Prijsvraagbrochure Eo Wijers-prijsvraag 2014-2015

De Stedendriehoek - naar een energieneutrale stedelijke regio Over energietransitie, economische concurrentiekracht en governance 1

Eo Wijers-prijsvraag 2014-2015 1

Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst en Zutphen eo wijers-stichting

voor ruimtelijke kwaliteit in de regio

De Eo Wijersprijsvraag wordt financieel mogelijk gemaakt door bijdragen van Infrastructuur en Milieu • Ministerie Ministerie Economische Zaken • Ministerie van van Binnenlandse Zaken en • Koninkrijksrelaties Stedendriehoek • Regio

Provincie Groningen • Drenthe • Provincie Provincie • Provincie Overijssel • Provincie Gelderland • Provincie Utrecht • Provincie Noord-Holland • Provincie Zuid-Holland • Provincie Flevoland • Provincie Noord-Brabant Limburg •

2

Vormgeven aan transitie van de Stedendriehoek 2015, het Jaar van de Ruimte2), zal de overgang

meer landelijke gemeenten: Apeldoorn, Brummen,

In de tijd van Eo Wijers, de naamgever van onze

naar een nieuwe ruimtelijke ordeningspraktijk

Deventer, Epe, Lochem, Voorst en Zutphen. De regio

stichting, noemden we dat de stadsgewestelijke

in Nederland markeren. Onder het motto ‘Wie

is op het gebied van energietransitie, zeer ambitieus

schaal. Wijers gaf in de jaren zeventig van de vorige

maakt Nederland?’ wordt de koers naar de

en bereid om de onvermijdelijke schurende

eeuw bij de Rijksplanologische Dienst leiding

toekomst van ons land opnieuw uitgezet. De

belangen onder ogen te zien. Dat geeft ruimtelijke

aan de directie Stadsgewesten. Hij stimuleerde

tiende Eo Wijers-prijsvraag zal daar zeker aan

onderzoekers, ontwerpers en ontwikkelaars de kans

de ideeënvorming over verstedelijking en de

bijdragen, zowel op inhoud en opgave, als op

te laten zien wat zij rekenend en tekenend bij te

verhouding tussen ‘rood’ en ‘groen’. Het zal mooi

de relatie met alle relevante initiatieven en

dragen hebben aan één van de meest uitdagende

zijn als we dit concept in het Jaar van de Ruimte met

organisaties in de samenleving, de governance.

opgaven voor de ontwikkeling van Nederland.

deze prijsvraag nieuw leven kunnen inblazen.

Hoe bereik je maximale energiebesparing? Welke Hopelijk lukt het wat aanpak betreft voort

kansen biedt deze stedelijke regio om gebiedseigen

Dames en heren ruimtelijk onderzoekers, ontwerpers

te bouwen op de resultaten van de negende

energiebronnen te benutten? Hoe organiseer

en ontwikkelaars, pak uw rekentuig en potloden en

Eo Wijers-prijsvraag. De prijswinnende inzending

je op regionaal niveau de opslag en distributie

kom naar de Stedendriehoek! U bent aan zet!

voor de Veenkoloniën, ‘Samen pionieren’, gaf

van energie? En hoe wordt de verhouding gezien

een benadering die ook voor andere regio’s,

tussen wat er in de Stedendriehoek kan worden

zoals de Stedendriehoek zeer relevant is. Geen

georganiseerd en de grotere schaal van ons land en

plannenmakerij vanuit een ivoren toren, maar een

van Noordwest-Europa? En dat allemaal met oog

professionele duiding van de opgaven in ruimte en

op de ruimtelijke kwaliteit op het niveau van de

tijd. En samen met burgers en bedrijven op zoek

stedelijke regio.

naar nieuwe praktijken, die de gestelde opgaven oplosbaar maken.

Van de inzenders wordt ook oog gevraagd voor de regionaal-economische kansen die

Inhoudelijk is het spannende van deze

de energietransitie biedt en voor concrete

jubileumprijsvraag dat nu op stadsregionaal niveau

praktijkaanzetten om de transitie een flinke duw te

Hans Leeflang

niet de verstedelijkingsopgave centraal staat, maar

geven. Daarmee zal deze tiende Eo Wijers-prijsvraag

voorzitter Eo Wijers-stichting

de energietransitie van fossiel naar hernieuwbaar.

de relevantie van het werken op bovenlokaal niveau

De regio Stedendriehoek bestaat zowel stedelijke als

opnieuw moeten aantonen.

2)

wiemaaktnederland.nl 3

De uitdaging De regio Stedendriehoek is ontzettend trots en

Ik daag u uit om met vernieuwende ideeën te

blij dat wij de tiende Eo Wijers-prijsvraag mogen

komen die antwoord geven op vragen die in deze

uitschrijven. Onze regio heeft hoge ambities

prijsvraagbrochure zijn opgenomen. Ik kijk zeer

als het gaat om Cleantech en wil in 2030

uit naar de uitkomsten van dit creatieve proces.

energieneutraal zijn.

Onze inzet is om met uw innovatieve ideeën van energietransitie in de Stedendriehoek een succes

De transitie naar duurzame en schone technologie

te maken en onze regio een lichtend voorbeeld te

is hard nodig. Niet alleen vanwege het klimaat of

laten zijn voor de rest van Nederland.

vanwege het feit dat we als regio meer dan een miljard euro per jaar uitgeven aan fossiele energie.

Ik wens u veel succes en inspiratie toe.

Wij zijn ervan overtuigd dat schone en duurzame technologie enorme kansen biedt voor innovatie en een positieve bijdrage levert aan een sterkere regionale economie.

Deze transitie gaat niet vanzelf. Er zijn nieuwe oplossingen nodig. Welke rol past bij de overheid?

Hoe gaan we om met de dynamische balans tussen weerstand en draagvlak? Hoe ziet een energielandschap eruit? Doet dat afbreuk aan

Sebastiaan van ’t Erve

of verrijkt het de kwaliteit van de stedelijke en

Burgemeester Lochem

landelijke gebieden zoals die we nu (h)erkennen?

Vaandeldrager van de tiende Eo Wijers-prijsvraag.

4

inhoud 1. Het motief van de prijsvraag 2014-2015 6 Discussies in heel Nederland 6 Waarom de Stedendriehoek? 6 2. De prijsvraag 8 Doel van de prijsvraag 8 Inhoud van de prijsvraag 8 De prijsvraagopgave 9 Informatie en inspiratie 10 Gevraagde inzending 10 Jury 11 Beoordelingscriteria 12 Het vervolg van de prijsvraag 12 3. Regio Stedendriehoek op een kantelpunt 14 4. Wedstrijd en wedstrijdreglement 22 Colofon 28 Wie was Eo Wijers 28 5

1. Het motief van de prijsvraag 2014-2015 Discussies in heel Nederland Stedelijke regio’s in transitie is als leidmotief

Vijf Nederlandse regio’s3) namen deel aan het

Toen het ging over energietransitie, presenteerde

dwarsverbanden te zoeken in bekende sectoren

gekozen voor de tiende Eo Wijers prijsvraag.

voortraject van deze prijsvraag, dat een jaar

de expert vijf principes voor dit proces:

als ICT, zorg en maakindustrie en door nieuwe

In stedelijke gebieden tekenen transities in

duurde. In die periode diepte elke regio de

vermindering van de energievraag, inzet van

sectoren als Cleantech in kaart te brengen. Bij het

de samenleving zich vaak het eerst af. Niet

drie subthema’s voor zichzelf uit om tot een

biomassa in plaats van kolen, olie en aardgas,

thema vormen van governance wees de expert

alleen in economisch opzicht, ook in termen

aangescherpte prijsvraagopgave te komen. In

afvang en opslag van CO2, elektriciteitsproductie

op de noodzaak om allianties aan te gaan en de

van sociale uitwisseling zijn steden de plek

werkconferenties namen door de Eo Wijers-

zonder CO2 met elektrificatie en vermindering van

samenwerking aan te moedigen tussen organisaties

waar het gebeurt. Daarom zijn energietransitie,

stichting aangetrokken experts met de regio’s

procesemissies van overige broeikasgassen.

vanuit een gedeelde inhoudelijke ambitie.

economische concurrentiekracht en nieuwe

telkens een subthema onder de loep. Het verslag

vormen van governance als subthema’s gekozen

van deze fase, inclusief de prijsvraagvoorstellen

De economische concurrentiekracht van regio’s

Het resultaat van de werksessies met de experts

voor de prijsvraag. In welke relatie staan deze

van de vijf kandidaatregio’s, is opgenomen in

bleek een thema te zijn dat in het beleid van elke

was een scherper en rijker beeld van de vragen die

thema’s tot elkaar en tot welke vernieuwingen

de bundel ‘Stedelijke regio’s in transitie’ die

stedelijke regio een centrale positie inneemt;

bij de subthema’s horen.

en mogelijke transities leiden ze?

beschikbaar is op www.eowijers.nl.

ook daarin valt nog flink te innoveren door

3)

Dit waren de regio’s Zwolle, Noord-Holland/Amsterdam/ Zaanstad, West-Brabant, Utrecht en Stedendriehoek 6

1. Het motief van de prijsvraag 2014-2015 Waarom de Stedendriehoek?

Aan het einde van dit voorbereidende jaar is op 4 september 2014 de Stedendriehoek gekozen als prijsvraagregio. Over de keuze voor deze regio schreef de jury in haar rapport:

‘Doorslaggevend in de afweging […] is voor de jury de getoonde ambitie in de stedendriehoek op regionaal niveau, de focus op de energietransitie en de betrokkenheid van een nietoverheidspartner4) vanaf de start van het proces. Hier kan een trendbreuk worden geforceerd die ook als voorbeeld voor Nederland kan dienen. En worden in het komende Jaar van de Ruimte de ruimtelijke professionals volgens de jury het meest uitgedaagd om het vak te vernieuwen. Deze regio heeft de lat voor zichzelf extreem hoog gelegd door de urgentie van energietransitie te adresseren met het doel ‘energieneutraal in 2030’. Burgemeester Heidema (Deventer)5), gaf zelfs tijdens de presentatie nog aan dat 70% daarvan al heel ambitieus zou zijn. Wanneer deze ambitie werkelijk gestalte wordt gegeven gaat hier echt, heel concreet iets gebeuren dat een trendbreuk zal forceren. De ontwikkelingen hier kunnen daarmee als voorbeeld gaan dienen voor heel Nederland.

4) 5)

Bedoeld is netwerkbedrijf Alliander.

Andries Heidema, voorzitter van de regio Stedendriehoek.

Door de intensieve samenwerking met Alliander in het voorbereidingstraject heeft de regio de opgave al goed gekwantificeerd en te volgen stappen uiteengezet in de routekaart ‘Nieuwe energie voor de regio’. De opgave in deze regio is zo goed voorbereid, dat prijsvraagdeelnemers meteen ontwerpend aan de slag kunnen en men in de ruimtelijke pijnzone komt, waarmee de energietransitie-opgave in het ruimtelijke domein op scherp komt te staan.

De economische concurrentiekracht is gerelateerd aan de energieambitie, namelijk dat de energie-strategie potentieel het vestigingsklimaat in de regio aantrekkelijker kan maken. De vraag aan de deelnemers is hoe dit verwezenlijkt kan worden. Ondanks het rurale imago van de Stedendriehoek is het evenwicht tussen stad en land juist op orde voor dit type opgave. Tegelijkertijd vragen leefbaarheid- en groei- en krimpvraagstukken om stedelijke transitie, die weer gekoppeld kan worden aan de energiestrategie. Dat doorwerking van plannen stokt, wordt niet bevreesd, te meer omdat de regio alle stappen om haar huizenhoge ambitie te halen wel serieus moet nemen.’

7

2. de prijsvraag Doel van de prijsvraag De Eo Wijers-stichting stelt zich ten doel de ruimtelijke kwaliteit van Nederland te verbeteren op bovenlokaal schaalniveau door het contact te stimuleren tussen opdracht­gevers - in de publieke en private sfeer -, ontwerpers, onderzoekers en ontwikkelaars/ investeerders. De stichting hanteert prijsvragen om met ontwerpend onderzoek of onderzoekend ontwerpen bovenlokale gebiedsontwikkeling te bevorderen en tot uitvoering te brengen.

Deze tiende Eo Wijers-prijsvraag gaat over de

te doen steeds beperkter worden? Hoe vind je

De doelgroep van de prijsvraag zijn multi­

inzet van de regio Stedendriehoek om in 2030

de juiste partners in het maatschappelijk veld

disciplinaire teams. Deze kunnen bestaan

energieneutraal te zijn.

en hoe behoud je draagvlak, enthousiasme en

uit onderzoekers, ruimtelijk ontwerpers,

welwillendheid bij de burgers? En hoe voorkom

economische, sociale en energie-experts evenals

De Stedendriehoek staat daarmee voor een

je dat de kenmerkende fraaie landschappen of

transitiedeskundigen, bedrijven, ontwikkelaars/

ingrijpende kentering. De bedoeling is dat tegelijk

historische binnensteden verloren gaan. Welke

investeerders en burgers, al dan niet in

met deze energietransitie de economische

transformaties van steden en dorpen zijn mogelijk

groepsverband.

concurrentiekracht van de regio toeneemt.

zonder hun ruimtelijke kwaliteit aan te tasten?

Maar hoe organiseer je zo’n transitie, met welke organisaties, burgerinitiatieven, ondernemers

Dit zijn maar enkele van de vele vragen die de regio

en overheden ga je als regio samenwerken

op zich afgevuurd kreeg in de aanloopfase naar

(governance)? Hoe kun je als gemeente of

deze prijsvraag. Het is aan de prijsvraagdeelnemers

provincie ideeën en ambities verwezenlijken nu

om die vragen te beantwoorden.

de mogelijkheden om dit planmatig en top-down 8

2. de prijsvraag Inhoud van de prijsvraag De regio Stedendriehoek is een samenwerkings­

Energieneutraliteit brengt grote en ruimtelijk

en duurzame energie op een duurzame wijze worden

verband van de zeven gemeenten Apeldoorn,

ingrijpende veranderingen met zich mee. De

toegepast met het oog op een minimale impact op

Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst en

opgave is hieraan een positieve invulling te geven.

het milieu.’

Zutphen. De regio ligt deels in Gelderland en

Dit kan op sommige plekken een keuze voor het

deels in Overijssel.

behoud en versterking van bestaande stedelijke en

Het maatschappelijke draagvlak is een essentieel

landschappelijke kwaliteiten betekenen, terwijl op

onderdeel van de opgave. ‘De onderliggende getallen

De opgave is om voor de Stedendriehoek een

andere plekken juist nieuwe kwaliteiten kunnen

van het huidige energieverbruik in de regio geven

(ruimtelijke) strategie te onderzoeken en te

worden geïntroduceerd. Energietransitie wordt

een heldere indicatie van de opgave. Het idee

ontwerpen die leidt naar energieneutraliteit

daarbij niet gezien als iets wat alleen ingepast kan

energieneutraliteit spreekt weliswaar velen aan,

in 2030, inclusief een toekomstbestendig

worden in het bestaande stedelijke of landelijke

maar het maatschappelijke veld moet zich wel in de

vestigingsklimaat met inachtneming van een

landschap (defensieve ruimtelijke benadering),

concrete uitwerking en oplossingen kunnen vinden, –

daarbij passende governance-structuur. De visie

maar als een kans voor het vormen van deels

energieneutraliteit is zonder maatschappelijke steun

van de regio op deze ambitie staat in paragraaf 3

of geheel nieuwe landschappen (offensieve

niet denkbaar.’

van deze brochure. Energieneutraliteit is daarom

strategie). Waarschijnlijk heeft elk gebied zijn

geen geïsoleerd vraagstuk maar heeft tal van

eigen ‘laadvermogen’ wat betreft de opname van

De context bestaat uit onder meer lokale energie-

verbindingen met ruimtelijke, economische en

(ruimtelijke) effecten van energietransitie. In

maatschappijen, uit natuur- en cultuurhistorische be-

sociale aspecten in de samenleving.

sommige gebieden zullen meer kansen zijn dan in

langengroepen en verenigingen, uit (agrarische) on-

andere voor ruimtelijk ingrijpende maatregelen.

dernemers, vastgoedeigenaren en betrokken burgers.

De vele initiatieven zijn waardevol, maar zouden ook

Wat verstaat de regio onder energieneutraliteit? In de ‘Routekaart Nieuwe Energie’ staat het als volgt

Bij het ontwikkelen van de (ruimtelijke) strategie

kunnen leiden tot een onoverzichtelijk conglomeraat

omschreven:

moet ook de samenhang met het toekomstbestendige

dat vraagt om regie en een breed gedragen, gemeen-

vestigingsklimaat (economische concurrentiekracht)

schappelijke visie op een duurzame toekomst. De

‘ De regio is dan netto zelfvoorzienend.

Dit houdt in dat de productie van energie ten minste gelijk is aan of hoger is dan de regionale energievraag en dat de jaarlijkse import van energie de jaarlijkse export van energie niet overstijgt. De opgave waar de regio voor staat is om de energievraag die nu wordt voorzien met geïmporteerde veelal fossiele energie, in het geheel te vervangen door lokale (duurzame) energiebronnen.’

worden benoemd. De regio mikt immers op

governance-opgave heeft dan ook betrekking op deze

energietransitie als onderdeel van cleantech, een

regie door overheid en maatschappelijk partners.

wereldwijde groeimarkt.

Onorthodoxe oplossingen zijn welkom. De regio is bereid te zijner tijd bestaande beleidskaders af

Volgens het Cleantech Center duidt dit begrip op

te stemmen op door de prijswinnaars aangereikte

‘producten, processen en diensten die operationele

innovatieve ideeën of strategieën. Daarnaast mag

prestaties verbeteren door vergroting van de

worden verwacht dat ook het beleid van het rijk en

productiviteit en efficiëntie terwijl kosten,

andere nationale actoren de komende jaren in het

energieverbruik, vervuiling of afval worden

kader van het Nationaal Energieakkoord substantieel

gerecycleerd, waarbij het gebruik van grondstoffen

zal bijdragen aan energietransitie in Nederland.

9

2. de prijsvraag

Informatie en inspiratie

De prijsvraagopgave De prijsvraagopgave gaat over twee schaalniveaus:

• het regionale schaalniveau: de Stedendriehoek •

De opdracht houdt in voor beide schaalniveaus:

1. Te komen tot uitvoerbare strategieën en

3. Geef tevens, zowel kwantitatief als kwalitatief,

Voor meer informatie en inspiratie over de

de samenhang aan met een toekomstbestendig

prijsvraagopgave zijn de volgende bronnen

vestigingsklimaat.

beschikbaar:

4. Maak in grote lijnen de (financiële) haalbaarheid

als geheel in relatie tot heel Nederland en zo

concepten, inclusief inspirerende voorbeelden,

mogelijk nog ruimer;

om energieneutraliteit in 2030 te bereiken in

duidelijk. Het moet mogelijk zijn een winnend

combinatie met economische concurrentiekracht

idee in de vervolgfase op te schalen en uit te

het binnen-regionale schaalniveau: een of meerdere exemplarische deelgebieden binnen de Stedendriehoek, naar keuze, maar met een minimale afmeting van 1km².

en effectieve governance.

2. Daarbij uitdrukkelijk aandacht te besteden aan

werken tot een business case.

5. Geef aan hoe de governance (stuurbaarheid) van

ruimtelijke kwaliteit: geef – door middel van

alle relevante partijen vorm en inhoud krijgt om

ontwerpend onderzoeken of onderzoekend

gezamenlijk het gewenste resultaat te bereiken.

ontwerpen – aan waar in deze regio de

6. Geef aan hoe, ook buiten de direct betrokkenen,

offensieve en waar de defensieve aanpak op zijn

maatschappelijk draagvlak voor de transitie

plaats is en waar welke nieuwe (ruimtelijke)

verkregen kan worden.

• De presentatie van de regio Stedendriehoek zelf over dit onderwerp. Zie paragraaf 3 van deze

•

prijsvraagbrochure.

De informatiebundel met een lijst van relevante bronnen. Deze is voor teams beschikbaar zodra ze zich hebben ingeschreven.

• Transitiemarkten. Het verkrijgen van specifieke

regio-informatie en kennismaking met regionale partijen is mogelijk tijdens ‘transitiemarkten’ op 12 december 2014 en 16 januari 2015.

kwaliteiten ontstaan (verbeelding).

Tijdens die bijeenkomsten is er gelegenheid om lokale en regionale overheden te ontmoeten, evenals experts en actoren uit de regio zoals energiecoöperaties en bedrijven.

Programma en informatie over tijden en locaties staan op www.eowijers.nl. De inschrijvers voor de prijsvraag ontvangen hierover bovendien informatie via hun

•

correspondentieadres.

In de Kandidatenbundel van deze prijsvraag is een verslag opgenomen van de voorbereidende conferenties. Daarin worden de subthema’s van de prijsvraag vanuit verschillende invalshoeken belicht.

• Op www.eowijers.nl is een video beschikbaar over de kandidatenfase. Daarin ook een

presentatie van energieacties in de regio door de vaandeldrager van de prijsvraag, Sebastiaan van ’t Erve.

10

2. de prijsvraag Gevraagde inzending

Jury

Een inzending dient te bestaan uit:

De jury is samengesteld uit personen met generieke expertise over onderwerpen van de

A. Twee A0-panelen

prijsvraag en personen met tevens specifieke

Twee A0-panelen:

kennis van de regio Stedendriehoek.

1. Voor het regionaal niveau inclusief de relatie met het (inter)nationale niveau.

2. Voor een of meerdere deelgebieden van minimaal 1 km².

Concepten en verbeeldingen op beide schaalniveaus mogen worden weergegeven in plantekeningen, schetsen, overzichten, inrichtingsprincipes, visualisaties, pictogrammen en referentiebeelden. De panelen mogen zowel in kleur als zwart-wit worden opgemaakt. Woord en beeld op de panelen moeten vanaf ongeveer een meter goed leesbaar zijn.

B. Toelichting in tekst Een toelichting op de inzending van maximaal 1500 woorden met een uiteenzetting van de gemaakte keuzen over de opgaven van de punten 1 t/m 6 (zie vorige paragraaf).

C. Samenvatting Een samenvatting met de essentie van de inzending in 250 woorden, vergezeld van één afbeelding op A4-formaat, liggend of staand.

Zie paragraaf 4 voor technische eisen aan de inzending.

Traag, gedeputeerde van Gelderland • Annemieke • Jan de Wit, lector Duurzame Energievoorziening, Saxion Hogeschool • Robin Wientjes, vierdejaars student milieukunde met bijzondere interesse in ruimtelijke

De samenstelling van de eerste groep is:

•

vraagstukken, Saxion Hogeschool Deventer

Co Verdaas, directeur van het Centre voor Development and Innovation, Wageningen UR

De jury krijgt de beschikking over een in

(voorzitter)

opdracht van de Eo Wijers-stichting door een

• Rients Dijkstra, lid van het College van Rijksadviseurs • Hans Tijl, directeur Ruimtelijke Ontwikkeling, Ministerie van Infrastructuur en Milieu • Miranda Reitsma, directeur Reitsma Urban Planning • Anton van Hoorn, expert energie en ruimte van het Planbureau voor de Leefomgeving.

De tweede groep bestaat uit experts met tevens regionale kennis. Deze leden zijn afkomstig van de vijf O’s: onderzoek, onderwijs, ondernemers, overheid en ‘onderaf’ (maatschappelijke organisaties en burgerinitiatieven):

wetenschappelijk team van de Rijksuniversiteit Groningen te maken quick scan van de inzendingen. Hierin worden elementen en kenmerken van de inzendingen naar voren gebracht zodat ze onderling beter vergelijkbaar zijn.

In gezamenlijkheid kiezen de juryleden de winnaar(s) van de prijsvraag.

De jury is onafhankelijk van de deelnemers en doet een autonome uitspraak.

• Bert Groenewoud, Rijksdienst Cultureel Erfgoed (onderzoeker historisch landschap) Aart Roos, CEO van Koninklijke Auping • Dirk-Siert Schoonman, voorzitter LTO Gelderland • en bestuurslid LTO Noord (akkerbouwer) • Henk Siepel, bestuurslid Gelderse Milieufederatie, hoogleraar aan Wageningen UR en Radboud Universiteit

11

2. de prijsvraag

Het vervolg van de prijsvraag

Beoordelingscriteria Bij de beoordeling van de inzendingen hanteert de jury de volgende criteria:

• Governance: biedt de inzending zicht op

• Energieneutraliteit: biedt de inzending

duurzame en kansrijke oplossingen voor het

•

bereiken van netto energieneutraliteit?

Ruimtelijke kwaliteit: draagt de inzending bij aan het behoud en de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit van de regio, zowel stedelijk en landelijk als in onderlinge samenhang?

• Economische concurrentiekracht: draagt de inzending bij aan de verbetering van het

economisch vestigingsklimaat in de regio?

•

Na deze prijsvraag zet de regio Stedendriehoek

een uitvoeringsproces met (aantoonbaar)

stappen richting uitwerking en uitvoering

kansrijke samenwerking tussen relevante

van het/de winnende ontwerp(en). Dit is de

partijen en kansrijke organisatievormen op alle

zogenaamde 3e fase6). De regio zal in samenspraak

schaalniveaus?

met de winnaars hun ideeën uitwerken in een

Financiële haalbaarheid: biedt de inzending

maatwerkaanpak met business case(s).

zicht op een kansrijk vervolg, dat wil zeggen een business case en opschaling?

• Innovatie: hoe innovatief en creatief is de inzending?

• Vorm: wordt voldaan aan de technische inzendingseisen?

In die derde fase treedt niet meer de Eo Wijersstichting maar de regio Stedendriehoek op als opdrachtgever; de stichting kan wel betrokken blijven bij deze fase. De verantwoordelijke bestuurder zal de aanpak van de regio toelichten tijdens de prijsuitreiking op 11 september 2015.

6) De eerste fase was de voorronde, waarin meerdere regio’s zich kandidaat hadden gesteld. De tweede fase is deze prijsvraag. De derde fase is de uitwerking die hier wordt beschreven

12

Kansenkaart Regio Stedendriehoek

13

3. Regio Stedendriehoek op een kantelpunt Deze paragraaf gaat over de visie van de regio Stedendriehoek op haar ambitie om energieneutraal te worden. De inhoud komt grotendeels overeen met de inzending van Stedendriehoek om prijsvraagregio te worden.

De inhoud is achtergrond en inspiratiebron voor de prijsvraagopgave. Meer gedetailleerde informatie over de Stedendriehoek zal beschikbaar zijn in de informatiebundel die voor inschrijvers van de prijsvraag beschikbaar is.

De Stedendriehoek is in transitie. Zowel voor

hoge ambities die we als regio Stedendriehoek

of het anders inrichten van bedrijfsprocessen, en

wat betreft inhoudelijke opgaven waarvoor

hebben op het gebied van energietransitie. De

over energie opslaan. Het gaat over infrastructuur

ze staat, als voor de manier waarop aan deze

regio wil een netto energieneutrale regio zijn in

en logistiek, inclusief modal shift, over wel

opgaven gewerkt wordt. Op vier terreinen

2030, dat wil zeggen: de regio bespaart / draagt

of niet elektrisch vervoer en over hubs en

bundelt de regio krachten: innovatie, sociaal

evenveel duurzame energie bij aan het (inter)

stadsdistributiesystemen. En het gaat om slimme

kapitaal, mobiliteit en leefomgeving. En wel

nationale energiesysteem als ze gebruikt. Daarmee

koppelingen tussen warmteaanbieders en –vragers,

op een nieuwe manier: in publiek-private

wordt de regio nog aantrekkelijker als woon- en

inclusief de ruimtelijke vertaling daarvan. Vast

samenwerking, door middel van tafels. Beide

leefomgeving.

staat dat innovatie nodig is, zowel in de aanpak, de

zijn nog volop in ontwikkeling. Dat maakte

samenwerking als de uitwerking en verbeelding.

dat het deelnemen aan het voortraject van de

Voor een deel is dit nog zoeken: hoe breed is

tiende editie van de Eo Wijers-prijsvraag veel

de opgave, waar vindt die plaats en is er een

Deze ambitie is wellicht alleen maar dichterbij

enthousiasme en inspiratie opleverde.

wisselwerking tussen het stedelijk gebied en het

te brengen door een compleet andere aanpak,

buitengebied? Het is meer dan alleen een stel

met – wie weet – ook nieuwe partners en

Het thema ‘Stedelijke regio’s in transitie’ van de

windmolens neerzetten of zonnecollectoren op

sturingsmechanismen. De regio heeft behoefte

Eo Wijers-prijsvraag valt perfect samen met het

het dak. Het gaat ook over nieuwe technologie,

aan vernieuwende en inspirerende ideeën, maar

uitrollen, doorontwikkelen en realiseren van de

over energie besparen, bijvoorbeeld door isolatie

tegelijkertijd ook aan realiseerbare initiatieven.

14

3. Regio Stedendriehoek op een kantelpunt Kantelpunt

Stedelijke regio

De ambities van de Stedendriehoek zijn niet

De prijsvraag moet het huidige momentum

De Stedendriehoek is in de Vijfde Nota

alleen van de overheid. Er is op het gebied van

verzilveren met inspirerende ideeën die

Ruimtelijke Ordening (2001) als een

energietransitie een brede maatschappelijke

helpen de Stedendriehoek haar route naar een

‘netwerkstad’ aangeduid, een min of meer

beweging gaande.

energieneutrale regio vorm te geven.

samenhangende woon-, werk- en leefregio.

Bijvoorbeeld door de vele energiecoöperaties die in

Maar de Stedendriehoek is meer dan een

de regio van onderop ontstaan. Heeft dit voldoende

planologisch concept. Drie steden vormen, samen

schaal? Welke rol van de overheid vraagt dit?

met de omliggende meer landelijke gemeenten,

De regio wil graag door een vernieuwde aanpak

Stadia van een transitieproces

een regionaal stedelijk netwerk. Rond dit

kantelen naar een transitie op het gebied van

Bron: Nieuwe energie voor de Stedendriehoek - Routekaart naar een energieneutrale regio Stedendriehoek (2014)

stedelijk netwerk is een (Wgr-)regio gevormd: een

economische kracht en duurzame energie.

samenwerkingsverband tussen inmiddels zeven gemeenten: Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst en Zutphen. Een bestuurlijke constructie – interprovinciaal – die met een lichte organisatie werkt aan gezamenlijke agendavoering en afstemming op velerlei terreinen.

Er liggen veel stedelijke netwerken en centra in de buurt van de Stedendriehoek. In landsdeel Oost alleen al de sterke agglomeratie van de stadsregio Arnhem-Nijmegen, de kennisas Ede-Wageningen, de Stedenband Twente, Zwolle-Kampen, maar ook stedelijke centra als Harderwijk en Doetinchem.

Deze positionering is van invloed op de concurrentiekracht van de Stedendriehoek: een sterk eigen profiel draagt bij aan het onderscheid ten opzichte van de andere stedelijke regio’s.

15

3. Regio Stedendriehoek op een kantelpunt Governance Ruimtelijke structuur

Strategische Board De Stedendriehoek zet bestuurlijk stevig in

De regionale samenwerking, die meer dan

De Strategische Board Stedendriehoek

Oost. De IJssel stroomt door de regio, waardoor

op governance. Ze speelt hiermee in op de

tien jaar geleden is begonnen met zeven

heeft gekozen voor het begrip Cleantech

ze deel uitmaakt van de laaglanddelta. Naast de

veranderende verhouding tussen overheid en

gemeenten, is sinds enkele jaren versterkt met

als verbindend thema voor de regio.

IJssel is ook het Twentekanaal een belangrijke

burger. Samenwerking staat centraal.

de Strategische Board Stedendriehoek. In deze

Cleantech is diepgeworteld in de regio. Nu

Board werken ondernemers, onderwijs, onderzoek

al zetten bewoners en bedrijven in de regio

De Stedendriehoek ligt centraal in landsdeel

vaarverbinding. De regio heeft een fors kruispunt van rijkswegen: de A1 en de A50, verbindingen

In essentie staat governance voor ondernemende

en overheid samen. De Board richt zich op

Stedendriehoek bovengemiddeld in op duurzame

met west en oost, noord en zuid. Aangevuld met

coalities van partijen die bereid en in staat zijn om

het versterken van de innovatiekracht en het

productie en dienstverlening en het verkrijgen

diverse spoorverbindingen, zowel (inter)nationaal,

samen te werken aan de invulling en uitvoering van

concurrentievermogen van het bedrijfsleven, een

van energieneutraliteit. Een circulaire economie,

regionaal als lokaal. De Randstad en Berlijn liggen

de regionale opgaven. Co-creatie tussen publiek,

goed werkende, vraaggerichte arbeidsmarkt met

waarin het (her)gebruik van producten en

om de hoek.

privaat en particulier. De overheid kan hiervoor

een goede aansluiting vanuit het onderwijs en een

grondstoffen centraal staan. Om zo te komen

de condities scheppen, het proces begeleiden en

onderscheidend vestigingsklimaat. De Board is

tot een duurzame samenleving die economisch

De Stedendriehoek heeft een rijk palet aan

prioriteiten stellen. Iedere opgave heeft echter

initiatiefnemer in de profilering van de regio als

én ecologisch houdbaar is. Door deze talrijke

landschappen. Denk aan de Veluwe met het

zijn eigen maat en schaal waarop het proces

Cleantech regio Stedendriehoek.

initiatieven te labelen en bundelen als Cleantech

stuwwallenreliëf, de vele bos- en natuurterreinen.

georganiseerd moet worden. Met een eigen netwerk

regio Stedendriehoek, krijgt innovatie meer

Het coulissen- en landgoederenlandschap van

van partijen. Soms beslaat de samenwerking de

kans, krijgen nieuwe initiatieven meer draagvlak

de Graafschap. Salland, de tuin van Overijssel.

gehele regio, vaker nog een deelgebied of plekken.

en versterken we elkaar.

En natuurlijk de IJsselvallei, met haar rivier en uiterwaarden, haar gradiënten en weteringen, haar stroomruggen en landgoederen.

Binnen dit rijke landschap liggen fraaie steden: Apeldoorn, de buitenstad, met Paleis Het Loo en Apenheul, de Hanzesteden Deventer – met hogeschool en boekenmarkt – en Zutphen – met Vrije school en chocoladefestival –, en Lochem als kleine vierde stad. En vele grotere en kleinere dorpen en buurtschappen, met een heel eigen karakter, van papierindustriedorp Eerbeek tot het ‘dorp met pit’ Lettele, en van het dierenparkdorp Wissel tot de heerlijkheid Kring van Dorth en het zonnedorp Loenen.

16

3. Regio Stedendriehoek op een kantelpunt De Agenda Stedendriehoek: vier troeven Tafels

Samenwerking tussen publieke en private

Publieke en maatschappelijke partijen komen

partijen vraagt om een gedeelde visie op de

in wisselende samenstelling samen in tijdelijke,

toekomst van de Stedendriehoek. Deze is

Troef: sociale betrokkenheid, menselijke maat. Opgave: sociaal kapitaal beter benutten.

specifieke en doelgerichte Tafels om vorm te

opgetekend in ‘De Agenda Stedendriehoek’

In de Stedendriehoek tonen mensen zich

geven aan doelen en projecten. Er zijn al Tafels

(2013), inclusief een bestuursverklaring onder

betrokken, zijn er van oudsher sterke sociale

in bedrijf, respectievelijk in ontwikkeling,

het motto: We willen beter worden in wat we

structuren. De regionale arbeidsmarkt heeft goed

rond innovatie, arbeidsmarktbeleid, energie,

samen zijn. Centrale visie is: kwaliteit van het

geschoolde werknemers. Buurten, wijken en

bereikbaarheid en leefomgeving. Essentieel is

vestigingsklimaat versterken, zowel economisch,

dorpen zijn nog overzichtelijk, waardoor mensen

het ondernemerschap van de deelnemers. Een

ruimtelijk als sociaal. Vier belangrijke

elkaar kennen en groeten. Door deze menselijke

van de deelnemers aan de Tafel Energie is het

troeven bepalen het vestigingsklimaat van de

maat is de sociale cohesie groot, is er een rijk

Duitse achterland. Die bereikbaarheid maakt de

samenwerkingsverband SOEN: Stedendriehoek

Stedendriehoek.

verenigingsleven en kan het wonen en werken

Stedendriehoek aantrekkelijk als economische

gezellig zijn. De opgave is om alle mensen in de

regio. Bereikbaarheid is een blijvende opgave

Onderneemt EnergieNeutraal. Stedendriehoek,

Troef: robuuste, veerkrachtige economie.

Opgave: innovatie krachtig maken.

regio deel te laten nemen aan de arbeidsmarkt, te

om die variatie in werken, wonen, recreëren en

elkaar bij het faciliteren van projecten en het

doen participeren in het maatschappelijk leven en

voorzieningen te ontsluiten.

ondersteunen van samenwerkende partners.

De Stedendriehoek kent een breed ontwikkelde

via leertrajecten talenten verder te ontwikkelen.

Alliander en Kamer van Koophandel vinden

economische structuur, met maakindustrie,

Troef: de kwaliteit van stad, dorp en landschap. Opgave: leefomgeving met kwaliteit versterken.

sterk en minder gevoelig voor conjuncturele

Troef: goede interne en externe bereikbaarheid. Opgave: blijven werken aan bereikbaarheid.

schommelingen. Om de robuuste, veerkrachtige

De Stedendriehoek heeft een strategische ligging,

bosrijke Veluwe met beken en sprengen, de open,

economie nog verder te versterken wil de

centraal in Nederland, tussen de Randstad en het

robuuste IJsselvallei en het coulisselandschap van

Stedendriehoek de innovatie binnen haar stuwende

Duitse achterland. En ook tussen de noordelijke

Salland en de Graafschap. De cultuurhistorische

sectoren krachtiger maken. Innovatie, onderwijs,

steden en de Brabantse regio’s. Met goede

kwaliteiten van de historische Hanzesteden

kennisontwikkeling en creativiteit zijn immers de

infrastructurele weg-, spoor- en waterverbindingen

en het statige kroondomein rond Apeldoorn.

productiefactoren van de toekomst.

zijn vele bedrijven, banen en voorzieningen binnen

De kwaliteiten van stad, dorp en landschap

handbereik. Van luchthavens tot universiteiten

zijn van oudsher met het leven in deze regio

buiten de regio, maar ook in en tussen de drie

verbonden. Om deze troef te versterken wil de

steden. De aanstaande verbreding van de A1 geeft

regio de leefomgeving blijven ontwikkelen als

voor de Stedendriehoek een duidelijke versterking

een comfortabele, ontspannen regio voor wonen,

in bereikbaarheid vanuit de Randstad en het

werken en recreëren.

zakelijke diensten, zorg en ICT als stuwende sectoren. Deze brede structuur maakt de regio

Het is goed toeven in de Stedendriehoek. De

17

3. Regio Stedendriehoek op een kantelpunt Vestigingsklimaat… economische concurrentiekracht

Energietransitie: vier paden

De Stedendriehoek heeft een stabiele en

De Stedendriehoek heeft de ambitie in 2030

veerkrachtige economie. De industrie, zakelijke

energieneutraal te zijn. De Routekaart Nieuwe

dienstverlening en publieke sector domineren het

Energie (2014) is één van de middelen om dit te

economisch profiel. Het midden- en kleinbedrijf

bereiken.

is een stuwende kracht en is sterker dan landelijk gemiddeld aanwezig.

Uitgangspunt is dat in 2030 energiegebruikers in de Stedendriehoek nog steeds eenvoudig,

In verantwoorde en innovatieve omgang met

veilig, betrouwbaar en betaalbaar energie kunnen

milieu, energie en klimaatverandering vinden we

gebruiken, maar fundamenteel anders. Zodat

onze kracht. Omdat de regio aantrekkelijk is voor

de regio niet meer afhankelijk is van fossiele

recreanten en toeristen is de vrijetijdseconomie,

brandstoffen, onafhankelijker is van politiek

met een breed aanbod, van groot belang. Voor het

instabiele gebieden, een betere luchtkwaliteit

koesteren en uitbouwen van deze aantrekkelijkheid

heeft, een bijdrage levert aan de adaptatie aan

biedt de Stedendriehoek volop kansen.

klimaatverandering en ook economisch hiervan profijt kan hebben.

Door maximaal in te zetten op schone technologie,

Schema verbindingen Routekaart

koerst de Stedendriehoek aan op een duurzame

De scheiding tussen eindgebruiker en producent

en onafhankelijke economie en samenleving.

vervaagt. Soms individueel en kleinschalig, soms

Een schone toekomst, waarin energieneutraliteit

als onderdeel van een coöperatie en soms zeer

speerpunt is.

substantieel als energieleverancier aan het net.

De overgang naar een energieneutrale regio in 2030 verloopt niet volgens een lineair patroon. Om dit te concretiseren zijn vier transitiepaden voor verschillende onderdelen van het energiesysteem benoemd.

18

3. Regio Stedendriehoek op een kantelpunt

Ondernemende regio

fundamentele veranderingen worden doorgevoerd.

initiatieven uit het netwerk. De grote uitdaging

Het doel van het transitiepad ‘ondernemende regio’

Landelijk gebied als voedsel- en energieproducent

Naast verduurzaming van het transport zelf, bieden

voor het Aanjaagcentrum is om maatschappelijke

is om voldoende lokaal geproduceerde duurzame

Gezien de beschikbare ruimte liggen in het

auto-, water- en spoorwegen ook mogelijkheden

initiatieven op de radar te krijgen en op

energie beschikbaar te hebben. Het leidende

landelijk gebied veel kansen voor een bijdrage aan

voor duurzame energieproductie.

innovatieve wijze te ondersteunen.

principe is dat iedere energie­verbruiker in de regio

een energieneutrale regio. Dat kan alleen als de

zo veel mogelijk zijn eigen, duurzaam opgewekte

energieproductie de landschappelijke kwaliteiten,

Om succesvol de transitie door te maken is het

Voor energietransitie in het stedelijke en landelijke

energie gebruikt.

die een wezenlijke drager zijn van de regio, sterker

nodig deze paden verder te concretiseren en te

landschap is het nodig om als overheidspartijen

maakt. Om een dynamische ontwikkeling op gang

operationaliseren.

een aantal huiswerkopgaven te doen: wat is het

Energieleverende gebouwde omgeving

te brengen, is het van belang dat de gebruikers

Het doel van dit transitiepad is dat de

en bewoners van het landelijk gebied de vruchten

Aanjaagcentrum

waar biedt een offensieve ruimtelijke strategie

gebouwde omgeving, waaronder woningbouw,

kunnen plukken van energieproductie in hun

De Routekaart is vastgesteld door de besturen.

kansen op waardevolle vernieuwing, waar

bedrijfspanden en industriegebieden naar een

directe omgeving.

Daarbij is voorgesteld om een Regionaal

liggen op te lossen opgaven voor een overheid

Aanjaagcentrum Energietransitie in te stellen.

die haar faciliterende rol wil vervullen? Die

energieproducerende dan wel energiebesparende

‘laadvermogen’ van de verschillende gebieden,

omgeving worden omgebouwd. Dit concept wordt

Duurzaam vervoer

Deze moet fungeren als katalysator voor de

huiswerkopgaven moeten in de komende periode

binnen de regio al toegepast.

De regio vormt een belangrijk knooppunt voor

ontwikkeling naar een energieneutrale regio. Het

gedaan worden.

vervoer per weg, water en spoor. Om tot een

Aanjaagcentrum is geen projectorganisatie, maar

energieneutrale regio te komen moeten hierin

een makelaar en intermediair. Het speelt in op

19

3. Regio Stedendriehoek op een kantelpunt Speelbord Uit de hierboven genoemde Agenda en de

ROUTEKAART NIEUWE ENERGIE

Routekaart ontstaat een interessant speelbord.

ENERGIELEVERENDE GEBOUWDE OMGEVING

Waar de paden en troeven bij elkaar komen, kunnen nieuwe verbindingen tot stand komen.

LANDELIJK GEBIED ALS VOEDSEL- EN ENERGIEPRODUCENT

ONDERNEMENDE REGIO

wanneer deze (h)erkend en nader uitgewerkt worden.

(verbindingen ‘Agenda Stedendriehoek’ en ‘de Routekaart’)

AGENDA STEDENDRIEHOEK

sociale kracht, cultuur en cultuurhistorie,

enzovoort. De verbindingen bieden kansen

goed gekwantificeerd en samen met de provincies Gelderland en Overijssel de te volgen stappen uiteengezet in onder andere de Routekaart Nieuwe

TROEF: ROBUUSTE EN VEERKRACHTIGE ECONOMIE

leefomgeving (milieu, gezondheid en veiligheid),

reikwijdte, communicatie, samenwerkingscoalities

De regio heeft door de intensieve samenwerking met netwerkbedrijf Alliander de transitieopgave al

DUURZAME MOBILITEIT

Deze liggen op het gebied van ruimtelijke kwaliteit,

technologie, juridische mogelijkheden, financiële

Opmaat

OPGAVE: INNOVATIE KRACHTIG MAKEN

Energie. De prijsvraagdeelnemers kunnen met de

VOORBEELD UITWERKING:

informatiebundel, relevante beleidsstukken, data,

LOKALE/REGIONALE ESCo’s VOOR ENERGIENEUTRAAL MAKEN BESTAANDE WONING-VOORRAAD

technische energiegegevens, lopende initiatieven en diverse websites innovatief aan de slag met verbindingen en het spanningsveld tussen de

VOORBEELD UITWERKING:

TROEF: SOCIALE BETROKKENHEID EN MENSELIJKE MAAT

energietransitieopgave en bestuurbaarheid.

ZELF-VOORZIENENDE DORPEN ALS BINDINGSFACTOR PLATTELAND EN DRAGER BASISVOORZIENINGEN

OPGAVE: SOCIAAL KAPITAAL BENUTTEN TROEF: GOEDE INTERNE EN EXTERNE BEREIKBAARHEID

VOORBEELD UITWERKING: MAATREGELEN BEDRIJFSLEVEN VOOR SLIM REIZEN EN BETER BENUTTEN

OPGAVE: BLIJVEN WERKEN AAN BEREIKBAARHEID TROEF: KWALITEIT VAN STAD, DORP EN LANDSCHAP OPGAVE: MET KWALITEIT LEEFOMGEVING VERSTERKEN

VOORBEELD UITWERKING: WARMTENET VAN BEDRIJVEN MET OVERSCHOT NAAR HISTORISCHE BINNENSTEDEN

VOORBEELD UITWERKING: SNELFIETSROUTES TUSSEN STEDEN

20

4. Wedstrijd en wedstrijdreglement

21

4. W edstrijd en wedstrijdreglement Het verloop van de prijsvraag 21 Juni 2013 - 4 september 2014: kandidatenfase

Inschrijven voor 20 januari 2105

Het ‘stappen zetten’ houdt in dat de regio in

Via een inschrijfformulier kunnen teams zich tot

27 Maart - 11 september 2015: Jurering en prijsuitreiking

In juni 2013 begon de voorbereiding van de

dinsdag 20 januari 2015 13.00 uur inschrijven voor

De jurering vindt plaats in de periode april - juni

hun ideeën verder uitwerkt in een of meer business

prijsvraag met de regio’s die overwogen om

de prijsvraag. Dit formulier is te downloaden op

2015. Aansluitend wordt het juryrapport opgesteld.

cases ter voorbereiding van realisatie. De regio

prijsvraagregio te worden. Dat waren Utrecht,

www.eowijers.nl. Inschrijfkosten bedragen € 35

West-Brabant, Stedendriehoek, Noord-Holland/

per team. Zie hieronder.

samenspraak met maximaal drie winnende team(s)

of andere belangstellenden kunnen ook parels Op 11 september 2015 maakt de stichting

adopteren en uitwerken.

tijdens een manifestatie de winnaar(s) van de

Amsterdam/Zaanstad en Zwolle.

In de loop van 2013 en 2014 zijn werkconferenties

Transitiemarkten

prijsvraag bekend. Bij die gelegenheid worden alle

De verantwoordelijke regiobestuurder (vaandel­

gehouden met de teams van de kandidatenregio’s

Op 12 december 2014 en 16 januari 2015 worden

inzendingen tentoongesteld. De Eo Wijers-stichting

drager) van de prijsvraag zal deze aanpak toelichten

en experts die bijeen waren gebracht door de

‘transitiemarkten’ georganiseerd. Tijdens die

zal een bundel uitgeven met het juryrapport en

tijdens de prijsuitreiking in september 2015.

stichting. Tijdens de bijeenkomsten zijn de

bijeenkomsten is er gelegenheid om lokale en

– indien mogelijk – (een samenvatting van) alle

gebieden en thema’s geanalyseerd en is gezocht

regionale overheden te ontmoeten, evenals experts

inzendingen

naar de eisen waaraan een prijsvraagopgave zou

en actoren uit de regio zoals energiecoöperaties en

moeten voldoen.

bedrijven.

Plananalyse

stichting kan wel betrokken blijven door het inzetten

Op 4 september 2014 hebben vier regio’s

Programma en informatie over tijden en locaties

Later in dat jaar volgt een plananalyse van alle

van deskundigheid of haar netwerk.

hun prijsvraagopgaven gepresenteerd en zich

staan op www.eowijers.nl. De inschrijvers voor

inzendingen van de prijsvraag door deskundigen

kandidaat gesteld als prijsvraagregio. De jury

de prijsvraag ontvangen hierover bovendien

van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Ook deze

Tentoonstelling

heeft diezelfde middag Stedendriehoek als

informatie via hun correspondentieadres.

plananalyse zal worden uitgegeven.

De publicatie van de uitkomst van de prijsvraag

In deze (vervolg)fase treedt niet meer de Eo Wijersstichting maar de regio op als opdrachtgever. De

vindt plaats in het juryrapport dat aan alle deelne-

prijsvraagregio genomineerd, een keuze die door

Vanaf september 2015: fase van uitwerking en uitvoering

mers wordt verstrekt. Verder wordt er in de vaktijd-

De inzendtermijn sluit op vrijdag 27 maart 2015 om 13.00 uur (zie hieronder).

Na de prijsvraag zet de regio Stedendriehoek

aan de uitkomsten van de prijsvraag. Tevens vindt

stappen richting uitwerking en uitvoering van

er een tentoonstelling plaats, in elk geval tijdens

Op 12 november 2014 heeft de Eo Wijers-stichting

winnende inzendingen en eventueel van ‘parels’,

de landelijke manifestatie waarop de beoordeling

met de publicatie van deze prijsvraagbrochure de

dat zijn interessante onderdelen van teams die niet

bekend wordt gemaakt. Daarna wordt bezien hoe en

wedstrijd geopend.

behoren tot de winnaars.

waar de tentoonstelling een vervolg krijgt.

het stichtingsbestuur is overgenomen.

12 November 2014 - 27 maart 2015: de prijsvraagperiode

Sluiting inzendtermijn

schriften en op relevante websites aandacht besteed

22

4. W edstrijd en wedstrijdreglement Naam prijsvraag

Doel

Deelnemers

Namen en adressen

Contactpersoon van de Stedendriehoek:

De Eo Wijers-stichting stelt zich ten doel de

Uitgesloten van deelname zijn de juryleden en

Deze prijsvraag wordt aangeduid met de naam

Linda Sprikkelman, projectleider

ruimtelijke kwaliteit van Nederland te verbeteren

hun bureaus, bestuursleden, het secretariaat

‘Eo Wijers-prijsvraag 2014-2015: ideeënprijsvraag

Bezoekadres: Engelenburglaan 31, 6970 AA

op bovenlokaal schaalniveau door het contact te

en de leden van het Bureau van de stichting,

regio Stedendriehoek’. De prijsvraag is

Brummen

stimuleren tussen opdrachtgevers – in de publieke

evenals medewerkers die vanuit de regio of

uitgeschreven door de Eo Wijers-stichting.

Postadres: Postbus 5, 6970 AA Brummen T (0575) 56 82 33 M 06 - 50 222 405 E l.sprikkelman@brummen.nl

en private sfeer –, ontwerpers, onderzoekers

anderszins direct op enigerlei wijze betrokken zijn

en ontwikkelaars/investeerders. Deze tiende

geweest bij de voorbereiding van de prijsvraag.

Eo Wijers-prijsvraag gaat over de inzet van de regio

Betrokkenheid tijdens de door de Eo Wijers-

Stedendriehoek om in 2030 energieneutraal te zijn

stichting georganiseerde werkconferenties vormt

Teun van den Ende, coördinator

en de kansen die dat biedt voor zowel economisch

echter geen belemmering voor deelname aan de

Wendy van Schie, medewerkster

vestigingsklimaat als de sturing (governance).

prijsvraag.

Namens de uitschrijver treden als contactpersonen op:

p/a Platform31

Bezoekadres: Koningin Julianaplein 10 (7e verdieping), 2595 AA Den Haag (ingang hal Centraal Station Den Haag)

Postadres: Postbus 30833, 2500 GV Den Haag T (070) 302 84 84 E prijsvraag@eowijers.nl.

23

4. Wedstrijd en wedstrijdreglement Inzendingseisen De inhoud van de gevraagde producten staat

bescheiden en de verpakking daarvan. Deze titel

beschreven in paragraaf 2.5.

dient ook te worden vermeld op elk van de drie

De inzending zelf De inzending dient aan de volgende eisen te voldoen.

• De twee panelen (inzendingdeel A) dienen te •

•

digitale inzendingsdelen.

De inzendingen dienen anoniem te zijn. Dus alleen de titel opnemen, niet de naam van het inzendende team of bureau.

3. de vermelding van het inschrijvingsnummer dat u bij inschrijving krijgt toegewezen;

4. indien een deelnemer maximaal 30 jaar oud is en student OF maximaal drie jaar afgestudeerd, vermeld dan achter de naam ‘jonge vakgenoot’.

Op geen der stukken van de inzending of

250 grams papier of dun karton.

de verpakking mag het handschrift van de

B: een adresbrief:

ontwerper voorkomen, noch enig teken waaruit

Een gesloten enveloppe met aan de buitenzijde de

te worden ingeleverd op A4-papier in staande

de herkomst van het ontwerp zou kunnen worden

titel en de vermelding ‘adresbrief’ en binnenin een

afdrukstand. Maximale lengte: 1500 woorden.

afgeleid. Denk bij digitale bestanden ook aan de

correspondentieadres, niet zijnde het adres van

• Een samenvatting met de essentie van de

auteursinformatie, die vaak automatisch erbij

de inzender. De adresbrief dient ertoe om zonodig

inzending in 250 woorden, vergezeld van één

wordt opgeslagen, dat moet vermeden worden,

in contact te kunnen treden met de inzender,

afbeelding op A4-formaat, liggend of staand De

anonimiteit is essentieel.

zonder dat de anonimiteit wordt doorbroken. Een

inzendingsdelen A, B en C dienen daarnaast als

geanonimiseerd e-mailadres heeft de voorkeur

digitale bestanden te worden ingeleverd. Dat

De afzender van de inzending

kan op een geheugendrager met usb-uitgang, CD

De inzending dient vergezeld te gaan van:

of DVD.

A: een naambrief:

De jury heeft de bevoegdheid, na keuze van de

Een gesloten enveloppe met op de buitenzijde de

winnaar(s), alle naambrieven van de inzendingen

één geheel (als pdf-bestand) alsook als losse

titel en de vermelding ‘naambrief’ en binnenin:

van de prijsvraag te openen en de namen en

beelden (als jpg-bestand) op de geheugendrager

1. naam en adres van de (hoofd)inzender (in geval

bedrijfsnamen van de inzenders bekend te maken

De beelden van de panelen dienen zowel als

•

eigendom is van het team;

worden afgedrukt en ingeleverd op bij voorkeur

De toelichtende tekst (inzendingdeel B) dient

•

2. een verklaring dat het voorstel het geestelijk

boven een postadres.

te worden opgenomen. (Dit is van belang

van een gezamenlijk voorstel moet duidelijk

voor de weergave achteraf in de bundel met

aangegeven worden wie van het team de

inzendingen.)

hoofdverantwoordelijke is) en namen van de

Materiaal dat niet is gevraagd, wordt niet in de

andere leden van het team. Bedenk dat u met

beoordeling betrokken. Aan de inzending mogen

bestaande uit Latijnse lettervormen of Arabische

deze namen (en eventuele bedrijfsnamen) in het

geen voorwaarden worden verbonden.

dan wel Romeinse cijfers. De titel moet

juryrapport wordt genoemd.

Elke inzending dient een titel te hebben,

aan het bestuur van de Eo Wijers-stichting.

voorkomen op alle bij de inzending behorende

24

4. W edstrijd en wedstrijdreglement Inzendingtermijn en adressering

Tijdschema

Inschrijving en informatiebundel

Tussentijdse informatie

De inzendingen voor deze prijsvraag dienen

De prijsvraag verloopt volgens het onderstaande

Deelnemers dienen zich aan te melden door een

Schriftelijke vragen met betrekking tot dit

uiterlijk op 27 maart 2015 om 13.00 uur te

tijdschema.

inschrijfformulier in te zenden. Dit formulier

wedstrijdreglement kunnen worden ingediend

kan worden gedownload van de website van de

tot dinsdag 20 januari 2015 13.00 uur. Vragen

Eo Wijers-stichting, www.eowijers.nl.

kunnen per e-mail gesteld worden aan het

Het inschrijfgeld bedraagt € 35 per team. Dit

prijsvraag@eowijers.nl.

worden afgegeven bij

• Beschikbaarheid prijsvraagbrochure,

wedstrijdprogramma en inschrijfformulier: vanaf

De receptie van Platform 31 t.a.v. de Eo Wijers-stichting.

Koningin Julianaplein 10 (7e verdieping) 2595 AA Den Haag (ingang via de hal van het Centraal Station Den Haag) Inleveren van inzendingen is mogelijk vanaf maandag 2 maart.

Openingsuren: maandag t/m vrijdag van 9 - 17 uur.

12 november 2014

• 2014 en 16 januari 2015 Sluitingsdatum inschrijving: 20 januari 2015 om • 13.00 uur Sluiting inzendtermijn: 27 maart 2015 om • 13.00 uur

• Bekendmaking juryrapport en prijsuitreiking: Informatieve transitiemarkten: 12 december

11 september 2015.

secretariaat van de Eo Wijers-stichting op bedrag dient te worden overgemaakt naar rekeningnummer NL 25 INGB 0003 1221 94 van de

Na sluiting van deze vragentermijn worden

Eo Wijers-stichting te Den Haag.

alle gestelde vragen met de daarbij behorende antwoorden en relevante informatie in één

Degenen van wie het volledig ingevulde

document verzameld en op de Eo Wijers website

inschrijfformulier vóór 20 januari 2015 om 13.00

geplaatst. Dat gebeurt op vrijdag 23 januari

uur door de Eo Wijers-stichting is ontvangen

2015. Dat document geldt vanaf dat moment als

en van wie het inschrijfgeld voor deze datum

aanhangsel van het wedstrijdprogramma en heeft

op de rekening van de Eo Wijers-stichting is

dezelfde bindende werking.

gestort, worden als deelnemer aan de prijsvraag beschouwd en ontvangen een inschrijfnummer en

Overleg over de wedstrijdreglementen buiten deze

een link naar de informatiebundel met relevante

procedure is niet toegestaan.

data, onderzoeksrapporten en kaartmateriaal.

25

4. Wedstrijd en wedstrijdreglement Jurering Toets van de inzendingen

Quick scan en plananalyse

Jurybeoordeling

Na het juryoordeel worden de naambrieven

Na sluiting van de inzendtermijn worden de

Na de sluiting van de inzendtermijn vindt

In mei en juni 2015 vindt de beoordeling plaats.

geopend en aan de jury en het bestuur en de

inzendingen getoetst aan de wedstrijdregels en

in april 2015 een quick scan plaats door de

De jury analyseert de wijze waarop de inzendingen

vaandeldrager bekend gemaakt. De juryuitspraak

de randvoorwaarden. Inzendingen die niet aan

Rijksuniversiteit Groningen. In de quick scan

reageren op de opgave en de randvoorwaarden

blijft geheim tot de prijsuitreiking op 11 september

de toets voldoen, worden niet in de beoordeling

worden elementen en kenmerken van de

en beoordeelt de inzendingen op de afzonderlijke

2015.

betrokken. De beslissing hierover wordt genomen

inzendingen naar voren gebracht opdat ze

beoordelingscriteria.

door de voorzitter van de jury. De resultaten

onderling vergelijkbaar zijn. Het rapport hierover

hiervan worden ter beschikking gesteld aan de jury.

wordt de jury aangeboden als hulpmiddel bij de

Het oordeel van de jury over de inzendingen wordt

Op de dag van de prijsuitreiking is het rapport van

vergelijking van de inzendingen.

bekend gemaakt aan het bestuur van de Eo Wijers-

de jury beschikbaar. Dit rapport is schriftelijk en

stichting en de bestuurlijke vaandeldrager van de

openbaar.

Juryrapport

Na afloop van de prijsvraag wordt een plananalyse

regio Stedendriehoek. Het bestuur van de stichting

gemaakt met het oog op verspreiding van kennis in

en de vaandeldrager zullen zich onvoorwaardelijk

zowel de vakwereld als de bestuurlijke wereld en

aan de uitspraak van de jury onderwerpen.

die van derden.

26

4. Wedstrijd en wedstrijdreglement

Prijzen en deelname uitwerkingsfase De voorzitter van de Eo Wijers-stichting en de vaandeldrager van de regio keren gezamenlijk het totale prijzengeld van â‚Ź 45.000 uit aan de winnaars. Het prijzengeld is door de regio beschikbaar is gesteld. De jury bepaalt per winnaar de hoogte van het prijzengeld; de eerste prijs bedraagt ten minste â‚Ź 15.000.

Aan het beste team van jonge vakgenoten (alle teamleden voldoen aan de criteria maximaal 30 jaar en student of maximaal drie jaar afgestudeerd) wordt een stimuleringsprijs uitgereikt, tenzij zij al tot de winnaars behoren.

De jury geeft aan welke van de winnende teams, met een maximum van drie, voor de uitwerkingsfase in aanmerking komen. Tevens doet de jury aanbevelingen voor de uitwerkingsfase.

Daarnaast licht de regionale vaandeldrager toe hoe dit uitwerkingsproces in gang wordt gezet.

27

4. Wedstrijd en wedstrijdreglement Publiciteit, publicaties en tentoonstelling Het is deelnemers, juryleden of anderen dan

recht voor om bij publicaties, presentaties of ten

stichting. Gedurende deze termijn zijn de

Geschillen

de voorzitter van het bestuur van de Eo Wijers-

behoeve van haar eigen website gebruik te maken

ingezonden bescheiden niet verzekerd.

Geschillen die tussen uitschrijver, deelnemers en

stichting, niet toegestaan in de publiciteit te

van de inzendingen.

treden over zaken die inhoudelijk samenhangen

juryleden mochten ontstaan naar aanleiding van Tijdens de landelijke manifestatie waar de

de prijsvraag, ook die welke slechts door ĂŠĂŠn der

Gebruik, verzekering, eigendom en teruggave van de ingezonden bescheiden

winnaars c.q. deelnemers aan de uitwerkingsfase

partijen als zodanig worden beschouwd, worden

bekend worden gemaakt, worden de inzendingen

door arbitrage beslecht. Arbitrage geschiedt

Alle voor de wedstrijd ingezonden stukken

symbolisch overhandigd aan de regio

overeenkomstig het Arbitragereglement van de

Auteursrechten

betreffende de voorstellen blijven gedurende

Stedendriehoek. De teruggave aan de inzenders

Stichting Arbitrage Instituut Bouwkunst.

De inzendingen blijven het geestelijk eigendom

de periode tussen de sluitingsdatum en de

kan in overleg met de coĂśrdinator van de stichting

van de deelnemers. De stichting behoudt zich het

prijsuitreiking ter beschikking van de Eo Wijers-

worden verzorgd.

met de inzendingen of de prijsvraag als zodanig, voordat de juryuitspraak is bekend gemaakt.

28

colofon

De Eo Wijersstichting

Deze prijsvraagbrochure is een uitgave van de Eo Wijers-stichting in samenwerking met de regio Stedendriehoek.

De Eo Wijers-stichting is een onafhankelijk netwerk

Prof. ir. Leonard Wijers (1924-

dat een bijdrage wil leveren aan de verbetering

1982) was als hoogleraar in

van de ruimtelijke kwaliteit van Nederland op

Delft en als directeur van de

bovenlokaal schaalniveau.

Rijksplanologische Dienst tot

Foto’s: Rob Niemantsverdriet

Om dit doel te bevorderen steunt de stichting

van het ruimtelijk ontwerpen op

in opdracht van de Eo Wijers-stichting.

opdrachtgevers, in de publieke en de private sfeer,

het bovenlokale schaalniveau.

Ontwerp: Bestwerk, Deventer.

die zich over bestuurlijke grenzen heen inzetten

Wie was Eo Wijers

1982 een belangrijk inspirator

voor concrete projecten en programma's die

In een tijd dat veel ontwerpers verstrikt leken te

ruimtelijke kwaliteit beogen te bereiken.

raken in de bestuurlijke en juridische complexiteit

Contact

van de ruimtelijke ordening, propageerde hij de

Eo Wijers-stichting

Het belangrijkste middel voor de stichting om de

kwaliteit van de vorm. Wijers pleitte niet alleen

p/a Platform 31

doelstelling te bereiken, is het organiseren van

voor kwaliteit van een ruimtelijke ordening van het

Postbus 30833

prijsvragen gericht op het maken van regionale

meetbare, maar ook voor karakter en uitstraling

2500 GV DEN HAAG

ontwerpen én op de daadwerkelijke uitvoering

van de ruimte. Wijers’ ideeën vormen een blijvende

daarvan.

bron van inspiratie voor de verdere ontwikkeling

(070) 302 84 84

van het ruimtelijk beleid in Nederland.

eowijers@eowijers.nl www.eowijers.nl

eo wijers-stichting

Eo Wijers-stichting - voor ruimtelijke kwaliteit in de regio

voor

29