WORK: IN PROGRESS - Vol. 26 No. 1

“THE WELFARE OF THE PEOPLE IS THE SUPREME LAW”

THE GAZETTE

THE OFFICIAL STUDENT PUBLICATION UNIT OF CAVITE STATE UNIVERSITY - MAIN CAMPUS

SPECIAL ONLINE ISSUE [G] P2-3/News

CSG pushes online CBL revision

B

MEMBER: COLLEGE EDITORS GUILD OF THE PHILIPPINES [G] P6-7/Culture Bumble:Halalan 2022 election

[G] P8/Feature WORK: IN PROGRESS

[G] P9/Literary Strings

VOL XXVI NO. 1 [G] P12/Entertainment BACK-SEEN CvSU Semester Roll-Out

uhat ng kabi-kabilang lockdowns at physical restrictions na ipinatupad ng Inter-Agency Task Force dahil sa pandemya, naparalisa nito ang maraming sektor ng lipunan at isa sa pinaka naapektuhan nito ay ang sektor ng ekonomiya. Maraming mga establisyimento at mga negosyo ang nagsara dahilan ng pagkawala ng maraming trabaho para mga manggagawa sa bansa.

Ayon sa Department of Labor and Employment (DOLE), lalampas sa 420,000 ang mga Pilipinong nawalan ng trabaho noong taong 2020 dahilan ng sapilitang pagsasara ng mga negosyo dahil sa Coronavirus Disease (COVID-19). Malaki ang naging epekto nito dahil karamihan sa mga nagsarang mga negosyo ang nagbibigay ng trabaho at mapagkukunan ng pagkakakitaan ng mga manggagawang Pilipino upang mairaos ang kanilang mga pamilya ngayong nasa panahon ng pandemya. (sundan sa pahina 8)

2

T HE GAZ ETTE

NEWS

VOL XXVI NO. 1 SPECIAL ONLINE ISSUE

CSG pushes online CBL revision

by Irish Jhoy C. Villaluna

Aiming to provide an updated system that will support the students’ distance learning, Central Student Government (CSG) led the series of revisions of their Constitution and By-Laws (CBL) through online constitutional assembly, Nov. 24-26, 2021.

A total of 64 delegates from different recognized organizations including non-academic, academic, religious organizations, performing arts groups, and college councils participated in the CSGCBL draft revision process.

Johnrick De Leon, CSG Vice President then Public Relation Officer at the time of the revision, said that the 2017 CSGCBL was partly outdated for it was mostly applied to face-to-face classes which only consisted of classroom-type policies.

Proposed Changes CSG laid several revisions including the new sections of principles, policies, and objectives, and revamped the student governing body’s logo, which now resembles the CvSU logo, while also proposing to include the University of First Year-Student Council on the priority of CSG funds.

The draft also includes a proposed new normal way of voting on CSG election in Article XIX Section 5 giving way to the flexible means of voting.

Furthermore, to aid the lack of manpower of the current CSG, they proposed the new Article X Section 5 establishing 13 permanent committees that will help reach the concerns and problems of the students.

CvSU hornets bag 4 medals in Nat’l karate champion

by Ma. Joan D. Virata

Cavite State University (CvSU) Hornets karate team showcased mastery of executions led to their victory in the Federation of School Sports Association of the Philippines (FESSAP), National University Karate Virtual Kata Championship, Oct. 27-28.

Ichi Anne Deniece Aquino, a 2ndyear medical technology student, shone the brightest as she brought home the gold medal in Women’s Kata Category B while Julia Christine Tadeo, 1st-year computer science student captured silver in Women’s Kata Category A. According to Aquino and Tadeo, the key to performing the kata efficiently is through self-discipline, and continuous practice as doing so helps them memorize and execute each movement easily.

Meanwhile, John Ralph G. Cauilan of College of Criminal Justice and Arthur James A. Bacosa from College of Engineering and Information Technology captured silver in Men’s Category B and bronze in Men’s Category A respectively.

Moreover, Justine Tristeza, Hornet’s coach, shared in an online interview how she opted on sending a daily training program for the athletes to follow, as they struggled to prepare for the tournament online due to poor internet connection.

The tournament served as a qualifying tournament for the 20th ASEAN University Games, scheduled in Ratchathani, Thailand from July 26 to Aug. 6, 2022.

“Being a student-athlete is hard, pero ang dami kasing matututunan. From [G] something your mistakes, you’ll learn great,” said Tadeo. [G]

REVISED SYSTEM. CSG President Tagare leads constitutional assembly for proposed CSG-CBL draft deliberation.

Nullified Draft On CSG’s first attempt at CBL revision last Sept. 27, 2021, the Constitutional Convention (ConCon) members nullified it due to confusion and vague description of other parts including Article IX Section 4 discussing the Duties and Functions of the Officers which stated the addition of college representatives.

John Mark Bayron, College of Arts and Sciences Student Council President, raised his concern on the said Article and Section stating that the presented role of college representatives overlaps with the duties and responsibilities of the college student council president.

As the majority of the ConCon members negated the draft with 24 negative votes, 18

affirmatives and five abstained from the 47 present members, CSG later crafted a new draft to amend the delegates’ concerns.

Approved Constitution and By-Laws After the series of deliberations of the CSG-CBL for three consecutive days, the final reading concluded with the approval of the recognized organizations in which 36 out of 66 organizations were present.

Among the attending delegates, 32 voted in affirmative, four voted in abstain including The Prime Movers and Primera Hija, The Gazette, Institute of Computer Engineers of the Philippines-Student Edition, and Junior Society of Service Associates, while the College of Education-Student Council’s vote was invalid.

After the approval of the CBL draft, the voting for the student plebiscite was open for two days where out of 655 only 455 class representatives voted tallying 437 voted for affirmative, 12 for negative, and six invalid votes.

On Dec. 4, 2021, the new CSG-CBL was officially approved while CSG declared its effectiveness on Dec. 17, 2021, after a successful student referendum.

“There are certain ways kung paano nakatulong ang bagong CBL sa mga students in this new mode of learning such as mas na-emphasize ng CBL ‘yong primary objectives and principles of this organization.

Overall, the inclusivity and transparency are really the things that matter the most,” said Macniel H. Amon, BSMT 1-3. [G]

Mental health, voters’ awareness centers on stud leadership webinar

by Jairalyn R. Nunag

The Office of Student Affairs and Services (OSAS) advocated mental health mindfulness among student leaders on its virtual webinar themed, “Positive Mental Health: Self Care for Student Leaders,” via CISCO Webex, Sept. 23.

As part of Student Organization recognition, OSAS conducted a leadership seminar that focused on mental health as well as voters’ education awareness with more than 600 participants from Cavite State University-Main Campus (CvSU).

First speaker, Ma. Alodia CuenoMercado, registered psychologist and psychometrician, shared her expertise on mental health, where she emphasized the importance of having strong social support every time stress, anxiety, and trauma triggers.

“The challenge right now as student leaders is for you to be able to execute that awareness and level of care and love to your subordinates when it comes to how you can be able to identify some warning signs in your subordinates and help them access the psychosocial support program. You being a leader must be able to convey to your subordinates that help is available,” said Alodia.

On the other hand, the second speaker, Renato Agdalpen, CvSU assistant

professor, discussed the voters’ education awareness and mentioned some good traits of Filipinos such as hard-working, bayanihan, pakikisama, loyalty, and close family ties which can help to vote wisely while utang na loob and bahala na traits can be negative but according to him, it can add positive hope and faith after the voting decision.

“The moment we cast our vote, ‘yong vote natin nandoon na, na include na mismo ang ating sarili. It’s not just a tissue of paper that we cast through the box. But it is something that represents our integrity,” said Agdalpen.

Furthermore, Fei Ledesma, head of Student Development Services, facilitated the distribution of certificates for the 67 duly recognized organizations including the academic, non-academic, religious organizations, performing art groups, the student councils, and the Central Student Government.

Ledesma also reminded the student leaders of their oath and responsibilities stated in the Constitution and By-Laws handbook.

The recognition certificate is effective starting this Academic Year 2021-2022, from Sept. 2021 to May 2022.

“Una, akmang-akma ang mga paksang

POSITIVE WELFARE. Office of Student Affairs recognized CvSU-Main student organizations during leadership seminar that advocates the well-being of a student-leader.

tinalakay sa leadership seminar ng OSAS dahil parehong tinalakay ang dalawang bagay na higit dapat nating pag-usapan sa panahon ngayon. Sumunod at panghuli, sobra rin ang pasasalamat natin sa OSAS dahil hindi sila nagkukulang sa pag-abot at pagtulong sa mga samahan ng mga estudyante na gustong maglingkod sa ating pamantasan. Sana palaging ganito— sana palagi nating kinikilala ang kalayaan ng mga estudyante pagdating sa mga pagkilos at pag-oorganisa,” said Mark Vincent Tolibao, Chief Officer, CvSU Journalism Guild. [G]

News Bit CAFENR’s alumnus ranked 6th in Agriculturist Licensure Exam Cavite State University’s (CvSU) College of Agriculture, Food and Natural Resources (CAFENR) recognized Bachelor of Science Agriculture Major in Animal Science Alumni for gaining an average score of 84.83 percent placing him sixth in 2021 Agriculturist Licensure Exam (ALE), Nov. 18.

Achieving 75 percent overall ratings, six examinees from CvSU passed the said examinations.

Meanwhile, the national passing rate was 29.64 percent.

“Mas ok din na makilala mo ang sarili mo kung saan ka malakas at mahina para mabalanse mo ito at ma-improve pa at panghuli ay dapat manalig tayo sa Diyos na kung gaganapin natin ang kalooban Niya ay pagtatagumpayin niya tayo sa buhay,” said Marco Felix Sangco Valdez, topped six in ALE 2021. [G]

VOL XXVI NO. 1 SPECIAL ONLINE ISSUE

NEWS

T HE GAZ ETTE

C S G - M a i n re p e l e c t s a s n e w F C S G P re s i d e n t

by Maricris V. Maliglig

John Christian Tagare, Central Student Government (CSG) President of Cavite State University (CvSU)-Main Campus, dominated the Federated Central Student Government (FCSG) Elections, becoming the first Student Regent from the campus after three years, via Google Meet, Dec. 9.

Among the three CSG presidents who competed for the position of president, Tagare obtained the position with six votes against Raymond Nocos of CvSU-Rosario, who garnered three votes, and John Paul Ellos of CvSU-Trece Martirez, with zero votes.

Meanwhile, Nocos and Ven Allen David of CvSU-Cavite City tied with four votes for the position of Vice President, which led to another voting being held wherein Nocos prevailed as he secured six votes.

Christine Jewel Gallos of CvSU-Tanza was elected for the position of secretary while Ellos was elected as the treasurer.

Due to the lack of other nominees, elected FCSG officers decided to appoint Andex Nico Alday of CvSU-Silang, and Jhoana Cerigal of CvSU-Naic, as the auditor and public relations officer, respectively.

Furthermore, the remaining CSG

CALL OF DUTY. CSG Presidents from different satellite campuses gather for the 2021 FCSG Elections (Photo from CSG-Tanza Campus’ Facebook Page) presidents: John Patrick Javier of CvSUBacoor, Jovelle Ann Real of CvSU-General Trias, Prince Ehhris Padilla of CvSUCarmona, and David were assumed the position as representatives.

As the new representative of the studentry in the Board of Regents, Tagare is expected to conducted regular meetings with other CSG Presidents in order to address the raised concerns of the students across satellite campuses.

In addition, Tagare seeks to establish a constitution that would reform and institutionalize the FCSG system, such as the need for further clarification on the

guidelines for the budget of the federation and the re-establishment of the CvSU Student Parliament.

FCSG is composed of all the CSG Presidents, representing 12 campuses, which is formed to address and discuss issues within satellite campuses as headed by the Student Regent.

“For my fellow Kabsuhenyos, I thank everybody for your support to the Central Student Government of Main Campus.

Rest assured that as your President, and as your Student Regent, all efforts would be exhausted just to serve everybody,” said Tagare. [G]

by Kimberly H. Bagaporo

as they have the largest percentage in the numbers of voters, and their votes can be the key to achieving the change that Filipinos are hoping for.

Meanwhile, Jervis Manahan, ABS-CBN reporter, emphasized the essentiality of factchecking, and being observant in choosing what information to believe since there is an expected deluge of misinformation and disinformation about the candidates as the elections come closer.

“Marami sa ating mga kababayan ang madaling napapaniwala ng mga maling impormasyon na napapanood nila sa

EXERCISING RIGHTS. Department of Communication student-leaders and teachers, together with the guest speakers tackling the role of youth in the 2022 election.

CvSUeños reap several awards in ASEAN’s first virtual competition

by Jennie Rose G. Petil

Cavite State University (CvSU) students placed second in the first Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) virtual Extemporaneous Speech and Modified Poster Making Contest, themed “One Vision, One Identity, One Community: Understanding Cultures and Promoting Interconnectedness Across Southeast Asia Amid the Pandemic,” via zoom, Nov. 21.

Crystel Jade Bermudo, a fourth-year Bachelor of Technology and Livelihood Education, won second place in the traditional poster-making category with her “One ASEAN” piece showing a sociocultural community pillar, chains rooted from the pillars, and human fingerprints to represent the strong bond of ASEAN people.

Meanwhile, Nathalie Perey, a secondyear student of Bachelor of Secondary Education, garnered the second spot in the digital poster category, with her piece titled

CEIT deliberates opening of limited face-to-face classes in A.Y. 2022-2023

by Christine L. Lumbania

Voters’ awareness webinar braces youth for 2022 elections For the education and preparedness of youth voters on the upcoming 2022 elections, Cavite State University, Department of Communication together with the Journalism Guild, and Bayan Mo, Ipatrol Mo (BMPM), organized a webinar themed, “Usapang Halalan 2022: KOMUNI-AKSYON: Epektibong Komunikasyon Tungo sa Kolektibong Aksyon,” via Zoom and Facebook Live, Nov. 24.

Robi Domingo, Star Magic voter campaign ambassador, tackled how powerful the votes of Filipino youths are,

3

“A.R.T.S, A Reason To Smile” encouraging people to work together to fight against the pandemic to restore everyone’s smile.

Moreover, Bermundo and Perey also won third and second in ‘Most Popular Artwork’ in their respective category.

On the other hand, Trixie Jane P. Gerola, a second-year Psychology student from CvSU-Silang Campus, hailed as the ‘Most Popular Artwork’ in the Traditional category with her piece called “Unity in Diversity” gaining thousands of reactions on social media as she showcased the unity of countries despite different beliefs and traditions.

“Don’t let this pandemic hinder you from learning about other countries’ cultures and your will to connect with them. Don’t treat these as competitions but rather opportunities for you to gain a bigger audience to give voice to yourself and others,” said Perey. [G]

YouTube o nakikita nila sa Facebook.

Ito dapat ang ating labanan. Magagawa natin ito if we do fact-checks, post truthful information, at engage people beyond our social media circles,” said Manahan.

In addition, Rowena Paraan, BMPM head, stated that citizen journalists can be used to combat disinformation and can be a reliable source of news, given the fact that they gather information personally before delivering it to the public.

On the other hand, Nicole Sayat and Aljon Zaragoza, lawyers from Legal Network for Truthful Elections, encouraged Filipinos to exercise their right to vote even though the COVID-19 virus still exists in the Philippines and assure voters that there is nothing to worry about the possibility of contracting the virus while voting as the Commission on Elections strictly enforced health safety protocols within the voting areas.

“Naging malaman at makabuluhan ang naging talakayan sa webinar na naganap at dahil nga rito, napagtanto ko na mabigat at mahalaga ang role nating kabataan sa darating na eleksyon,” said Mariel Sarte Manabis, Bachelor of Arts in Journalism 2-2. [G]

To discuss the opening of limited face-to-face classes proposed for operation in the next academic year 2022-2023, the College of Engineering, Information and Technology (CEIT) conducted a stakeholders’ consultative meeting, via Cisco Webex and Facebook live, Jan. 13.

According to Willie C. Buclatin, chairperson of the Department of Industrial Engineering and Technology, they are currently identifying the specific subjects to be included, since not all subjects can be offered on the limited face-toface classes considering the restricted capacity of the facilities.

“Ang bibigyan natin ng priority ngayon na i-offer ay mga major subjects. Karamihan dito ay mga third year, pataas. Merong mga recommended subjects based sa ating Technical Panels for Engineering Education, kaya ‘yun ang bibigyan natin ng priority,” said Buclatin.

Moreover, Marlon R. Pereña, Department of Information Technology chairperson, initially explained the salient provisions of the guidelines on the implementation of limited faceto-face classes for all programs of higher education institutions including the full vaccination of the students, teachers, and other stakeholders.

Meanwhile, students who are not yet fully vaccinated, and are at high risk of contracting the COVID-19 shall continue on flexible learning, while teaching, and non-teaching personnel who are 60 years old and above, with comorbidities, or pregnancy should be arranged for work-from-home setup.

On the other hand, students who will join face-to-face classes should be registered with PhilHealth or other medical insurance that covers medical expenses related to COVID-19.

“Limited face-to-face is really needed lalo na sa mga graduating students. Sana magkaroon pa ang CvSU ng mas concrete na plans lalo na sa field ng transportation para maisaalang-alang ang health ng students every time na papasok sa university,” said Florenz L. Manjares, BSIT 3-2. [G]

View Finder GETTING READY. According to the College of Criminal Justice (CCJ), the construction of the new building is designed to cater the limited face-to-face classes the college offers during midyear onwards. The project started in Jan. 2019 with an allocated budget of Php42,000,000, and will be inaugurated this March 2022. [G]

[G]

The Official Student Publication Unit of Cavite State University - Main Campus

4

T HE GAZ ETTE

Opinion

VOL XXVI NO. 1 SPECIAL ONLINE ISSUE

THE GAZETTE

SPECIAL ONLINE ISSUE XXVI NO. 1 PUBLISHER: CvSU Students

CONSULTANTS

Immanuelle G. Reyes, Kristine Mae P. Fernandez, Marque Earl B. Deferia, Reynalyn A. Amonggo

SENIOR STAFF

Bianca P. Portuguese, Irish Jhoy C. Villaluna, Jairalyn R. Nunag, Joanna G. Laddaran, Nadine Feliz P. Apacible, Sofia Marie P. Paguagan, Wenonah Magne R. Llagas

SUPPORT STAFF

Blyth C. Tacbobo, Christine L. Lumbania, Jennie Rose G. Petil, Kimberly H. Bagaporo, Ma. Joan D. Virata, Maricris V. Maliglig, Veronica Terese A. Amparo

APPRENTICES

Dave C. Hitta, Dubhe Kyle M. Oraa, Jenebelle P. Ilagan, Mary Jeane R. Velasquez, Patricia Mae T. Medina, Rey Iñigo Miole

ADVISERS

Ms. Erica Charmane B. Hernandez, Ms. Lisette D. Mendoza

“The Welfare of the People is the Supreme Law” SERVE THE PEOPLE. Editorial Office at Room 205, Student Union Building

Facebook.com/TheGazetteCvSU Instagram.com/thegazettespu Twitter.com/thegazettespu

Blindsided

Taking on what’s next regarding our academic situation during this pandemic is one huge step on a cliff. With all the unexpected turns of events, uncertainties arise making us unsure of where we are going after years of trying to cope with the socalled ‘new normal.’ With all the one-step forward and two-step backs we are taking; the real question is, are we progressing?

Violent reactions from the netizens woke up the masses when the Commission on Higher Education (CHEd) announced in CHEd COVID-19 Advisory No. 9 that the second phase of implementation for the limited face-to-face classes was being pushed for the areas under Alert Level three even though a new variant of COVID-19 emerged at the time of its release. It was questioned, since the announcement has taken many by surprise, with no preparations, or prior advice that this has been brewing.

Remembering the result of the first phase of the faceto-face classes during the Department of Education’s launch was not as good as many had hoped. It was last November when 100 schools under the Department of Education piloted face-to-face classes but was put to a halt when several teachers tested positive in some schools in Zambales. With this, we are risking the lives of both students and teachers for this implementation.

After the utilization of flexible learning, many students still render it ineffective. On Feb. 11 this year, a dialogue between the Central Student Government (CSG) and representatives of the College of Nursing (CON) department headed by the CONStudent Council President Bianca Dela Paz opened the struggles nursing students faced in this online learning, explaining their improvisation of materials they need for demonstrations compromising the quality of education they deserve.

Moreover, many students who are not financially ready are making noise on social media to express sentiments for class reopening. Some who are in the province needed to travel back as well as find dormitories and pay for the month’s rent to participate in the said limited face-to-face classes. Also, the price for the fare remains double and will burn students’ pockets. These should be considered instead of stopping just a few days after implementation due to adversaries caused by lack of preparation.

In the last CSG survey, 88.4% of the students are already vaccinated; a step forward to the possibility of Ligtas na Balik Eskwela. However, students’ physical and mental health is still compromised. Many were not able to cope with the changes and had to sacrifice their studies due to health and monetary reasons leading to the increasing number of dropouts this pandemic.

Considering the next step to be taken is not to be based on the big leaps other countries are taking. The university may be prepared but most of the students rely on public transportation to be able to attend school, but overloading is one of the problems endangering their health.

We all want to go back to how things were, but now, what we need is a concrete plan to handle the situation.

The battle is still very much unfinished so let us put our armors up while thinking and observing before leaping. Progress is a good thing, but rushing steps just to progress is a formula for failure. [G]

editorial

ISANG TINdIG pamamahayag at paglalahad ng Kapag namulat ka sa katotohanan, opinyon, marapat lamang na mas kasalanan na ang pumikit.

Stitches piliing tumindig sa kung ano ang Nito lamang ika-1 ng Oktubre tama at hindi lamang sumandig sa taong 2021, sinimulan ang paghahain sariling paniniwala. Huwag sana itong ng Certificate of Candidacy (COC) VERONICA TERESE A. AMPARO gamitin sa paninira upang salungatin para sa kandidatura ng ilang pulitiko sa darating na Eleksyon 2022. Ngunit hindi pa man ang pananaw ng iba, bagkus ay isaalang-alang ito upang nagsisimula ang pagpapasa ng COC, marami na ang mga magbahagi ng kaalaman kung paano sila itatama sa Pilipinong nagkakaroon ng alitan dahil sa magkakaibang kanilang tindig at paniniwala dahil ito ang panahon upang bumuo ng angkop at sama-samang pagkilos upang ihalal pananaw sa pulitika.

Ayon sa Commission on Elections, nito lamang katapusan ang nararapat na maglingkod sa bansa.

Para sa mga kabataan ng bagong henerasyon, ang ng Setyembre 2021 ay umabot na sa mahigit 63 milyon ang bilang ng mga rehistradong botante para sa eleksyon simpleng paraan gaya ng pamamahagi ng tama at 2022, limang milyon dito ay naitalang new registrants; mas lehitimong impormasyon ay isa nang malaking hakbang mataas sa 54 milyong kabuuang bilang noong taong 2016. kung paano mapag-iisa at maimumulat ang mga Pilipino Sa lumulobong bilang ng mga botante sa bansa, tila sa mabusising pagpili ng bagong mamumuno. Sapagkat sa lumalaki rin ang dibisyon na namamagitan sa mga Pilipino halip na magkaisa tayo para sa pagbabago at pag-unlad ng dahil sa magkakasalungat na opinyon sa pulitika, na bansa ay nahahati tayo dahil sa hidwaan ng mga paniniwala karaniwang dulot ng fake news o false information na tungkol sa kung sino ang nararapat sa pwesto.

Panahon na upang wakasan ang negatibong pag-uugali naglipana sa social media. Patunay nito ang makailang beses na paglalabas ng pahayag ng mga lehitimong fact ng mga Pilipino na nagpapalinlang, nagbubulag-bulagan, checking websites upang pabulaanan ang mga nagkalat na at hindi isinasaalang-alang ang tamang paraan ng pagboto.

Ang pagtindig sa isang lider o pulitiko ay hindi lamang maling impormasyon sa social media.

Isa sa kinikilalang basehan ng pagiging popular ng dapat ibase sa kung sino ang may matunog na pangalan, kandidato ay ang dami ng pumapanig dito kaya naman ang sapagkat dapat itong ginagamitan ng tamang desisyon, mga pagtitipon gaya ng political rallies ay nagiging ugat obserbasyon at talino.

Magkakaiba man ang isinasatinig, nawa’y huwag din ng tunggalian sa pagitan ng mga taga-suporta at ng mga tumutuligsa rito. Isa rin ito sa patunay na karamihan sa mga kalimutan tumindig sa tama at katotohanan. Pairalin ang Pilipino ang patuloy na nagpapahati sa anumang kulay o pag kapit-bisig dahil ang paghahalal sa karapat-dapat na maglingkod sa bayan ay nakasalalay sa kamay ng grupo na pumapabor sa isang pulitiko.

Gayunpaman, bagamat malaya ang bawat isa sa mamamayan. [G]

Behind the screen Karamihan sa atin ay itinuturing ang bagong moda ng edukasyon na biyaya ang internet at ang na online learning ay hindi para sa Anchor social media dahil nagsisilbi mga mahihirap na estudyante. Ito ay itong tulay tungo sa mas mabilis repleksyon din na ang ating bansa KIMBERLY H. BAGAPORO na komunikasyon.

Ngunit ay lubos na naghihikahos bunsod sa likod nito, nakakubli ang ng pandemya at kakulangan ng mga nakakalungkot na katotohanang ito rin ang nagiging hakbang at plano mula sa may mga katungkulan. daan at saksi sa kung paano kumapit sa patalim ang Upang malunasan ang ganitong problema, higit na ilang mga kabataang estudyante upang ang kanilang makatutulong kung mag-oorganisa ang pamahalaan ng edukasyon ay maipagpatuloy lamang. mga job fairs para sa mga estudyante na nais magkaroon Sa patuloy na pag-lobo ng kaso ng COVID-19 cases ng mapagkakakitaan, maari ring maglunsad ng mga free sa ating bansa ay ang paglala rin ng bilang ng mga kaso distance learning classrooms na siyang magbibigay ng ng Online Sexual Abuse and Exploitation (OSAE). Isa sa libreng internet access sa mga mag-aaral, at mamamahagi karaniwan at talamak na uri ng OSAE ngayong pandemya ng libreng gadgets at loaded wifi sa lahat ng mga ay ang pagbebenta ng mga sensual photos at videos ng estudyante upang mapadali ang kanilang pag-aaral. mga kabataang estudyante sa mga social media platforms Magiging epektibo rin ang pagsasagawa ng mga OSAE tulad ng Twitter, Omegle, at Telegram. webinars ng Department of Education at Commission Base sa datos na inilabas ng National Center for Missing on Higher Education upang mabigyang-linaw ang mga and Exploited Children noong Abril 2020, nakapagtala estudyante sa mga negatibong epekto ng OSA sa kanilang ng 202,605 na kaso ng OSAE sa unang buwan lamang buhay. ng enhanced community quarantine. Mas mataas ito ng Sa mga kabataan, posibleng magpahanggang ngayon 264% kumpara sa 76,561 na mga kaso ng OSAE na naitala ay patuloy pa rin tayong nangangapa sa bagong moda noong 2019. Ayon sa National Study on Online Sexual ng pag-aaral, ngunit huwag nating isawalang bahala ang Abuse and Exploitation of Children in the Philippines, pagkakataong pumili ng tama sapagkat ang ating mga ang pangunahing rason sa pagtaas ng porsyento ng OSAE desisyon na pipiliin sa kasalukuyan ay repleksyon ng ay ang kahirapang dulot ng pandemya na sinasamatala ng buhay natin sa hinaharap. mga sexual predators.

Ang mga ganitong uri ng trabaho ng ilang mga Samantala, nito lamang Enero 2021, naglabas ng ulat estudyante ay magsilbi nawa sa ating tagapagmulat na ang ang Philippine Online Student Tambayan patungkol sa kakulangan ng oportunidad, pribilehiyo, at suporta mula mga kabataang estudyanteng nasasangkot sa online sa gobyerno ang siyang tunay na pumapatay sa pangarap sexual activities (OSA) na gumagamit ng mga hashtags ng bawat kabataang Pilipino. Gayon pa man, isaisip din na #AlterPH, #AlterPinay, at #AlterPhilippines sa Twitter natin na ang halaga ng ating pagkatao ay hindi lamang upang ibenta ang kanilang mga sensual photos at videos. nasusukat sa programang ating natapos o diplomang ating Ang pagkakasangkot ng mga kabataan sa mga sekswal hinahawakan, kung hindi sa dangal na ating iniingatan at na aktibidad upang makapag-aral ay isang patunay na sa mga aral ng ating isinasabuhay. [G]

VOL XXVI NO. 1 SPECIAL ONLINE ISSUE

Opinion Recognizing Rights

The individual’s rights that are unvaccinated individuals. mandated by the law will never be Moreover, the said discriminatory Arrow stepped on by anyone. However, act of forcing jabs on workers and the Malacañang announced that they regular tests will violate the workers’ BIANCA P. PORTUGUESE will require eligible employees for rights and burn them with expenses. on-site work in both public and Government telling workers to get private sectors of COVID-19 vaccination; forcing them regularly tested will burden them with the test expenses to get their vaccines regardless of their freedom to and their implementation of the ‘No vaccine, No ride’ choose. policy is unconstitutional, only adding a burden to Filipino This action is a violation of the Republic Act No. 11525 workers struggling to earn in the middle of the pandemic. or the “COVID-19 Vaccination Program Act of 2021.

Companies should strengthen their information According to Section 12 of the R.A. No. 11525, “Provided, drive regarding vaccination, and encourage not force further, That the vaccine cards shall not be considered as unvaccinated employees. They may also opt to create a plan an additional mandatory requirement for educational, for those who did not have their vaccine shot yet such as employment and other similar government transaction making them do work-from-home setup for the meantime purposes.” and consider implementing free testing programs.

During a press briefing, Health Undersecretary Maria Now that the Commission on Higher Education Rosario Vergeire reiterated that they do not recommend announced that they allow limited face-to-face access to that an employee be mandated or obligated to be vaccinated areas under alert level 3, the students, universities, and to be able to go to work. college employees will now be back to their universities.

Malacañang also said that the unvaccinated employees Universities may also implement a work-from-home setup will not be terminated but they are required to undergo for their employees who have not yet been vaccinated to regular RT-PCR testing or antigen testing which costs continue their service. Nevertheless, vaccinated or not, range from Php3,800 to Php2,800 on their own expense students may choose whether they will participate in making them suffer more financially. limited face-to-face classes or not as it is their right.

January this year, President Rodrigo Duterte threatened Everyone wants to end this exhausting pandemic and to to incarcerate unvaccinated individuals through achieve this, vaccinations are needed but it is never right implementing the ‘No vaccine, No ride’ rule indicating to force someone to get vaccinated. Instead, encourage and that only fully vaccinated will only be accepted in educate them on why vaccines are important by making public transportation gaining criticisms and alarming the information more available and vaccines accessible. human rights activists as it will ramp up pressure on the Recognizing their rights is respecting their decisions. [G]

Redressing the Balance

“When women have their voices is a need to take special measures that heard, they transform the entire will facilitate the further empowerment Boulder world”- Michelle Obama of women’s leadership. One example During the early years, Filipinos is the “gender quota system” where MA. JOAN D. VIRATA gave equal importance to the value of a certain number of members in a both women’s and men’s roles in the particular body are distributed to a community. However, as colonizers began to conquer our particular sex. lands, they introduced a flawed gender structure among the Along with the adoption of policies and special measures, Filipino people. The commodification of women, robbing internal efforts to end gender stereotypes and norms will their rights to education, and political participation are bring us a couple of steps forward into experiencing better systematic practices that prevailed for a long time. Due to public service—that represents all minorities. these predicaments, discrediting women of their ability to As students, we can use every accessible platform to lead became easy. represent our interests as we pursue to end gender structures According to the Philippine Commission on Women, in our academe. As rising generations, it is our obligation despite women making up half of the population, they to be the first agents of the changes we wish to see in the only hold 20% of government positions–far off the 30% future. Remember that this is a challenge, not solely for “critical mass” as the minimum percentage necessary for a the purpose of women and girls of our community; rather minority group to influence decision-making. of all people who share the same environment with them.

Even though our country has made significant strides to Challenge yourselves, women, to never be afraid to counter this, the magnitude of women’s idle participation represent and stand up for what you believe in. Realize in public service is still greatly felt, and looking back, this and give importance to your power and do not let anyone problem can be traced back to the patriarchal norms and define and limit your beingness. Men, your participation stereotypes that have prevailed. in achieving this vision is crucial; may you always see Women were often viewed as weak, emotional, and women as your equal counterparts as you encourage others with indecisive traits that are undesirable in the realm of to do the same. politics—hindering voters to elect women candidates.

Women are separate and efficient agents of the The notion that women are inferior to men, and are just community, not an extension of it. They are independent meant to play domestic roles is a reflection of how gender- individuals who have dreams of their own, as well as the biased society has been throughout the years. Clearly, there set of skills to achieve them. [G]

T HE GAZ ETTE

5

BESHY MO ‘TO! Chika Loca’s in the house! It’s me again and again - ang reyna ng mga mosang! Kumusta naman kayo?

It’s been a while, mga Marites! Well, andito ang inyong #CertifiedChubabe to spill the tea. I just want to brag that I’m fully vaccinated na. Nagki-crave na rin ako sa blood and flesh, charot! Dahil bakunado na malaya nang makakagala. Kaya lang, ‘yung gusto kong puntahan hindi pa open for us. So, here’s the tea, mga sis. Meron palang bagong bukas na ‘tourist spot’ sa loob ng isang University. Ang sabi, safe naman daw pumunta do’n kasi sinisiguro nila ang sanitation sa buong lugar. Kaso for VIP’s only lang pala, nakakaloka.

So bakit ba ako bothered? May mga kumare kasi ako na relate kay Cassie. Literal kasi na hindi muna sila papasok sa iskul kasi hindi pa sila pwedeng makagamit ng school facilities. Kagaya na nga lang ng laboratory o iba pang need ng kanilang program. Paano ba naman sila matututo kung ang dapat first-hand experience ay ginagawang online? Haler? It’s like learning to play basketball without ball and ring, isama pa natin ang basketball court.

Well maybe, kulang pa ang vaccination card para malamang deserving makagamit ng facilities. Nagkaroon pa nga raw vaccination drive na sila mismo ang nanguna.

Pero bakit till now, the constituents are not allowed pa rin? Open for others, pero closed para sa mga sarili nitong mga tao? How ironic naman po. Kaya naman, sharawt!

Pa-day tour naman diyan! So kung kaya namang i-open ang doors for tourists, so should it be for students - este constituents ‘di po ba? So, what’s not clicking, alma mater? Give them equal chances, Now na!

Osya, magbe-beauty rest na ako, no to bujort, mga sis para like Chicana, chubabe tayo! Kasi marami na palang chupapi sa CvSU, if you know what I mean! Medyo na-stressed din ako sa chika ko e. See you on our next chikahan, mga marites! Again, I’m Chika Loca! Byee! [G]

INK INKSPOT SPOT

MARICRIS V. MALIGLIG

Forced Service

Sa kabilang banda, ang Reserve Sinasabing para sa seguridad ng Officers’ Training Corps (ROTC) ay mga Pilipino ang pag serbisyo, Recto Verso programa para sa bawat mag-aaral ngunit, makatao ba kung ito ay na ang proseso ng pagsasanay ay gagawing mandatoryo?

BLYTH C. TACBOBO nagkakatulad sa isinasagawa sa isang Isa ang Pilipinas sa mga bansa na military service. Ito ay hindi sapilitan hindi nagpapatupad ng Mandatory Military Service, ngunit nito lamang nakaraang buwan, sa mga estudyante mula nang mangyari ang pagkamatay tila naging usap-usapan ang inilabas na pahayag ni Davao ni Mark Chua, isang ROTC Cadet sa University of Santo City Mayor Sara Duterte-Carpio tungkol sa mandatoryong Tomas (UST) taong 2001 na pinaniniwalaang nauugnay serbisyong militar sa lahat ng mga babae’t lalaking sa kanyang paglalantad ng katiwalian sa unit ng ROTC sa kabataan na tutungtong sa edad na 18 kung sakaling siya UST. Patunay ang mga umiiral ng sistema ay kailangan munang isayos bago muling maglatag ng iba pang ay maluklok bilang bise-presidente ng bansa.

Ayon kay Defense Secretary Delfin Lorenzana, mungkahi.

May maganda man itong dulot sa seguridad ng lahat, bagama’t kapuri-puri ang panukala, magkakaroon pa rin ng hadlang sa pagpapatupad ng mandatory military service hindi pa rin ito ang tamang panahon para ito ay ihain. Dahil sa Pilipinas. Una, ayon sa kanya, hindi naman nahaharap kung susuriin, maraming isyu ang bansa na dapat ay mas sa digmaan ang bansa, at magkakaroon ng kaunting inuuna tulad ng krisis sa edukasyon at milyun-milyong pangangailangan para sa pangkalahatang paghahanda. kaso ng COVID-19. Mahalaga kung ang mga ito ang mas Pangalawa, kailangan ding maglaan ng malaking pondo binibigyan ng pansin bago ang mga panukalang hindi taun-taon para sa milyun-milyong kabataang tutungtong makakatulong para masolusyunan ang mga kasalukuyang sa edad 18 na sapilitang ipapasok, at pangatlo ay ang mga problema.

Bukod pa riyan, imbis na mandatoryo ang paraan ng training camps at manpower.

Sinabi naman ng Rights group secretary, General pagpapatupad ng susunod na mamumuno, maaring gawin Cristina Palabay, na nilalabag nito ang mga pangunahing na lamang itong voluntary recruitment nang sa gayon ay karapatang sibil at pampulitika tulad ng karapatan sa maiwasan ang paglabag sa karapatang pantao sanhi ng kalayaan sa pag-iisip, paniniwala, at budhi, lalo na kung sapilitang pagseserbisyo dahil hindi lahat ay pabor sa napipilitan kang magbigay ng serbisyo sa mga hindi panukalang ito.

Sa mga kabataan, palaging tatandaan na maraming makatarungang digmaan. Kaya ayon sa kanya, dapat ay may pag-iingat sa ganitong mga panukala dahil maaaring paraan upang makapagbigay serbisyo sa bayan ngunit ang tunay na pagsisilbi ay likas at hindi pinipilit o ginigipit. [G] ito ay isang paraan para sa “sapilitang paggawa.”

Pakete de Peligro

Mistulang naging kumunoy ang mga single-used plastic na bumi-biktima sa mga hayop at humihila pailalim sa mga kabuhayang nakadepende sa karagatan.

Dahil sa Global Alliance for Incinerator Alternatives, lumutang ang mapanlinlang na serbisyong hatid ng 76.5 bilyong mga sachet at plastic bags na kalauna’y humahalo sa mga katubigan at siyang nagpapalambot sa planong gawing marine litter-free ang bansa sa taong 2040 kahit na patuloy pa ring lumulubog ang Pilipinas sa mga basurang itinapon noong nakaraang dekada.

Bilang mamamayan, umahon tayo mula sa pagtangkilik sa mga paketeng isang beses lang nagamit, ngunit patuloy na inilulubog ang ating mga katubigan sa polusyon. [G]

6

CULTURE

T HE GAZ ETTE

VOL XXVI NO. 1 SPECIAL ONLINE ISSUE

: e l b Bum

Halalan 2022 Edition ni Annyeonghaseyo, mga sismars! Kumusta kayo? Fresh pa ba kayo? Ako, heto sobrang lanta at nauurat na. Nakaka-stress kasi dahil season three na ‘to ng pandemya. Alam mo yung feeling na mas matagal pa yung pandemic kaysa sa mga naging relationships ko? Umay beh! Sayang nga eh magme-meet up na sana kami nung papi na nakilala ko sa Tinder hmp! Kaso ayon, bigla na lang akong hindi ni-reply-an. Ghoster yarn? Pinangakuan ako tapos bigla akong iniwan, hmp! Sounds familiar ‘di ba? Shoutout naman sa mga nanligaw at nangako sa akin noon pero tinake for granted lang ang puso ko, charot.

Anyways, syempre never ever susuko ang ate girl niyo kaya ngayong araw, susubukan ko yung nirecommend sa’kin ng friend ko. Yung Bumble. Sabi niya similar lang daw ‘yon sa Tinder, swipe swipe ganern tapos mas attractive raw ang mga tao roon so why not ‘di ba? Kung wala kayong ginagawa at bored din kayo katulad ko, tulungan niyo na lang akong mag-swipe. Malay niyo, dito na natin makilala si the one!

Many Money, 43 University of Makati Sporty babe. (Boxer, basketball player, billiard player), Songer, Actor and Senator. Name it kahit ano pa ‘yan, kaya ko ‘yan.

My Basics Male

Sagittarius

Graduate degree ng 3 months

1.66m

Partido ni Duterte Pero kunwari hindi (PDP Laban)

My Interests: Basketball (sports) Making videos (creativity)

Boxing (Sports)

Empathy (values and traits)

Peng Peng , 73 Philippine Military Academy About me a public servant for 40 years pero underrated pa rin.

I’m also a fan of Aegis, favorite song ko yung Sayang na Sayang Talaga.

My Basics Senator

Male

More about me Graduate degree

bringing achievements to the country, throwing hate against the members of the LGBTQIA+ community, and gaining a Political Science degree in just a year (wait, ang astig ko ata sa part na ‘to, joke!)

strengthen the economy by giving jobs, libreng pabahay, libreng edukasyon at libreng gucci na bigas mula kay Jinks.

at least five of my billionaire friends will invest in our country and we will strengthen the small and medium enterprises to provide millions of jobs dahil para sa’yo ang laban na ‘to... kaya hindi ako susuko, isisigaw ko sa mundo para sa’yo ang laban na ‘to...

I’m hoping you…

More about me

Singing (creativity)

If I have three priorities, these are…

I guarantee you that…

About me

Senator

I’m known for…

Gemini

Partido ng mga ‘Di kilalang presidential Runners (PDR) My Interests: Writing (creativity) Human Rights (Bumble values & allyship) Graphics & Page Design by Sofia Marie P. Paguagan

don’t misunderstand my way of giving money to the poor people because I have no intention to influence the choice of voters, naging highlight lang talaga siya dahil ako ay isang kandidato, okay? Okay.

Swipe right if…

My pandemic plan is…

to return to pre-pandemic economic growth by providing jobs, sustainable livelihood, and improving the health care system. Easier said than done, but yeah.

If I were to be the president… ang unang executive order ko ay ang paggawa ng mega prison for corrupt officials at mamimigay at magpapagawa ako ng subdivisions at buildings para sa mga squatter kahit kaya ko naman siyang gawin kahit hindi ako magpresidente.

Many Money’s location

General Santos

you want me to spill all the corrupt government agencies that I know. Try me, babe.

I am known for… being the chief of Philippine National Police and lumilitaw lang ‘pag may kailangan.

Something I learned way later than I should have… after watching a movie in Netflix, I realized that the death penalty should not be pushed as there is a possibility that an innocent person could be executed.

I’m a great +1 because…

My advocacy is to correct the government dahil government ang pinagmulan ng lahat ng problema. I mean ‘yung iba. Hindi ako kasama, though part din ako ng government.

I will never shut up about... corruption kasi wala lang, dagdag points. Ang lakas daw ng dating ng mga taong galit sa mga corrupt tuwing eleksyon eh.

My pandemic plan is… free vaccination and preparation of resources to access affordable newly developed COVID-19 pills, free testing and treatment,

and data-driven contact tracing to avoid wide lockdowns in the country. Medyo bongga ang plan pero sana hindi na kailangan ng emergency fund hehez.

If I have three priorities, these are…

Budget reform, digitalization of government processes, and address the issue of corruption kasi galit ako sa mga corrupt na pa-victim at biglang nagkakasakit.

If I were to be the president… aalisin ko ang trust issues niyo dahil I will restore the trust of the people on public officials as well as on the government. Kaya huwag na kayong magpaka-sadgirl at sadboi diyan.

Peng Peng’s location

Imus, Cavite

CULTURE

VOL XXVI NO. 1 SPECIAL ONLINE ISSUE

I’m known for…

Bleng blong Pala-absent , 64 About me Nakaranas ng emotional damage dahil sa mga journalist, nakakatrauma. Takot magisa pero ang mag-gisa ng sibuyas, why not?

My Basics Former Senator but jobless for 6 years

Male

5’4”

Virgo

Partido ng mga Farm Trolls ng Pilipinas (PFP) My Interests:

being the son of d-da...uh...well… da late dictator, and...um...yo-u know...uh… I have a… beri busy s-schedule.

A pro and a con of dating me…

If I have three priorities, these are…

I am always present in occasional events such as weddings (shanghai iz layf bakit bah), but when it comes to meetings or interviews, I prefer to stay home and lay in my bed.

create more jobs, agriculture, and clean up or beautification of prospective tourist sites dahil idadaan ko rin sa rehabilitation ang lahat.

Pak! Rehab na kaya tayong lahat?

I’m still not over…

If I were to be the president…

about the vice-presidential election that happened in 2016. I still believe that we need to recount it.

I will push “unifying leadership,” despite my family’s dark and divisive legacy.

I will continue the projects of my father and I will protect the Tallano Gold, chos.

Being family-oriented (values & traits)

building many infrastructures and improving Manila. Also, for being an actor and a Tatay Digz in the making.

I guarantee you that…

S-ko Balembeng, 47 UP, Diliman About me Loyal sa mga Pilipino pero papalit-palit ng partido My Basics Mayor of Manila Male

My Interests: Singing (creativity)

1.7m Sagittarius

the Marawi rehabilitation will be completely finished in December 2022 if I become the president. *Plays Exile by Taylor Swift* I think I’ve seen this film before, and I didn’t like the ending~~~ I promise I won’t judge you if…

you view me as a populist rhetoric type of presidential candidate because you are entitled to your opinion.

Ambition (Values and traits)

giving lugaw, being the wife of the late Jesse Robredo, and changing my political color from yellow to mink.

We’ll get along if…

Lety Lugaw , 56 UP, Diliman

you believe that the last man standing is a woman.

About me Unbothered queen who’s always misunderstood, proud momma not just three daughters but whole country #Mamamo #Mamako, My Basics Female

More about me Leberel (Menk) My Interests: Writing (creativity)

If I have three priorities, these are… kabuhayan, trabaho at sundan ang yapak ng idol ko If I were to be the president…

corrupt politicians and agencies must be prepared dahil sisiguraduhin ko na mapapakulong sila.

S-ko Balembeng’s location

Tondo, Manila

of course, mag-focus sa pag-solve ng pandemic at pag-boost ng healthcare system.

Sa sobrang focus ko nga sa pandemya ay hindi

I’m known for…

Graduate degree

ko na iniisip ang eleksyon at pangangampanya, char.

My pandemic plan is…

Making videos (creativity)

Vice President of the Philippines

Batac, Ilocos Norte

My pandemic plan is…

I’m known for…

Aksyon Deletrato

Bleng blong Pala-absent ’s location

to push my program called “Tawid-Covid (Surviving Covid), Beyond Covid”, which would prioritize improving the conditions of

Staycations (traveling)

More about me Graduate degree

7

frontline medical workers, including increased salaries and benefits. May title na yung plan ko pero hindi ko pa siya kayang i-defend sa public hehe. Counted ‘yun di ba?

I guarantee you that…

More about me

T HE GAZ ETTE

5’7” Taurus

Confidence (values & traits)

I guarantee you that…

I am ready to become a leader because long before I became a politician, I was already a public servant at ang aking pagsisilbi ay nasa pinaka laylayan ng lipunan. Bukod rito, patuloy pa rin tayo sa pagbibigay ng lugaw sapagkat ito ay essential.

My pandemic plan is…

priority ng current administration. Chariz.

If I have three priorities, these are…

common problems muna tayo beb. Trabaho, programa sa kalusugan, at talunin si Narcos eme.

If I were to be the president… magkakaroon ng mechanism kung saan bibigyan ng boses ang lahat kahit hindi kasundo sa pulitika kasi you know, alam ko yung feeling nang hindi pinakikinggan at inaalisan ng trabaho. hays. Hindi ako sadgirl ha.

Lety Lugaw’s location

Naga

to increase the support for healthcare workers, expand the hospital capacity, and make Covid-19 testing accessible to more Filipinos, I truly believe na hindi ito ang

Omo! Ang taray pala talaga ng dating app na ‘to ‘no? I think, dito ko talaga mahahanap ang taong magpapalasap sa akin ng kaginhawaan at pagmamahal, charot! Sino kaya ang pipiliin ko? Ang hirap naman pumili may trust issues pa man din ako. Jusko!

Anyway, may na-realize ang ate niyo na yung Bumble ay para lang din ng rules and regulations sa elections. Kapag nag-swipe ka na, wala nang balikan. Kapag naswipe left mo si the one, hindi mo na ‘yon maibabalik dahil pinili mo siyang i-reject, same with elections. Once na nireject mo yung tamang lider na kayang mahalin at paglingkuran ng tama ang bayan, magsa-suffer na naman tayo sa loob ng anim na taon sa wrong person. Hindi ko keri ‘yon, kayo ba? Kaya think before you vote, mare.

Bago ka mag-swipe, kailangan mo munang basahin ang kanilang profile prompts to know their backgrounds. Same goes with elections. In short, kilalanin niyo muna sila hindi porket sikat eh sha-shade-an agad ang pangalan nila sa balota. Use your stalking skills, mga mare! Kilalanin at i-review niyo ang kanilang mga plataporma at credentials. Timbangin kung kaya ba nilang maglingkod nang may puso at hindi puro pangako, okay?

Tandaan niyo, mga mare, kung gaano kataas ang standards niyo pagdating sa pagpili ng jowa niyo, sana ganun din dapat sa magiging lider ng ating bansa. Sabi nga nila, “You deserve better.” May superpowers ka mare upang pumili at maghalal ng isang magaling at mabuting lider. Kaya naman sa darating na eleksyon, huwag lang bastabasta mag-swipe o shade. Gamitin niyo ang ka-astigan niyo sa pamamagitan ng pagpili ng taong nararapat at tapat na maglilingkod sa ating bayan. [G]

8

T HE GAZ ETTE

feature

VOL XXVI NO. 1 SPECIAL ONLINE ISSUE

mula sa pahina 1 Sanggunian: Department of Health Philippine News Agency Philippine Statistics Authority Department of Labor and Employment National Economic Development and Authority Department of Information and Communications Technology

Sanggunian:

CNN Philippines Business World Manila Bulletin GMA News Reuters Rappler

ni Bianca P. Portuguese

Sa inilabas na datos ng Philippine Statistics Authority (PSA) noong Setyembre 2021, tinatayang 8.9 porsyento ang unemployment rate sa bansa o mahigit 4.23 milyon na Pilipino ang walang trabaho. Tumaas ito nang 1.2 na porsyento kumpara sa 6.9 na porsyento mula sa nakaraang buwan. Kasabay ng pagtaas ng unemployment rate ang pagbaba ng labor force ng bansa kung saan nagreresulta ito ng net employment loss na 642,000. Kung tutuusin, mas ibinunyag ng pandemyang ito ang dagok sa kahirapang nararanasan sa ating bansa lalo na sa sektor ng trabaho.

Walang sinuman ang naging handa sa sitwasyong dala ng pandemya. Bagamat unti-unting lumuluwag ang mga quarantine restrictions, hindi pa rin mawawala ang pangamba ng mga manggagawa sa kanilang magiging kinabukasan sa panahong mas mahirap humanap ng trabaho dahil sa walang katapusang pagtaas ng kaso ng COVID-19.

PHASE 1: Paghimay sa mga kalbaryo dala ng kawalan ng trabaho Simula nang pumasok ang pandemya sa bansa, pinababa nito ang produksyon ng trabahong maaaring pasukan. Naantala nito ang trabaho at kabuhayan sa maraming sektor lalo na ang mga magsasaka, mangingisda, mga namamasada ng pampublikong sasakyan, konduktor at marami pang iba.

Dahil dito, maraming Pilipinong edad mula 15 at mga matatanda na, ang pinasok ang labor force upang suportahan ang kanilang mga pamilya ngayong pandemya.

Tinatayang tumaas ng 2.4 na porsyento ang partisipasyon ng mga kabataang may edad na 15 hanggang 24 sa labor force habang ang mga may edad na 65 pataas naman ay nakitaan ng 2.7 na porsyento na pagtaas.

Ayon kay National Statistician Claire Denise Mapa ng PSA, mas maraming Pilipino ang napag-alamang nasa elementary occupations o ang mga nagbebenta ng mga paninda sa lansangan at mga pampublikong lugar. Nitong Marso 2021 lamang, naitala ang pagtaas ng elementary occupations ng 1.08 milyon habang ang mga sales workers naman ay umabot sa 551,000. Samantala, lumiit naman ang bilang ng mga propesyonal na umabot na lamang sa 332,000 at managers na umabot sa 295,000.

Sa kawalan ng trabahong maaaring pasukan, mas maraming Pilipino na ang selfemployed at nasa impormal na sektor. Ayon sa ulat ng Country Director of the Philippines ng Asian Development Bank na si Kelly Bird, ang mga self-employed at mga trabahong nasa impormal na sektor ay hindi stable dahil hindi ito sakop ng social systems.

Upang makaahon sa hirap ng buhay ngayon pandemya, marami ang piniling manatili sa tahanan at magtayo ng sariling mapagkakakitaan. Marami ang nagtinda ng mga makakakain at nag-online selling upang may panggastos sa araw-araw. Ngunit, kahit nagbibigay ito ng pangtustos, wala pa ring kasiguruhang magtatagal ito dahil hindi ito permanente. ‘Di gaya ng mga nagtatrabaho sa mga kumpanya na mayroong benepisyo at may stable na kita.

Ito rin ay para lamang sa mga taong may kapasidad mamuhunan upang magsimula ng ganitong klaseng trabaho. Hindi lahat ay may kakayahan at marami pa rin ang walang ibang pagpipilian na pangkabuhayan kundi ang sumuong sa gitna ng banta ng pandemya.

Sa unti-unting panunumbalik ng sigla ng ekonomiya sa bansa buhat ng pagbubukas ng ilang mga negosyo, hangga’t nariyan ang banta ng COVID-19, walang kasiguraduhan kung dadami ang bilang ng trabahong maaaring pasukan ng umaasang manggagawang Pilipino.

PHASE 2: Transisyon Patungo sa Makabagong Proseso ng Paggawa Sa patuloy na pag-iral ng pandemya, nagkaroon ng malaking transisyon sa sektor ng pangkabuhayan na nagresulta sa mabilis na pagbabago ng proseso ng trabaho na tinatawag na ‘New Normal.’

Nakasaad sa Republic Act (RA) No. 11058 o An Act Strengthening the Compliance with Occupational Safety and Health Standards and Providing Penalties for Violations Thereof na kailangang masiguro ng mga kumpanya ang kaligtasan ng mga empleyado sa trabaho kaya’t inimplementa ang remote working arrangement sa kanilang mga empleyado bilang emergency na hakbang dahil sa COVID-19. Isa pa rito ang RA No. 11165 o Telecommuting Act na kinikilala ang telecommuting o trabaho mula sa isang alternatibong workplace gamit ang mga telecommunications.

Subalit, marami ang nanibago sa implementasyon ng bagong moda sa trabaho dahil sa matibay na office-based culture sa ating bansa. Hindi rin naangkop ang work-fromhome na setup sa maraming kabahayan sa Pilipinas at hamon rin ang kawalan ng sapat na kagamitan gaya ng computers o laptops na gagamitin sa remote work ng mga empleyado.

Bagamat nagbibigay ng equipment ang ilang kumpanya para sa work-from-home setup, hamon naman ang internet connectivity sa ating bansa.

Kaya’t hinamon ni President Rodrigo Duterte sa kanyang State of the Nation Address noong 2020, na ayusin at pabilisin ang mga internet services ng mga internet providers sa bansa, upang makasabay ang Pilipinas sa mga bansa sa Southeast Asia at mahigpit itong binabantayan ng gobyerno.

Sa kasalukuyan, ang Pilipinas ay umakyat na sa ika-48 na puwesto, mula sa dating ika-66 na puwesto, sa Digital Quality of Life Index third annual edition. Malaking pagunlad ito, ngunit hindi pa rin ito sapat upang mabigyan ng maganda at kalidad ng internet connection para makapagtrabaho nang maayos sa new normal work setup.

Sa kabilang banda, inanunsyo ng Malacañang noong Disyembre 2021, na kinakailangang magpa-RT-PCR testing ang mga eligible na empleyadong nagtatrabaho on-site na siyang panibagong gastusin para sa mahihirap na manggagagawang Pilipino.

Ang mga problemang ito ay hindi pa kasama sa mga kinakaharap ng mga manggagawa sa iba’t ibang sektor gaya ng agrikultura, pangingisda, elementary occupations, namamasada ng pampublikong sasakyan, at iba pang pinakamalalang naapektuhan ng pandemya dahil hindi ito sakop ng ipinapatupad na work-from-home setup.

Kung susuriin ang malawakang transisyong ito ay kinakailangan ng maraming kagamitan upang makasabay sa new normal setup sa trabaho na siya namang patas para sa lahat ng manggagawa, lalo na’t karamihan sa mga trabaho dito sa Pilipinas ay nangangailangang pisikal o kailangang lumabas ng bahay.

Sa transisyon tungo sa bagong moda sa trabaho, maraming Pilipino ang hindi makasabay; kaya’t umaasa sila na sa patuloy na pag-iral ng pandemya ay patuloy silang suportahan ng gobyerno.

Graphics by Kristine Mae P. Fernadez & Page Design by Jairalyn R. Nunag

PHASE 3: Eksportasyon ng mga Manggagawa para sa Mas Malaking Oportunidad Sa kinalakihan nating hirap ng buhay at kakarampot na kita sa Pilipinas, marami ang umaasa na makaalis ng Pilipinas upang makaahon sa nararanasang kahirapan.

Karamihan sa mga propesyonal at dalubhasang manggagawa sa ating bansa ang pinipiling maglingkod sa ibayong dagat dahil sa mas malaking oportunidad at pasahod.

Sa ulat ng Philippine Overseas Employment Agency (POEA) makikita na sa unang siyam na buwan ng 2021 ay mayroong average na 70,000 Overseas Filipino Workers (OFWs) na nade-deploy sa ibang mga bansa kada buwan sa kabila ng pandemya. Patunay rito ang naitalang bilang ng OFWs ng SSS noong Mayo 2021 na umabot sa 1.34 milyon.

Mas mataas ito ng 11.5 na porsyento kaysa noong nakaraang taon sa parehong buwan.

Isa sa mga pinaka in-demand na mangagagawa na hinahanap ng ibang mga bansa sa Europe at Middle East ay mga healthcare workers lalo na ang mga nurses, ayon ito sa POEA. Sa mataas na sahod na umaabot ng mula Php100,000 hanggang Php500,000 kasama na ang insurance at accomodation benefits para sa mga nurses abroad kumpara sa kinikita ng mga nurses sa Pilipinas na Php9,000 hanggang Php13,000 kada buwan, kaya’t marami ang nagnanais na makaalis ng Pilipinas para rito.

Sa Pilipinas, ang pinakamababang sahod ay nagkakahalaga ng Php537 kada araw, depende sa rehiyon kung saan naninirahan ang isang manggagawa. Kung susumahin, mayroong Php10,740 na kita sa isang buwan na hahatiin pa sa mga gastusin sa pangaraw-araw ngunit sa mahal ng mga bilihin ay ‘di ito sasapat. Ito ang dahilan kaya’t maraming Pilipino ang pinipili na pumunta sa ibang bansa dahil sa mas malaking pasahod at benepisyo na maaaring makuha.

Kung tutuusin, makatutulong sana ang mga propesyonal at dalubhasa nating mga manggagawa sa pagpapaunlad ng serbisyo para sa mga Pilipino dito sa ating bansa. Ngunit sa kadahilanang hindi sapat at maayos ang pasahod, mas pinipili nila ang maipadala sa ibang bansa kung saan mas mabibigyan sila ng mas mataas na sahod, oportunidad at mga benepisyo.

Sa katunayan, ang sistema ng pangingibang-bansa sa ating mga Pilipino ay matagal nang naging kalakaran dahil sa hirap ng buhay sa Pilipinas at sa mababang sweldo. Ngunit, hanggang ngayon, tila ba naging pangkaraniwan na lamang itong usapin na patuloy lang papakinggan ngunit hindi masosolusyunan. Hanggat hindi pa rin tumataas ang pasahod at magandang oportunidad sa mga trabaho dito sa ating bansa, hindi pa rin mawawala sa mga Pilipino ang mag-asam ng magandang buhay sa pamamagitan ng pangingibang-bansa.

PRODUCTION REVIEW (Pagrerebisa sa mga Posibleng Epekto ng Kasalukuyang Kalagayan ng Trabaho sa mga Estudyanteng Magsisipagtapos) Hindi na bago ang problema sa trabaho sa bansa ngunit ngayong nasa gitna tayo ng pandemya ay mas sinubok pa nito ang ating bansa sa sektor ng ekonomiya na siyang nagbibigay ng trabaho sa maraming Pilipino.

Upang masolusyunan ang problema sa kinakaharap, paigtingin ang laban kontra COVID-19 at paghikayat sa mga Pilipinong makiisa sa vaccination drives sa ating bansa na magreresulta sa pagbubukas ng mga negosyong nagsara na magbibigay ng trabaho upang muling sumigla ang ekonomiya at tumaas ang bilang ng trabahong maaaring pasukan. Dagdag pa rito ay ang paggawa ng mga programang magbibigay ng pautang na puhunan upang makapagsimula ng negosyo ang mga Pilipinong naghihintay ng trabaho.

Kung iisipin, ang pagtatapos ng kolehiyo ay isa sa mga paraan upang makahanap ng mas maayos na trabaho. Subalit ayon sa latest preliminary results ng Labor Force Survey ng PSA noong Disyembre 2020, 23.9% ng mga nakapagtapos ng kolehiyo ang walang trabaho.

Ang panibagong pagbuhos ng bilang ng mga estudyanteng magsisipagtapos lalo na sa mga nakaranas ng online class ay kakaharap sa mga hamong bubungad sa kanila sa trabaho na malabong paniwalaan kung ang sektor ng trabaho sa ating bansa ay may progreso nga ba sa kabila ng pandemyang pinaralisa ang bansa. Marahil ang mga estudyanteng ito na haharap sa realidad ay mananatiling naghihintay sa mga oportunidad na walang kasiguraduhan gaya ng mga manggagawang apektado ng kasalukuyang sitwasyon.

Malaking tulong ang isinasagawang pre-employment webinars para sa mga graduating students upang mapataas ang tyansa ng mga estudyanteng magsisipagtapos na makahanap ng trabaho sa tulong ng kanilang unibersidad o kolehiyo. Bukod pa rito ay makatutulong din kung magkakaroon ng malawig na programa ang DOLE na tutulong o mag endorso sa mga bagong tapos sa kolehiyo.

Kung mag-iibayo pa ang ganitong kalakaran sa sektor ng trabaho, mananatili pa rin tayong lugmok sa mabagal na progreso ng pag-unlad sa ating bansa, kaya’t dapat na pagtuunan ng pansin at aksyon ng gobyerno ang mga problemang kinakaharap natin ngayon sa sektor na ito nang sa gayon marami ang maaaring maging oportunidad hindi lamang ang mga manggagawa kundi pati na rin ang bawat estudyanteng magtatapos ng kolehiyo. [G]

LITERARY

VOL XXVI NO. 1 SPECIAL ONLINE ISSUE

Strings ni

Eka

Everything happens for a reason. Our life is a story interconnected with other people’s story. Sa madaling sabi, maaaring ang mga bagay na nangyayari sa atin o nangyari na ay parte ng isang malaking kwento sa buhay ng iba.

Kung minsan ay pinapanood ko na umusad ang buhay sa paligid ko: daraan ang mga oras, araw, taon na nanatili ako sa aking kina tutuntungan. “Ako si Aliya, bakit ka nandito?”

Palagi kong binabanggit sa mga umuupo sa tabi ko rito. Masyado siguro mahina ang aking tinig; marahil masyado lang din silang nakatitig sa sarili nilang mundo at ako sa sarili ko ring mundo...

Tagsibol ngayon kaya naman luntian ang mga dahon, nag-aawitan ang mga ibon, at sa di kalayuan ay nagtatakbuhan ang mga bata. Punong-puno ng buhay ang paligid ko.

Gaya ng ginagawa ko araw-araw, muli akong umupo sa bench sa lilim ng malaking puno ng sikamoro. Sabi sa akin noon ang punong ito ay sumisimbolo sa katatagan.

Bagamat kita na ang katandaan, maganda pa rin ang puno na nagbibigay lilim sa akin.

Nagulat ako nang may tumabi sa akin; isang babae na nakabestida na may maliit na dilaw na bulaklak na nakaimprenta, bilugan ang kanyang mata at may ningning ito na tila ba punong-puno ng pag-asa. Ngumiti ang babae habang sinasayaw ng hangin ang kanyang maikling kulay-tsokolate na buhok.

“Pasensya ka na, mukhang nagulat kita. Nakita ko kasi na wala kang kasama at mukhang masarap makinig sa musika rito. Ako nga pala si Hadiya. Ikaw anong pangalan mo?” Wika ng babae na mas ikinagulat ko dahil nagpakilala siya sa akin, sinabi rin ang dahilan ng pag tabi niya. Mga salitang ilang beses ko nang tinatanong sa mga taong napapalagi dito sa parke.

“Okay lang, hindi lang ako sanay na may pumapansin sa akin, palagi akong nandito at ikaw lang ang kumausap sa akin. Aliya na lang ang itawag mo sa akin.” Inabot ko ang aking kamay at agad niya itong tinanggap.

“Ang lamig ng kamay mo, sabi nila people with cold hands have warm hearts,” ngiti lamang ang naisukli ko sa kanya. Patuloy kaming nag-usap hanggang sa lumubog ang araw.

Sobrang saya ko, marami akong natutunan tungkol kay Hadiya. Isa pala siyang estudyante na nag-aaral ng abogasya. Mahilig siya sa musika, bago lang din siya dito sa sitio Casa Blanca at nalalagi lamang para sa prestihiyosong internship na nakuha niya nang mag-top sa kanyang klase. Sinabi rin niya na sa siyudad raw siya nakatira at doon din siya nag-aaral sa isang malaking unibersidad.

Nang maglaon, muli na naman akong mag-isa at nababalot ng takot. Dinalaw ako ng antok, nang maidlip ay binisita ako ng isang masamang bangungot. Hinahabol ako ng isang lalaki sa parke, ang aking damit ay sira-sira habang bali ang aking kanang paa at may bakas ng pagkakagapos na animo’y galing ito sa pagkakatali. Naabutan niya ako sa ilalim ng puno at naramdaman ko na lamang na masakit ang lahat.

Kinabukasan sa parehas na lugar ay umupo ako ngunit tila ba tinatawag ako ng puno ng sikamore. Tinitigan ko ito at para bang sinasakal ako sa tuwing mapapatagal ang pagtingin ko rito. Kung kaya’t ibinaling ko ang aking tingin sa kalayuan at nakita ko roon si Hadiya na papalapit sa akin, bitbit ang makapal na folder at wala ang kanyang makikinang na mata. Malungkot siya, bakas sa buhok niyang tila hindi nasuklay at sa damit na tila ba suot niya pa sa pagtulog; mukhang nagkukumahog.

“Hadiya, kumusta ka may nangyari ba? May nangyari ba sa opisina ninyo?” Tumingin siya sa akin na may takot at tumutulo ang kanyang luha. Ibinababa niya ang kanyang bitbit sa upuan at hinawakan ang aking braso. Lumapit siya sa aking mukha sabay iling ng kanyang ulo.

“Aliya, Aliya Salvador yun ang pangalan mo hindi ba? Nag-aaral ka ng sikolohiya sa unibersidad dito sa sitio Casa Blanca at dalawampu’t isang taong gulang ka na,” sunodsunod niyang paliwanag at hindi ko maintindihan kung bakit sinasabi niya ito sa akin at paano niya ito nalaman.

“Oo, pero bakit mo ito sinasabi sa akin? Paano mo nalaman? Bakit alam mo ang mga bagay na iyon?” Binuksan niya ang dala niyang folder at ang una kong nakita ay ang salitang CASE UNSOLVED. Nabuhusan ako ng malamig na tubig ng makita ko ang larawan ko sa folder na iyon.

“Ikaw ito, hindi ba?” Inulit niya sabihin ngunit ‘di ako makapagsalita. “Bakit kita nakikita? Hindi dapat kita nakikita, nakakausap o nahahawakan.” Noong sinabi niya ito sa akin tila ba nakita ko sa ibang perspektibo ang buong buhay ko.

Dahan-dahan kong binuklat ang dala niyang case file at sa parehong lugar ay may mga larawan ng damit ko, dugo, at senyales ng panlalaban ngunit wala ang aking katawan sa larawan. Wala ring imahe ng taong gumawa nito sa akin. May isang linya lamang na nakapukaw ng aking atensyon, Doctors Note: With the amount of blood on the multiple crime scene the victim is believed to be deceased.

Deceased? Patay na ako? Pero hindi, dahil nandito ako… Nakikita at nahahawakan niya ako, imposible ito. “Ako si Aliya, bakit ka nandito?” Muling bumalik sa akin ang katanungang palagi ko tinatanong sa mga tao. At naisip ko na lagi lamang akong nandito sa lugar na ito. Doon ay naintindihan ko na, I’m stucked.

“Bakit mo hawak ‘yan? Paano mo nakuha ang file na iyan?” Tanong ko sa kanya at dito niya ito naikwento, umupo kami sa parehas na lugar ngunit ‘di kagaya kahapon ay mabigat ang loob naming dalawa.

“Karamihan ng intern sa law firm na iyon ay nakakatanggap ng scut work kapag bago pa lang. Kahit gaano ka kagaling tatambakan ka ng trabaho na sa una’y iisipin mo na hindi naman importante. Kahapon ay ibinigay sa akin ang isang tambak ng lumang mga case files, siguro’y sampung taon na nakatabi ang mga iyon. Isa-isa na pinacomputerized ang laman ng mga ito para ma-archive. Doon ko nakita ang file mo, isa lang

Graphics by Kristine Mae P. Fernandez & Page Design by Maricris V. Maliglig

T HE GAZ ETTE

9

yan na unsolved sa lahat ng inayos ko na papeles. Halos lahat ay closed or lost masyado raw kasing inconclusive at isa pa hindi nahanap ang katawan ng biktima,” mahabang paliwanag ni Hadiya. Durog na durog ang puso ko sa mga naririnig ko.

Tahimik lamang ako, iiniisip at inaalala ang nangyari ng gabing iyon. Iresponsable ba ako? Ano ang suot ko? Sino ang kasama ko? Kasalanan ko ba na nangyari sa akin iyon? At makakaalis pa ba ako sa lugar na ito?

“Tutulungan kita na maresolba ito. Ngunit kailangan ko na alalahanin mo ang nangyari noon. Dahil kailangan na mahanap namin kung nasaan ka.” Tiningnan ko siya at hindi ako makapagsalita, gusto kong sabihin na naalala ko pero sa ngayon mas marami pa siyang nalalaman sa akin.

“T-tuwing gabi nanaginip ako. Hinahabol ako ng isang lalaki at bali ang aking kanang paa. May bakas ito ng pagkakatali, sira-sira ang aking damit at sa tuwing aabot ako sa puno ng sikamore ay nararamdaman ko lahat ng sakit at mawawala lahat ng naalala ko,” sambit ko sa kanya habang nanginginig ang aking kamay.

Gusto kong sumugal, dahil ngayon na naalala ko na ang nangyari gusto kong malaman ang katotohanan. Marahil ito ang susi pero hindi ko naiintindihan lahat sa ngayon. Bakit siya lamang ang nakakakita at nakakakilala sa akin?

Noong araw na iyon ay naghiwalay ang aming landas nang may bahid ng takot.

Dahil alam ko na hindi kailanman ako makakaalis dito. Naalala ko ang ilang mga parte ng aking buhay dati at isa roon ang aking buhay bilang mag-aaral. Graduating student na ako noon, ang huling naalala ko ay ang sinabi ko sa aking kaklase bago ako umuwi.

“If you’re afraid of something, directly face it…Malay mo ‘di ba hindi ka na matakot pagkatapos noon.” Sampung taon ang nakakalipas nang sinabi ko ito sa aking kaklase habang naglalakad kami papalabas sa gate ng unibersidad.

Tiningnan ko muli ang puno ng sikamoro, ‘siguro’y sampung taon ng nakatabi ang mga ‘yon’. Sampung taon na akong nakakulong dito at hindi ko man lamang napapansin.

Tumigil ang buong buhay ko na akala ko ay kahapon lamang ang lahat, I was existing but I am not living. Isa lamang akong kaluluwa na kailangan ng kaliwanagan.

Pagsapit ng gabi muli kong naalala lahat, ang bangungot na tinatakbuhan ko. Naalala ko kung paano sa punong ito nabago ang buhay ko sa paraang hindi hahangarin ng sinuman. *** Lumaban ako, itinulak ko ang lalaking humahabol sa akin nang madulas ako at tumama ang aking ulo sa gilid ng upuan. Sa muling pagtayo ng lalaki ay isang matinding bangungot ang nangyari. Ramdam na ramdam ko ang bawat pagdikit ng kanyang balat sa akin, ang kalapastanganang ginawa niya sa buong pagkatao ko.

Nang matapos ito ay isang nakatatakot na ngiti ang naglaro sa kanyang labi kasabay ng pagkalabit sa gatilyo.

Humihinga pa ako at nagmamakaawa nang buhatin ako ng lalaki papalayo. Dinala niya ako sa may palikuran kung saan hinubad lahat ng aking saplot at nilinis ang dugo sa aking katawan. Matapos ay tinulak ako sa may hardin sa likod ng parke habang ibinabalik niya lahat ng aking damit sa puno ng sikamoro. Wala ng bahid ng dugo ang ibang lugar kaya niya ako nilinis. “No body, no crime. No face, no case. Akala mo ba hahayaan kong mahanap ka pa? Kung hindi ka sana nagpakipot at lumaban ‘di sana hindi tayo hahantong dito.”

“G-gusto k-ko pa mabuhay, m-marami akong p-pangarap. M-magsisimula pa lang ang b-buhay ko. Mananahimik ako, hayaan mo lang akong mabuhay. P-parang awa mo na,” umuubo ng dugo, nanghihina, at namimilipit sa sakit kong wika.

Ngumiti lamang siya at naramdaman kong unti-unting nauubos ang buhay ko. *** Sa loob ng sampung taon ngayon ko lamang naimulat ang aking mga mata na wala ako sa harap ng puno ng sikamoro. Ngayon lamang namulat na hindi ‘yon ang buhay ko dahil hindi naman na talaga ako buhay. I was out of the fish bowl life, I thought I’m living.

Isang magandang hardin ang aking nakita ngunit para bang ramdam ko pa rin ang pagsakal sa akin. Ang huling lugar sa aking bangungot ay napapaligiran na ngayon ng puting rosas. Walang bakas ng kahapon, nakausad na sa panahon.

Natanaw ko si Hadiya sa dating tagpuan, nagtama ang aming mata kung kaya’t lumapit siya sa akin. Itinuro ko sa kanya ang mga rosas at sa panlalaki ng kanyang mata alam kong naintindihan niya ang ibig kong sabihin.

Isang hardinero ang dumating at nakita naming inaalagaan niyang mabuti ang mga halaman. Sa kanyang hitsura at tindig, siguro ay matanda lamang ito ng limang taon kay Hadiya. Maingat niyang pinuputulan ng ligaw na damo ang halaman.

“Napakaganda ng mga bulaklak, siguro ay mahalaga para sa’yo ang lugar na ito,” wika ni Hadiya sa lalaki na sinuklian niya ng ngiti. Hindi nagsalita ang lalaki ngunit pansin kong inoobserbahan ito ni Hadiya. Nagpaalam siya sa akin ng umagang iyon.

Pagsapit ng hapon ay bumalik siyang may kasamang mga pulis. Naabutan nila ang lalaking muling nagdidilig at idineklara ang pag-aresto rito. Akmang patatakbo ang lalaki nang harangan ito ni Hadiya. Itinulak siya nito at naabutan ng mga pulis ang lalaki. *** Sandali lamang ang lumipas mula nang mahukay ang aking labi at maikulong nang tuluyan ang salarin. Agad nakilala ni Hadiya ang aking kwintas sa leeg nito. Sabi niya ay makailang ulit niyang binasa ang case file ngunit walang kahit anong ebidensyang makapagtuturo sa lalaki. Makailang ulit din na tumitig siya sa aking larawan at lahat ng damit ko ay nakuha sa crime scene ngunit wala roon ang suot kong kwintas na keepsake locket. Inisip daw niya na ako’y inilibing kasama ito ngunit nang makita niya iyon sa leeg ng hardinero ay alam niyang siya ang lalaki na pumutol sa mahaba ko pa dapat na buhay.

Noong araw ng huling hearing kung saan na-ideklara ang pumatay sa akin na guilty at habang-buhay na pagkakakulong, isang trahedya ang nangyari. Nahablot nito ang baril ng guwardiya at binaril si Hadiya. *** “Nakakatawang isipin, ngayon lamang ako makakaalis dito. Ibinigay mo ang kapayapaang hindi ko hinahanap. Salamat, dahil pinutol mo na ang kasinungalingang nagkukulong sa akin dito.” Ngumiti ako kay Hadiya at ganoon din ang sinukli niya sa akin.

“Huling takipsilim ko na rito, hindi man ako naging isang abogada ay alam ko na sa aking huling hininga ay naibigay ko ang nararapat na hustisya.” Iniabot niya sa akin ang kanyang kamay at sabay kaming nagpatangay sa liwanag.

Sabay sa paglubog ng araw ay ang aming paalam, sa pagsabog ng liwanag ng katotohanan ay ang panibagong mga istoryang matutuloy ang pagsulat.

Muling makakausad ang buhay na natigil dahil sa paghahanap ng hustisya. Dahil hindi kamatayan ang pipigil sa pagkakakamit ng hustisya, ito’y ang pagkukubli, pagkabulag, at kasinungalingan. Ngunit matalino ang kapalaran dahil walang lihim ang ‘di maisisiwalat. [G]

10

LITERARY

T HE GAZ ETTE

VOL XXVI NO. 1 SPECIAL ONLINE ISSUE

Swerte

ni Haliya

TANIM ni Malaya

Ano na ba ang tumubo Sa sistemang pinagkalulo?

Sungay, pangil, o buntot?

Ugat ng pangamba at takot; Diniligan ng dugo.

Hindi na ngalan ang sa tabi inilalako, Tambilang na lang At buhay na parang usok Ang umusbong sa lupain nating nabubulok.

Hindi lamang kilay ang kayang sunugin, at higit sa luha ang iiiyak.

Dugo’t pawis ang dumadanak para sa gradong nais makamit.

Ngunit, ang kaniyang kapalaran inilagay sa roleta saka pinaikot; habang siya’y umaasa na papabor ang tadhana sa paghinto.

“Psst Wampipti” ni Ra-Owl

Ekis tayo sa wampipti mga mhie Dahil sila ay mga mapang-api.

Ang halaga ng sangkabaklaan Ay di hamak na mahalaga sa isang daan.

Higit pa sa “psst wampipti” ang dangal Na sa atin ay nararapat, sa mga aangal.

Nararapat lang sa inyo ay isang sampal.

Pinanggagalingan ni Juanda

Walang malaya ang nagwawala Sapagkat, nagmumula lamang ang paglaban sa panggigipit.

Ang pamimilit sa pagkakait, At ang paghingi sa pagkukulang.

Noypi ni Ate V.

Minsang tinanong ko ang sarili Kung alin ang mas komplikado: Ang maging Pilipino, O magpaka-Pilipino?

Dahil tila walang pinagkaiba, Pareho lang ding nagdurusa Sa lipunang walang pag-asa Na palaging biktima ang masa.

Red Ridden Hood ni Eka

Two little kids, Inside a playhouse.

One is the mother, The other is the child.

But there is one who’s older than them all.

The big bad wolf, Who took the mother’s youth.

Kung ika’y binigyan ng pagkakataong mabuhay, Ngunit, pinagkaitan ng karapatan sa buhay; Tama lamang ang pagtutol, Tama lamang ang higit na damdaming tumatambol.

Pitas

ni Athena Makailang ulit mang itanim, Hindi na nagbubunga.

Sagana naman sa tubig, Mayaman ang lupa, Maaraw palagi, Masipag magsaka, Ngunit sa bawat pag-ani, Iba ang kumukuha.

Pula

ni Elda Pula nga ba ang kulay ng bukas kung pula rin ang nag-iwan ng butas?

Pinsala

ni Juanda

Hilig kong ipaubaya sa aking magiging bukas na bersyon ang mga pagkukulang sa nagdaang araw.

Higit ang pagbabakasakali kaysa kusang paggalaw.

Maaaring bukas, ako’y mas wais Baka bukas, pulido na ang aking mga nais.

At uulit nang uulit, Hanggang sa malupon ang mga kapabayaan at maling pagkakakakilanlan, At matantong ako pala’y nasa malalim ng bahagi ng tinatapakan.

Pula, para sa dugo ng mga nasawi; Pula, para sa mga perang sa ibang bulsa nauwi; Pula, para sa madilim na kahapon na hindi mababaliktad; Pula, para sa mga taon ng paghihirap.

Pula, sa kamay ng nanungkulan ng dalawampu’t isang taon.

LAW OF P-E-M-D-A-S

ni Moymoy

Katulad ng matematika, Bawat numero ay mahalaga.

Ngunit paano nga ba ang tamang pagproseso ng sagot?

Una, Pagsalikupin ang mga kamay na magtitinta sa bagong pag-asa; Estimahin ang pag-uugali, mungkahi at adhikain; Maging wais, makilatis; Habang piliin ang Dumidinig sa pangangailan.

Sa huli Alisin ang pag-iidolo sa politiko, Bagkus, Sa sariling bansa mamanata.

Graphics by Sofia Marie P. Paguagan & Page Design by Maricris V. Maliglig

NEWS

VOL XXVI NO. 1 SPECIAL ONLINE ISSUE

T HE GAZ ETTE

11

DEVELOPMENT COMMUNICATION

COVID-19 vs. Ignorance vs. Illiteracy

by Nadine Feliz P. Apacible

When the Coronavirus Disease (COVID-19) emerged in the country, one of the action plans in preventing the spread of the virus was the implementation of community quarantine in Metro Manila which was extended to the entire island of Luzon to the whole country. The said measures hinder mass gathering which led to suspensions of all classes including on-the-job training (OJT), internships, and practicums.

Due to the unprecedented halt of educational-related activities amid the COVID-19 crisis, students and teachers struggle to continue conducting classes online. In these given circumstances the implementation of the “mass promotion” policy for students became a debate leading the Commission on Higher Education (CHEd) to leave the decision to the universities and colleges.

Mass promotion policy is a topic that targets different problems, as it is related to the fact that the execution of online classes was new for the professors and students, which deserts students with less privilege who lack resources. On the other hand, this policy also compromises the quality of education, since the semester was just starting at that time.

In these given circumstances, it is visible that one of the factors the pandemic greatly affected is the students and the quality of education. Whatever the decision of the universities and colleges make in regards to educational-related issues amid the pandemic will unquestionably affect the learning process of their students.

Pilot Runs Due to the shift to alternative learning, Prospero de Vera III, chairman of CHEd stated in July 2020 that the lectures and theoretical sessions would instead be held online during the first semester of Academic Year (A.Y.) 2020-2021.

Meanwhile, the subjects that require the physical presence of students such as laboratory, OJT, internship are proposed to be moved to the second semester.

In the following semester, CHEd approved 24 higher education institutions (HEIs) to conduct limited face-to-face classes for the second semester of the said AY to bring third and fourth-year students

for hands-on training and laboratory classes.

Since not all universities were allowed to conduct limited face-to-face classes, other institutions form various alterations and one of them is De La Salle University (DLSU)-Taft. On Nov. 21, 2021, DLSU shared their ways and innovations on how to integrate laboratory classes with online learning–whereas the university’s Physics department designed the new hands-on and home-based laboratory modules to enhance the students’ ability to accomplish and improvise amidst home set-up.

However, La Sallians are required to buy the materials for the basic circuits laboratory courses but also given the option to purchase the DLSU Physics Electrical Package from the electronics store e-Gizmo and have it delivered to their homes.

Dr. Carla Manzano, Physics Department Chair, explains that the key design of these online laboratory classes is that the “home-based laboratory modules” would still allow students to learn and utilize essential laboratory skills such as designing experiments, making precise measurements, and making conclusions based on analysis of measured data.

Meanwhile, as other prestigious and private universities get to experience smooth sailing innovations, State universities such as Cavite State University (CvSU) on the other hand experience the opposite due to lack of budget and equipment for conducting online laboratory classes.

In an online dialogue held by the CvSU’s Central Student Government (CSG) together with College of Nursing’s (CON)Student Council (SC), Bianca Adrid dela Paz, CON-SC President discussed the struggles and grievances of the students especially in the CON department are unfathomable due to the lack of access and resources in their laboratory subjects that must be taken in an online setup.

Dela Paz revealed how other students improvise materials such as homemade mannequins or the usage of teddy bears just to comply with laboratory exercises, applications, and returned demonstrations.

Which according to her gives no guarantee to effectiveness and efficient learning.

Limited Class Meanwhile, last Jan. 10, CHEd released a COVID-19 Advisory No. 9 which dates Phase 2 of the implementation of limited face-to-face classes for all programs of HEIs in areas under alert level 3 starting on Jan. 31.

Concerning the advisory, the College of Engineering, Information and Technology (CEIT) conduct a stakeholders consultative meeting regarding the opening of limited face-to-face classes in engineering and allied programs. According to Dr. Willie C.

Buclatin, Chairperson of the Department of Industrial Engineering and Technology, the realistic start of the in-person classes would be the first semester of the next A.Y. 2022-2023.

Dr. Buclatin mentioned that they are currently in the process of determining the subjects that will be offered and since it is limited their priority is to offer major subjects which in this case applies to thirdyear students and above.

“Kino-consider din natin ang carrying capacity ng mga ating facilities. So, we have to make adjustment also sa scheduling sa saka yung pagbibigay ng laboratory activities sa ating mga estudyante. By the way mayroong mga recommended subjects na base sa ating technical panel for engineering education, kung ano-ano ang kailangan na io-offer ng face to face,” said Dr. Buclatin.

This suggests the significance of inperson classes for the students especially not to mention the arising struggle of learning flexible learning due to lack of resources, but also because there are subjects that are not enough to be performed online such as laboratories.

Performing such subjects online can compromise the quality of education towards the learning process of the students.

Meanwhile, The Gazette sent an email to the university vice president of Academic Affairs on Nov. 17, 2021, asking about the administration’s guidelines on implementing face-to-face classes for the whole campus, but as of the moment, there was no response.

No Vaccine, No Entry Following CHEd’s released joint memorandum no.

2021-004, the participants in the limited face-to-face classes such as students, teachers, and other stakeholders must be fully vaccinated and they should be registered with Philhealth or other medical insurance that covers medical expenses related to Covid-19.

To prepare as well as to protect the cvsueños, professors, and staff, CvSU participated in a three-day vaccination drive last Nov. 29 to Dec. 1, 2021, to vaccinate those who are not yet vaccinated, partially vaccinated, and or willing to get vaccinated.

As of N o v .

2021, a

website from CvSU survey revealed that 21,255 to 59,269 students get vaccinated.

As of Sept. 2021, 787 to 1,547 faculty members are recorded, while vaccinated employees are 268 to 644.

With this number of students and staff vaccinated along with CHEd’s released memorandum, CvSU is still yet to release guidelines and implementation regarding the resume of face-to-face classes which compromise the quality of education the CvSUeños are receiving.

Education is one of the most vital sectors in the Philippines that should be prioritized. This sector deserves full attention from the government especially when it entails opportunities not only for the youth but also for the future of our state. Education improves the quality of the Filipinos’ way of living, and it allows us to grow intellectually and globally competitive. It is one of the foundations of economic growth and it helps reduce poverty and discrimination.

As we are in the middle of a pandemic– experiencing hardships and obstacles, we must know by now that education is an important investment in any country because it provides financial security and huge benefits. This pandemic has created a massive disruption of the educational systems. For some schools, online schooling is bearable and convenient.

However, for some students, particularly those from third-world developing countries like the Philippines with fewer capabilities and resources, online education is rough.

For case in point, the government should not keep their eyes closed on this matter. COVID-19 indeed is deadly but so is ignorance. After all, students’ lives matter as education does to them. That is the responsibility of every government to ensure its fulfillment. [G]

CSG promotes gender, HIV/AIDS awareness through webinar

by Dubhe Kyle M. Oraa

Aiming to equip CvSUeños with knowledge on gender, sex, human immunodeficiency virus (HIV), and acquired immunodeficiency syndrome (AIDS), Central Student Government (CSG) in partnership with LoveYourself INC., conducted an online webinar themed, “Talong, Condoms; Pechay, Pills: An Online Discussion about Gender, Sex, HIV, and AIDS amongst the Youth of Today,” via Zoom, Feb. 14.

Sairah Mae Sapudin, university research advocate from University of the Philippines Los Baños Gender Center, tackled how traditional gender roles have molded the society negatively resulting to cultural

expectations which led to the existence of gender stereotypes, gender prejudice, and discrimination.

“Gender equality is a concern for everyone. Let’s educate ourselves, we can actually break it – break the barriers that hinder the acceptance,” said Sapudin.

Moreover, Bubble Rosos, Trans-Health nurse, discussed the basic foundations of Sexual Orientation, Gender Identity, and Gender Expression (SOGIE), and tackled what type of gender one prefers on the sexual aspect, how one identifies himself or herself in gender, and how people express themselves physically.

On the other hand, Joel Rey Carcasona,

Mr. Gay World 2021, expressed his advocacy in providing a safe space for HIVpositive communities, and emphasized that HIV is not a death sentence anymore, and it is not on someone’s identity’s fault, but their actions which put them at risk.

Ronald Bugarin, counselor from Love Yourself Inc., then explained the Triangle of Self-Care, a guide to living a healthy sex life including the T3 which stands for Timely testing treatment, S3 for Safe satisfying Sex, and C3 for Correct and consistent use of condoms.

According to Bugarin, living a normal life is still possible by assessing your HIV status which also serves as a way

of protecting your health as well as your partner’s.

Bugarin also added that there are existing medications like antiretroviral treatment which do not necessarily kill the virus, instead it prevents them from replicating and multiplying rapidly.

“Malaking tulong sa mga estudyante na walang masyadong kaalaman tungkol sa mga bagay na ito. Bukod sa magkaroon sila ng dagdag-kaalaman, makakatulong din ito para gawin nila kung anong tama at hindi sa kung ano ang sinasabi ng iba na maaring magdulot pa ng malaking problema,” said Allelie Czerine Arias, first-year BS Psychology. [G]

12

T HE GAZ ETTE

ENTERTAINMENT

VOL XXVI NO. 1 SPECIAL ONLINE ISSUE

ni Procorpio at Bakunawa

t a Fe

in r u

C : g

d ar

o

CvSU Semester Roll-out K I M O K S T C A

Atras Abante

LAPORT

Stipend

Fexible Learning

Mahiwaga