kantor: sobowtór, melancholia, powtórzenie” (2011) oraz „Teatr radio-logiczny Tymoteusza Karpowicza” (2012), redaktorka antologii „Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie” (2017). Zajmuje się wybranymi zjawiskami teatralnymi (głównie XX wieku), a także historyczno-kulturową zmiennością pojęcia melancholii, kategorią głosu w humanistyce współczesnej oraz kwestią reprezentacji odmienności (przede wszystkim cielesnej) w kulturze. Obecnie jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kategorii niepełnosprawności w teatrze i widowiskach XX wieku.

wrzesień Justyna Lipko-Konieczna – dramaturżka, pedagożka i badaczka teatru, feministka. Absolwentka wiedzy o teatrze w Akademii Teatralnej w Warszawie oraz studiów doktoranckich w IKP UW. Współtwórczyni programu studiów pedagogika teatru (Instytut Teatralny im.

Zbigniewa Raszewskiego, IKP UW), na których prowadzi zajęcia. Od 2012 roku dramaturżka Teatru 21, w którym łączy teorię z praktyką, wprowadzając w obszar teorii teatru polskiego perspektywę studiów nad niepełnosprawnością. Razem z Eweliną Godlewską-Byliniak jest redaktorką książek „21 myśli o teatrze” oraz „Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie”.

Wydarzenie w ramach projektu „Niepełnosprawność i społeczeństwo” realizowanego przez Biennale Warszawa we współpracy z Teatrem 21, ze środków Miasta Stołecznego Warszawy.

Partnerem wydarzenia jest Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.

19 września 2018, godz. 20.00 spotkanie

Żeby umarło przede mną.

Rozmowa z Jackiem Hołubem

ŻEBY UMARŁO PRZEDE MNĄ.

miejsce: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, ul. Jazdów 1, Warszawa prowadzenie: Justyna Sobczyk bilety: wstęp wolny wydarzenie tłumaczone na PJM Rozmowa z Jackiem Hołubem, dziennikarzem, autorem wydanej nakładem Wydawnictwa Czarne książki „Żeby umarło przede mną. Opowieści matek niepełnosprawnych dzieci”. Rozmowę poprowadzi Justyna Sobczyk, dyrektorka Teatru 21.

W latach 2008–2017 za niepełnosprawne uznano 218 tysięcy dzieci. Część z nich, tych najciężej chorych i głęboko niepełnosprawnych intelektualnie, pozostanie dziećmi do końca życia. Aż do śmierci będą potrzebowały pomocy przy wykonywaniu najprostszych czynności: myciu, jedzeniu, załatwianiu potrzeb fizjologicznych. Napisałem tę książkę, by pokazać, co ich matki przeżywają na co dzień. Bardzo rzadko słyszymy ich głos. Nikt nie jest w stanie opowiedzieć, co czuje żona porzucona przez męża z powodu wady genetycznej

program ich córki. Matka próbująca opanować atak szału niepełnosprawnego intelektualnie dwudziestopięciolatka. Kobieta patrząca na wijące się z bólu kilkumiesięczne niemowlę. Żegnająca dziecko w szpitalnej kostnicy. Nikt oprócz nich samych. Ta książka to opowieści pięciu kobiet. Spisywałem je przez rok. Z pewnością by nie powstała, gdyby nie moje osobiste doświadczenie.

(Jacek Hołub, autor książki)

Wydarzenie w ramach projektu „Niepełnosprawność i społeczeństwo” realizowanego przez Biennale Warszawa we współpracy z Teatrem 21, ze środków Miasta Stołecznego Warszawy.

Partnerem wydarzenia jest Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.

28 września 2018, godz. 20:30 spektakl

Klauni, czyli o rodzinie. Odcinek 3 spektakl gościnny na festiwalu „Open the Door” w Katowicach

KLAUNI, CZYLI O RODZINIE. ODCINEK 3

miejsce: Teatr Śląski w Katowicach szczegóły: www.teatrslaski.art.pl Międzynarodowy Festiwal „Open the Door” to nowy projekt Teatru Śląskiego – przegląd teatralny otwarty na różne formy artystyczne. Program festiwalu z założenia mieści w sobie twórczość artystów niepełnosprawnych i działania artystów niezależnych – również tych, którzy pomimo uznania i wyjątkowej jakości realizowanych projektów nie posiadają wcześniejszego artystycznego przygotowania.

wrzesień

program

13 października 2018, godz. 13.00 spektakl

Superspektakl

SUPERSPEKTAKL

bilety: od 20 do 60 zł bilety on-line: www.powszechny.com rezerwacja: kasa@powszechny.com, tel. 22 818 25 16

miejsce: Teatr Powszechny, ul. Jana Zamoyskiego 20, Warszawa

spektakl dla widzów od 13. roku życia spektakl z audiodeskrypcją w jęz. polskim i napisami w jęz. angielskim Punktem wyjścia dla wspólnej pracy twórców Teatru 21 i Teatru Powszechnego jest temat superbohaterów. Kto może dziś stać się superbohaterem? Na jakie potrzeby, fantazje, aspiracje współczesnego społeczeństwa odpowiadają superbohaterowie?

W centrum zainteresowania twórców „Superspektaklu” znajdują się figury wyobraźni zbiorowej, takie jak: Batman, Spiderman, Superman, V czy James Bond.

Zapowiedź twórców: Na pewien kraj padł blady strach. Ludzie boją się wyjść z domu. Rosnąca fala przemocy i agresji powoduje, że każdy mający inne zdanie, boi się zabrać głos w ważnych sprawach i walczyć o lepszą przyszłość. Inni są izolowani, usuwani z przestrzeni publicznej. Zamykane są szkoły integracyjne, a na witrynach restauracji, w których pracują osoby autystyczne, malowane są napisy „WON!”. Ciągłe dążenie do ujednolicenia wszystkiego sprawia, że potajemnie likwidowane są wszystkie odmienności. Na szczęście jest on, nasza ostatnia nadzieja – „Superspektakl”!

Jeśli teatr powinien stanowić narzędzie upodmiotowienia oraz doświadczenie wspólnotowe wzmagające poczucie sprawczości – to warszawski „Superspektakl” Justyny Sobczyk i Kuby Skrzywanka zrealizowany wspólnie przez Teatr Powszechny i Teatr 21 jest najlepszą od dawna odpowiedzią na wszystkie te postulaty. (...) Dowcipne, uczące wrażliwości i rozbudzające chęć wspólnej pracy na rzecz uczynienia naszego świata lepszym miejscem przedstawienie (...) urzeka szczerością, energią i bezpretensjonalnością.

(Michał Centkowski, e-teatr)

reżyseria: Justyna Sobczyk, Jakub Skrzywanek scenariusz (na podstawie improwizacji aktorów): Justyna Lipko-Konieczna, Justyna Sobczyk i Jakub Skrzywanek dramaturgia: Justyna Lipko-Konieczna scenografia: Barbara Hanicka kostiumy: Wisła Nicieja

październik ruch sceniczny: Justyna Wielgus muzyka: Kamil Tuszyński reżyseria światła: Piotr Pieczyński wideo: Wojtek Kaniewski koordynacja produkcji: Katarzyna Stępniak inspicjent: Barbara Sadowska obsada: Jacek Beler, Grzegorz Falkowski, Magdalena Koleśnik, Jan Adam Kowalewski, Michał Pęszyński, Aleksandra Skotarek, Piotr Swend, Julia Wyszyńska Koprodukcja Teatru 21 i Teatru Powszechnego im. Zygmunta Hübnera Pokaz spektaklu współfinansowany ze środków Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy.

Przedstawienie realizowane w ramach Festiwalu KORCZAK i 6. WARSZAWSKIEGO FESTIWALU KULTURY BEZ BARIER „MOŻESZ”.

17 października 2018, godz. 15.00–17.30 warsztaty taneczno-ruchowe

Poruszeni prowadzenie: Janusz Orlik miejsce: Centrum Sztuki Współczesnej, ul. Jazdów 2, 00-467 Warszawa, Sala Edukacyjna

PORUSZENI

bilety: wstęp wolny (liczba miejsc ograniczona) zapisy: teatr21@teatr21.pl

Ćwicz razem z aktorami Teatru 21 i choreografem Januszem Orlikiem! Zapraszamy na warsztaty, podczas których razem poznamy techniki improwizacji kontaktowej i wprawimy w ruch nasze ciała i idee.

Poprzez warsztaty pragnę prowokować do aktywności we wspólnym kreowaniu i praktykowaniu ruchu i zachęcić uczestników do odnajdywania własnego twórczego potencjału.

Praca polegać będzie na wyzwoleniu potencjału twórczego uczestników poprzez użycie alternatywnych narzędzi kreowania ruchu, praktyk choreograficznych i improwizacyjnych, które zwiększą umiejętność budowania zaufania, świadomość ciała, ułatwią generowanie i komponowanie ruchu.

Moim celem jest pokazanie tańca jako narzędzia ekspresji i komunikacji niewerbalnej dostępnego dla każdego, a nie jako formy czysto technicznej, zarezerwowanej jedynie dla

program profesjonalistów oraz podkreślenie ważnego w mojej artystycznej pracy, czysto ludzkiego i emocjonalnego aspektu sztuki tańca. Zamierzam skoncentrować się nie tyle na precyzji i perfekcji, ile na budowaniu wspólnoty we wzajemnych relacjach i komunikacji w grupie.

W pracy warsztatowej pragnę skupić się na wzbogacaniu wiedzy, zdolności i umiejętności ruchowych uczestników, zarówno w zakresie tworzenia, obserwacji wspólnych działań, jak i ich konstruktywnego opiniowania.

(Janusz Orlik, prowadzący warsztaty „Poruszeni”) Warsztaty taneczno-ruchowe Janusza Orlika są realizowane w ramach projektu „Poruszeni”, dzięki stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Janusz Orlik – choreograf i tancerz, absolwent Ogólnokształcącej Szkoły Baletowej im. Romana Turczynowicza w Warszawie. Studiował w Brucknerkonservatorium Linz (Austria).

W tym samym czasie rozpoczął pracę w zespole młodych tancerzy x.IDA Dance Co. Od 2002 r. jest stałym członkiem Vincent Dance Theatre (Wielka Brytania). Autor spektakli „Exérèse monobloc” (2004), „a bliźniego swego jak siebie samego” (2006), „Live on stage” (2008), „Święto wiosny” (2011) oraz „Insight” (2013), który został wyróżniony Nagrodą Specjalną Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dla Janusz Orlika i Joanny Leśnierowskiej za najlepszą choreografię przyznaną w ramach Polskiej Platformy Tańca 2014. Poza pracą sceniczną prowadzi warsztaty taneczne w szkołach tańca oraz innych placówkach edukacyjnych w kraju i za granicą.

Wydarzenie w ramach projektu „Niepełnosprawność i społeczeństwo” realizowanego przez Biennale Warszawa we współpracy z Teatrem 21, ze środków Miasta Stołecznego Warszawy.

Warsztaty realizowane w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

19 października 2018, godz. 18.45 wykład i wprowadzenie do spektaklu

Odzyskiwanie pamięci o zagładzie osób niepełnosprawnych: historia, kultura i empowerment prowadzenie: dr Katarzyna Ojrzyńska

ODZYSKIWANIE PAMIĘCI…

miejsce: Sala Pomnikowa – Muzeum POLIN, ul. Anielewicza 6, Warszawa darmowe wejściówki dostępne on-line: www.polin.pl

październik

wykład jest wprowadzeniem do spektaklu „Tisza be-Aw” prezentowanym w Muzeum POLIN wydarzenie tłumaczone na PJM Tematem przewodnim wykładu są współczesne sposoby upamiętniania niepełnosprawnych ofiar nazistowskiej eksterminacji, które w ramach prowadzonej polityki uznano za „życie niegodne życia” („Lebensunwertes Leben”). Zagadnienie to zostanie omówione w różnych kontekstach kulturowych, ze szczególnym naciskiem na kontekst niemiecki, austriacki, polski i anglojęzyczny. W wykładzie przedstawione zostaną najważniejsze tendencje widoczne w wypracowywanej obecnie polityce pamięci o tych tragicznych i w dużej mierze zapomnianych wydarzeniach z okresu II wojny światowej. Na szczególną uwagę zasługuje strategia upamiętniania blisko związana z aktywizmem osób niepełnosprawnych i najbardziej widoczna w krajach, w których tego rodzaju formy działalności – w dużej mierze oddolne – rozwijają się szczególnie prężnie, czyli przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Polega ona na odzyskiwaniu własnej historii przez członków społeczności osób niepełnosprawnych. Z perspektywy grupy osób, których głos w życiu społecznym, politycznym i kulturalnym wielu krajów jest w dalszym ciągu często pomijany lub spychany na margines, te próby reinterpretacji istniejących narracji historycznych można nazwać „odpisywaniem [sprawnemu] centrum”, nawiązując tym samym do słynnej frazy Salmana Rushdiego i teorii postkolonialnej. Tak zarysowany obszar rozważań będzie istotnym punktem wyjścia do refleksji o dotychczasowych sposobach przedstawiania zagłady osób niepełnosprawnych w kulturze polskiej.

Katarzyna Ojrzyńska – asystent w Zakładzie Dramatu i Dawnej Literatury Angielskiej UŁ. Zajmuje się współczesnym dramatem anglojęzycznym, a w szczególności twórczością autorów irlandzkich. Jej rozprawa doktorska poświęcona była przedstawieniom tańca we współczesnym dramacie irlandzkim. Zainteresowania badawcze Katarzyny Ojrzyńskiej oscylują wokół kultury i literatury Irlandii, studiów nad niepełnosprawnością, a przede wszystkim wokół dramatu i teatru współczesnego, a w szczególności przedstawień i sposobów wykorzystania w nich ciała. Prowadzi zajęcia m.in. z dramatu, literatury i kultury, pisania akademickiego, pisania kreatywnego oraz przekładu literackiego.

Wydarzenie w ramach projektu „Niepełnosprawność i społeczeństwo” realizowanego przez Biennale Warszawa we współpracy z Teatrem 21, ze środków Miasta Stołecznego Warszawy.

Partnerem wydarzenia jest Muzeum POLIN.

program

19, 25, 26 października 2018, godz. 20.00 spektakl

Tisza be-Aw

TISZA BE-AW

miejsce: Muzeum POLIN, ul. Anielewicza 6, Warszawa bilety: 15 zł bilety dostępne on-line: www.polin.pl przed spektaklem 19 października 2018 r. zapraszamy na wykład dr Katarzyny Ojrzyńskiej wydarzenie tłumaczone na PJM oraz język angielski.

Tisza be-Aw (9. dzień miesiąca Aw) to najsmutniejszy dzień roku żydowskiego, stanowiący kulminację trzytygodniowego okresu żałoby. Upamiętnia on zburzenie Pierwszej i Drugiej Świątyni Jerozolimskiej. Jest to dzień, w trakcie którego obowiązuje ścisły post, m.in. całkowity zakaz jedzenia i picia. Do popołudnia – jak w czasie żałoby – siada się tylko na podłodze lub niskim stołku. W synagodze odczytuje się lamentacje i hymny żałobne, opłakujące zniszczenie Świątyń oraz cierpienia narodu żydowskiego.

Inspirowany świętem performans Teatru 21 przywołuje pamięć ofiar nazistowskiej akcji T4, będącej „eliminacją życia niewartego życia”. Osobiste doświadczenia aktorów, ponure dzieje XX wieku i święto Tisza be-Aw łączą się w jednym miejscu. Żałoba po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej uruchamia wiele współczesnych pytań.

Grupa graczy ubrana w letnie stroje treningowe, kojarzące się z zajęciami wychowania fizycznego, gra na wyznaczonym polu w popularne zabawy podwórkowe. Zabawy wywodzą się z tradycji ludowych i do dziś praktykowane są na placach zabaw czy szkolnych boiskach. Wszystko odbywa się na serio, przy użyciu konkretnych, wymaganych przez zasady rekwizytów (piłka, skakanka, opaska na oczy). Niewinne dziecięce zabawy uderzają ładunkiem przemocy zarówno w obszarze działania jak i języka. Nazwy gier zawierają pejoratywne określenia: „Głupi Jaś”, „Szczur”, „Szmaciarz”, „Czarny lud”. Podobnie jest w wypadku czynności określanych w zasadach gry takich jak: zbijanie, bicie, klepanie, wytykanie palcem. Najsłabsi gracze są ośmieszani, karani lub eliminowani. „Tisza be-Aw” to najmocniejsze przedstawienie Teatru 21. Oszczędne, precyzyjne, zdyscyplinowane. To spektakl naprawdę polityczny; być może nawet najbardziej radykalny, jaki można było zobaczyć w minionym sezonie w Warszawie.

(Piotr Morawski, Dwutygodnik.com)

październik koncepcja: Jakub Drzewiecki, Agata Skwarczyńska, Justyna Sobczyk ruch: Justyna Wielgus nagrania: Paweł Andryszczyk grafika: Radosław Staniec realizacja filmu: Wojtek Kaniewski Patrz Pan Panda, Tomasz Michalczewski produkcja: Małgorzata Owczarska, Marceli Sulecki koordynacja ze strony Muzeum POLIN: Ewa Chomicka gracze: Grzegorz Brandt, Jakub Drzewiecki, Teresa Foks, Maja Kowalczyk, Barbara Lityńska, Anna Łuczak, Michał Pęszyński, Aleksandra Skotarek, Marta Stańczyk, Magdalena Świątkowska / Justyna Wielgus, Justyna Sobczyk Partnerzy: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Boeing, Fundacja Win-Win Wydarzenie współfinansowane ze środków Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy.

Partnerem wydarzenia jest Muzeum POLIN.

22 października 2018, godz. 16.30–19.30 warsztaty

Próba otwarta miejsce: Pałac Kultury i Nauki, Sala Kruczkowskiego, pl. Defilad 1, Warszawa

PRÓBA OTWARTA

bilety: wstęp wolny zapisy: teatr21@teatr21.pl prowadzenie: Cecylia Sobolewska, Justyna Wielgus, Urszula Wojtkowiak Zapraszamy na wspólny trening z aktorami Teatru 21. Raz w miesiącu będziecie mieli okazję przekonać się na własnej skórze, jak przygotowujemy się do pracy z ciałem na scenie.

Pierwszą „Próbę otwartą” rozpoczniemy od ćwiczeń z Urszulą Wojtkowiak – trenerką GYROKINESIS®. Metoda ta wykorzystuje elementy tańca, gimnastyki, tai chi, chińskiej medycyny, sztuk walki i tańca. Trening oparty jest o spirale i ruch cyrkuliczny i skupia się na powiększaniu zakresów ruchu kręgosłupa i wszystkich stawów przy stabilnym centrum ciała.

program W drugiej części zaprosimy was do wspólnej improwizacji teatralno-ruchowej prowadzonej przez Justynę Wielgus, tancerkę i choreografkę na stałe współpracującą z Teatrem 21. Będziemy inspirować się naszą książką „21 myśli o teatrze”, w której chcemy wyrazić to, czym jest dla nas teatr i wspólna praca.

Na zakończenie treningu relaksacyjną sesję jogi, która pozwoli uczestnikom się wyciszyć, poprowadzi nasza aktorka Cecylia Sobolewska.

Wydarzenie w ramach projektu „Niepełnosprawność i społeczeństwo” realizowanego przez Biennale Warszawa we współpracy z Teatrem 21, ze środków Miasta Stołecznego Warszawy.

23 października 2018, godz. 17.00 spotkanie

Niepełnosprawność – społeczeństwo.

Ustanawianie normy spotkanie z prof. Lennardem J. Davisem (Uniwersytet w Illinois)

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ – SPOŁECZEŃSTWO…

prowadzenie: Magdalena Zdrodowska (Uniwersytet Jagielloński) miejsce: STUDIO teatrgaleria, Modelatornia, pl. Defilad 1, Warszawa bilety: wstęp wolny wydarzenie w języku angielskim tłumaczone na PJM i język polski Punktem wyjścia do rozmowy z czołowym badaczem amerykańskich studiów nad niepełnosprawnością, profesorem nauk i sztuk wyzwolonych na Uniwersytecie Illinois w Chicago Lennardem J. Davisem, będzie historia kształtowania się pojęcia „niepełnosprawności” w odniesieniu do kategorii ciała, spojrzenia i języka. Ze względu na obszar badań profesora kluczowym kontekstem będzie historia Głuchych.

Lennard J. Davis urodził się jako słyszący syn głuchych rodziców (CODA – Children of Deaf Adults) i wychowywał się w społeczności Głuchych. Swoją pracę badawczą poświęcił stykowi literatury, kultury, medycyny, niepełnosprawności i biotechnologii. Ważnym zagadnieniem towarzyszącym spotkaniu będzie pytanie czy można mówić o „Kulturze Niepełnosprawności/Kulturze Niepełnosprawnych” tak jak mówi się o „Kulturze Głuchych”?

październik Lennard J. Davis pracuje na Wydziale Języka Angielskiego, Wydziale Niepełnosprawności i Rozwoju Człowieka, a także na Wydziale Edukacji Medycznej Uniwersytetu w Illinois. Jest autorem lub redaktorem ponad 20 książek, w tym jednej z pierwszych książek teoretycznych poświęconych niepełnosprawności – „Enforcing Normalcy” (Ustanawianie niepełnosprawności) – zaliczanej dziś do klasyki studiów nad niepełnosprawnością. Laureat National Book Critics Circle Award i Nagrody Pulitzera. Stypendysta Fundacji Pamięci Johna Simona Guggenheima. Jego obecne zainteresowania obejmują zagadnienia związane z niepełnosprawnością, teorią literatury i kultury, genetyką, rasą, tożsamością i kwestiami biokulturowymi.

Magdalena Zdrodowska – etnolog i medioznawca, z-ca dyrektora ds. dydaktycznych Instytutu Sztuk Audiowizualnych UJ, gdzie prowadzi kursy z dziedziny kulturoznawstwa i medioznawstwa. Aktualnie koncentruje się na skomplikowanych relacjach Głuchych i technologii, w tym: technologii rządzenia, medycznych, biotechnologii, narzędzi reprezentacji obrazu i dźwięku, a także technologii dedykowanych osobom niesłyszącym. Jest w trakcie realizacji projektu badawczego „Telefon, kino i cyborgi. Relacje rozwoju technologii i społeczności niesłyszących w XX i XXI wieku”.

Wydarzenie w ramach projektu „Niepełnosprawność i społeczeństwo” realizowanego przez Biennale Warszawa we współpracy z Teatrem 21, ze środków Miasta Stołecznego Warszawy.

Partnerem wydarzenia jest STUDIO teatrgaleria.

24–25 października (godz. 12.00–15.00) 26 października 2018 (godz. 9.00–12.00) warsztaty

Przekraczanie ramy trzydniowe warsztaty dla rodziców i opiekunów osób z niepełnosprawnością

PRZEKRACZANIE RAMY

miejsce: Teatr Studio, pl. Defilad 1, Warszawa wstęp wolny, liczba miejsc ograniczona zapisy: teatr21@teatr21.pl Cieszymy się, że możemy zaproponować rodzicom i opiekunom dzieci z niepełnosprawnościami coś, co wykracza poza codzienność – cykl trzech trzygodzinnych warsztatów twórczych. Ponieważ istotą kreatywności jest przełamywanie

program stereotypów w myśleniu i działaniu, my też będziemy działać niekonwencjonalnie, wykorzystując znane materiały w inny, nietypowy sposób.

I do tego nie musimy mieć żadnych zdolności artystycznych!

Będziemy między innymi: • używać słów, choć nie będziemy za dużo mówić; • odnosić się do ramy i zastanawiać się, co bywa ramą w naszym życiu; • wykorzystywać dziesiątki metrów białego papieru, na którym jednak nie będziemy malować; • użyjemy krzeseł, ale nie tylko do siedzenia; • wykorzystamy kopie zdjęć z naszych prywatnych albumów, by powstała książka artystyczna, lecz nie tylko do czytania.

Będzie pozytywnie, energetycznie, odkrywczo, miło i niekonwencjonalnie!

Warsztaty będą sprzyjać budowaniu nowych relacji, odkrywaniu często uśpionego potencjału, który drzemie w każdym bez wyjątku. Stworzymy przestrzeń do mówienia własnym głosem o tym, co jest dla nas ważne.

Warsztaty „Przekraczanie ramy” będą okazją do tego, by spojrzeć dalej, wyjść poza znany obszar i wejść w nowy. Chcemy spojrzeć inaczej na to, co znane i zrobić to w odmienny niż zwykle sposób.

(Maria Parczewska, prowadząca warsztaty „Przekraczanie ramy”) Maria Parczewska – psycholożka, projektantka, nauczycielka akademicka. W latach 1990– 2017 współtworzyła program edukacyjno-artystyczny Laboratorium Edukacji Twórczej w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie. Prowadzi warsztaty twórcze, wykłady, szkolenia specjalistyczne. Od 25 lat współtworzy i realizuje program specjalizacji „animacja kultury” w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz prowadzi autorski przedmiot „Kreatywność – refleksja i ekspresja” w Akademii Teatralnej w Warszawie oraz na Wydziale Zarządzania Politechniki Warszawskiej. Jest autorką publikacji i artykułów z zakresu animacji kultury i kreatywności w Polsce i za granicą.

Wydarzenie w ramach projektu „Niepełnosprawność i społeczeństwo” realizowanego przez Biennale Warszawa we współpracy z Teatrem 21, ze środków Miasta Stołecznego Warszawy.

Partnerem wydarzenia jest STUDIO teatrgaleria.

październik

warsztaty

O!SWÓJ cykl warsztatów dla nauczycieli i animatorów kultury

O!SWÓJ

Terminy warsztatów: 30 września | godz. 10.00–17.00 | Teatr Powszechny 7 października | godz. 13.30–20.30 | Teatr Powszechny 13 października | godz. 10.00-17.00, Sale szkoleniowe “Śniadeckich 17”, ul. Śniadeckich 17 21 października | godz. 10.00-17.00, Warsztatownia Tańca ul. Marymoncka 34, Warszawa 01-813 (teren AWF, pawilon 42) 28 października | godz. 10.00-17.00, Warsztatownia Tańća ul. Marymoncka 34, Warszawa 01-813 (teren AWF, pawilon 42) 4 listopada | godz. 10.00–17.00 | Teatr Powszechny liczba miejsc ograniczona zapisy: k.galazka@teatr21.pl więcej informacji: www.teatr21.pl Teatr 21 zaprasza na cykl bezpłatnych warsztatów „O!SWÓJ” dla nauczycieli oraz animatorów kultury.

Teatr 21 otwiera drugi sezon projektu edukacyjnego, w ramach którego podzieli się swoim doświadczeniem pracy teatralnej z osobami z niepełnosprawnościami.

Uczestnicy pod okiem artystów prowadzących warsztaty i pedagogów teatru dowiedzą się jak zarządzać różnorodnością, gdzie poszukiwać inspiracji oraz jak przekładać tematy społeczne na język teatru, pracę z uczniami i widzami.

Spotkania będą przestrzenią do wymiany doświadczeń, przyczynią się do refleksji nad zagadnieniami „disability arts” (sztuki osób z niepełnosprawnościami) oraz do poszerzenia warsztatu pracy teatralnej. Punktem wyjścia do działania będzie repertuar Teatru 21.

Cykl warsztatów z obszarów pedagogiki teatru, muzyki, ruchu, dramaturgii i reżyserii poprowadzą Justyna Sobczyk, Justyna Lipko-Konieczna, Justyna Wielgus, Maja Parczewska, Sebastian Świąder i Agnieszka Szymańska.

Wydarzenie współfinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy.

program

Jednym z głównych zadań Fundacji Teatr 21 jest tworzenie jak najlepszych warunków pracy dla osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi. Nasze pomysły będziemy rozwijać dzięki „Wiosennemu Inkubatorowi Innowacji”.

Elementem Centrum Sztuki Włączającej: Downtown, będzie trening edukatorski dla aktorów Teatru 21, który ma przygotować ich do prowadzenia warsztatów. Wiedzę tę wykorzystają w trakcie zaplanowanych na jesień wydarzeń. Będą to zarówno próby otwarte, warsztaty rodzinne, a także warsztaty towarzyszące naszej najbliższej premierze. Zorganizujemy również spotkania osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi z ekspertami rynku pracy. Nasze doświadczenia zawrzemy w publikacji, którą udostępnimy bezpłatnie w I kwartale 2019 roku.

Projekt „Wiosenny Inkubator Innowacji” realizowany jest przez Stowarzyszenie WIOSNA z siedzibą w Krakowie, ul. Berka Joselewicza 21, w partnerstwie z Uniwersytetem Jagiellońskim w Krakowie, w ramach Osi priorytetowej: IV. Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa, Działanie 4.1. Innowacje społeczne Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 (nr POWR.04.01.00-00-I084/15).

paĹşdziernik

A T R Y

K AKTORZY TEATRU 21

O Z

fot. Grzegorz Press

Działamy w grupie, zespołowo.

Jestem częścią zespołu.

GRZEGORZ BRANDT Urodzony 19 grudnia 1986 roku. Od 11 lat aktor w Teatrze 21, w którym zagrał w większości przedstawień. Najbardziej lubi grać główną rolę w przedstawieniu dla dzieci „Ja jestem Ja”. Z teatrem występował na festiwalach w Poznaniu, Łodzi, Wrocławiu, Fryburgu, Berlinie i Helsinkach. Zagrał epizod w serialu Patryka Vegi „Botoks”. Gadżeciarz i fan elektronicznych nowinek technicznych. Jest bardzo zaangażowany i dumny z pracy w teatrze, spełnia się w niej zawodowo i towarzysko. Gra w teatrze sprawia mu dużą przyjemność, a końcowe oklaski dużą satysfakcję. Z grupą kolegów i koleżanek tworzą bardzo zgrany i lubiący się zespół przyjaciół.

fot. Grzegorz Press

Współpraca polega na tym, że jak aktor gra na scenie, to inni (którzy go obserwują), wspierają go ciszą.

ANNA DRÓZD

Lat 30. Absolwentka szkoły „Dać Szansę”. Od dwunastu lat aktorka w Teatrze 21.

Dzięki pracy w teatrze otworzyła się na drugiego człowieka i przestała być osobą nieśmiałą i wycofaną. Teraz odważnie nawiązuje nowe kontakty. Kocha teatr, muzykę, taniec i pracować na komputerze. Pamięta daty urodzin wszystkich swoich przyjaciół i znajomych. Dzięki roli w spektaklu „Indianie” pokonała swój strach przed ciemnością. Jej marzeniem jest zobaczyć Paryż.

TERESA FOKS Urodzona w 1988 roku w Warszawie, gdzie mieszka ze swoją rodziną. Uczęszczała do Szkoły Podstawowej i Społecznego Gimnazjum Specjalnego „Dać szansę” w Warszawie. Mimo dużej wady wzroku lubi prace plastyczne: rysuje, maluje, koloruje, wycina i tworzy kolaże. Jest autorką licznych mandali, za pomocą których komunikuje się ze światem. Dzięki mandalom okazuje swoje emocje, system wartości, relacje z ludźmi i światem przyrody. Jest osobą o rozwiniętej duchowości, otwartą na świat pozamaterialny, wrażliwą na potrzeby innych.

W 2012 roku prezentowała swoje obrazy na wystawie w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Jest aktorką Teatru 21 od momentu jego powstania.

fot. Grzegorz Press

W teatrze możemy rozmawiać o tym, jacy jesteśmy.

MAJA KOWALCZYK Uczennica III klasy Gimnazjum – Społecznej Szkoły Podstawowej „Dać Szansę”. Od 11 lat aktorka Teatru 21, w którym występowała w niemalże wszystkich przedstawieniach. Jej ogromną pasją jest muzyka i taniec. Jako aktorka spełnia się również poza Teatrem 21 – zagrała w przedstawieniu „Konstytucja na chór Polaków” (reż. Marta Górnicka, Nowy Teatr) i warszawskiej wersji spektaklu „Gala” (reż. Jérôme Bel, Festiwal Ciało/Umysł). Chętnie podejmuje nowe wyzwania. Marzy o roli w filmie.

fot. Grzegorz Press

Aktor widzi widza, a widz widzi aktora.

fot. Grzegorz Press

Gram, bo mam motywację do grania, lubię grać. W każdym spektaklu odkrywam coś nowego.

To jest ważne.

JAN ADAM KOWALEWSKI

fot. Grzegorz Press

Urodzony w Warszawie, w Wigilię 1988 roku. W prezencie gwiazdkowym od losu dostał dodatkowy chromosom w 21. parze, mało poetycko nazywany zespołem Downa. Lubi taniec i na tym polu ma spore osiągnięcia. Do Teatru 21 trafił w 2016 roku i pokochał go nad życie. Lubi dalekie podróże i… węże. Nie wyobraża sobie życia bez grona przyjaciół, z którymi dzieli czas i pasje. Jest mężczyzną pogodnym, ciepłym, bardzo kochającym swoich bliskich, tryskającym humorem i dobrą energią.

Aktor ma oczy szeroko otwarte.

DANIEL KRAJEWSKI Daniel Krajewski urodził się w 1990 roku w Warszawie, gdzie nadal mieszka. Absolwent szkoły „Dać Szansę”, w której swoją działalność rozpoczął Teatr 21. Gra w prawie wszystkich spektaklach i prowadzi warsztaty edukacyjne.

Przewodniczy Radzie Społeczności na Warsztatach Terapii Zajęciowej przy ul. Równej. Jest aktywnym członkiem synagogi reformowanej Ec Chaim w Warszawie, gdzie pełni funkcję pomocnika. Był wolontariuszem podczas różnych wydarzeń kulturalnych, m.in. w Warszawie i Krakowie. Do jego pasji należy turystyka górska i narciarstwo. Uczył się języka angielskiego, a obecnie przyswaja język hebrajski.

Jako model pozował do zdjęć Chrisa Niedenthala („Tabu. Portrety nieportretowanych”) i Oiko Petersena („Downtown Collection”) oraz obrazów Weroniki Karwowskiej. Jest tytułowym bohaterem filmu dokumentalnego „Daniel” w reżyserii Anastazji Dąbrowskiej.

fot. Grzegorz Press

W teatrze można też się czegoś nauczyć.

Ja się w teatrze uczę akceptacji.

BARBARA LITYŃSKA Aktorka i autorka wierszy, wydała tomik „Nowe wiersze”. Grała w serialu „Głęboka woda” jako siostra głównej bohaterki. Grała w Teatrze Niezwykłym Stowarzyszenia Otwarte Drzwi w sztuce „Dworzec wszędzie nigdzie” i „Sen nocy letniej”, jak również Alicję w spektaklu „Alicja w Krainie Czarów” zespołu Mazowiacy. Grała w przedstawieniu Święty Market na Scenie Lubelskiej. Jest bohaterką reportażu telewizyjnego „Uśmiech do życia” o osobach z zespołem Downa. Pracuje w synagodze jako pomoc do dzieci i w kuchni. Chodzi na zajęcia do pracowni PAR-TER.

ANNA ŁUCZAK

fot. Grzegorz Press

Jak gram z drugą aktorką, która tańczy, i muzyka gra, to ja słyszę taniec i muzykę.

Jest jedynaczką, aktorką Teatru 21. Lubi grać w przedstawieniach, prowadzić ożywione dyskusje, podróżować w grupie przyjaciół, pływać, nurkować i uśmiechać się. Często tańczy i jeździ na rowerze. Interesuje się zdrowym odżywianiem. Dużą radość sprawiają jej czynności domowe. Jest pracowniczką Klubokawiarni Pożyteczna działającej w Warszawie.

fot. Grzegorz Press

Trzeba udawać, że się gra. Ale my nie ściemniamy, gramy, żeby iść dalej…

ALEKSANDER ORLIŃSKI

fot. Grzegorz Press

Rocznik 1991. Dobry rocznik. Warszawianin. Absolwent Integracyjnej Szkoły Podstawowej 343 na Ursynowie i Gimnazjum „Dać Szansę”. Entuzjasta map i podróży.

Planista i archiwista. Nikt tak jak on nie pilnuje tras, kierunków i dat. Prawdziwy fan sportu. Nie ma wyniku, którego by nie znał. Koneser muzyki (zróżnicowanej, czyli prawie każdej). Miłośnik frytek i innych kulinarnych przyjemności. Przyjaciel i opiekun. W Teatrze 21 od 2010 roku – z radością i dumą.

Aktor tańczy dla widzów.

A widzowie się wzruszają.

MICHAŁ PĘSZYŃSKI Ma 36 lat. Jest jednym z pierwszych absolwentów Zespołu Szkół „Dać Szansę” w Warszawie. Tam rozpoczęła się jego przygoda z Teatrem 21 – zagrał wtedy główną rolę w spektaklu „Orfeusz i Eurydyka”. Przez ponad 15 lat występował z zespołem tanecznym „Mazowiacy”. Pasjonat sportu, od 26 lat trenuje jeździectwo. Jest czynnym zawodnikiem Olimpiad Specjalnych, brał udział w Igrzyskach Olimpijskich w New Haven w 1995 r., gdzie zdobył brązowy medal w ujeżdżeniu. Gdy Michał miał 17 lat reżyser Andrzej Titkow nakręcił dla TVP film „Stępem marsz” o Michale, jego jeździeckiej pasji, życiu, marzeniach. Oprócz pracy w Teatrze 21 pracuje także w firmie, w której wykonuje pomocnicze prace biurowe.

fot. Grzegorz Press

Po co ludziom teatr?

– żeby być otwartym na innych ludzi.

EMILIA RAJCA

Aktor przychodzi do teatru.

Widz przychodzi do teatru…

PIOTR SAKOWSKI

fot. Grzegorz Press

Urodzona 23 września 1999 roku w Krakowie. Od tamtego momentu przeprowadzała się 6 razy, aż w końcu zamieszkała razem z rodziną na stałe w Konstancinie-Jeziornej. Ma 5 rodzeństwa, psa i kota. Pociąg do sceny odkryła już na początku gimnazjum. We wrześniu 2015 roku dołączyła do Teatru 21.

W 2018 roku ukończyła 21. Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Jerzego Grotowskiego. Była uczestniczką kursu w aktorskiej szkole London School of Dramatic Arts w Wielkiej Brytanii. Zaczyna zaprzyjaźniać się ze śpiewem, uwielbia filmy Disneya. Nie uznaje dnia bez uśmiechu – twierdzi, że na niego zawsze znajdzie się miejsce i czas.

Dołączył do Teatru 21 w 2015 roku. Na początku przypatrywał się grupie, odżywał na próbach. Zazwyczaj ludzie przed występami publicznymi walczą z tremą, Piotr walczy z niecierpliwością – nie może doczekać się wejścia na scenę. W wolnych od grania chwilach ogląda spektakle, w których nie występuje i uczy się grać każdą z ról. Piotr kocha teatr bezwarunkowo! Jest wielkim fanem typografii i projektowania przeróżnych form notatek. Marzy o graniu na bębnach i podróżach z bliskimi.

fot. Grzegorz Press

Aktor opowiada w tym teatrze o sobie.

ALEKSANDRA SKOTAREK

fot. Grzegorz Press

W Teatrze 21 występuje od 2005 r. Spełniły się jej marzenia by zostać aktorką. Jest osobą bardzo emocjonalną i wrażliwą. Za swoje najważniejsze role uważa kreacje w „Upadkach” i „Superspektaklu”. Dużo maluje, a jej prace plastyczne były wystawiane w wielu galeriach. Obdarzona jest zmysłem dziennikarskim, pisze artykuły, scenariusze i książkę o Teatrze 21. Bardzo lubi czytać – głównie książki psychologiczne i biograficzne, a jej ulubiona biografia to ta o Michaelu Jacksonie. Chętnie słucha muzyki, sama też komponuje i gra na pianinie elektrycznym. Olę cechuje ekstremalna konfabulacja i szalona improwizacja. Przez wielu nazywana po prostu „Akorzyca”.

Nasz sekret to: …mamy skupienie skoncentrowane.

CECYLIA SOBOLEWSKA Cecylia Sobolewska urodziła się 19 czerwca 1989 r. w Warszawie.

Obecnie uczęszcza do Warsztatu Terapii Zajęciowej na ul. Wólczyńskiej 64 w Warszawie.

Jedną z jej najważniejszą pasji jest plastyka. Cela maluje i rysuje flamastrami pejzaże, portrety i komiksy. Chodzi na zajęcia plastyczne do Atelier w kamienicy artystycznej na Foksal 11.

Swoje prace wystawiała w ośrodkach kultury w Warszawie, Łodzi, Sandomierzu, Mikołowie i Wrocławiu. Kocha kino i ma bogatą filmotekę. Lubi chodzić z rodzicami do kina. Czyta powieści fantastyczne i historyczne. Na komputerze pisze kartki swojego pamiętnika, wiersze i artykuły, publikowane regularnie w Magazynie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa „Bardziej Kochani”.

Od wielu lat w małej grupie praktykuje jogę – zarówno medytację ciszy, jak i niektóre asany.

Interesuje się przyrodą, kocha zwierzęta i opiekuje się swoimi dwoma kotami.

fot. Grzegorz Press

Mogę grać kobietę, ale lubię też grać siebie.

MARTA STAŃCZYK

fot. Grzegorz Press

Od 13 lat jest aktorką Teatru 21 (jedyną, która nie chce być gwiazdą). Jest uzdolnioną plastycznie i muzycznie autystką, obdarzoną niezwykłą wyobraźnią. Maluje, rysuje, szyje, szydełkuje, rzeźbi w glinie, gra na pianinie. Pisze i ilustruje krótkie „historyjki”.

Uwielbia tworzyć nowe słowa i imiona. Jej prace plastyczne wystawiane były w Muzeum Etnograficznym w Warszawie, w Galerii Art Brut we Wrocławiu i na kilku zbiorowych wystawach uczniów Szkoły „Dać Szansę”. Wykonała też plakaty do spektaklu Teatru 21 „Portret”. Teatr fascynował Martę od zawsze. Pomimo autyzmu czuje się związana z grupą aktorów Teatru 21.

Aktorem jest się całe życie.

PIOTR SWEND Urodził się 23 sierpnia 1989 roku w Warszawie. Ma siostrę bliźniaczkę Asię i dwie starsze siostry: Kasię i Ewę. W II klasie, we wrześniu 1997 rozpoczął swoją przygodę aktorską w serialu ,,Klan”, gdzie wciela się w postać Maćka (syna Grażyny i Ryszarda Lubiczów). Piotr od 12 lat godzi grę w serialu z występami w Teatrze 21. W wolnych chwilach lubi grać na pianinie, słuchać muzyki, tańczyć, malować, fotografować, jeździć na rowerze. Zagrał w „10 piętrach” w reż. Witolda Adamka oraz w filmie dokumentalnym Aliny Mrowińskiej ,,Podwójne życie Piotra S”. Najlepiej wypoczywa na działce nad jeziorem, gdzie organizuje z siostrzeńcami olimpiady sportowe.

Marzy by zostać sławnym aktorem i zagrać w filmie muzycznym.

fot. Grzegorz Press

Publiczność jest najbliższą rodziną teatralną aktorów.

MAGDALENA ŚWIĄTKOWSKA Z Teatrem 21 związana jest od momentu jego powstania w roku 2005. Grała w większości spektakli Teatru 21. Najmilej wspomina role w spektaklach „Orfeusz + Eurydyka = WNM”, „Lot nad Panamą” i „Alicja”. Szczególnie ważna jest dla niej rola Śmierci w spektaklu „Śmiertelnie trudna gra”. Bardzo lubi wyjeżdżać z Teatrem 21 i występować w innych miastach w Polsce i zagranicą.

Na co dzień uczestniczy w zajęciach organizowanych w Ośrodku Dziennego Pobytu i Rehabilitacji Społecznej Osób z Niepełnosprawnością, prowadzonego przez stowarzyszenie „Otwarte drzwi”. Jej marzeniem jest nakręcenie filmu dokumentalnego lub komedii romantycznej, w której wystąpiliby aktorzy z serialu „M jak miłość”.

partnerzy medialni

komunikacja

ISBN 978-83-950655-1-4 www.teatr21.pl / www.biennalewarszawa.pl Centrum Sztuki Włączającej: Downtown powstaje w ramach projektu „Niepełnosprawność i społeczeństwo” realizowanego przez Biennale Warszawa we współpracy z Teatrem 21, ze środków Miasta Stołecznego Warszawy.