MESLEKĠ GENĠTOÜRĠNER SĠSTEM HASTALIKLARI Doç.Dr. Mustafa N. ĠLHAN mnilhan@gazi.edu.tr
Üreme Sağlığı ve Mesleksel Etkenler
Dr. Pott (İngiltere, 18.yy)---Baca temizleyici çocuklarda Skrotum Kanseri Resmi ve ulaşılabilen kaynaklara göre üreme sistemine ilişkin belirlenen ilk mesleki etkilenim Skrotum Kanseri Baca temizleyicilerinin sağlıklarının korunmasına ilişkin olarak 1788’de İngiltere’de çıkan yasa İş Sağlığı’nın ilk yasal düzenlemesi 2
Kadınlar ve Mesleksel Etkenler
Kadınların çoğu sanayi dışı iş kollarında çalışmakta Sağlık ve hizmet sektöründe ağırlıktalar Türkiye’de tarım, dokuma
Tarım sektöründe çalışanlar; Kayıt dışı ve iş sağlığı hizmetlerinden yararlanmamakta Kontrolsüz kullanılan pestisitlerle karşılaşma üreme sistemi dahil bir çok sistemi etkileyebilmekte Sağlık sektöründe çalışanlar; Hepatit B ve C, radyasyon, anestezikler, kemoterapodikler, iş stresi vb biyolojik, fiziksel, kimyasal ve ruhsal etmenlerle doğrudan karşılaşabilmekte
3
Kadınlar ve Mesleksel Etkenler
Menstruasyon döneminde Gebelikte Gebelik sonrasında emzirme döneminde Üreme sağlığı sorunları Kadınlar iş sağlığında ayrı bir “Risk Grubu” Nedeni; genellikle gebeliğin büyük bölümünde çalışma ortamındaki mutajen, kanserojen etmenlerle doğrudan karşılaşma olasılığı Ağır kaldırma, uzun süre ayakta durma gibi işin yürütümüne ilişkin zorunluluklar da gebeler için mesleki risklerin başında yer almakta
4
Kadın Sağlığında Etkili Bazı Mesleksel Etmenler ve Neden Oldukları Sağlık Sorunları-I Etken
Sağlık sorunu
Anestezi gazları
Spontan düşük, Doğumsal anomaliler
Arsenik
Spontan düşük, Düşük doğum ağırlığı
Civa
Spontan düşük, Mens. boz., Düşük doğum ağırlığı, SSS anomalisi, Serebral palsi, Nörobiyolojik etk.
Karbon disülfit
Spontan düşük, Mens. boz.
Karbon monoksit
Spontan düşük, Düşük doğum ağırlığı
Kemoterapodik ajanlar
Spontan düşük, Doğumsal anomaliler
Klorinasyon ürünleri
Spontan düşük, Düşük doğum ağırlığı, Mens. boz.
Diklorfeniltrikloretan (DDT)
Intrauterin gelişme geriliği, Preterm eylem, Mens. boz.
Dioksinler
Spontan düşük, Doğumsal anomaliler, Mens. boz.
Elektromanyetik alanlar Spontan düşük, Çocukluk çağı kanserleri (EMA)
5
Kadın Sağlığında Etkili Bazı Mesleksel Etmenler ve Neden Oldukları Sağlık Sorunları-II Etken
Sağlık sorunu
Etilen glikol eterleri
Spontan düşük
Etilen oksit
Spontan düşük
İyonizan Radyasyon
Spontan düşük, İnfertilite, Doğumsal anomaliler, Mens. Boz., Çocukluk çağı kanserleri
Kurşun
Spontan düşük, İnfertilite, Preterm eylem, Nörobiyolojik etk.
Organik solventler
Spontan düşük, Doğumsal anomaliler, Mens. Boz.
Poliklorine bifenil (PCBs)
Düşük doğum ağırlığı, Mens. Boz., Hiperpigment.
Sigara
Ölü doğum, Düşük doğum ağırlığı
Stres
Preterm eylem, Spontan düşük, Düşük doğum ağ.
Video görüntüleme terminalleri (VDT)
Spontan düşük, Doğumsal anomaliler
6
Erkekler ve Mesleksel Etkenler Tüm dünyada ve Türkiye’de erkekler sanayiden sayılan iş kollarında daha fazla yer almakta Daha fazla mesleksel etkenle karşılaşmakta Erkeklerde etki yapan etkenlerin bir çoğu kadınlarda da etki yapabilmekte Kadınlardaki etkiler fetusu da etkileyebildiğinden daha göz önünde bulunmakta
Gerçek risk grubu kim ??? 7
Erkekler ve Mesleksel Etkenler Birden fazla sistemin etkilenmesi; Merkezi Sinir Sistemi ve hormonal bozukluklar nedenli libido azalması Fertilite yeteneğinin kaybı Doğrudan testislere toksik etki ile semen miktarı ve içeriğinde bozulma
Mesleksel etkilenimler sonucu erkeklerde en çok infertilite, oligo-azospermi benzeri fertilite bozuklukları görülmekte Erkek üreme sisteminde etkisi en çok bilinen fiziksel etken radyasyon, kimyasal etken kurşun
8
Erkek Sağlığında Etkili Bazı Mesleksel Etmenler ve Neden Oldukları Sağlık Sorunları-I Etken
Sağlık sorunu
Alkol
Oligo-azospermi, testiküler atrofi
Aşırı sıcaklık
Oligo-azospermi
Boron
Oligo-azospermi
Diklorfeniltrikloretan (DDT)
İnfertil erkeklerin semenlerinde bulunabilmekte
Etilen glikol eterleri
Oligo-azospermi
İnorganik civa
Hormonal/seksuel fonksiyonlarda bozulma
İyonizan radyasyon
Oligo-azospermi, teratospermi, hormonal/seksuel fonksiyonlarda bozulma
Kadmiyum
Fertilitede azalma
Karbon disülfid
Oligo-azospermi, teratospermi, hormonal/seksuel fonksiyonlarda bozulma
Kaynak işleri
Teratospermi
9
Erkek Sağlığında Etkili Bazı Mesleksel Etmenler ve Neden Oldukları Sağlık Sorunları-II. Etken
Sağlık sorunu
Klordekon
Oligo-azospermi, teratospermi
Kurşun
Oligo-azospermi, teratospermi, hormonal/seksuel fonksiyonlarda bozulma
Manganez
Hormonal/seksuel fonksiyonlarda bozulma
Mikrodalga radyasyon
Oligo-azospermi,
Nükleer enerji
Oligo-azospermi, teratospermi, hormonal/seksuel fonksiyonlarda bozulma
Oral kontraseptif üretimi
Hormonal/seksuel fonksiyonlarda bozulma
Plastik üretimi (Stiren ve Aseton)
Teratospermi
Vinil klorid
Hormonal/seksuel fonksiyonlarda bozulma 10
Etkilenim Değerlendirmesi ve Korunma
Mesleksel etmenlerin neden olduğu sağlık sorunlarının tama yakını, tıbbi ve teknik önlemlerle engellenebilir/korunulabilir
Tıbbi korunma; İşe giriş muayenesi, Aralıklı kontrol muayeneleri Sağlık eğitimi
11
Etkilenim Değerlendirmesi ve Korunma
Tıbbi ve hukuksal süreç yönünden, işe giriş muayenesi ve aralıklı kontrol muayeneleri zorunluluk Aralıklı kontrol muayenelerinde etkenler yönünden değerlendirme yapılmalı ve çalışanlar bu etkiler ve korunma yöntemleri konusunda eğitilmeli Muayenelerde en önemlisi kişilerin yaptığı işin ve ortamdaki maddelerin sorgulanması
12
Etkilenim Değerlendirmesi ve Korunma Teknik korunma;
İşlemi/maddeyi zararsız olanla değiştirme, Ayırma, Kapatma, Havalandırma gibi iş hijyeni önlemleri ile etkilenimin yok edilmesi-en aza indirilmesi
13
Etkilenim Değerlendirmesi ve Korunma Biyolojik İzlem; İdrar Semen analizi Hormon düzeyleri Gebelik tespiti vb laboratuar incelemeleri İşyeri Ortam Analizleri; Eşik Sınır Değer (ESD-TLV) Müsaade Edilen Azami Konsantrasyon Değeri (MAC) Radyasyon ve EMA vb ölçümler 14
Örnek Olgu: Radyasyon
Neden olabileceği mesleki sağlık sorunları Etkilenim süresi Korunma yöntemleri Erken tanı
15
ÜREME SAĞLIĞI ve MESLEKSEL ETKENLER Doç.Dr. Mustafa N. ĠLHAN Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD mnilhan@gazi.edu.tr