2011
de nr. 2
Liedvriend
Feest voor het Lied
Vrienden van het Lied 50 jaar!
Thea Ekker-van der Pas Seil Kim Schubert en Goethe: Erster Verlust nieuwe achtergronden
besprekingen
nieuwe partituren en cd’s
INTERNATIONAAL VOCALISTEN CONCOURS ’s-Hertogenbosch Het tweejaarlijkse Internationaal Vocalisten Concours ’s-Hertogenbosch (IVC) is een pleitbezorger van vocale muziek in combinatie met het ontdekken van jong talent. Naast opera- en concertrepertoire is er bijzondere aandacht voor oratorium en het kunstlied. Het IVC is een springplank geweest voor vele internationaal bekende zangers als Elly Ameling, Robert Holl, Jard van Nes, Thomas Hampson, Anne Dawson, Margriet van Reisen, Lenneke Ruiten en Measha Brueggergosman. Het 49ste Concours vindt plaats van 21 t/m 30 september 2012. Algemeen directeur: Annett Andriesen
Presentatieconcert Jong Talent Zangers geselecteerd voor deelname aan 49ste IVC 2012 11 december 2011 15.00 uur • Theater aan de Parade ’s-Hertogenbosch
Laureatenconcerten Estefanía Perdomo, sopraan • Rosanne van Sandwijk, mezzosopraan • Seil Kim, tenor Rotterdam Sinfonia o.l.v. Conrad van Alphen 22 december 2011 20.15 uur • Theater Markant Uden 23 december 2011 20.15 uur • Het Concertgebouw Amsterdam
Nieuwjaarsconcert Aylin Sezer, sopraan • Oleksandr Pushniak, bariton • Hans Eijsackers, piano 8 januari 2012 14.30 uur • Muziekcentrum De Toonzaal ’s-Hertogenbosch
Het IVC feliciteert de Vrienden van het Lied met hun 50-jarig jubileum!
www.internationalvocalcompetition.com www.ivctv.com Hoofdsponsor
Beste Vrienden! Onlangs was ik in de gelukkige omstandigheid om tijdens de Schubertiade in Schwarzenberg prachtige muziekuitvoeringen bij te wonen. Solisten met grote namen reizen naar dit kleine dorp om het beste op hun gebied te laten horen. Voor mij de plaats om optimaal te genieten van de liedkunst. Zo ook te luisteren naar Robert Holl met een prachtig uitgevoerde Winterreise. Ons 50-jarig jubileum op 12 november komt snel dichterbij. Een schitterend programma met optredens van zo’n 40 solisten. De keuze is groot, maar voor één concert heb ik me van tevoren verzekerd: het optreden van Robert Holl. Ik ga ervan uit, dat ons feest in de Doelen uitverkocht raakt; een happening voor 600 liefhebbers van het lied. Op het moment dat ik dit schrijf is de kaartverkoop al goed op streek, dus wacht u niet te lang met reserveren. Het bestuur kijkt uit naar het jubileum en uw komst.
in dit nummer...
Seil Kim
3 5 8 10
Schubert en Goethe: Erster Verlust
12
Nieuws Feest voor het Lied Thea Ekker-van der Pas
15 Nieuwe noten op mijn zang 18 Ongehoord
Aat Klompenhouwer bestuursvoorzitter
de Liedvriend is een uitgave van de vereniging Vrienden van het Lied jaargang 50 nr. 2, november 2011 oplage: 2500 ex. www.vvhl.nl foto omslag: Hanneke de Wit, sopraan (© Marco Borggreve) Hanneke de Wit is een van de solisten die tijdens het jubileumfeest optreedt. Zie pagina 5.
de Liedvriend
2011, nr. 2
Nieuws van het bestuur
Het begin, 50 jaar geleden Eind 1958 kreeg de zangeres en zangpedagoge Coby Riemersma het idee om een vereniging op te richten voor de liedkunst. Zij schakelde daarvoor Frans van de Ven in, die jarenlang voorzitter was. Ze hadden een Comité van Aanbeveling met maar liefst 51 prominenten uit het toenmalige Nederlandse muziekleven. Na een grondige voorbereiding en met steun van de Koninklijke Nederlandse Toonkunstenaars Vereniging vond op 28 januari 1961 het eerste concert plaats van de Vereniging Vrienden van het Lied. Dit werd gehouden in het Concertgebouw in Haarlem met de jonge alt Carla Brünott, de bekende bas Herman Schey en aan de piano George van Renesse. Nog een stukje geschiedenis De bekende alt Elisabeth Cooymans, inmiddels al 91 jaar, schreef onlangs een brief aan het bestuur. Ze is vanaf de oprichting betrokken geweest bij de vereniging. Haar man en zij stelden direct hun huis bij Rosmalen met een prachtige Steinwayvleugel ter beschikking voor recitals. In 1961, het jaar van de oprichting, werd het eerste concert in Brabant gegeven door Frans van der Ven (bariton) en Gabriël Smit (tekstvoordracht) met Simon C. Jansen aan de vleugel, de vader van Rudolf Jansen. Jarenlang traden diverse solisten op in hun muzieksalon. Donaties jubileum Het bestuur is erg blij met de enthousiaste reacties voor het jubileumfeest. Veel leden hebben al kaarten besteld en bij de betaling nog een extra bedrag gedaan als donatie. Zelfs leden, die de dag niet kunnen bijwonen, hebben een donatie gedaan. Het bestuur spreekt zijn dank uit voor alle complimenten en bijdragen. De vele steunbetuigingen sterken het bestuur om ondanks de financieel moeilijke tijden door te gaan op de ingeslagen weg en de vereniging ook voor de volgende generatie te behouden. Kaarten jubileum Vanaf september zijn er volop kaarten gereserveerd voor de jubileumviering Feest voor het Lied op 12 november in de Doelen.
Wie betaald heeft, heeft in oktober zijn kaarten ontvangen. Hebt u nog geen kaarten besteld en wilt u deze bijzondere dag ook meemaken, reserveer dan zo snel mogelijk kaarten. Dit kan via de site www.vvhl.nl, via een mail naar het secretariaat (vriendenvanhetlied@gmail.com) en per post (Wim Sonneveldlaan 203, 3584 ZS Utrecht). Verderop in deze Liedvriend staat een uitgebreide programmabeschrijving. De meest actuele informatie vindt u op de site. Ledenaanwas In de loop van 2011 heeft de vereniging veel nieuwe leden kunnen inschrijven. Waren het er vorig jaar maar 58, dit jaar zijn er eind september al 69 nieuwe leden, en we hopen natuurlijk in het jubileumjaar nog de 100 te halen! De nieuwe Liedvriend, de website en het jubileumfeest hebben daar zeker toe bijgedragen, maar ook de cd’s, aangeboden aan nieuwe leden door onze solisten. Het bestuur is erg blij met deze ontwikkeling, maar nieuwe leden blijven nodig. Ook in 2012 willen we daar met u aan werken. Facebook Vrienden van het Lied was al een tijdje op Facebook aanwezig, maar met het jubileum in aantocht is het gebruik ervan toegenomen. Facebookgebruikers kunnen de pagina van de vereniging toevoegen aan hun sociale netwerk. Klik op ‘Like’ en houd jezelf op de hoogte van het laatste nieuws.
Algemene Ledenvergadering 2012 Op zaterdag 12 mei vindt de jaarvergadering 2012 plaats, wederom in de Witte Huisjes in Bunnik. De vergadering is van elf tot één uur. Na een eenvoudige lunch wordt de middag muzikaal afgesloten.
3
Jacques Imbrailo
(J.Barker)
Jonge sopraan Sylvia Schwartz di 15 nov 20.15 uur Kleine Zaal
Liederen van o.a. Berg, Mahler en Poulenc
Carolyn Sampson en Julius Drake di 17 jan 20.15 uur Kleine Zaal
Het Duitse en Noorse romantische lied en Franse ‘mélodies’
Barbara Hannigan en Reinbert de Leeuw di 21 feb 20.15 uur Kleine Zaal
Het lyrische Franse repertoire: Duparc, Hahn en Chausson
concertgebouw.nl/ vocaal
Op avontuur met Jacques Imbrailo di 3 apr 20.15 uur Kleine Zaal
o.a. liederen van Richard Strauss en Songs of Travel van Vaughan Williams
CG_VVHL_LadderAdv127x190.indd 1
28-09-2011 17:08:06
2011, nr. 2
Feest voor het Lied Ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van de Vrienden van het Lied 12 november 2011 in de Doelen te Rotterdam Dagprogramma
Tijdens de inloop vanaf 10 uur en de borrel na half 6 brengen studenten van het Rotterdams Conservatorium in de foyer muziek ten gehore. In deze ruimte staan ook stands van o.a. de Vrienden van het Lied, het Nederlands Muziek Instituut en het IVC. Tussen de verschillende onderdelen van het dagprogramma is steeds een half uur pauze. Jurriaanse Zaal 11.00 uur recital door Seil Kim en Rudolf Jansen met o.a. Schubert, Schumann en Liszt 12.30 uur recital door Hanneke de Wit en Eildert Beeftink met als thema Die Nacht 14.30 uur presentatie compositiewedstrijd met Francine van der Heijden, Tom Sol en Phyllis Ferwerda 16.30 uur recital door Robert Holl en Rudolf Jansen met liederen van Schubert Van der Mandele Zaal: Zingen zonder vleugel 12.30 uur opening door Irene Maessen met glasharp, aansluitend ensemble To Be Sung met Elisa Roep, celliste Eva van de Poll en klarinettiste Fie Schouten 13.30 uur Tom Sol met Martin Kaaij op de gitaar met Schubert, Sol en Wagenaar 14.30 uur Rachel Ann Morgan met harp: Zonder vrouwen geen muziek! 15.30 uur Het Huygens Duo met Leonore van Sloten en Arjen Verhage op luit en theorbe Van Cappellen Zaal: Lezingen 12.30 uur Peter van der Waal over Nederlandse liedzangers en –zangeressen 13.30 uur Leo Samama over het 20e eeuwse lied 14.30 uur Aukelien van Hoytema over Schubert 15.30 uur Meinard Kraak over het Franse lied in Nederland Hal van de Grote Zaal 12.30-14.00 uur Open Podium met meer dan 10 amateurduo’s 14.30-16.00 uur Karaoke Klassiek met Francis van Broekhuizen en Femke de Graaf
Avondprogramma
Van 19.00 tot 22.00 uur vindt er een souperconcert plaats. In de Arcadis Zaal krijgen de gasten een diner en een concert, bestaande uit drie blokken van circa 20 minuten na elke gang. Voor het souperconcert hebben Robert Holl en Rudolf Jansen een feestelijk programma samengesteld met terzetten en kwartetten van Schubert en Brahms, uitgevoerd door solisten van onze vereniging en Robert Holl met Eildert Beeftink aan de vleugel.
Kaartverkoop
De kaarten voor het dagprogramma kosten € 20,- voor leden en € 29,50 voor niet-leden. De kaarten voor het souperconcert kosten € 50,- voor leden en € 70,- voor niet-leden. U kunt kaarten bestellen voor het Jubileum via de site (www.vvhl.nl) en via het secretariaat: vriendenvanhetlied@gmail.com, Wim Sonneveldlaan 203, 3584 ZS Utrecht. zie ook www.vvhl.nl/feestvoorhetlied
5
Za 26 november 2011 20.15 uur Nieuwe Kerk
Henk Neven, Marjolein Niels & Porgy Franssen Een recital over verloren liefdes Zo 22 januari 2012 14.30 uur Nieuwe Kerk
Ian Bostridge & Julius Drake Liederen van Schubert
Zo 11 maart 2012 14.30 uur Nieuwe Kerk
Thomas Oliemans & Malcolm Martineau
Royaal Vocaal
Liederen van Mahler, Strauss, Duparc en Debussy
Klassiek aan het informatie en tickets www.philipszaal.nl 070 88 00 333
41-020-15_Liedvriend.indd 1
Dr Anton Philipszaal Nieuwe Kerk
29-08-2011 14:16:28
17.30 uur
17.00 uur
16.30 uur
16.00 uur
15.30 uur
15.00 uur
14.30 uur
14.00 uur
13.30 uur
13.00 uur
12.30 uur
12.00 uur
11.30 uur
11.00 uur
10.30 uur
10.00 uur
Robert Holl Rudolf Jansen
Francine van der Heijden Tom Sol Phyllis Ferwerda
COMPOSITIEWEDSTRIJD
Hanneke de Wit Eildert Beeftink
Seil Kim Rudolf Jansen
Jurriaanse Zaal
Leonore van Sloten Arjen Verhage
Rachel Ann Morgan
Tom Sol Martin Kaaij
Irene Maessen To Be Sung
Van der Mandele Zaal
Meinard Kraak
Aukelien van Hoytema
Leo Samama
Peter van der Waal
Van Cappellen Zaal
FEEST VOOR HET LIED – DAGPROGRAMMA
LEZINGEN
ZINGEN ZONDER VLEUGEL
Francis van Broekhuizen Femke de Graaf
KARAOKE KLASSIEK
voor amateurduo’s
OPEN PODIUM
Hal Grote Zaal
PRESENTATIETAFELS met boeken, platen en cd’s van o.a.:
Inloop en koffie Zang door studenten
Jurriaanse Foyer
Borrel Zang door studenten
Nederlands Muziek Instituut
Vrienden van het Lied voor zangers solo of duo’s Internationaal door Robbert Muuse en Vocalisten Concours Micha van Weers ‘s-Hertogenbosch
PRIVÉSESSIES
Badings Kamer
de Liedvriend ____
Uit liefde voor zangers en voor die club Dinant Krouwel
Met deze woorden sluit een interview met Thea Ekker-van der Pas naar aanleiding van het 20-jarig jubileum van de Vrienden van het Lied in 1981. Inmiddels is ze bijna 30 jaar erelid van die club. Al meer dan 40 jaar stelt ze haar huis beschikbaar voor recitals van de Vrienden van het Lied en ze is vanaf het begin betrokken geweest bij de vereniging. Het 50-jarig jubileum vormde voor Dinant Krouwel een goede aanleiding om met Thea Ekker-van der Pas in gesprek te gaan over de Vrienden van het Lied.
8
“Frans van de Ven, die samen met Coby Riemersma de vereniging heeft opgericht, heeft mij erbij gehaald. Hij dirigeerde enkele koren, waarmee ik als soliste optrad. Ik heb in 1955 examen gedaan aan het conservatorium in Den Haag. Mijn moeder, die overleed toen ik 20 was, had altijd gewild dat ik zangeres werd. Zij was zelf een goede amateur-zangeres. Ik heb vrijwel alle oratoriumrollen gezongen, die er voor mijn stemtype (hoge sopraan) zijn. Deze concerten heb ik altijd gecombineerd met liedrecitals. Bij de koren kon ik geld verdienen, de liederenavonden heb ik vaak zelf georganiseerd. Dat ging toen ook al zo. Ik ben ook gaan zingen bij de Vrienden van het Lied, soms met George van Renesse als pianist en vaak met Rudolf Jansen. Ik stond aan het begin van een operacarrière en kon een contract krijgen bij Opera Forum. Maar toen kwamen er na zes jaar huwelijk toch nog drie kinderen. Als ik die niet had gehad, dan was ik de operakant uitgegaan.” Thea was gelukkig met haar gezin en is dit najaar zelfs 60 jaar getrouwd. De Vrienden van het Lied mogen blij zijn met haar kinderen. Als zij veel opera was gaan zingen, had zij zich niet zo kunnen inzetten voor de liedkunst. Ze was jarenlang contactpersoon van de afdeling Leiden, deed de concertorganisatie vanaf 1970 en onderhield contacten met allerlei instanties. “De liedkunst is het hoogste op zanggebied en ook het moeilijkste. Bij een oratorium kun je uit de partituur lezen, een opera instuderen is goed te doen omdat je een rol hebt, maar liederen zingen is veel moeilijker. Je moet ze uit het hoofd kennen, in een kort tijdsbestek moet je een verhaal neerzetten en het vergt een grote technische beheersing. In de begintijd van de vereniging waren er nog geen audities. Je werd als solist
uitgenodigd, maar het niveau was meestal wel goed. Ook toen was het zingen van liederen een specialiteit. In dat opzicht is er nog steeds niets veranderd en is de Vrienden van het Lied nog altijd onmisbaar. De sfeer van huisconcerten is voor het publiek belangrijk. Een mooie ambiance en een goede gastheer/gastvrouw dragen hier veel toe bij. Er mogen best meer leden-voorleden-concerten bijkomen. De cursussen voor amateurs en vakstudenten, die ik jarenlang zelf heb georganiseerd, zijn ook belangrijk. We hebben ze vaak kunnen geven op het landgoed Queekhoven bij Breukelen. Dat was een prachtige locatie en had een enorme uitstraling. Extra publiciteit voor de vereniging en daarmee voor het lied blijft nodig. Je moet het aan de orde stellen en erover blijven praten. Men vindt liederen gauw te moeilijk. Met een extra tekstuitleg kun je het toegankelijker maken voor het publiek, maar extra toeters en bellen is niet nodig. In deze tijd is het helemaal lastig om op te boksen tegen internet en de computer om een nieuwe generatie te interesseren voor het lied.” Thea Ekker was bestuurslid van 1973 tot 1982 en zat daarna nog in de Artistieke Commissie. In die periode was ze bij drie jubileumvieringen actief betrokken. In een krantenartikel uit 1981 wordt Coby Riemersma de moeder van de vereniging genoemd en Thea de motor. “Dat heeft Frans van de Ven gezegd. Ik heb altijd een leuk contact gehad met Coby. Zij was ook voor mij een soort moeder. Ze was bovendien de zanglerares van Marianne van Dantzig, die ik nog van school kende. Marianne heeft ook veel gedaan voor de Vrienden van het Lied en had eigenlijk voor mij het erelidmaatschap moeten krijgen. In 1981 vierden we het 20-jarig jubileum in Diligentia
2011, nr. 2
in Den Haag. Daar werd een platencassette gepresenteerd gewijd aan het Nederlandse lied. Deze bevatte 5 lp’s met liederen van 19 Nederlandse componisten. Ik heb twee jaar lang gebedeld om geld en talloze brieven verstuurd. Het moeilijkste vond ik het vaststellen van het repertoire en wie dat moesten uitvoeren. In 1980 ben ik gestart met een krantje. Ik heb eerst een proefexemplaar gemaakt en dat viel in goede aarde. Het was veel werk. Ik zocht de inhoud bij elkaar en typte alles uit. Dan nam mijn man het mee om het op zijn werk te stencilen. Daarna lagen alle blaadjes hier op de vloer en hielpen de kinderen bij het uitsorteren, vouwen en nieten.
Tenslotte moest alles op postcode gerangschikt worden, want dat scheelde in de portokosten. Later werd het productiewerk uitbesteed. Dat was voor mij wel prettig, want ik kon helaas niet meer rekenen op de hulp van Toti Gemmel en Muck Philipse. Bovendien waren onze kinderen de deur uit. In 1982 kreeg dit krantje een echte naam: De Liedvriend. Ik had daarvoor suggesties gevraagd aan de leden. De keus viel uiteindelijk op de naam, die de toenmalige voorzitter, Max van Egmond, had bedacht. Ik vind de huidige Liedvriend erg mooi geworden. Hij is prachtig vormgegeven en nodigt echt uit om te lezen. Dat is goed voor de vereniging en daarmee ook goed voor het lied.� x
9
Thea Ekker-van der Pas foto: Edwin van der Schrier
de Liedvriend ____
10
Seil Kim
2011, nr. 2
Elke volgende stap als hoogtepunt Theo Oppewal
Seil Kim won de Vrienden van het Lied-prijs tijdens het afgelopen Internationaal Vocalisten Concours ‘s-Hertogenbosch. Binnenkort verzorgt hij dan ook een optreden tijdens het Feest voor het Lied. De tenor is in 1977 geboren in Seoul, Zuid-Korea. Een stad die zich in korte tijd snel heeft ontwikkeld. Tegenwoordig is het een drukke en dichtbevolkte stad. “Maar je kunt er ook genieten van al wat er zich afspeelt - zowel overdag als ‘s avonds. De mensen zijn er gepassioneerd en houden erg van muziek en dansen.” Seil Kim liet Korea achter zich en trok naar Europa. “In muzikale zin zie ik geen verschil tussen verschillende landen. Muziek kan het leven waar ook ter wereld zoveel aangenamer maken.”
naar het optreden met hem op het jubileumfeest van de vereniging. Dit jaar is ook het 200e geboortejaar van Liszt van wie dan ook werken op het programma staan, naast liederen van Schumann, Schubert en Rachmaninov.”
“Koreanen zijn warmhartig en vriendelijk en klassieke muziek is er erg geliefd: er zijn veel studenten die een muziekstudie in binnen- of buitenland doen. In tegenstelling tot Nederland worden in Korea meer opera’s bezocht dan concerten, ondanks dat er een grote verscheidenheid aan klassiek wordt uitgevoerd.”
Waar gaat binnen het zingen je voorkeur naar uit? “Ik houd van uiteenlopende soorten muziek, maar het meest houd ik van het Romantische lied en de evangelistenpartijen in de passies van Bach. Ik houd ervan door middel van mijn optreden met de toehoorder te communiceren. Ik probeer altijd het publiek te raken. Het gaat gelukkig de goede kant op met mijn carrière en bovendien ben ik nog jong. Elke volgende stap in mijn carrière ervaar ik als nieuw hoogtepunt. Lovende woorden ontving ik in de Zwitserse media en zeer lovend was ook de Duitse bas-bariton Thomas Quasthoff. Iedere keer wanneer het publiek geboeid naar mijn zang zit te luisteren, voel ik me gelukkig dat ik een muzikant ben.”
Zijn geboorteland heeft hij dus verruild voor Europa en tegenwoordig woont hij in Berlijn. “Ik houd erg van die stad omdat het zo’n internationale en dynamische stad is. Eigenlijk kwam ik bijna twintig jaar geleden naar Italië om aan het conservatorium Santa Cecilia in Rome het Italiaanse repertoire te studeren. Daarna studeerde ik aan het conservatorium van Geneve, de hogeschool in Zürich, Zwitserland en werkte ik bij de Opera Studio Nederland. Ik mis Amsterdam nu wel. In Italië studeerde ik bij Franco Corelli en in Zwitserland bij Nicolai Gedda. Ik heb diepe bewondering voor Nicolai Gedda, hij heeft een ongelofelijk rijk repertoire.” Wat heeft winnen van de Vrienden van het Liedprijs je gebracht? “Om eerlijk te zijn was het winnen van de prijs nogal onverwacht en bracht het mij ook in verlegenheid. Ik had hiermee namelijk een drietal concerten voor de Vrienden van het Lied gewonnen, terwijl ik inmiddels niet meer in Nederland woonde. Maar nu ben ik wel erg blij met de prijs omdat ik hierdoor kennis maak met de meesterlijke pianist Rudolf Jansen. Ik kijk erg uit
Wat kan het publiek in de toekomst van jou verwachten? “Ik ga door met uitvoeringen op het podium te brengen, maar aan de andere kant zou ik terzelfder tijd ook heel graag aan een conservatorium jonge zangers willen onderwijzen.” “Na het optreden op het Feest van het Lied volgt de Elias van Mendelssohn in de Grossmünsterkerk van Zürich, daarna zijn er weer optredens in Nederland met Sinfonia Rotterdam, en in 2012 de Hohe Messe van Bach met Toonkunst Utrecht, de Matthäus-Passion van Bach met Holland Symfonia en Toonkunstkoor Amsterdam, een liedrecital met Rudolf Jansen in Vlaardingen en de Krönungsmesse van Mozart met het Residentie Orkest.” x
11
de Liedvriend
Schubert en Goethe: Erster Verlust Dinant Krouwel
Op 17 april 1816 werd er een bijzonder pakket verzonden van Wenen naar Weimar. Hierin zat een manuscript van Schubert met een uitgebreide selectie van zijn liederen op teksten van Goethe. Bovendien was er een brief bijgevoegd geschreven door zijn vriend Joseph von Spaun gericht aan Goethe zelf. Schuberts vrienden hoopten op een positieve reactie van de grote dichter, die de deuren zou openen bij de betere kringen en de muziekuitgevers. Maar helaas, de brief werd niet beantwoord en Schuberts liederen werden zonder commentaar teruggestuurd.
12
Natuurlijk is het jammer dat Goethe niet gereageerd heeft, maar verbazingwekkend is dat niet. Goethe was een gevierde dichter, wetenschapper en staatsman, die stapels post kreeg. Hij was 48 jaar ouder dan Schubert en zelfs in Wenen was de toen 19-jarige componist nog nauwelijks bekend, dus laat staan in Weimar. Op de teksten, die Schubert gebruikte, waren al verschillende liederen geschreven en in de behoudende stijl, die Goethe meer waardeerde. Voor een goede beoordeling van de kwaliteit van Schuberts zettingen had hij bovendien een vaardige pianist nodig. De vrienden van Schubert waren te optimistisch, maar Goethe heeft wel wat gemist. In dit pakket zaten onder andere de onbetwiste meesterwerken Erlkönig en Gretchen am Spinnrade. De brief aan Goethe is gelukkig bewaard gebleven en het handschrift, op sommige bladen na, ook. Voor enkele liederen is dit de enige bron. Onlangs kreeg ik hiervan een facsimile in handen. Als je de voorgeschiedenis kent, is het ontroerend om Schuberts nette handschrift te zien. Een bijzonder juweeltje is het lied Erster Verlust. In dit lied laat de jonge Schubert – hij componeerde dit op 5 juli 1815 – zijn tekstbesef en muzikale zeggingskracht goed horen. Eerste couplet: verlangen Goethe begint het gedicht treurig met als titel Erster Verlust en als eerste woord Ach. Maar de mooie dagen roepen het beeld op van de eerste liefde. Hierdoor wordt het verlangen aangewakkerd en smeekt de ik-persoon om één uur van die gelukzalige tijd. Met de woordherhalingen en het contrast tussen één uur en het door de verliefdheid als eeuwigdurend ervaren geluk van destijds verhevigt Goethe
Erster Verlust
T
Ach, wer bringt die schönen Tage, jene Tage der ersten Liebe, ach, wer bringt nur eine Stunde jener holden Zeit zurück! Einsam nähr ich meine Wunde, und mit stets erneuter Klage traur ich ums verlorne Glück.
Ach, wer bringt die schönen Tage, wer jene holde Zeit zurück!
de emotie. Ook Schubert begint in mineur met een statische eerste maat in f-klein. Bij schönen klinkt As-groot, dat echter overgaat in een dominantseptiemakkoord om na enkele chromatische stappen de zin af te sluiten in f-klein. Door de dalende halve toon klinkt Tage als een zucht. De tweede regel gaat vanuit een Desgroot-akkoord jubelend met achtsten in zangstem
2011, nr. 2
en piano naar Es-groot bij Liebe. Schubert herhaalt daarna in de melodie de eerste maat een halve toon hoger. Smachtend kruipt die omhoog naar Stunde, ondersteund door een langzaam stuwende beweging in de begeleiding. De vierde regel sluit in As-groot, maar klinkt ingetogen door de dalende lijn en het pianissimo. Met de wisseling van f-klein en As-groot, de chromatische wendingen en de achtstebewegingen laat Schubert het verlangen horen en het contrast tussen nu en de tijd van de eerste liefde. Tweede couplet: eenzaamheid Bij het tweede couplet legt Goethe meteen de vinger op de zere plek: de eenzaamheid van de ik-persoon. Hij (of zij) heeft alleen nog zijn pijn en klaagt steeds weer opnieuw over het verloren geluk. De liefde is ver weg. Goethe laat dit mooi zien in het rijmschema. Het enige woord uit de eerste strofe, waar niet op gerijmd wordt, is Liebe. In het tweede couplet wordt driemaal met ich en meine naar de ik-persoon verwezen. Een andere persoon wordt nergens genoemd. Daarmee onderstreept Goethe de eenzaamheid en de gerichtheid op het eigen leed.
T
Ook Schubert slaat een andere toon aan in dit gedeelte. Opvallend zijn de vele dalende halve toonafstanden in de melodie. Regel 5 is een aaneenrijging van deze zuchten met een extra pijnscheut bij Wunde door de hoge ges in de begeleiding. In de pianopartij geen volle akkoorden, maar enkele achtsten, die drieklanken creëren zonder grondtoon of dissonante septiemakkoorden. De zangstem lijkt daardoor geen vaste grond meer te hebben, alsof de zin van het leven weg is. In regel 6 hoor ik bij erneuter een echte jammerklacht, gevolgd door een sterke dissonant bij Klage. Na traur in regel 7 stopt de achtstebeweging in de begeleiding, die ingezet is bij regel 3. Het verlangen is weggeëbd en de ik-persoon kan alleen nog treuren. Het tweede couplet sluit met een C-groot-akkoord, maar door de val van de zangstem klinkt die allesbehalve stralend. Als de zanger bij wijze van proef de c een octaaf hoger zingt, krijg je een heel ander effect. Schubert volgt nauwgezet de woordaccenten van Goethe, maar in regel 7 wijkt hij af. Hij geeft ich een muzikaal accent en daarmee benadrukt hij de ik-gerichtheid van het tweede couplet. Ook bij Schubert is het leed van de ik-persoon belangrijker dan de voorbije liefde.
Derde couplet: eeuwige klacht Goethe en Schubert openen de laatste strofe met een letterlijke herhaling van de eerste regel. Maar door de dramatische inhoud van het tweede couplet krijgt deze regel een andere dimensie. De halve toon bij Tage grijpt nu terug op de smartelijke voorhouding bij Klage. De laatste regel is vrijwel identiek aan regel 4. Regel 2 en 3 keren niet meer terug. Daardoor wordt in de derde strofe de liefde niet meer genoemd en ontbreekt het verlangen. Wat overblijft, is de klacht. Het laatste woord zurück stuurt je weer naar het begin om opnieuw te klagen. Ook met de aflopende lengte van de strofen laat Goethe zien, dat de wereld van de ik-persoon kleiner wordt en zich uiteindelijk beperkt tot een klacht van twee regels. Hij is gedoemd tot een liefdeloos bestaan. Wie alleen maar kijkt naar het verloren geluk, verschiet zijn kansen op een nieuwe liefde. Ook bij Schubert is de tweede regel van de derde strofe vrijwel identiek aan regel 4. Door de herhalingen laat hij net als Goethe horen, dat de ik-persoon blijft klagen zoals beschreven in regel 6. Schubert laat de achtstebeweging in de begeleiding achterwege bij de laatste zin. Je kunt dit verbinden met het weggeëbde verlangen en zien als een stilstand in de emoties. Met de afsluitende maat in f-klein keert ook Schubert terug naar het begin. Hij laat zo horen wat er overblijft bij een voortdurend klagen: een treurig bestaan. Schubert versterkt met zijn muziek het drama, dat Goethe in zijn knap vormgegeven gedicht heeft gelegd. Zijn tekst heeft nog niets aan zeggingskracht ingeboet. Ondanks de treurige inhoud kunnen we na bijna 200 jaar nog steeds genieten van dit lied. Erster Verlust is een prachtig voorbeeld van Schuberts inlevingsvermogen in de gedichten van Goethe. x
13
de Liedvriend
14
2011, nr. 2
Ongehoord Henriette Posthuma de Boer
Vespro della beata Vergine Cantus Cölln/Concerto Palatino Konrad Junghänel Harmonia Mundi HMC 902001
Sir Edward Elgar - Complete Songs for voice and piano (Vol. 2) Armanda Roocroft (sopraan), Konrad Jarnot (bariton), Reinild Mees (piano) Channel Classics CCS SA 28610
Geen liederen, maar wel de zuiverste vocale muziek die de menselijke stem ter beschikking staat. Gecomponeerd in de vroege jaren van de Barok, toen het muziekleven in Rome bloeide als nooit tevoren, en componisten, zangers en instrumentalisten uit alle windstreken hun beste krachten wijdden aan de liturgische muziek voor de Sint-Pieter. De meest geavanceerde muziek werd geschreven voor de vespers. Op deze cd is een reconstructie te horen van de Maria vespers, zoals die geklonken moet hebben in het zeventiende eeuwse Rome: vijf psalmen, een Magnificat en de daaraan voorafgaande antifonen. De samenstellers hebben hiervoor geput uit het werk van Mazzocchi, jarenlang kapelmeester aan de Sint-Pieter, en zijn naaste medewerkers Carissimi en Frescobaldi. Schitterende muziek, even schitterend uitgevoerd door de zes zangers van Cantus Cölln en het kornet- en trombone-ensemble Concerto Palatino.
Een van de vele prijzenswaardige initiatieven van Stichting Het 20ste-eeuwse Lied is het uitvoeren en opnemen van in de vergetelheid geraakt liedrepertoire. Zo verscheen in 2008 Volume 1 van de ten onrechte zelden in de concertzaal te horen liederen van Sir Edward Elgar (18571934). Vorig jaar bracht Channel Classics Volume 2 uit, waarmee het complete vocale oeuvre van Elgar is vastgelegd. De drie musici hebben duidelijk affiniteit met Elgars idioom, dat een breed scala aan emoties omvat, van lyrisch tot geestig en heftig dramatisch. Niet voor niets koos de componist voor teksten van overwegend 19e-eeuwse dichters. De beide zangers, liefdevol ondersteund door pianiste Reinild Mees, kwijten zich meer dan voortreffelijk van hun taak. Konrad Jarnot met zijn expressieve bariton, Armanda Roocroft met haar stralende sopraan, Elgar had zich geen betere vertolkers kunnen wensen. We mogen Reinild Mees en haar stichting dankbaar zijn voor deze herontdekking van een bijzonder vocaal oeuvre.
15
de Liedvriend
Szymon Laks - Chamber Music Irene Maessen (sopraan) Leo Smit Ensemble 16
Future Classics 111
Anna Cramer - Songs Nathalie Mees (sopraan) Wim Voogd (piano) LKO Orchestra o.l.v. Stephan Pas Aliud ACD BH 051-2
Na de kamermuziek van de in de Tweede Wereldoorlog vervolgde en daarna ‘vergeten’ componisten Rosy Wertheim en Dick Kattenburg heeft Future Classics nu het prijzenswaardige initiatief genomen om werk van de Pool Szymon Laks uit te brengen. De opgenomen composities behoren tot de hoogtepunten van het uitgebreide Szymon Laks Project (2008-2010), een initiatief van cellist Stephan Herber, als altijd prachtig uitgevoerd door het Leo Smit Ensemble, in dit geval bestaande uit Irene Maessen (sopraan), Eleonore Pameijer (fluit), Ursula Schoch (viool), Stephan Herber (cello), Monique Bartels (cello) en Marcel Worms (piano). Laks overleefde Auschwitz dankzij zijn activiteiten als violist en orkestdirigent. Na zijn overplaatsing naar Dachau en de bevrijding keerde hij terug naar Parijs, waar hij als student had gewoond en zou blijven tot zijn dood in 1983. Op deze cd zijn behalve drie instrumentale werken ook zijn Huits Chants Populairs Juifs opgenomen, waarin Laks gebruik maakte van traditionele Jiddische teksten. Humor, melancholie en verbittering wisselen elkaar af in deze door Irene Maessen en het Leo Smit Ensemble voorbeeldig vertolkte liederen.
Anna Merkje Cramer werd in 1873 geboren in Amsterdam en vertrok na haar pianostudie naar Duitsland om zich daar aan een studie compositie te wijden. Met haar eerste liederen had zij een bescheiden succes. Haar opus 1, de op deze cd te horen cyclus Fünf Gedichte, dateert van 1907. Tot zij in 1931 terugkeerde naar Nederland, leefde en werkte Cramer afwisselend in München en Berlijn, en tenslotte in Wenen. Gekweld door psychische problemen, bleef zij niettemin componeren. Na haar dood in 1968 werd een koffer met manuscripten, die zij in 1958 bij een Amsterdamse bank in bewaring had gegeven, overgedragen aan het Nederlands Muziekinstituut. Het is de grote verdienste van de samenstellers van deze cd dat zij het vocale repertoire met een groot aantal tot dan toe verborgen schatten hebben verrijkt. Hoewel Cramer duidelijk schatplichtig is aan grote tijdgenoten als Wagner, Strauss, Mahler en Wolf, heeft zij toch een eigen, herkenbare stijl weten te creëren. De cyclus Sechs Lieder, opus 4, werd in 2007 door Jeppe Moulijn heel verdienstelijk georkestreerd. In de overige liederen is pianist Wim Voogd de attente begeleider van sopraan Nathalie Mees, die zich een toegewijd vertolkster toont, al verlangde ik wel naar wat meer variatie in kleur en een duidelijker dictie.
2011, nr. 2
Down by the Salley Gardens Bejun Mehta (contratenor) Julius Drake (piano) Harmonia Mundi HMC 902093
In Amerika geboren als zoon van een pianist (neef van dirigent Zubin Mehta) en een zangeres zit muziek hem in de genen. De eerste zanglessen kreeg Bejun van zijn moeder en van zijn negende tot de stembreuk was hij een veelgevraagde jongenssopraan. Daarna wijdde hij zijn muzikale talenten aan de cello en het produceren van talloze cd-opnames. Hoewel hij op beide gebieden successen oogstte, besloot hij in 1998, 30 jaar oud, terug te keren naar zijn grote liefde, de zang. Nu hoort hij tot de meestgevraagde contratenoren van zijn generatie. Voor de recent verschenen cd Down by the Salley Gardens koos hij 23 heel verschillende liederen uit het rijke Engelse repertoire van voornamelijk de eerste helft van de 20e eeuw, variërend van Herbert Howells en Ralph Vaughan Williams tot Roger Quilter, Gerald Finzi en Henry Purcell, deze laatste in bewerkingen van Benjamin Britten. Mehta vertolkt ze prachtig, niet alleen is die stem van een onaardse schoonheid – al ben ik als liefhebster van het intrigerende fenomeen contratenor bevooroordeeld – ook dictie en dynamiek, zuiverheid en inlevingsvermogen zijn van een benijdenswaardige perfectie. Ideaal is ook de samenwerking met van een van mijn favoriete pianisten, Julius Drake.
Franz Schubert - Schwanengesang Mark Padmore (tenor) Paul Lewis (piano) Harmonia Mundi HMU 907520
Na Winterreise en Die schöne Müllerin hebben tenor Mark Padmore en pianist Paul Lewis nu ook Schuberts laatste, dramatische liederencyclus opgenomen. Anders dan voor beide voorgaande cycli koos Schubert voor zijn zwanenzang gedichten van drie verschillende dichters: Ludwig Rellstab, Heinrich Heine en Johann Gabriel Seidl. Schwanengesang, gecomponeerd in 1828 en uitgegeven een paar maanden na Schuberts dood, dankt zijn naam aan de uitgever Tobias Haslinger, die daarmee wilde aangeven dat het hier ging om Schuberts ultieme muzikale nalatenschap, met Die Taubenpost als zijn allerlaatste lied. Van deze veertien onsterfelijke liederen bestaat een groot aantal opnames, en het getuigt dan ook van moed om er nog een aan toe te voegen. Maar wat Padmore hier met zijn krachtige, heldere tenor aan dramatiek tentoon spreidt, daarbij wonderschoon terzijde gestaan door Paul Lewis, is indrukwekkend. Als encore werd door Harmonia Mundi Auf den Strom Op. Posth. 119 D 943 toegevoegd, met medewerking van hoornist Richard Watkins, en het geliefde Die Sterne Op. 96/1 D 939. Toch weer een verrassende aanwinst, deze nieuwe Schwanengesang. met dank aan Broekmans & Van Poppel, Amsterdam
17
de Liedvriend
Nieuwe noten op mijn zang Dinant Krouwel, musicoloog en liedbegeleider
Bij het 50-jarig jubileum past een speciale aflevering van deze vaste rubriek. Ik vraag eerst uw aandacht voor twee uitgaven op het gebied van de Nederlandse muziek en daarna voor drie bundels van een hedendaagse componist. Dit hoort bij de doelstellingen van de Vrienden van het Lied: het propageren van Nederlandse liedkunst en van nieuw repertoire. Ten slotte leest u nog een bespreking van een betrekkelijk nieuw medium: een hoorcollege op cd en nog wel over een van de grootste liedcomponisten.
18
J. van Boetzelaer: 6 Arietta’s voor een zangstem/ 6 Arietta’s voor twee zangstemmen (KVNM) – € 35,Deze uitgave combineert twee laat 18e-eeuwse bundels, namelijk zes arietta’s voor solostem en basso continuo van Josine van Boetzelaer (17331797) en zes arietta’s voor twee zangstemmen met continuo opgedragen aan haar. Het is een deel uit de opmerkelijke serie Muziek uit de republiek. De sololiederen (cis’–a”) zijn op één na geschreven op teksten van de beroemde librettist Metastasio. Ze zijn gecomponeerd in de elegante Italiaanse stijl van die tijd en eenvoudig om uit te voeren. De solostukken zijn meer uitgewerkt qua structuur en uitbeelding dan de duetten. Deze zijn van verschillende componisten, waarvan één getraceerd kon worden als zijnde van Johann Christian Bach. De zangstemmen zingen meestal in parallelle tertsen of sexten. De omvang van de bovenstem is c’–a” en van de onderstem a–fis”. Interessant repertoire en zeer geschikt voor de lespraktijk. De editie bevat een uitgebreide inleiding, een beschrijving van de bronnen en de teksten met vertaling. F. Schouten: De zangkunst van Johannes Martinus Messchaert (KVNM) 75 pp. – € 20,In de Focus-serie van de Koninklijke Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis is een deel verschenen gewijd aan Johannes Messchaert (1857-1922). Dit boekje is geschreven door de koordirigent en muziekpedagoog Frans Schouten. Na een inleiding over de studiejaren van Messchaert beschrijft Schouten diens zangkunst aan de hand van recensies en brieven van tijdgenoten. Er zijn immers geen geluidsopnames
overgeleverd. Hij gaat uitgebreid in op Messchaert als liedvertolker, in het bijzonder van Schuberts Winterreise en van Beethovens An die ferne Geliebte. Ook Brahms en Grieg komen aan bod, die Messchaert uitnodigden voor recitals in Wenen respectievelijk Noorwegen. Mahler en Richard Strauss hebben hem zelfs begeleid in concerten met hun eigen werk. Messchaert was een internationale beroemdheid. Gedurende 35 jaar trad hij samen met pianist en componist Julius Röntgen op in diverse Europese steden. Hun silhouet prijkte jarenlang op de omslag van de Liedvriend. Samen met Röntgen hoorde Messchaert tot de oprichters en eerste docenten van het Amsterdams Conservatorium. Ook zijn activiteiten als koordirigent, oratoriumsolist en operazanger worden belicht. In een apart hoofdstuk wordt zijn betekenis als zangpedagoog besproken. Dit doet Schouten aan de hand van de publicaties van Franziska Martienssen, zijn leerlinge en latere medewerkster. Deze studie geeft een interessante blik op de Nederlandse zangkunst rond 1900 en toont het belang van Messchaert als zanger en zangleraar, met name voor Nederland en Duitsland. W. Rihm: Heine zu “Seraphine” (Universal) – € 37,Wolfgang Rihm (*1952) is een vooraanstaand componist van de naoorlogse Duitse generatie en representant van het neo-expressionisme. In zijn rijke oeuvre bevinden zich tien opera’s en talloze liederen. Dit seizoen is hij de centrale componist van de ZaterdagMatinee in het Concertgebouw. De cyclus Heine zu “Seraphine” bestaat uit 7 gedichten vol dramatische tegenstellingen: witte
2011, nr. 2
meeuwen, zwarte zeilen, schuimende golven en zonneschijn. De muziek geeft de emoties alle ruimte en laat de golven bruisen. Sommige passages doen aan Schumanns Dichterliebe denken. Deze indrukwekkende cyclus is lastig voor zowel de zanger (mezzosopraan of tenor) als de pianist, rijk aan dramatiek en duurt 17 minuten. De stemomvang is (a–bes”). W. Rihm: Wortlos (Universal) – € 13,15 Deze bundel bevat twee composities zonder tekst en is geschreven voor Gesang (stumm) und Klavier. De titel moeten we dus letterlijk opvatten. Eigenlijk zijn het twee Lieder ohne Worte. In de partituur staat wel een balk voor de zangstem, maar deze is leeg. Het eerste pianostuk is zacht en langzaam en het tweede nog zachter en langzamer. Rihm heeft hier zelf over geschreven: “twee muzikale momenten tussen Wenen en Parijs (1820 en 1905), als achter glas te spelen.” Het eerste lied doet door zijn ritme denken aan Der Tod und das Mädchen van Schubert, het tweede lied aan Debussy. Het lijken breekbare herinneringen, technisch eenvoudig, maar kwetsbaar. W. Rihm: Zwei kleine Lieder (Universal) – € 13,15 Rihm schreef deze twee liederen op twee korte gedichten van Mörike met vergankelijkheid als centraal thema. Geen dramatische schilderingen als in de Heine-cyclus, maar veel zachte akkoorden in de pianobegeleiding. De zangstem is zeer expressief met grote sprongen in het eerste lied. Het tweede stuk heeft een rustig wiegende cantilene. Het verstilde naspel past goed in de traditie van de romantische liedkunst. Ze zijn geschreven voor middenstem (c’–f”).
Bovengenoemd materiaal is verkrijgbaar bij Broekmans & Van Poppel Amsterdam tel. 020 - 6796575 Utrecht tel. 030 - 2343673
L. Samama: Schubert, een hoorcollege over zijn leven en werk (Home Academy) – € 44,95 De musicoloog en componist Leo Samama heeft de laatste jaren enkele luisterboeken uitgebracht, liever gezegd hoorcolleges op cd. Het is ideaal voor mensen, die veel in de auto zitten, mar net zo plezierig voor thuis op de bank. Het hoorcollege combineert de kennisoverdracht van een boek met luistervoorbeelden. Onlangs kwam een cd-box uit met 6 cd’s over Schubert. Samama zet Schubert neer als een veelzijdig en uitermate productief componist en wijst op de muzikale binding met Mozart en Haydn. Hij gaat uitgebreid in op de beeldvorming in de 19e en 20ste eeuw. Op boeiende wijze vertelt hij over de maatschappelijke ontwikkelingen in Wenen en Europa. Hij bespreekt ook kerkmuziek van Schubert en zijn liefde voor het theater. Twee cd’s zijn gewijd aan Schuberts liedkunst. Op enkele liederen gaat hij dieper in met voorbeelden aan de piano en live-opnames door Esther Kuiper, Jasper Schweppe en fortepianiste Riko Fukuda. Met Gretchen am Spinnrade laat Samama horen, hoe Schubert zijn liederen de kracht van opera heeft gegeven. Aan bod komen verder Erlkönig en Kennst du das Land?, die vergeleken worden met zettingen van Reichardt, Loewe, Zelter en Beethoven, en Memnon en Ganymed als voorbeelden van mythische thematiek. De compositorische technieken van Schubert en de gelijkwaardigheid van zang en piano worden gedemonstreerd met Du bist die Ruh en Der Doppelgänger. Samama verbindt de teksten met Schuberts eigen leven en de politiek en geeft daarmee ruimte aan verschillende interpretaties, zoals bij Die Forelle. De zes uren college over Schubert vliegen voorbij (net als de forel!).
19
de Liedvriend
Regio’s en contactpersonen Bestuur Aat Klompenhouwer voorzitter 0180 649314
Dinant Krouwel secretaris 030 2735781
Frans Eggink penningmeester 020 6710146
Marielle van Aggelen 06 53851384
Eugenie Ditewig 030 2286682
Robert Koch
030 2718142
Lodewijk Meeuwsen 053 4766257
Voorzitter Raad van Advies Irene Maessen 0418 511419
Voorzitter Commissie Concerten Annette Ovink
20
0541 517516
Ledenadministratie / Contributie Annemarie van Otterloo 030 2735781
Ontwerp en redactie Theo Oppewal 050 8800505
Alkmaar Jellie Wiersma 0251 653195 Amsterdam Annemart Franken 020 6717500 Arnhem Jan Veldhuizen 026 3518182 Breda Jakobijn Angenent 076 5713678 Ineke Baart 0162 682943 Den Haag Sonja Muysson 070 7504705 Doorn Jan Hoogstad 0343 414243 Eindhoven Frits Heemskerk 0499 471639 Friesland Yolande Couweleers 058 2991822 Heleen van der Vlerk 058 2155828 Het Gooi Roderik Blom 06 25528546 Groningen Riekje Bakker 050 5340521 Kees Buiter 050 5349558 Olga Schoonheim 050 5343241 Haarlem Maartje Braches-van Hoorn 023 5253246 ‘s-Hertogenbosch Tineke Arons-Goosen 040 2454561
Leiden Mette-Lise Boumeester 071 5890417 Limburg Aat Klompenhouwer 0180 649314 Nijmegen Bettien Keijser-Huijts 024 3233803 Herman Stekhoven 0487 532151 Rotterdam Gerry Volker-de Visser 010 5917484 Twente Annette Ovink 0541 517516 Dick Buld 053 5382336 Utrecht Robert Koch 030 2718142 Veluwe Cora de Kovel-vd Reepe 0341 253329 Bert de Vries 0577 462805 WageningenAli Hendriksen 0318 463060
Marijke Muuse
Walcheren Michiel Klarenbeek Zutphen Dick Heijerman Zwolle Bram & Else Drewes
Voor informatie over de activiteiten in de regio’s kunt u terecht bij de contactpersonen. Zie www.vvhl.nl voor meer contactinformatie.
0317 423356 0118 638773 0575 522282 038 4442712
Vrienden van het Lied Uit liefde voor de liedkunst en om de negentiende-eeuwse traditie van huisconcerten nieuw leven in te blazen, werd in 1961 de vereniging Vrienden van het Lied opgericht. De leden zijn verspreid over 23 regionale afdelingen en streven naar verbreiding van de liedkunst. Jaarlijks biedt de vereniging ongeveer 60 liederenrecitals aan in grotere woonhuizen of kleinere podia. Niet alleen gerenommeerde liedkunstenaars treden op, maar ook veelbelovende, beginnende talenten krijgen de kans podiumervaring op te doen en een repertoire op te bouwen. Elk jaar organiseert de vereniging bovendien cursussen voor gevorderde amateurzangers onder leiding van ervaren beroepsmusici.
Ja, ik word lid! naam
________________________
naam medelid _________________________________
adres _________________________________________________________________________ postcode ________________________ woonplaats
_________________________________
e-mail _________________________________________________________________________ tel.nr. _________________________________________________________________________ regio waarvan ik lid wil zijn __________________________________________________________ Ik geef me/ons op als lid van de Vereniging Vrienden van het Lied en betaal een contributie van â‚Ź 45 per persoon of â‚Ź 75 per twee personen (1 adres). Vrienden tot 24 jaar betalen â‚Ź 15 (stuur kopie ID mee). datum ________________________ handtekening _________________________________ Via een machtiging voor een jaarlijkse incasso betaalt u aan het einde van ieder kalenderjaar uw contributie voor het volgende contributiejaar. Verstuur deze aanmelding en u krijgt verdere informatie thuisgestuurd. Vrienden van het Lied - Ledenadministratie, t.a.v. mw. A.M.E. van Otterloo, Wim Sonneveldlaan 203, 3584 ZS Utrecht. Aanmelden kan ook via www.vvhl.nl
Comité van Aanbeveling
H.K.H. Prinses Christina der Nederlanden Elly Ameling zangeres Jhr. drs. P.A.C. Beelaerts van Blokland oud-Commissaris van de Koningin in de provincie Utrecht Mr. C.F.M.A.W. van Cleef directeur Ede&Partners Huub van Dael voorzitter van diverse muziekorganisaties Drs. Henk Heuvelmans directeur Gaudeamus Muziekweek, secretaris-generaal ECPNM Rudolf Jansen pianist Ruud van der Meer zanger Jard van Nes zangeres Ir. Gabriël Oostvogel directeur Concert- en congresgebouw de Doelen W.E. Scherpenhuijsen Rom oud-voorzitter bestuur Koninklijk Concertgebouworkest Ed Spanjaard dirigent
Vrienden van het Lied
www.vvhl.nl
secretariaat: Wim Sonneveldlaan 203 3584 ZS Utrecht 030 ∙ 2735781 vriendenvanhetlied@gmail.com