Między marzeniami, a upadkami, czyli teatralne improwizacje z pieniądzem by Teatr 21

MIĘDZY MARZENIAMI A UPADKAMI czyli teatralne improwizacje z pieniądzem

4-5 6-15 18-33 36-45 48-57 60-65

68-69

Wstęp Dorosłość. Pieniądz: Kim jesteś? Masz to jak w banku! Pieniądze. Kasa. Mamona. Hajs. Między marzeniami a upadkami jest mój budżet domowy. Upadki. Odcinek2.

WARSZTATY

Od prawie pięciu lat Narodowy Bank Polski prowadzi kampanię „NBP nie

wyklucza”, której celem jest zapobieganie wykluczeniu finansowemu osób z niepełnosprawnościami. Jednym z elementów kampanii jest właśnie ta publikacja oraz nasza współpraca z Teatrem 21. Jesteśmy jedyną w Polsce instytucją, która część materiałów informacyjnych udostępnia – w tekście łatwym do czytania i zrozumienia- osobom z niepełnosprawnością intelektualną, zaś na stronie internetowej kampanii www.nbpniewyklucza.pl znajduje się wiele multimedialnych materiałów, które mogą być pomocne w tłumaczeniu zawiłości ekonomii oraz podstawowych zasad gospodarowania budżetem domowym. Współpraca z Teatrem 21 ma dla nas niezwykłe znaczenie, gdyż pokazuje, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną nie tylko mogą publicznie poruszać tematy związane z ekonomią, ale mogą też te problemy tłumaczyć osobom bez tej niepełnosprawności. Taki dialog jest krokiem w kierunku społeczeństwa, które prawdziwie nie wyklucza. Mam nadzieję, że publikacja, którą Państwo otrzymaliście, okaże się cennym źródłem inspiracji w prowadzeniu zajęć, które pomogą zrozumieć, czym są pieniądze, jak nimi rozsądnie gospodarować i realizować przy ich pomocy swoje potrzeby oraz marzenia. Profesor Małgorzata Zaleska Członek Zarządu Narodowego Banku Polskiego

Oddajemy w Wasze ręce książkę nie tylko do czytania. Nie chcemy by ude-

korowała Wasze półki w bibliotekach i domach. Zbiór scenariuszy warsztatów Między marzeniami a upadkami, czyli teatralne improwizacje z pieniądzem ma zainspirować do projektowania zajęć teatralnych dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Drodzy animatorzy, nauczyciele i pedagodzy nie zależy nam byście przygotowali lekcje, które wypełnią czas wolny, zależy nam na czymś innym. Zachęcamy Was do odważnego działania w obszarze teatru, do podejmowania tematów nawet tak nieartystycznych jak PIENIĄDZ! Czy teatr może być przestrzenią zmiany społecznej? Pewnie nie… Siła zmiany jest tym większa, im bardziej przełoży się na życie codzienne. Uważamy jednak, że teatr jest właściwą przestrzenią do podejmowania rzeczy ważnych, trudnych, jest też przestrzenią dla zaznaczenia swojej obecności, dla zabrania głosu w swojej sprawie! Z drugiej strony, teatr to miejsce dla eksperymentowania, spotkania i zabawy zarówno z formą, jak i z tematem. Nie zgadzamy się na finansowe wykluczenie osób z niepełnosprawnością, choć zdajemy sobie sprawę z tego, jak trudny jest to temat. Pewnych spraw nie zmienimy - trudności z rozpoznawaniem nominałów, oceną wartości pieniądza, problemy z liczeniem czy samodzielnym zarządzaniem budżetem - nigdy nie znikną całkowicie. Czy możemy zrobić coś, żeby temat pieniądza oswoić, sprawić by nie był tak bardzo abstrakcyjny dla osób z niepełnosprawnością? Jesteśmy zespołem teatralnym dlatego zajmujemy się tą sprawą na scenie. Warsztaty stały się dla nas inspiracją do zrobienia spektaklu. Może to nie będzie jedyny spektakl dotyczący kwestii finansów? Może kolejne zespoły zabiorą głos w tej sprawie? Materiał jest efektem współpracy Nardowego Banku Polskiego, Fundacji Win-Win i Teatru 21, w którym grają aktorzy z zespołem Downa i autyzmem. Przy okazji projektu przygotowali oni spektakl „Upadki. Odcinek 2”. Opowiadają w nim o swoich finansowych doświadczeniach i marzeniach oraz codziennej walce o to, by stać się podmiotem w świecie pieniądza, który lubi silnych, młodych, energicznych i podejmujących ryzyko. Czy zgodzimy się na taki świat, czy spróbujemy go zmienić? Justyna Sobczyk Teatr 21

DOROSŁOŚĆ. Autorka scenariusza: Justyna Sobczyk

KRÓTKI OPIS SCENARIUSZA

Warsztat „Dorosłość. Współodpowiedzialność finansowa” stanowi wprowadzenie do kolejnych. Pierwszym polem do działań i refleksji, na którym chcemy spotkać uczestników warsztatów, jest pojęcie dorosłości i dojrzałości. Warsztat traktujemy jako wprowadzenie i służy on aktywnemu oraz twórczemu zbadaniu pojęć dorosłość i współodpowiedzialność, ma dać uczestnikom okazję do głębszej i osobistej refleksji na ten temat. Ważne jest to, żeby jak najmniej pojęć na początku definiować i nazywać. Chodzi o teatralne odkrywanie znaczeń.

DIDASKALIA Świadomie proponuję jako pierwszy warsztat działanie skupione na temacie „dorosłego/dorosłości”, doświadczam tego na co dzień podczas prób w pracy z aktorami Teatru 21. Pracujemy od 2005 roku, aktorzy są dzisiaj starsi o 10 lat od momentu, w którym spotkaliśmy się po raz pierwszy. Nasza relacja ewoluowała od formy „Pani”, która w szkole prowadziła zajęcia teatralne, do relacji opartej na bliskości i zaufaniu, co przenosi się na sposób komunikacji, czyli formułę ty. Niemalże wszystkie nasze spektakle eksplorują tematy związane z dorosłością, np.: brak pracy, miłość, nuda, życie serialowe a rzeczywistość, ciało, seksualność, czy w końcu pieniądz. Ludzie dorośli mają potrzebę mówienia na scenie o sprawach, które dotyczą dorosłych. Jedynym wyjątkiem są spektakle dla najmłodszych, kiedy to świadomie tworzymy z myślą o małych dzieciach. Wtedy robimy spektakl dla nich i tylko w takich przypadkach bierzemy pod uwagę perspektywę dziecka. W 2014 roku w zrealizowanym przez nas projekcie O!swój, sfinansowanym przez Biuro Kultury Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy oraz przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, aktorzy T21, osoby z niepełnosprawnością intelektualną, pierwszy raz otrzymali swoje wynagrodzenie za pracę w teatrze! To wydarzenie okazało się przełomowe i wyznaczyło kierunek rozwoju, teatr stał się pracą. Temat pieniędzy stał się ważny, a potrzeba mówienia o finansach bardzo realna. Warsztaty, praca nad spektaklem pt. „Upadki” (premiera 22 maja 2015 roku w Teatrze Powszechnym) to doskonała okazja do rozmowy o pieniądzu i jego roli w życiu codziennym, ale też temat ten stał się inspiracją do pracy nad spektaklem. 7

CELE – wspólne określenie cech okresu dorosłości, – wskazanie na potrzeby oraz oczekiwania osoby dorosłej, – otwarcie tematu dorosłości, poszerzenie jej o kolejne wątki, w szczególności w kontekście odpowiedzialności – WSPÓŁodpowiedzialności.

PRZEBIEG DZIAŁANIA Z OPISEM ETAP 1 aranżacja przestrzeni: pusta duża przestrzeń, krzesła

ROZGRZEWKA RUCHOWA Każdy warsztat rozpoczynamy od rozgrzewki, która ma za zadanie pobudzić/obudzić ciało, wprowadzić ciało i umysł w aktywne uczestnictwo, zainspirować, zachęcić do działania, zintegrować grupę, ma pomóc zostawić codzienne sprawy i wspomóc koncentrację w grupie na temacie. Rozgrzewka sygnalizuje punktowo tematy, którymi będziemy się zajmować, dlatego już na tym etapie, kiedy zajmujemy się kwestią dorosłości, szukamy ćwiczeń, które zahaczą o ważne dla nas tematy.

ĆWICZENIE 1 Każdy zajmuje wygodne dla siebie miejsce w przestrzeni. Na chwilę koncentrujemy się na swoim ciele, zaczynamy powoli się ruszać – krążyć głową, ramionami, klatką piersiową, biodrami, kolanami, stopami. Jeśli kogoś coś boli, to warto przy tej części ciała zostać nieco dłużej, rozmasować te miejsca. W ciele pozostaje wszystko, co robiliśmy w ciągu dnia. Warto to odkryć, zatrzymać się w tym miejscu. Rozgrzać. Skupiamy się na dłoniach, to one mają do czynienia z pieniędzmi: liczą je, przekładają, wyciągają, wkładają, szukają ich, płacą nimi. Jest także gest określający pieniądze – zapytaj o to, czy jest znany. Jak pokazać pieniądz na scenie? Tak, to pocieranie palcami… spróbujmy tak właśnie się przywitać. Chodzimy w przestrzeni, wypatrujemy innych osób i pozdrawiamy je tym konkretnym gestem... Na twarzach pojawiają się uśmiechy, jest nam dobrze, mamy poczucie, że mamy pieniądze. Na koniec ćwiczenia wykonujemy gest wkładania pieniędzy do kieszeni, dalej możemy zwielokrotnić/powiększyć/przeskalować to działanie, zamieniając czasownik: „chowamy do kieszeni”- „upychamy po kieszeniach” – daje to zupełnie nowy efekt, tempo wzrasta, napięcie staje się mocniejsze. Na zakończenie dajemy do interpretacji polecenie: „umywamy od tego ręce”… zobaczmy, jak rozumieją to powiedzenie uczestnicy naszych zajęć.

ĆWICZENIE 2 Grupa nadal jest w ruchu, na klaśnięcie wszyscy zatrzymują się, na klaśnięcie wszyscy ruszają i chodzimy dalej. I znowu grupa wypełnia sobą salę, na klaśnięcie grupa staje, na klaśnięcie grupa rusza dalej. Ćwiczenie rozwija się w kierunku, w którym grupa działa organicznie, sama decyduje, kiedy zatrzymuje się, a kiedy rusza. Uczestnicy chodzą w przestrzeni i odpowiadają na pytania poprzez ustawienie się w sali. TAK: po jednej stronie, NIE: po drugiej stronie. Po każdym pytaniu i udzieleniu odpowiedzi prowadzący zwraca uwagę na to, kto z kim jest w grupie. Czy są to te same grupy, czy jednak sytuacja się zmienia? A może ktoś cały czas pozostaje w obszarze NIE?

Pytania rozdzielane są dłuższymi momentami, kiedy grupa może z powrotem wejść w ruch. Odpowiedzi w formie TAK/NIE niczego szczegółowego nam nie mówią, ale dają nam rozpoznanie ogólne, pokazują nastawienie grupy, określają skalę ważności danego tematu dla grupy, z którą pracujemy.

PYTANIA Czy sam zadecydowałeś, w co jesteś dzisiaj ubrany/a? Czy samodzielnie przyjechałeś do miejsca, w którym teraz jesteśmy? Czujesz się dzisiaj zmęczony/a? Czy czujesz się dorosły/a? Czy zarabiasz pieniądze? Czy marzysz o pracy? Czy lubisz mieć pieniądze przy sobie?

TAK/NIE

Czy jesteś w związku: masz dziewczynę, chłopaka? Czy można kupić sportowe buty za 10 zł? Czy lubisz jadać w restauracji? Czy wychodzisz czasami zjeść coś poza domem? Czy płacisz wtedy za siebie? Masz kartę do bankomatu? Czy wiesz, po co człowiek chodzi do banku? To przykładowe pytania, możesz dołączyć swoje… 11

ĆWICZENIE 3 Siadamy w kole. Kontynuujemy rozmowę na temat dorosłości. Chodzi o pierwsze skojarzenia, zasada jest prosta – mówi tylko ta osoba, która dostaje piłkę, po skończonej wypowiedzi ta osoba odrzuca piłkę do kolejnej albo do prowadzącego. Chodzi o luźne skojarzenia. Ważne, żeby prowadzący nie krytykował i nie oceniał usłyszanych odpowiedzi.

Dorosły, czyli jaki…/dorosłość, czyli co… Prowadzący prosi, żeby nie powtarzać odpowiedzi kolegów/koleżanek. Takie utrudnienie umożliwia nam wyjście poza pierwsze, ogólnie znane skojarzenia i dojście do głębszych refleksji. Prowadzący zapisuje wszystkie odpowiedzi, najlepiej każdą na osobnej kartce – w późniejszym etapie będzie łatwiej przyjrzeć się skojarzeniom, podzielić je na mniejsze grupy, uporządkować.

Oto przykładowe odpowiedzi aktorów Teatru 21 piękny, uroczy, romantyczny, dobrze tańczy, dorosłość to piękność, dorosłość ważna rzecz, dorosły jest odpowiedzialny, samodzielny, punktualny, aktywny, życzliwy, uczynny, romantyczny, miły, zakochany, uroczy, wierny w miłości, ma pracę, jest zaręczony, ma dzieci, może pić alkohol, palić papierosy, pracować w fabryce, ma pracę, dom, pieniądze, szybko rośnie, ale niczego w życiu nie ma, urosły mu kości, wąsy i broda, odpowiedzialny za wszystko, za sejm, senat i politykę, chodzi do kawiarni, ma różne obowiązki, ma ważną funkcję w warsztatach terapii zajęciowej, dorosły za nikogo nie podejmuje decyzji, dorosły maluje, tańczy, śpiewa – robi to, co lubi, kocha się, umawia się na randki, lubi randki z kobietami, odpowiedzialny za siebie, dojrzały emocjonalnie i fizycznie, ma bardzo dobre serce, – jest honorowy, nie kłamie, – mój pies jest dorosły, – ma własny dom albo kredyt, – chciałbym mieć doświadczenie w dorosłości.

Zebrany materiał stanowi podstawę do przyjrzenia się pojęciu dorosłości z wielu stron. W rozmowie, która podsumowuje ćwiczenie, odwołuj się do tego, jaki materiał otrzymałeś/aś od grupy, ewentualnie go uzupełniając. Porządkując podane skojarzenia, podziel je na mniejsze grupy wg kryteriów: fizjologiczny, psychologiczny, społeczny, osobisty. Przy tym ćwiczeniu bardzo ważne jest to, żeby nie zamykać się na tzw. trudne i kontrowersyjne odpowiedzi, to ważne, rzadkie i niezwykle cenne, że osoby, z którymi pracujemy, mówią prawdę. To fakt, który należy docenić i uszanować. Ważne jest to, żeby nie kreować fałszywego, idealnego obrazu dorosłego. Pomyłki, trudne sytuacje w życiu osobistym, zawodowym, finansowym (zaciąganie zbyt wysokich kredytów, pożyczanie i nieoddawanie pieniędzy, nieograniczone wydawanie pieniędzy: brak oszczędności) to też tematy należące do dorosłości i to właśnie takie sytuacje pomagają nam przedstawić ten okres jako również skomplikowany, czasami trudny, wymagający przygotowania się, wzmocnienia i uważności. To od nas – prowadzących – zależy informacja zwrotna, to my komentujemy otrzymany materiał, to my stwarzamy przestrzeń do rozmowy. To nieoceniona wartość pracy z osobami z niepełnosprawnością intelektualną. To na pewno jest zasób, z którego czerpiemy pełnymi garściami w Teatrze 21, tworząc teksty scenariuszy.

ETAP 2 Szukając przełożenia teatralnego, szukamy również metafor. Język teatru pozwala na zabawę, improwizację, dzięki czemu możemy w swoim myśleniu spojrzeć na pewne rzeczy z innej perspektywy. Zaczynamy pracę na scenie w mniejszych zespołach. Szukamy przełożenia w ruchu wybranych tematów, haseł. Uwaga, nie budujemy scenek rodzajowych, szukamy możliwości interpretacji… Bardzo atrakcyjne dla teatru są zawsze czasowniki, one dokładnie wskazują to, co jest do zrobienia na scenie. Budujemy krajobraz dorosłości na scenie, budujemy mniejsze sytuacje, które mogą wejść do spektaklu jako sceny zbiorowe, chórowe, jako powtarzająca się fraza. To temat dorosłości przeplata poszczególne warsztaty.

Aspekt fizjologiczny: rośnięcie, wydłużanie (możliwe zabawy z formą teatru cieni). Aspekt społeczny: dom, rodzina, pies, praca, kawiarnia (budowanie rzeźb, sytuacji w stopklatce). Aspekt dorosłości idealnej… to może być po prostu opowieść aktora na scenie (monolog). Sceny obrazujące budowanie relacji miłosnej/bycia blisko: w parach, każda para przygotowuje pięć zdjęć: pięć zatrzymań w konkretnym obrazie, które zmieniają się na Twoje klaśnięcie. Ale też wątek marzeń i chęć ich realizacji.

Po zakończonych prezentacjach znowu znajdź czas na rozmowę z grupą. Zapytaj, co uczestników poruszyło, co im się podobało, ale też sam/a podziel się refleksją, wzbogacając komentarzem nieco szerszym.

Niezwykle ważne dla mnie jest uwzględnienie osoby opiekuna/rodzica osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Dlatego w spektaklu proponuję znaleźć miejsce na postawienie pytań, które skierowane są właśnie do tych osób. To mogłaby być zupełnie prosta scena. Jedna osoba staje przed mikrofonem i pyta. Pytania są kierowane do widowni.

Czy pozwalasz mi stać się dorosłym? Czy wiesz, ile mam lat? Czy pozwalasz mi się usamodzielnić? Czy w swoich myślach widzisz mnie jako dorosłą osobę? Czy wyobrażasz sobie, że jestem Twoim sąsiadem? Czy pomagasz mi stać się dorosłym? Czy wierzysz w to, że kiedyś będę żył jak dorosły? Czy kiedyś dostanę pracę i dostanę wypłatę? Dlaczego mówisz do mnie zdrobnieniem? Czy zauważyłeś/aś, że się zmieniłem, od kiedy byłem/am dzieckiem?

W tym momencie mniej ważne są odpowiedzi, istotne jest to, że aktor – osoba dorosła stawia takie pytanie, zabiera głos w swojej sprawie, a widz słyszy te pytania. Uruchamia się proces myślenia, zastanawiania się nad tym, jaką ja – rodzic i opiekun – stwarzam przestrzeń dla dorosłości swojemu dziecku, osobie, z którą żyję.

PODSUMOWANIE Siadamy w kręgu, otwieramy rozmowę osobistą. Dzielimy się tym, co pomaga nam czuć się osobą dorosłą. Dzielimy się swoim doświadczeniem. Każdy wnosi swoje doświadczenie, dlatego ważna jest forma wypowiedzi „ja”. Mam konto w banku, mam pracę, gram w teatrze i dostaję kasę, jestem odpowiedzialny, sam poruszam się po Warszawie – bez opiekuna, gotuję sobie obiad, mam dziewczynę, jestem zaręczony… itp. Również w tym materiale jest potencjał sceniczny, dlatego ważne jest to, żeby nagrywać/spisywać wypowiedzi aktorów, to może być tworzywo do wykorzystania w spektaklu.

CZY SAMA ZADECYDOWA Ł A Ś , W CO JESTEŚ DZISIAJ UBRANA?

TAK NIE

PIENIĄDZ: KIM JESTEŚ? Autorka scenariusza: Justyna Sobczyk

KRÓTKI OPIS SCENARIUSZA

Warsztat wprowadza za pomocą pracy teatralnej w różnorodne postawy i zachowania ludzi wobec pieniędzy. Chcąc nie chcąc, wszyscy ludzie tworzą relacje z pieniądzem. Sytuacja jest o wiele bardziej skomplikowana, niż tylko przedstawienie problemu na zasadzie kontrastu „mam pieniądze” – „nie mam pieniędzy”. Pewne postawy są doskonale przedstawione w polskich przysłowiach. Celem warsztatu jest „teatralne zbadanie” tendencji i zachowań jego uczestników oraz pokazanie im różnorodnych postaw ludzkich, a tym samym typów ludzi. Wygenerowane postaci mogą stać się bohaterami spektaklu, możemy również wracać do nich w kolejnych warsztatach, omówieniach, rozmowach. Przysłowia/powiedzenia, które służyły do wygenerowania postaci: mieć lekką rękę; mieć węża w kieszeni; spać na pieniądzach; nie śmierdzieć groszem; wyrzucać pieniądze w błoto; ziarnko do ziarnka aż zbierze się miarka; mieć żyłkę do interesów; obracać wszystko w złoto.

PROPOZYCJE POSTACI: 1. Postać, która ma lekką rękę 2. Postać z wężem w kieszeni 3. Postać, która śpi na pieniądzach 4. Postać, która groszem nie śmierdzi i złamanego grosza nie ma 5. Postać, która wyrzuca pieniądze w błoto 6. Postać, która zbiera ziarnko do ziarnka, aż zbierze się miarka 7. Postać z żyłką do interesów: obraca wszystko w złoto – król Midas

Spróbujmy wspólnie z grupą rozpoznać poszczególne postaci. Zanim zaczniemy szukać ich w pracy z ciałem, na scenie, rozpocznijmy od tworzenia portretów, a może karykatur? Po zakończonej pracy możemy przygotować wystawę. Przyglądając się namalowanym postaciom, spróbujmy kolejno je rozszyfrować. W rozmowie wychodzimy od skojarzeń uczestników warsztatów, a nie od tłumaczenia im, kto kim jest.

WAŻNE MOTYWY W ILUSTRACJACH lekka ręka / wąż w kieszeni / łóżko pełne pieniędzy / złamane grosze / pieniądze w błocie / ziarnka / żyłka do interesów

PROSTE WYJAŚNIENIA lekka ręka – czyli osoba, która bez opamiętania wydaje pieniądze postać z wężem w kieszeni – ktoś, kto ma, ale nie wydaje pieniędzy, sknera postać, która śpi na pieniądzach – to osoba, która ma pieniądze, jest bardzo bogata postać, która groszem nie śmierdzi i złamanego grosza nie ma – osoba, która jest biedna, nie ma nic albo ma bardzo mało postać, która wyrzuca pieniądze w błoto – ktoś, kto trwoni pieniądze na prawo i lewo postać, która zbiera ziarnko do ziarnka, aż zbierze się miarka – ktoś, kto oszczędza, nie ma dużo, ale dzięki temu, że jest oszczędny, udaje się mu uzbierać całkiem niemałą kwotę postać z żyłką do interesów – osoba, która ma dar do rozkręcania biznesu, do rozwijania małych rzeczy w większe Midas – wszystko obraca w złoto, myśli tylko o pieniądzu, o ich pomnażaniu.

CELE: – poznanie przysłów nawiązujących do kwestii pieniądza, – poznanie i zrozumienie konkretnych postaw/zachowań ludzi wobec pieniądza, – szukanie siebie w postaciach: autorefleksja w kontekście zarządzania finansami. 21

ETAP 1 ĆWICZENIE 1 ROZGRZEWKA Zaczynamy jak zwykle od chodzenia w przestrzeni, naturalnie, we wszystkich kierunkach, luźno. Świadomie kierujemy wzrok na pozostałe osoby, witamy się z nimi. Powoli wprowadzamy zmianę, dodatkowe zadania, już nawiązujące do kwestii pieniędzy. Prowadzący daje różnorodne podpowiedzi: stoicie na pieniądzu, jak się czujecie, jak się czuje Wasze ciało, jesteście zadowoleni? Rozglądacie się, co widzicie? Dostrzegacie, że wśród Was jest więcej takich osób. Cały świat stoi na pieniądzach. Co się dzieje z mimiką twarzy, czy to Was uszczęśliwia? Improwizujemy, szukamy dalej… Śpicie na pieniądzach – uczestnicy szukają wygodnej pozycji. Prowadzący zadaje pytania, jak to jest leżeć na pieniądzach, jak się wtedy śpi, jakie sny przychodzą do głowy… Czy to spokojny sen? Czy to stresujący sen? Jak się czujecie? Nie oczekujcie natychmiastowych odpowiedzi. Nasze pytania rozbudzają jedynie myślenie o pieniądzu, kolejna komenda – wyrzucacie pieniądze w błoto… macie lekką rękę, zbieracie grosz do grosza, macie węża w kieszeni, nie chcecie się z nikim dzielić, nie chcecie, żeby ktokolwiek się dowiedział, że macie przy sobie dużo pieniędzy… Co się dzieje z Waszym ciałem. Jak reagujecie na inne osoby? Rozgrzewka ma zadanie rozbudzenia myślenia ciałem, pobudzenia ciała do twórczej pracy, odblokowania ciała. Tylko aktywne działanie pozwala na przekroczenie wiedzy i wejście w emocjonalną pracę, która otwarta jest na osobiste doświadczenie i wyobraźnię uczestników. Korzystajcie z tego!!!

ĆWICZENIE 2 DOŁĄCZAMY PIOSENKĘ Z FILMU „KABARET”, PT. „MONEY” Uczestnicy w ruchu interpretują piosenkę, tańczą. Dajemy tekst do głośnego przeczytania. To niezwykły materiał, który możemy wykorzystać na scenie. Pozwól uczestnikom czytać go, interpretować jak chcą. Możesz połączyć ten materiał z muzyką w tle i bez. Polecam wykorzystanie mikrofonu. Często w naszych spektaklach korzystamy z mikrofonu. Aktorzy Teatru 21 lubią mówić do mikrofonu. To daje im poczucie, że ich głos jest słyszalny… tak niewiele jest okazji do tego, żeby zabrać głos i zostać usłyszanym. Poza tym mikrofon doda tu kabaretowego klimatu.

Ä&#x201E;

Pieniądze sprawiają, że świat się kręci świat się kręci świat się kręci pieniądze sprawiają, że świat się kręci kasa, kasa, hajs, mamona, ona sprawia, że świat się kręci Jeśli zdarzy się, że będziesz bogaty i będziesz czuł nocną rozrywkę, będziesz mógł płacić za wesołe eskapady. Jeśli się zdarzy, że będziesz bogaty i samotny i będziesz potrzebował osoby towarzyszącej możesz zadzwonić po MNIE! Jeśli zdarzy się, że będziesz bogaty i zostaniesz porzucony przez ukochaną osobę, będziesz narzekał i jęczał, głowa do góry zadzwoń po MNIE BĘDZIEMY RAZEM

… (Tu pomysły uczestników, oto propozycje aktorów Teatru 21) TAŃCZYĆ CAŁĄ NOC, JEŹDZIĆ SZYBKO SKUTEREM PO MIEŚCIE, GRAĆ W RULETKĘ, BIEGAĆ PO SKLEPACH, KUPOWAĆ, OGLĄDAĆ ROMANTYCZNE FILMY, WEŹMIEMY KREDYT I WYBUDUJEMY DLA NAS TEATR W CENTRUM WARSZAWY?

ĆWICZENIE 3 TWORZYMY CHOREOGRAFIĘ BAZUJĄCĄ NA TRZECH PODSTAWOWYCH SŁOWACH WYCIĄGNIĘTYCH Z PIOSENKI: PIENIĄDZ/ŚWIAT/KRĘCIĆ SIĘ. Szukamy trzech gestów, dla każdego słowa jeden gest. W pierwszym etapie wszyscy mogą zaproponować swój gest, potem spróbujmy wybrać trzy wspólne dla wszystkich gesty. Dzięki uwspólnieniu gestów dla wszystkich osób otrzymamy efekt wspólnej sceny zbiorowej. Opracowana choreografia może otwierać/kończyć każdy kolejny warsztat. Stanie się „rytuałem”, który będzie doskonałym znakiem rozpoczynającym/kończącym naszą pracę.

ĆWICZENIE 4 TEST: ODKRYJ SWOJĄ OSOBOWOŚĆ FINANSOWĄ. Ważne jest to, żeby wyjaśnić przed rozpoczęciem zadania, co oznacza określenie osobowość finansowa. Przystępujemy do testu. Uczestnicy zajmują miejsca na krzesłach na scenie. Każdy otrzymuje formularz. Jeśli mamy osoby niepiszące, nieczytające, nie stanowi to problemu, osoby te mogą udzielać odpowiedzi ustnej albo dawać znak w inny sposób – do ustalenia. To również może być scena, która będzie stanowić potencjał spektaklowy. Zrealizowanie dokładnie tego ćwiczenia w przestrzeni sceny już jest teatrem. Jak zachowują się Twoi uczestnicy, kiedy słyszą pytania? Czy ich to stresuje? Czy sprawia im to przyjemność? Pracując nad tą sceną, możesz bawić się formą teleturnieju, show pt. „Odkryj swoją osobowość finansową!”. Wtedy TY stajesz się prowadzącym teleturniej, budujesz napięcie, wchodzisz w rolę!

Przed rozpoczęciem teleturnieju znajdź chwilę, żeby sprawdzić, czy pojęcia: KONTO, KREDYT, ZASKÓRNIAKI, RATA, POŻYCZKA, WAKACJE ALL INCLUSIVE są zrozumiałe, spróbujcie wspólnymi siłami je rozszyfrować.

TEST (pamiętaj, test to również forma zabawy) 1

MASZ W PORTFELU 1000 ZŁ. CO ROBISZ? A Idziesz do banku i wpłacasz na konto B Kupujesz wakacje all inclusive C Idziesz na zakupy i wydajesz wszystko

D Chowasz do skarpety, żeby nikt nie zobaczył E Oddajesz, bo to na pewno nie twoje.

2 NIE MASZ PIENIĘDZY. CO ROBISZ? A Rozpaczasz. B Przyznajesz się do porażki i bierzesz pieniądze od rodziców. C Bierzesz kredyt. D Szukasz pracy. E Zawsze masz jakieś zaskórniaki. 3 KTOŚ Z TWOICH ZNAJOMYCH JEST W POTRZEBIE, NIE MA PIENIĘDZY, PRZYCHODZI DO CIEBIE I CHCE POŻYCZYĆ. CO ROBISZ? A Mówisz, że nie masz, chociaż masz - dobry zwyczaj nie pożyczaj. B Przybijasz piątkę, bo też nie masz i szukacie razem. C Wymigujesz się, podając nazwisko osoby, która pewnie ma. D Naturalnie, że pożyczasz. E Wspólnie zastanawiacie się nad jakąś pracą.

4 WYGRAŁEŚ/WYGRAŁAŚ 100 ZŁ, ALE OKAZAŁO SIĘ, ŻE MUSISZ WYDAĆ TO TYLKO NA SIEBIE I Z NIKIM NIE MOŻESZ SIĘ PODZIELIĆ. CO SOBIE KUPUJESZ? te odpowiedzi oczywiście, chcemy usłyszeć na scenie więc prowadzący daje mikrofon kolejnym osobom, które starają się odpowiedzieć na postawione pytanie Odpowiedź wolna: _ _ _ _ _ _ _ JAK OKREŚLIŁBYŚ/ŁABYŚ TWOJE ZAKUPY? A Na przyjemności. B Na przyszłość. C Na szczęście. D Na waciki. E Na wyjście na prostą.

5 WYGRAŁEŚ/ŁAŚ MILION. NA CO PRZEZNACZASZ TAKĄ SUMĘ? Odpowiedź: _ _ _ _ _ _ _

6 GDZIE CZUJESZ INTERES? A W biznesie B W szkole C W teatrze D W miłości E Nie czuję i już.

7 CZY ZDARZA CI SIĘ PODCZAS ZAKUPÓW KUPIĆ ZUPEŁNIE NIEPOTRZEBNE RZECZY ? TAK NIE

8 CZY REKLAMA MA NA CIEBIE WPŁYW? TAK NIE

9 CZY JEŚLI CHCESZ SOBIE COŚ KUPIĆ, TO POTRAFISZ ODŁOŻYĆ POTRZEBNĄ KWOTĘ – POTRAFISZ ZAOSZCZĘDZIĆ? A Tak, zawsze B Czasami C Nigdy D A nie można na raty? E Nie muszę oszczędzać.

PROWADZĄCY MA TABELĘ, KTÓRĄ UZUPEŁNIA NA BIEŻĄCO. 29

TABELA ODPOWIEDZI

OSOBOWOŚĆ I

III

PRZYJEMNOŚCI

NIC NIE KUPUJE, WPŁACA NA KONTO

INWESTYCJE

CELE CHARYTATYWNE ITP.

DŁUGI

TAK

NIE

TAK

NIE

TAK

NIE

TAK

ROZWIĄZANIE TESTU DLA KOLEJNYCH OSÓB

WIĘKSZOŚĆ I Korzystasz z życia! Zdarza Ci się wyrzucać pieniądze w błoto. Pozwalasz sobie na przyjemności. W końcu żyje się tylko raz, a życie jest krótkie.

WIĘKSZOŚĆ II Niektórzy mogą uważać Cię za skąpiradło, ale Ty dobrze wiesz, że twoje pieniądze dają Ci poczucie bezpieczeństwa. Dlatego nie lubisz się dzielić. Zbierasz ziarnko do ziarnka, by potem z radością i bez wyrzutów wyskoczyć na wymarzone wakacje... oczywiście jeśli trafi się atrakcyjna- tania oferta.

WIĘKSZOŚĆ III Pozazdrościć. Wszystko, czego się dotkniesz, zamienia się w złoto. Inni podziwiają Cię lub zazdroszczą, a Ty robisz to, co lubisz i uważasz się za szczęściarza, który mimo wszystko ciężko pracuje, więc ma.

WIĘKSZOŚĆ IV Masz kasy jak lodu. Śpisz na pieniądzach. Właściwie nie musisz pracować. Nie oszczędzasz... ale dużo uwagi poświęcasz również innym i dzielisz się tym, co masz.

WIĘKSZOŚĆ V Nie jest lekko. Nie masz za wiele na koncie, a opłat masz dużo…Zdarza się, że nie starcza Ci do końca miesiąca i klepiesz biedę. Mimo to starasz się nie narzekać i spędzasz romantyczne oszczędne wieczory przy blasku świec. Zawsze mogło być gorzej.

Po zakończonym quizie również na scenie ogłaszamy wyniki. To bardzo ważna scena, uczestnicy dowiadują się, „kim są”. Prezentują się, otrzymują oklaski. To moment, kiedy płynnie przechodzimy w głębszą pracę nad postaciami i ich zachowaniami.

PODSUMOWANIE KAŻDĄ PRÓBĘ ZAKOŃCZ ROZMOWĄ, TO WAŻNE, NIE ZOSTAWIAJ SYTUACJI TEATRALNYCH BEZ KOMENTARZA. Rozmowa daje szansę, żeby zapytać, jak uczestnicy się czują z otrzymanym wynikiem testu. Czy są zadowoleni? Jakie typy postaci są w grupie, jakich brak? To jest kolejna okazja do uzupełnienia i wyjaśnienia pewnych pojęć, które może są nadal niezrozumiałe. Ważne, żebyś podsumował doświadczenie warsztatowe, zauważył zaangażowanie uczestników, omówił pojawiające się podczas warsztatu ciekawe/ trudne sytuacje.

W YG R A Ł AŚ MILION. NA CO PRZEZNACZYSZ TA K Ą SUMĘ?

„Kupię sobie Tytanica”

MASZ TO JAK W BANKU! Autorka scenariusza: Justyna Sobczyk

KRÓTKI OPIS SCENARIUSZA

Warsztat zapoznaje uczestników z instytucją banku. Uczestnicy poznają podstawowe funkcje banku, potrafią rozróżnić bank centralny, komercyjny, dowiadują się, czym są tzw. parabanki. Warsztat wprowadza również w zasady dobrego pożyczania, nawiązując do kampanii NBP „zanim podpiszesz”. Dla poszerzenia kontekstu uczestnicy poznają również ideę alternatywnych banków na przykładzie Banku Czasu.

CELE – uświadomienie szczególnej roli banku centralnego, – poznanie roli banków komercyjnych, – uwrażliwienie na ofertę tzw. parabanków, – tworzenie teatralnej mapy banków, w tym również banków alternatywnych, tj. Bank Czasu, – poznanie znaczenia słów masz to jak w banku! – wzmacnianie postawy asertywnej, szczególnie w kontekście oferowanej pożyczki oraz w kontekście odbioru reklam, które mocno chcą kształtować nasze potrzeby.

ROZGRZEWKA Do niektórych ćwiczeń z rozgrzewki warto wrócić na koniec warsztatu, zestawiając je w nowym, szerszym kontekście. Wtedy to łączymy, zestawiamy wcześniejsze mniejsze etiudy w większą całość. Dlatego ważne jest to, żeby już na etapie rozgrzewki wprowadzić istotne merytorycznie dla realizacji tematu elementy, a końcowa prezentacja powinna bazować na wyjściowym materiale.

PIN od razu pytamy uczestników, czy wiedzą, co to jest PIN; wyjaśniając pojęcie, nawiąż do tego, co mówią uczestnicy, unikaj podawania definicji. Szczególnie warte podkreślenia jest to, że to jest tajny numer, którego nie można nikomu zdradzić. Każdy uczestnik przed wejściem w przestrzeń działania otrzymuje od prowadzącego zapisany na karteczce numer PIN. Zadanie polega na przełożeniu numeru PIN na układ ruchowy (choreograficzny). Na przykład: 1245. Jeden krok, dwa kroki, cztery kroki, pięć kroków; pracujemy nad kierunkami: w prawo, w lewo, do przodu, do tyłu; w doborze kierunków jesteśmy wolni, każdy sam podejmuje decyzję. Warto przećwiczyć ten układ parokrotnie, by swobodnie móc go powtórzyć. Pamięć ciała jest często bardziej wiarygodna od zwykłej pamięci, przełożenie numeru na kroki może paradoksalnie pomóc w zapamiętaniu potrzebnego hasła w życiu codziennym.

Po „wprowadzeniu PIN-u”, zaczynamy pracę w grupie. Ruszamy się w przestrzeni. Wypełniamy całą przestrzeń. Pada hasło: PIENIĄDZE SPADAJĄ Z NIEBA – wyciągamy się jak najwyżej, by złapać spadające pieniądze jako pierwsi, wyciągamy całe ciało w każdą stronę, skaczemy, by uchwycić pieniądze jeszcze w locie. Wyobrażamy sobie, że taki pieniądz spadł nam na dłoń. Stajemy. Każdy podejmuje decyzję, co robi, i wykonuje tę czynność. Wracamy do swobodnego ruchu. Pada druga komenda: PIENIĄDZE LEŻĄ NA ULICY – zbieranie pieniędzy, wypatrywanie, poszukiwanie, zgarnianie ich, schylanie się po nie, chodzenie na czworaka… Co to mogłaby być za sytuacja? Widzieliście kiedyś kogoś w takiej sytuacji? Wstajemy i poruszamy się dalej po całej przestrzeni… kolejna komenda brzmi: LEPKIE RĘCE – masz lepkie ręce… Poruszasz się w przestrzeni i wszystko, czego dotkniesz, zostawia na Twoich dłoniach ślad. Czy to są przyjemne rzeczy? A może przylepia się kurz, brud, zapachy, drobinki piasku, a potem także pieniądze… Jak się czujesz, kiedy do rąk lepią się pieniądze, czy to miłe uczucie? Czy wręcz przeciwnie? Co z takimi dłońmi zrobić? Takie dłonie rzucają się w oczy? Jak takie dłonie wpływają na sposób poruszania się, także względem innych osób?

Kolejna komenda, która ułatwi doprowadzenie rąk do czystości, to: PRAĆ BRUDNE PIENIĄDZE – każdy uczestnik szuka sposobu na to, żeby obmyć swoje lepkie dłonie. Czynność mycia zawsze możemy zintensyfikować przez dorzucanie bardziej konkretnych czasowników. Z rąk może przejść na mycie całego ciała i zamiast klasycznej rozgrzewki, budzącej ciało do działania, zaproponować prosty masaż. Przy oczyszczaniu ciała ważne jest „wytarcie” dłoni i całego ciała, wklepanie balsamu, kremu… Ważne, żeby ruch był energiczny. Po takiej rozgrzewce jesteśmy gotowi do pracy. Nasza wyobraźnia i nasze ciało dostało porcję informacji do teatralnego przetwarzania.

ĆWICZENIE Grupę dzielimy na mniejsze zespoły, które przygotowują spoty reklamowe dla banku. Każda grupa musi wykorzystać min. trzy hasła z poniżej podanych. Grupa decyduje, czy tworzy reklamę dla radia, czy dla telewizji. To znaczące różnice!

REKLAMA Z WYKORZYSTANIEM HASEŁ: MASZ TO JAK W BANKU! POŻYCZKA/KREDYT WAKACJE ALL INCLUSIVE WSZYSTKO JEST MOŻLIWE! TWOJE WYMARZENIE SPEŁNI SIĘ WŁAŚNIE TERAZ JUŻ DZISIAJ GOTÓWKA W 5 MINUT Dla ułatwienia hasła możesz rozpisać dużymi literami na osobnych planszach.

Przedstawione przez grupę spoty reklamowe możemy nagrać, obejrzeć, odsłuchać. Nie pozostawiajmy tej sytuacji bez komentarza, zwróć uwagę na treść reklam, na tembr głosu, sposób mówienia, mowę ciała. Daj komentarz, ale też otwórz przestrzeń na głosy pozostałych osób. Co reklama robi z człowiekiem? Jak się czuliście grając, oglądając, słuchając spotów reklamowych? Kto miał od razu ochotę wziąć pożyczkę? To miejsce na to, żeby chociaż krótko opowiedzieć o języku reklamy, dlaczego tak na nas działa… Uczestnicy siadają w kole i próbują wspólnie odpowiedzieć sobie na pytania: Co to jest bank? Po co do niego chodzimy? Czy znają jakieś banki? Czy w pobliżu ich miejsca zamieszkania znajdują się jakieś banki? Co banki robią? Za co odpowiadają? Może ktoś z uczestników warsztatu ma swoje konto? Może ma kartę? Jeśli tak, to powinniśmy otworzyć rozmowę, która dałaby możliwość opowiedzenia uczestnikom warsztatu o tym, co mogą robić, mając kartę, nr PIN, konto oszczędnościowe. Ważne, żeby zobaczyć, jak wygląda pole startowe, tzn. co wiedzą uczestnicy naszych warsztatów na temat banku, na jakim są poziomie wiedzy/niewiedzy, jakie mają doświadczenia, skojarzenia.

SZKOLENIE TWORZENIE MAPY BANKÓW Praca z użyciem trzech kolorowych taśm. Ćwiczenie możemy potraktować jako zadanie szkoleniowe, które zawiera elementy wykładu i opiera się na wspólnym tworzeniu przestrzeni, która przedstawi w uproszczony sposób różnorodne banki, które mamy w Polsce.

NARODOWY BANK POLSKI Na środku sali grupa wykleja duży kwadrat – to Narodowy Bank Polski (NBP), bank centralny, mówią o nim: bank banków. Dla centralnego banku znajdujemy centralne, środkowe miejsce w przestrzeni teatralnej. To najważniejszy bank w Polsce. Siedziba banku centralnego znajduje się w Warszawie. Wokół niego w różnych miejscach są również inne banki – to banki komercyjne, zaznaczmy je mniejszymi kwadratami. W tym miejscu możemy dopytać naszych uczestników, jakie nazwy banków komercyjnych znają. Gdzieniegdzie zaznaczmy czerwone krzyżyki – niech to będą tzw. parabanki. Dopytajmy, czy wiedzą, czym są parabanki. NARODOWY BANK POLSKI jest centralnym bankiem Rzeczypospolitej Polskiej. Narodowy Bank Polski jest bankiem emisyjnym. To znaczy, że tylko Narodowy Bank Polski może drukować polskie pieniądze i wprowadzać je w obieg. Wprowadzać pieniądze w obieg to znaczy sprawiać, że możemy ich używać na co dzień - na przykład płacąc w sklepie za zakupy. Narodowy Bank Polski decyduje ile pieniędzy jest w obiegu. Narodowy Bank Polski jest bankiem banków. To znaczy, że Narodowy Bank Polski pilnuje, aby pieniądze, które są w innych bankach były bezpieczne. Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem państwa. Narodowy Bank Polski jest bankiem państwa polskiego. To znaczy, że to właśnie w nim są konta polskiego rządu i innych instytucji państwowych.

BANKI KOMERCYJNE udzielają ludziom kredytów, prowadzą rachunki, przyjmują depozyty, tutaj można nawet wypożyczyć sejf, żeby coś cennego tam przechować. PARABANKI dają wiele atrakcyjnych na pierwszy rzut oka pożyczek, oferują wiele usług, podobnie jak banki, ale nikt ich nie kontroluje!

ĆWICZENIE A Stajemy w kole, w stworzonej przez nas przestrzeni. Jedna osoba znajduje się w środku. Osoby z koła oferują jej jakąś pożyczkę, namawiają do zaciągnięcia szybkiego kredytu. Chodzi o to, żeby osoba w kole wyraźnym ruchem odmówiła nachalnym oferentom, wspierając się prostym gestem i krótkim tekstem: Dziękuję, nie potrzebuję. Dziękuję, nie znam Państwa oferty! Dziękuję, nie jestem zainteresowana, muszę przeczytać umowę! (Dobrze byłoby, gdyby każdy z uczestników przynajmniej raz znalazł się w środku, żeby spróbować swoich sił w sytuacji odmowy). Inna wersja mogłaby polegać na sytuacji odwrotnej, wypełnianiu formularza dotyczącego przyznania kredytu/ pożyczki. Zadanie wykonują dwie osoby, jedna jest przedstawicielem banku, zadaje pytania, duga osoba odpowiada na kolejno zadawane pytania/ nie chodzi o pisanie odpowiedzi, chodzi o wielość stawianych pytań i próbę odpowiedzenia na nie. Polecam uwadze: www.nbpniewyklucza.pl

ĆWICZENIE B KURS JĘZYKOWY Siadamy naprzeciw naszej mapy banków. Prowadzący na pociętych karteczkach rozsypuje słowa, które tworzą podstawową mapę pojęć finansowych. Uczestnicy losują jedno pojęcie i próbują za pomocą gestów zdefiniować kolejna hasła. Możesz również skorzystać ze słownika języka migowego, który dostępny jest na stronie NBP. www.nbpniewyklucza.pl/sluch/slownik/pozyczka

BANKOMAT, GOTÓWKA, KARTA BANKOWA, POŻYCZKA, PIN,

PRZYKŁADOWE HASŁA

OSZCZĘDNOŚCI, KREDYT, RATA KREDYTOWA, BANK

Prowadzący zachęca do uzupełnienia mapy o jeszcze jeden znak. Uczestnicy doklejają kolejny znak, symbolizujący Bank Czasu. Otwórz temat, zapytaj uczestników, z czym im się kojarzy ta nazwa, czym może być BANK CZASU, po co ludzie stworzyli takie miejsce w dużym mieście, jakim jest Warszawa? Możemy zacząć od małych improwizacji na temat tego miejsca, np. w formie reklamy!!! WAŻNY KOMENTARZ: w Banku Czasu oferujemy swoją pomoc innym osobom w konkretnym obszarze, np. opieka nad dziećmi, sprzątanie, nauka gry na instrumencie, wyjście z psem na spacer, zrobienie zakupów, w zamian za co otrzymujemy pomoc w innym obszarze. Prosimy uczestników, żeby kolejno wychodzili na scenę i w miejscu, gdzie zakreślony jest Bank Czasu, „zostawili swoje ogłoszenie”. Na przykład: Nazywam się Piotr, chciałbym nauczyć się angielskiego, oferuję naukę gry na pianinie. Nazywam się Maja. Chciałabym uczyć się angielskiego, oferuję naukę tańca. Nazywam się Daniel, chciałbym lepiej znać się na pieniądzach, w zamian oferują zabawę z dziećmi. Itp.

PODSUMOWANIE Warsztat kończymy wspólną rozmową, która obejmuje coraz bardziej kompleksowo temat dorosłości i potrzeb ludzi, w tym szczególnie osób z niepełnosprawnością intelektualną w różnych obszarach, w tym również w obszarze finansowym. Ostatnie zadanie – ćwiczenie wskazuje również na inne potrzeby uczestników, zastanówcie się, jak stworzyć przestrzeń do ich realizacji.

„J A K CZŁOWIEK NIE MA P I E N I Ę D Z Y, JEST NIKIM…

…Ja nie dołuję. Ja mówię prawdę.”

PIENIĄDZE. KASA. MAMONA. HAJS. Autorka scenariusza: Justyna Sobczyk

KRÓTKI OPIS SCENARIUSZA

Trzeci warsztat koncentruje się na wartości pieniądza. Wchodzimy w temat dotyczący wartości rzeczy, pracy oraz form spędzania wolnego czasu. Przyglądamy się pieniądzu z bliska w celu zidentyfikowania jego właściwości oraz tego, czy mamy do czynienia z prawdziwym, czy z fałszywym obiektem. Szukamy odpowiedzi na pytania: Czym jest pieniądz? Jakie cechy ma prawdziwy pieniądz? Dlaczego wszyscy chcemy być bogaci? I czy naprawdę pieniądze szczęścia nie dają? Jak wyglądał świat, kiedy pieniędzy nie było?

CELE – zdobycie wiedzy na temat wartości pieniądza, – wzmocnienie uważności na detale świadczące o tym, że pieniądz jest prawdziwy, – poznanie wartości rzeczy, które nas otaczają, – rozróżnienie pieniędzy, – poznanie zasad różnych transakcji finansowych (bezgotówkowe – gotówkowe).

ETAP 1 ĆWICZENIE 1 PIENIĄDZ – GEST/GRAFIKA Jakim gestem określamy pieniądz? Tak, to rytmiczne pocieranie palcami. Wykorzystajmy ten motyw do rozgrzewki. Pocierajmy palcami o siebie. Zauważysz, jak po chwili twarze uczestników zaczynają się uśmiechać.

A jakim symbolicznym znakiem graficznym ludzie często określają pieniądze? Tak, to jest dolar!

$ Na czas tego warsztatu możemy przygotować jako instalację jedną ścianę w dolarach, to prosty znak, który bardzo wymownie wskazuje na temat rozmowy. Dolar nie jest wprawdzie polskim pieniądzem, ale stał się symbolem pieniądza i często pojawia się w różnych kontekstach jako znak graficzny. Ten znak można również wykorzystać jako motyw na kostiumach, jeśli zdecydujesz się realizować spektakl poświęcony mamonie. Można również ciałem – w ramach rozgrzewki – zaproponować rysowanie symbolu dolara. Rysujemy $ różnymi częściami ciała w przestrzeni: próbujemy wyobrazić sobie, że pędzel znajduje się w czubku głowy, w małym palcu lewej dłoni, w pępku, w kolanie, w stopie. Chodzi o rozgrzanie ciała, nie idąc jednak utartym torem. To propozycja zamiast klasycznej rozgrzewki, ale cel jest ten sam. Uruchomić ciało do refleksji oraz do grania, przedstawiania. Pobudzenie ciała do „artykulacji”.

ĆWICZENIE 2 Przywołanie choreografii i piosenki, którą grupa stworzyła podczas warsztatu nr 2 („Kabaret” – „Money”). Chodzi o to, żeby poćwiczyć pamięć, skupić uwagę, zgrać grupę.

ĆWICZENIE 3 TARGOWISKO – BARTER Siadamy w kręgu. Każdy uczestnik ma przy sobie swój plecak, swoją torbę, z której wyciąga jedną rzecz, którą chciałby/mógłby się wymienić. Oczywiście mówimy, że jest to sytuacja zabawy teatralnej i że na koniec warsztatu wymienione rzeczy wrócą do właścicieli. Podlegać wymianie mogą rzeczy materialne, ale także, kiedy widzimy wyraźny opór/lęk wśród uczestników, możemy zaproponować wymianę niematerialną, np. dzielimy się jakąś historią, opowieścią, piosenką… Do słownika pojęć dorzucamy słowo BARTER – to sytuacja, kiedy ja daję coś wartościowego Tobie, a Ty dajesz coś wartościowego mnie.

DIDASKALIA Jako teatr rozpoczęliśmy działania barterowe z widownią. Po zagranym spektaklu pytamy widownię, czy również chciałaby się czymś podzielić. Okazuje się, że to możliwe… Zazwyczaj jest tak, że widz kupuje bilet do teatru o określonej wartości – cenie i w zamian za to otrzymuje spektakl teatralny. W naszym ostatnim projekcie O!swój wejścia na spektakle nie były biletowane. Ta sytuacja otworzyła nas na nową, nieznaną nam dotąd formę spotkania z widownią. Udało nam się przekroczyć tzw. czwartą ścianę. Widzowie zaczęli prezentować swoje piosenki, wiersze, układy taneczne. To był prawdziwy barter! 51

ĆWICZENIE 4 JAK WYGLĄDAŁ ŚWIAT BEZ PIENIĘDZY – OPOWIADANIE, IMPROWIZOWANIE HISTORII. Wymyślanie i opowiadanie historii może przybrać różną formułę. Na scenie ustawiają się dwie/trzy osoby i tworzą historię na zadany temat metodą „słowo w słowo”, czyli nikt nie opowiada pełnej historii, a jedynie dodaje jedno słowo. Opowieść tworzy się we współpracy tych, którzy działają na scenie. Pamiętaj, żeby notować całą historię, może być nielogiczna i niegramatyczna, ale na pewno będzie bogata w ciekawe wątki i skojarzenia. Można również zaprosić uczestników do indywidualnych opowieści… Wtedy jako prowadzący możesz dodać wstęp… czyli wprowadzić pewne napięcie. Twoim zadaniem jest stworzyć przestrzeń dla poszczególnych opowieści. Chodzi o to, żeby ćwiczenia przekroczyły statut ćwiczenia, a stały się potencjalnymi scenami teatralnymi. Zaczynasz… Już nikt nie pamięta, jak wyglądał świat bez pieniądza, jednak na całym świecie zachowało się kilka mądrych osób, które stały się powiernikami tej wielkiej tajemnicy. Pierwsza twierdzi, że świat wyglądał tak… i tu oddajemy przestrzeń na opowieść, z kolei drugi opisywał ludzi jako… i tu stwarzamy miejsce na drugą historię, trzeci, uważał, że tylko on jeden wie, jak było naprawdę, a było to tak… Stajesz się łącznikiem pomiędzy wszystkimi, słuchasz uważnie, nawiązujesz do opowieści, wyznaczasz nowe początki… Twoja rola wykracza poza rolę prowadzącego warsztaty, stajesz się jednym z aktorów… To ważne, żeby każdy uczestnik warsztatu mógł się wypowiedzieć, żeby mógł dorzucić swoje trzy grosze… Nawet gest machnięcia ręki – jako znak, że ktoś nie chce rozmawiać na ten temat, może być przez Ciebie zauważony i skomentowany, np.: Piąty już nie miał siły opowiadać o tym, jak przyjemne było życie bez pieniędzy, bo wiedział, że i tak już nigdy tamte czasy nie powrócą… Postaraj się, aby ćwiczenie zakończyć rozmową, podczas której dasz grupie informację zwrotną, docenisz jej kreatywność i twórczość, ale też spróbuj wprowadzić parę ważnych pojęć i wiedzy o tym, jak było kiedyś…

Nie zawsze były pieniądze takie, jakie znamy dzisiaj, kiedyś ludzie wymieniali się inaczej. Mówimy o tzw. pieniądzu towarowym: żywność – zboża, zwierzęta, ozdoby, muszelki, rzadkie kamienie. Przedmiotem wymiany były rzeczy cenne! Pieniądze wymyślili ludzie znacznie później. Współcześnie za wszystkie usługi płacimy (stwarzamy miejsce na wyliczenie wszystkich opłat, a także wspólne podzielenie tego na mniejsze grupy: jedzenie, rachunki, czas wolny, bilety…). Płacimy za wszystko, ale również otrzymujemy pieniądze – wynagrodzenie za naszą pracę. Każda praca i każda rzecz ma swoją wartość. Tu możemy chwilę porozmawiać o tym, jakie pieniądze otrzymują uczestnicy warsztatu: np. renta, wynagrodzenie za pracę…

ĆWICZENIE 5 Przechodzimy do działania. Zadanie jest proste. Jest pusta scena, na której leży plik pieniędzy (tzw. pieniądze do zabawy). Reszta aktorów siedzi w jednej linii – jak widownia. Zadanie polega na improwizowaniu z obiektem… jedna osoba działa z pieniędzmi, robi jedną rzecz i schodzi, wchodzi na scenę druga osoba i działa w zmienionej przez poprzednią osobę sytuacji. Wychodzi od poprzedniego pomysłu i wprowadza zmianę. Chodzi o to, żeby rozwijać pomysły innych i otwierać nową sytuację dla kolejnej osoby. Dajemy przestrzeń na improwizację. Nic poza tym. W tym ćwiczeniu może się zdarzyć, że powrócą postaci, które pojawiły się w poprzednim warsztacie. Ale w pracy z obiektem – pieniędzmi – mamy szansę na odkrycie nowych zachowań i reakcji danej postaci. Na przykład: pierwsza osoba ułożony plik pieniędzy dzieli na mniejsze części, rozdziela pieniądze, porządkuje je, kolejna osoba wchodzi, patrzy na ułożone pliki pieniędzy i zaczyna pomiędzy nimi skakać, schodzi, wchodzi następna, zbiera wszystkie pieniądze, bierze w ręce i podrzuca. Pieniądze rozsypują się. Wchodzi kolejna osoba, zbiera parę banknotów i robi sobie z nich wachlarz. Wchodzi następna, bierze pieniądze i zaczyna płacić ludziom – uczestnikom, którzy oglądają. Wchodzi następna osoba i wyrywa pieniądze widowni itp… Ważne, żeby zmiany następowały w szybkim tempie… żeby za długo nie myśleć, nie przygotowywać się.

WZMOCNIJ SYTUACJĘ MUZYKĄ! Na scenie mogą być maks. dwie osoby. Wchodzą, działają z obiektem – pieniądzem i schodzą. Przestrzeń sceny nie może być pozostawiona bez aktorów, po zejściu jednej osoby wchodzi kolejna. Teatralnie badamy różne możliwości działania z pieniądzem. Nie bójmy się metafory – tego, że nie wszystko uda się zamknąć w realistycznych scenach. Teatr potrzebuje takich sytuacji!!! Teatr nie służy do tego, by odbijać i kopiować rzeczywistość! W teatrze może dojść do przekroczenia zasad logiki, realizmu, można swobodnie podążać za wyobraźnią uczestników. Po zaprezentowaniu wszystkich etiud siadamy w kole i rozmawiamy, dajemy informację zwrotną, starasz się zauważyć pomysły uczestników, ale też otwierasz przestrzeń na wypowiedzi aktorów, którzy mogą ze swojej perspektywy – performerów – opowiedzieć o tej sytuacji… Pamiętaj, że jako prowadzący zapisujesz/rejestrujesz wszystkie pomysły. Ważne jest to, żebyś nie ominął przy omówieniu niczyjej etiudy. Próbujemy wspólnie podsumować sytuację wyciągając czasowniki, które opisują sposób działania z pieniądzem (i są doskonałą i pomocną wskazówką dla aktora). Czasowniki od razu dają pomysły, nie trzeba ich interpretować, od razu wiemy, co robić… Pieniądze można zbierać – gromadzić, rozdawać, zarabiać, wydawać, wyrzucać na prawo i lewo, tracić, trwonić, oszczędzać, kraść, pożyczać, wymienić, marnotrawić. Z pewnością pojawią się również całkowicie innowacyjne pomysły, być może trzeba będzie znaleźć na nie nowe określenia. Na przykład ktoś stanie, będzie trzymać swoje pieniądze i nie zrobi z nimi nic… Jak to można nazwać, sko-

Sytuację można za-

mentować. To zadanie należy już do widzów i do

kończyć zbiorową im-

Ciebie. „Wstydzić się pieniędzy”… zastanówmy się,

prowizacją. Zatrzymać

czy są takie sytuacje, że wstydzimy się zarobionych

ją w stopklatce.

pieniędzy? Z sytuacji teatralnej przechodzimy do pytań zahaczających o rzeczywistość, które pozwolą nam odejść od choreografii w kierunku osobistych doświadczeń po to, żeby nakierować rozmowę na konkretne doświadczenia osób biorących udział w warsztacie.

Gdzie ostatnio wydałeś pieniądze? Ile to było? Kto ostatnio zarobił jakieś pieniądze? Czy zdarzyło Ci się wymienić pieniądze? Jaka to była sytuacja? Kto ostatnio stracił pieniądze? Jaka to była sytuacja? Kto ostatnio pożyczył od kogoś pieniądze? A kto oddał komuś pieniądze? Kto z Was oszczędza i na co? Kto kupił sobie ostatnio coś do ubrania? Ile to kosztowało? Ile wynosi Wasza renta? Kto dokłada się do budżetu domowego? Każda rzecz ma swoją wartość: kawa w kawiarni jest droższa niż kawa w domu? Jak myślicie, dlaczego?

Poszczególne zwykłe czynności mogą stać się interesującą choreografią. Przy powtórzeniu propozycji na scenie, chcąc wykorzystać materiał w pracy scenicznej, dokonujemy teatralnego przetworzenia. Ruch można powiększyć, pomniejszyć, zwolnić, przyspieszyć. Przy budowaniu kompozycji scenicznej ważna jest Twoja intencja. Co chcesz opowiedzieć na scenie! To jest najważniejsze. Na zakończenie rozmawiamy, zwracamy uwagę, że na scenie korzystaliśmy z pieniędzy sztucznych. Jeszcze raz bierzemy je do ręki i staramy się opisać ich wygląd.

ETAP 2 ZAKOŃCZENIE PRACA W GRUPACH Prawdziwy pieniądz. Co to w ogóle znaczy? Prosisz o to, żeby uczestnicy wyjęli jakiś pieniądz ze swojego portfela. Przyglądamy się uważnie, badamy, opisujemy. (Fajnie byłoby użyć lupy). Są monety, ale też są banknoty. Banknoty i monety stanowią gotówkę. Pieniądze, z którymi pracowaliśmy na scenie, nie były prawdziwe, w przeciwieństwie do tych, które mamy w portfelach. Tworzymy małe grupy robocze po to, żeby przyjrzeć się pieniądzu. Stajemy się badaczami pieniędzy. Sprawdzamy, co w nim jest takiego, że wszyscy chcą go mieć. Badanie może być przez Ciebie wspierane poprzez skupianie uwagi na bardzo konkretnych, subtelnych szczegółach.

– cyfrowe oznaczenie nominału (10, 20, 50, 100), – nazwę emitenta: Narodowy Bank Polski, – portret władcy, – obejrzyj go pod światło: popatrz na znak wodny, – zwróć uwagę na kolor, – znajdź zabezpieczenia utajone: mały druk.

ZWRÓĆCIE UWAGĘ NA

PIENIĄDZ PRZENIESIENIE BADANIA NA SCENĘ Po badaniu pieniądza próbujemy w grupie przedstawić go na scenie. Tak, to jest możliwe!! Sczytujemy i interpretujemy ruchem to, co znajduje się na pieniądzu: podpisy, rysunki, znaki wodne… Wybieramy jeden pieniądz, który będziemy zespołowo badać na scenie. Osoba, która chce coś powiedzieć, zaprezentować, podchodzi, bierze pieniądz, wybiera jeden szczegół, czyta – po czym pokazuje/mówi i zostaje na scenie. Dochodzą kolejne osoby. To ważne, żeby osoby zostawały na scenie, wtedy wyraźnie widać, że pieniądz prawdziwy jest pełen szczegółów, na które należy zwracać uwagę. Mamy do dyspozycji ruch i mowę.

PODSUMOWANIE zwróć wyraźnie uwagę na „wygląd” pieniądza, na to, co świadczy o tym, że nie jest fałszywy. ZAJĘCIA KOŃCZYMY RELAKSEM. Uczestnicy kładą się na ziemi, każdy w dowolnej pozycji. Wyobraźcie sobie, że śpicie na prawdziwych pieniądzach. Wreszcie stać Was na wakacje all inclusive!!! Oznacza to, że stać Was na pobyt w luksusowym hotelu, w którym wszystko jest w jednej cenie. Płacicie tylko raz za wszystko i potem już nie wydajecie pieniędzy. Jak wygląda ten luksusowy hotel, co ma w cenie, jaka oferta Was by uszczęśliwiła?

„K U P I Ę SOBIE MIŁOŚĆ. KTO SPRZEDA MI MIŁOŚĆ…

…za 100 złotych?”

MIĘDZY MARZENIAMI A UPADKAMI JEST MÓJ BUDŻET DOMOWY. Autorka scenariusza: Justyna Sobczyk

KRÓTKI OPIS SCENARIUSZA

Ostatni warsztat zestawia marzenia i realia. Dajemy doświadczyć uczestnikom warsztatu dwóch sytuacji: maksymalnej zabawy ideą konsumpcji życia: kupowania, otaczania się przedmiotami, spełniania swoich zachcianek z sytuacją życiową każdego z aktorów. Uczestnicy warsztatu wchodzą w role wcześniej stworzonych przez siebie postaci, tj.: lekka ręka; dusigrosz; ta, która śpi na pieniądzach; ten, który ma żyłkę do interesów… dajmy im zaistnieć na scenie. / w pracy teatralnej, sytuacje teatralne wzmacniaj muzyką!!!/ Zachęcam – pomimo drastycznego rozdźwięku miedzy marzeniami i realnymi możliwościami – do zabawy teatralnej i wspólnej poważnej rozmowy. Niemalże każdy z nas boryka się w życiu z mniejszymi i większymi trudnościami finansowymi, z sytuacją w której musimy realnie przyjrzeć się swojej sytuacji, która często nie wygląda różowo. Każdy z nas jest zmuszony do dokonywania wyborów, wielu z nas żyje na kredycie.

CELE – przedstawienie zagrożeń współczesności: nadmierna konsumpcja, – rozbudzenie refleksji na temat sytuacji współczesnego człowieka, – poznanie zagrożeń, które powodują nieracjonalne zachowania finansowe, – generowanie pomysłów na radzenie sobie z trudnościami w twórczy i prosty sposób: tworzenie list zakupów, tworzenie indywidulanych budżetów domowych, próba znalezienia sposobów na oszczędzanie – otwarcie przestrzeni na rozmowę o dorosłości, odpowiedzialności, marzeniach, upadkach i sposobach radzenia sobie w codzienności.

ĆWICZENIE 1 WSTĘP Jeśli chcemy (a polecam!) mocno steatralizować sytuację, przygotujmy na potrzebę tego warsztatu wiele opakowań po jedzeniu, piciu, sprzęcie RTV. AGD. Nadmiar przedmiotów, elementów rożnej wielkości będzie pracować na korzyść tworzonej sceny teatralnej. Im więcej przedmiotów, śmie-

UWAGI DO PRZESTRZENI

ci, tym bardziej wymowny obraz współczesności. Tym ciekawsza scenografia... Przepych, wielość rekwizytów w pewnym momencie zbuduje nam śmietnik.

Kiedy zaczynamy zajęcia, scena jest pusta. Nie ustawiajcie scenografii wcześniej. Niech scenografia powstanie w teatralnym działaniu, niech uczestnicy warsztatów ją zbudują. Aktorzy kolejno pojawiają się na scenie , a każdy pojawia się z mnóstwem zakupów. Każda osoba nie tylko wchodzi, ale rozstawia zakupy w przestrzeni sceny, każda kolejna dobudowuje swoje obiekty, do tych które już są, jakbyśmy wspólnie meblowali mieszkanie. Tworzymy piętrowe konstrukcje, dlatego fajnie byłoby, gdyby wnoszone elementy naprawdę miały różną wielkość. Z pojawieniem się każdej kolejnej osoby, scena zapełnia się coraz bardziej. Co taka przestrzeń zmienia, jak wpływa na sposób poruszania się, co zmienia we mnie, jak wpływa na moje zachowanie względem innych osób. Co widzicie, jak Wam jest w tej przestrzeni, co ta przestrzeń mówi, co można o niej powiedzieć? Co można powiedzieć o ludziach, którzy żyją w takim świecie? Uczestnicy zaczynają opisywać bardzo prosto, swoimi słowami to, co widzą, co ta przestrzeń mówi o ludziach? Otwieramy szansę na poruszanie się w tej przestrzeni: indywidualnie i we dwójkach. Zostawmy czas na krótkie improwizacje… W pewnym momencie piętrowe konstrukcje rozpadają się / oczywiście można im pomóc. Można to zrobić w przerwie, ale też może to być temat etiudy. pt. Rozpad. Postaci są w bardzo słabym stanie, ledwo się trzymają, nie mają ze sobą kontaktu, są samotne, pogubione. Scena zamienia się w śmietnik, nie widać twarzy, każdy gdzieś się poukrywał, postaci wstydzą się swojej sytuacji. Sytuacja radykalnie się zmieniła. Wyobraźcie sobie, że wasze postacie straciły wszystko, pracę, rodzinę, nie mają pieniędzy, są w upadku- wylądowały na śmietniku. Co wtedy taki człowiek robi, dokąd idzie, gdzie szuka pomocy… Możecie wspólnie porozmawiać o sytuacji wielu osób w Polsce, które znalazły się w takiej sytuacji. Czy znacie takie osoby, czy znacie takie miejsca?

PODSUMOWANIE DZIAŁANIA Jak się czuliście w roli bogatych, zamożnych postaci, a potem w sytuacji „ludzi odpadków” / określenie Zygmunta Baumana / na śmietniku. Stawiając tak temat, chciałabym wprowadzić uczestników, z którymi pracujemy, w sytuację współczesnego człowieka – oczywiście pokazujemy uproszczoną sytuację, posługujemy się skrótami, schematycznymi obrazami. Wierzę w to, że można zainteresować osoby z niepełnosprawnością intelektualną tym tematem i zaprosić je do rozmowy na temat problemów współczesnego świata i ludzi, którzy nie radzą sobie w codziennym utrzymaniu rodziny, mieszkania, którzy nie czują bezpieczeństwa finansowego. 63

ĆWICZENIE 2 BUDŻET OSOBISTY. ZEJŚCIE NA ZIEMIĘ.

Każdy uczestnik otrzymuje kartkę, na której otrzymuje wykres- linię na której zaznaczona jest skala od 0-10.( zero- oznacza, że nie mam nic, żadnych dochodów, żadnych zarobków oraz 10 oznacza, że zarabiam bardzo dużo pieniędzy) Każdy zaznacza, stawiając kropkę, w jakim miejscu na osi się znajduje, jak myśli, czuje, gdzie jest jego miejsce. Wspólnie tworzymy listę opłat: mówimy głośno na co człowiek dorosły musi mieć pieniądze: co składa się na jego budżet domowy. Próbujemy ocenić, ile kosztuje codzienne życie…Uczestnicy wyliczają:

jedzenie, rachunki, środki czystości, bilety do te-

Po drugiej stronie

atru, ubrania, opłaty za mieszkanie, kredyt, prąd, in-

jest tzw. dochód.

ternet, radio, wywóz śmieci… Tworzymy długą listę,

Czyli to,

można spisać te wszystkie rzeczy na długim rulonie,

co zarabiamy.

tak żeby była widoczna liczba rzeczy. To są wydatki.

Proponuję zakończyć pracę koncentrując się na alternatywnych sposobach radzenia sobie z brakiem pieniędzy. Zainaugurujmy powstanie banku pomysłów.

Spróbujmy wspólnie – na zakończenie warsztatu – poszukać pomysłów na realizację hasła

JAK ŻYĆ I PRZEŻYĆ 1. Uprawiamy wspólnie ogród. Mamy swoje warzywa i owoce! 2. Organizowanie wspólnych posiłków! 3. Raz na pół roku realizujemy akcję Wymień się ciuchem! 4. Umawiamy się na wspólne wyjście do kina/teatru: kupujemy bilet grupowy! 5. Gotujemy zawsze z tego, co mamy w lodówce! 6. 7. 8. …

Czy da się żyć bez pieniędzy? Oczywiście, że nie. Ale można postarać się ułożyć relację z pieniądzem na bardziej przewidywalną… Spróbujmy oswoić rzeczywistość finansową poprzez teatr! Zachęcam! Każdy sposób jest dobry, ale nie wszystkie dają tyle okazji do tworzenia i zespołowego odkrywania, jak teatr!!!

„C Z Y M Y W OGÓLE MAMY SZANSĘ ?

CZY PAŃS T WO, G DY BY MOGLI, TO DA L I BY N A M K R E DY T ? TYLKO SZCZERZE. C Z Y DA L I BY PAŃSTWO K R E DY T LUDZIOM… …z zespołem Downa?”

UPADKI. ODCINEK 2

REŻYSERIA Justyna Sobczyk TEKSTY aktorzy Teatru 21 SCENARIUSZ Justyna Lipko- Konieczna, Justyna Sobczyk DRAMATURGIA Justyna Lipko-Konieczna SCENOGRAFIA I KOSTIUMY Wisła Nicieja MUZYKA Paweł Andryszczyk VIDEO Tomasz Michalczewski RUCH SCENICZNY Justyna Wielgus ASYSTENT REŻYSERA Kuba Drzewiecki ŚWIATŁO Sebastian Klim PRODUKCJA Katarzyna Pawłowska i Marceli Sulecki OBSADA Grzegorz Brandt, Ania Drózd, Teresa Foks, Maja Kowalczyk, Daniel Krajewski, Barbara Lityńska, Anna Łuczak, Aleksander Orliński, Michał Pęszyński, Aleksandra Skotarek, Cecylia Sobolewska, Marta Stańczyk, Piotr Swend, Magdalena Świątkowska

Akcja kolejnego odcinka teatralnego serialu Teatru 21 Upadki. odc. 2 rozgrywa się w hotelu w dalekiej „Mongolii”. Aktorzy zdobyli pieniądze na wycieczkę all inclusive. Ekskluzywny hotel ma ofertę specjalną dla osób z dodatkowym chromosomem. Co spotka aktorów? Czy cena luksusu nie okaże się zbyt wysoka?

teatr21.pl

KONCEPCJA WARSZTATÓW ORAZ TEKSTY Justyna Sobczyk REDAKCJA Beata Jagiełło OPRACOWANIE GRAFICZNE Radek Staniec ZDJĘCIA Karol Krukowski PROJEKTY I ZDJĘCIA KOSTIUMÓW Wisłomira Nicieja KOORDYNACJA PROJEKTU Marceli Sulecki DRUK ARTiS poligrafia, Toruń Wykorzystano teksty aktorów Teatru 21 ze spektaklu „Upadki.Odcinek 2” Wydawnictwo Fundacji Win-Win Wydanie pierwsze ISBN 978-83-63607-01-2

PARTNER