THE
SEAGULL Leading the Way, Marching for the Truth
The Seagull - The Official Student Publication of John B. Lacson Foundation Maritime University - Molo, Inc. | Vol. XXIX No. 2
Mga nagakadapat himuon sa tion sang bagyo Ni: Erica F. Opinion
` Ang Pilipinas isa ka tropical nga sahi sang pungsod, rasun agud ini maka-eksperhensya sang madamo nga pag-inulan. Sa kamatuoran, ang “average” sang nagasulod nga bagyo sa aton pungsod kada tuig ara sa napulo. Ang masubo pa sini kay kun kaisa tam-an ka baskog kag makaharalit nga sahi ka bagyo ang gasulod sa aton pungsod. Kun sa diin, ang kabuhi sang tagsa sa aton nagakabutang man sa ital-ital. Ang bagyo indi naton mapunggan apang aton mapahaganhagan ang epekto sini sa aton mga propidad kag sa aton mismo kabuhi. Suno sa National Disaster Risk Reduction Management Council (NDRRMC), kinahanglan gd naton mahibalu-an ang mga dapat ubrahon antis kag pagkatapos magtupa ang bagyo. Paagi sa pag-preparar kag ihibalo, aton gid malikawan kag mapahagan-hagan ang grabe nga halit nga dala sang bagyo. MGA UBRAHON ANTIS SANG BAGYO: 1.Ipreparar ang mga radyo, flashlight, ekstra nga battery, pagkaon nga indi dali mapan-os, tubig kag first aid kit. 2.Hibalu-on ang malapit
nga
evacuation center sa lugar. 3.Siguraduhon nga ang balay mabaskog ang pundasyon agud indi maguba inkaso mag huyop ang mabaskog nga hangin. 4. Pangtapson anWg mga malabog nga sanga sang kahoy nga lapit sa balay. 5.Magpamati gid sa Wradyo agud mabal-an ang naga kahitabo kaangot sa bagyo. KUN ARA NA SA TION SANG BAGYO: 1.Magtinir sa sulod balay kag likawan ang pag-gwa agud mapalayo sa mga posible nga disgrasya. 2.lndi maglusong sa baha agud malikawan ang leptospirosis kag ang pagkahulog sa mga open manhole. 3.Sekyarun ang mga importante nga gamit kag papeles. 4. Mag pamati sa radyo agud mahibalu-an ang nagakatabo sa bagyo. INKASO MAG SAYLO KAG KUN ARA SA EVACUATION CENTER: 1. Siguraduhon nga napatay ang kuryente, nasira ang tangke sang gas kag nasiradhan sang maayo ang balay. 2.Bag-u mag inom sang tubi, pabukalan anay ini sang 20 ka minutos
agud masigurado ang kalimpyohun. 3.Tunga-tungaon ang pagkaon kag tubi agud makalawig ini sang pila ka adlaw.
Pagsakit sang tiyan: Balatian nga indi dapat pagpabay-an Ni: Rose Antonette A. Ramos
Ang kontaminado nga tubig pwede makadala sang mga sakit pareho sang paghigko sang pila ka beses, kolera, disenterya, tipus, kag polio. Suno sa pagtuon, halos 485, 000 ka tawo ang nagakalamatay tungod sa padayon nga paghigko bangod sang kontaminado nga tubig ilimnon. Wala dapat ginabalewala ang pagsakit sang tiyan tungod delikado ini sa ikaayong lawas. Sa pagkaon kag pag-inum sang tubig nagakuha sang resistensya ang atun lawas. Kun indi mag-gana sang insakto ang atun digestive system tungod sa pagsakit sang tiyan, magakulang man sa mga importante nga mga bitamina kag mineral ang atun lawas.
- Pagsakit sang tiyan kag tinae - Dehydration ukun pagkakulang sang tubig sa lawas Ang mga posible nga makuhaan sang tubig nga pwede himuon nga tubig- ilimnon paagi sa mga pagbulong: 1.Tubig halin sa ulan. 2. Mga tubig sa suba kag iban pa nga mga ga ilig nga katubigan 3. Bubon ukon tuburan
Pagbulong sa sakit sang tiyan: Ang pagbulong sa sakit sang tiyan sang pasyente nakadepende sa sahi kag kun ano kalala ang kondisyon sini. Ang mga masunod amo ang pwede pagahimuon sa Mga Timaan/ Sintomas nga tion sang pagsakit sang tiyan. A. Pagpahuway at pagnaka-inom sang kontaminado inom sang madamo nga tubig. ngatubig-ilimnon: Makabulig ang pagpahuway agud - Mga Problema sa maghagan-hagan ang pamatyag - Gastrointestinal. sang pasyente. Ang pag-inom - Paghigko sang sigi-sigi naman sang madamo nga tubig - Pagsuka
PAGKATAPOS SANG BAGYO: 1.Maghalong sa mga poste nga natumba kag sa mga electric wires nga naguba. 2.Mangayo sang bulig sa LGU (Local Government Unit) agud mapakay-o ang mga nagkaraguba. 3.Maghalong sa pagbalik sa mga balay, magsuksuk sang butas agud malikawan ang pagkatunok kag pagkapilas sa mga lansang. Ang mga kalamidad nga nagakatabo sa aton palibot parehas sang bagyo, indi gid naton malikawan kay isa ini ka natural nga ihitabo. Apang kun kita gahatag sang tini-on para mag pamati ukon maglantaw sang mga balita kita gid makapreparar kag makabalo kung ano aton ubrahon mag- abot na W ini. Aton dumdumon nga importante ang aton kabuhi kag ang aton pamilya sa oras sang mga delubyo, gani gakadapat gid nga aton tagaan sang nagakaigo nga importansya.
Ni: Franklin Kyles M. Matricular
Ang niyog ang isa sa mga sahi sang kahoy nga nagahatag sang madamo nga pangabuhian sa mga tawo. Halin sa ugat dangat sa bunga, ang niyog nagasirbi nga dalangpan sang mga tawo kung pangabuhian ang pagaistoryahan. Kaangay na guid lang sa mga tawo nga nagapuyo sa Sitio Sirum, Barangay San Nicolas Buenavista, Guimaras kun sa diin ang ila pangabuhian amo man ang kahoy sang niyog. Sa adlawadlaw nila nga pagpangabuhi, ang niyog kaupod nila agud masalbar kag mabuligan ang ila pamilya kag makalampuwas sa ginatawag nga kaimulon. Isa sa mga produkto nga halin sa niyog amo ang “coconut jam spread” nga ginatawag nga “minatamis na bao” sa tagalog. Ang pag-ubra sini, madasig kag mahapos lang guid. Di mo na kinanglan sang daku nga kapital para magkanegosyo sang amo sini nga produkto kay makita mo lang sa inyo komunidad ang mga panakot sini. Tatlo lang gid ang panakot. Para sa 1, 200 gramo nga jam, amo ini ang mga panakot: - Lima ka tasa sang puro nga gata halin sa niyog - Duwa ka tasa sang pula nga kalamay o muscovado - Isa ka tasa nga latik sang mais
Ni: Jssiea B. Flores
magatubo ang kahoy nga ini, sa sulod sang duwa (2) asta tatlo (3) ka tuig, may kataason na ini nga baynte ka piye (20ft). Ang Ipil-ipil may ara sang malagba kag dalagko nga mga sanga apang ini mahapos lamang utdon kag madasig duktan sang kalayo.
Ano ang mga pamaagi sa pag-ubra sang uling? 1.Magkutkut sang apat (4) tubtob lima (5) ka piye (ft) nga buho nga may saktohan nga kadalumon. 2.Ipreparar ang dahon sang saging kag i-tungtong sa buho. 3.Ibutang ang mga inutod nga sanga sang Ipil-ipil nga may parareho nga kadakuon. 4.Maggamit sang gamay nga gas sa tinumpok nga kahoy. 5.Amat-amat nga igatong ang mga sanga samtang ginabantayan agud indi gid masunog. 6.Kung magdako ang kalayo, gamiton ang dahon sang saging sa Ano gidman bala nga puno ang mas nami pagtaklob. Pwede man maggamit nga gamiton sa pag-ubra sang uring? sang tubig para sa pagpahinay sang Ang pinakamanami, amu ang kalayo. kahoy sang Ipil-ipil. Mas madasig 7.Mabal-an nga nag uling na
ang sanga kun ang mga parte sini nangitom na.
Ano ang mga dapat tandaan sa pagubra sang uling? 1.Likawan ang pagpang-utod sang kahoy sa bukid kun indi magamit sa pag-uling. 2.Likawan man ang pagpangutod sang kahoy nga tinuig na nga nagakabuhi. 3.Matapos magtapas sang kahoy para sa uling, dapat magatanom sang bag-o nga kahoy agud malikawan ang pagkalbo sang mga bukid. 4.Magpili sang isa lamang ka lugar nga paga-ulingan. 5.Dapat mangin pamilyar sang ideya sang “demand” kag suplay para hindi magnubo ang kadamuon sang kahoy. Ang pag-uling isa sa mga pangabuhian ilabi na gid sa mga naga ilistar lapit sa mga nabukid nga bahin. Isa gid ini ka manami nga pangabuhian tungod wala ini nagakinahanglan sang madako nga kapital. Apang mas manami pa gid ini kun atun gina islan ang mga kahoy nga atun gina gamit indi lamang ang ipil-ipil kundi pati man ang iban. Pero aton gid pakatandaan, nga mga kagulangan kag kabukiran indi gid naton pag abusaron kundi alagaan, protektahan, kag gamiton sa insakto ang mga dunang manggad nga aton makita sa atun palibot.
Kung makabatyag man sang anuman nga sintomas sang pagsakit sang tiyan, gilayon makigangut ukon magpakonsulta sa doktor. Hindi na natun paghulaton nga maglala pa ini kag mangin rasun agud mautas ang atun kabuhi.
NIYOG: Kahoy nga gahatag sang madamo nga pangabuhian
nga medisina: Bulong Puno sang Ipil-ipil manami nga kahoy para sa uling Herbal sa sakit sang ulo kag tiyan Ang pungsod Pilipinas bantug nga may bugana nga dunang manggad nga nagahatag sang daku nga bulig para sa atun pang-adlawadlaw nga pangabuhi-an. Diri sa aton pungsod makita ang mga daku nga ektarya sang katubigan kag kadutaan. Sa pagkamatuod, nagapangatlo ang Pilipinas sa may pinakamalapad nga kagulangan sa bilog nga Asya, nagapanguna diri ang Japan kag nagapangaduwa ang Indonesya. Ang mga dunang manggad nga ini atun gid makita sa aton mga kagulangan kag kabukiran nga nagaserbi kuluhaan sang mga nasarisari nga sahi sang mga puno sang kahoy para paga-ubrahon nga uling. Halin pa sang una nga tiyempo na andan na sang mga tawo kag sa aton nga mga kamal-aman ang pag ubra sang uling, kag ini isa sa mga rason sa pag-uswag sang pangabuhi sang tagsa-tagsa sa aton.
makabulig agud maghumok ang paghigko sang pasyente kag mas madasig maipagwa ang anuman nga mikrobyo sa lawas. B. Pag-inom sang mga bulong. Batay sa uri ng sakit sa tiyan, ang doktor at maaaring magreseta ng mga gamot. Halimbawa, kung ang pasyente ay nagtitibi, maaaring magreseta ang doktor ng laxative o gamot pampadumi. Kung ang pasyente naman ay nagsusuka, maaaring magreseta ang doktor ng mga anti-nausea medication. C. Operasyon. Pwede man magahimo sang nagakalainlain nga sahi sang operasyon depende sa kalalaon sang sakit.
Ni: Gessa Evonne E. Villaruel
Sa tyempo subong madamo na nga mga siyentipiko nga pamaagi kag medisina ang naangdan kontra sa mga balatian. Apang ang herbal nga medisina ang isa sa pinakauna kag ginagamit bilang alternatibo nga pamaagi sa pagbulong sa mga sinari-sari nga masakit sa kalawasan. Madamo nga tawo ang gapati sa maayo nga epekto sang herbal kumpara sa moderno nga pamaagi bangud sa natural na, makatipid pa. Isa na diri ang isa ka Sitio sa isla sang Guimaras nga nagpamatuod nga may benepisyo gihapon nga makit-an sa aton palibot nga pwede magamit bilang alternatibo nga bulong. Ang Sitio Sirum sang Barangay San Nicolas, Buenavista, Guimaras isa ka matawhay nga lugar kung sa diin ang mga kaatihan ang gapangabuhi sang simple. Apang kaangay sang iban man nga lugar, indi gid malikawan matapikan sang nasari-sari nga masakit bangud sa kakulangan sang pagtudlo kaangot sa mga bulong nga pwede natun magamit. Ang mga masunod amu ang nasari-sari nga mga alternatibo nga herbal para sa sakit sa ulo kag tiyan: Para sa sakit sang tyan: 1. Luya – ang luya may ara “anti-inflammatory properties” nga makabulig sa madasig nga pagtunaw
sang pagkaon sa tiyan. Pwede kihadkihadon kag laga-on ang luya bag-o imnon. 2.Dahon sang Bayabas- dako ang bulig sang dahon sang bayabas kontra “diarrhea”. Suno sa siyentipiko nga pagtuon, makabulig ang tsaa halin sa dahon sang bayabas agud maghagan-hagan ang paghigko nga halinan sa pagsakit sang tiyan. Para sa sakit sang ulo: 1.Oregano - epektibo ang oregano sa pagbulong sa “migraine” kag iban nga sahi sang sakit sang ulo. Kinahanglan lang gid sang pito kadahon sang oregano kag pugaon. Ang iya katas pwede ipahid sa uboduburan ukon sa liog depende kung diin ayun ang tensyon sang sakit. Kaupod sa paghalong ta sang aton ikaayong lawas, naga kabagay man nga halongan kag gaan importansya ang aton palibot bangud makahatag ini sang ikaayo nga benipisyo para sa aton lawas kag sa matag- adlaw nga pangabuhian. Suno sa iban, “Prevention is better than Cure” muna gakaangay gid nga gaan ta sang pokus ang aton nga lawas para makalikaw gid kita tanan sa mga balatian nga halit sa subong nga panahon. Sa herbal man nga butang ukon syentipiko nga pamaagi, magahalong gid kita dapat permi.
Sitio Serum
Population Data 2022
24%
214
Families
Pamaagi: 1.Ibutang ang gata sang niyog sa kalaha nga may insakto lang nga kalayo. 2.Kun magbukal na ang gata, idugang ang pula nga kalamay kag latik sang mais. 3.Lugayon lang asta maglapuyot. 4.Kun ang ginluto gahurma na sang mahumok nga bilog sa Halin sa bunga sang niyog: lamig nga tubig, luto na na dayon. 1.Gata 5.Paramigon, ibutang sa 2.Kalamay malimpyo nga botelya kag selyuhan 3.Kopra ukon siradhan sang hugot. Aku-on man natun sa indi, 6.Pwede na dayon ini ang pinaka importante sa kabuhi mabaligya. sang tawo amo ang may mayad nga pangabuhian. Pangabuhian Iban pa nga produkto ang nga makabulig sa pang adlawmahimo halin sa puno kag bunga adlaw nga tanan. Madamo sa atun sang niyog. palibot ang pwede makuhaan ukon makadugang sa atun kinitaan. Halin sa puno: Kinahanglan lang gid nga mangin 2. Silhig nga bukog- halin sa mapisan kag madiskarte sa paklang kang niyog pagpangita kag pag-ubra.
Total Population
Brgy. San Nicolas, Buenavista, Guimaras is
4.5 km
away from the main road.
12%
Kindergarten Students
Ang Wall News nga ni isa ka espesyal nga edisyon sang The Seagull, ang opisyal nga balasahon sang John B. Lacson Foundatiion Maritime University-Molo, Inc. Katuyuan sini nga mapa lapnag ang mga impormasyon sa mga lugar nga masami indi malab-ot sang balita.
3. Bayong- gamit sa dahon kang niyog 4. Bunot- gamit sa panglimpyo kang balay. Halin ni sa dahon kang niyog. 5. Lambanog- Makahulubog nga ilimnun 6.Bahay kubo- himo sa coco lumber kag palapa kag pwede gamiton sa harigi kag atop kang balay.
Source: www.cdc.gov