OP BEZOEK BIJ GEPENSIONEERDE
BASTlAAN DE GROOTE Hoewel hij al 72 is, moet de heer de Groote iemand zijn die het nog erg druk heeft. Die indruk kregen we toen hij ons op een morgen in alle vroegte opbelde om te zeggen dat hij ons op donderdag 15 februari j.l. kon ontvangen en 'zijn best zou doen om zich die namiddag vrij te maken'. Toen we dat hoorden dachten we meteen 'dat wordt weer 'n interessant bezoek. Dat is beslist iemand die veel te vertellen heeft'. Daarom reden we dan ook op woensdagmiddag 21 februari ~ in verband met ziekte van de fotograaf was ons bezoek een week uitgesteld ~ vol goede moed naar Zaamslag. Het nieuwe wegencomplex in de driehoek Terneuzen-Slulskil-Zaamslaq heeft o.a. de afstand tussen twee laatstgenoemde plaatsen, drastisch verkort. In minder dan 10 minuten stonden we voor de woning van onze gepensioneerde, in de Axelsestraat te Zaamslag. Een wel klein, maar toch gezellige woning (groot genoeg voor twee bejaarde mensen) langs de brede en drukke invalsweq vanuit Axel. die uitkomt op de Terneuzensestraat. bijna tegenover het café 'Het Wapen van Zeeland', waar zoals we later van zijn vrouw vernamen, de heer de Groote zeker niet onbekend is. Niettegenstaande regen en wind, stond Bas (zo noemt men onze gepensioneerde) ons buiten aan de voordeur op te wachten, wat wel betekende dat hij ons bezoek op prijs stelde. Enthousiast bracht hij ons in 'de woonkamer waar, tot onze grote verrassing, niet alleen zijn vrouw, maar ook 'n dochter, 'n zoon en een 16-jarige kleinzoon ons verwelkomden. Wat we vermoed hadden kwam uit: Bas de Groote hád wat te zeggen en hij kán praten! Zo goed zelfs, dat we - nauwelijks in de kamer ~ bijna bedolven werden onder een lawine van woorden, het logisch verloop van ons gesprek ernstig in 't gedrang kwam. Zelfs zijn vrouw kreeg tijdens het gehele gesprek nauwelijks kans iets te zeggen. Helemaal onvoorbereid hierop waren we echter niet, want op de fabriek, waar ze Bas nog niet vergeten zijn, had er meer dan een gezegd: 'Zo, moet je naar Bas de Groote, neem dan maar genoeg papier mee, want die kan praten als Brugman l'
Ons echtpaar met één van hun zoons. 'n kleinzoon en 'n dochter uit Axel
Het allereerste dat Bas ons vroeg was hoe het met mevrouw van der Sluis ging. En omdat we hiervoor niet direct een redelijke verklaring konden vinden, ->
20 ~
-------------------------------------------------------------------
verduidelijkte de heer van der Sluis dat onze gepensioneerde, toen hij nog op de cokes werkte, de loffelijke gewoonte had zo nu en dan bij hem thuis groenten uit eigen tuin te brengen. Een kleine attentie vanwege Bas, meer niet! Direct daarop trachtte hij ons ervan te overtuigen dat hij de Cokesfabriek nog niet vergeten was, dat hij er altijd graag- had gewerkt en dat het eerste wat hij elke morgen deed als hij naar buiten stapte was: kijken in de verte, richting Sluiskil. na~t van de fabriek, dat bij helder weer, vanuit Zaamslag duidelijk zichtbaar is. Na deze- overrompelende inleiding tot ons gesprek, vroegen we Bas ons even tijd te gunnen voor het overhandigen van 'n geschenk dat de Directie voor mevrouw de Groote en voor hem had meegegeven, en daarna te willen beginnen met het begin, n.1. zijn geboorte. Onze nog kwieke gepensioneerde werd op 15 januari 1895 te Axel geboren en om precies te zijn in een wel heel klein huisje aan de Oude Dijk aldaar. Een woninkje dat nauwelijks deze naam verdiende en dat qua grootte en uitzicht in die tijd zeker geen zeldzaamheid was. 'En schrik niet', zei Bas, 'in dat huisje hebben we met z'n zeventien en gewoond: mijn ouders en vijftien kinderen. Hoe dat kon, begrijp ik nu zelf niet meer. We kwamen soms wel voor rare situaties te staan, zo b.v. in de winter. We sliepen als kinderen bijna met z'n allen op de zolder onder de pannen, en ik weet nog goed, dat we in de winter meer dan eens wakker zijn geworden met een laag poedersneeuw op ons bed. Maar dat gebeurde niet alleen bij Bas, want van oudere mensen die we kennen hebben we een dergelijk verhaal over ondergesneeuwde zolders meer dan eens gehoord.
Proeven van de tractatie
Het geboortehuis
van de Directeur
van Bas in de Oude Wijk te Axel
De kleine Bas ging tot zijn negende jaar naar de Openbare School te Axel. Daarna was pa de Groote van oordeel dat het welletjes was en dat zijn zoon Bas de leeftijd had bereikt waarop men in staat moet zijn iets bij te verdienen ter verlichting van de huishoudelijke lasten. En hiertoe was er in die dagen voor jongetjes van 9 jaar maar ĂŠĂŠn mogelijkheid: n.1. koeienwachten bij een boer in de omgeving. Zo werd Bas als koeienjongen geplaatst bij boer van Dixhoorn aan de Buthdijk te Axel. Hier is hij maar een jaar gebleven, want ook het eenvoudigste boerenwerk biedt mogelijkheden tot promotie: Bas, die toen al een pienter ventje bleek te zijn, werd aangesteld als paardenknecht bij Piet de Feijter, die daar ook ergens in de buurt woonde. Blijkbaar heeft Bas het bij deze boer naar z'n zin gehad, want hij heeft het er zo wat elf jaar uitgehouden, om tenslotte op Z'l-jariqe leeftijd (dat was in 1916) de boerenstiel tijdelijk vaarwel te zeggen. Zo te horen, rekent Bas die jaren bij de boer tot de mooiste van zijn leven, en zelfs nu nog, raakt hij opgewonden als hij erover vertelt. 'Het was 'n gezond en afwisselend werk', zei hij, 'het is natuurlijk niet bij paardenknecht gebleven, want later heb ik al het werk gedaan dat zo al op 'n boerderij
~ 21
komt kijken, van melken tot ploegen. Maar ik kan toch niet zeggen dat het 'n zwaar leven is. Wel vroeg uit de veren. In de zomer stonden we soms' alom 4 uur op het veld. Meestal waren we om 6 uur klaar en dan maar vroeg naar bed, want in die tijd bestond er nog geen televisie' . Intussen had Bas in 1913 kennis gemaakt met Pieternella van Drongden uit Zaamslag, 'n meisje dat bijzonder in z'n smaak viel. Hun vrijage heeft dan ook niet lang geduurd, want vijf maanden na die eerste ontmoeting vestigden zij zich Twee ontroerende foto's: de ouders van mevr. van Drongeten reeds als gehuwd paar aan de in een klederdracht uit lang voorbije tijden Buitenweg te Axel, waar ze tot in 1924 hebben gewoond. Dat was zowat 11 jaar en men zou haast gaan denken dat het getal 11 in het leven van onze gepensioneerde een magisch cijfer is geweest. Temeer omdat hij ook tijdens de oorlog 1914-1918 bijna 11 maanden soldaat was, n.l. van 17 januari tot 27 november 1918. Hoewel ingedeeld bij de Grenadiers te Ol den broek heeft Bas toch het grootste gedeelte van zijn mobilisatietijd doorgebracht in Den Haag en Omstreken (Westland). 'En zie je hier dat lidteken op m'n hoofd', zei Bas, 'dat is nog '0 souvenir uit m'n soldatentijd. Opgelopen tijdens 'n patrouilletocht in Rotterdam, waar ze ons naar toe hadden gezonden in verband met de Troelstra-betogingen. Op 'n gegeven moment gooide een al te kordaat vrouwmens vanuit haar slaapkamerraam een ketel kokend water over m'n hoofd. En of je 't gelooft of niet, daar kan zelfs het hoofd van 'n zeeuw, hoe taai ook, niet tegen'. Na het volbrengen van zijn dienstplicht keerde onze gepensioneerde terug naar Axel bij zijn vrouwen ging in 't vlas werken, eerst bij Piet Buyze, later bij boer de Ruijter in Axel, waar hij ook nog een poosje zijn vroegere beroep van boerenknecht heeft uitgeoefend tot op de dag dat hij in dienst kwam van de Cokesfabriek : dat was op 14 april 1922, het jaar dat ons bedrijf weer op gang kwam na de eerste wereldoorlog. En daarmee had Bas dan voorgoed het boerenleven de rug toegekeerd. Maar echt spijt heeft hij daar nooit over gehad. Eens op ons bedrijf. werd hij tewerk gesteld aan de Laveurs, onder de leiding van wijlen dhr J. Erauw, in die tijd de grapjas van de fabriek en 'n graag geziene figuur. 'Het was plezierig werken met die man', zei Bas, 'en meer dan eens ben ik de dupe geweest van 'n plagerijtje dat hij had uitgedacht. Ook zijn vrouw heb ik goed gekend, die kon zo lekker Bels praten'. En terwijl Bas drie jaar lang dag in dag uit aan de laveurs stond, was zijn echtgenote tot de conclusie 22 _
Aandachtig luisterend naar hun doch/er uit Axel. In de spiegel de zoon van naast de deur
gekomen dat ze het in Axel niet langer kon uithouden. Ze kreeg heimwee naar Zaamslag en zocht naar 'n gegronde reden om haar man ervan te overtuigen dat het de hoogste tijd was om Axel te verlaten. Het huis waarin ze woonden was wel zo slecht geworden, beweerde ze, dat het niet langer verantwoord was er in te blijven wonen. En zo volgde Bas in 1924 en niet zonder tegenzin, zijn vrouwen vijf kinderen (3 jongens en 2 meisjes) naar Zaamslag. 'Wie eens in Zaamslag heeft gewoond: verduidelijkte mevrouw de Groote, 'kan het moeilijk ergens anders wennen'. Wat prompt beaamd werd door de aanwezige zoon Hendrik, die ook in Zaamslag woont (naast zijn ouders) en die, volgens hij beweerde, het nergens anders zou uithouden. Hij is er lid van de plaatselijke muziekvereniging en werkt op de N.S.M. te Sluiskil als 'chef de poste'. In Zaamslag heeft Bas in verscheidene huizen gewoond, maar tenslotte is hij toch tot rust gekomen op no. 74 in de Axelsestraat. En hier hoopt hij nog vele jaren te kunnen blijven. Wat we graag geloven, want het is een echt gezellig huisje waar ons echtpaar in woont. Een kleine, warme voorkamer met 'n heel groot raam, waardoor men een royaal uitzicht heeft op de brede verkeersweg naar Axel en ook de zon volop naar binnen kan schijnen. In dit kamertje zit mevrouw de Groote, in qezelschap van haar kanarie, soms uren lang te breien en 's avonds te wachten op haar echtgenoot. die, Met de kanarie in het voorkamertje aan de straat. volgens haar zeggen, nogal onrustig waar~mevrouw de Oroote graag vertoeft. van aard is en altijd wel 'n reden vindt om er tussen uit te trekken. Hier staat ook de televisie, waar mevrouw de Groote graag naar kijkt, in tegenstelling tot haar man, die ronduit beweert hiervoor meestal geen tijd te hebben. Achter deze voorkamer bevindt zich een iets grotere woonkamer, waar jammer genoeg nooit de zon in komt. Wel kan men er volop genieten van een schoon uitzicht op de wijde polders rond Zaamslag, die met de loop der seizoenen steeds een ander aanzien bieden. 'As 't nie diesig is', beweerde mevr. de Groote, 'kan men vanuit deze kamer zelfs de toren van Hulst zien en 's avonds de grote gasvlam van 'n fabriek die vlak bij Antwerpen Een waardevol document: de herinneringsplaatvan de luchtbeschermingsdienst Zaamslag (waarvan Bas in de tlVeede wereldoorlog lid lVas) dat ons echtpaar staat'. En dat moet best kunnen, heeft gekregen ter gelegenheid van hun 30-jarig huwelijksfeest. dachten we, als we zo eens naar buiten keken. Maar keren we terug tot Bas en z'n verdere activiteiten op de Cokesfabriek. Na drie jaar in de schaduw van de Laveurs te hebben doorgebracht kwam voor Bas plotseling de kans om op ons bedrijf iets anders te beginnen. Dat ging zo: in de Centrale werd iemand afgedankt __ 28
Als smeerder in de oude centrale
Als machinist
in de na-oorlogse
centrale met L. Taulaar
en men zocht een plaatsvervanger, Onze gepensioneerde die wel zin had in dat baantje trok zijn stoute schoenen aan, stapte naar de heer Wils (destijds chef van het Atelier) en vroeg of hij misschien in de plaats kon komen van die man die ontslagen was. De heer Wils beloofde hem er met de toenmalige directeur, de heer Dehalu over te spreken en tot groot genoegen van Bas kwam het in orde. En zo gebeurde het dat Bas in de Centrale terecht kwam en er is gebleven tot op 31 december 1953 als smeerder en daarna officieel als machinist tot op de dag van zijn pensionering: 30 januari 1960. De laatste jaren echter voor hij de fabriek verliet heeft hij ook nog dienst gedaan bij de "Turbo-Extracteurs' (gaszuigers). En hoe krijgshaftig hij tegenover deze machines stond laat nevenstaande foto duidelijk zien.
Begin /960 vlak voor zijn pensionering extracteurs.
feiten te memoreren, hecht.
waaraan
Hiermee was dan zijn carrière in de industriële (om het maar eens deftig te zeggen) afgesloten. alvorens dieper in te gaan op het leven van Bas als gepensioneerde, dienen wij uit bij de zijn fabriekstijd nog een drietal Bas blijkbaar groot belang
'Schrijf eerst en vooral maar: zei hij, 'dat ik op de fabriek mijn plezierigste dag gehad heb toen Prinses Beatrix werd geboren. Dat was op 31 januari 1938. Die datum zal ik nooit vergeten want ik heb toen zeven minuten lang de sirene zo hard doen loeien dat horen 24 __
Per fiet« op 'veg naar de [abriek
sector Maar
en zien verging. (Mensen met een goed geheugen weten nu nog te vertellen dat de lange Brakman van onze administratieve diensten hem toen ook een oranjemuts heeft willen opzetten, maar dat is niet gelukt.) Verder, dat ik al die 37 jaar dat ik op de fabriek heb gewerkt. altijd met de fiets naar m'n werk ben gegaan. winter en zomer, bij tij en ontij. Zoiets kan nu niet meer. Het gaat allemaal per auto of brommer. Wij in onze tijd hadden het niet zo gemakkelijk; maar ik heb er geen spijt van want het heeft me fit gehouden en daar profiteer ik nu nog van. En tenslotte dat ik zelfs de kans heb gezien vader te worden van een tweeling van het mannelijk geslacht. Dat was in 1927 toen ik al 'n hele tijd op de fabriek werkte en we in Zaamslag woonden. We waren al niet zo jong meer en eerlijk gezegd. ik schrok er zelf van. Het kwam denk ik, omdat ik in die tijd nog veel thuis zat en op de fabriek in de buurt van de sulfaat werkte. Dat is wel kunstmest voor planten, maar misschien werkt het ook op mensen. Wie zal hetzeggen! Die tweeling is in elk geval m'n laatste stunt geweest. Het zijn flinke jongens geworden, waarvan er een hiernaast ons woont en een in Middelburg en ze zijn ook allebei getrouwd. En zo kwam het dat ons echtpaar in totaal zeven kinderen heeft gehad Bas met huisgezin in 1930 (00 de voorgrond de tweeling) waarvan er nog vijf in leven zijn en twee overleden: een zoontje van drie maanden en een zoon die 42 was toen hij stierf. Vooral ditlaatste verlies heeft hen diep getroffen. Waarna ons gesprek werd onderbroken voor 'n kopje koffie en 'n borrel toe. dit alles met veel charme gepresenteerd door een van hun dochters uit Axel, die getrouwd is met de heer K. Riemens, werkzaam op ons bedrijf als overzetter aan de boten. Zo blijft de Cokesfabriek toch nog in de familie, al is Bas zelf er dan al 'n hele tijd weg.
Even onderbreken
voor
'/1
tkop koffie met gebak
Na dit korte intermezzo, dat voor Bas eigenlijk al te lang had geduurd ~ want hij had nog heel wat te zeggen ~ begon onze gepensioneerde
met brio over zijn leven als gepensioneerde te vertellen. N adat Bas op 30 januari 1960 de fabriek voorgoed had verlaten. heeft hij zowat een jaar lang niks gedaan. "n Kwestie van wennen,' volgens hem, 'want het is een hele verandering als je zo ineens thuis komt te zitten, zonder dat men eigenlijk weet wat te doen met zoveel vrije tijd. En om dag in dag uit te lanterfanten, voelde ik me veel te fit l' Gelukkig voor Bas heeft die overgangsperiode van gedwongen rust niet al te lang geduurd. Op 'n zondagmorgen reed hij naar de kerk en op het aanplakbord stond er iets dat zijn aandacht trok: er werd een concierge gevraagd voor het Verenigingsgebouw ,De Poort' in ~
25
Bas in aktie in 'De Poort'
Zaamslag. Er kwam een man bij hem staan, die zei: 'Bas, dat is nou net iets voor jou.' In de kerk dacht hij er lang over na, en besloot het er maar op te wagen. De woensdagavond daarop trok hij zijn beste kleren aan, zei tegen zijn vrouw die verbaasd opkeek, dat hij er opuitging om nieuwe leden te winnen voor het weekblad 'De Spiegel' en stapte regelrecht naar de voorzitter van de Commissie van Beheer van het verenigingsgebouw in kwestie. Bas legde de man uit dat hij zin had in het baantje, dat hij gepensioneerd was en dus over voldoende vrije tijd beschikte en nog zo vlug was als een haasje. Daarop vroeg de voorzitter hem of hij gezien de leeftijd dat werk nog wel aan zou kunnen. 'Natuurlijk wel,' zei Bas, 'mijn gezondheid is nog uitstekend en vergeet niet, dat ik 37 jaar op de Cokesfabriek heb gewerkt en daarvan heb ik er de helft doorgebracht met poetsen en kuisen'. Er waren twee sollicitanten en het was Bas die, gezien zijn overredingskracht, de voorkeur kreeg. 'En vanaf dat moment' zei mevrouw de Groote zuchtend, 'is hij een echt fuifnummer geworden. Niet dat ik het hem niet gun hoor, want het houdt hem jong en hij moet toch wat om handen hebben, anders is er geen land met hem te bezeilen. Maar steeds dat laat thuiskomen van hem, begint tenslotte toch op een mens z'n zenuwen te werken. Ik kan de avonden niet meer tellen dat ik alleen heb thuisgezeten. En hij is beduveld om naar 'De Poort' te gaan. 't Is of hij het ruikt als er 'n feestje op handen is'. Waarmee Bas graag instemt, want hij geeft grif toe dat hij in het verenigingsgebouw al heel wat plezierige uurtjes heeft meegemaakt. 'Maar troost je, vrouw,' zei hij tegen zijn echtgenote, 'in april stop ik er mee, want ik voel wel dat het me niet meer zo goed afgaat. En dan hou ik je elke avond gezelschap. Het zal wel vreemd zijn, want dan wordt het net of ik voor de tweede keer met pensioen ga en weer opnieuw moet beginnen'. Volgens de echtgenote van onze qepensioneerde zal dat best meevallen want, zoals ze haar man kent, is hij nou niet iemand die er zo maar het bijltje bij neerlegt. Er blijven voor Bas nog vele mogelijkheden open om zijn vrije tijd zoek te maken, en zolang hij goed gezond blijft en nog kan fietsen hoeft mevrouw de Groote echt niet bang te zijn dat hij 'n huismus wordt. Fietsen is zijn lust en zijn leven en als h~t weer het toelaat trekt Bas met z'n karretje de polders in, meestal richting Axel, waar hij eren binnenwipt bij zijn dochters of z'n zoon of hij trekt naar Sluiskil. waar in de Pie+ssenspolderstraat zijn zuster woont. Axel is hij nog steeds 26
40-jarig
tutwelijksfeest
op 18 december 1953
niet vergeten en in Sluiskil kan bij de Cokesfabriek weer eens bekijken, want ook die is nog lang niet uit zijn gedachten. Maar al die bezoekjes duren nooit lang, daar is Bas te onrustig voor. Zelfs bij mij, vertelt zijn zoon van naast de deur, kan bij bet nooit langer dan vijf minuten uithouden. Dat een van hun getrouwde zoons naast ben woont, is voor ons echtpaar een geruststellende ge~ dacbte. Vooral mevrouw de Groote beeft daar al veel genoegen aan beleefd: haar schoondochter is altijd bereid 'n handje toe te steken als dat nodig is. En dat is heel wat prettiger dan beroep te moeten doen op buren of kennissen. 'Maar veel bulp in de huishouding heb ik gelukkig nog niet nodig,' zei mevrouw de Groote, 'en zolang ik het alleen af kan, zou ik niet willen dat zelfs Bas iets in huis doet. Ik heb dan maar liever dat hij de weinige tijd die hij thuis is wat in de tuin scharrelt of andere karweitjes, die voor mij te zwaar zijn, opknapt'. In tegenstelling tot haar echtgenoot, gaat mevrouw de Groote liefst zo weinig mogelijk de deur uit. Zo neemt ons echtpaar dan ook nooit deel aan de jaarlijkse reisjes van de plaatselijke bejaardenbond. Mevr. de Groote kan daar niet zo goed meer tegen en Bas, als gehoorzaam echtgenoot, blijft dan ook maar thuis.
./
Tegast op het huwelijk van 'n kleindochter
(1964)
De buurvrouw komt even 'n schaar lenen. 'n Best mens' zei Bas
Informerend naar zijn eventuele hang tot het bezoeken van café's, moesten we tot onze verbazing horen dat Bas helemaal geen liefhebber is van dat soort etablissementen. 'Wel gaat hij af en toe eens naar 'Het Wapen van Zeeland' hier op de markt in Zaamslag,' onthulde mevrouw de Groote ons, 'maar dat is meer een zakelijke aangelegenheid. Bas helpt de baas van dat café met allerlei karweitjes . Dat is dan ook de enige (?1) reden waarom je hem daar wel- eens kunt vinden J' Wat enigszins begrijpelijk is gezien de activiteiten van onze gepensioneerde in 'De Poort' waar hij zijn dorst bij meer dan een gelegenheid ruimschoots kan lessen l l l Maar op de vraag of na 1 april het cafébezoek van Bas nog zo gering zal zijn, kon op dat m9ment niemand een afdoend antwoord geven. \ Tot slot wilden we nog weten wat voor 'n soort hobby's de heer de Groote er zoal op na houdt. 'Schrijf maar gerust postzegels verzamelen: zei plagend de kleinzoon van naast
~ 27
de deur, 'daar is opa gek op'. Waarop Bas lachend reageerde met te zeggen dat 'De Poort' en fietsen eigenlijk z'n enige hobby's zijn. En zeker geen televisie, want als hij daar toevallig wel eens tijd voor heeft, valt bij toch altijd in slaap. Hiermee was mevrouw de Groote het roerend eens! Dat toestel heeft Bas enkel en alleen voor zijn vrouw gekocht, omdat ze 's avonds zoveel alleen is. Nadat we nog een kopje koffie hadden gedronken, en nog 'n paar foto's hadden gemaakt, was ook deze gezellige namiddag weer voorbij en moesten we tot onze spijt van het echtpaar de Groote afscheid nemen.
Het is weer lente en het wordt ook zomer 1 Voor Bas, die zich mag verheugen in het bezit van 'n nog prima gezondheid, 'n goede vrouwen een talrijk nageslacht (twee en twintig kleinkinderen en acht achterkleinkinderen) breekt nu een goede tijd aan. Wij wensen hem en zijn vrouw nog vele voorspoedige jaren!! R. De Broeck
Radio, televisie .... het ontbreekt de Groote aan niets
het echtpaar
Voor ons vertrek nog vlug 'n kiekje aan de voordeur van no. 74
Foto's J. v. d. Sluis lam. de Groote
Een advocaat
is iemand die twee mannen overhaalt
en dan met hun jasjes
28 ~
wegloopt.
om te vechten,