ΝΕΟΝ
Ε.Ε.Ε.Ε.
ΣΕΒ – ΙΒΕΠΕ
Ένα Πρωτοποριακό ΕκπαιδευτικόΠρόγραμμα για την Ανάπτυξη της Κριτικής Σκέψης μέσω της Τέχνης
«ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ»
*
Ένα παράδειγμα με θέμα: «Η ανάπτυξη της Συναισθηματικής Νοημοσύνης μέσω της Οπτικής Τέχνης»
* Θεοδώρα Χανδρινού
Ένα παράδειγμα με θέμα:
«Η ανάπτυξη της Συναισθηματικής Νοημοσύνης μέσω της Οπτικής Τέχνης» Θεοδώρα Χανδρινού Ζωγράφος - Χαράκτρια, Εκπαιδευτικός
Στάδια της μεθόδου Στάδιο 1: Προσδιορισμός της ανάγκης για κριτική διερεύνηση ενός θέματος Η εργασία αναπτύχθηκε σε εκπαιδευτικές μονάδες της Γ΄Πρωτοβάθμιας Διεύθυνσης Αττικής, σε δημοτικά Σχολεία στο Ίλιον. Εργάσθηκαν πάνω στο θέμα στο σύνολο 19 παιδιά της Στ’ τάξης, ηλικίας 12 ετών. Η ανάγκη βιωματικού παραδείγματος της «Εκπαίδευσης μέσα από την τέχνη» κρίθηκε αναγκαία και ωφέλιμη, καθώς συνέβαλλε στην εξομάλυνση συγκρούσεων στις διαπροσωπικές σχέσεις των μαθητών. Η εργασία υλοποιήθηκε κατά τη διδασκαλία του μαθήματος της Εικαστικής Αγωγής και αναπτύχθηκαν πρακτικές κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους, μέσα στην τάξη.
Στόχος ήταν η ανάπτυξη κοινωνικών και προσωπικών δεξιοτήτων, ιδιαίτερα της ενσυναίσθησης και η ανάπτυξη της Συναισθηματικής Νοημοσύνης των μαθητών, μέσω της Οπτικής Τέχνης ως διδακτικού εργαλείου. Στην εργασία αυτή εστιάσαμε σε έργα Ζωγραφικής.
Στάδιο 2: Οι εκπαιδευόμενοι καταγράφουν τις απόψεις τους σχετικά με την Τέχνη Ο διάλογος και ο καταιγισμός ιδεών βοήθησε τους μαθητές στην καταγραφή απόψεων σχετικά με την Τέχνη. Επιλέξαμε δύο από τις πολλές απόψεις που παρουσιάστηκαν για να αναπτύξουμε το θέμα μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν πως υπάρχει «καλή και κακή ζωγραφική», ορίζοντας ως «καλή» την αναπαραστατική και ως «κακή» την αφηρημένη τέχνη. Οι περισσότεροι μαθητές προσεγγίζουν με επιφύλαξη ή έχουν αρνητική στάση απέναντι σε αυτό που δεν κατανοούν ή είναι διαφορετικό από αυτό που συνήθως αρέσει «σε όλους» ή «στους περισσότερους ανθρώπους».
Στάδιο 3: Προσδιορισμός Υποθεμάτων και διατύπωση κριτικών ερωτημάτων Υποθέματα:
1. Είναι αποδεκτό να υπάρχουν πολλοί τρόποι προσέγγισης ενός έργου τέχνης; 2. Υπάρχουν πολλά μηνύματα τα οποία οι θεατές μπορούν να διαβάσουν μέσα από ένα έργο τέχνης; Κριτικά ερωτήματα:
1. «Υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να εκφραστούμε μέσα από τη τέχνη»; 2. «Μεταδίδεται με επιτυχία το μήνυμα του καλλιτέχνη μέσα από τον τρόπο που διάλεξε να μας το παρουσιάσει»;
Πίνακας ζωγραφικής 1
Ηλιοτρόπια Van Gogh
Πίνακας ζωγραφικής 2
Σύνθεση Joan Miró
Στάδιο 4:
α) Επιλογή των έργων τέχνης β) Συσχέτιση των έργων με τα κριτικά ερωτήματα
Επιλεγμένα έργα τέχνης
Σύνδεση με τα κριτικά ερωτήματα
Α
Β
1ο Ηλιοτρόπια
Ναι
Ναι
2ο Σύνθεση
Ναι
Ναι
Στάδιο 5: Επεξεργασία των έργων τέχνης Τα εικαστικά έργα θα επεξεργαστούν με την τεχνική των 4 φάσεων του Perkins. Στην πρώτη φάση οι μαθητές θα ερωτηθούν για το τι βλέπουν και θα κληθούν να εντοπίσουν τα ενδιαφέροντα στοιχεία του κάθε πίνακα. Στη δεύτερη φάση καλούνται να παρατηρήσουν αν υπάρχει κάτι που τους προκαλεί εντύπωση ή έκπληξη. Στην τρίτη φάση το ζητούμενο είναι να επιστρέψουν σε κάτι που τους έκανε εντύπωση ή τους προκάλεσε έκπληξη και να βρουν ένα κρυμμένο νόημα.
Στην τέταρτη φάση καλούνται να ξαναδούν τα έργα και να συνοψίσουν όσα ανακάλυψαν.
Παρατηρήσεις για τα έργα τέχνης Στο πρώτο έργο θα τονιστούν από τους μαθητές: Η εκφραστική δύναμη του κίτρινου-χρυσού χρώματος που έχουν τα ηλιοτρόπια. Το γεγονός πως ο ζωγράφος έβλεπε το θέμα του και το ζωγράφιζε. Τα μηνύματα της χαράς, αισιοδοξίας που εκπέμπονται μέσα από το έργο. Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Η ομορφιά της φύσης που δεν χάνεται ακόμα και αν βάλουμε ένα μπουκέτο από λουλούδια σε βάζο. Η ικανότητα του ζωγράφου να αναπαραστήσει το έργο με αυτό τον τρόπο.
Παρατηρήσεις για τα έργα τέχνης Στο δεύτερο έργο θα τονιστούν από τους μαθητές: Η διαφορετική προσέγγιση του θέματος και των μηνυμάτων που εκπέμπονται με τη χρήση του χρώματος και της όλης σύνθεσης.
Τα βασικά χρώματα και το παιχνίδι τους. Τα γεωμετρικά σχήματα και οι συμβολισμοί μέσα από την ισορροπία της σύνθεσης. Η εντύπωση και η επικοινωνιακή διάσταση, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, η αρχέγονη ανάγκη του ανθρώπου για αυτό-έκφραση. Το γεγονός πως ο καλλιτέχνης δεν έβλεπε το θέμα αλλά από το μυαλό του έκανε ζωγραφιά κι έδωσε μορφή σε αυτό που έπλασε η φαντασία του.
Στο τέλος της διαδικασίας του 5ου Σταδίου, Οι απόψεις των εκπαιδευομένων για το θέμα έχουν εμπλουτιστεί, ενώ ο κριτικός και δημιουργικός τρόπος σκέψης δείχνει ενεργοποιημένος. Καταθέτουμε μέρος των αποτελεσμάτων:
Ο προβληματισμός των μαθητών ήταν αποκαλυπτικός μετά το πέρας της επεξεργασίας των έργων. Τοποθέτησαν τον εαυτό τους στη θέση του δημιουργού αλλά και στη θέση του θεατή και αναθεώρησαν την αρχική αυστηρή και αρνητική τους προσέγγιση απέναντι σε συγκεκριμένα έργα ζωγραφικής ή εικαστικά ρεύματα. Ο τρόπος προσέγγισης άλλαξε όπως και η κατηγοριοποίηση σε «καλό» και «κακό» έργο τέχνης. Άλλαξε και ο τρόπος που θέτουμε ερωτήματα σχετικά με αυτό που βλέπουμε σε ένα έργο τέχνης (όχι αν μας αρέσει ένα έργο Τέχνης αλλά αν κατάφερε να μας μιλήσει ο δημιουργός μέσα από το έργο του για αυτό που εκείνος ήθελε).
Στάδιο 6: Κριτικός Αναστοχασμός Τα αρχικά κείμενα γράφονται εκ νέου. Γίνεται σύνθεση και αντλούνται συμπεράσματα, καταγραφή και παρουσίαση των κειμένων.
Καταγράψαμε τα κείμενα των μαθητών και από αυτά επιλέξαμε και παρουσιάζουμε τα παρακάτω: «Οι άνθρωποι δεν σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο και δεν θα ζωγραφίσουν όλοι τα ίδια πράγματα». «Ο κάθε άνθρωπος διαλέγει άλλο τρόπο για να μας ζωγραφίσει αυτό που αγαπάει ή που τον ενοχλεί».
«Ο καλλιτέχνης εκφράζει τον εαυτό του μέσα από το έργο του και γι’ αυτό κάθε έργο είναι μοναδικό και υπάρχουν τόσο διαφορετικά έργα!».
Στάδιο 6: Κριτικός Αναστοχασμός «Οι άνθρωποι δεν σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο και δεν θα ζωγραφίσουν όλοι τα ίδια πράγματα». «Ο κάθε άνθρωπος διαλέγει άλλο τρόπο για να μας ζωγραφίσει αυτό που αγαπάει ή που τον ενοχλεί».
«Ο καλλιτέχνης εκφράζει τον εαυτό του μέσα από το έργο του και γι’ αυτό κάθε έργο είναι μοναδικό και υπάρχουν τόσο διαφορετικά έργα!». « Κάθε καλλιτέχνης θέλει να μοιραστεί τις ιδέες του και παρουσιάζει το έργο του στους άλλους».
Αξιολόγηση της εργασίας Η εργασία αναπτύχθηκε κατά τη διδασκαλία του μαθήματος της Εικαστικής Αγωγής και εντάχθηκε στις δραστηριότητες των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων eTwinning, που υλοποιήσαμε με συμμετέχοντα Σχολεία από την Ελλάδα και την Ισπανία. Οι πρακτικές εφαρμόστηκαν από την αρχή της σχολικής χρονιάς μέσα στην τάξη και η εργασία ολοκληρώθηκε επιτυχώς. Η αξιολόγηση έγινε, πρωτίστως, από τους ίδιους τους μαθητές και από τους Εκπαιδευτικούς που συνεργάστηκαν. Υπήρξε διάχυση των αποτελεσμάτων, με πολλαπλούς τρόπους στη Σχολική κοινότητα όπως: παρουσίαση σε Εκπαιδευτικά Σεμινάρια στην Ελλάδα, αναρτήσεις στο διαδίκτυο, εκθέσεις Εικαστικής δημιουργίας των μαθητών, συμμετοχή σε επιστημονικό Παιδαγωγικό Συνέδριο στην Ρουμανία, επικοινωνία των αποτελεσμάτων με άλλα Σχολεία στην Ελλάδα και το Εξωτερικό μέσω της πλατφόρμας του eTwinning – twin space.
Βιβλιογραφία (μικρή επιλογή) •Arnheim, Rudolf,(1964), Art and Visual Perception. University of California Press. •Buchalter, Susan (2004), A Practical Art Therapy. Publisher: Jessica Kingsley, London. •Chandrinou, Theodora (2013), Innovative Art Interventions in Primary Education Providing emotional intelligence and life skills, in (Editor) Marinela Rusu, Expressing and Self-Regulating Emotions, Collection Academica. Publisher: Ars longa, Iasi, Romania. •Goleman Daniel (1995), Emotional Intelligence. Publ.: Bantam, New York. •Gottman John with Joan de Claire (1997). The heart of Parenting (in Greek- 2011, Publisher: Pedio, Athens). •Hagman, George (2005), Aesthetic Experience: Beauty, Creativity, and the Search for the Ideal. Publisher.: Rodopi. Amsterdam. •Κόκκος, Α, Μέγα, Γ. (2007), Κριτικός Στοχασμός και Τέχνη στην Εκπαίδευση. Εκπαίδευση Ενηλίκων, 12. Αθήνα. •Κόκκος, Α. και συνεργάτες (2011), Εκπαίδευση μέσα από τις Τέχνες. Εκδόσεις: Μεταίχμιο, Αθήνα. •Μέγα, Γ. (2011), Η αξιοποίηση της αισθητικής εμπειρίας στην Εκπαίδευση. Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης. Βασικό Επιμορφωτικό υλικό: Τόμος Α: Γενικό Μέρος (σελ. 4970). Αρχική Έκδοση: Μάιος 2011. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα. •Perkins, D. (1994), The Intelligent Eye. Harvard Graduate School of Education. •Rusu, Marinela and Chandrinou, Theodora (2013), Art therapy - a way of intervention and optimization of personality, in (Editor Marinela Rusu), Manifestarea și auto-reglarea emoțiilor, Collection Academica. Publisher Ars Longa, Iași, Romania. p. 142-160.
Σας Ευχαριστώ!