TZTA August 2019

TZTA August 2019

2

https:www.tzta.ca

TZTA August 2019

3

https:www.tzta.ca

በጽናት ልንጋፈጠው የሚገባ የተረኝነት ስሜት፤ (ጥበበ ሳሙኤል ፈረንጅ)

ስሜት በደል የሚደርስባቸው ሰራተኞች፤ በደላቸውን የሚያሳውቁበት አሰራርም ሊዘረጋ ይገባል። በእኔ እምነት፤ በሚኒስትር ደረጃ፤ በቀጥታ ከላይ ወደታች መተላለፍ ያለበት መልእክት፤ ምንም እንኳን ይህ መንግሥት “የሽግግር መንግሥት” ነው ብለን ብንቀበልም፤ መንግስትነቱ ለሁሉም ኢትዮጵያውያን መሆኑን እና፤ የዘር አድልዎ በምንም መልኩ ተቀባይነት እንደሌለው አስረግጦ የሚነግር መሆን አለበት። የዘር አድልዎ የሚፈጽሙት ላይም አስተማሪ እርምጃ ሊወሰድ ይገባዋል። በዚህ ጉዳይ ላይ፤ የሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ሕግ ማውጣት እና መቀጫውንም ከበድ ማድረግ ይኖርበታል። በተረኝነት ስሜት ተበድለው ከስራ ይሚባረሩ ወይም ሌላ ጉዳት የሚደርስባቸው፤ ካሳ የሚያገኙበት አሰራርም በሕግ ይደንገግ።

ጥበበ ሳሙኤል ፈረንጅ ሃምሌ 26 ቀን 2011 (08/01/2019)

አቶ ጥበበ ሳሙኤል ፈረንጅ

የተረኝነት ስሜት በሰዎች ሕይወት ውስጥ የሚንጸባረቅ፤ ተፈጥሯዊ ስሜት ነው። ይህ የተረኝነት ስሜት፤ እንደ ተጠቃሚው እና እንደ ሁኔታው፤ በጎም፤ አደገኛም ጎን አለው። በብዙ ነገሮች፤ ተራ ጠብቀን የምናደርጋቸው ነገሮች፤ ጥሩ ሥነስርዓት ያስይዙናል። በአስተዳደርም ጉዳይ፤ ወጣቱ ትውልድ፤ ተራውን ተከትሎ የአባቶቹን ሥራ ተርክቦ፤ ሥራቸውን ያሻሽላል ተብሎ ይጠበቃል። የተረኝነት ስሜት ለሃገር እድገት በጎ የሚሆነው፤ ሁሉም፤ በአንድነት የተረኝነት ስሜት ሲሰማው እንጂ፤ የተወሰኑ ሰዎች ብቻ “ተረኛ ነኝ” ስለዚህ እኔ ብቻ የፈለግኩትን የማድረግ መብት አለኝ ሲሉ፤ ሥራቸው አግላይ እና አድሎአዊ ሲሆን አይደለም። ባለፉት በርካታ ዓመታት ኢትዮጵያ ውስጥ በብዙ የህብረተሰባችን ክፍል በተፈጠረ “የተረኝነት ስሜት” አግላይ እና አድሏዊ የሆኑ በርካታ የግፍ ሥራዎች ተሰርተዋል። ከትላንትና የተረኝነት ስሜት ሳንላቀቅ፤ ዛሬም ሌሎች “ተረኝነት” ተሰምቷቸው፤ “ጊዜው የእኔ ነው፤ እኔ ከአንተ በላይ ነኝ” ሲሉ በንግግራቸው ብቻ ሳይሆን፤ በሥራቸውም ይታያል። በተለይ በሃገራችን ገኖ የሚታየው የተረኝነት ስሜት “የእኔ ወገን የሆነ ባለሥልጣን ነው፤ ስለዚህ እኔም የተለየ ሥልጣን አለኝ” ወይም ከባለሥልጣን ጋር ግንኙነት አለኝ ከሚል ስሜት ይመነጫል። ሰዎች እንዲህ ዓይነት የተረኝነት ስሜት የሚሰማቸው፤ መንግሥት፤ ወይም ገዢ ፓርቲ ስለሚያበረታታቸው ብቻ ሳይሆን፤ ብዙውን ጊዜ፤ በራሳቸው የግል ፍላጎት እና ስግብግብነት ነው። በእርግጥ መንግሥት እና የመንግስት ባለሥልጣናት፤ በሚሰሩት እና በሚናገሩት ነገር “የተወሰነውን የኅብረተሰብ ክፍል” የተረኝነት ስሜት ካንፀባረቁ፤ ተረኛ ነን ለሚሉ ጽንፈኛ ሃይሎች ያልተጠበቀ አደገኛ ጉልበት ይሰጣሉ። እንዲህ ዓይነት አደገኛ የተረኝነትን ስሜት እንዳያንሰራራ፤ መንግስት እና ባለሥልጣናት፤ ለሚናገሩትም ነገር ይሁን ለሚሰሩት ስራ፤ ጥንቃቄ መውሰድ አለባቸው፤ ይህ ብቻ ሳይሆን፤ በተረኝነት ስሜት፤ ለሚሰራ አድሎዋዊም ሆነ አግላይ ድርጊቶች፤ ድርጊቱን በሚፈፀም ግለሰብም ይሁን ቡድን ላይ የሚያስቀጣ ሕግ ሊኖር ይገባል። ከዚህ በተጨማሪ፤፤ መንግሥት ዜጎችን በማስተማር እና፤ በተረኝነት ስሜት ሕግ ሲጥሱ፤ እርምጃ በመውሰድ፤ ዜጎችን ሊያስተምር እና አቅጣጫ ሊያሲዝ ይገባል። ይህ የተረኝነት ስሜት፤ ለኢትዮጵያ ብቻ የተለየ አይደለም። ቢያንስ ላለፉት 10 ዓመታት በአሜሪካን ሃገር ሳይቀር፤ ያይነው ስሜት ነው። የተረኝነት ስሜት፤ ሰዎች በማወቅም፤ ባለማወቅም፤ የግል ጥቅማቸውን ለማሳካት የሚጠቀሙበት እኩይ ዘዴ በመሆኑ፤ መንግስት፤ ገዥው ፓርቲ፤ እና ተቋማት፤ ደጋፊዎቻቸውን በመምከር እና በማስተማር

መሪ ሚና መጫወት ቢኖርባቸውም፤ እያንዳንዱ ዜጋም፤ ይህን የተረኝነት ስሜት፤ በሚችለው መንገድ ማስተማር እና በጽናትም መጋፈጥ ይኖርበታል። እንደ አውሮፓ አቆጣጠር፤ በ1996 ዓ.ም. ለመጀመርያ ጊዜ ወደ ኢትዮጵያ ስመለስ፤ በበርካታ ሰዎች ላይ የናጠጠ የተረኝነት ስሜት አይቻለሁ። ወቅቱ በሕወሃት የሚመራው ኢሕአዲግ ሥልጣን ከጨበጠ አምስት አመትን ያስቆጠረበት ከመሆኑም በላይ፤ ከሻዕቢያ ጋር እጅና ጓንት ሆኖ ይሰራበት የነበር ወቅት ስለነበር፤ ብዙው “የትግርኛ ተናጋሪው ኅብረተሰብ”፤“የተረኝነት” ስሜቱ ብዙዎችን እንዳሳዘነ አስተውያለሁ። በወቅቱም ከአንድ ዘመዴ ጋር በነበረኝ ውይይት ባለጠበኩት ሁኔታ “አሁን እኮ ጊዜው የትግሬ ነው” ሲል ውስጤን የተሰማኝ ስሜት የሚሰቀጥጥ ነበር። ዘመዴንም ሁለተኛ እንዲህ ዓይነት ነገር እንዳያስብ እና፤ በእንዲህ ዓይነት ስሜት እንዳይነዳ መከርኩት፤ “መንግሥት ይመጣል፤ መንግሥት ይሄዳል፤ ነገ ከዚሁ ሕዝብ ጋር ነው መልስህ የምትኖረው”፤ በሚልም ገሰጽኩት፤ እግዚአብሔር ይስጠው፤ ተግሳፄን ተቀብሎ፤ ሌሎችንም ይመክር ነበር። ይህን ያነሳሁት፤ አንዳንድ ሰው ካለማወቅ እና በግብዝነት፤ ወይም ወደ ነፈሰበት በሚነፍስ ስሜት፤ በተረኝነት ስሜት ሃገርን እና ሕዝብን የሚጎዳ ሥራ ሊሰራ እንደሚችል ለመጠቆም እና፤ ሁላችንም ሰዎችን የመምከር ሃላፊነት አለብን ለማለት ነው። ሰዎች በተረኝነት ስሜት፤ ጉዳት የሚያደርስ ነገር ሲሰሩ ዝም ካልናቸው፤ ጉልበት እየጨመሩ ይሄዳሉ፤ የሚያደርሱት ጉዳትም እየጨመረ ይመጣና፤ በሃገር የሚያደርሱት ጉዳት የከፋ ይሆናል።

ተሟጋቾች” “እኛ አስመርጠንህ ከዳህን” በሚል በርካታ ትችትን አስተናግደዋል። ዛሬ ደግሞ የተረኝነት ስሜቱ ወደ ጽንፈኛ ነጮች ዞሯል። በዘመነ ዶናልድ ትራምፕ፤ ጽንፈኛ ነጮች፤ አሜሪካን የነጮች ብቻ ሃገር መሆን አለበት በሚል ስሜት ተነሳስተው፤ ነጭ ያልሆነውን ሁሉ፤ አሜሪካንን ለቆ እንዲወጣ ድምፃቸውን እያሰሙ ነው። በርካታ መረጃዎች እንደሚያሳዩት፤ የእነዚህ የጽንፈኛ ነጮች ቡድን እና አባላት እየተበራከተ፤ አንዳንዶች፤ በአይሁዶች፤ በጥቁሮች እና፤ ነጭ ባልሆኑ አሜሪካውያን ላይ የግድያ ሁሉ እርምጃ በመውሰድ ላይ ይገኛሉ። በየግሮሰሪው እና በአንዳንድ የገበያ ቦታዎች፤ የተረኝነት ስሜት የተሰማቸው ጽንፈኛ ነጮች፤ በተለይም የውጭ ዜጋ የሚመስላቸውን ሁሉ፤ ያለስጋት እና በድፍረት “ወደ ሃገርህ ሂድ” እንድሚሉ በበርካታ የማህበራዊ ሚድያዎች ለማየት ችለናል። ይህ የተረኝነት ስሜት፤ በአሜሪካን ሃገር ታይቶ በማይታወቅ መልኩ፤ “የቀለም እና የዘር ልዩነትን” እያሰፋ እና ሃገሪቱን ወደ አላስፈላጊ ግጭት እና ሁከት እየከተታት ይገኛል። ትራምፕ ግን ደጋፊዎችቻቸው በዚህ የዘረኝነት መንገድ እንዲቀጥሉበት፤ የሚገፋፉ በመሆናቸው፤ አንዳንዶቹ የግል ሚሊሺያ በማቋቋም፤ የሜክሲኮ እና የአሜሪካንን አዋሳኝ ድንበሮች፤ በታጠቁ አባላቶቻቸው “እየጠበቁ” ይገኛሉ። አንዱ የሚሊሽያ አባል፤ በአሜሪካን የፌድራል ፖሊስ እስከታሰረበት ጊዜ ድረስም፤ እነዚህ የግል ሚሊሽያዎች፤ ድንበር ጥሰው የሚገቡ ስደተኞችን ማሰር ጀምረው ነበር። ትራምፕ፤ የሚያስተላልፉት መልዕክት፤ የጽንፈኛ ነጮችን፤ የተረኝነት ስሜት የሚያበረታታ በመሆኑ፤ ከምንጊዜውም በላይ፤ የአንዳንድ የአሜሪካን ነጮች የዘረኝነት ስሜት ፈጦ ወጥቷል። ይህም ለወደፊቷ አሜሪካ አደገኛ እንደሆነ በብዙ ባለሙያዎች ይነገራል።

እንደ አውሮፓ አቆጣጠር በ2008 ዓ.ም. ባራክ ኦባማ የአሜሪካንን ፕሬዝዳንትነት በምርጫ ሲያሸንፉ፤ ብዙ ጥቁር አሜሪካውያን የተረኝነት ስሜት ተሰምቷቸው ነበር። በወቅቱ እኖርበት በነበረው ሜምፈስ፤ ቴነሲ፤ ብዙዊች በከተማ የሚኖሩ ጥቁር አሜሪካኖች፤ ለነጮቹ፤ ጥሩ አመለካከት ስላልነበራቸው፤ ኦባማ ያሸነፉ ጊዜ፤ ነጮቹን ማጥቃት የሚችሉ መስሎ ታያቸው። ጥቁር አሜሪካውያን ወጣቶችም በብዛት ተሰባስበው እየጮኹ፤ “ኦባማ አሁን ልክ ያገባችኋል፤ 400 ዓመታት በባርነት የገዛችሁበት ጊዜ አከተመ፤ እናንተን ከሥራ አባሮ ለእኛ ሥራ ይሰጣል፤ ቤት ለእኛ ይሰጣል፤ ገንዘብ ለእኛ ብቻ ይሰጣል፤ ሥልጣን ለጥቁር ብቻ ይሰጣል፤ ወዘተ” እያሉ ከተማዋን አወኳት። ብዙዎቹ፤ ነጮች፤ ጥቁሮቹን፤ በትዝብት፤ በፍርሃት፤ እና በቁጭት ብቻ ነበር የሚያዩዋቸው። ምንም እንኳን በርካታ “የጥቁር አሜሪካውያን መብት ተሟጋቾች” ኦባማ ለጥቁር አሜሪካውያን ብቻ የተለየ ትኩረት እንዲያደርጉ ቢወተውቱም፤ ኦባማ “እኔ የጥቁር አሜሪካውያን ፕሬዝዳንት አይደለሁም፤ የሁሉም አሜሪካውያን ፕሬዝዳንት ነኝ” በማለት ሃላፊነታቸው ለሁሉም ዜጋ መሆኑን አስረግጠው ተናግረዋል። በዚህም ምክንያት ከበርካታ “አክራሪ የጥቁር መብት

TZTA August 2019

በዛሬይቱ ኢትዮጵያም፤ የኦሮሞ የተረኝነት ስሜት ፈጦ እየወጣ እያየን ነው። በአንዳንድ የመንግሥት ተቋማት ውስጥ የሚሰሩ ኦሮሞዎች፤ ኦሮሞ ያልሆኑ ኢትዮጵያውያንን፤ በተረኝነት ስሜት መግፋት እንደጀመሩ፤ ዜናዎች እየወጡ ነው። ይህ በአስቸኳይ ሊቀጭ ይገባዋል። እንዲህ ዓይነት እኩይ ድርጊት፤ የለውጡን ሂደት የሚያደናቅፍ ብቻ ሳይሆን፤ ጥላቻን የሚያከር፤ ቂም የሚፈጥር እና፤ በሰዎች ሕይወት እና በሃገርም ላይ ከፍተኛ ጉዳት የሚያስከትል ነው። ምንም እንኳን ዶ/ር አብይ፤ የኦሮሞ ድርጅት መሪ ቢሆኑም፤ ጠቅላይ ሚኒስትርነታቸው ለኦሮሞ ሕዝብ ብቻ እንዳልሆነ፤ በተደጋጋሚ አስረግጠው መናገር አለባቸው። በተለያየ የፌደራል መንግሥቱ የስራ እርከን ላይ ያሉ የሥራ ሃላፊዎችም በየመስርያ ቤታቸው ላሉ ሰራተኞች ማስተላልፍ ያለባቸው መልዕክት፤ ዛሬ ተራው የሁሉም ዜጋ መሆኑ እና፤ ማንም ከማንም የማያንስ መሆኑን ነው። በተረኝነት

4

ሌሎች የፖለቲካ ድርጅቶች፤ የሙያ እና የሲቪክ ማህበራት፤ ሕበረተሰቡን በማስተማር፤ የተረኝነት ስሜት በተጠናወታቸው ሃይሎች፤ እንዳይገፋ፤ መብቱን ማስጠበቅ የሚችልበትን መንገድ ይምከሩ፤ ከሕግ አስከባሪው፤ እንዲሁም ከሎሎች የመንግሥት አካላት ጋር በጣምራ በመስራት፤ የተረኝነትን ስሜት እና ድርጊት፤ በጽናት መጋፈጥ እና መታገል ይጠበቅባቸዋል። የዜና አውታሮችም በዚህ ጉዳይ ላይ ሰፊ ዘገባ በማቅረብ፤ ባለሙያዎችን በመጋበዝ፤ እንዲሁም ስሞታ ሲሰሙ በተገቢ እና ሚዛናዊ በሆነ ሁኔታ በመመርመር፤ እኩይ ድርጊቶችን፤ አስተማሪ በሆነ መንገድ ለሕዝብ ማቅረብ ይኖርባቸዋል።ነፍሱን ይማረው እና ወዳጄ ዶ/ር አብይ ፎርድ “ዲሞክራሲ ለሕዝቡ ሥራ ነው” ይል ነበር። የዲሞክራሲ አንዱ ገጽታ፤ ዜጎች በደል ሲደርስባቸው፤ የሕግ ተቋማትን ተጠቅመው፤ መብታቸውን ማስከበር ነው። ይህ በኢትዮጵያችን ያልተለመደ በመሆኑ ነው ሁሉንም ነገር በነውጥ እና በሰላማዊ ሰልፍ “ለመለወጥ” የሚሞከረው። እንደ ዜጋ ለራሳችንም፤ ለሌችም መብት መከበር መጮኽ ብቻ ሳይሆን፤ ያሉትን ተቋማት በመጠቀም፤ የተቋማቱን ጥንካሬም መፈተሽ ይኖርብናል። እያንዳንዳችን “በያገባኛል” ስሜት ተነሳስተን፤ የዜግነት ግዴታችንን ካልተወጣን፤ መብታችንን በመጠየቅ ብቻ፤ ወደ የምንፈልጋት ፍትሃዊ እና ዲሞክራሲያዊት ኢትዮጵያ ልናመራ አንችልም። ሁሉንም ነገር ከመንግሥት የምንጠብቅ ከሆነ፤ መንግሥት እራሱ በሕግ እንዲገራ የማድረግ መብታችንን መጠቀም የማንችል ደካማ ዜጎች እንሆናለን። በሃገራችን ጉዳይ በመሳተፍ፤ በአቅማችን ማድረግ የምንችለውን ሁሉ ካላደረግን፤ መንግስትንም ሆነ ባለስልጣናቱን “ስድ” ከመሆን አናግዳቸውም። የነቃ፤ ለመብቱ የሚሟገት ዜጋ ሲኖር ነው፤ መንግሥትም ሆነ ባለሥልጣናት፤ ለሕግ ተገዢ፤ ሕዝብን የሚፈሩ ሹሞች ሊሆኑ የሚችሉት። አሁን ባለንበት የፖለቲካ ሂደት፤ “የኦሮሞ መብት ተሟጋች ነን” የሚሉ ሃይሎች፤ ጠቅላይ ሚኒስትሩንም ሆነ፤ ሌሎች የመንግስት አካላትን፤ ለኦሮሞ ብቻ እንዲያደሉ፤ ከፍተኛ ውትወታ ያደርጋሉ። አሁን ላለው ለውጥም ዋጋ የከፈለው “ኦሮሞ ብቻ ነው” የሚል ብርዝ ትርከት በተለያዩ የዜና አውታሮች እና በማህበራዊ ሚድያም ማሰራጨታቸውን ይቀጥላሉ። ምንም እንኳን ይህን የተረኛነት ስሜት አደገኛነት በመሪነት ማስተማር ያለባቸው የመንግሥት አካላት ቢሆኑም፤ ሁላችንም ደግሞ የድርሻችንን መወጣት ይኖርብናል። ጊዜው “የኦሮሞ ነው” ለሚል ሰው፤ ጊዜው የኦሮሞ ብቻ እንዳልሆነ፤ በማያሻማ ሁኔታ መንገር፤ ማስተማር እና፤ በመጋፈጥም ይህንን እኩይ አስተሳስብ ልንዋጋ ይገባል። ይህን አዲስ ምዕራፍ ከተጠቅመንበት፤ ለሃገራችን ብዙ በጎ ነገሮችን የምንስራበት ወቅት ይሆናል። ጅምሩን ስኬታማ ልናደርገው የምንችለው እኛ ብቻ ነን። በትንሹም ሆነ በትልቁ፤ “ጊዜው የእኛ ነው” ብለው ሊያሸማቅቁን የሚሞክሩትን፤ አደብ ግዙ፤ ጊዜው የሁላችንም ነው ልንላቸው ይገባል። የሚቀጡበትም ሕግ እንዲወጣ ልንወተውት ይገባል። ይህን ጽንፈኛ አስተሳሰብ በጊዜ ካልቀጨነው፤ ሥር ሰዶ፤ የማንወጣው ችግር ውስጥ እንደሚከተን በእርግጠኝነት መናገር ይቻላል፤ ምልክቱንም ከአሁኑ እያየነው ነው። ቸሩ እግዚአብሔር ኢትዮጵያን እና ሕዝቦቿን ይባርክ! ______ ማስታወሻ：በዚህ ጽሁፍ ላይ የተንጸባረቁ ሳሃቦች የጸሃፊውን/የጸሃፊዋን እንጂ የድረገጹን አቋም አያንጸባርቁም። ነጻ አስተያየት ወይንም ሃሳብ በዚህ ድረ ገጽ ለማውጣት ጽሁፍዎትን በ info@borkena. com ይላኩልን።

https:www.tzta.ca

TZTA August 2019

5

https:www.tzta.ca

ፌስታልህን ስጠኝ…

ደግሞ ደፈረሰ ሰልፍ ልውጣ! (ወለላዬ)

“/ሜሮን ጌትነት/”

ተገዳድለህ መፍትሔ አታመጣም!

ለባለ ተረኞቹ

የአንባብያን ድምፅ: 5 / 5 Star ActiveStar ActiveStar ActiveStar ActiveStar Active ነጥብ ይምረጡ ታግ የተደረገበት፤ ኢሕአዴግ, ዶ/ር ዐቢይ አሕመድ, ከመኮንን ልጅ 27 ዓመታት ሲታገል የኖረው ሲታሰር ሲገደል ሲሰደድ የከረመው በወያኔውም በአሽከሩም ሲታምስ ሲታመስ ትግሉን አርግዞ ምጡ ላይ ሲደርስ ከወያኔው ሰፈር ካሽከሮቹ መንደር ትግሉ ጫፍ መድረሱን እጅግ በመጠርጠር ከሉሌነት ይልቅ ሰው መሆን የመረጡ ሲመሽ ተቀላቀልው መሪ ኹነው መጡ

በበረዶ ሰልፍ ወጥቼ፣ ጠላትን በአደባባይ አውግዤ አገር ነፃ ወጥታ፣ እኔም ነፃ ልወጣ፣ እፎይ ልል ተስፋ አርግዤ ከጠቆረው ገፅህ ከቆዳህ ላይ ውይብ ከከሳው ሰውነት ከግንባርህ ሽብሽብ በፅናት ውሃልክ ይታያል ተሰምሮ ለቃል የመታመን፣ ላመኑት የመኖር የአላማ ቋጠሮ። እኔማ… ከአንተ ጨለማ ውስጥ በወሰድኩት መብራት ከአንተ ሰንሰለት ስር ካገኘሁት ፍ’ታት በአንተ አለመበገር ባገኘሁት ብርታት ወግ ደርሶኝ ጀግኜ ጬኸቴን ብለቀው ደርሶ የፈሪ ዱላ እንደ እያሪኮ ግንብ ተናደ ጭቆና። እናም ታዲያ ዛሬ… ወልዶ ላሳደገ ምጥ እንደመካሪ ቀን የሰጠኝ ቅል ሆንኩ ዞሮ አንተን ሰባሪ እርግጥ ገብቶኝ ቢሆን የአላማህ ውጤቱ መች ያስፈራኝ ነበር ያንተ ብዕር በልጦ ብረት ካነገቱ ፍርሃት ባይሆን ኖሮ ስጋት የሆነብኝ ‘ካፍረቴ እያላጋ መቼ እዘነጋለሁ የከፈልክልኝን መራር ትግልና የነፃነት ዋጋ። አንተ ማለት… ፅናት! መንገድህ አላማ! ለሌሎች ደህንነት ራስን የመስጠትየድምፅ የለሽ አርማ። ያልከው ዲሞክራሲ …ያለምከው ነፃነት እስኪመጣ ድረስ…የታገልክለት ቀን የታሰርክለት ዕለት በከፍታህ መጠን የሞራል ልዕልናን እንዳስታውስበት ፌስታልህን ስጠኝ ሙዚየም ሰቅዬ ራሴን ልውቀስበት! ታሪክ ልንገርበት! ፅናት ልስበክበት!

የዝንጀሮ ቆንጆ!

ጊዜው ተገልብጦ ታቹ ላይ ሆነና፣ መልከ-መልካም ጀግና ቆንጆ ሴት ተወና፣ ተዝንጀሮ መራጪ ሆነ ሰው ተላላ፡፡ ተመቀመጫው ላይ ጠባሳ ተሌለው፣ የዝንጀሮ ቆንጆ እንዴት ይመርጣል ሰው? የዝንጀሮ ታሪክ አመልም ተሌለው፣ እንዴት በግመር ፍቅር ከንፎ ይሄዳል ሰው? ተዝንጀሮ መንጋ ቆንጆ ሲፈልጉ፣ ብዙ ጂላጅሎች ወደ ገደል ገቡ፡፡ ዝንጀሮ መረጣ ሲወጡ ሲወርዱ፣ የካቡትን ሁሉ እንደ ገደል ናዱ፡፡ ያልታደለ ገላ ያልተባረከ ነፍስ፣ በዝንጀሮ ቆንጆ ተለክፎ እንደ አንከሊስ፣ እንደ በላዬ ዘር እርስ በርስ መናከስ፡፡ ተሰው ልጅነቱ ታልወጣ በእርግማን፣ በዝንጀሮ ቆንጆ እንዴት ሰው ይጣላል? በዝንጀሮ ቆንጆ ምርጫ ሲታገሉ፣ ባውሬ እየታደኑ ታንቀው ይበላሉ! ያያቶችን ብሂል ቀጥ ብለህ ተከተል፣ ተዝንጀሮ ቆንጆ ምን ይመራርጧል፡፡ ገደል ተንጠልጥለህ ዝንጀሮ መረጣ፣ በድድ ተመናከስ እንደ ጅል ባላንጣ፣ እንደ አንበሳ ነብር ግባ ወደ ጫካ፡፡ ባራት እግር ቆመህ እንደ ከብት እንሰሳ፣ ተዝንጀሮ ቆንጆ መምረጡን ተውና፣ ቀጥ ብለህ የምትሄድ ሰው ሁን እንደገና! በላይነህ አባተ (abatebelai@yahoo.com) መጋቢት ሁለት ሺ አስራ አንድ ዓ.ም.

ወለላዬ (ማትያስ ከተማ) በዱላ መቀጣቀጥ ብትችልም ገጿ ባክኖ ቢርቀኝም፣ የሷን ምስል ልቤ አትሜ መደባደብ፣ ማባረር፣ መግደልም መፍትሔ ሆኖ ላያኖርህ ላያቆይህ ጥፋት ነው ለጥፋት ማቆብቆብህ በየመንገዱ ግርጌ፣ በየቢሮው ደጃፍ ድኼ በጣጥሰህ ሸንሽነህ ካልከፋፈልካት ቀን ለፈረንጅ ጆሮ፣ ማታ ለጭንቅ አማልጇ ሰላም አውለህ ሰላም ካሳደርካት አገርህ እንደኹ ለሁልኽም በቂህ ናት ጮኼ አንባጓሮህን አሽቀንጥረህ ወርውረህ የዘር ቁርሾ ቀለምህን ከግንባርህ ፍቀህ ሰሚ አጥቼ እይዝ እጨብጠው ሳጣ ተመካክረህ ተግባብተህ እደር ከወንድምህ አንተስ፣ እሱስ፣ እሷስ እመብርሃን ደርሳ ገዥው ተግበስብሶ ሲወጣ ካለኢትዮጵያ ማን አላችሁ አንድ እኮ ናት! የጋራ መኖርያ ቤታችሁ እሰይ! ብዬ መሬት ስሜ ቀና ሳልል ዛሬ ቀንቶህ የወጣልህን የነፃነት ፀሐይ የዴሞክራሲና የአንድነት አዋይ የልብ ውሌን ደጇ ሄጄ ስለት ሳልጥል እንዳትጋርደው ደም ባጠቆረው ከፋይ በነገር ሠሪዎች የማያቋርጥ ትብትብ “ንጉሥ ሆይ! ሺህ ዓመት ንገሥ!” በአዋካቢ ተዋክበህ ሕሊናህ እንዳይሰለብ እጅህ ለጭካኔ እንዳይዘረጋ ሰብስብ ብዬ ያልኩት ቃሌ ሳይደርስ ምላስህን ከክፉ ወሬ ፍሰት ገድብ ሹማምንትም ሹመታችሁ ... ባቡር ወጥቶ ሳይመለስ ለሕዝብ መሆኑን አውቃችሁ እየተሰማ ካለው የመከፋፈል ካኅን ቅዳሴ ሳይጨርስ የቁም ኩነኔ እየታየ ካለው ዓይን ያወጣ ጭካኔ ተሿሚው በመንበሩ ሳይደላደል ወገኖች አገራችሁን ለማዳን ተነሱ አደራ መረከባችሁን አትርሱ ተሻሪው በትረ ዘንጉን ከእጁ ሳይጥል ለውጡን በመጠበቅ ሕግን በማስከበር ሥርዓት እንዲይዝ ዳር እስከ ዳር አገር ገና የሟች ደም ሳይጠረግ እናንተ ላይ ወድቋል ትልቅ ኃላፊነት በቀና ልቦና ሕዝባችሁን ምሩት የግርፋት ቁስል ሳይጠግግ ሠራዊቱም የማንንም ወገን ሳትይዝ የሕዝብ ሰላም እንዳይጠፋ እንዳይመረዝ ዓባይ እንደደፈረሰ የኃላፊነት ድርሻህን በአግባቡ በመወጣት እናት አገርህን ከሞት እልቂት አድናት ጣና እንቦጭ እንደለበሰ አባቶችም ከፈጣሪ በጸሎታችሁ ከሕዝብም በመንፈሳዊ ትምህርታችሁ የተበተነው ተሰብስቦ ሳይገባ በመገናኘት የሰላም ሐዋርያ ሆናችሁ በጥንካሬ በትጋት መቆም አለባችሁ ጉምና ጭጋግ እንደለበሰች አዲስ አበባ ጸሐፍትም እንዳያጠፋን፤ የመጨካከን መዘዙ የማንነቷ እጣ ሳይጣል ብዕራችሁን ለአንድነትና ለፍቅር ምዘዙ ፖለቲከኛም ሆንክ አክቲቪስ በአፍ ቅብብል ስትዋልል ኢንቨስተሩ ባለሀብቱ የውጪውም የአገር ቤቱ የቀን ጅብ እንደተቀናጣ ፖለቲካው የሚቃናው ሀብትህ ፍሬ የሚያፈራው መብራት እንኳን ዙሩ ሳይመጣ አገር ስትኖር ስትቆም ነው ዘር ጥላቻ መከፋፈል ደግሞ ደፈረሰ ሰልፍ ልውጣ! እንዳይሰፋ አብረህ ታገል አለበለዚያ ግን፤ ማንም ሆንኽ ማንም ወለላዬ ከስዊድን የትም ቦታ ነዋሪ ብትሆን የትም ተከባብረህ መኖር ካልቻልክ በሰላም (welelaye2@yahoo.com) ተገዳድለህ መፍትሔ ማምጣት አትችልም ባንዲራዋን ተጠቅልዬ፣ ከፍ አድርጌ ተሸክሜ

TZTA August 2019

6

ቆንጆ ቃል ተናግረው ትልቅ ተስፋ ሰጥተው ደምረው አስደምረው አፍዘው አስፈዝዘው የወያኔውን ወንበር ለራሳቸው አዙረው የትግሉን እንጀራ መጀምርያ ቆርሰው አስጨበጨቡትና ያን መኸረኛ ሕዝብ "ኢትዮጵያ" አሉትና ዙፋኑ ላይ ጉብ ወያኔ ያሰረውን እስረኛ ፈቱና ተሰዶ የሄደውን ኑ አሉትና ንግግር አሳምረው ተደመሩ ብለው የኢትዮጵያዊነት ሱስ መሆኑን ሰብከው የወሬ ጠጅ ቢያጠጡት ቀንና ለሊት ሰዉ ሰከረና ሁሉንም መርሣት ወንበር ሳያጋሩ ብቻቸውን ይዘው አሸጋጋሪዎች ነን ብለው አሳውጀው የፖለቲካ ኤሊቱን አስቀው አስደስተው ዲያስፖራውን አፍዘው አሳብደው ምስኪኑን ሕዝብ ፈጽመው ረስተው መንግሥት መሰረቱ ለውጥ መጣ ብለው ሌላ ተረኛ ግዜው የሱ ነው ብለው ከፋፋይ ዘረኛውን እንዲጋልብ ፈቅደው ድሀን አስገድለው፣ ድሀን አፈናቅለው በወሬ ኢትዮጵያ እናትህ ናት እያሉት ቤቱና ንብረቱን በሌቦች አዘርፉት ወያኔ አስቸግሯቸው ነው ብለን ስንከራከርላቸው ሳንቃወማቸው ግዜ ብንሰጣቸው ስናጨበጭብላቸው ስንደግፋቸው እየሞቃቸው መጣና እየጣማቸው በምርጫ ያሸንፉ እየመሰላቸው አዲስ ንጉሥ ኾነው ዙፋን መያዛቸው በወሬ ቤት አይቆምም ቀልድም ሲደገም አይጥምም የሕዝቡን ትግል ውጤት አትስረቁ ይልቅ አደብ ግዙና አገር አስታርቁ ሰላማዊው ሰው ላይ ጦርነት አታውጁ በሸፈተው ጎጠኛው ላይ ድል ተቀዳጁ ከጎጠኝነቱ ውጡና የሰበካችኹትን በተግባር አውሉት በሰላም የሚሞግታችኹን (እስክንድርን) ማስፈራራቱን ተዉት ሽፍታውን ኃይለኛውን ዘረኛውን ግጠሙት ምላስ ወሬ ምላስ ብቻ ኾናቸሁ እግዜሩ ትልቅ ጆሮ ይስጣችሁ ደግሞም መልካም ጥርስ ያውጣላችሁ ለምርጫ ሩጫ ከመንደርደራችሁ እርቅ ቀድሞ ያስፈልጋል ሰላም የሚሰጣችሁ የመነጋገርን የመቀራረብን ፍቅርን አውጁ የይቅርታ መድረክ በአገር ምድር አዘጋጁ የበደለም ይቅርታ ጠይቆ፣ የተበደለም ይቀር

https:www.tzta.ca

የአንድ ተጫዋች ወርሃዊ የደመወዝ ጣሪያ ከ50 ሺህ ብር እንዳይበልጥ ተወሰነ

ኤች.አይ.ቪ./ኤድስ በአዲስ አበባ ወረርሽኝ ደረጃ ላይ ደርሷል

August 10, 2019

በአዲስ አበባ የኤች.አይ.ቪ/ኤድስ ስርጭት 3 ነጥብ 4 በመቶ ደረሰ። በአዲስ አበባ ያለው የኤች አይ ቪ የስርጭት መጠን 3 ነጥብ 4 በመቶ መድረሱ ተገለፀ። የኢፌዴሪ የስፖርት ኮሚሽን እና የኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌዴሬሽን ያዘጋጁትና በተጫዋች በውውይቱም የተጫዋች ደመወዝ ጣሪያ ወርሃዊ ደመወዝ ጣሪያ ላይ የሚመክር መድረክ መቀመጡ አዳዲስ ተጫዋቾችን ለማፍራት፣ በቢሾፍቱ ዛሬ ተካሂዷል። የገንዘብ ብክነትን ለመቀነስ እና ተመጣጣኝ ክለቦች እንዲኖሩ ያግዛል ተብሏል። በመድረኩ ላይ የፕሪሚየር ሊግ ክለቦች አመራሮችና ስራ አስኪያጆች፣ የክልልና ከዚህ ባለፈም ብቁ እና ተፎካካሪ ተጫዋችን የከተማ አስተዳደር ኮሚሽነሮች እና የክልል ለማፍራት እንደሚያግዝም የወጣቶችና ፌዴሬሽን አመራሮች እና የተጫዋች ተወካዮች ስፖርት ሚኒስቴር አስታውቋል። ተሳትፈዋል። ውይይቱን መሠረት በማድረግም የአንድ በመድረኩ የተጨዋቾች የደመወዝ አከፋፈልን ተጫዋች የደመወዝ ጣሪያ 50 ሺህ ብር በተመለከተ ከሌሎች ሀገራት ጋር በማነፃፀር እንዲሆን ተወስኗል። ጥናታዊ ጽሑፍ ቀርቧል። ውሳኔውንም የኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌዴሬሽን ጥናታዊ ፅሑፉን መሠረት በማድረግም ከዚህ ወር ጀምሮ በመመሪያ በማስደገፍ የመድረኩ ተሳታፊዎች የተጫዋቾችን ደመወዝ እንዲያስፈፅም አቅጣጫ ተቀምጧል። ጣሪያ ማስቀመጥ ከሀገር ውስጥ ተጫዋች እና ከክለብ አንፃር ያለው ጠቀሜታ፣ ችግሮችና ኤፍ ቢ ሲ የመፍትሄ አቅጣጫዎች ላይ ተወያይተዋል።

Cell:

TZTA August 2019

የአዲስ አበባ ኤች አይ ቪ ኤድስ መከላከልና መቆጣጠር ፅ/ቤት ከአስሩም ክፍለ ከተማ እና ወረዳ ከተውጣጡ የጽህፈት ቤቱ ሰራተኞች ጋር የ2011 እቅድ አፈፃፀምን እየገመገመ ይገኛል። በግምገማው ላይም በከተማዋ ያለው የኤች አይ ቪ/ኤድስ ስርጭ በከፍተኛ ሁኔታ መጨመሩን እና አሁን ላይም 3 ነጥብ 4 በመቶ መድረሱ ተመልክቷል። ለዚህም በከተማዋ ያሉ አጋላጭ ቦታዎች መስፋፋት እና የስነ ምግባር ክፍተት ምክንያት መሆኑ ተነግሯል። በአለም ጤና ድርጅት መስፈርት መሰረት የኤች አይ ቪ ስርጭት ከ1 በመቶ በላይ ከሆነ ያ ሀገር በበሽታው ወረርሽኝ ውስጥ ነው። ይህም በከተማዋ ያለው የኤች አይ ቪ ስርጭት መጠን በጣም አሳሳቢ ደረጃ ላይ መድረሱን ነው የሚያመላክተው። ምንጭ፤ አሃዱ ሬዲዮ ጎልጉል የድረገጽ ጋዜጣ

647-988-9173

7

.

Phone

416-298-8200

https:www.tzta.ca

የሕገ መንግሥት ለውጥ – ለኢትዮጵያዊነት የሚያስፈልግ መሠረታዊ ጉዳይ – ኪዳኔ ዓለማየሁ

ለኢትዮጵያ ተገቢ የሆነ ሕገ መንግሥት ማዘጋጀቱና ተግባራዊ የማድረጉ ራዕይ ውድ ሐገራችን ከጽንፈኛነት፤ ከዘረኛነትና ከጭቆና የተላቀቀ ኢትዮጵያዊነት፤ ሰላም፤ ጸጥታ፤ አንድነት፤ እውነተኛ ዲሞክራሲ፤ ሕብረት፤ መከባበር፤ ፈጣን ልማት፤ ወዘተ. የሰፈነባት ሐገር እንድትሆን ለማረጋገጥ ነው። ይህ ራዕይ ስኬታማ እንዲሆን፤ በአጭር ጊዜ (1 ዓመት) ብቁ በሆኑ ባለሞያዎች የተሟላ ረቂቅ ሕገ መንግሥት እንዲዘጋጅና በመጀመሪያ ደረጃ አንድ ዓለም አቀፍ ጉባኤ በጥልቀት እንዲመለከተው ማድረግ፤ ከዚያም፤ አስፈላጊው ማሻሻል ተከናውኖ፤ ኢትዮጵያ ውስጥ ለመላው ሕዝብና ለሚመለከታቸው ድርጅቶች ቀርቦ እንዲመረመር በመጨረሻም ተቀባይነት በሚኖረው ብሔራዊ ጉባኤ ሕገ መንግሥቱ እንዲጸድቅ ሆኖ በሚቀጥሉት ዓመታትም በሕገ መንግሥቱ መሠረት በሚመረጥ ምክር ቤት እንደ አስፈላጊነቱ ማሻሻል ይቻላል።

የሚያደርጋት፤ ሕዝቧ በኢትዮጵያዊነት አንድነት የሚተባበርና የማይደፈር መሆኑን በነአጼ ካሌብ ዘመነ መንግሥት ከዚያም በአድዋ የጦርነት ድል ያስመሰከረች መሆኗ ነው። ያሁኑ ሕገ መንግሥት ግን ኢትዮጵያን በአሳፋሪና በውዳቂ ዘረኛነት ከፋፍሎ ሊያስደፍረን ነው። የባሰ ሊያጫርሰን ነው። በዘረኛነት ሥርዓቱ ከባድ ድክመት ምክንያት ኢትዮጵያ በድህነትና በሙስና ታዋቂ ሆናለች። በተጨማሪም፤ በብዙ ዓለም-አቀፋዊ መስፈርቶች ኢትዮጵያ የዓለም ጭራ ሆናለች። ተመጽዋች ሆናለች። http://hdr.undp.org/sites/all/ themes/hdr_theme/country-notes/ETH. pdf ለበለጠ ዝርዝር ከዚህ በታች ያሉትን መመልከት ይጠቅማል፤ h tt p s : / / e c a d fo r u m . co m / A m h a r i c / archives/19630/

የአሁኑ ሕገ መንግሥት ሰቆቃዎች፤ እንደሚታወቀው፤ በአሁኑ ጊዜ ኢትዮጵያ ላይ ሰፍኖ የሚገኘው ሕገ መንግሥት ሕዝቡን በቋንቋና በጠባብ ዘረኛነት በተመሠረተ የክልል ሥርዓት ከፋፍሎ ባስከተለው የእርስ በርስ መናቆር፤ አለመተማመን፤ መከፋፈል፤ አለመተባበር እጅግ አሰቃቂ መጠነ ሰፊ ስቃይ እያስከተለ ነው። በዘረኛነት ምክንያት በተከሰቱ ግጭቶች ምክንያት ብዙ ሺዎች ኢትዮጵያውያን ተገድለዋል። በሚሊዮን የሚቆጠሩ ኢትዮጵያውያን ተፈናቅለዋል። እጅግ ብዙ ሰዎች በተለይ ሴቶችና ሕጻናት እየተሰቃዩ ነው። በሚሊዮን የሚቆጠሩ ኢትዮጵያውያን ከሕገር ለመሰደድና በታሪክ ያስተናግዷቸው በነበሩ በዓረብ ሐገሮች ጭምር በዝቅተኛ ደረጃ ለመኖር ተገድደዋል። በጠባብ ጎሰኛነት መለያየት ምክንያት እጅግ ብዙ ንብረት ወድሟል። የዘረኛነቱ ጠንቅ፤ ፋሺሽት ኢጣልያ ኢትዮጵያን በወረረችበት ዘመን ከፈጸመችው አሰቃቂ የጦር ወንጀል ብሷል።

https://www.nytimes.com/2019/01/03/ opinion/ethiopia-abiy-ahmed-reformsethnic-conflict-ethnic-federalism.html ሥልት፤ ለኢትዮጵያ ተገቢ የሆነ ሕገ መንግሥት ለማርቀቅ የመጀመሪያ እርምጃ መሆን የሚገባው፤ ለተግባሩ ብቁ የሆኑ የሕግ፤ የኢኮኖሚ፤ የማሕበራዊ፤ ወዘተ. ባለሞያዎች በመምረጥ አንድ ግብረ ኃይል ማቋቋም ነው። ግብረ ኃይሉም በተቻለ ፍጥነት፤ ከተቻለ በ6 ወሮች ውስጥ ተግባሩን አከናውኖ በሚለጥቁት 6 ወሮች ውስጥ በሚከናወን አንድ ዓለም አቀፍ ጉባኤ በጥልቀት እንዲመረመር ማድረግ ነው። ከዚያም ሌላ ተገቢ የሆነ ግብረ ኃይል በማቋቋም፤ በሚለጥቀው አንድ ዓመት ውስጥ፤ በኢትዮጵያ እስከ ወረዳ ድረስ በሚከናወን ምክክር፤ የሚመለከታቸውን ድርጅቶች በሙሉ በማሳተፍ ስለ ረቂቁ ሕገ መንግሥት የሚገኘውን ሀሳብ ማከማቸትና በሐገር ለሚከናወነው 2ኛ ጉባኤ በማቅረብ ጥልቀት ያለው ውይይት እንዲከናወንበትና እንዲወሰንበት ማድረግ ነው።

ኤርትራ ከእናት ሐገሯ ከኢትዮጵያ ተገንጥላለች። በአሁኑ እኩይ የሕገ መንግሥት አወቃቀርና ሥርዓት፤ “ክልል” የተሰኙ አንዳንድ አካባቢዎችም ለመገንጠል እያኮበኮቡ ነው። ደቡብ ክልል ውስጥ ከሚገኙ አካባቢዎች ውስጥም ወደ ክልልነትና የመገንጠል አባዜ ለመዝቀጥ አቅጣጫ እያንጸባረቁ ነው። የአዲሱ ሕገ መንግሥት ባለቤት፤ ያሁኑን ሕገ መንግሥት ኢትዮጵያ ላይ የጫኑት ተጠያቂዎች አንደኛው ዓላማቸው፤ ሕዝቡ በዘረኛነት እርስ በርስ እንዲናቆርና እንዲጨፋጨፍ ስለ ነበር ያለሙት ሁሉ እየተሳካላቸው ነው። ኢትዮጵያን

TZTA August 2019

8

በዓለም

አቀፍ

ደረጃ

በኢትዮጵያ ታሪክ ለመጀመሪያ ጊዜ፤ የኢትዮጵያ ሕዝብ ለራሱ የሚበጀውን ሕገ መንግሥት በጥልቀት መርምሮ የሚያጸድቀውና በሚያስፈልግበት ጊዜም እንደ አስፈላጊነቱ የሚሻሻልበትን ሥርዓት ይወስናል።

ልዩ

https:www.tzta.ca

www.abayethiopiandishes.com

> Toronto Got it's first Canned wot and Kulet!!!

> Buy your Kulet and wot...save you time from shopping, peeling, cutting, stirring your base for 3-5 hours and cleaning > Your online Ethiopian grocery store that delivers injera,wot and kulet to your home > Our goal is to save you time, toil money and deliver to you a healthy and tasty food

Also over 20 stores in Toronto have our Key and alicha kulets and wots .Ask for Abay Ethiopian Dishes

IF ANY OF THESE ARE NOT CLOSE TO YOU, PLEASE LET US KNOW THE STORE YOU WANT US TO BRING PRODUCTS FOR YOU BY SENDING US AN EMAIL AT simon@abayethiopiandishes.com.

TZTA August 2019

9

https:www.tzta.ca

“ድንቁርና እና ዘረኝነት ሲደባለቅ እሳት ነው፤ አዲስ ዘመን፡– ከካናዳ ከመምጣቶ በፊት አገር ያፈርሳል” እዛው አገር ምን ይሰሩ ነበር?

August 7, 2019 07:10 am

አቶ ኦቦንግ፡– ለካናዳ መንግስት የፖሊሲ ትንተና አካሂድ ነበር። በዩኒቨርሲቲ ውስጥም “ኢትዮጵያ የሚለው መጠሪያ እንዲያስፈራ እሰራ ነበር። ወደ ኢትዮጵያ የመጣሁት ተደርጎ ተሰርቷል” ጋምቤላን ለማየት እንጂ ለሥራ አልነበረም። በአሁኑ ጊዜ በኢትዮጵያ የሚገኙት የአዲሲቷ ያየሁት ግን ሁሉንም ነገር ለወጠው። ለሶስት ኢትዮጵያ የጋራ ንቅናቄ ዋና ዳይሬክተር አቶ መቶ ስልሳ ሺ ህዝብ አንድ ሃኪምና አንድ ኦባንግ ሜቶ ሐምሌ 26/2011ዓም ከአዲስ ዘመን ሆስፒታል ብቻ ነበር። ንፁህ ውሃ የለም። ወደ ጋዜጣ ጋዜጠኛ ምህረት ሞገስ ጋር ቃለምልልስ ካናዳ ስሄድ በወቅቱ ድርቅ ስለነበር ሰዎችን አድርገዋል። “ድንቁርና እና ድህነት እሳት ለማስፈር መንገድ ይሰራ ነበር። ከዛ በኋላ ነው፤ አገር ያቃጥላል” በሚል ርዕስ የወጣውን ግን ምንም የተቀየረ ነገር ባለመኖሩ የልማት ቃለምልልስ ከዚህ በታች አስፍረነዋል። በዚህ ድርጅቱ ተቋቋመ። ጥያቄና መልስ አቶ ኦባንግ ወሳኝ በሆኑ ርዕሰ ጉዳዮች ላይ መልሶችን ሰጥተዋል፤ ጎሰኝነትን፣ ድርጅቱ ከካናዳ መንግስት ድጋፍ ለማግኘት እና ብሔረተኝነትን፣ ኢትዮጵያዊነት፣ ወዘተ በጋምቤላ ልማት ለማምጣት ሲሆን፤ ፈቃድ በመሳሰሉ ርዕሶች ላይ ሊነበብ የሚገባው ለማግኘት አዲስ አበባ ፍትህ ቢሮ ከነጮች ጋር መልሶችንና ዕምነታቸውን ተናግረዋል። አብረን ሄድን። እርዳታው የካናዳ ድጋፍ ሲሆን ማልማት የምንፈልገው ጋምቤላን ነው አልን። አዲስ ዘመን፡– የካናዳ የትምህርት ህይወት ምክንያቱም እዛ ንጹህ ውሃ የለም፤ ትምህርት እንዴት ነበር? ቤትም ሆነ ሆስፒታል ባለመኖሩ የምናለማው እዛ ነው ብንልም “ትግራይ ክልል ሄዳችሁ ለምን አቶ ኦቦንግ፡– ከአስተማሪዎቼ ውጪ ማንንም አታለሙም? እዛም ንፁህ ውሃ የለም” የሚል አላነጋግርም ነበር። በሂደት ግን ጓደኛ ጥያቄ ቀረበ። ጋምቤላ ማልማት ካልቻልን ለማፍራት ጥረት በማድረግ የነበረውን መገለል ወደ ካናዳ እንመለሳለን የሚል ምላሽ ሰጠን። በማለፍ እስከቤተሰብ ድረስ ተዋወቅኩ። እኔ የጋምቤላ ተወላጅ መሆኔን ስናገር፤ይቅርታ ጓደኛ ለማፍራት በቃሁ። ነገር ግን፤ መጀመሪያ ተጠየቅኩኝ። ንግግራችን በእንግሊዝኛ ስለነበር ጓደኛዬ ሌሎች ጓደኞቹን እና ቤተሰቡን ፈርቶ ኢትዮጵያዊ አልመሰልኳቸውም ነበር። ነበር። አልለቅህም ጓደኛዬ ሁን በማለቴ ሌሎቹ ከስድስት ወር በኋላ ፈቃድ አገኘን። ነገር ግን፤ “ጓደኞችህ አንሆንም” ቢሉትም ከእኔ ጋር አብሮ እ.ኤ.አ በ2003 ጋምቤላ ላይ ግጭት ነበር። ሆኗል። ለቤተሰቦቹም “የመጨረሻ ጥቁር ልጅ ወደ ቤት ላመጣ ነው” ሲላቸው ከማንም ብሔር ስለተወለድኩ ሳይሆን ሰው በመሆኔ ብቻ በአኙዋክ ጭፍጨፋ ዋንኛ ተዋናይ የሆኑት “መምጣት ይችላል” ተብዬ ተቀባይነት አግኝቼ ህወሓቶችና ተላላኪዎቻቸው ጓደኛ አፍርቼ ብቸኛ ከመሆን ተገላግያለሁ። አዲስ ዘመን፡– ምን አይነት ግጭት ነበር? በተወለድኩበት ገጠር አቅራቢያ የማንም ብሔር ባለመኖሩ “ወንድ ልጅ ተወለደ” ተባለ። ወደ ጋምቤላ ዋና ከተማ ስሄድ የእኔ ማንነት ተለየ። ምክንያቱም በዋናው ከተማ ከመሃል አገር የመጡ የተለያዩ ብሔሮች ስላሉ “አኝዋክ” ተባልኩኝ። ከጋምቤላ ደግሞ ወደ አዲስ አበባ ስሄድ “የጋምቤላ ሰው” ተባልኩኝ። ካናዳ ደግሞ “አፍሪካዊ፤ ኢትዮጵያዊ” ተባልኩ። ሰው እንደአካባቢው ማንነቱ ይለወጣል። ወንድ ነኝ፤ ጥቁር ነኝ፤ መላጣ ነኝ፤ የአንድ ሰው ልጅ ነኝ፤ አባት ነኝ። የተለያየ ማንነት አለኝ። የዩኒቨርሲቲ ትምህርቴን ከጨረስኩ በኋላ እ.ኤ.አ በ2000 ከካናዳ ወደ ጋምቤላ ስመለስ ሁሉ ነገር ከጠበቁት በታች ሆነብኝ። ምንም የተለወጠ ነገር የለም። እንደበፊቱ ሽንት ቤትም ሆነ መብራት የለም። ከ16 ዓመታት በኋላ ጋምቤላ እንደነበረች መቆየቷ ስላሳሰበኝ በራሴ የገንዘብ ርዳታ እንደማትለወጥ አምኜ “የጋምቤላ ልማት” የሚል አንድ ድርጅት አቋቋምኩ።

ከሌላ ቦታ የመጡ መሆናቸው ታውቋል።

ዱሪዬዎች የፈጠሩት ችግር ነው። የብሔር ግጭት ነው ተብሎ ቢዋሽም የወቅቱ የክልሉ በዕለቱ ብዙ ዓለም አቀፍ የሰብአዊ መብት ፕሬዚዳንት ኦኬሎ አልዋሽም በማለቱ ሁሉ ተቋማት ዘንድ ስደወል እንዴት እናረጋግጥ? ነገር ታወቀ። እያሉ ችላ አሉ። በኋላ ግን ግድያው ሲፈፀም ሌሊት ዘጠኝ ሰዓት ወደ አሜሪካን ውጭ ጉዳይ አዲስ ዘመን፡– ይህ ሁሉ የተፈጠረው ጋምቤላን በመደወል በመንግስት ታጣቂዎች ኢትዮጵያ ለማልማት በመጡበት ወቅት ነው? ውስጥ ጋምቤላ በሚባል ክልል ብዙ ሰዎች እየተገደሉ ነው ብልም ስልኩን ያነሳችው ሴት አቶ ኦቦንግ፡– አዎ! በትንሿ አውሮፕላን ወደ “አፍሪካ ውስጥ ሁሌም ብዙ ሰው ይሞታል” ደቡብ ሱዳን ሄድኩ። ከዛ ወደ ኬንያ፤ ከኬንያ ብላ ስልኩን ዘጋች። ወደ ኖርዌይ አቀናሁ። ከዛ በኋላ ሁሉ ነገር ገባኝ። ከሁለት መቶ ሺ በላይ አበሾች በአሜሪካ ዋሽንግተን ላይ በመኖራቸው እዛው ከነበሩ ሁለቱም ለፍርድ ሳይቀርቡ ሞተዋል ስድስት የጋምቤላ ልጆች ጋር በመተባበር ከሶስት ደቂቃ በኋላ ደውዬ “ከተገደሉት ከ400 በላይ ኢትዮጵያውያን በመሞታቸው መሃከል የአሜሪካን ፓስፖርት የያዙ የአሜሪካ ለመቃወም ሰልፍ እንውጣ በማለት ለአንድ ዜጎች አሉ፤ ስላት ግን፤ “እነማን ናቸው? መች ሳምንት በበራሪ ወረቀት፤ በሬዲዮ ጭምር ጥሪ ወደዛ መጡ? አሜሪካን የት አካባቢ ይኖሩ ቀረበ። በዕለቱ ከ200 ሺ ኢትዮጵያውን ውስጥ ነበር?” ብላ ተከታታይ ጥያቄዎችን ስታቀርብ ሶስት ሰው ብቻ ሰልፉ ላይ ተገኘ። ከስድስቱ በኋላ ልደውል ብላትም አይ በየትኛው ቁጥር ጋምቤላዎች ጋር የነበረው ዘጠኝ ሰው ብቻ አገኝሃለሁ? እኔ ልደውልልህ ብላለች። ሶስት ነበር። ለካ እኩል ኢትዮጵያዊ አይደለንም አሜሪካዊ በዛ አካባቢ መኖራቸውን ሙሉ በማለት ልባችን አዘነ። መረጃ በማግኘቴ ስትደውል ተናገርኩ። ወዲያው ከአዲስ አበባ 16 የአሜሪካን የደህንነት አዲስ ዘመን፡– ታዲያ ከዚህ ሁሉ በኋላ እንዴት ሰዎች አሜሪካውያኑን ለማዳን ወደ ጋምቤላ ኢትዮጵያዊ ነን አሉ? መጡ። አቶ ኦቦንግ፡– ልክ ነው። በወቅቱ እኔ ብቻ ፈጣሪ የሰው ልጆችን እኩል ቢፈጥርም፤ ሳልሆን በቦታው ያሉት የጋምቤላ ልጆች በሙሉ የሰዎች ህይወት በፓስፖርት ተመዘነ። ሰዎቹ እጅግ በጣም አዘኑ። ስለዚህ ራሳችን መደራጀት ምንም እንኳን የጋምቤላ ተወላጅ ጥቁር አለብን። ከኢትዮጵያ ኋላ ቀር የሆነው ጋምቤላ ቢሆንም፤ የአሜሪካ ፓስፖርት ስላላቸው ነው። ይህ የሆነው በድንገት አይደለም። የእነርሱ ህይወት የተለየ ሆነ። ወዲያው ታስቦበት ነው። ጋምቤላ ለም መሬት አለ። የአሜሪካ መንግስት የውጭ ዜጎች ወደ ጋምቤላ በትክክል በመሬቱ ማልማት ቢቻል ኢትዮጵያን መሄድ የለባቸውም፤ የደህንነት ችግር አለ አለ። ቀርቶ ሌላውንም መመገብ ይቻላል። ነገር ግን

አቶ ኦቦንግ፡- ጋምቤላ ከደቡብ ሱዳን ጋር በድንበር የሚገናኝ ሲሆን፤ በጋምቤላ አካባቢ የማሌዢያ የዘይት ካምፓኒ ነበር። የማሌዢያው ካምፓኒ ምርመራ ፈልጓል። የክልሉ መንግስት እምቢ ብሏል። ነገር ግን የመጨረሻ ውሳኔ የሚያስተላልፉት አማካሪ ተብለው የተቀመጡት ሰዎች እንጂ የክልሉ ባለስልጣናት አልነበሩም። በዚህ ላይ ባለስልጣናቱ በመወሰናቸው ከፌዴራል መንግስት ጋር መቃቃር ተፈጠረ። በሚያዚያ 2003 የጋምቤላ ክልል 44 አመራሮች ታስረው ቃሊቲ ገቡ። ከዛ በኋላ በፌዴራል መንግስትና በክልል መንግስት መካከል ግጭት ከረረ። በኋላ ከአዲስ አበባ የሄደ የደህንነት ቡድን አባላት የሆኑ ዘጠኝ ሰዎች በማን እንደሆነ ሳይታወቅ ተገደሉ። እዛ የነበሩ የመንግስትን የፀጥታ ሃይል ሃላፊዎች የገደሉት አኙዋኮች ሳይሆኑ አይቀሩም በማለት የአጻፋ ርምጃ እንውሰድ ብለው 424 የአኙዋክ ሰዎች ተገደሉ። በኋላ ግን ችግሩን ለመሸፈን ጉዳዩ የብሔር ግጭት ነው ተባለ። ገዳዮቹም

TZTA August 2019

10

https:www.tzta.ca

ይድረስ ለወንድሜ አባዊርቱ

አምባቸው ደጀኔ (ከወልዲያ) አባዊርቱ ሰላምታየ ይድረስህ። አንተ ብል አትቀየምም ብዬ አስባለሁ። ጽሑፍህን ሁልጊዜ እከታተላለሁ። አንድ የሥርዓተ ነጥብ አጠቃቀምህን ላስታውስህ እልና እዘነጋዋለሁ። አሁን ግን ሳልረሳ እዚች ላይ ላስታውስህ ወደድኩ። (ይህን አስተያየት በሣተናው ድረገጽ (https://www.satenaw.com/amharic/ archives/66419) ላይ በወጣው መጣጥፍህ ሥር ላስቀምጥ ነበር - ግን በዛ አለብኝና ሌላም ሐሳብ ተወነጋግሮ ገባብኝና ለብቻው ላክሁት። ምንም ማድረግ አልቻልኩም።) በአራት ነጥብ ቦታ (።) ድርብ ሠረዝ (፤) መጠቀምህን አስታውስና ለወደፊቱ አስተካክላት። ይህን የምለው መምህር ስለሆንኩ ነው። ነጥቦች ሁሉ አጠቃቀማቸው ይለያያል። ምንም እንኳን በትርጉም ረገድ በአንተው አጠቃቀም ውስጥ ይህ ነው ተብሎ ሊጠቀስ የሚችል ልዩነት ባይኖርም በደንቡ መሠረት መጓዙ ጥሩ ነው። የሚከተሉትን ምሳሌዎች ከየነጥቦቹ ላስቀምጥ፡ነጠላ ሠረዝ (፣)፡- “ሐጎስ፣ ደስታ፣ ሻመና፣ ገመቹና ዘበርጋ ጓደኞቼ ናቸው።” (ይህ ነጥብ እንደ “እና” ሊያገለግለን የሚችል ጠቃሚ ነጥብ ነው። በዚህ ምሳሌ መሠረት በሥርዓተ ነጥቡ ምክንያት የሰውዬው ጓደኞች ቁጥር ሊያንስና ሊበዛ ይችላል። ለአብነት - “ሐጎስ ደስታ፣ ሻመና ገመቹና ዘበርጋ ጓደኞቼ ናቸው” - ቢል የጓደኞቹ ብዛት ከአምስት ወደ ሦስት ወረዱ)። በሌላም በኩል ራሳቸውን ያልቻሉ ሐረጋትን ከዋናው ዐረፍተ ነገር ያያይዝልናል። ምሳሌ፡- “ወንድሜ አባዊርቱ ጧት ከተገናኘን ጀምሮ ስለየግል ጉዳያችን ስንጫወት፣ ስንወያይ፣ ስንመካከርና ስላገራችን የጋራ ችግርም መላ ስንፈልግ ዋልን። …” እንደገናም የሚዘረዘሩ ነገሮችን ለመዘርዘር ይህን ነጥብ እንጠቀማለን፡ለምሳሌ - “በአቶ ኑራዲስ የሸቀጣ ሸቀጦች መደብር ውስጥ መጥረጊያ፣ ባልዲ፣ ሣሙና፣ ኦሞ፣ የጥርስ ብሩሽና የመሳሰለው ይገኛል።” ድርብ ሠረዝ (፤)፡- ጥገኛ ዐረፍተ ነገሮችን እንለይበታለን። ለምሳሌ፡- “ጓደኛየ አባዊርቱና እኔ ከተገናኘን ጀምሮ ብዙ ተጫወትን፤ በጠቃሚ ሃሳቦች ዙሪያም ተወያየን፤ በብዙ ነገሮች ተግባባን፤ አሁን ግን ምሽቱ ስለተቃረበ ወደየቤታችን እንሂድና ዐረፍ እንበል።” አራት ነጥብ (።)፦ አንድ ሙሉ ሐሳብ በአራት ነጥብ ይዘጋል። ምሳሌ (ከአባዊርቱ ጽሑፍ ቀጣዩን ልውሰድ - በቅንፍ ውስጥ ያሉት ቀድመው የነበሩት ናቸው።) “ሰርፀ ለምትባለው ካንተ ልጀምር እስቲ።(፤፤) ይሄን “ጉድህን” አየሁት።(፤፤) ያንተም ጥርጣሬ በዛ።(፤፤) የንግድ ባንኩን ሆነ መሰል ተቁዋማት ተጠሪነታቸው ለ PEHAA ነው።(፤፤) አቢይ በቀጥታ አይሾሙም

- እንደገባኝ።(፤፤) ያ ከሆነ ደሞ ሹዋሚው በየነ ገ/ መስቀል ሊሆን ነው።(፤፤) የአቢይን ስብእና ብሎም ኢንቴሌክት ያየ (ለኔ ይታየኛል) አቢይ አህመድ እ(አ)ንዲህ ወርዶ በጎጥ ይቀጥራል ልትለኝ ነው ሃላፊነቱ እንኩዋ ቢሆን? የቅዋሜም ወግ እያጣ መጣ እኮ! (፤፤) ይልቅ መፍትሄ የምትላቸውን አንድ ሁለት እያልክ አቅርብ።(፤፤) ለአገር ብዙ ትጠቅማለህ እንደዛ ሲሆን።(፤፤)” በተረፈ ጥረትህን እንደማደንቅ በዚህ አጋጣሚ መጥቀስ እፈልጋለሁ። ይሁንና የአገራችን ችግር አንተ ቀለል አድርገህ ለማየት እንደምትሞክረው እንዳልሆነ ላስታውስህ እወዳለሁ። እንደዚያ በሆነ በማን ዕድላችን! ሆኖም ጥሩ መመኘት ጥሩ ነውና እንደምኞትህ ያድርግልን። አንድ ጸሎት ደግሞ አለኝ - እንደታዘብኩህ ለአገርህ ያለህ ፍቅር በጣም ከፍተኛ ነው። ያንና ያንን ለማሰባሰብ ያለህንም ፍላጎት እረዳለሁ። በዚህ መሐል ግን በዚህ የበሸቀጠ የጎሠኝነት አዙሪታዊ ልክፍት እንዳትመረዝብኝ በሚል ሰው ከማጣት አንጻር ለራሴ እሰጋለሁ። ሰው እያጣን ነውና አይፈረድብኝም። ይሄ ዘረኝነት የሚሉት ጣጣ ሰዎችን ባስቀመጥናቸው እንዳናገኛቸው እያደረገን ነውና በበኩሌ በጋራ ሀብትነት የፈረጅኩትን ሰው ባጣ ልቤ ይሰበራል ብዬ እፈራለሁ። ሁሉም በየፊናው የዘሩን ትልም እያነፈነፈ ከሄደ አገራችን የእሪያዎች መፈንጪያ ሆና መቅረቷ ነውና ወደሚያለያየው ሣይሆን ወደሚያገናኘው የወል መድረክ መምጣት አለብን። ሰዎች ተሳሳቱ ብለንም መሳሳት የለብንም። ቢቻለን ያለመሳሳት መለኪያዎች ብንሆን እኛም አገራችንም ትጠቀማለች። የኛ የምንላቸው ሰዎች ቢሳሳቱ እንኳ ልንመልሳቸው ይገባል እንጂ፤ እነሱን ለመሸፈን ብዙ ርቀት መጓዙ ለነሱም ለኛም አይጠቅምም። ይሄን “ትንሽ ሥጋ እንደመርፌ ትወጋ” የሚባልን ያረጀ ያፈጀ አባባል ከማደስ ይልቅ በሰው ልጆች የጋራ ማንነት ብናምን ይበልጥ እንጠቀማለን። ሥጋቶችን ደግሞ መቀበል ተገቢ ነው። እርግጥ ነው - ሥጋቶችን የምናይበት መነጽር ሊለያይ ይችላል። ይህም ያለ ነው። መነጽሩ ሲለያይ ደግሞ ክብደት ቅለቱም እንዲሁ ይለያያል። ይሄ “የኔ” እና “የነሱ” የሚል ፍረጃ ደግሞ በአስቸኳይ መቅረት አለበት። የኔ የምለው ሲሳሳትና የነሱ የምለው ሲሳሳት የሚኖረኝ ፍርድና አስተያየት የሚለያይ ከሆነ መሠረታዊ ችግር አለብኝ ማለት ነውና ራሴን መፈተሽ ይኖርብኛል። ስለዚህ ሰዎች እኛ ከምናውቀው እውነታ በብዙ ተለዩ ብለን ወቀሳችንን ከመሸከም አቅማቸው በላይ ብናዥጎደጉድባቸው ይበልጥ እንቃቃርና ክፍተታችን ይጨምራል። ያኔ በእልህ እየተጎዳዳን እንሄድና ማንም አያተርፍም። እልህ መጥፎ በሽታ ነው። ወንድሜ አባዊርቱ አሁን የወቀስካቸውን ሰዎች ሥጋት እንደነሱ ሆነህ እነሱ የጠቀሷቸውን ሥጋቶች ብትመረምር አንተ የያዝከውን አቋም

TZTA August 2019

11

https:www.tzta.ca

የፖለቲካ ፓርቲዎችን የመመዝገቢያ ቁጥር ከነበረው ከስድስት እጥፍ ከፍ ማድረግ እንደምታው ምን ይሆን?

Dr. Zahir Dandelhai Dentist, B.Sc., D.D.S. NEW PATIENT & EMERGENCY WEICOME We have two Locations

Main & Danforth the Dental Clinic

16 Wynford Dr. Suite 112 Toronto ON M3C3S2

206-2558 Danforth Avenue Monday to Saturday 10:00 AM - 8:00 PM

Tel.,416-384-1000

Tel,. 416-690-

2438

Consultation FREE Service we provide are the following in two location

* General Dentistory Work * Crown & Bridge * Ortho Braces, Root Canal & Dentures etc... * Denture * Implant * TMJ Problem * Long flexble hours and scheduldules * All Dental plans Accepted

TZTA August 2019

ወቅቱንስ የጠበቀ ነውን? የፖለቲካ ፓርቲዎችን የመመዝገቢያ ቁጥር ከነበረው ከስድስት እጥፍ ከፍ ማድረግ እንደምታው ምን ይሆን? ወቅቱንስ የጠበቀ ነውን? ከአክሊሉ ወንድአፈረው (ethioandenet@bell.net ) ጁላይ 26፣ 2019 መግቢያ ምርጫ ቦርድና መንግስት ማክስኞ ሃምሌ 16፣ 2011 የፖለቲካ ፓርቲዎች ምዝገባን በተመለከተ አዲስ ህግ አርቅቀው በፓርላማው የህግ ቋሚ ኮሚቴ በኩል ለውይይት በሚል አቅርበዋል። ፓርላማው ይህንኑ ረቂው ብዙም ሳይለወጥ የሚያጸድቀው ከሆነ እንደምታው ምንድን ነው የሚለውን በዚህ አጭር ጽሁፍ ለውይይት መንደርደሪያነት አቀርባለሁ።ረቂቅ ህጉ ብዙ ጉዳዮችን የሸፈነና በበጎ ጎኖች ያሉት ቢሆንም በዚህ ጽሁፍ የማተኩርበት ግን ስለፓርቲዎች ምዝገበ በተመለከተ ለምዝገባ ማቅረብ አለባቸው ( አስር ሽህ የደጋፊዎችን ፊርማ) በሚለው ላይ ነው። የግለሰብ ተወዳዳሪወችንም በተመለከተ የሰፈረውን በዚሁ መልክ መገምገም ይቻላል። የመደራጀት መብት የዴሞክራሲ መብት ነው ይህን መብት ማስፋት እንጂ ማጥበብ ጎጂ ነው ከአምበባገነን ስርዓት ወደ ዴሞክራሲ በሚደረገው ጉዞ የፖለቲካ ፓርቲዎችን አደረጃጀትን ለመወሰን፣ ለእንቀስቃሴያቸውም ህጋዊ እውቅና ለመስጠትም ይሁን ለመገደብ የሚችሉ ይህን መሰል ህጎች ፣ በሀገሪቱ ቀጣይ ፖለቲካ ስርዓት ምስረታና ግንበባታ ውስጥ ዜጎች ሊኖራቸው የሚችለውን ተሳትፎ ለማበረታታትም ይሁን ለማዳከም እጅግ ከፍተኛ ሚና ይጫወታሉ። በስልጣን ላይ የሚገኙ መንግስታት የሚደነግጓቸውና ተግባራዊ የሚያደርጓቸው ህግጋትና ደንቦች ዴሞክራሲያዊ ስርአትን እውን ለማድረግ ሊያግዙም እንቅፋት ሊሆኑም ይችላሉ። አንዳንድ ህግጋት መደራጀትንና ህዝብም በፖለቲካ ፓርቲወች ውስጥ የሚኖረውን ተሳትፎ የሚያበረታቱ ሲሆን ሌሎች ደግሞ የተለያየ መሰናክሎችን በመደርደር ህዝብ ከመደራጀትና በፖለቲካውም ንቁ ተሳታፊ ከመሆን ወደኻላ እንዲል አደርጋሉ። ለምሳሌ የኢትዮጵያ ህገ መንግስት መደራጀት መሰታዊ ሰብአዊ መብት እንደሆነ ቢደነግግም የማህበራት ህግ (Charities and associations) የተባለው ህግ ባሰቀመጠው እንቅፋት የተነሳ ማህበራዊ ድርጅቶች በነጻ እንዳይደራጁ ህዝቡም በነዚህ ድርጅቶች ውስጥ ከመሳተፍ ራሱን እንዲያርቅ በማድረግ በሀገራችን ነጻ ህዝባዊ ድርጅቶች ድምጥማታቸው እንዲጠፋ ተደርጓል። በፖለቲካ ድርጅቶችም ላይ የተለያየ ተጽእኖ በማሳደር የተቃዋሚ ድርጅቶች አቅመ ቢስ የህዝብ ተሳታፊነትም እጅግ የጎደላቸው የቀጨጩ ድርጅቶች ሆነው እንዲቆዩ መደረጉ ይታወቃል። አሁን የቀረውን የህግ ረቂቅ ስንመረምርም መጠየቅ የሚገባው አንዱ ጥያቄ ይህ ህግ ዜጎች በፖለቲካ ድርጅት እንዲሳተፉ ሁኔታወችን ይብልጥ የሚያመቻች ነው ወይንስ በቀጥታም ይሁን በተዛዋሪ እንቅፋት የሚፈጥር ነው የሚለው ነው።

12

አንዳንድ ሰዎች መቶ ሚሊዮን ህዝብ ባለበት ሀገር አስር ሽህ የደጋፊ ፊርማ አቅርቡ ማለት ምን ችግር አለው? ፖለቲካ ድርጅቶች የህዝብ ድጋፍ ካላቸው ለምን ይጨነቃሉ ይላሉ።የምርጫ ቦርዱ አንድ ባለስልጣንም ይህንኑ በቪኦኤ ቃለመጠይቃቸው ሲያሰተጋቡ ተደምጧል። በኔ አመለካከት ለፓርቲዎች ምዝገባ አስፈላጊ ነው የሚባለውን ቁጥር አሁን በስራ ላይ ካለው 1500 ወደ 10000 (አስር ሽህ) ከፍ ማድረግ የቁጥሩ ጉዳይ ወይንም የድርጅት ድጋፍ ማግኘትና ማጣት መመዘኛ ብቻ አይደለም። ሲጀመር ባንድ ወቅት ድጋፍ ያለው ድርጅት በሌላ ጊዜ ድጋፍ ላይኖረው ይችላል። ድርጅቶች በትንሽ ሰዎች ቁጥር ተጀምረው ወደ ታላቅ ሀይልነት እንደሚያድጉ የታወቀ ነው። በአንድ ወቅት ድጋፍ አላቸው የሚባሉ ገናና ድርጅቶች በሌላ ወቅት ባዷቸውን ሊቀሩ ይችላሉ። ይህ ብዙሀዊነት ባለው የፖለቲካ ስርአት ውስጥ እውነታ ነው። የመደራጀት መብት የዴሞክራሲ መብት ነው። በፖለቲካ ፓርቲ የመደራጀት መብት ደግሞ ከፍተኛው የፖለቲካ መብት መገለጫ ሲሆን ምዝገባውን በተመለከተ የሚያስፈልገው ቁጥር ከፍ ወይም ዝቅ ማለቱ ከምህዳሩ መስፋትና መጥበብ ጋር በቀጥታ የሚያያዝ ነው። ለመመዝገብ ከሚፈልጉት ፓርቲዎች አመቺ ሁኔታ መኖር አለመኖር ጋር ብቻ ሳይሆን የህዝብንም አማራጭ ከማስፋትና ከማጥበብ ጋር በቀጥታ የሚያያዝ ጉዳይ ነው። አሁን የተረቀቀው “ማሻሻያ“ አዳዲስ ድርጅቶች በያዙት ሃሳብ ዙርያ ከትንሽ የአባላትና ደጋፊወች ቁጥር ተነስተው እንዲያድጉ የሚያበረታታ ምህዳር የሚፈጥር ሳይሆን ገና ከጅምሩ እጅግ ከፍተኛ የሆነ ተግዳሮት ከፊታቸው እንዲደቀን ያደርጋል። እንደ ረቂቅ ህጉ ከሆነ አንድ ድርጅት አስር ሽህ አባላት ወይም ደጋፊወችን እስኪያፈራ ድረስ በህጋዊነት ስለማይታወቅ (ስለማይመዘገብ) ህጋዊ የፖለቲካ ድርጅቶች የሚኖራቸው የህግ ከለላና መብት አይኖረውም ።ለምሳሌ በማንኛውም ደረጃ በፖለቲካ ውድድር ውስጥ አይሳተፍም። በዚህ ወሳኝ የሽግግር ወቅትም በሀገሪቱ መሰረታዊ ጉዳዮች ላይ ይህ ነው የሚባል ተሳትፎ ሊያደርግ አይችልም። ተሳትፎው ሁሉ በ መንግስት ችሮታ እንጂ እንደመብት የሚጎጎናጸፈው አይሆንም። ባንጻሩ አሁን ጎላ ብለው የሚታዩና እስካሁን በነበረው ሁኔታ የተመዘገቡ ድርጅቶች ብቻ የፖለቲካ መድረኩ ዋና ተዋናይ ሆነው እንዲቀጥሉና መድረኩንም እንዲቆጣጠሩ ስለሚያግዝ ያለውን ሁኔታ (ስታተስኮ status quo) የሚያስቀጥል እንጂ አዳዲስ ሀሳብ ያላቸው ሀይሎችን በፖለቲካ ሜዳው ውስጥ ገብተው አማራጫቸውን ለህዝብ እንዲያቀርቡ የተሻለ ሁኔታን የሚፈጠርና የሚያበረታታ አይደለም። በዚህ ሂደት የሚፈጠረው የፖለቲካ ምህዳርም የተወሰነ የፖለቲካ አስተሳስብ ዙሪያ እየተሽከረከረ እንዲቀጥል ይህ አስተሳሰብም ጎልቶ እንዲወጣም ያግዛል። ይህ ደግሞ በህጋዊ መድረኩ ለህዝብ የሚቀርቡ የፖለቲካ አማራጮች ውሱን እንዲሆኑ (እንዲጠቡ) በማድረግ ምህዳሩ ለ” አውራ

https:www.tzta.ca

ገጽ 13 ይመልከቱ

ከገጽ 12 የዞረ ፓርቲና መሪ አመለካከት” ስር መስደድ የተመቻቸ እንዲሆን ያደርጋል። ለህጋዊነት ለመመዝገብ የሚያሰፈልገውን ቁጥር ዝቅ ማድረግ ደግሞ አዳዲስ ሀሳቦች በየጊዜው እንዲፈልቁ፣ ዜጎች ወደ ፖለቲካ መድረኩም እንዲገቡ ሁኔታወችን ያመቻቻል። የተወሰነ ሀሳብ የበላይነትን ይቀንሳል። ፖለቲካ ፓርቲወችም ሁል ጊዜ አዳዲስ ተወዳዳሪ ሀሳብ ስለሚሞግታቸው ለህዝብ ፍላጎት ተገዥነታቸውንና የፈጠራ ችሎታቸውን እጅግ ያጠናክራል። ከዚህ በታች የሚገኘው መረጃ እንደሚያሳየው በዴሞክራሲ የገፉም ሆኑ በዴሞክራሲያዊ ሽግግር ውስጥ የሚገኙ አብዛኛወቹ ሀገሮች ፖለቲካ ድረጅቶች በህጋዊነት ለመመዝገበብና ለመንቀሳቀስ የሚያስቀምጡት የ አባላት ወይም የደጋፊወች ቁጥር አሁን ሀገራችን ውስጥ የተረቀቀው ህግ ከሚጠየቀው ( 10 ሽህ ) እጅግ ያነሰ መሆኑን ነው። ከላይ ከተጠቀሱት ሌላ ፓርቲወችን ህጋዊነት ለመስጠት እጅግ የተጋነነ ያባላት ቁጥር የሚጠይቁ አንድ ሁለት ሀገሮች አሉ ከነርሱም ውስት አንዷ ኬንያ ነች። ኬንያ ቁጥሩን የጨመረችው በብሄር በሪጅንና በሀይማኖት መደራጀትን ሙሉ በሙሉ አግዳ እንጂ የብሄር ፍጥጫ እና ግጭትን የሚጋብዝ ህገመንግስታዊ ድባብ ውስጥ ሆና አይደለም። የፖለቲካ ድርጅቶች መብዛት ለዴሞክራሲ እንቅፋት አይደለም የፖለቲካ ድርጅቶች ህጋዊነት ለማግኘት የ 10 ሽህ ሰው ድጋፍ መማቅረብ ይገባቸዋል የሚለው ሀሳብ አስፈላጊነት በሚገልጹ ክፍሎች በኩል የሚቀርበው አንዱ ሀሳብ በሀገራችን ውስጥ የፖለቲካ ድርጅቶች ቁጥር በዝቷል ። ይህም ለዴሞክራሲያዊ ሂደት እንቅፋት ነው ። ስለዚህም እንዲቀነሱ ማድረግ ያሰፈልጋል ከሚለው አስተሳሰብ ጋር የተያያዘ ነው። ይህ ግን ከእውነታ ጋር የሚጋጭ ነው፡

ለምሳሌ ህንድ በአለም ትልቅ የህዝብ ቁጥር ያላት ሀገር ስትሆን በሀገር አቀፍ ደረጃ የሚንቀሳቀሱ ከ ሁለት ሽህ በላይ ፖለቲካ ፓርቲወችም ይገኙባታል።ይህ የህንድን ዴሞክራሲ አጠናከረው እንጂ አላቀጨጨውም፡፡ በአፍሪካ የተሳካላት ዴሞክራሲያዊ ስርአት በመገንባት ተሳካላት የምትባለው ቤኒን እስከ አለፈው አመት (2018) ድረስ በህጋዊነት የሚንቀሳቀሱ ሁለት መቶ ያክል ፖለቲካ ፓርቲወች ነበሯት በዚህ ጊዜ ውስጥ በቤኒን ውስጥ ዴሞክራሲ ስር ሰደደ እንጂ አልተደናቀፈም፡ ባንጻሩ በራሽያና መሰል ሀገራት የሚታየው ደግሞ እጅግ ዝቅተኛ ቁጥር ያላቸው የፖለቲካ ድርጅቶች ብቻ ህጋዊ ሆነው ሲንቀሳቀሱ ነው። በነዚህ ሀገሮች ውስጥ ደግሞ ዴሞክራሲ ተፍኖ ያንድ ድርጅት እና ግለሰብ የበላይነት እንደሰፈነ ነው። ይህ እውነታ የድርጅቶች መብዛት ለዴሞክራሲ እንቅፋት አለመሆኑንና ችግሩ የሚመነጨው ከሌሎች የመንግስታት ፖሊሲና ተግባር እንደሆነ ነው። በሀገራችን ሁኔታ ድርጅቶችን ቁጥር መቀነስ ያሰፈልጋል ቢባል እንኳ አዳዲስ ድርጅቶችን ለመመዝገብ 10 ሽህ ድጋፍ አምጣ ከሚለው አላስፈላጊ እርምጃ ውጪ ቅነሳውን እውን ለማድረግ በሚያሰችሉ እርምጃወችን ሊወስድ ይቻላል። ለምሳሌ በሀገራችን ካሉት “የተመዘገቡ ድርጅቶች” ውስጥ ብዙዎቹ ቀደም ሲል ኢህአዴግ አጅበውት እንዲጓዙ የፈለፈላቸው ስለሆኑ እነርሱን ማስወገድ ከፈለገ ኢህአዴግ አሁንም በአንድ ቀን ሊያደርገው የሚችለው ቀላል ተግባር ነው። ሁለተኛው በሀገራችን የፓርቲወች ቁጥር እጅግ የበዛው ህገመንግስቱ ከደነገገው የብሄር አደረጃጃት ጋር ተያይዞ እንደሆነ የሚታወቅ ነው። ለዚህ ደግሞ መፍትሄው በህብረ ብሄራዊ ድርጅቶች ላይ ተጽእኖ ማድረግ ሳይሆን ለየት ያለ ቆራጥና ሁሉንም የሚያግባባ ዘመን ተሻጋሪ ባለራእይ እርምጃ በመውሰድ ነው። ይህም ቢሆን ሰፊ ውይይትና መግባባትን ይጠይቃል፡ ነጻ የህዝብ ድምጽ የድርጅቶችን ቁጥር እንዲበዛም እንዲቀንስም ያደርጋል። ህዝብ የፈለገውን የመደገፍ የማይደግፈውን ደግሞ ያለመደገፍ መብቱን ሙሉ በሙሉ

ተግባራዊ እንዲያደርግ የሚያመቻች ሁኔታ ተግባራዊ ከተደረገ ቀስ በቀስ የህዝብ ድጋፍ ያላቸው ፓርቲወች እንዲያድጉ የሌላቸው ደግሞ እንዲከስሙ ወይም ከሌሎች ጋር እንዲዋሀዱ ሁኔታው ያሰገድዳቸዋል።። በዚህ መሰረትም የህዝብ ድምጽ የድርጅቶችን ቁጥር እንዲበዛም እንዲቀንስም ያደርጋል። ይህ አይነቱ አሰራር የድርጅቶችን ቁጥር ለመወሰን ከሚኖረው ታላቅ ሀይል በተጨማሪ ፖለቲካ ፓርቲወች ለህዝብ ድምጽ ትልቅ ግምት እንዲሰጡና ህዝብም በፖለቲካው ውስጥ በንቃት ሲሳተፍ ከፍተኛ ተጽእኖ ፈጣሪነቱን የሚያረጋግጥበት ሁኔታን (EMPOWERING ) ይፈጥራል ። ጠያቂና ንቁ ተሳትፎ የሚያሳይ ዜጋ ደግሞ ለዴሞክራሲያዊ ስርአት እውን መሆን ጠንካራው መሰረት ነው። የዴሞክራሲያዊ ሽግግርን እውን ለማድረግ የዚህ አይነት የህዝብ ተሳትፎን ማእከል ያደረገ አካሄድ አይነተኛ መሳሪያ ነው። በተጽእኖ አማራጭን ማጥበብ የፖለቲካ ተሳትፎን ይቀንሳል የህዝብንም ብሶት ይጨምራል የህዝብን የፖለቲካ አማራጭ በፖለቲካ ውሳኔና አርቲፊሻል በሆነ መልክ አጥብቦ መጓዝ የህዝብን የፖለቲካ ተሳትፎ ያዳክማል እንጂ አያጠነክረውም። ህዝብንም እያደር ቅር ያሰኛል እንጂ አያስደስተውም። ይህ ደግሞ ጤነኛ የፖለቲካ ስርአትን ለመገንባት አይረዳም። ለዚህ በምሳሌነት ሊጠቀሱ ከሚችሉት የተለያዩ ሀገሮች ውስጥ ደረም ብየ ያጠቀስኳት ምእራብ አፍሪካዊቷ ሀገር ቤኒን አንዷ ነች። ቤኒን በአውሮፓውያን አቆጣጠር በ1989 በተካሄደ ብሄራዊ የመግባባት ጉባኤ ከ 1972 ጀምሮ በሀገሪቱ ያንሰራፋውን አምባገነን አገዛዝ አስወግዳ ወደ ዴሞክራሲያዊ ስርአት ተሸጋግራ በተከታታይ ሰፊ የዴሞክራሲ ግንባታን በማካሄድ ታላቅ አድናቆትን አትርፋ ህዝብም በዚሁ ረክቶ ቆይታለች። በዚህ ጊዜ ውስጥ የፖለቲካ ፓርቲዎች ቁጥር ከ70 ወደ 200 አድጓል። ይህን እንደ ጤናማ ጉዞ ያልተመለከተቱትከሁለት አመት በፊት (እንደ አውሮፓ አቆጣጠር በ2016) ወደስልጣን የመጡት አዲሱ የቤኒን ፕሬዚደንት ፓትሪስ ታሎን (Patrice Talon) በሚመሩት ሀገር የሚንቀሳቀሰው የምርጫ ኮሚሽን ፓርቲዎችን ለመቀነስ አዲስ እቅድ አወጣ። ፖለቲካ ፓርቲዎችን በዛ ያለ የደጋፊ ፊርማ አምጥታችሁ እንደገና ተመዝገቡ ማለት እንደመያዋጣ የተረዳው ኮሚሽን አዲስ ዘዴ ቀየሰ። ለምርጫ ውድድር ሁሉም ድርጅቶች እያንዳንዳቸው 428000( አራት መቶ ሀያ ስምንት ሽህ ዶላር) ማስያዝ ይኖርባቸዋል የሚል ህግ አርቅቆ ፕሬዚደንት ፓትሪስ ታሎን ፓርቲ ብዙሀኑን መቀመጫ የተቆጣጠረው ፓርላም እንዲጸድቅ ተደረገ። ኮሚሽኑና መንግስት ይህን ሁኔታ እንዲያሰቆም ብዙዎች ቢማጸኑም “ የህዝብ ድጋፍ ካላችሁ ይህን ገንዘብ ማሰባሰብ እንዴት ይከብዳል “ በማለት ፕሬዚደንቱ በእቅዳቸው ቀጠሉበት።የገንዘብ ክፍያ ሊያሟሉ ያልቻሉ ተቃዋሚዎች በምርጫ ኮሚሽኑ ትእዛዝ ከጨዋታ ውጭ ሆኑ። ከፖለቲካ ውድድር ታገዱ። ይህ ሆኖ በአውሮፓ አቆጣጠር በማርች 2019 (ዘንድሮ) በተካሄደው ምርጫ የፕሬዚደንቱ ፓርቲና አንድ ሁለት የርሳቸው ወዳጅ የሆኑ ፓርቲዎች የፓርላማውን ወንበር ሁሉ ጠቅልለው “ አሸነፉ” ተባለ። እጅግ የሚገርመው ግን በዚህ ምርጫ ድምጽ የሰጠው ህዝብ 23% ብቻ መሆኑ ነው። ቀደም ባሉት ምርጫዎች ድምጹን ለመስጠት የሚወጣው ህዝብ ቁጥር ከ75% ያላነሰ ነበር። ከቀረቡት ምርጫወች መጥበብ ጋር ተያይዞ ህዝብ ከፖለቲካ ሂደቱ ራሱን አገለለ። የቤኒን ዴሞክራሲ ወደኋላ መጓዝ ጀመረ። ከ1989 ወዲህ ያልታየ የጋዜጠኞች መታሰር፣ ፣ የተቃዋሚዎች መታሰር፣ የኢንተርኔት መዘጋት ወዘተ ተጀመረ። ከዚህ ጋርም ተያይዞ ህዝብ ለመጀመሪያ ጊዜ የመረረ የተቃውሞ ሰልፍ በማድረግ መንግስቱንም በአደባባበይ ማውገዝ ጀመረ። በመንግስትና በህዝብ መሃል ቅራኔ መስፋት ፣ጀመረ። በመላ አለም ስትሞገስ የነበረችው ቤኒን በአምንስቲ ኢንተርናሽናል፣ በአፍሪካ አንድንት ታዛቢዎች፣ በአሜሪካ አምባሳደር ወዘተ የቤኒን ጉዞ ዴሞክራሲን ቀልባሽ እንደሆነ ተገለጠ። እነ ዋሽንግተን ፖስት ሳይቀሩ “ ቤኒን ምን ነካት” እያሉ አዲሱን መንግስት ማብጠልጠል ጀመሩ። ባጠቃላይ ፓርቲወችም ዴሞክራሲም ተቀነሱ። የህጋዊ የድርጅቶች መብዛት መንግስትን ወጪ ያስወጣልን? ሌላው የፖለቲካ ድርጅቶች እውቅና ለማግኘት 10

TZTA August 2019

ሽህ ሰው ድጋፍ ማቅረብ አለባቸው ከሚለው ጉዳይ ጋር ተያይዞ የሚጠቀሰው የፖለቲካ ድርጅቶች መብዛት መንግስትን ብዙ ገንዘብ ያሰወጣዋል የሚለው ትርክት ነው። ይህ ሲጀመር በመረጃ የተደገፈ አይደለም። በሀገራችን ውስጥ መንግስት የገንዘብ ድጋፍ የሚሰጠው ለሁሉም የተመዘገቡ ድርጅቶች አይደለም። የተመዘገበ ድርጅት ሁሉ በሀገራችን ውስጥ የመንግስት በጀት ድጋፍ አይሰጠውም። ይህንን መቆጣጠር ከተፈለገም ደግሞ የፖለቲካ ድርጅቶችን የገንዘብ ድጋፍ የሚመለከት ግልጽነትና ተጠያቂነት እንዲኖር ማድረግ ይህንንም ምላሽ የሚሰጥ ለየት ያለ ደንብ ማውጣትና ተግባራዊ ማድረግ እንጂ የፖለቲካ ምህዳሩን ማጣበብ ፣ አማራጭንም መቀነስና የዜጎችን ምርጫ መገደብ አግባብ አይሆንም። በነገራችን ላይ ዶክተር አብይ ደጋግመው ግልጽ እንዳደረጉት ባለፉት 27 አመታት በሀገራችን የተመዘገበው አሳፋሪ ንቅዘትና የሀገር ሀብት መባከን የተከሰተው ኢህአዴግ ለብቻለው በተቆጣጠረው የፖለቲካ መድረክ እንደነበር ማስታወስም ተገቢ ነው። ይህ የህግ ረቂቅ ጊዜውን የጠበቀ ነውን? ከዚህ ሁሉ በተጨማሪ ሌየሚነሳው ሌላው ጥያቄ ለመሆኑ ይህ የህግ ረቂቅ ጊዜውን የጠበቀ ነውን የሚለው ነው። አሁን ባለው ያልተረጋጋ የሀገራችን ሁኔታ እጅግ ብዙ ተግዳሮቶች ይታያሉ ። አለመታደል ሆኖ በሀገራችን ድር ላይ ከሰፈነው የፖለቲካ ውጥረትና መካረር የተነሳ በተለይም ሀገር አቀፍ ድየፖለቲካ ርጅቶች በሁሉም የሀገሪቱ ክፍሎች እንደልብ ተንቀሳቅሰው በነጻ ለማደራጀትና አባላትንም ለመመልመል አመች ሁኔታ የለም። ይህ ደግሞ ሀገራዊ ፓርቲወች የት ቦታ ተንቀሳቅሰው በነጻ ህዝብን ማነጋገር ጽህፈት ቤት ከፍተው መስራት ወዘተ ችለዋል የሚለውን በመመለስ በቀላሉ የምንገነዘበው ነው። አንዳንዶቹ ክልሎች እናኳንስ ህብረብሄራዊ ተቃዋሚ ፓርቲ ክልላዊ ተቃዋሚንም የማያስተናግዱ አይደሉም። እንኳንስ የተለየ የፖለቲካ አስተሳሰብን በነጻ ለማሳወቅ አሁን ያለው ሁኔታ በተለያየ መመዘኛ “ከ እንርሱ” ለየት ያሉ ሁሉ የሚፈናቀሉበት በፍርሀት ድባብ ውስጥ የሚገኙት ነው፡ እነዚህ እውነታወች በሚታይበት ሁኔታ አዲስ የሚመዘገቡ ሀገራዊ ድርጅቶችን ከየክልሉ ትልቅ ቁጥር ያለው ድጋፍ ካላመጣችሁ እውቅና አንሰጥም ብሎ መደንገግ ዛሬ በምድር ላይ ከሚታየው እውነታ ጋር አይጣጣምም። ለማጠቃለል ለማጠቃለል በኔ ግምገማ አሁን የሚደረገው “ማሻሻያ”ብዙ በጎ ጎኖች ቢኖሩትም እንዳለ ወደ

13

ህግነት ከተቀየረ የሚያስከትለው ዴሞክራሲን ማጠናከር፣ ሀገርንም ማረጋጋት ሳይሆን የምርጫውም ሆነ የዴሞክራታይዜሽኑን ሂደት ማጥበብ ማለትም መብትን መገደብና የህዝብን ብሶት ማብዛት ነው። የተወሰኑ ድርጅቶችንም ከፖለቲካ ውድድሩ ቢያንስ ለተወሰነ ጊዜ እንዲገለሉ ያደርጋል። አዳዲስ ድርጅቶችንም ለመፍጠር አያበረታታም። ይህ ሁሉ ለተረጋጋ መንግስትንም ሆነ ለዴሞክራሲያዊ ስርአት መሰረት መጣል ያግዛሉ ተብለው ተስፋ የተጣለባቸው ግለሰቦችና ተቋማትንም አላሰፋጊ አፍረሽ ጥላ ያጠላባቸዋል። ይህም እጅግ ጎጂ እንጂ ጠቃሚ አይሆንም ። በኔ አመለካከት ባሁኑ ሰአት ምርጫውንም በተመለከተ አሁን ባለው ሁኔታ በታቀደው ጊዜ ውስጥ ማካሄድ መቻል አለመቻሉ በጥያቄ ውጥ ያለ ጉዳይ ነው። ስለዚህም ሁሉም የፖለቲካ ድረጅቶች ጊዚያዊ የምዝገባ ሰርቲፊኬት ተሰጥቷቸው ለሚቀጥሉት ሁለት አመታት በነጻ እንዲንቀሳቀሱና ለሀገር መረጋጋትና መግባባት እገዛ እንዲያደርጉ፣ ራሳቸውንም ከህዝብ ጋር እንዲያሰተዋውቁ ማበረታታት ያሻል። ሀገር ከተረጋጋ፣ መብት ማስከበሩ ስር ከሰደደና የዴሞክራታይዜሽኑ ሂደት ፈር ከያዘ በኋላ ያሉትን ጥንካሬና ድክመቶችን በመገምገም ከሁኔታው ጋር የሚመጥን ማሻሻያ ተግባራዊ ማድረግ ተገቢ ይሆናል። ይህን ረጋ ባለ መንፈስ በተረጋጋ የፖለቲካ ሁኔታ ሰፊ የፖለቲካ ፍኖተ ካርታ ውስጥ ተካቶ መታየት የሚገባው እንጂ በተናጠል በሩጫ የሚደረግ መሆን የለበትም። ሀገራችን የምትሻው በብሶት ላይ ብሶት በቀውስ ላይ ቀውስ መጨመር ሳይሆን መተማመንን የሚያጎለብት ስርአቱንም ሆነ ህጉን ሁሉም የራሴ ነው ብሎ ለመንከባከብ የሚጋብዝ እርምጃን መውሰድን ነው። የዴሞክራሲ ምህዳሩን ማስፋት እንጂ ማጥበብ አይደለም። ለመደራጀትና ለህዝብ ተሳትፎ እንቅፋትን ማስወገድ እንጂ አዳዲስ መሰናክልን አይደለም። በዴሞክራሲ መስፋት ተጠቃሚወች ሁሉም ኢትዮያውያን ናቸው። ስለዚህም ነው የተረቀቀው ህግ እንደገና ለባለሙያወች ሰፊ ጥናት ይተላለፍ ወይም ይስተካከል የምለው። ___ ማስታወሻ：በዚህ ጽሁፍ ላይ የተንጸባረቁ ሳሃቦች የጸሃፊውን/የጸሃፊዋን እንጂ የድረገጹን አቋም አያንጸባርቁም። ነጻ አስተያየት ወይንም ሃሳብ በዚህ ድረ ገጽ ለማውጣት ጽሁፍዎትን በ info@ borkena.com ይላኩልን። ይህ ጽሁፍ እንዲታተም የላኩልን ይእዘወትር አምደኛችን ከአልማዝ አበበ ከቶሮንቶ ካናዳ ነው።

https:www.tzta.ca

የአገሪቱ አጠቃላይ የአገር ውስጥና የውጭ የብድር ዕዳ 1.5 ትሪሊዮን ብር ደርሷል (August 19, 2019) ዮሐንስ አንበርብር

እስከ መጋቢት 2011 ዓ.ም. ድረስ ያለው የአገሪቱ አጠቃላይ የውጭና የአገር ውስጥ ብድሮች ዕዳ 1.5 ትሪሊዮን ብር ደርሷል የኢትዮጵያ አየር መንገድና የኢትዮ ቴሌኮም የውጭ ብድር ዕዳ 111.9 ቢሊዮን ብር ነው የሌሎቹ የልማት ድርጅቶች የውጭና የአገር ውስጥ አጠቃላይ የብድር ዕዳ 594 ቢሊዮን ብር ደርሷል ማዕከላዊ መንግሥትና የልማት ድርጅቶች ከኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ተበድረው ያልመለሱት ዕዳ 412.5 ቢሊዮን ብር ደርሷል መንግሥት ከንግድ ባንክ የወሰደውን ብድር መመለስ ባለመቻሉ በየዓመቱ እስከ 25 ቢሊዮን ብር ወለድ እየከፈለ ነው

የአገሪቱ አጠቃላይ የአገር ውስጥና የውጭ ብድሮችን የዕዳ መጠን የገንዘብ ሚኒስቴር ይፋ አደረገ፡፡ ሪፖርተር ከሚኒስቴሩ ያገኘው ዝርዝር የዕዳ መግለጫ ሰነድ እንደሚያስረዳው፣ አገሪቱ እ.ኤ.አ. እስከ ማርች 2019 ድረስ ያለባት ያልተከፈለ የአገር ውስጥና የውጭ ብድሮች ዕዳ 1.5 ትሪሊን ብር ወይም 52.57 ቢሊዮን ዶላር ነው፡፡ ከተጠቀሰው አጠቃላይ የአገሪቱ ዕዳ ውስጥ 26.93 ቢሊዮን ዶላር ወይም 769.08 ቢሊዮን ብር ከተለያዩ የውጭ አበዳሪዎች ተገኝቶ ያልተከፈለ ዕዳ ሲሆን፣ የተቀረው 730.5 ቢሊዮን ብር ወይም 25.6 ቢሊዮን ዶላር ደግሞ ከአገር ውስጥ የመንግሥት ባንኮች ማለትም ከኢትዮጵያ ንግድ ባንክ፣ ከኢትዮጵያ ልማት ባንክና ከብሔራዊ ባንክ ቀጥታ ብድር፣ እንዲሁም ከመንግሥት ሠራተኞችና ከግል ሠራተኞች የማኅበራዊ ዋስትና (ጡረታ) ፈንዶች ተወስዶ ያልተከፈለ ዕዳ መሆኑን መረጃው ያመለክታል፡፡ አገሪቱ ካለባት የውጭ ዕዳ ውስጥ የማዕከላዊ መንግሥት (Centeral Government) ዕዳ 449.7 ቢሊዮን ብር (15.73 ቢሊዮን ዶላር) ሲሆን፣ ቀሪው 319.3 ቢሊዮን ብር (11.17 ቢሊዮን ዶላር) ደግሞ የተለያዩ የመንግሥት የልማት ድርጅቶች መንግሥት በገባላቸው የብድር መክፈያ መተማመኛ (Loan Guarantee)፣ ሌሎች ሁለት የመንግሥት ልማት ድርጅቶች ደግሞ ያለ መንግሥት የብድር መክፈያ መተማመኛ፣ በራሳቸው ከውጭ አበዳሪዎች በቀጥታ ተበድረው ያልከፈሉት ዕዳ ነው፡፡ ያለ መንግሥት የብድር መክፈያ መተማመኛ ከውጭ የተበደሩት የመንግሥት ልማት ድርጅቶች የኢትዮጵያ አየር መንገድና ኢትዮ ቴሌኮም መሆናቸውን ያመላከተው መረጃው፣ እነዚህ ሁለት ድርጅቶች ከውጭ አበዳሪዎቻቸው ያለ መንግሥት ዋስትና በቀጥታ ተበድረው እ.ኤ.አ. እስከ ማርች 2019 ድረስ ያልከፈሉት ዕዳ 3.9 ቢሊዮን ዶላር ወይም 111.96 ቢሊዮን ብር እንደሆነ ያስረዳል፡፡ ሎሎቹ የመንግሥት ልማት ድርጅቶች ማለትም የኢትዮጵያ ኤሌክትሪክ ኃይል፣ የኢትዮጵያ ኤሌክትሪክ አገልግሎት፣ የኢትዮጵያ ስኳር ኮርፖሬሽን፣ የኢትዮጵያ ምድር ባቡር ኮርፖሬሽንና የኢትዮጵያ ባህር ትራንስፖርትና ሎጂስቲክስ አገልግሎት ገንዘብ ሚኒስቴርና የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ በገቡላቸው የብድር መክፈያ መተማመኛ በመጠቀም ከወሰዱት የውጭ ብድር ውስጥ እስከ

TZTA August 2019

ማርች 2019 ድረስ ያልከፈሉት የዕዳ መጠን 207.38 ቢሊዮን ብር (7.27 ቢሊዮን ዶላር) መሆኑን መረጃው ያመለክታል፡፡ ከላይ የተገለጸው እስከ ማርች 2019 ድረስ አገሪቱ ያለባትን አጠቃላይ የውጭ ብድር ዕዳ የሚያመለክት ሲሆን፣ እስከተገለጸው እ.ኤ.አ. ተመሳሳይ ወቅት ድረስ የተመዘገበው አጠቃላይ የአገር ውስጥ ዕዳ ደግሞ 730.5 ቢሊዮን ብር መድረሱን መረጃው ያመለክታል፡፡ በተመሳሳይ ሁኔታ ይህ የአገር ውስጥ ብድር ዕዳ የሚመለከተው ማዕከላዊ መንግሥትንና የመንግሥት የልማት ድርጅቶችን ነው፡፡ በዚህም መሠረት የማዕከላዊ መንግሥት የአገር ውስጥ ዕዳ 343.5 ቢሊዮን ብር ሲሆን፣ የመንግሥት ልማት ድርጅቶች ደግሞ 386.8 ቢሊዮን ብር ዕዳ እንዳለባቸው መረጃው በዝርዝር ያመለክታል፡፡ ማዕከላዊ መንግሥት ካለበት 343.5 ቢሊዮን ብር የአገር ውስጥ ዕዳ ከፍተኛው መጠን ከብሔራዊ ባንክ በቀጥታ ብድር የተወሰደ፣ እንዲሁም በመንግሥት ግምጃ ቤት ሰነድ ሽያጭ አማካይነት ከሁለቱ የሠራተኞች የማኅበራዊ ዋስትና (የጡረታ) ኤጀንሲዎች፣ ማለትም ከመንግሥት ሠራተኞችና ከግል ሠራተኞች የጡረታ ፈንድና ከኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ተወስዶ ያልተከፈለ ዕዳ መሆኑን ከመረጃው ለመረዳት ተችሏል፡፡ እንደ ቅደም ተከተላቸውም 182 ቢሊዮን ብር ከብሔራዊ ባንክ ቀጥታ ብድር፣ 98.2 ቢሊዮን ብር በግምጃ ቤት ሰነድ ሽያጭ አማካይነት ከሁለቱ የጡረታ ፈንዶች፣ እንዲሁም 26.5 ቢሊዮን ብር ከንግድ ባንክ ብድር ነው፡፡ የተቀረው በመንግሥት ቦንድ ሽያጭ አማካይነት ከልማት ባንክና ከሌሎች ምንጮች ተወስዶ እስከተገለጸው ወቅት ድረስ ያልተከፈለ የማዕከላዊ መንግሥት ዕዳ ነው፡፡ ከ730.5 ቢሊዮን ብር አጠቃላይ የአገር ውስጥ ዕዳ ማዕከላዊ መንግሥትን የሚመለከተው ተቀንሶ የሚቀረው 386.8 ቢሊዮን ብር ዕዳ፣ ከኢትዮጵያ አየር መንገድና ከኢትዮ ቴሌኮም ወጭ ያሉትን የመንግሥት ልማት ድርጅቶች የሚመለከት እንደሆነ ሰነዱ ያመለክታል፡፡ ነገር ግን የመንግሥት ልማት ድርጅቶቹን የተናጠል ዕዳ ዘርዝሮ አያስቀምጥም፡፡ ከልማት ድርጅቶቹ አጠቃላይ ዕዳ ውስጥ 386 ቢሊዮን ብር ከኢትዮጵያ ንግድ ባንክ የተወሰደ ሲሆን፣ 800 ሚሊዮን ብር ደግሞ የልማት ባንክ መሆኑን መረጃው ያሳያል፡፡ የመንግሥትን አጠቃላይ የዕዳ መጠንና ዝርዝሮቹን

14

ከያዘው ሰነድ የተለያዩ ከፍተኛ ሥጋቶችን መመልከት የሚቻል ሲሆን፣ ከዚህ ውስጥ አንዱ የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ጤንነት አደጋ ውስጥ የሚገኝ መሆኑን ነው፡፡

በመግለጽ፣ ይህንን ጨምሮ በአጠቃላይ 57 ቢሊዮን ብር እንዲሰረዘለት ሰሞኑን ለመንግሥት ጥያቄ እንደቀረበ መዘገባችን ይታወሳል፡፡

ሰነዱ ከያዛቸው አኃዞች ምልከታ መረዳት የሚቻለው የመንግሥት የልማት ድርጅቶች በቀጥታ፣ እንዲሁም የመንግሥትን የዕዳ ክፍያ መተማመኛ ሰነድ (ቦንድ) በማስያዝ ከኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ከወሰዱት የረጅም ጊዜ ብድር፣ እንዲሁም ማዕከላዊ መንግሥት ከዚሁ ባንክ ተበድሮ ያልመለሰው የገንዘብ መጠን ድምር እ.ኤ.አ. እስከ ማርች 2019 ባለው ጊዜ ውስጥ 412.5 ቢሊዮን ብር መድረሱን ነው፡፡

ንግድ ባንክ ለመንግሥትና ለልማት ድርጅቶቹ የሰጠው ብድር ከፍተኛ መሆኑና የብድሩ መመለስን በተመለከተ ስለሚነሳው ሥጋት ሪፖርተር ጥያቄ ያቀረበላቸው የባንኩ ፕሬዚዳንት አቶ ባጫ ጊና፣ ሥጋቱ ትክክለኛ እንደሆነ ገልጸዋል፡፡ ነገር ግን ባንኩ ለመንግሥትም ሆነ ለግሉ ዘርፍ የሰጣቸው ብድሮች እንደሚመለሱ እርግጠኛ መሆናቸውን ተናግረዋል፡፡ ተበዳሪ የሆኑ የልማት ድርጅቶች ብድሩ እንዲሰረዝላቸው ስለጠየቁ ይሰረዛል ወይም ባንኩ ገንዘቡን ያጣል ማለት እንዳልሆነ የተናገሩት ፕሬዚዳንቱ፣ “ይህንን ጉዳይ በተመለከተ እንዴት እንደምንሄድበት እናውቃለን፡፡ ምክንያቱም ብድሩን ያበደርነው የመንግሥትን ዋስትና ይዘን ነው፤” ብለዋል፡፡

እንደ ባንክ ያሉ የገንዘብ ተቋማት ውጤታማነት መለኪያ ከሆኑት አንዱ የተቀማጭ ገንዘብ ክምችት መጠን፣ ባንኩ ከሰጠው አጠቃላይ ብድር መጠን ጋር የሚኖረው ምጣኔ ስለመሆኑ የባንክ ሙያ ባለሙያዎች ይገልጻሉ፡፡ ከዚህ አንፃር የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ እስከ ማርች 2019 ድረስ የነበረው አጠቃላይ ተቀማጭ ገንዘብ 496 ቢሊዮን ብር ነበረ ሲሆን፣ ለግሉ ዘርፍ ያበደረውን ሳይጨምር እስከ ተጠቀሰው ወር ድረስ ለማዕከላዊ መንግሥትና ለልማት ድርጅቶች አበድሮ የተመለሰለት የብድር መጠን 412.5 ቢሊዮን ብር መሆኑ የባንኩን ጤንነት ጥያቄ ውስጥ ከቶታል፡፡ ዓርብ ነሐሴ 10 ቀን 2011 ዓ.ም. የበጀት ዓመቱን የሥራ አፈጻጸም ይፋ ያደረገው ባንኩ አጠቃላይ የተቀማጭ ገንዘብ አጠቃላይ መጠን በበጀት ዓመቱ መጨረሻ ላይ 541.2 ቢሊዮን ብር መድረሱን የገለጸ ሲሆን፣ በዚህ ወቅት የሰጠው አዲስ ብድር 129 ቢሊዮን ብር እንደሆነ አመልክቷል፡፡ ከሰጠው አዲስ የብድር መጠን ውስጥ 106.8 ቢሊዮን ብር መንግሥት የወሰደ ሲሆን፣ ቀሪው 22.2 ቢሊዮን ብር ለግሉ ዘርፍ የተሰጠ ነው፡፡

የአገሪቱን አጠቃላይ ብድር የያዘው መረጃ የሚያስገነዝበው ሌላው ጉዳይ፣ መንግሥት በአነስተኛ ወለድ የውጭ ብድር ቢያገኝ እንኳን በርካቶቹ የውጭ ዕዳዎቹ የክፍያ ጊዜ በማለፉ ወይም በመድረሱ ምክንያት የሚያገኘው አዲስ ብድር ተመልሶ ለዕዳ ክፍያ እየዋለ መሆኑን ነው፡፡ ለአብነት ያህል የጠቅላይ ሚኒስትር ዓብይ አህመድ (ዶ/ር) አስተዳደር እ.ኤ.አ እስከ ማርች 2019 ድረስ 2.2 ቢሊዮን ዶላር አዲስ ብድር ያገኘ ቢሆንም፣ ለተገኘው አዲስ ብድር የአገልግሎት ክፍያ፣ ክፍያቸው የደረሱ ብድሮች ዋና ብድርና ወለዶች ተከፍሎ ወደ አገር የገባው የአዲሱ ብድር የተጣራ መጠን 700 ሚሊዮን ዶላር ነው፡፡

ባንኮች የሚሰጡት ብድር ስብጥር (Loan Portfolio) የገንዘብ ተቋማት ጤንነትን ለመለካት የሚያገለግል መሣርያ መሆኑን የሚገልጹት ሪፖርተር ያነጋገራቸው ባለሙያዎች፣ አንድ ባንክ የሚሰጠው ብድር ሰፊ ስብጥር ወይም በተለያዩ የኢኮኖሚ ዘርፎች ላይ ለሚንቀሳቀሱ የተለያዩ ተበዳሪዎች መሆን እንዳለበት፣ የተበዳሪዎች ስብጥር ሰፊ መሆን በተበዳሪዎች ላይ ሊደርስ የሚችል የንግድ ኪሳራ መጠንን በዚያው ልክ በመቀነስ፣ በባንኩ ብድር ላይ ሊፈጠር የሚችል ተጋላጭነትን ለመከላከል እንደሚያስችል ያስረዳሉ፡፡

ሪፖርተር ያነጋገራቸው ሌላ የማክሮ ኢኮኖሚ ባለሙያ በበኩላቸው፣ መንግሥት ካለበት አጠቃላይ የአገር ውስጥ ብድር ውስጥ 182 ቢሊዮን ብር ከብሔራዊ ባንክ በቀጥታ የተበደረው መሆኑ አሳሰቢ መሆኑን ያስረዳሉ፡፡ መንግሥታት ከብሔራዊ ባንኮቻቸው በቀጥታ መበደር የሚችሉ ቢሆንም፣ የብድር ጣሪያው በሕግ መወሰን እንደሚገባውና ብድሩ በተወሰደበት በዚያው ዓመት መጨረሻ ላይ ሙሉ በሙሉ እንዲከፈል በሕግ ካልተደረገ በስተቀር፣ ውጤቱ ገንዘብ እንደማተም እንደሚቆጠር ይህም ኢኮኖሚው ያላመነጨው ተጨማሪ ገንዘብ በኢኮኖሚው ውስጥ እንዲሽከረከርና የዋጋ ግሽበት እንዲፈጠር የሚያደርግ መሆኑን ያስረዳሉ፡፡

ከዚህ አንፃር ንግድ ባንክ የሰጠው 412.5 ቢሊዮን ብር ለመንግሥትና ለአራት የመንግሥት ልማት ድርጅቶች መሆኑ የብድር ክምችቱ በአንድ አካባቢ የተከማቸ እንዲሆን በማድረግ፣ ባንኩ ላይ ከፍተኛ ሥጋት እንዲያጠላ ማድረጉን አስረድተዋል፡፡ ከዚህም በላይ የብድር ስብጥሩን እጅግ ጠባብ ያደረገው ለመንግሥት ልማት ድርጅቶች ከተሰጠው ብድር ውስጥ ከ200 ቢሊዮን ብር በላይ የሚሆነው፣ ለኢትዮጵያ ኤሌክትሪክ ኃይል ብቻ የተሰጠ መሆኑን በማሳያነት ይጠቅሳሉ፡፡

በተጨማሪም መንግሥት ያለ ገደብ ከብሔራዊ ባንክ የሚበደርበት ሥርዓት አለ ማለት፣ ብሔራዊ ባንክ ማክሮ ኢኮኖሚውን ያለ መንግሥት ጣልቃ ገብነት ማስተዳደር አለመቻሉን እንደሚያሳይ ባለሙያው ገልጸዋል፡፡ መንግሥት ከብሔራዊ ባንክ መውሰድ የሚችለው የቀጥታ ብድር ጣሪያ በ2000 ዓ.ም. እንዲነሳ ከተደረገ በኋላ፣ ከብሔራዊ ባንክ ያለ ገደብ እየተበደረ መሆኑ አሁን ለሚስተዋለው የማክሮ ኢኮኖሚ መዛባት የራሱ ድርሻ ማበርከቱን አክለዋል፡፡

ሪፖርተር ያገኘው አጠቃላይ የአገሪቱ የብድር ሰነድ መረጃ እንደሚሳየው፣ ማዕከላዊ መንግሥትም ሆነ የልማት ድርጅቶቹ ያለባቸውን የንግድ ባንክ ብድር ላለፉት አምስት ዓመታት ከፍለው እንደማያወቁ፣ ነገር ግን ከ17 ቢሊዮን እስከ 25 ቢሊዮን ብር ወለድ ላለፉት ዓመታት በየዓመቱ እየከፈሉ መሆኑን መረጃው ያሳያል፡ ፡ ባንኩ ለስኳር ፕሮጀክቶች ከ16 ቢሊዮን ብር በላይ ብድር ቢሰጥም፣ በርካቶቹ ፕሮጀክቶች በማኔጅመንት ችግር መጠናቀቅ ባለመቻላቸው መንግሥት ባሉበት ሁኔታ በሽያጭ ወደ ግል ሊያዘዋውራቸው መሆኑ ይታወቃል፡፡ ለእነዚህ ፕሮጀክቶች በብድር የፈሰሰውን 11 ቢሊዮን ብር ያባከነው የብረታ ብረትና ኢንጂነሪንግ ኮርፖሬሽን (ሜቴክ) ብድሩን መክፈል እንደማይችል

አንዳንዶቹ የመንግሥት ልማት ድርጅቶች እስከ አንገታቸው ድረስ በዕዳ የተዘፈቁና ተጨማሪ ካፒታል እንዲያገኙ ቢደረግ እንኳን መዳን የሚችሉ ባለመሆናቸው፣ በሽያጭ ወደ ግል ተዘዋውረው እንዲተርፉ ማድረግ ለመንግሥት የቀረው ብቸኛው አማራጭ መሆኑን፣ ሰሞኑን በጠቅላይ ሚኒስትር ጽሕፈት ቤት በተካሄደው የማክሮ ኢኮኖሚ ማሻሻያ ውይይት ላይ የተገኙት የገንዘብ ሚኒስቴር ከፍተኛ አማካሪ ብሩክ ታዬ (ዶ/ር) ገልጸዋል፡፡ የሚሸጡትም ድርጅቶች ከላይ ከፍተኛ ዕዳ ውስጥ የተዘፈቁ መሆናቸው የተገለጸው የመንግሥት ልማት ድርጅቶች ናቸው፡፡ ሪፖርተር

TZTA August 2019

15

https:www.tzta.ca

TZTA August 2019

16

https:www.tzta.ca

Doug Ford Told People To Call Him For Legal Aid. Here's How His Office Responds.

The premier promised legal aid for anyone who contacted his office. Emails show he passed the buck.

By Emma Paling

HUFFPOST CANADA/CANADIAN PRESS Ontario Premier Doug Ford said he guaranteed anyone who contacted his office would get legal aid TORONTO — We can’t help you. to secure a certificate or discuss his... get one?”

That was the Ontario government’s your personal file. This is because JESSICA DEEKS response to citizens who followed LAO is mandated to provide legal Criminal defence lawyer Michael On Friday, Ford insisted that up on Premier Doug Ford’s promise services to eligible Ontarians Spratt has contacted Doug Ford's Ontarians should still reach out to that they could get legal aid by independently and without office more than 40 times about his him for help. contacting his office. government interference.” clients who have been denied legal aid.

“We’re going to try to help everyone Ford’s office forwarded requests for The premier promised to help The documents Spratt received on legal aid,” he said in response to legal aid to former attorney general Ontarians access free legal services include numerous requests for help questions from HuffPost. “I try to Caroline Mulroney, newly released after slashing funding for those from people who heard about Ford’s help everyone and I’ll continue to emails show. services by 40 per cent. promise. Their names and details help anyone who calls.” of their situations were removed “Thank you very much for your Earlier: Here’s what else the Ford from the emails before they were Spratt said Ford is “peddling email about legal aid,” Ford wrote government has cut within Ontario’s released. falsehoods” to distract from to constituents who contacted his budget. legitimate criticism of the cuts to office. “As the issue you raised falls “Premier Ford; we are asking for legal aid. He said Ontario’s courts in the area of responsibility of the any help you can provide,” one are already backlogged and will Honourable Caroline Mulroney, “If anyone needs support on legal person wrote, saying that they only get worse when more people Attorney General, I’ve forwarded aid, feel free to call my office. I will need a lawyer but can’t afford the represent themselves because they your email to her.” guarantee you that you will have “outrageous amount of $20,000 cannot access legal aid. legal aid,” he said on April 22.

30,000 for a retainer.”

In some cases, the Ministry of the “This is a looming disaster in Attorney General wrote back to say Michael Spratt, a criminal defence Another person wrote that they our criminal courts,” Spratt said. there was nothing it could do. lawyer in Ottawa who has repeatedly were in “desperate need” of legal “The real danger here is wrongful asked Ford’s office for help getting help. convictions and unfair processes.

Please be advised that neither the legal aid for his clients, obtained And when that damage is done, Attorney General, nor any of her the emails through a freedom of “I’m requesting support as per much like a ship that hits the staff, can provide legal advice to information request.

Premier Ford’s statement regarding iceberg, we will be too late.” you or intervene in any matter on his offering of legal aid,” the person your behalf.

“The government emails show that wrote. “I sincerely hope this reaches READ MORE...

Email from Ministry of the Attorney Ford had no plan and no intent to the right person. Please help me.”

Budget Cuts Force Ontario Legal General ever follow through on his legal aid Clinic To Lay Off 40% Of Its Staff “We are sorry to read of your guarantee,” Spratt told HuffPost You said that everyone who needs How Ontario Legal Aid Cuts Will difficulties. Please be advised that Canada on Monday. a lawyer will get one? Why don’t I Hurt Victims Of Domestic Violence, neither the Attorney General, nor get one?

Families any of her staff, can provide legal “His response to those individuals Letter to Premier Doug Ford Layoffs Loom At Ontario Legal advice to you or intervene in any was that it wasn’t his responsibility.” A third person said, “You said that Clinic That Helps Tenants Fight matter on your behalf,” said one ‘everyone who needs legal aid will Eviction response from the office. “This Criminal defence lawyer Michael get legal aid, just call my office’ ... includes speaking with Legal Aid Spratt has contacted Doug Ford's You said that everyone who needs Ontario (LAO) staff on your behalf office more than 40 times about a lawyer will get one? Why don’t I TZTA August 2019

17

https:www.tzta ca

TZTA August 2019

18

https:www.tzta.ca

Randall Denley: Trudeau wanted to run against Ford — but his desperate strategy is dead after damning ethics ruling Even when the country was buzzing about the damning details of his own conduct, the PM still thought it was a good day to talk about what he thinks is wrong with Ford

Ontario Premier Doug Ford and Prime Minister Justin Trudeau at Queens Park in Toronto, Ont. on July 5, 2018. Happier times.Stan Behal/Postmedia Network

Randall Denley Liberal leader Justin Trudeau’s strategy of trying to win a federal election by running against Ontario Premier Doug Ford suddenly seems so yesterday.

Attempting to focus Ontario voters’ attention on Ford’s failings rather than Trudeau’s own was a desperate move.

Thanks to the explosive new report from Ethics Commissioner Mario Dion, Trudeau’s Ontario strategy is dead. Anyone still think voters care about the details of Ford’s legal aid policy when they’ve got a prime minister who is in legal trouble?

Give Trudeau credit for optimism. Even when the country was buzzing about the damning details of his own conduct, the PM still thought Wednesday was a good day to talk about what he thinks is wrong with Ford.

That kind of thinking was always the problem with Trudeau’s faux Ford fight. It relied on getting media and the voters to focus on Ford, not Trudeau. That’s tough to do when Trudeau’s brand might be best summarized as “hey, look at me.”

TZTA August 2019

Trudeau’s goal was to make Ford look bad, so that people might think federal Conservative Leader Andrew Scheer would be just the same. One might have assumed that it would be easy to get the oftenvolatile premier to respond to jabs from Trudeau. Instead, Ford has pretty much stuck by his promise to keep his head down and stay out of the federal election. Ford and his ministers have been engaging in a summer of love. They are scurrying about the province dispensing health care dollars and talking about vital issues like moose management, cultural tourism and honey bee health.

Andrew Coyne: Conflict of interest the least of concerns raised by SNC-Lavalin affair Six things we learned about the SNCLavalin affair from the ethics report From surf clams to limousines, a notso-comprehensive list of Liberal ethics complaints under Trudeau John Ivison: PM’s defence to ethics czar reveals his nasty political side Trudeau’s strategy of attacking Ford might have been more credible if the Liberal leader had been better at it. Trudeau was in Toronto this week, trying to goad Ford over cuts in the legal aid services available to refugee claimants. It shows that Conservatives like Ford cut services to the most vulnerable, Trudeau asserted. He, a champion of the vulnerable, was there to cover those legal aid costs, for one year. The point quickly bounced back on Trudeau when it was

19

pointed out that the legal aid demand was created by the burgeoning refugee backlog that Trudeau has not been able to fix. Plus, Ford had asked the federal government to supply the extra money, since refugees are primarily a federal challenge.

That said, there is a Ford factor in this federal election in Ontario. The PC premier isn’t terrifically popular and those who dislike him dislike him a lot. No doubt Ford is one of the reasons why most polls show the Liberals are modestly ahead in the province.

In trying to amplify that dislike for Ford, Trudeau was taking a page from the old Dalton McGuinty playbook. The former premier was the master of campaigns that made the point that, despite certain blemishes on his own record, the other guy was far, far worse.

Who can forget the 2007 Ontario election, when McGuinty managed to persuade voters that innocuous PC leader John Tory was intent on destroying public education, all over some modest support for parents who put their children in private schools.

An old leadership campaign video of Scheer promising a tax credit for private school parents resurfaced on social media recently. The Liberals must have been praying that Scheer would follow through on the promise, because they know how to win that election. Unfortunately for the

https:www.tzta.ca

Liberals, Scheer said the promise would not be part of his election plan.

There’s the problem with Scheer, if you happen to be Trudeau. Scheer has made himself a frustratingly elusive target. The Conservative chief has taken few policy positions and the ones he has espoused are moderate. As a person, Scheer embodies caution and circumspection. He’s not the kind of guy who is given to wild, off the cuff statements, like Ford. Recent criticisms of Scheer have included his overabundance of folksiness and reaching too far to shake someone’s hand.

That’s why it was so much more attractive to run against Ford, although that was always a time-limited strategy. That attackFord window was due to close after Labour Day, when the federal campaign will begin in earnest, drawing away media and public attention.

Instead, Trudeau has slammed that window shut, right on his own fingers. The ethics commissioner’s report portrays Trudeau as a dishonest person with a disregard for the law. That will be the issue in October’s election, not Ford’s deficiencies.

Randall Denley is an Ottawa political commentator and former Ontario PC candidate. Learn about his new book Spiked at randalldenley.com. Contact him at randalldenley1@gmail.com

Ontario moving ahead with some municipal funding cuts in 2020, Doug Ford says Premier addressed gathering of municipal leaders in Ottawa on Monday Shawn Jeffords · The Canadian Press province previously fully funded.

Some cuts to funding for administrative child-care costs are being delayed until 2021 and others are being delayed to 2022.

Ford also said land ambulance funding will increase by four per cent.

Toronto Mayor John Tory had warned the public health cuts would affect

The Progressive C o n s e r v a t i v e government tried to force retroactive funding cuts this year, but had to cancel them after municipal leaders complained their annual budgets had already passed.

After Ford paused this year's planned cuts — to public health, child care and land ambulance funding — it was unclear whether they would go ahead next year.

His office now says some of those changes will take effect Jan. 1.

"We recognize our government moved quickly when we came into office to

address our inherited challenges," Ford said at the gathering of the Association of Municipalities of Ontario (AMO). "But we've listened to you." Prior to the changes announced by the Ford government last spring, municipalities had varying public health cost-sharing arrangements with the province — with Ontario paying 100 per cent or 75 per cent in some cases.

The new plan will see all municipalities — including Toronto — pay 30 per cent of public health care costs. Under the initial plan, Toronto would have been on the hook for 50 per cent of the cost.

Municipalities to pay for 20% of new child-care spaces Starting on Jan. 1, municipalities will also have to pay 20 per cent of the cost of creating new child-care spaces, which the

TZTA August 2019

In the midst of taking heat from municipalities over the cuts this spring, Ford announced up to $7.35 million in total for audits to help them find savings in their budgets. Ford’s office said Monday that 34 of 39 eligible municipalities took the province up on its offer.

All school boards were also eligible to apply, but the premier’s office said only two did, so the deadline for them to apply is being extended to Aug. 30.

Ontario Premier Doug Ford said Monday in Ottawa that the province will go forward with some of its municipal funding cuts. (Chris Young/Canadian Press)

Ontario will move ahead with some of its controversial municipal funding cuts for public health and child care next year, Premier Doug Ford announced Monday at a gathering of municipal leaders in Ottawa.

ministers had defended the cuts as necessary to tackle an urgent financial situation and said municipalities needed to do their part, as the recipients of a large share of provincial dollars.

The government is trying to eliminate an $11.7-billion deficit.

Toronto Mayor John Tory had warned the public health cuts would affect services like children's breakfast programs, vaccination programs and water quality testing, and the child-care cuts would jeopardize subsidies. (John Rieti/CBC)

services like children’s breakfast programs, vaccination programs and water quality testing, and the child-care cuts would jeopardize subsidies.

He and the mayors of Ontario’s largest municipalities had slammed the various cuts to municipal funding earlier this year, characterizing them as “downloading by stealth.”

34 of 39 municipalities agree to spending reviews For weeks, the premier and his cabinet

20

AMO president Jamie McGarvey, who introduced Ford at the event Monday, said municipalities understand the province’s goals and urged the government to work with civic leaders.

“We cannot achieve these things with abrupt, unilateral changes and it will take more than simple belt tightening to make things better,” McGarvey said. “Working together, we can avoid unnecessary turmoil, and respect the essential front line-services that our governments deliver.”

CBC’s Journalistic Standards Practices|About CBC News

https:www.tzta.ca

and

Chris Selley: No one should be impressed by calls for a handgun ban

Focusing on the threat posed by legally purchased guns while all but ignoring the smuggling problem suggests one of the goals is to disarm Canadians on principle

TZTA INC TZTA INTERNATIONAL ETHIOPIAN BILINGUAL NEWSPAPER

TZTA is independent newspaper published once a month online in Toronto, Canada. The opinion expressed in this newspaper are not necessarily those of the editor or publisher. We welcome comments or different point of view from our readers submitted articles may be edited for clarity.

Address

Send your article, letters, poems and other information with your full name, address and phone number to:-

TZTA INC.

1411-100 Wingardoen Court Scarborough, ON M1B 2P4 E-mail your information to:-

tztafirst@gmail.com / info@tzta.ca

Website:-https://www.tzta.ca GST REG. # R306528806-00001

PAYMENT

Make your cheque payable to TZTA INC.

Toronto Mayor John Tory invited Prime Minister Trudeau to discuss measures to deal with gun violence in the city, at Toronto City Hall on Tuesday Aug. 13, 2019.Stan Behal/Stan Behal/Toronto Sun/Postmedia Network/Postmedia Network sold turned out not to have been on the border. It’s understandable why supported. politicians do it: Banning is easy. You just pass a law: Zap! You’re banned. by his own department’s statistics — Cracking down on smugglers is hardly or indeed, seemingly, by anything impossible — Canada Border Services at all. My colleague Matt Gurney and the RCMP bust up smuggling comprehensively debunked the notion rings fairly regularly — but it comes in a piece for Global News, yet at a huge cost, both monetary and quite Chris Selley journalists still widely cite the claim as likely in terms of time. No politician wants to be the one who slows down As day follows night, a recent spate of evidence supporting a ban.

The officer’s story was that more and the border even more. shootings in Toronto has reignited the debate over banning handguns. John more people were obtaining licences Tory, the city’s nominally conservative to own restricted weapons — not It baffles me, though, why apolitical mayor, has been a proponent for a year an easy task — purely to sell them gun control proponents are so fixated or so, having previously dismissed the on. It’s actually quite astonishing on a ban and so relatively uninterested idea as an “empty gesture” during his that this happens as often as it does, in the border. They should understand 2014 run for mayor and, in 2007, when because detective work doesn’t get better than anyone that their goal he was leader of Ontario’s Progressive much easier: Punch the seized gun’s cannot and will not be achieved unless Conservatives, as “a case of mistaken serial number into the computer, go the border is hugely strengthened. priorities and a kind of solution that to the address of the guy who legally will superficially make people perhaps purchased it, arrest him, and send him That’s true, at least, if their ultimate feel better but won’t really address the to prison for a minimum of three years goal is to get guns out of criminals’ issue.” Faced with obvious reluctance on a first offence — five on a second. hands and reduce violence. And from Liberal Ottawa, in recent days It’s an astonishingly stupid criminal I’m not suggesting it isn’t. But the Tory has backed off: “If they just did it enterprise, but maybe we should make myopic obsession with the ban very understandably breeds suspicion in Toronto I’d be happy with that,” he it even stupider as a deterrent. among law-abiding, zero-threat gun told CBC Radio over the weekend — That said, even by the officer’s owners that the real point of the exercise better that than nothing. apparently dodgy reckoning, the — or one of the points, anyway — is Many proponents of a nationwide number of crime guns in Toronto that to disarm them on principle, because ban will scoff at the notion, and were once legally owned in Canada was people just don’t like guns. understandably so. You might as well only half. That tells us a very simple, ban the Don River from draining crucial thing about this problem: With The long-gun registry had similar into Lake Ontario. But of course or without a handgun ban, you will not issues, and the Liberals’ reluctance to that’s precisely the problem with a get those weapons out of criminals’ implement any kind of handgun ban nationwide ban, at least in isolation: hands without finally getting serious suggests they’re keen not to cause There are eleventy gazillion handguns about cross-border smuggling. In theory themselves similar trouble in the in the United States, and a thriving you could eliminate the legal market future. I suspect it’s also because they black market north of the border, and and supply for handguns at a stroke — realize it wouldn’t work — that it’s a that border is not up to stopping nearly force every owner to surrender their solution that will superficially make enough of those handguns from getting collections for destruction tomorrow people perhaps feel better but won’t — and there would be no reason to really address the issue, to quote Tory across. believe the smugglers couldn’t make circa 2007. Every ounce of effort spent This being Canada, data on where up the demand. It’s a hell of a lot less barking at them to change their mind would be better spent urging them to “crime guns” originate is unbelievably risky than straw-purchasing. get serious at the 49th parallel. spotty and, at least in some cases, This being the case, gun lovers, gun garbage. A single Toronto police officer’s claim to have seen a “surge” haters and everyone in between ought • Email: cselley@nationalpost.com | in the number of handguns legally to unite in suspicion of politicians for Twitter: obtained in Canada and then illegally focusing so very much on banning handguns, and comparably hardly at all

TZTA August 2019

21

For residence of Canada cheque and money order are acceptable.

Pay by Visa or Master Card/Paypal/ From outside Canada Visa and Master Card are acceptable. Ask us!

Go to our website and send us your email address. You will get the newspaper every time

For Advertising

Call: (416) 898-1353 (416) 653-3839 Fax: (416) 653-3413 E-mail: tztafirst@gmail.com or info@tzta.ca Website: https://www.tzta.ca

Publisher & Editor Teshome Woldeamanuel Marketing; Tigist Teshome Format and Typing Zenashe Tsegaselassie

Contributor

Mr. Tadese Gebremariam Mr. Yonas J. Haile Mr. Alem Mr. Yehun Belay Mrs. Genet Woldemariam Mr. Desta etc...

...............................................

Members of National Ethnic Press and Media Council of Canada NEPMCC

Press and Media Council of Canada

We acknowledge the financial support of the Government of Canada through the Canada Periodical Fund of the Department of Canadian Heritage.

https:www.tzta.ca

Ethiopia: Consensus required before constitutional change

The Africa Report Until consensus emerges, reform of the constitutional framing of ethnic diversity is hard to contemplate.

Following Abiy Ahmed’s assumption of the premiership in April 2018, several legal and political reforms have been introduced in Ethiopia, with others being debated in various forums.

But the most controversial subject raised during several recent seminars and workshops has been the 1995 Ethiopian Constitution.

Two polarised views have emerged: The first view is that the Constitution is a sacred document that should be left untouched since it helped usher a democratic order into the country and allowed the rights of hitherto marginalised ethnic communities to be respected.

This view is generally held by members and supporters of the Ethiopian People’s Revolutionary

August 16, 2019 Democratic Front (EPRDF), and the The reason is that the Constitution is Tigray People’s Liberation Front designed in such a way that the most (TPLF), in particular. Other groups problematic aspects of it — those that concur with TPLF’s diagnosis pertaining to the management of of the root causes of Ethiopia’s ethnic diversity — can be changed political problems (ethnic-based only through unanimity. But at this oppression) and its solution (ethnic stage consensus cannot be secured. federalism) also support this view.

Both views on the Constitution On the other extreme there are seem not only flawed, but also those who deem the Constitution unhelpful in terms of moving the to be the source of all evil in country towards a democratic order.

Ethiopia, especially the grisly inter-communal conflicts that keep Contrary to the claim of its occurring in different parts of the proponents, the Constitution is country. In this group are those far from taintless. The ideological who claim to be liberal democrats, underpinnings and historical and advocate for what they call assumptions upon which it is “citizenship politics”. based, as well as the institutional mechanisms that it has adopted For this group, the Constitution is for dealing with historical interunsalvageable as it has been tainted communal hostilities, remain

by EPRDF’s Stalinist ideology. divisive and contentious.

They also claim the Constitution enjoys little support from the Yet, simply getting rid of it would Ethiopian people and maintain that be wrong for at least three reasons. a constitution, while above all other laws, is beneath the people who The proposal to annul it is premised made it. They argue that it is thus on the supposition that the great appropriate to rescind the Ethiopian majority of Ethiopian people support Constitution altogether, even extra- this idea, even though there is no constitutionally, and replace it with credible evidence to back up this a new one. claim. Quite to the contrary, there In fact, this group of people consider are numerous communities that feel rescinding the Constitution as empowered by this Constitution the only way out of the political and who seek to maintain it. quandary facing the country and Annulling the Constitution means do not envision a constitutional returning to the old political habit amendment processes as an option of employing unconstitutional for improving it. methods to replace one No consensus for reform constitutional system with another;

which is something we desperately need to distance ourselves from.

A transition to a democratic order is likely to rest on firm ground when it is based on the rule of law.

Rescinding the Constitution will be against this principle. It should be noted that the process of transition is as important as the end result. This is why South Africans refrained from simply scrapping the laws from the apartheid era and ensured that their transition to democracy was founded on rule of law.

What is then to be done with the current Constitution?

For the short term, introducing a major change to the Constitution might not be possible given how rigid it is and how politically polarised the country is at present.

However, constitutional practice that eschews strict adherence to the most problematic clauses in the Constitution may be useful in terms of minimising problems associated with the latter.

Judicious constitutional interpretation can especially be useful in this regard.

Bottom line: In the meantime, the process of constitutional and political bargaining should continue until the Constitution takes a shape and texture agreeable to the great majority of Ethiopians.

Paul Vander Vennen Law Office

Certified by the Law Society of Upper Canada as Specialist in Citizenship and Immigration Protection: Immigration and Refugee Law: 45 St. Nicolas Street, Toronto, ON M4Y 1W6 Tel:- (416) 963-8405 ext.

Fax: (416) 925-8122

235

www.paulvanlaw.ca * paul@paulvanlaw.ca

TZTA August 2019

22

https:www.tzta.ca

TZTA 2019 TZTAFebruary August 2019

19 23

https:www.tzta.ca https:www.tzta.ca

The constitution should be changed unconstitutionall August 13, 2019

By Shiferaw Abebe There has been much talk lately about the constitution – its contents, its applications, its defects, and the opportunity and the timing of making amendments to it. There are several reasons why the constitution attracts attention and criticisms. To start with the obvious, it was crafted to custom fit TPLF’s ideology and political agenda. It didn’t include the input and honest participation of Ethiopians at large and Amharas, in particular, whom TPLF viewed collectively as oppressors. Like its predecessors, this constitution was superimposed on Ethiopians by a minority group who snatched power by force.

Second, the current constitution is an aberration – there is no other constitution like it anywhere in the world. Even countries with larger numbers of (less intermarried and intermingled) ethnic groups have avoided framing their constitutions ethnically and for a good reason, namely to minimize inter-ethnic tensions and conflicts. TPLF, on the other hand, framed the current political system and its legal instrument – the constitution – ethnically for the very purpose of creating division and tension among ethnic groups so that it could, as a minority group, rule the country with unmitigated tyranny.

Third, the current constitution is essentially undemocratic. The inclusion of human and democratic rights of citizens is nominal, not only in the practical sense, but also relative to other provisions in the constitution. The constitution bestows all sovereignty on nations, nationalities and peoples (Article 8) with full rights to self- government and representation in state and federal governments (Article 39.3), unconditional autonomy including the right to secede from the country (Articles 39.1) and ownership of land and other natural resources (Article 40). These articles are the foundations of the current political system, which in essence prevent the exercise of the democratic rights of individual citizens, for example, from organizing and forming a non-ethnic government at the local or the state level.

TIME Leaders: Abiy Ahmed x Fourth, even at the federal level, the House of the Federation is exclusively reserved for ethnic representatives (Article 61), not citizens as such, and the constitution also unmistakably presumes the right of ethnic groups to be represented in the House of Representatives, which, as we know, is currently fully occupied by ethnic representatives. At this point, except through their ethnicity, individual citizens are virtually deprived of any practical avenue to be represented in the local, kilil, or federal executive and legislative bodies.

Fifth, whether one agrees with

the above criticisms or not, one cannot deny the fact that the current constitution (or the political system it has legalized) has not worked for the country. Far from creating a harmonious relationships, it has given rise to more and deadly ethnic tensions and conflicts. The singular source of instability in the country today including the eviction and internal displacement of millions of Ethiopian is the constitutionally mandated ethnic political system.

Given the above, it appears there is a wide consensus at this point in time that the constitution needs a facelift of some kind. How much facelift or makeover it needs is open for debate and, in the final analysis, would be determined through political compromises. But, before getting there, two challenges – one technical and another substantive – would need to be resolved. The technical challenge relates to how one would go about amending or changing the constitution. Article 104 of the current constitution lays out how an amendment can be initiated and Article 105 how those amendments can be ratified.

According to Article 104, a constitutional amendment can be initiated by two-thirds majority vote of either chambers of the federal legislature or if voted by one-third of the state councils. Article 104 also mentions of a discussion and decision by “the general public and those whom the amendment of the constitution concerns” but nothing on how this is implemented or play a part in the ultimate decision.

Once initiated, Article 105 stipulates two rules for ratifying an amendment.

If an amendment involves Chapter Three of the constitution, it would require the support of all state councils and two thirds of the House of Representatives and two third of the House of the Federation. For Amendments in other parts of the constitution, two-thirds of the state councils and a combined two-thirds of the two chambers of the federal legislature would be required. In other words, Article 105 gives each and every one of the nine state councils a veto power to kill any amendment under Chapter Three.

Chapter Three has two parts, the first dealing with human rights and the second with democratic rights, where Article 39 is contained and, obviously, the reason why TPLF made this chapter sacrosanct. Article 39 states, among other things: Every Nation, Nationality and People in Ethiopia has an unconditional right to self-determination, including the right to secession (39.1), and Every Nation, Nationality and People in Ethiopia has the right to a full measure of self-government which includes the right to establish institutions of government in the territory that it inhabits and to

TZTA August 2019

equitable representation in state and Federal governments (39.3).

It follows, the current ethnic political system can last an eternity as long as these two sub-articles remain intact.

TPLF’s trick of ensuring these articles remain untouchable is through Article 105 that gives TPLF (and each of the other nine states) a veto power to kill any amendment to Article 39.

Amending or opening up the constitution…

Constitutional amendments as a rule involve adding or repealing specific articles, keeping the architecture and building blocks of the constitution intact. If the intent in Ethiopia’s case is to effect significant change to the current political system, the constitutional amendment route won’t do the job at all. As pointed out, removing the consequential articles using the constitutional rules (Articles 104 and 105) is virtually impossible.

The alternative, which TPLF conveniently omitted from the current constitution, is to open up the constitution for a fresh look, for a major overhaul. This would allow changing any part of the constitution including the amendment rules or rewriting the entire constitution. This can and should be done but requires overcoming the substantive challenge to doing that, namely, having first a clear understanding or agreement on what kind of political system the country should have going forward. A constitution does not create a political system; people or political players design or create the political system of a country, then draft a constitution to give it a legal basis. Back in 1995, TPLF didn’t draft the current constitution to create a new political system; that system was already put in place as soon as TPLF captured state power by the barrel of the gun in 1991.

It would be therefore incumbent on all those who would like to see a serious reform to the current political system to push or initiate the political level conversation about what that reform should look like before talking about a constitutional change. These are issues neither time nor the upcoming election will resolve or make easier.

popular uprisings of 2016 and 2017, TPLF’s hegemony has been knocked down, but the system it erected to divide and rule the country is still intact. Despite the positive political changes witnessed in the past one year and a half, there is a great deal of uncertainty about the future and a growing discontentment with the state of peace and security currently.

Many are also worried that the Oromo Democratic Party is taking over TPLF’s hegemonic position, not necessarily or entirely based on facts, but because few trust the ethnic political system to be fair and impartial.

The relative democratic environment that exists today and the admirably civil political discourse we observe in formal venues, Ethiopian politicians should seize the opportunity and muster the courage to engage in an honest and free debate and negotiation to craft a new long lasting social contract for the country and let the Ethiopian people have their say freely for once!

It is no secret that some of the political players are keen on maintaining the architecture of the current political system, while others are convinced reforming the current political system is an existential imperative for the country. Bridging these seemingly diametrically opposed positions may appear insurmountable, but it gives more reason for engaging in a real and honest dialogue today for otherwise these contradictions will blow up to an unmanageable scale soon or late. No one can get everything they want, nor should anyone lose everything they stand for. There must be a negotiated solution, a compromise everyone will be fine to live with. There are good examples from around the world that could be instructive in a negotiated outcome where individual democratic rights thrive unhindered while ethnic equality and multiculturalism flourishes all at the same time.

All that is required is honesty, wisdom and courage.

Shiferawabebe1@gmail.com

Some, including Prime Minister Abiy, have argued that a constitution is supposed to be a long term document.

True, but only in so far as it is drafted through a negotiated and widely consultative process, and in so far as it remains relevant. In less than 90 years (i.e., since the first constitution was adopted in 1931), Ethiopia has had four constitutions, too many relative to other stable political systems.

The reason is simply Ethiopia has witnessed three different political systems in the past 50 years (monarchy, socialist, ethnocentric), which has made frequent constitutional changes unavoidable.

Today, the country is once again at a crossroads in search of a stable political system. After hundreds, if not thousands, lost their lives in the

24

https:www.tzta.ca

TZTA August 2019

25

https:www.tzta.ca

Ethiopians Abused on Gulf Migration Route August 15, 2019

at the domestic terminal or the cargo terminal of Bole International Airport. Several humanitarian groups conduct an initial screening to identify the most vulnerable cases, with the rest left to their own devices.

Aid workers in Ethiopia said that deportees often arrive with no belongings and no money for food, transportation, or shelter. Upon arrival, they are offered little assistance to help them deal with injuries or psychological trauma, or to support transportation to their home communities, in some cases hundreds of kilometers from Addis Ababa.

Human Rights Watch learned that much of the migration funding from Ethiopia’s development partners is specifically earmarked to manage migration along the routes from the Horn of Africa to Europe and to assist Ethiopians being returned from Europe, with very little left to support returnees from Saudi Arabia.

Trafficking, Exploitation, Torture, Abusive Prison Conditions August 15, 2019 (Addis Ababa) – Ethiopians undertaking the perilous journey by boat across the Red Sea or Gulf of Aden face exploitation and torture in Yemen by a network of trafficking groups, Human Rights Watch said today. They also encounter abusive prison conditions in Saudi Arabia before being summarily forcibly deported back to Addis Ababa. Authorities in Ethiopia, Yemen, and Saudi Arabia have taken few if any measures to curb the violence migrants face, to put in place asylum procedures, or to check abuses perpetrated by their own security forces.A combination of factors, including unemployment and other economic difficulties, drought, and human rights abuses have driven hundreds of thousands of Ethiopians to migrate over the past decade, traveling by boat over the Red Sea and then by land through Yemen to Saudi Arabia. Saudi Arabia and neighboring Gulf states are favored destinations because of the availability of employment. Most travel irregularly and do not have legal status once they reach Saudi Arabia.

“Many Ethiopians who hoped for a better life in Saudi Arabia face unspeakable dangers along the journey, including death at sea, torture, and all manners of abuses,” said Felix Horne, senior Africa researcher at Human Rights Watch. “The Ethiopian government, with the support of its international partners, should support people who arrive back in Ethiopia with nothing but the clothes on their back and nowhere to turn for help.”

Human Rights Watch interviewed 12 Ethiopians in Addis Ababa who had been deported from Saudi Arabia between December 2018 and May 2019. Human Rights Watch also interviewed humanitarian workers and diplomats working on Ethiopia migration-related issues.

The International Organization for Migration (IOM) estimates as many as 500,000 Ethiopians were in Saudi Arabia when the Saudi government began a deportation campaign in November 2017. The Saudi authorities have arrested, prosecuted, or deported foreigners who violate labor or residency laws or those who crossed the border irregularly. About 260,000 Ethiopians, an average of 10,000 per month, were deported from Saudi Arabia to Ethiopiabetween May 2017 and March 2019, according to the IOM, and deportations have continued.

An August 2 Twitter update by Saudi Arabia’s Interior Ministry said that police had arrested 3.6 million people, including 2.8 million for violations of residency rules, 557,000 for labor law violations, and 237,000 for border violations. In addition, authorities detained 61,125 people for crossing the border into Saudi Arabia illegally, 51 percent of them Ethiopians, and referred more than 895,000 people for deportation. Apart from

illegal border crossing, these figures are not disaggregated by nationality.

Eleven of the 12 people interviewed who had been deported had engaged with smuggling and trafficking networks that are regionally linked across Ethiopia, Djibouti, Somaliland, Puntland, Yemen, and Saudi Arabia.

Traffickers outside of Ethiopia, particularly in Yemen, often used violence or threats to extort ransom money from migrants’ family members or contacts, those interviewed told Human Rights Watch. The 12th person was working in Saudi Arabia legally but was deported after trying to help his sister when she arrived illegally.

Those interviewed described life-threatening journeys as long as 24 hours across the Gulf of Aden or the Red Sea to reach Yemen, in most cases in overcrowded boats, with no food or water, and prevented from moving around by armed smugglers.

“There were 180 people on the boat, but 25 died,” one man said. “The boat was in trouble and the waves were hitting it.

It was overloaded and about to sink so the dallalas [an adaptation of the Arabic word for “middleman” or “broker”] picked some out and threw them into the sea, around 25.”

Interviewees said they were met and captured by traffickers upon arrival in Yemen. Five said the traffickers physically assaulted them to extort payments from family members or contacts in Ethiopia or Somalia. While camps where migrants were held capture were run

by Yemenis, Ethiopians often carried out the abuse. In many cases, relatives said they sold assets such as homes or land to obtain the ransom money.

After paying the traffickers or escaping, the migrants eventually made their way north to the Saudi-Yemen border, crossing in rural, mountainous areas. Interviewees said Saudi border guards fired at them, killing and injuring others crossing at the same time, and that they saw dead bodies along the crossing routes. Human Rights Watch has previously documented Saudi border guardsshooting and killing migrants crossing the border.

“At the border there are many bodies rotting, decomposing,” a 26-year-old man said: “It is like a graveyard.”

Six interviewees said they were apprehended

by Saudi border police, while five successfully crossed the border but were later arrested. They described abusive prison conditions in several facilities in southern Saudi Arabia, including inadequate food, toilet facilities, and medical care; lack of sanitation; overcrowding; and beatings by guards.

Planes returning people deported from Saudi Arabia typically arrive in Addis Ababa either

TZTA August 2019

“Saudi Arabia has summarily returned hundreds of thousands of Ethiopians to Addis Ababa who have little to show for their journey except debts and trauma,” Horne said. “Saudi Arabia should protect migrants on its territory and under its control from traffickers, ensure there is no collusion between its agents and these criminals, and provide them with the opportunity to legally challenge their detention and deportation.”

All interviews were conducted in Amharic, Tigrayan, or Afan Oromo with translation into English. The interviewees were from the four regions of SNNPR (Southern Nations, Nationalities, and Peoples’ Region), Oromia, Amhara, and Tigray. These regions have historically produced the bulk of Ethiopians migrating abroad. To protect interviewees from possible reprisals, pseudonyms are being used in place of their real names.

Human Rights Watch wrote to the Ethiopian and Saudi governments seeking comment on abuses described by Ethiopian migrants along the Gulf migration route, but at the time of writing neither had responded.

Migration routes between Ethiopia and Saudi Arabia © Human Rights Watch EXPAND Migration routes between Ethiopia and Saudi Arabia © Human Rights Watch Dangerous Boat Journey Most of the 11 people interviewed who entered Saudi Arabia without documents described life-threatening boat journeys across the Red Sea from Djibouti, Somaliland, or Puntland to Yemen. They described severely overcrowded boats, beatings, and inadequate food or water on journeys that ranged from 4 to 24 hours. These problems were compounded by dangerous weather conditions or encounters with Saudi/Emiratiled coalition naval vessels patrolling the Yemeni coast.

“Berhanu” said that Somali smugglers beat people on his boat crossing from Puntland: “They have a setup they use where they place people in spots by weight to keep the boat balanced. If you moved, they beat you.” He said that his trip was lengthened when smugglers were forced to turn the boat around after spotting a light from a naval vessel along the Yemeni coast and wait several hours for it to pass.

Since March 26, 2015, Saudi Arabia has led a coalition of countries in a military campaign against the Houthi armed group in Yemen.

As part of its campaign the Saudi/Emirati-led coalition has imposed a naval blockade on Houthi-controlled Yemeni ports, purportedly to prevent Houthi rebels from importing weapons by sea, but which has also restricted the flow of food, fuel, and medicine to civilians in the country, and included attacks

26

on civilians at sea. Human Rights Watch previously documented a helicopter attack in March 2017 by coalition forces on a boat carrying Somali migrants and refugees returning from Yemen, killing at least 32 of the 145 Somali migrants and refugees on board and one Yemeni civilian.

Exploitation and Abuses in Yemen Once in war-torn Yemen, Ethiopian migrants said they faced kidnappings, beatings, and other abuses by traffickers trying to extort ransom money from them or their family members back home.

This is not new. Human Rights Watch, in a 2014 report, documented abuses, including torture, of migrants in detention camps in Yemen run by traffickers attempting to extort payments. In 2018, Human Rights Watch documented how Yemeni guards tortured and raped Ethiopian and other Horn of Africa migrants at a detention center in Aden and worked in collaboration with smugglers to send them back to their countries of origin. Recent interviews by Human Rights Watch indicate that the war in Yemen has not significantly affected the abuses against Ethiopians migrating through Yemen to Saudi Arabia. If anything, the conflict, which escalated in 2015, has made the journey more dangerous for migrants who cross into an area of active fighting.

Seven of the 11 irregular migrants interviewed said they faced detention and extortion by traffickers in Yemen. This occurred in many cases as soon as they reached shore, as smugglers on boats coordinated with the Yemeni traffickers. Migrants said that Yemeni smuggling and trafficking groups always included Ethiopians, often one from each of Oromo, Tigrayan, and Amhara ethnic groups, who generally were responsible for beating and torturing migrants to extort payments.

Migrants were generally held in camps for days or weeks until they could provide ransom money, or escape. Ransom payments were usually made by bank transfers from relatives and contacts back in Ethiopia.

“Abebe” described his experience: When we landed… [the traffickers] took us to a place off the road with a tent. Everyone there was armed with guns and they threw us around like garbage. The traffickers were one Yemeni and three Ethiopians – one Tigrayan, one Amhara, and one Oromo…. They started to beat us after we refused to pay, then we had to call our families…. My sister [in Ethiopia] has a house, and the traffickers called her, and they fired a bullet near me that she could hear. They sold the house and sent the money [40,000 Birr, US $1,396].

“Tesfalem”, said that he was beaten by Yemenis and Ethiopians at a camp he believes was near the port city of Aden: They demanded money, but I said I don’t have any. They told me to make a call, but I said I don’t have relatives. They beat me and hung me on the wall by one hand while standing on a chair, then they kicked the chair away and I was swinging by my arm. They beat me on my head with a stick and it was swollen and bled.

He escaped after three months, was detained in another camp for three months more, and finally escaped again.

“Biniam” said the men would take turns beating the captured migrants: “The [Ethiopian] who speaks your language beats you, those doing the beating were all Ethiopians. We didn’t think of fighting back against them because we were so tired, and they would kill you if you tried.”

https:www.tzta.ca

Continued on page 27

Continued from page 26 Two people said that when they landed, the traffickers offered them the opportunity to pay immediately to travel by car to the Saudi border, thereby avoiding the detention camps. One of them, “Getachew,” said that he paid 1,500 Birr (US $52) for the car and escaped mistreatment.

Others avoided capture when they landed, but then faced the difficult 500 kilometer journey on foot with few resources while trying to avoid capture.

Dangers faced by Yemeni migrants traveling north were compounded for those who ran into areas of active fighting between Houthi forces and groups aligned with the Saudi/ Emirati-led coalition. Two migrants said that their journey was delayed, one by a week, the other by two months, to avoid conflict areas.

Migrants had no recourse to local authorities and did not report abuses or seek assistance from them. Forces aligned with the Yemeni government and the Houthis have also detained migrants in poor conditions, refused access to protection and asylum procedures, deported migrants en masse in dangerous conditions, and exposed them to abuse. In April 2018, Human Rights Watch reported that Yemeni government officials had tortured, raped, and executed migrants and asylum seekers from the Horn of Africa in a detention center in the southern port city of Aden. The detention center was later shut down.

The International Organization for Migration (IOM) announced in May that it had initiated a program of voluntary humanitarian returns for irregular Ethiopian migrants held by Yemeni authorities at detention sites in southern Yemen. IOM said that about 5,000 migrants at three sites were held in “unsustainable conditions,” and that the flights from Aden to Ethiopia had stalled because the Saudi/Emirati-led coalition had failed to provide the flights the necessary clearances. The coalition controls Yemen’s airspace.

Map 1. Saudi Arabia/Yemen border area © Human Rights Watch EXPAND Saudi Arabia/Yemen border area © Human Rights Watch Crossing the Border; Abusive Detention inside Saudi Arabia Migrants faced new challenges attempting to cross the Saudi-Yemen border. The people interviewed said that the crossing points used by smugglers are in rural, mountainous areas where the border separates Yemen’s Saada Governorate and Saudi Arabia’s Jizan Province. Two said that smugglers separated Ethiopians by their ethnic group and assigned different groups to cross at different border points.

Ethiopian migrants interviewed were not all able to identify the locations where they crossed. Most indicated points near the Yemeni mountain villages Souq al-Ragu and ‘Izlat Al Thabit, which they called Ragu and Al Thabit. Saudi-aligned media have regularly characterized Souq al-Ragu as a dangerous townfrom which drug smugglers and irregular migrants cross into Saudi Arabia.

Migrants recounted pressures to pay for the crossing by smuggling drugs into Saudi Arabia. “Abdi” said he stayed in Souq alRagu for 15 days and finally agreed to carry across a 25 kilogram sack of khat in exchange for 500 Saudi Riyals (US$133). Khat is a mild stimulant grown in the Ethiopian highlands and Yemen; it is popular among Yemenis and Saudis, but illegal in Saudi Arabia.

“Badessa” described Souq al-Ragu as “the crime city:”

You don’t know who is a trafficker, who is a drug person, but everybody has an angle of some sort. Even Yemenis are afraid of the place, it is run by Ethiopians. It is also a burial place; bodies are gathered of people who had been shot along the border and then they’re buried there. There is no police presence.

Four of the eleven migrants who crossed the border on foot said Saudi border guards shot at them during their crossings, sometimes after ordering them to stop and other times without warning. Some said they encountered dead bodies along the way. Six said they were apprehended by Saudi border guards or drug police at the border, while five were arrested later.

“Abebe” said that Saudi border guards shot at his group as they crossed from Izlat Al Thabit: They fired bullets, and everyone scattered.

People fleeing were shot, my friend was shot in the leg…. One person was shot in the chest and killed and [the Saudi border guards] made us carry him to a place where there was a big excavator. They didn’t let us bury him; the excavator dug a hole and they buried him.

Berhanu described the scene in the border area: “There were many dead people at the border. You could walk on the corpses. No one comes to bury them.”

Getachew added: “It is like a graveyard.

There are no dogs or hyenas there to eat the bodies, just dead bodies everywhere.”

Two of the five interviewees who crossed the border without being detained said that Saudi and Ethiopian smugglers and traffickers took them to informal detention camps in southern Saudi towns and held them for ransom.

“Yonas” said they took him and 14 others to a camp in the Fayfa area of Jizan Province: “They beat me daily until I called my family.

They wanted 10,000 Birr ($349). My father sold his farmland and sent the 10,000 Birr, but then they told me this isn’t enough, we need 20,000 ($698). I had nothing left and decided to escape or die.” He escaped.

Following their capture, the migrants described abusive conditions in Saudi governmental detention centers and prisons, including overcrowding and inadequate food, water, and medical care. Migrants also described beatings by Saudi guards.

Nine migrants who were captured while crossing the border illegally or living in Saudi Arabia without documentation spent up to five months in detention before authorities deported them back to Ethiopia.

The three others were convicted of criminal offenses that included human trafficking and drug smuggling, resulting in longer periods in detention before being deported.

The migrants identified about 10 prisons and detention centers where they were held for various periods. The most frequently cited were a center near the town of al-Dayer in Jizan Province along the border, Jizan Central Prison in Jizan city, and the Shmeisi Detention Center east of Jeddah, where migrants are processed for deportation.

Al-Dayer had the worst conditions, they said, citing overcrowding, inadequate sanitation, food and water, and medical care. Yonas said: They tied our feet with chains and they beat us while chained, sometimes you can’t get to the food because you are chained. If you get chained by the toilet it will overflow and flow under you. If you are aggressive you get chained by the toilet. If you are good [behave well], they chain you to another person and you can move around.

Abraham had a similar description: The people there beat us. Ethnic groups [from Ethiopia] fought with each other. The toilet

TZTA August 2019

was overflowing. It was like a graveyard and not a place to live. Urine was everywhere and people were defecating. The smell was terrible.

Other migrants described similarly bad conditions in Jizan Central Prison. “Ibrahim” said that he was a legal migrant working in Saudi Arabia, but that he travelled to Jizan to help his sister, whom Saudi authorities had detained after she crossed from Yemen illegally. Once in Jizan, authorities suspected him of human trafficking and arrested him, put him on trial, and sentenced him to two years in prison, a sentenced he partially served in Jizan Central Prison: Jizan prison is so very tough…. You can be sleeping with [beside] someone who has tuberculosis, and if you ask an official to move you, they don’t care. They will beat you. You can’t change clothes, you have one set and that is it, sometimes the guards will illegally bring clothes and sell to you at night.

He also complained of overcrowding: “When you want to sleep you tell people and they all jostle to make some room, then you sleep for a bit but you wake up because everyone is jostling against each other.”

Most of the migrants said food was inadequate. Yonas described the situation in al-Dayer: “When they gave food 10 people would gather and fight over it. If you don’t have energy you won’t eat. The fight is over rice and bread.”

Detainees also said medical care was inadequate and that detainees with symptoms of tuberculosis (such as cough, fever, night sweats, or weight loss) were not isolated from other prisoners. Human Rights Watch interviewed three former detainees who were being treated for tuberculosis after being deported, two of whom said they were held with other detainees despite having symptoms of active tuberculosis.

Detainees described being beaten by Saudi prison guards when they requested medical care. Abdi said: I was beaten once with a stick in Jizan that was like a piece of rebar covered in plastic. I was sick in prison and I used to vomit. They said, ‘why do you do that when people are eating?’ and then they beat me harshly and I told him [the guard], ‘Please kill me.’ He eventually stopped.

Ibrahim said he was also beaten when he requested medical care for tuberculosis: [Prison guards] have a rule that you aren’t supposed to knock on the door [and disturb the guards]. When I got sick in the first six months and asked to go to the clinic, they just beat me with electric wires on the bottom of my feet. I kept asking so they kept beating.

Detainees said that the other primary impetus for beatings by guards was fighting between different ethnic groups of Ethiopians in detention, largely between ethnic Oromos, Amharas, and Tigrayans. Ethnic tensions are increasingly common back in Ethiopia.

Detainees said that conditions generally improved once they were transferred to Shmeisi Detention Center, near Jeddah, where they stayed only a few days before receiving temporary travel documents from Ethiopian consular authorities and deported to Ethiopia. The migrants charged with and convicted of crimes had no opportunity to consult legal counsel.

None of the migrants said they were given the opportunity to legally challenge their deportations, and Saudi Arabia has not established an asylum system under which migrants could apply for protection from deportation where there was a risk of persecution if they were sent back. Saudi Arabia is not a party to the 1951 Refugee

27

Convention.

Deportation and Future Prospects Humanitarian workers and diplomats told Human Rights Watch that since the beginning of Saudi Arabia’s deportation campaign, large numbers of Ethiopian deportees have been transported via special flights by Saudia Airlines to Bole International Airport in Addis Ababa and unloaded in a cargo area away from the main international terminal or at the domestic terminal. When Human Rights Watch visited in May, it appeared that the Saudi flights were suspended during the month of Ramadan, during which strict sunrise-to-sunset fasting is observed

by Muslims. All interviewees who were deported in May said they had returned on regular Ethiopian Airlines commercial flights and disembarked at the main terminal with other passengers.

All of those deported said that they returned to Ethiopia with nothing but the clothes they were wearing, and that Saudi authorities had confiscated their mobile phones and in some cases shoes and belts. “After staying in Jeddah … they had us make a line and take off our shoes,” Abraham said. “Anything that could tie like a belt we had to leave, they wouldn’t let us take it. We were barefoot when we went to the airport.”

Deportees often have critical needs for assistance, including medical care, some for gunshot wounds. One returnee recovering from tuberculosis said that he did not have enough money to buy food and was going hungry. Abdi said that when he left for Saudi Arabia he weighed 64 kilograms but returned weighing only 47 or 48 kilograms.

Aid workers and diplomats familiar with migration issues in Ethiopia said that very little international assistance is earmarked for helping deportees from Saudi Arabia for medical care and shelter or money to return and reintegrate in their home villages.

Over 8 million people are in need of food assistance in Ethiopia, a country of over 100 million. It hosts over 920,000 refugees from neighboring countries and violence along ethnic lines produced over 2.4 internally displaced people in 2018, many of whom have now been returned.

The IOM registers migrants upon arrival in Ethiopia and to facilitate their return from Saudi Arabia. Several hours after their arrival and once registered, they leave the airport and must fend for themselves. Some said they had never been to Addis before.

In 2013 and 2014, Saudi Arabia conducted an expulsion campaign similar to the one that began in November 2017. The earlier campaign expelled about 163,000 Ethiopians, according to the IOM. A 2015 Human Rights Watch reportfound that migrants experienced serious abuses during detention and deportation, including attacks by security forces and private citizens in Saudi Arabia, and inadequate and abusive detention conditions. Human Rights Watch has also previously documented mistreatment of Ethiopian migrants by traffickers and government detention centers in Yemen.

Aid workers and diplomats said that inadequate funding to assist returning migrants is as a result of several factors, including a focus of many of the European funders on stemming migration to and facilitating returns from Europe, along with competing priorities and the low visibility of the issue compared with migration to Europe.

During previous mass returns from Saudi Arabia, there was more funding for reintegration and more international media attention in part because there was such a large influx in a short time, aid workers said.

https:www.tzta.ca

TZTA August 2019

28

https:www.tzta.ca