İŞ SAĞLIĞI ETİĞİ

TEPE AKADEMİ İş Sağlığı Etiği Ders Notları

1

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü önsözü İŞ SAĞLIĞI PROFESYONELLERİ İÇİN ULUSLARARASI ETİK KURALLAR Bakanlığımız, topyekûn bir güvenlik kültürü oluşturma gayretini sürdürürken iş sağlığı ve güvenliği alanında çalışan profesyonellerin eğitimi ve nitelikleri ile ilgili bir standart oluşturma yönündeki çalışmalarını da geliştirmektedir. Bu bağlamda etik kurallar çerçevesinde iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin tam bir bağımsızlık ve yetkinlikle çalışabilmeleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin etkin yürütülebilmesi ve dolayısıyla çalışanların ve işyerlerinin korunmasını temin için Uluslararası İş Sağlığı Komisyonu tarafından “İş Sağlığı Profesyonelleri İçin Uluslararası Etik Kurallar” rehberi hazırlanmıştır. Ülkemizde bugüne kadar zaman zaman ihmal edilen etik konulara ilişkin yayınlanmış olan bu rehber, Dokuz Eylül Üniversitesi Öğretim Üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Yücel Demiral tarafından Türkçeye çevrilerek ülkemiz iş sağlığı ve güvenliği alanına kazandırılmıştır. Çok disiplinli bir yaklaşımla yürütülmekte olan iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin iyileştirilmesinde önemine inandığımız “İş Sağlığı Profesyonelleri İçin Uluslararası Etik Kurallar” rehberi, çalışmalarını çağdaş ve uluslararası standartlarda sürdürmeye çalışan iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri için yeni açılımlar ve kazanımlar sağlayacaktır.

Bu dokümanın çoğaltılması kaynak belirtilmesi koşulu ile serbesttir. Çeviri yapılması için ICOH* un izni gereklidir ve çeviri metni ile İngilizce ya da Fransızca metinleri de içermelidir. “Temel ilkeler” başlıklı bölüm iş sağlığı çalışanları için etik kuralların özetini içerir ve iş sağlığı hizmet birimlerinde kullanılabilir.

GİRİŞ Son dönemde Türkiye'de de sıkça duymaya başladığımız bir kavram: İş etiği.

Gerçekten nedir iş etiği? İşletme literatüründe, iş etiği şöyle tanımlanıyor: İşyerine ilişkin olarak neyin doğru, neyin yanlış olduğunu bilmek ve doğru olanı yapmak.

Sadece Türkiye için değil, dünya için de yeni gündeme gelen bir kavram, iş etiği.

Bugün dünya genelindeki onbinlerce şirket tarafından uygulanan kuralları büyük oranda Amerikalı iki öğretim üyesi, Wallace ve Pekel tarafından konulmuş.

2

Buna göre, iş etiği, özellikle şirketlerin büyük değişim dönemlerinden ya da krizlerden geçtiği dönemlerde öne çıkıyor. Bu dönemlerde, şirketin daha önceki kurumsal değerleri sorgulanıyor ve iş etiğine önem verilmezse, toplum tarafından yanlış olarak değerlendirilebilecek kararlar alınabiliyor. O nedenle, değişim ya da kriz dönemlerinde şirket çalışanları ve liderlerinin izleyebileceği değerleri oluşturacak iş etiği kurallarının doğru tanımlanması şart. İş etiğinin iki temel uygulama alanı bulunuyor. Bunlardan ilki, yönetimin 'yanlış' davranışlarını önlemeye yönelik. Amerikalı öğretim üyeleri, Madsen ve Shafritz'in "Essentials of Business Ethics" ('İş Etiğinin Temelleri') adlı kitabına göre iş etiği, üst yönetimin 'yasadışı, gayri ahlaki ya da tartışma yaratacak' davranışlarını önlemeyi amaçlıyor. Sanılanın aksine, iş etiği üst yönetim için doğruları ve yanlışları koyan bir kurallar manzumesinden ibaret değil. Aynı zamanda, yönetime neyin doğru neyin yanlış olduğu konusunda kararsız kalındığı durumlarda yardımcı olmayı amaçlıyor. İş etiğinin diğer uygulama alanı ise, günlük işlerde yaşanabilecek ahlaki sorunların önlenmesine ilişkin. Burada asıl hedef, çıkarların çatıştığı durumlarda nasıl hareket edileceğini belirlemek... İŞ ETİĞİ 1. İş sağlığı uygulamasının amacı, işçilerin sağlığını korumak ve desteklemek, çalışma kapasiteleri ile becerilerini güçlendirmek ve geliştirmek, sağlık durumlarını gözeterek işçilerin yeterliliklerine göre işin uyarlanmasını düzenlemek,

herkes için güvenli ve

s a ğ l ı k l ı çalışma ortamını kurmak ve sürdürmektir.

2. İş sağlığının geniş bir çalışma alanı vardır; işten kaynaklanan zararları önlemeyi, iş kazaları ve meslek hastalıkları dâhil olmak üzere işe bağlı rahatsızlıkları ve iş ile sağlık arasındaki etkileşime ilişkin tüm yönleri kapsar. İş sağlığı profesyonelleri her fırsatta sağlık ve güvenlik gereçlerinin seçimi ve tasarımında, uygun yöntem, işlem ve güvenli iş uygulamalarının sağlanmasında yer almalı ve deneyimden gelen bilginin aktarılması kadar işçilerin bu alana katılımlarını da desteklemelidirler.

3

3. Eşitlik ilkesi temelinde, iş sağlığı profesyonelleri işçilere, sağlık sorunları ya da engellerine rağmen, iş edinmeleri ve sürdürmeleri konusunda yardımcı olmalıdır. Kabul edilmelidir ki, işçilerin cinsiyet, yaş, psikolojik durum, sosyal konum, iletişim engelleri ve diğer etmenler tarafından belirlenen özel iş sağlığı gereksinimleri vardır.

Bu tür

gereksinimler, işle ilgili sağlığın korunmasına gerekli özen gösterilerek ve hiçbir ayrım gözetme olasılığı bırakılmadan bireysel temelde karşılanmalıdır.

4. Bu Kuralların amacı için, “iş sağlığı profesyonelleri” tanımı, profesyonel yeterliğe sahip olarak iş güvenliği ve sağlığı görevlerini yürüten, iş sağlığı hizmeti veren ya da bir iş sağlığı uygulamasında yer alanların tümünü kapsamak üzere kullanılır. İş sağlığı, teknik, tıbbi, sosyal ve yasal alanları içerdiği ve teknoloji ile sağlık arasında bir arayüz oluşturduğu için, çok farklı disiplinler ile ilişkilidir. İş sağlığı profesyonelleri; hekimlerini ve hemşirelerini,

iş sağlığı

iş müfettişleri ile iş hijyenistleri ve psikologları, iş sağlığı

ve güvenliği araştırması alanındaki uzmanları olduğu kadar,

ergonomi, rehabilitasyon,

kaza önleme, çalışma ortamının geliştirilmesi alanlarındaki uzmanları da kapsar. Eğilim, bu

iş

sağlığı

profesyonellerinin

yeteneklerini,

çok disiplinli

bir

ekip

yaklaşımı

içerisinde harekete geçirme yönündedir.

5. Kimya, toksikoloji, mühendislik, radyasyon güvenliği, epidemiyoloji, çevre sağlığı, uygulamalı sosyoloji, sigorta personeli ve sağlık eğitimi gibi farklı disiplinlerden birçok profesyonel de bir ölçüye kadar iş sağlığı uygulamalarında yer alabilir.

Bunların

yanısıra, halk sağlığı ve işçi yetkilileri, işverenler, işçiler ile temsilcileri ve ilk yardım çalışanları da, politika

ve

meslek olarak iş sağlığı uzmanı olmamalarına rağmen, iş sağlığı

programlarının

uygulanmasında

temel

bir

role,

hatta

doğrudan

sorumluluğa sahiptirler. Son olarak, diğer birçok meslek sahipleri, örneğin avukatlar, mimarlar, imalatçılar, tasarımcılar, iş analistleri, iş organizasyonu uzmanları, teknik okul, üniversite ve diğer

kurumlardaki

öğretmenler

ve

medya

personeli

de

çalışma

ortamının ve çalışma koşullarının geliştirilmesine ilişkin olarak önemli bir rol üstlenirler.

6. “İşverenler” terimi, üzerinde karşılıklı anlaşılmış bulunan bir ilişkinin sonucu olarak (serbest çalışan kişi hem işveren hem işçi kabul edilir), uğraş alanındaki işçilere karşı yasal sorumluluk, taahhüt ve görev üstlenen kişiler anlamına gelir. “İşçiler” terimi, bir işveren için tam süreli, yarı süreli, ya da geçici olarak çalışan her kişi için kullanılır; buradaki terim geniş anlamda, idari personel ve serbest çalışanlar (serbest çalışan kişinin hem işveren, hem de işçinin görevlerini üstlendiği kabul edilir) dahil olmak üzere

4

kullanılmaktadır. “Yetkili makam”, resmi kuralları, emirleri ya da yasal yaptırımı olan yönergeleri çıkarma gücü olan ve bunların denetiminden ve yürütülmelerinden sorumlu olan bakan, hükümet ya da kamu görevlisi anlamına gelir.

7. İş güvenliği ve sağlığı konuları ile ilgilenen ve bu alanlarda yer alanların arasında karmaşık ilişkiler olduğu kadar,

geniş

kapsamlı

bir

görevler,

yükümlülükler

ve

sorumluluklar alanı da vardır. Genel olarak yükümlülükler ve sorumluluklar yasal düzenlemelerle belirlenir. Her işveren kendi işindeki işçilerin sağlık ve güvenliğinden sorumludur. Her mesleğin kendi görevlerinin doğasına ilişkin sorumlulukları vardır. İş sağlığı

profesyonellerinin

rolünün,

diğer

profesyonellerle,

e k o n o m i k , sosyal, çevre ve sağlık politikalarının

etki

yetkili alanı

makamlarla

içindeki

ve

çevrelerle

ilişkilerinin tanımlanması önemlidir. Bu durum, iş sağlığı profesyonellerinin etik k u r a l l a r ı ve profesyonel tavırlarındaki standartlara ilişkin net bir görüş açısı gerektirir.

Birçok meslekten uzman çok disiplinli bir yolda birlikte çalışırken,

eylemlerini ortak

değerler temeline oturtmaya çaba göstermeli ve birbirlerinin görevleri, yükümlülükleri, sorumlulukları ve mesleksel standartları konusunda anlayışlı davranmalıdırlar.

8.

İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yerine getirilmesinin bazı koşulları ve iş

s a ğ l ı ğ ı hizmetlerinin yürütülmesi, etkinliklerin planlanması ve gözden geçirilmesi, işçiler ve yönetimle sürekli bilgi alışverişi gibi konularda olduğu gibi yasal düzenlemeler içinde tanımlanır. Sağlıklı bir iş sağlığı uygulamasının temel gereksinimleri arasında tam bir profesyonel bağımsızlık da yer alır; yani iş sağlığı profesyonelleri, görevlerini yerine getirirken, bilgileri ve vicdanları doğrultusunda, işçilerin sağlığının korunması ve güvenlikleri için kararlar almalarına ve onlara önerilerde bulunabilmelerine olanak tanıyacak kadar bağımsız olabilmelidirler. İş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini, yararlı uygulamalar ve en yüksek profesyonel standartlara göre yürütmelerine olanak veren gerekli koşulların sağlandığından emin olmalıdırlar. Bu koşullar, uygun elemanların alımını, eğitim ve sürekli eğitimi, uygun düzeyde deneyimli bir yönetime erişim ve bunun desteklenmesini içermelidir.

9. Bunların dışındaki ve çoğunlukla ulusal düzenlemelerle belirlenen gereksinimler; çalışma

alanına

serbest

girişi,

örnek

alma

olanaklarını

ve

çalışma

ortamını

değerlendirmeyi, iş analizleri yapmayı, soruşturmalara katılmayı ve işteki güvenlik ve sağlık standartlarının uygulamaya konmasında yetkili makamlara danışmayı kapsar. İşin korunması ve sağlığın korunması, bilgi ve gizlilik hakkı ve bireysel çıkarlarla toplu

5

çıkarlar

arasındaki

çelişkiler

gibi

aynı

anda

izlenen

ve

birbiriyle

çatışabilen

hedeflerden doğabilecek etik çelişkilere özel dikkat gösterilmelidir.

10.

İş sağlığı uygulaması,

Uluslararası Çalışma Örgütü

(UÇÖ)

ve Dünya Sağlık

Örgütü (DSÖ) tarafından 1950’de tanımlanmış ve UÇÖ/DSÖ İş Sağlığı Ortak Komitesi tarafından 1995’de aşağıdaki şekilde güncellenmiş bulunan iş sağlığı amaçlarına uymalıdır: İş sağlığı şunları amaçlamalıdır:

Bütün çalışanların fiziksel,

akılsal ve sosyal iyilik

durumunun en üst düzeye yükseltilmesi ve bunun sürdürülmesi, çalışma koşulları yüzünden işçilerin sağlık durumlarının bozulmasının önlenmesi, işteki sağlığa aykırı e t m e n l e r yüzünden doğabilecek risklerden işçilerin korunması, psikolojik

yeterliklerine

uygun

iş

ortamlarına

s ü r d ü r ü l m e s i ve özetlemek gerekirse,

yerleştirilmesi

işçilerin fizyolojik ve ve

bu

koşulların

işin insana ve her insanın da işine göre

uyarlanması. İş sağlığında temel odak noktası üç farklı amaca yönelmiştir: (i) işçilerin sağlığının ve çalışma

kapasitesinin

geliştirilmesi

ve sürdürülmesi; (ii)

iş

ortamının

ve

işin,

güvenlik ve sağlığı geliştirici yönde düzenlenmesi; (iii) İşin organizasyonu ve çalışma kültürünün, işteki sağlığı ve güvenliği destekleyici yönde geliştirilmesi; bunu yaparken aynı zamanda olumlu bir sosyal ortam ve düzgün çalışma yöntemi geliştirilmesine yardımcı olup, işin verimliliğini arttırabilmesi. Bu bağlamda, çalışma kültürü kavramı, ilgili

iş tarafından benimsenen ana değer

sistemlerinin

gelmelidir. Böyle bir kültür, işteki yönetsel sistemlere, ilkelerine,

bir

yansıması

personel politikasına,

anlamına katılım

eğitim politikalarına ve kalite yönetimine yansır.

11. İş sağlığı uygulamasının ana hedefinin, esas olarak meslek hastalıkları ve yaralanmaların ve işle ilgili hastalıkların önlenmesi olduğu ne kadar vurgulansa azdır.

Böyle bir uygulamanın amacına uygun,

bilgi-temelli, bilimsel, etik ve teknik bakış

açısına göre sağlıklı olmasını ve işletmedeki iş risklerine ve söz konusu çalışan nüfusun iş sağlığı gereksinimlerine uygun olmasını garantilemek için, denetimli koşullar altında ve – olanaklı ise profesyonel iş sağlığı hizmetlerini içeren – düzenli bir sistem içinde gerçekleştirilmesi gerekir.

6

12. Kusursuz bir iş sağlığı uygulamasının yalnızca ölçümler yapmak ve hizmet sağlamak olmadığı; işçileri koruyan, bakımını ve gelişimini sağlayan bir bakış açısıyla işçilerin sağlığına ve çalışma kapasitesine özen göstermek anlamına geldiği gittikçe daha iyi anlaşılmaktadır. İş sağlığında bu özenli ve geliştirici yaklaşım;

koruyucu,

geliştirici ve tedavi edici sağlık hizmetleri, ilk-yardım, rehabilitasyon ve gerektiğinde tazminat ödenmesi, iyileşme sonrası iş ortamına yeniden katılmayı da içeren kapsamlı ve tutarlı bir anlayışla, işçilerin sağlığına, insani ve sosyal gereksinimlerine yönelir.

Benzer olarak iş sağlığı, çevre sağlığı, kalite yönetimi, ürün güvenliği ve kontrol, halk ve toplum sağlığı ve güvenliği arasındaki bağlantıları göz önünde bulundurmanın önemi de gittikçe daha iyi anlaşılmaktadır. Bu strateji; iş güvenliği ve sağlık yönetimi sistemlerinin gelişmesine, bu gelişmeyi sürdürülebilir, adil, sosyal açıdan yararlı ve insani

gereksinimlerle

uyumlu

yapabilmek

için

temiz teknolojilerin seçiminin ve

üretenlerle koruyanların güç birliğinin gerekliliğini vurgulayarak olanak sağlar.

Temel ilkeler Aşağıdaki üç paragrafta, iş sağlığı profesyonelleri için Uluslararası Etik Kurallar’ın temel aldığı ilke ve değerler özetlenmiştir. İş sağlığının amacı, işçilerin bireysel ve toplu olarak sağlığına ve sosyal refahına yönelik hizmetlerin sunulmasıdır. İş sağlığı uygulaması en yüksek profesyonel standartlara ve etik ilkelere göre gerçekleştirilmelidir. İş sağlığı profesyonelleri, çevre ve toplum sağlığına katkıda bulunmalıdır. İş sağlığı profesyonellerinin görevleri arasında, işçinin yaşamını ve sağlığını koruma, insan onuruna saygı ve iş sağlığı politikaları ile programlarında en yüksek etik ilkeleri geliştirme yer alır. Profesyonel davranış,

dürüstlük,

tarafsızlık, sağlık verilerinin

gizliliğini ve işçilerin özel bilgilerini korumayı da içermektedir. İş sağlığı profesyonelleri, görevlerini yerine getirirken tam profesyonel bağımsızlığa sahip

olması gereken uzmanlardır.

Görevleri için gerekli olan

yeterliği

edinip

sürdürmeli ve işlerini doğru uygulamayla ve profesyonel etik kurallara uygun biçimde yürütmelerini sağlayacak koşulları talep etmelidirler.

7

İş sağlığı çalışanlarının görevleri ve yükümlülükleri Amaçlar ve danışmanlık rolü 1. İş sağlığı uygulamasının ana amacı, işçilerin sağlığını korumak ve desteklemek, güvenli ve sağlıklı bir iş ortamı oluşturmak, işçilerin iş kapasitelerini ve işe erişimlerini korumaktır. Bu amacı izlerken, iş sağlığı profesyonelleri risk değerlendirmesinde geçerli yöntemler kullanmalı, etkin önlemler önermeli ve uygulamalarını sürekli kılmalıdır. İş sağlığı profesyonelleri, işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği alanındaki sorumluluklarını yerine getirmelerinde olduğu gibi, işçilerin işe ilişkin sağlıklarını koruma ve destekleme konusunda da yeterli ve dürüst önerilerde bulunmalıdırlar. İş sağlığı profesyonelleri, bulundukları yerlerde, güvenlik ve sağlık kurulları ile doğrudan ilişkide bulunmayı sürdürmelidirler.

Bilgi ve uzmanlık 2. İş sağlığı profesyonelleri, iş ve çalışma ortamına yakın olmak için çaba göstermeli, bilimsel ve teknik bilgi ile donanmalı, konuyla ilgili riskleri yok etmek ya da en aza indirmek için en verimli yöntemler hakkında yeterince bilgili olmalıdır. Yapılan çalışmalarda öncelikli vurgu, politikalar, temiz teknolojilerin seçimi, mühendislik kontrol yöntemleri ve iş düzenlemeleri ile işyerlerinin işçilere göre uyarlanması gibi konulara dayanılarak

tanımlanan

birincil korumaya

olacağından, iş

sağlığı profesyonelleri düzenli biçimde ve rutin olarak her fırsatta işyerlerini gezmeli, işçilerle ve yönetimle iletişim içinde bulunmalıdır.

Politika ve program geliştirilmesi 3. İş sağlığı profesyonelleri, işçilerin sağlığını etkileyebilecek risk etmenleri konusunda, yönetimi ve işçileri bilgilendirmelidir. İşle ilgili tehlikelerin risk değerlendirmesi, işlerin ve işyerlerinin gereksinimlerine göre uyarlanmış bir iş güvenliği ve sağlığı politikası ile bir önleme

programı

oluşturulmasına

yönlendirilmelidir.

İş

sağlığı

profesyonelleri,

halihazırda kullanılabilir bilimsel ve teknik bilgi ile iş düzenlemesi ve çalışma ortamı hakkındaki bilgilerini temel alarak böyle bir politika ve program önermelidirler. İş sağlığı profesyonelleri, uygun şekilde iş güvenliği ve sağlık tehlikelerini izlemede ve başarısızlık

halinde sonuçları en aza indirmede,

önlemleri de içeren önerilerde

bulunmak için gerekli beceriye ve uzmanlığa sahip olduklarını garanti etmelidirler.

8

Önleme ve hızlı hareket etmenin vurgulanması 4. Teknik açıdan kusursuz ve kolaylıkla uygulanabilen basit önlemlerin seçilmesine özel dikkat gösterilmelidir. İleri düzeyde değerlendirmeler yapılarak, önlemlerin etkin olup olmadığı ya da daha eksiksiz bir çözümün bulunup bulunmayacağı kontrol edilmelidir.

Bir iş riskinin ciddiyetine ilişkin kuşkular varsa, sağduyulu bir dikkatle hızla harekete geçilmeli ve gereken yapılmalıdır.

İlgili tehlike ya da risklerin doğası hakkında

belirsizlikler ya da farklı düşünceler varsa,

iş sağlığı profesyonelleri tüm ilgililere

değerlendirmelerinde açık olmalı, düşüncelerini iletmede muğlâklıktan kaçınmalı ve gerektiğinde diğer profesyonellere danışmalıdırlar. İyileştirici eylemlerin izlemi 5. İş sağlığı profesyonelleri, bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve güvenlik için tehlike yaratan bir durumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya gönülsüzce karşılanması durumunda, olabildiğince hızla, uygun üst düzey yönetim görevlisine, bilimsel bilginin değerlendirilmesinin önemini, maruz kalım sınır değerlerini de içeren, ilgili sağlık koruma standartlarının uygulanmasının önemini vurgulamalı ve işverenin işyerinde yasa ve yönetmelikleri uygulama yükümlülüğünü anımsatarak, kaygılarını yazılı olarak açıkça d i l e getirmelidir. İlgili işçiler ve kuruluştaki temsilcilerini bilgilendirmeli ve yetkili makamlarla gereken her durumda iletişim kurmalıdır.

Güvenlik ve sağlık bilgileri 6. İş sağlığı profesyonelleri, işçilerin maruz kalabilecekleri iş tehlikeleri konusunda, hiçbir gerçeği gizlemeyen ve önleyici yöntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir tarzda bilgilendirilmelerine katkıda bulunmalıdırlar.

İş sağlığı profesyonelleri,

idari

personel ve işçilerin sağlık ve güvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili olarak işveren, işçiler ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır. İş sağlığı profesyonelleri, işverenlere,

işçilere ve temsilcilerine,

işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş

tehlikelerinin bilimsel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır.

Ticari sırlar 7. İş sağlığı profesyonelleri, etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri endüstriyel ve ticari sırları açıklamamakla yükümlüdür.

Bununla birlikte,

güvenlik ve sağlığını koruma açısından gerekli

işçilerin ve toplumun

olan bilgileri de saklamamalıdırlar.

Gerektiğinde, iş sağlığı profesyonelleri, ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle görevli yetkili makama danışmalıdır.

9

Sağlık izlemi 8.

İş sağlığının hedefleri,

sağlık izlem yöntemleri ve işlemleri,

bu konularda

bilgilendirilmesi gereken işçilere öncelik verilmek üzere, açıkça tanımlanmalıdır. Bu yöntemlerin ve işlemlerin uygunluğu ve geçerliliği saptanmalıdır. İzlem işçilerin onayı alınarak yürütülmelidir. Muayene ve izlem programlarına katılımın olası olumlu ve olumsuz sonuçları, onay alma işleminin bir parçası olarak tartışılmalıdır. Sağlık izlemi, yetkili makam tarafından onaylanmış bir iş

sağlığı profesyoneli

tarafından

gerçekleştirilmelidir. İşçiyi bilgilendirme 9.

Sağlık izlem sistemi içinde yürütülen muayenelerin sonuçları,

ilgili işçilere

açıklanmalıdır. Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi, işin gereklilikleri ve işçinin sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerçekleştirilmelidir. İşçilere, çıkarlarına aykırı olduğunu hissettikleri bir işe uygunlukları hakkında verilen kararlara ilişkin kuşkularını belirtme olanakları olduğu bildirilmelidir. Bu konuda bir başvuru formu hazırlanmalıdır. İşvereni bilgilendirme 10. Ulusal yasa ve yönetmeliklerle saptanmış muayenelerin sonuçları, planlanan çalışma için uygunluk, iş ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tıbbi bakımdan gerekli sınırlamalarla ilgili konular, sadece yönetime aktarılmalıdır; önerilerde, işlerin ve çalışma koşullarının işçinin yeteneklerine göre

uyarlanması gerektiği vurgulanmalıdır.

İşe uygunluk konusundaki, sağlık konusundaki, ya da iş tehlikelerinin sağlık üzerindeki olası etkilerine dair genel bilgiler,

işçinin sağlığının korunmasını garantilemek için,

gerekli görüldüğü kadarıyla, ilgili işçiye haber verilip onayı alınarak verilebilir. Üçüncü kişilere yönelik tehlike 11.

İşçinin sağlık durumunun ve yürütülen işin doğasının başkalarının güvenliğini

tehlikeye s o k m a olasılığı varsa,

işçi durumdan açık şekilde haberdar edilmelidir.

Özellikle tehlikeli bir durumda, yönetim ve ulusal yönetmeliklerce gerekli ise yetkili makam,

üçüncü kişileri korumak için gerekli önlemlerden haberdar edilmelidir.

İş

sağlığı profesyonelleri önerilerinde, söz konusu işçinin işi ile tehlikeye uğraması olası kişilerin sağlığının ve güvenliğinin arasını bulmaya çalışmalıdır.

10

Biyolojik izlem ve araştırmalar 12.

Biyolojik testler ve diğer araştırmalar,

geçerlilik ve uygunluklarına,

duyarlılık,

ilgili işçinin sağlığının korunması için, seçicilik ve prediktif değerlerine göre

seçilmelidir. İş sağlığı profesyonelleri, güvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine ilişkin yeterli öngörü değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır.

Olanaklı ve elverişli olduğunda, seçim daima ilgili işçinin sağlığına karşı hiçbir tehlike içermeyen, invaziv olmayan yöntemlerden yana yapılmalıdır. Söz konusu işçinin sağlığı için risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene, ancak işçinin yararları ile anılan risklerin değerlendirilmesinden sonra önerilebilir. aydınlatılmış

onamına

sunularak,

en

yüksek

Bu tür bir araştırma işçinin profesyonel

standartlara

göre

gerçekleştirilmelidir. Sigorta amaçlı ya da sigorta istemlerini haklı çıkarmak için kullanılamaz.

Sağlığın desteklenmesi 13. İş sağlığı profesyonelleri, sağlık eğitimi, sağlığın desteklenmesi, sağlık taraması ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken,

tasarım ve uygulama aşamalarında,

hem

işverenin hem de işçilerin katılımını istemelidirler. Aynı zamanda işçilerin kişisel sağlık verilerinin gizliliğini korumalı, kötüye kullanılmasını önlemelidirler.

Toplumun ve çevrenin korunması 14.

İş sağlığı profesyonelleri,

toplum ve çevrenin korunmasına ilişkin rollerinin

bilincinde olmalıdırlar. Çevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış açısı ile,

işletmedeki çalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve çevresel

tehlikelerin önlenmesi amacıyla tanımlama, değerlendirme, tanıtma ve haberdar etme konularında uygun biçimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar.

Bilimsel bilgiye katkı 15.

İş sağlığı profesyonelleri,

yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel

toplulukları, halk sağlığı ve işçi sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler.

Aynı zamanda,

yeni ve

Araştırmada görevli iş

amaca uygun önleme yöntemlerini de bildirmelidirler.

sağlığı profesyonelleri,

etkinliklerini tam

bağımsızlık içinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı,

bir profesyonel yürütmeli ve

bağımsız bir etik kurulun uygun biçimde değerlendirmesi de dâhil olmak üzere, tıbbi ve diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir.

11

İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yürütülmesine ilişkin koşullar Yeterlilik, doğruluk ve tarafsızlık 16. İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaçları, işçilerin sağlığı ve güvenliğinden yana olmalıdır. İş sağlığı profesyonelleri, yargılarını bilimsel bilgiye ve teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman görüşüne başvurmalıdır. İş sağlığı profesyonelleri,

doğruluk

ve

tarafsızlıklarına

olan

güveni

tehlikeye

atabilecek

yargılardan, öneri ve etkinliklerden kaçınmalıdırlar.

Profesyonel bağımsızlık 17. İş sağlığı profesyonelleri, işlevlerini yürütmede tam bir profesyonel bağımsızlık aramalı,

bunu

sürdürmeli

ve

gizlilik

kurallarına

dikkat

etmelidirler.

İş

sağlığı

profesyonelleri, özellikle sağlığa ve güvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler konusunda, işveren, işçi ve temsilcilerine önerilerde bulunurken, hiçbir koşul altında yargılarının ve beyanlarının bir çıkar çatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler.

Eşitlik, ayrım gözetmeme ve iletişim 18. İş sağlığı profesyonelleri, iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla güven, gizlilik ve eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır. profesyonelinin

danışmanlığına

götüren

Durumlarına, nedene

yargılarına ya da iş sağlığı

bakılmaksızın

ve

hiçbir

ayrım

gözetilmeksizin, tüm işçiler eşit olarak değerlendirilmelidir. İş sağlığı profesyonelleri, kendi aralarında, işin ve işteki çalışma ortamının koşulları ve düzenlenmesi konularında, en üst düzeyde kararlardan sorumlu üst düzey yönetim personeliyle ve işçilerin temsilcileriyle açık iletişim kanalları kurmalı ve bunu sürdürmelidir. İş sözleşmelerinde etik hüküm 19. İş sağlığı profesyonelleri, sözleşmelerine etik hüküm konulmasını istemelidirler. Bu etik hüküm, özellikle profesyonel standartları, yönerge ve etik kuralları içermelidir. İş sağlığı profesyonelleri, işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere göre yürütmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler. İş sözleşmeleri,

yasal,

sözleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu içermeli ve

anlaşmazlık yönetiminde özellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır. İş sağlığı profesyonelleri,

iş ya da hizmet sözleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını

kısıtlayabilecek koşullar içermediğinden emin olmalıdırlar. Sözleşme koşulları hakkında kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde danışılmalıdır.

12

Kayıtlar 20. İş sağlığı profesyonelleri, işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla, uygun bir gizlilik ölçüsü içerisinde yeterli kayıt tutmalıdır. Bu tür kayıtlar çalışma ortamının izlemine ilişkin verileri, iş öyküsü gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili öykü,

mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve

uygunluk

sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini içerir. İşçilerin, çalışma ortamının izlemine ilişkin verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır.

Tıbbi gizlilik 21. Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuçları, iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir. Tıbbi dosyaların erişimi, iletilmesi ve açıklanması, yerel düzeyde geçerli olan tıbbi veriler hakkında ulusal yasa ve yönetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek sahipleri için ilgili ulusal etik kurallara göre düzenlenir.

Toplu sağlık verileri 22. Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda, işteki yönetime ve işçi temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki güvenlik ve sağlık komitelerine, korunmasız işçi gruplarının sağlığını ve güvenliğini koruma görevlerinde yardımcı olmak amacıyla, işçi gruplarına ait bütün sağlık verileriyle ilgili bilgi açıklanabilir. İş yaralanmaları ve meslek

hastalıkları,

ulusal

yasalara ve

yönetmeliklere göre

yetkili makamlara

bildirilmelidir.

Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler 23.

İş sağlığı profesyonelleri,

işle veya tümüyle işgücünün sağlığıyla ilişkili olan;

işçilerin sağlığının korunması, bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan kişisel bilgileri araştırmamalıdır. İş sağlığı hekimleri, işçinin onayı ile ve yalnızca söz konusu işçinin korunması, bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla,

işçinin

kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde bulunabilir. Bu işlem sırasında, iş sağlığı hekimi, işçinin kişisel hekimini ya da hastane tıbbi personelini, yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında bilgilendirmelidir. İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi, eğer gerekliyse işçinin onayı ile kişisel hekimine, işçinin sağlık durumu, risk oluşturan işteki tehlikeler, mesleksel riskler ve sorunlar hakkında bilgi verebilir.

13

Suiistimalle mücadele 24.

İş sağlığı personeli,

konusunda,

işçilerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması

diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır. İş

sağlığı

profesyonelleri, bu kurallar içinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu düşündükleri ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı, değerlendirmeli ve bunlara dikkat çekmeli, gerektiğinde yetkili

makamları

haberdar

etmelidirler. Bunlar;

özellikle iş sağlığı

verilerinin kötü kullanımı, bulguların gizlenmesi ya da alıkonması, tıbbi gizliliğin ihlal edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe dair örneklerdir.

Sosyal taraflarla ilişkiler 25. İş sağlığı profesyonelleri, insan onuruna saygı göstermek ve iş sağlığı uygulamasının kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla, tam bir profesyonel bağımsızlığın ve tıbbi

gizliliğin korunmasını

garanti

etmenin gerekliliği konusunda, işverenleri,

işçileri ve temsilcileri bilinçlendirmelidir.

Etiği destekleme ve denetim 26.

İş sağlığı profesyonelleri,

iş sağlığı uygulamasında en yüksek etik standardı

uygulayabilmek için, işverenlerin, işçilerin ve onların örgütlerinin ve yetkili makamların desteğini ve işbirliğini istemelidirler. İş sağlığı profesyonelleri, uygun standartların konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından, ortaya çıkarılıp düzeltildiğinden ve

eğer eksiklikler varsa bunların

profesyonel performansın sürekli gelişmesini

garantilemek için gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla, etkinliklerin profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar.

İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış Yeni gündeme gelen bir kavram olması nedeniyle, yöneticilerin iş etiğiyle ilgili çok sayıda doğru

bildiği

yanlış

bulunuyor.

Bu

5

yanlıştan

birine,

büyük

ihtimalle

siz

de

inanıyorsunuz...

1.'İş etiği yönetimin değil ahlakın bir sorunudur' Yanlış. Amerikalı öğretim üyesi Diane Kirrane, "Managing Values: A Systematic Approach to Business Ethics," ('Yönetim Değerleri: İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım') adlı makalesinde, çalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının, kurumsal etik programının temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor.

14

2.'Bizim çalışanlarımız ahlaklıdır; iş etiğine ihtiyacımız yok' Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında, her gün karşımıza çıkacak cinsten sorunlar bulunuyor: Farklı çıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan çatışmalar, alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların, şirket hissedarlarının çıkarlarını etkilemesi. Bütün bu çelişkilerin aşılmasında, iş etiği kurallarının yol gösterici olması gerekiyor.

3.'İş etiği 'iyi yöneticilerin', 'kötü amaçlı yöneticileri' engellemesini amaç edinir' Her zaman değil. İyi yöneticiler de, özellikle kriz ve değişim dönemlerinde etik olmayan kararlar alabilirler. İş etiği, şirketteki bütün yöneticilerin etik kararlar alma konusunda birbirine yardım etmesini öngörür.

4.'İş etiği yeni moda olan bir kavramdır, yakında unutulur' Yanlış. İş etiği üzerine bilinen ilk yazı, bundan 2 bin yıl önce Romalı yönetici Cicero tarafından yazılmıştı. İş etiğinin son dönemde gündeme gelmesi, büyük oranda Toplam Kalite Yönetimi'nin, toplumsal memnuniyeti gündeme getirmesinden kaynaklanıyor.

5.'İş etiği yönetilemez' İş etiği dolaylı bir şekilde yönetilir. Örneğin, şirket kurucusunun ve mevcut genel müdürün davranışları, şirket çalışanlarının etik değerleri üzerinde belirleyici bir öneme sahiptir. Aynı şekilde, stratejik öncelikler de (Kar maksimizasyonu, pazar payını artırmak, maliyetleri düşürmek vs.) şirketin etik değerleri üzerinde etki yapar. Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar, genellikle çalışanların etik değerlerini derinden etkiler.

15

HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI Yayın Tarihi: 01.02.1999(*) Kendilerini her zaman dünya hekimliğinin bir parçası olarak gören; Türkiye Cumhuriyeti toprakları üzerinde ulusal, evrensel ve çağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip bulunan, hekimlik mesleğinin, içinde yer aldığı toplumsal ve kültürel koşullardan soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu ülkenin hekimleri; dünyadaki ve Türkiye'deki toplumsal ve bilimsel değişimler göz önünde bulundurularak ve çeşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği Kuralları'na bağlılıklarını bildirmekle, insana insan olarak hizmet etmenin yüce onurunu taşırlar.

BİRİNCİ BÖLÜM (Amaç, Kapsam ve Tanımlar) Amaç Madde 1-Bu kuralların amacı, hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir.

Kapsam Madde 2-Türkiye'de hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tüm hekimler bu kurallar kapsamındadır.

Dayanak Madde 3-Bu kurallar bütünü 6023 sayılı yasanın 59/g maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar Madde 4-Bu metinde geçen; a)Bakanlık deyimi; Sağlık Bakanlığı'nı b)Hekim deyimi; tıp doktorlarını, c)Hekim örgütü deyimi; Türk Tabipleri Birliği'ni ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM (Genel Kural ve İlkeler) Hekimin Görev ve Ödevleri Madde 5-Hekimin öncelikli görevi, hastalıkları önlemeye ve bilimsel gerekleri yerine getirerek hastaları iyileştirmeye çalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır.

Meslek uygulaması sırasında insan onurunu gözetmesi de, hekimin öncelikli ödevidir.

Hekim, bu yükümlülüklerini yerine getirebilmek için, gelişmeleri yakından izler.

16

Etik İlkeler Madde 6-Görevlerini yerine getirirken, hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik ilkeleri yararlılık, zarar vermeme, adalet ve özerklik ilkeleridir.

Hekimin Yansızlığı Madde 7-Hekim görevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal görüş, sosyal durum, dini inanç, milliyet, etnik köken, ırk, cinsiyet, yaş, toplumsal ve ekonomik durum ve benzeri farklılıkları gözetmeksizin yerine getirmekle yükümlüdür.

Vicdani ve Mesleki Kanı Madde 8-Hekim, mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine göre hareket eder.

Sır Saklama Yükümlülüğü Madde 9-Hekim, hastasından mesleğini uygularken öğrendiği sırları açıklayamaz.

Hastanın ölmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi, hekimin bu yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da öteki insanların yaşamını tehlikeye sokması durumunda, hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla, hekim bu sırrı saklamakla yükümlü değildir.

Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor düzenlemesi de, meslek sırrının açıklanması anlamına gelmez.

Hekim, tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye çağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu ileri sürerek bu görevlerinden çekilebilir.

Acil Yardım Madde 10-Hekim, görevi ve uzmanlığı ne olursa olsun, gerekli tıbbi girişimlerin yapılamadığı acil durumlarda, ilk yardımda bulunur.

Ticari Amaç ve Reklam Yasağı Madde 11-Hekim, mesleğini uygularken reklam yapamaz, ticari reklamlara araç olamaz, çalışmalarına ticari bir görünüm veremez; insanları yanıltıcı, paniğe düşürücü, yanlış yönlendirici, meslektaşlar arasında haksız rekabete yol açıcı davranışlarda bulunamaz.

Hekim, yayın araçlarıyla yapacağı duyurularda varsa, Tababet Uzmanlık Tüzüğü'ne göre kabul edilmiş olan uzmanlık alanını, çalışma gün ve saatlerini bildirebilir. Tabela ve benzeri tanıtım araçlarının biçim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır.

Meşru ve Yasak Yöntemler Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken, bilimsel ve çağdaş tanı ve tedavi yöntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini göz önünde bulundurur; hastalarının tanı ve tedavisinde bilimsel olmayan yöntemleri uygulayamaz. Hekim, gerekli bilimsel

17

aşamalardan geçip ruhsatlandırılmamış kimyasal, farmakolojik, biyolojik maddeleri ilaç olarak kullanamaz.

Hekimliğin Kötü Uygulanması (Malpractice) Madde 13-Bilgisizlik, deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar görmesi "hekimliğin kötü uygulaması" anlamına gelir.

Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı Madde 14-Hekim öteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi çıkar karşılığı hasta gönderemez. Hekim, hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz.

Endüstri ile İlişkilerde Çıkar Sağlama Yasağı Madde 15-Hekimler endüstri kuruluşları ile hiçbir çıkar ilişkisi kuramazlar. Bilimsel araştırmalar ve eğitime yönelik ilişkiler ise, şeffaf ve kurumsal olmalıdır. Bu ilişkilerde Türk Tabipleri Birliği'nin hazırladığı "Hekim ve İlaç Tanıtım İlkeleri" geçerlidir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM (Hekimler Arası İlişkiler) Meslektaşlar Arasında Saygı Madde 16-Hekim, kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan öteki meslek mensupları ile iyi ilişkiler kurar, meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka üyesine karşı küçük düşürücü davranışlarda bulunamaz.

Mesleki Dayanışma Madde 17-Hekim, meslektaşlarını mesleki yönden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı korur.

Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı Madde 18-Hekim tıbbi görevlerini yerine getirirken, gecikmenin hasta yaşamını tehdit edebileceği zorunlu durumlar dışında özel bilgi, beceri gerektiren bir girişimde bulunamaz.

Danışım(Konsültasyon) ve Ekip Çalışması Madde 19-Danışım ve ekip çalışması sürecinin düzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı olarak yaşama geçirilebilmesi için; a)Hasta izlemi sırasında, değişik uzmanlık alanlarının görüş ve uygulamalarına gereksinim doğduğunda, tedaviyi yürüten hekim durumu hasta ve/veya yakınlarına bildirmelidir.

Konsültasyonu hastanın tedaviyi yürüten hekimi yazılı olarak ister. Yazılı istemde hastanın özellikleri, konsültasyon isteğinin nedenleri açık ve anlaşılır biçimde belirtilir. b)Konsültasyon sürecinde konsültan hekim de, hastanın sürekli hekimi gibi hastadan sorumludur.

18

c)Konsültan hekim, alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır. d)Konsültasyon sonucunda, konsültasyonun gerekçesi ve sonuçları, açık ve anlaşılır biçimde bir tutanak ile belgelenir. e)Konsültasyonun sonuçlarından hastalar da yeterli ölçüde bilgilendirilir. f)Konsültasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yürüten hekimi ile konsültan hekimin görüş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsültan hekimin önerilerini kabul ederse, hastanın tedaviyi yürüten hekimi tedaviyi bırakabilir. g)Konsültasyon istenen hekim davete uymak zorundadır.

Odaya Bildirme Yükümlülüğü Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir anlaşmazlığa düştüğünde ya da tıp etiği açısından yanlış davranan bir meslektaşının bu davranışını kasıtlı bir biçimde sürdürmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili bildirimde bulunur.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM (Hekim-Hasta İlişkileri) Hasta Haklarına Saygı Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken; bilgilenme hakkı, aydınlatılmış onam hakkı, tedaviyi kabul ya da red hakkı , vb. hasta haklarına saygı göstermek zorundadır.

Hekim Seçme Özgürlüğü Madde 22-Hasta, mevzuatın belirlediği kurallara, tıbbi uygulamanın özelliklerine ve kurumun koşullarına göre hekimini seçmekte özgürdür.

Muayenesiz Tedavi Yasağı Madde 23-Hekim, acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında, hastasını bizzat muayene etmeden tedavisine başlayamaz.

Hasta Üzerindeki Etkinin Kullanımı Madde 24-Hekim hasta üzerindeki etkisini tıbbi amaçlar dışında kullanamaz.

Tedaviyi Üstlenmeme veya Yarıda Bırakma Madde 25-Hekim, ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda, hastanın bakımını ve tedavisini üstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir. Yukarıdaki koşullarda tedaviyi bırakacak hekim, bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye düşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka olanaklar konusunda bilgilendirir. İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz.

19

Hekim, tedaviyi üstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tüm bilgileri aktarmakla yükümlüdür.

Aydınlatılmış Onam Madde 26-Hekim hastasını, hastanın sağlık durumu ve konulan tanı, önerilen tedavi yönteminin türü, başarı şansı ve süresi, tedavi yönteminin hastanın sağlığı için taşıdığı riskler, verilen ilaçların kullanılışı ve olası yan etkileri, hastanın önerilen tedaviyi kabul etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuçlar, olası tedavi seçenekleri ve riskleri konularında aydınlatır. Yapılacak aydınlatma hastanın kültürel, toplumsal ve ruhsal durumuna özen gösteren bir uygunlukta olmalıdır. Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek biçimde verilmelidir. Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri, hasta kendisi belirler.

Sağlıkla ilgili her türlü girişim, kişinin özgür ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir. Alınan onam, baskı, tehdit, eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geçersizdir.

Acil durumlar ile, hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır. Hekim temsilcinin izin vermemesinin kötü niyete dayandığını düşünüyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit ediyorsa, durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır. Bunun mümkün olmaması durumunda, hekim başka bir meslektaşına danışmaya çalışır ya da yalnızca yaşamı kurtarmaya yönelik girişimlerde bulunur. Acil durumlarda müdahale etmek hekimin takdirindedir. Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği için hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır.

Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir.

Bilgilendirilmeme Hakkı Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse, hekimin bilgi vermesi gerekmez. Ailenin haberdar edilmesi hastayla görüş birliğine varılarak yapılmalıdır. Bilinçsiz durumdaki hastalar için, yakınlarının bilgilendirilip bilgilendirilmemesine hekim karar verir.

Terminal Hastalara Yardım Madde 28-Hekim, terminal dönemdeki hastalara her türlü insani yardımı yapmaya, insan onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve çekilen acıyı olabildiğince azaltmaya çalışır. Ücret Madde 29-Hasta ücret konusunda önceden hekimden bilgi alabilir. Hekim, tüm muayene, tetkik, tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek örgütünün belirlediği taban ücretin altında bir ücret alamaz. Hekimin, meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla yükümlü olduklarından muayene ve tedavi için -masraflar dışında- ücret almaması uygundur.

20

Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı Madde 30-Hekim, hastasının parasal durumu ne olursa olsun, kesin zorunluluk olmadıkça pahalı ilaçlar ve yöntemler öneremez, hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez.

Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir özeti ile bilgi ve belgelerin örnekleri, isteği durumunda hastaya verilir. Hekim, yasal zorunluluk olmadıkça, bu bilgileri başkasına veremez. Hekim, hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla, bu bilgileri dosya üzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir.

Rapor Düzenleme Madde 32-Hekim, bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli gördüğünde hastalıkla ilgili rapor verir. Bu raporda tıbbi gerekçelere bağlı olarak istirahat, tedavi şekli, diyet, çalışma koşulları gibi hasta için gerekli geçici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin önerileri bulunur.

BEŞİNCİ BÖLÜM (Hekim ve İnsan Hakları) Uluslararası Sözleşmelere Uyma Zorunluluğu Madde 33-Her hekim, başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak üzere tüm insan hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yükümlüdür. İşkenceye Yardım Yasağı Madde 34-Hekim, tıbbi bilgi ve becerisiyle, işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz, yardımcı olamaz, gerçeğe aykırı rapor düzenleyemez. İşkence iddiası olan olgularla karşılaşan hekim, mesleki bilgi ve becerilerini gerçeğin ortaya çıkarılması için kullanır.

Tutuklu ve Hükümlülere Verilecek Tıbbi Yardım Madde 35-Tutuklu ve hükümlülerin muayenesi de öteki hastalarınki gibi, kişilik haklarına saygılı, hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları korunur. Hekimin, bu koşulların sağlanması için ilgililerden istekte bulunma hakkı ve sorumluluğu vardır. Muayene sonucu düzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı, soyadı, diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur. Belge ve raporun bir örneği kişiye verilir. Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise, hekim bu durumu en kısa zamanda meslek örgütüne bildirir.

Tutuklu ve Hükümlülerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi Madde 36-Hekim, muayene ve tedavi olanaklarını bilinçli olarak reddeden tutuklu ve hükümlülere bu davranışlarının sonuçlarının neler olabileceğini açıklar. Zorla muayene ve tedavi yolunu deneyemez, öneremez.

21

Ölüm Cezasına Etkin Katılım Yasağı Madde 37-Hekim, hiçbir zaman ölüm cezasının infazında bulunamaz, infaza yardımcı olamaz, ölüm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez.

Olağanüstü Durumlar ve Savaş Madde 38-Hekim, olağanüstü durumlar ve savaşta, evrensel nitelikteki tıbbi etik kurallarını yansızlıkla uygular. Hasta ve yaralı sayısının çokluğu nedeniyle, herkese gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda, hekim, tedavi olasılığı yüksek olan ağır olgulara öncelik verir.

Cinsel İlişki Muayeneleri Madde 39-Hekim, savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz. Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse, veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkça cinsel ilişki muayenesi yapamaz.

ALTINCI BÖLÜM (Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği) İnsan Üzerinde Araştırma Madde 40-İnsan üzerinde yapılacak klinik, deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar, gerek ilaç gerek cerrahi yöntem araştırmaları olsun, bilimsel bilgi birikimine katkıda bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geçmek koşuluyla yapılır. İnsan üzerinde yapılan tüm araştırmalar, bilimsel ve mesleki yönden yeterli ve yetkin kişiler tarafından yürütülür. Araştırmanın sorumluluğu tümüyle araştırmacıya aittir.

Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı Madde 41-İnsan üzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı, yöntemleri, beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında, deneğin anlayabileceği dilde ve biçimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur. Deneğe, çalışma başladıktan sonra isterse araştırmaya katılmaktan vazgeçebileceği ve onamını geri alabileceği, ancak bu nedenle daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır. Bilgilendirme sonrasında deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir.

Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra, deneğin yazılı onamı alınır.

Bu onam, deneğin özgür iradesine dayanmalıdır.

Reşit ve Mümeyyiz Olmayanların Durumu Madde 42-Reşit ve/veya mümeyyiz olmayan kişiler yönünden veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı gerekir.

22

Deneğin Korunması Madde 43-İnsan üzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı, bedensel ve zihinsel bütünlüğü ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel çıkarların üzerinde tutulur.

Deneğin özel yaşamına saygı gösterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır. Bilimsel araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaçlı sunuşlarda deneğin kimliği gizli tutulur.

Bir tıbbi araştırmada, beklenen katkı ne olursa olsun, denek için ciddi bir tehlike şüphesi doğduğunda araştırma durdurulur.

Araştırmanın giderleri deneğe, yakınlarına ya da sosyal güvenlik kurumuna yansıtılamaz.

Yayın Etiği Madde 44-Hekim, araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel gerçekleri yansıtmalıdır. Çalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz.

Kaynak göstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler, olgular ve yazılı eserler kullanılamaz.

YEDİNCİ BÖLÜM (Çeşitli Hükümler) Hüküm Bulunmayan Durumlar Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında, hekim, genel etik ilkelere, ulusal düzenlemelere, uluslararası düzeydeki bildirge ve sözleşme hükümlerine uyar.

Disiplin Kovuşturması Madde 46-Hekimler bu kurallar bütünü hükümlerine aykırı davranışlarda bulunduklarında, 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Yasası'na göre tabip odaları yönetim kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler. Hekimlerin disiplin soruşturmasına uğraması, haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir.

Yürürlük Madde 47-Bu kurallar bütünü Türk Tabipleri Birliği Büyük Kongresi'nde kabul edilip, Türk Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yürürlüğe girer ve Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yürütülür. (*) TTB 47. Büyük Kongresi'nde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir.

23

TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok,

No:114/9 Balgat/Çankaya/ANKARA Tel : 0 312 473 43 47 Tel-2 : 0 312 473 43 48 Fax : 0 312 473 43 59

24