n'GO nr 6 november 2012 by Echos Communication

ON T W I K K EL I NG S SA ME N W ER K I NG E N ME NSEL I J K E R EL AT I E S

Wie plukt de rijpe appel van de

diversiteit? Blog-notes... Portret Instrument Ibrahim Traoré : Ontmoeting Solution Focus : Cultuur als met inzetten op de sleutel Jozef De Witte toekomst

Nr6

november 2012

N6 r

n’GO november 2012

radar P.3 portret P.8 Jozef De Witte blog-notes P.31 Ibrahim Traoré

| vooraf

Koel bloed

hoe pak je het aan… dominantie P.20

agenda P.34

instrument P.25

Solution Focus : Wat werkt? Doe er meer van!

Gebonden aan het vaderlandodssier P.14

Miguel De Clerck

Directeur Echos Communication

In onze vorige nummers landden de noorderlingen bij de zuiderlingen met de bedoeling samen aan ontwikkeling te doen. Deze keer vragen de migranten die bij de noorderlingen gestrand zijn zich af waarom ze niet vaker aangesproken worden om een rol van facilitator en tolk te spelen tussen hun eigen cultuur en hun adoptiecultuur. Zijn zij niet bijzonder goed geplaatst om bruggenbouwers te zijn? Misschien moeten we eerst maar eens ophouden migratie als een obstakel voor ontwikkeling te zien, maar eerder als een deel van de oplossing. Want wat winnen we door ons uitsluitend te focussen op de problemen? Of die problemen nu reëel zijn dan wel overdreven, ingebeeld of verdrongen, er is geen enkele garantie dat een probleemanalyse een doeltreffende en aangepaste oplossing biedt. Waarom dus niet het geweer van schouder veranderen? Vertrekken vanuit de droom en vanuit wat werkt, bijvoorbeeld. Meer nog dan een techniek gaat het hier over een aanpak. Ontdek het zelf en test het!

Abonneer u gratis op het magazine. Klik hier! Vind Echos Communication op het Internet www.echoscommunication.org

een andere kijk

n’GO november 2012

Foto van de maand

Kigali, mei 1994. Hyperbeveiligd met kogelvrije vesten en tot op de tanden gewapend met... een fototoestel. De Westerse fotografen steken schel af tegen de schreeuwende kwetsbaarheid van een gewonde Hutu, die enkel onder een schamel jasje dekking kan zoeken voor het flitsgeweld. De luttele centimeters afstand verzekeren de fotografen van een beeld dat emoties oproept, maar elke context achterwege laat. Nadat de fotografen hun fotos genomen hadden, brachten ze het slachtoffer naar een kliniek voor medische verzorging. Maar eerst – duty calls – die voltreffer om de naakte ellende van een heel continent te onderlijnen. (foto: Teun Voeten)

Het kleinste kamertje wordt elektriciteitscentrale

n’GO november 2012

Ze zijn jong, intelligent, vrouw, Nigeriaans… en ze voegen hun streepje toe aan het wereldwijde energievraagstuk. Vier schoolmeisjes van 14 pakten op de Maker Faire Africa-beurs in Lagos uit met een generator op menselijke urine. Eén liter van deze dagelijks hernieuwbare brandstof is goed voor zes uren elektriciteit. Grofweg werkt het als volgt: uit de urine wordt waterstof

geïsoleerd, vervolgens gezuiverd, in waterstofgas omgezet en in een generator gestuwd. Helemaal op punt is de uitvinding nog niet, maar een ernstige inspanning om menselijk afval om te zetten in bruikbare energie, daar zit alvast geen reukje aan! makerfaireafrica.com

een andere kijk

n’GO november 2012

| Africities 2012

Het Afrika van de toekomst schiet wortel in eigen grond Van 4 tot 8 december is Dakar de aanlegplaats van de zesde top ‘Africities’. Deze grote driejaarlijkse ontmoeting brengt zowat 5000 actoren uit het lokale Afrikaanse ontwikkelingswerk bij elkaar: verkozenen, verantwoordelijken

uit de administratie, burgers, vakbonden, traditionele autoriteiten enzovoort. De top zet een boompje op over de ontwikkelingsuitdagingen en het bestuur van het continent en houdt hierbij een pleidooi voor een Afrika van de Vol-

keren dat het Afrika van de Staten inhaalt. Een absolute voorwaarde opdat Afrika zich kan aansluiten bij de rest van de wereld op een wijze die haar ligt. Deze benadering vanuit de basis geeft alle kansen aan de ontmoeting van

ideeën, de uitwisseling van ervaringen en het wederzijds leren. De deur staat open voor een zelfgekozen en zelfontworpen ontwikkeling! Meer info

een andere kijk

6 © WWW.AFRICAFORNORWAY.NO

n’GO november 2012

u 360° Voor gezien

Schenk de Noren een radiator! www.africafornorway.no

Ontwikkelingssamenwerking en de media delen een hardnekkige aandoening: ze blijven veelal vasthouden aan stereotiepe en negatieve berichtgeving over Afrika. Enkele Noorse hulporganisaties staken de hand in eigen boezem en bedachten de steengoede video «Africa for Norway». Daarin maken ze een parodie op de talrijke simplistische hulpacties die Afrika respectloos en eenzijdig in de kijker zetten. Met hun actie Radi-Aid roepen enkele hippe Afrikanen hun volksgenoten op om gul radiatoren te schenken aan het noodlijdende, koude Noorwegen. De boodschap: het Zuiden verdient respect, nuance, informatie en een global picture.

Ontwikkeling in woorden

De Balanta

n’GO november 2012

Elke maand maakt Odile Tendeng een taalkundige analyse van de interpretatie van het woord ‘ontwikkeling’ in een Afrikaanse taal.

e Balanta is een bevolkingsgroep die we vinden in Senegal, Guinee-Bissau en Gambia. Een deel van de groep spreekt Balanta-Ganja, het andere Balanta-Kentohe. Volgens de recente telling in 2012 zijn er ongeveer 490 000 Balanta. Ze leven voornamelijk van landbouw en veeteelt. Daarnaast zijn ze zeer bedreven in het verbouwen van de cashew, wat hen een grote economische stabiliteit bezorgt. De Balantagemeenschap heeft geen leiding of centraal gezag. De basiseenheid van hun samenleving is het dorp en er bestaat geen andere traditionele autoriteit dan de patriarch. Ondanks de onmiskenbare economische macht van de gemeen schap is het vergaren van individuele rijkdom verboden. Feesten en rituelen zorgen voor een verdeling van de goederen. Bij de Balanta kunnen opbrengsten onmogelijk in de handen van één of enkele mensen komen. De maatschappij van de Balanta is horizontaal met een gedecentraliseerd be

stuur, voornamelijk geleid door mannen. Als de vrouwen deelnemen aan rituelen, zetten ze zich achteraan: stilzwijgend maar zichtbaar. Of zoals ze in Afrika zeggen “wat de hoed ’s morgens luid verkondigt, werd ’s avonds al door de sjaal beweerd”. De levenswijze van de Balanta is collectief. Van de Balanta wordt gezegd dat ze samen zingen, dansen en werken. Ondanks de invloed van andere religies, hebben de Balanta hun religieuze tradities en dagelijkse rituelen behouden. De levensloop van kind tot volwassene is een aaneenschakeling van initiatierituelen. Van de geboorte tot 15 jaar wordt een mannelijk kind als een geslachtloos wezen gezien. Vanaf 18 jaar wordt een jongeman beschouwd als een man. Het ritueel “Kgness” wordt gehouden op zijn dertigste. Hij heeft dan de mogelijkheid om te trouwen en land te bezitten. Tussen 40 en 60 jaar verwerft de Balanta zijn laatste wijsheid door de rituelen “blufa Ndang” en “Bufalo”.

“Ontwikkeling”

De Balanta Voor de Balanta maakt ontwikkeling deel uit van hun sociale organisatie: het is een collectieve ontwikkeling. Alles hangt af van het collectieve werk, iedereen moet zijn steentje bijdragen voor het welzijn van iedereen. God heeft hun grond gegeven met de opdracht deze beter te maken. Hun leuze is dus: “Kissif mba min mada tumna mbotche mbonh”, wat betekent: Het werk (van iedereen) zal de aarde (het dorp) beter maken. Voor een Balanta houdt ontwikkeling in hoofdzaak gezonde grond en gezond vee in. De ontwikkeling komt vanuit de familiale gemeenschap, die zich verschuldigd voelt tegenover de geest van de aarde. Als een Balanta het rijstveld bewerkt, probeert hij deze band te bewaren. Behalve de grond en het vee, is ook de solidariteit die binnen de gemeenschap heerst een fundamentele waarde. Daarom zegt men: “arm is hij die geen ouders heeft”.

De Balanta: collectieve ontwikkeling

| op de letter

portret

n’GO november 2012

Jozef De Witte Directeur van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding

“Als je tien stappen zet, schuift de horizon op”

portret

n’GO november 2012

Zo vaak zie je ze niet: scherpe critici met een aangeboren zin voor optimisme. Jozef De Witte trekt beide habijten met gemak aan. “Door de confrontatie van ideeën gaan we vooruit”, vindt de waakhond van Belgiës migratie- en gelijkekansenbeleid. 1953

| bio

Geboren in Zwevegem

1972

Studies Psychologie (KULeuven)

1974

Studies Criminologie (KULeuven)

1981

Lesgever in tweedekansen volwassen onderwijs

1987

Studies MBA (Vlerick Business School)

1988

Fondsenwerving en Communicatie bij Amnesty International

1992

1998

Directeur Ver- Secretariskoop en Mar- generaal van keting Alma 11.11.11 Restaurants (KULeuven)

2004

Directeur van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding

portret

n’GO november 2012

f het engagement van enkele broers een militante familietraditie verraadt, vraag ik hem. En of zijn studies Psychologie en Criminologie een aangeboren interesse voor mens en onrecht verhullen. “Niets van dat alles”, bekent hij. “Ik werd niet verdraagzaam geboren. Toen er in de jaren 70 een homo op mijn kot zat, was dat niet evident. Ook ik heb mijn visie moeten ontwikkelen. Maar mijn comfortabele thuissituatie gaf mij een open blik op de wereld. Ik kon met een zekere aisance in het leven staan. Puur geluk, geen greintje verdienste. Ik heb veel kansen gekregen.”

Kaarsen tellen

En die kansen verliepen langs een niet alledaags parcours. De selfmade-meubelmaker-voor-een-jaar werd lesgever in het tweedekansonderwijs, fondsen- en communicatieverantwoordelijke bij Amnesty International, beheerder van de Alma restaurants en secretaris-generaal van 11.11.11. “Vreemd?” lacht hij. “Er is een constante: de combinatie van social profit en management. In de social profit kan ik mijn engagement kwijt, in het management mijn gedrevenheid om organisaties

| getuigenissen

Nikie Lapaire, ex-collega in het tweedekansonderwijs

« Jozef is een man met vele levens en meer uren in een dag dan u en ik. Hij is zowel manueel getalenteerd als een gedreven projecttrekker. Ik heb bijzonder graag met hem samengewerkt. Met onkunde heeft hij het soms wat moeilijk omdat hij de lat erg hoog legt. Hij is een West-Vlaamse doordrijver, die toch erg genuanceerd is en niet blind voor de argumenten van de tegenpartij. Zijn oplossingsgerichtheid is een ware troef in zijn huidige functie. »

“Migratie is voor ons een probleem, voor het Zuiden een oplossing.”

portret

Onderbuik

Toch weet Jozef De Witte als geen ander dat het maatschappelijke klimaat niet meezit voor zijn gelijke-kansenpleidooi. “Door de globalisering en de economische crisis voelen mensen zich bedreigd. Onze bedrijven trekken naar het buitenland en vreemden komen hier hun geluk zoeken. Als zekerheden wegvallen, is zich terugtrekken op eigen, veilig terrein een natuurlijke reflex. Het Centrum moet natuurlijk rekening houden met dit klimaat, maar het is geen opiniepeilingsinstituut. Wij zijn een onaf-

hankelijke waakhond die moet toezien op het gelijkekansenbeleid van de overheid. Wij verdedigen grondrechten, niet de onderbuik van de maatschappij. Wel moeten we er met een sterk beleid voor zorgen dat de armen hier niet worden opgeofferd op het altaar van een utopie.”

We gaan vooruit

Ondanks de talrijke inbreuken, ondanks het besef dat de weg nog ver is, is De Witte positief over de evolutie van de gelijke kansen. “‘Het gaat steeds slechter’, zeggen mensen. Maar dat is niet waar. Vóór 1981 bestond er in België geen antiracismewet en pas in 2003 werden de rechten van gehandicapten vastgelegd! Ik heb nog cafés gekend met een bordje ‘verboden voor Noord-Afrikanen’. We komen van ver en ik ben fier op de afgelegde weg. Vandaag is de grote baas van de politie een vrouw. En wie had twintig jaar geleden durven dromen van het homohuwelijk?”

Scheve wereld

Toch blijft migratie een pijnpunt, erkent De Witte. “We hebben een scheve migratie omdat we in een scheve wereld leven. Wie de economische en politieke migratie wil stoppen, zal eerst het onrecht aan de basis

“Als zekerheden wegvallen, is zich terugtrekken op eigen, veilig terrein een natuurlijke reflex.”

stevig op de rails te zetten, zodat ze hun maatschappelijke rol kunnen vervullen. Sociale organisaties en overheidsdiensten zijn aan de maatschappij een goed management met focus, strategie en financiële strengheid verschuldigd. Een medewerkster bij Amnesty telde bij elke uitgave na hoeveel kaarsen een vrijwilliger voor dat bedrag moest verkopen. Een kwestie van bewustwording. Toen ik bij 11.11.11 aan de slag ging, zat de organisatie in een diepe financiële en organisatorische crisis. Ook in het Centrum heb ik harde beslissingen moeten nemen. Ik ben er een stuk rustiger door geworden en heb vandaag een groter vertrouwen dat alles goed komt.”

n’GO november 2012

portret

n’GO november 2012

moeten aanpakken. Wij vinden Libische immigranten een probleem, maar wie heeft jarenlang de Libische dictator gesteund? Wij dumpen kippen op de Senegalese markt, maar o wee als Senegalese boeren daardoor naar hier komen om de armoede te ontvluchten. De uitvoersubsidies voor onze eigen bietensuiker en de invoertaksen op rietsuiker, nog zo’n schandaal! Het Noorden houdt de armoede in het Zuiden in stand. Migratie is voor ons een probleem, voor het Zuiden een oplossing. Het echte probleem voor hen is armoede. Wij willen die twee nog steeds gescheiden houden. ‘Wij zullen werken aan een migratiebeleid, als jullie de armoede aanpakken’, is de redenering. Maar het Noorden moet meer verantwoordelijkheid opnemen. Ook Duitsland heeft na de hereniging massaal geld in Oost-Duitsland gepompt omdat een scheve economie een niet te stuiten migratiegolf op gang zou brengen. Hoe meer ontwikkeling, hoe minder migratie. Dat wijzen studies uit.”

Een ambitieuze utopie

“Met xenofobie ontzeg je jezelf zoveel kansen. Een maatschappij is niet gebaat bij angst.”

“België heeft jarenlang nagelaten een integraal migratiebeleid te ontwikkelen. Ik ben blij dat de NVA het migratievraagstuk op de agenda zet. Nu kunnen we eindelijk het ideeëndebat voeren. Ik pleit voor confrontatie! De principes van de eerste Comissaris voor Migrantenbeleid, Paula D’Hondt (1989), hebben nog niets aan geldigheid ingeboet. Zij stelde dat de wet voor iedereen geldt, dat participatie een voorwaarde voor integratie is (niet omgekeerd!) en dat culturele verschillen respect verdienen. Mijn droom is dat iedereen gaat en staat

portret waar hij wil. Een utopie? Nul verkeersdoden is dat toch ook? Dat belet ons niet om ambitieus te zijn. Een utopie is als de horizon; als je tien stappen zet, schuift ze op. Xenofobie is begrijpelijk, maar je ontzegt jezelf daardoor zoveel kansen. Daarom was de veroordeling van het Vlaams Blok zo belangrijk. Een maatschappij is niet gebaat bij angst. Ik verkies in vertrouwen te leven, zelfs als ik daarin soms bedrogen word.”

Noord-Zuid

De Wittes pleidooi voor een duurzaam migratiebeleid vraagt ook een nieuwe vorm van ontwikkelingssamenwerking. “Ontwikkelingssamenwerking moet volop inzetten op het globale verhaal en niet blijven hangen in projecten. De sector moet werken aan de oorzaken van problemen en maatschappelijke structuren veranderen die ontwikkeling mogelijk maken. Strijden voor recht op onderwijs en niet enkel scholen bouwen, bijvoorbeeld. 11.11.11 zet de laatste jaren meer in op beleidswerk in het Noorden. Ook andere organisaties gaan dezelfde richting uit. Vredeseilanden werkt aan duurzame landbouw in Noord én Zuid, Oxfam doet ons met een chocopot-ruilactie nadenken over onze aankopen en Greenpeace voert een politieke agenda over het milieu. We moeten nadenken over een gemeenschappelijke agenda. Daarom ook heb ik bij 11.11.11 de naam ‘ontwikkelingssamenwerking’ vervangen door ‘Noord-Zuidbeweging’. De ontwikkelingssector moet zichzelf

n’GO november 2012

steeds heruitvinden; innovatie is niet voorbehouden aan ICT. Onze actiemodellen moeten aangepast worden aan een wereld in evolutie. De Tobintaks is een mooi verhaal. Deze 0.01% taks raakt immers niet aan onze reële economie of productiviteit, enkel aan de virtuele economie. Die minipercentjes kunnen bij speculatie een aardverschuiving veroorzaken. Ook voor het Centrum heb ik de ambitie om te blijven herbronnen. Hetzelfde als gisteren is niet goed genoeg!” SYLVIE WALRAEVENS

| lectuur Enerzijds/Anderzijds. Over omgaan met discriminatie, diversiteit en migratie

Jozef De Witte, Ed. Lannoo Campus (2012).

| getuigenissen

Mieke Molemans, directeur Mater Dei Instituut Overpelt. Toen malig voorzitster van 11.11.11

« Jozef kan grote maatschappelijke problemen treffend vertalen naar gelijkaardige, herkenbare situaties in de familie of op het werk. Dit maakt problemen in zekere zin oplosbaar en vermindert de machteloosheid. In zijn meest recente boek komt deze kwaliteit sterk tot uiting. Aan onze samenwerking bij 11.11.11 behoud ik zeer goede herinneringen. Jozef kan op een heel coherente en transparante wijze organisaties leiden. Hij legt met iedereen, waar ook ter wereld, gemakkelijk contact. »

Said El Khadraoui, Europees parlementslid. Voormalig Ondervoorzitter van het Centrum

« Jozef stond bij zijn aanwerving voor de zware taak om een instituut met logge structuren de nodige slagkracht te geven. Daar slaagt hij erg goed in. Onder zijn impuls heeft het Centrum aan autoriteit gewonnen. Hij is koppig, maar voert zijn delicate functie met de nodige fijngevoeligheid uit. Met een instrument als het Centrum wil hij mensen geenszins kruisigen, maar eerder op problemen anticiperen. Daarom zet hij sterk in op samenwerkingsverbanden. »

Gebonden aan het vaderland dossier

Vandaag leven meer dan 200 miljoen mensen buiten hun geboorteland. Ze nemen hun geschiedenis, hun hoop maar ook hun netwerk en culturele kennis mee. De diaspora is een onuitputtelijke bron van rijkdom en allerhande initiatieven… n’GO november 2012

dossier

15 © THIERRY FAFCHAMPS

n’GO november 2012

Diaspora Deze term uit de plantkunde betekent verstrooiing van granen. Vandaag wordt diaspora gebruikt om een gemeenschap van migranten (en hun nageslacht) te benoemen die de banden met het land van herkomst actief onderhoudt.

aal drie! Het bedrag dat migranten overschrijven naar hun familie in hun geboorteland is drie keer zo groot als alle internationale hulp samen. Dit is geen toeval. De diaspora onderhoudt een speciale band met de inwoners van het land waaruit ze ooit vertrok. Welke rol kunnen deze mensen spelen in ontwikkelingsprojecten en –politiek? En wat houdt diaspora precies in? Abdou Rahime Diallo, projectmanager van het African Diaspora Policy Centre, legt uit: “Diaspora is een complex onderwerp. In tegenstelling tot wat je verwacht, zijn niet alle staatsburgers van een land met elkaar verbonden. In Parijs bijvoorbeeld is het een hele uitdaging om mensen te mo-

Een kijk op de diaspora “Mijn verhaal is dat van een jongeman die in dit koude en kille landje belandde, waar hij de taal machtig moest worden, moest leren praten over het weer en leren omgaan met een erg individualistische cultuur. Wat het voor mij draaglijk maakte, was mijn overtuiging dat ik het hier zou maken. Het was geen blind optimisme. Net als iedereen wist ik dat het moeilijk zou zijn. Maar ik wist waar ik vandaan kwam: uit een oorlogsgebied, Liberia, uit de klauwen van de armoede, uit een plaats waar ik niet kon zijn wie ik wilde worden. Het bijzondere aan het diasporaleven is hoe de verschillen tussen twee groeperingen in het land van herkomst soms wegvallen, hoe je kijk op dingen ruimer wordt. Niet voor niets zoeken we elkaar op, om ons te herinne-

ren wie we zijn. Maar het verleden blijft ons achtervolgen. We bedenken manieren om met dat verleden om te gaan: door projecten in ons land van herkomst te ondersteunen, scholen te bouwen, conferenties te organiseren over vraagstukken als ontwikkeling en vrede. Hierdoor kunnen we onze visie op de toekomst van ons land delen. We proberen zowel het gruwelijke verleden als de zonnige toekomst een plaats te geven in ons leven. Dit is tegelijk onze zegen en vloek. Het maakt ons bijzonder.” Deze tekst werd geschreven door Vamba Sherif als inleiding voor Drivers of Change. Personal and inspiring testimonials from the African Diaspora.

dossier

n’GO november 2012

“Ze vergemakkelijken de samenwerking.” biliseren. In Brussel zijn er actieve gemeenschappen, maar ze vertegenwoordigen slechts een klein percentage van de migranten. Om een heel aantal redenen zijn veel migranten geen lid van groeperingen of verenigingen die willen meewerken aan de ontwikkeling van hun land van herkomst.”

Daniel Koffi Eklou

We staan klaar! Daniel Koffi Eklou

, afkomstig uit Togo, kwam in 1999 aan in België. Hij is vrijwilliger bij Convivial, een vzw die asielzoekers helpt bij hun aankomst. “Zestig procent van het personeel is ooit zelf vluchteling geweest. Ze begrijpen de situatie van de mensen die naar hier komen dan ook beter dan wie ook. Het wederzijds vertrouwen is snel gewonnen. In ontwikkelingssamenwerking kan de diaspora dezelfde rol van bemiddelaar spelen. De Europees-Afrikaanse geschiedenis indachtig is er veel twijfel over het nut van ontwikkelingshulp.

Zelfs organisaties die enkel goede bedoelingen hebben, moeten knokken om aanvaard te worden. Hun oprechtheid wordt vaak in vraag gesteld. Wij kunnen de mentaliteit helpen veranderen en weer positieve energie blazen in de relatie tussen Afrikanen en Europeanen. Er zit zo veel talent in de diaspora dat benut kan worden. Helaas hebben deze talenten vaak te kampen met andere, prioritaire problemen. Hooggekwalificeerde mensen met veel ervaring worden hier niet op dezelfde manier erkend als in eigen land.

Global issues

Toch zou de diaspora een reële meerwaarde kunnen betekenen. “Ik beschouw ze als bruggenbouwers. Ze kennen de cultuur, de geschiedenis, de sociale normen en de stakeholders van hun vaderland. Ze weten ook hoe hun gastland werkt en begrijpen de manier van doen en denken. Ze zijn de facilitatoren van de samenwerking. Helaas zijn er nog heel veel organisaties die uitsluitend ’blank’ zijn. Waarom de interculturele capaciteiten van de diaspora onbenut laten? Bij het aanpakken van wereldproblemen is het belangrijk om een multiculturele ploeg te hebben. In enkele organisaties is dit al het geval, maar het is nog maar een bescheiden begin.” Solome Lemma, medestichter van de vereniging Africans in the Diaspora (AiD), deelt deze mening. “Drie jaar geleden was

dossier

n’GO november 2012

“Het is een bron van financiële, intellectuele en menselijke rijkdom.”

ik op een conferentie voor organisatoren van projecten in Afrika. Ik was een van de enige Afrikanen die actief was in ontwikkelingswerk en liefdadigheid. In een discussie met een collega, Zanele Sibanda, kwamen we tot eenzelfde vaststelling: het is mogelijk om de zaken anders aan te pakken.”

Een andere visie

De politieke dimensie De Rwandese Florida Mukeshimana-Ngulinzira is sinds 1994 in België. Ze werkt voor de vzw Ateliers du Soleil en deelt de leiding van de vereniging Ubutwali-Courage, die in Rwanda lokale projecten voor vrouwen, weduwen en wezen ondersteunt. “Als je politiek vluchteling bent (voor mijn werk heb ik er van diverse horizonten ontmoet), is het moeilijk te zeggen of je wel of niet tot de diaspora behoort. Natuurlijk gaat de band niet verloren en denk je nog vaak aan je eigen

land. Je wil iets doen zodat de zaken daar veranderen. Maar word je nog aanvaard in je land van herkomst? Het is niet eenvoudig als je je wil inzetten voor je land, maar er niet meer binnen mag. In de discussie over welke rol de diaspora kan spelen in ontwikkelingswerk, vraag ik me eerst en vooral af welke definitie men geeft aan ontwikkeling. Indien oppervlakkige projecten dienen als dekmantel voor de politieke agenda, geloof ik niet dat de diaspora zich hiervoor wil

Solome Lemma

engageren. Gaat het over ngo’s en verenigingen die vanuit de basis vertrekken, op het terrein gaan werken, met de lokale bevolking gaan praten en een relatie tot stand kunnen brengen, dan kan de diaspora meehelpen om een menselijk gezicht te geven aan ontwikkelingswerk. Ik denk dat de impact van projecten groter zou zijn als ontwikkelingsorganisaties meer zouden samenwerken met de diaspora. Maar is dit haalbaar?”

“Het beeld van Afrika en de discussies die gevoerd worden, zijn meestal geconcentreerd rond politieke en sociaal-economische problemen. En de hulp die wordt geboden is enkel hierop gericht. Wij weten echter dat onze complexe en rijke geschiedenis meer vertelt dan dit. Afrikanen werken onophoudelijk aan verandering door te creëren, te vernieuwen en te bouwen aan een betere toekomst. Maar het potentieel kan niet ten volle benut worden omdat er gebrek is aan financiële of technische ondersteuning. En hier kunnen wijhulp bieden. Elk jaar stuurt de Afrikaanse diaspora 40 miljard dollar naar het continent. Het is een ongelooflijke bron van financiële, intellectuele en menselijke rijkdom. We kunnen Afrikanen hun ontwikkeling zelf in handen laten nemen, terwijl we onszelf opstellen als een essentiële partner in de ontwikkelingssamenwerking.”

Een nieuw paradigma?

De diaspora werd lang vergeten in ontwikkelingsprojecten. Voor Ulf Johansson Dahre, doctor in sociale antropologie aan de Universiteit van Lund in Zweden, is de verklaring niet ver te zoeken.

dossier

n’GO november 2012

“Waarom de interculturele capaciteiten van de diaspora onbenut laten?” Ulf Johansson Dahre

“Aan de ene kant blijven veel Europeanen migranten als een probleem zien, in plaats van zich vragen te stellen bij de positieve en negatieve impact van migratie op het land van herkomst en op het gastland. In deze tijden van globalisering is het belangrijk het fenomeen migratie te begrijpen en het niet enkel op te voeren als onderwerp in politieke debatten. Aan de andere kant heeft ontwikkelingswerk de laatste jaren heel wat te verduren gekregen. De politiek van macro-ontwikkeling heeft weinig van haar beloftes ingelost, en zelfs de werking van Westerse ngo’s wordt opnieuw in vraag gesteld. Er zijn veel donoren die zich afvragen hoeveel van hun investering effectief wordt gebruikt ter plaatse. Of hoe efficiënt de acties zijn die ondernomen worden.” De diaspora is op een heel andere manier geëngageerd. “Ze hebben contacten ter plaatse en kunnen direct zien waar er hulp nodig is. Ofwel sturen ze geld naar de familie, ofwel zetten ze een kleine organisatie op om lokale initiatieven rond een bepaald thema te steunen. Het is een individuelere benadering die vooral de lokale ontwikkeling vooruit helpt. Er zijn

ook veel groeperingen die investeren in sensibiliseringscampagnes. Ze contacteren de media, openen fora, organiseren bijeenkomsten… Zo is de Somalische diaspora bijvoorbeeld erg actief in het vredesproces en de eenmaking van het land. Ze lobbyt in het land zelf, in de omliggende landen, in de Verenigde Staten, in Europa… Ze zorgt mee voor de hoop die Somalië doet leven.”

Een scherpe analyse In de jaren 70 kwam Emmanuel Twagilimana vanuit Rwanda naar België. Hij is voorzitter van DRB-Rugari, de vereniging van de Rwandese Diaspora in België. “De vereniging werd opgericht op vraag van de machthebbers in Rwanda. Wij zijn de grootste geldschieter van het land en dat blijft niet onopgemerkt. Op het ministerie van Buitenlandse Zaken werd onlangs een nieuw bestuursorgaan opgericht voor de diaspora. We proberen op een intelligente manier samen te werken met de plaatselijke machthebbers, maar in de huidige situatie is dat niet altijd vanzelfsprekend. We

hebben een kritische blik, wat ons niet altijd in dank wordt afgenomen. In België krijgen we niet veel aandacht. Sinds de oprichting van de organisatie heeft enkel IOM, de Internationale Organisatie voor Migratie, me al gecontacteerd. Ik denk nochtans dat we een meerwaarde zouden kunnen betekenen voor de analyse ter plaatse en dat we onze visie zouden kunnen delen met de ngo’s als ze een dossier over Rwanda opstellen. Het potentieel van de diaspora is enorm. Bovendien delen ze dezelfde belangen. De motivatie moet niet worden aangeleerd, ze zit diep vanbinnen.”

dossier

19 © FONCABA

n’GO november 2012

Er zijn troeven, maar…

van de diaspora die op een bescheiden manier komen werken in hun land van herkomst, zonder zichzelf te belangrijk te vinden. Wie zich opstelt als ontwikkelingswerker en zonder raad te vragen zijn kennis oplegt, is niet graag gezien bij de plaatselijke bevolking. Als je met een luisterend oor en met een open houding bereid bent om te leren van de ander, dan is ontwikkelingswerk mogelijk, of je nu wel of niet tot de diaspora behoort.” RENAUD DEWORST

Marie-Bernadette Zubatse (midden) tijdens een terreinbezoek aan twee partners in Zuid-Kivu.

In België staat Marie-Bernadette Zubatse aan het hoofd van de ngo FONCABA (Formations de cadres africains). Ze is afkomstig uit Burundi en is al zeven jaar directrice. “Toen ik aan het hoofd van de organisatie kwam, zei een collega me dat het de eerste keer was dat een Afrikaanse vrouw een dergelijke functie bekleedde binnen een ngo in België. Ik was erg verbaasd omdat ik mensen op basis van hun menselijke kwaliteiten bekijk en niet hun huidskleur. Mijn Afrikaanse afkomst biedt mij bepaalde voordelen op het terrein. Ik kan situaties snel inschatten zonder dat ik uitleg nodig heb. Heel wat partners zijn hier blij om, aangezien ze niet graag voortdurend met vragen bestookt worden. Zo kan er snel een vertrouwensklimaat gecreëerd worden en wordt er tijd gewonnen. Het maakt ideeën uitwisselen gewoon veel gemakkelijker.” Culturele eigenheid en kennis van de context aan twee kanten van de aardbol zijn onmiskenbare troeven van de diaspora. Elke organisatie die vooruitgang wil boeken heeft baat bij een multicultureel team. Uiteindelijk is de attitude het bepalende element, voegt Marie-Bernadette Zubaste eraan toe. “Ik heb gemerkt dat de lokale bevolking veel respect heeft voor leden

Bestaat dominantie ook in onze samenleving? Jazeker, maar het onderwerp komt nauwelijks aan bod. Misschien omdat we dan naast het bestaan van dominantie ook onderwerping als keerzijde van de medaille moeten erkennen. Gênant, maar waar.

Koel bloed hoe pak je het aan… dominantie

n’GO november 2012

hoe pak je het aan… dominantie

ominantie maakt wel degelijk deel uit van onze samenleving. Heel nuttig om de hiërarchie in een groep te behouden en de rol van sociale stabilisator te vervullen. Dominantie is een eigenschap die bepaalde personen macht doet uitoefenen over anderen. Sommigen hebben een natuurlijk leiderschap en charisma, zijn intelligent en verenigen de anderen rond zich, zonder zich daarom domi-

De algemene regels: Hoe pak je een relatie met een dominante persoon aan? 1. Neutraal blijven en de regels in herinnering brengen

Als een van de pioniers toonde wetenschapper Karl Pribram in 1968 al aan dat dominante primaten zich onderdanig en rustig begonnen te gedragen nadat amygdala-kernen uit de hersenen waren weggehaald. Later kwam men tot dezelfde resultaten bij testen op mensen. Er is dus duidelijk een deel van onze hersenen dat de dominantie controleert.

n’GO november 2012

Het eerste principe is kalm blijven, wat niet altijd even gemakkelijk is. Vermijd woede. Het zal zich tegen je keren en jouw woede benadrukken. Kalmte geeft een dominant persoon minder kans om zijn spel te spelen. Wees feitelijk en technisch over de regels waar je niet verantwoordelijk voor bent en die niet overtreden mogen worden. Verwijs naar de regel, het is een stevige houvast, zeker als hij geschreven is, of het nu een interne gedragsregel is of een externe. Wees altijd beleefd en eerbiedig als de persoon boven u in de hiërarchie staat. “Ik begrijp uw standpunt, maar de regel is de volgende.” Herhaal deze techniek zo vaak als nodig. “Als ik het goed begrijp, vraagt u me om de regels te overtreden?”.

2. Feitelijk zijn en zo weinig mogelijk zeggen Het gevaar bestaat om het emotionele pad op te gaan, de plaats bij uitstek waar hij een meester is in manipulatie. Vermijd grijze zones – daar houdt hij van, want dat is zijn speelterrein – en kom terug op de feiten, het liefst nog op cijfers. Verder dan de feiten en cijfers hoef je niet uit te wijden. Houd je betoog kort.

3. Schriftelijke bewijzen verkrijgen en de informatie laten circuleren Hij houdt van grijze zones omdat die hem de kans bieden om te ontsnappen. Het komt er dus op neer systematisch schriftelijke bewijzen te verzamelen. Als hij je iets ongewoons vraagt op de gang en je probeert te chanteren, vraag dan via e-mail om een bevestiging. Schrijf beleefd en respectvol: “Als ik u goed begrijp, vraagt u me om dit of dat te doen...”. Als hij niet antwoordt, wat goed mogelijk is, dring dan aan: “Kan u me bevestigen dat ik dit of dat moet doen, want ik ben niet zeker of ik verstaan heb wat u me vraagt”. Volhouden tot je de bevestiging hebt is de boodschap. Of beter nog, deel de informatie met betrokken personen: “Ik zet die persoon in Cc, want het is ook zijn/haar werkveld…”. Als er na verschillende pogingen nog geen schriftelijk bewijs is, stap dan naar een volgend niveau: zet zijn overste in Cc en zorg dat hij een overzicht heeft op de hele conversatie die heeft plaatsgevonden.

hoe pak je het aan… dominantie

| uitgeklaard Wat zegt Van Dale hierover

Manipulatie

• het toepassen van kunstgrepen, meestal om iemand te bedriegen

Vernederen

• krenking, abjectie, verlaging

n’GO november 2012

“Dominantie is een feitelijke staat die vaak onbewust bij iemand aanwezig is.” nant te gedragen. Maar wat typeert dan wel een dominant persoon? Niet eenvoudig! Het gaat over een reeks gedragingen die soms moeilijk te merken zijn. In de regel gaat een dominant persoon overwicht nemen op de ander om hem uiteindelijk in zijn dienst te stellen. De nuance ligt in de bedoeling. Een klein voorbeeld ter illustratie: iemand die je in een debat wil overtreffen is niet per se dominant. Misschien wil hij gewoon even uitblinken in het gezelschap, omdat hij kwetsbaar is en sociale bevestiging nodig heeft. Of hij kan niet tegen zijn verlies. Of het ligt in zijn natuur te vechten tot de ander opgeeft. Dominantie daarentegen kan zich bijvoorbeeld uiten in een persoonlijke aanval, zonder dat er nog rekening wordt gehouden met feitelijke argumenten: “Het is logisch dat je met jouw diploma geen zinvolle raad kan geven over dit onderwerp”. Het doel is hier om je van je stuk te brengen.

leiding of vleierij spreken. Niet zomaar elke vorm van vleierij, maar het soort waarmee men een machtspositie verwerft. In dit stadium is de dominante persoon zich nauwelijks bewust van zijn dominantie. Deze dominantie is ook niet problematisch als de persoon in kwestie leeft volgens waarden als: “je mag geen zwakkeren aanvallen”, “je moet iemands waarden en mening respecteren”. Dit zijn waarden waardoor dominantie in toom wordt gehouden. In de tweede fase gaat de manipulatie van gevoelens al een stuk verder. De dominante persoon zal zijn slachtoffer herhaaldelijk belachelijk maken, bespotten, een schuldgevoel geven, of hij zal zelf in een slachtofferrol kruipen: «je geeft me niet genoeg aandacht…». Bij dergelijk gedrag speelt opnieuw de bedoeling een grote rol. Het is mogelijk dat er wel degelijk te weinig aandacht wordt gegeven en dat de woede oprecht is. Het gaat hier over een spel om overwicht te krijgen op de ander.

Draaglijk tot op een bepaald niveau

O wee als je het slachtoffer bent

Zoals in de dierenwereld bestaat dominantie in gradaties. Zonder te veel in detail te treden kunnen we in de eerste fase van ver-

In de derde fase, die gelukkig maar zelden voorkomt, wordt dominantie moeilijk houdbaar voor het slachtoffer,

hoe pak je het aan… dominantie | meer lezen Boeken Personnalités et Psychophysiopathologie

J. & F. Fradin. Éditions Publibook Université (2003-2006).

Artikels

(92, 307–324), Ames, D. R., & Flynn, F. J. (2007).

The interpersonal circle: A structural model for the integration of personality research. (pp.1–47),

Wiggins, J. S., & Broughton, R. (1985).

Perspectives in personality. Vol. 1. In Hogan, R., & Jones, W. H. Eds. Greenwich, CT: JAI Press.

What breaks a leader: The curvilinear relation between assertiveness and leadership. Journal of Personality and Social Psychology.

n’GO november 2012

dat vaak getraumatiseerd uit de strijd komt. Het is een complexe typering. Zo kan de persoon over het algemeen extreem aanhankelijk, geestig en charmant zijn, terwijl hij ondertussen bewust zijn verleidingstechniek toepast. Maar de keerzijde laat niet lang op zich wachten. Hij maakt iemand openlijk belachelijk, vernedert hem door een agressieve uitspraak en als het slachtoffer zich verzet, wordt hem verweten dat hij geen humor heeft of agressief is. Maar de agressiviteit komt wel degelijk van de dominante persoon zelf. Om zichzelf beter te voelen moet iemand anders vernederd worden. Liefst geen al te sterke persoon, zodat hij zich niet belachelijk maakt, maar ook geen al te zwakke, anders zou het publiek medelijden kunnen krijgen met het slachtoffer. Het uiteindelijke doel is zichzelf beter voor te doen ten koste van de ander. Dit heeft een dubbel effect: het publiek doen lachen door geestig te zijn en hen tegelijk ontraden om zich te verzetten, of er wacht hen hetzelfde lot. Als je deze persoon onder vier ogen verwijten maakt, zal de terugslag snel genoeg komen, mogelijk in het

bijzijn van anderen. Privé gebruikt hij discretere manieren, die zeker niet minder efficiënt zijn.

Privé uit evenwicht gebracht

Het begint meestal met verleiding, maar gaat al snel over in het opwekken van schuldgevoelens, in spot, kwetsende opmerkingen, intimidatie, bedreigingen en bij sommigen zelfs in regelrecht geweld. Zulke personen worden met opzet lichtgeraakt en zoeken ruzie, of maken dingen stuk. Ze creëren een klimaat van terreur waardoor alle moed om hen tegen te spreken verdwijnt. Als je hun spelletje meespeelt, kunnen ze zeer charmant uit de hoek komen, maar onverwachts zullen ze een duidelijk signaal geven dat een sanctie niet veraf is. Als dit gedrag collectief of door iemand in een hogere positie wordt afgekeurd, zal hij geslepener te werk gaan zodat niemand behalve het slachtoffer het merkt. Op een zeer discrete manier zonder sporen na te laten. Zoals een kwelgeest. Het slachtoffer heeft alle moeite om het gedrag aan anderen uit

“Om te reageren op een dominant persoon moet je je neutraal, feitelijk en beleefd gedragen en verwijzen naar schriftelijke bronnen.”

hoe pak je het aan… dominantie

n’GO november 2012

te leggen, want deze kwelling speelt zich privé af. Voor de buitenwereld is er vaak geen vuiltje aan de lucht. Als er anderen bij zijn, liegt hij vlakaf, laat hij zich niet tegenspreken en zal hij anderen beschuldigen in plaats van de schuld op zich te nemen. Hij hangt de grote zedenpreker of het arme slachtoffer uit. Tot slot geven we een overzicht van de kenmerken van dominantie. Zien alle dominante personen eruit zoals onze robotfoto? Natuurlijk niet. Er zijn verschillende zones in de hersenen die dominant gedrag kunnen inperken of versterken. In de limbische zones bevindt zich het centrum van ons waardengevoel en in de prefrontale cortex de zin voor nuance, het aanpassingsvermogen, het aanvaarden van de werkelijkheid – en dus van kritiek – en het relativeringsvermogen… PIERRE BIÉLANDE

“Publieke vernedering van een zwakkere zorgt dat een dominant persoon sterker staat.”

Eigenschappen van dominantie Uitbarsting

Innerlijke leefwereld

✔✔ Onvoorspelbaar en wisselvallig ✔✔ Over eender welk onderwerp (anders dan personen die steeds op één bepaald onderwerp reageren) ✔✔ Wanneer men hem in de rede valt ✔✔ Wanneer men hem uitdaagt

✔✔ Veel zelfvertrouwen ✔✔ Gevoel van superioriteit ✔✔ Regels zijn voor de anderen ✔✔ Hij leeft als een winnaar ✔✔ Lichtgeraakt ✔✔ Overgevoelig voor verwijten en tegenspraak Alle symptomen komen samen voor.

n’GO november 2012

instrument Solution Focus

Solution Focus

Wat werkt? Doe er meer van! Een Copernicaanse wending in probleemoplossend denken: de Solution Focus-methode laat de probleemanalyse voor wat ze is en zet alles in op de gewenste situatie. Neemt zij een loopje met de ernst van onze problemen? Als complexe processen als vredesopbouw met deze verfrissende aanpak duurzame resultaten boeken, moet er meer aan de hand zijn ... Solution Focus, simple but not easy.

instrument Solution Focus

n’GO november 2012

“De natuur maakt nooit een probleemanalyse, maar zoekt meteen de beste oplossing.’’

at maakt dat mensen in een hulpsituatie vooruitgang boeken? Is het het inzicht in de diepste oorzaak van hun probleem, zoals talrijke problemsolvingmethodes stellen? Of de katharsis van de psychoanalyse? In de jaren 80 kwamen de Amerikaanse psychotherapeuten Steve de Shazer en Insoo Kim Berg (en met hen talrijke anderen) tot een merkwaardige vaststelling. Uit langdurig onderzoek bleek dat hun patiënten uitzonderlijk snel een uitweg vonden als ze de probleemanalyse lieten varen en zich focusten op wat

| zo werkt het Solution Focus is ontwapenend eenvoudig, maar vergt een zeer gedisciplineerde aanpak. De methode werkt rond 4 kernvragen:

Wat is de veranderingswens? De coach is niet blind voor het probleem, maar luistert met selectieve oren. Hij gaat zo snel mogelijk verkennen wat de persoon in de plaats wil. Moeilijk, want mensen formuleren makkelijker hun problemen dan hun veranderingswens. Als de veranderingswens buiten de impact ligt van de groep of het individu, herformuleert de coach de hulpvraag tot wat haalbaar is.

Hoe ziet de gewenste situatie er concreet uit? De hulpvrager beschrijft hoe de gewenste situatie er voor hem in detail uitziet. De kernvraag is aan welke kleine dingen het individu of de groep zal merken dat de situatie veranderd is.

Wat werkt reeds, welke troeven heb je al in de huidige context? De focus wordt verlegd van de gewenste situatie naar wat nu reeds aanwezig is. Oplossingen worden opgebouwd door gebruik te maken van wat vandaag reeds voor het individu of de groep bereikbaar is en positief geëvalueerd wordt. Het motto: zoek wat werkt en doe er meer van.

Wat is er nodig om één stap verder te kunnen zetten? De eerste kleine verbeteringen zetten mensen in beweging, motiveren, geven hoop en veerkracht om op zoek te gaan naar de volgende kleine verandering. Solution Focus plant niet. Hierin verschilt Solution Focus van Appreciative Inquiry, een andere oplossingsgerichte methode. De oplossing groeit organisch en is niet voorspelbaar. Je kan enkel voortbouwen op de vorige stap.

instrument Solution Focus

n’GO november 2012

“De oplossing bevindt zich veelal out-of-the-box.’’ ze wilden bereiken. Een ware revolutie, want ook vandaag nog zweren de meeste hulpverleners en ontwikkelingswerkers bij een aanpak van root cause naar problem solving.

De natuur als leermeester

“Solution Focus erkent de problemen en geeft ze een plaats, maar de probleemanalyse kan zonder enig effect op de uitkomst van de therapie weggelaten worden, zegt trainer Liselotte Baeijaert van Ilfaro. Hersenonderzoek heeft aangetoond dat een situatie herbeleven de negatieve gevoelens of het conflict eerder vergroot. In wezen volgt Solution Focus de manier waarop de natuur functioneert. Die maakt nooit een probleemanalyse, maar zoekt meteen de beste oplossing. Het probleem en de oplossing zijn van een andere orde. Enkel in mechanische situaties kan inzicht in de oorzaak een deel van de oplossing zijn, zoals bij het herstel van een defecte wagen. Maar deze redenering passen wij ten onrechte toe op complexe relaties tussen mensen. Daar houdt de oplossing vaak geen verband meer met de oorzaak van het probleem. Niet zelden bevindt de oplossing zich ‘out-of-the-box’. Solution Focus laat het verleden los en zet mensen aan om in de bestaande context op zoek te

Solution Focus… ––respecteert de autonomie van de cliënt. Hij is de expert van zijn probleem, zijn veranderingswens en de oplossing. Solution Focus is leading from behind: de coach oordeelt niet, maar richt de persoon op een zachte wijze naar zijn wens. ––genereert hoop omwille van de kleine stappen en bereikbare oplossingen. Hulpvragers voelen zich gesterkt wanneer ze terug in de realiteit staan omdat ze beter weten waar ze naartoe willen. ––is coöperatief en streeft naar een winwinoplossing. Wie voordeel ziet in een strijdmodel waarin macht en gelijk hebben domineren, zal geen heil vinden in deze methode. ––streeft naar een zo kort mogelijke begeleiding. Hulpvragers komen zonder de probleemanalyse sneller tot een oplossing en zodra verbetering in zicht is, trekt de coach zich terug.

| de beperkingen

––werd uitvoerig onderzocht op zijn effectiviteit.

Solution Focus biedt geen kant-en-klare oplossingen of expertise. Individuen of organisaties moeten bereid zijn het proces te doorlopen zonder vooraf te weten waar ze uitkomen. De vraag voor verandering is evenwel essentieel. Solution Focus is een metamodel, waarbij bijkomende expertise (bijv. juridisch) soms nodig is.

instrument Solution Focus

n’GO november 2012

| getuigenissen

gaan naar wat wel reeds werkt. Daarna wordt de focus verlegd naar hoe het nog beter kan gaan, gebruikmakend van de eigen mogelijkheden.”

Van hulpbehoevende tot expert

Anton Stellamans, eveneens trainer bij Ilfaro, werkte als consultant voor verschillende ngo's rond vredesopbouw in Soedan, Congo en Kosovo. Hij ondervond hoe de oplossingsgerichte methode dichtgeroeste situaties openbrak. “Vredesopbouw en ontwikkelingssamenwerking zijn geen wetenschap, maar een praxis, een interactie, een dynamiek. Voor complexe problemen bestaan geen eenduidige oplossingen. Solution Focus maakt de hulpvragers tot experten. Wie zich openstelt voor hoe

Liselotte Baeijaert

| de mirakelvraag De mirakelvraag laat mensen dromen over hoe het zou zijn als hun probleem opgelost was. De vraag luidt: Terwijl je slaapt gebeurt er een mirakel. Jij weet van niets, maar als je wakker wordt, waaraan zal je dan merken dat er iets veranderd is? De vraag is bijzonder efficiënt om de gewenste situatie in detail te verkennen. De blik op wat gewenst wordt haalt mensen uit hun probleemkramp. Makkelijk is dit niet, want heel wat mensen hebben zich nog niet beziggehouden met wat ze willen in plaats van het probleem. Dit is nochtans onontbeerlijk om de kans te vergroten dat de wens bewaarheid wordt.

Bert Garssen, oprichter van Impuls Organisatieadvies (Solution Focus Training)

« Toen ik mijn adviesbureau overliet aan mijn zoon, bleef ik zo gebeten door deze krachtige benadering dat ik er een school in Oeganda van heb laten proeven. Zowel directie, leraren als kinderen lopen over van enthousiasme. Het Oegandese schoolsysteem is erg gericht op kennisreproductie. Solution Focus stimuleert de sociale en creatieve vaardigheden van de leerlingen door hun eigen mogelijkheden en wensen aan te boren. Het besef dat ze alle oplossingen in zichzelf dragen, stimuleert hun zelfvertrouwen. Ze leren van elkaar en het kennisgerichte onderwijs wordt erdoor verrijkt. Ook de leraars hebben een nieuwe motivatie gevonden. Naar school gaan is nu nóg leuker! »

instrument Solution Focus

n’GO november 2012

“Solution Focus maakt de hulpvrager tot expert en komt zo tot op maat gemaakte oplossingen.’’

Oplossingen op maat

“In Noord-Kivu nam ik deel aan verschillende conferenties rond vredesopbouw. Velen wilden weten hoe wij het in het Westen aanpakken. Maar met de Solution Focus-methode wilden wij op zoek gaan naar wat werkt binnen hun eigen context en welke inspiratie ze konden vinden binnen hun eigen tradities rond vredesopbouw. Waar bij ons jurisdictie een centrale plaats krijgt, bleek bij hen een model

| getuigenissen

Nico Plooijer, manager Vredesopbouw Zuid-Soedan voor IKV Pax Christi

Anton Stellamans

| herstel niet wat niet stuk is Dit adagio behoort tot de kernideeën van Solution Focus. Spit niet uit wat de persoon in kwestie niet als een probleem ervaart. Heel wat situaties, bijvoorbeeld in het Zuiden, lijken voor een buitenstaander problematisch, maar zijn het voor de betrokkenen zelf niet. Dat welbevinden moet niet verstoord worden. Solution Focus behandelt enkel die aspecten die de betrokkene anders wil zien.

zij hun toekomst zien en met hen gaat verkennen wat ze zelf kunnen doen om een verschil te maken, komt tot heel andere, op maat gemaakte oplossingen. Hoeveel ontwikkelingsprojecten bieden niet een oplossing voor een oneigenlijk probleem? ‘Wij zetten alle middelen in, maar zij willen niet’, luidt het dan. Maar hebben we ons ooit afgevraagd wat de echte veranderingswens van onze doelgroep is?”

« In Zuid-Soedan laat ik mijn medewerkers zelf een sluitend budget opmaken. Vroeger hadden zij in geldzaken geen inspraak, maar met de Solution Focus-methode tekenen zij zelf de prioriteiten voor verandering uit en kennen het beschikbare geld toe. Daardoor begrijpt en ondersteunt iedereen de genomen beslissingen. In het concrete vredesopbouwwerk tussen twee rivaliserende bevolkingsgroepen gaat mijn staf aan de slag met de mirakelvraag. Ze verliezen zich niet in analyses, maar beschrijven heel concreet welke gedragsveranderingen na de interventie merkbaar zullen zijn. Zuid-Soedanezen hechten traditioneel veel belang aan consultatie. Daarom sloeg de methode ook sterk aan. »

instrument Solution Focus

| meer weten

van verzoening sterker aan te slaan. Door een beroep te doen op hún betrokkenen, de voorvaderen, de dorpsleiders, kwamen ze tot eigen strategieën. Het waren methoden die in hun context reeds werkten en een basis konden vormen voor verdere stappen. Graven naar de oorzaken van de conflicthaard, breuklijnen tussen stammen, talen en religies, brengt geen zoden aan de dijk. Op de eenvoudige vraag ‘stel dat hier rust zou heersen, hoe zou dat er dan uitzien?’, drukten de vrouwen de wens uit zich veilig te kunnen verplaatsen en hun maniok weer in open velden te kunnen telen in plaats van verborgen tussen de wortels in het bos. De groep vond praktische oplossingen op maat, die op dat moment

n’GO november 2012

Opleiding Ilfaro, trainers in de Solution Focus-methode

| getuigenissen

Lily Deforce, directeur Max Havelaar België een eerste verschil maakten. Aan de rand van de hoofdweg legden ze offers: kleren en voedsel voor de rebellen. Vervolgens vroegen we hen hoe de situatie één stap verder eruit zou zien. Stap voor stap denken, gebaseerd op wat reeds werkt, dat is één van de grootste sterktes van Solution Focus.” SYLVIE WALRAEVENS

www.ilfaro.be

Meer lezen [NL] Vergroot de veerkracht in jezelf en je team Liselotte Baeijaert & Anton Stellamans, Leuven (2012).

« Oplossingsgericht werken is [EN] Coaching Plain & Simple. voor mij geen techniek, maar Solution Focused Brief een positieve levenshouding. Coaching Essentials Ze kan mensen vleugels geven Peter Szabo & Daniel Meier, omdat ze zichtbaar maakt wat Norton (2008). goed gaat, terwijl problemen fiksen steeds schuldigen [EN] Resilient People zoekt. De coachee krijgt de Liselotte Baeijaert & volle verantwoordelijkheid, Anton Stellamans, maar de vooruitgang wordt Resilient Teams (2011). gedoseerd: van drie naar vier, Online niet van drie naar tien, want dat lijkt zo hoog gegrepen…. www.sfbta.org Bij Max Havelaar stel ik vóór een moeilijke meeting de mirakelvraag en vervolgens ga ik op zoek naar dingen die vandaag al in die richting gaan. Een organisatie behoeft geen radical changes; elke verandering is al in de kiem U kent een interessant werkaanwezig. De kunst is om instrument dat waardevol die kiemen te ontdekken en is in een context van te voeden. Daar is Solution ontwikkelingssamenwerking? Focus echt straf in. » Laat het ons weten!

blog-notes

n’GO november 2012

| stem van de expert

Ibrahim Traoré

Ibrahim Traoré werd geboren in Burkina Faso in een familie met diepe wortels in de Bambaracultuur. Hij kreeg al snel een initiatie in Komo, een belangrijke cult in het religieuze leven van de Bambara, en een opleiding in de traditionele geneeskunde gebaseerd op planten en rituelen. Hij was leraar in Burkina Faso maar doceert sinds 2000 in Nederland. Daarnaast geeft hij ook een cursus “Afrikaanse spiritualiteit” aan het centrum Cimic van Lessius Hogeschool in België en aan het Institut Anthropologique Spirituel van Angers in Frankrijk. Zijn bekwaamheid om traditie en moderniteit te verenigen maakt van hem een autoriteit op vlak van menselijke relaties en een referentie voor vragen over culturele uitwisseling.

Huwelijk tussen cultuur en ontwikkelingshulp?

alrijke projecten voor ontwikkelingshulp schieten aan hun uiteindelijke doel voorbij omdat er geen rekening wordt gehouden met de culturele dimensie. Zo heb ik verlaten schoolgebouwen gezien in gebieden waar nomaden leven; de bevolking was hier weggetrokken op zoek naar nieuwe weilanden. In sommige dorpen merkte ik dat de culturele centra er verlaten bij

lagen omdat ze op gewijde grond waren gebouwd. Uit eigen ervaring weet ik dat het van het grootste belang is om eerst de plaatselijke bevolking, hun dagelijkse organisatie, hun cultuur en hun spiritualiteit te leren kennen alvorens een gemeenschap te kunnen helpen. Thierry Verhelst, orthodox priester en auteur van verschillende boeken over het onderwerp, is al lang actief in ontwikkelingswerk en kan vanuit zijn

expertise vertellen dat “in elk initiatief de actoren door symboliek gedreven moeten worden en een compatibel waardensysteem moeten hebben om correct te kunnen werken.” Het slagen van een project vereist dat men respectvol omgaat met de culturele en spirituele eigenheid van de lokale bevolking en dat men overlegt met de plaatselijke autoriteiten. Bijna alle grote ontwikkelingsprojecten

blog-notes

n’GO november 2012

“Hun ervaring is een goudmijn aan kennis die op een intelligente en open manier benaderd moet worden.” Tegenwoordig wordt deze religie genegeerd, verwaarloosd en veroordeeld, door een gebrek aan begrip en openheid.

De Bozo’s, meesters van de rivier

De Bozo’s, ook meesters van de rivier genoemd, wonen voornamelijk in Mali. Ze kennen het geheim van het water en hebben een natuurlijke magische kracht om direct of indirect in contact te komen met de watergoden. Met hun krachten kunnen de Bozo’s de bevolking raad geven over de gevaren en de gunstige effecten van de rivier. Door rituelen uit te voeren voor de watergoden weten ze welke momenten geschikt zijn voor de visvangst. Voor projecten die met water te maken hebben, is het aangewezen om de Bozo’s erbij te betrekken. Omdat ze in direct contact staan met de watergoden kunnen ze het vertrouwen hiervoor bij de bevolking winnen. Als ik zie hoezeer hun generatielange ervaring en hun verantwoordelijkheidszin te vertrouwen is, dan vind ik dat we echt een goudmijn aan belangrijke kennis

spelen zich af in landen waar tradities en spiritualiteit nog erg belangrijk zijn in de manier van samenleven. Projecten die door ijverige maar overambitieuze ontwikkelingswerkers opgestart worden, zijn weinig doeltreffend en zelfs contraproductief, omdat de beoogde verandering te radicaal is en geen rekening houdt met de plaatselijke cultuur en spiritualiteit. Een voorbeeld hiervan is Afrika, en meer bepaald West-Afrika. Hoewel het christendom en de islam sterk zijn ingeburgerd, blijven de inwoners nog erg gehecht aan hun oorspronkelijke animistische religie. Volgens het animisme heeft alles een ziel en bepaalde krachten. Respect voor de mens, de natuur, de gemeenschap en de voorouders staat in deze religie centraal, en het is rond deze elementen dat het leven en de zingeving worden opgebouwd. De WestAfrikaanse gemeenschappen hebben eeuwenlang in harmonie samengeleefd voordat ze in contact kwamen met de Arabische en Westerse wereld. Hun leven werd rond het animisme opgebouwd.

blog-notes links laten liggen, een schat die met verstand en openheid aangesproken zou kunnen worden. Door het gebrek aan overleg en ontmoetingen op gelijke voet met de bestaande instellingen is er al veel energie verspild.

De meesters van de aarde en hun rituelen Bij de Bobo’s heet de brousse “sogo”. De

familie die er verantwoordelijk is, heeft ook de spirituele macht over de sogo. Ze staat in direct contact met de woudgeesten en beoefent rituelen om de vruchtbaarheid van de aarde, een goede oogst en een goede gezondheid van de landbouwers en hun familie te vragen. Ze kondigt het officiële jachtseizoen aan. Ze leidt ook de verzoeningsceremonieën als het woud op bepaalde plaatsen onrecht is aangedaan door er te bouwen, door velden uit te breiden of als er heilige bomen worden gekapt… Omwille van hun belangrijke en gerespecteerde rol in de gemeenschap van de Bobo’s, zal een project weinig effect hebben op de plaatselijke bevolking als de verantwoordelijke geestelijken van de sogo niet betrokken worden.

n’GO november 2012

Multiculturele ploegen voor een duurzame oplossing

Om een ontwikkelingsproject op lange termijn te doen slagen, heeft een multicultureel team meer slaagkansen dan een multidisciplinair team. Een multicultureel team zal immers meer rekening houden met de individuen, met hun visie en met hun manier om problemen op te lossen. De bevolking, die een groot vertrouwen heeft in de beslissingen van haar leiders, zal zich dan ook betrokken, gewaardeerd en gemotiveerd voelen. Dit noem ik participatieve ontwikkeling, een manier van werken die bovendien het grote voordeel heeft rijke en gevarieerde oplossingen te bieden. Als de cultuur zich kan laten inspireren door de intelligentie van de moderniteit, maar tegelijk haar essentiële waarden en troeven kan behouden, zal de bevolking zich wel terugvinden in die moderniteit. Duurzame ontwikkeling houdt in dat ze zich aanpast aan de cultuur waarmee er interactie is. Het resultaat is een mooie kruisbestuiving die gepaard gaat met een openheid van hart en geest.

“Een multiculturele ploeg heeft meer slaagkansen dan een multidisciplinair team.”

Maandelijks e-zine uitgegeven door Ec hos Communication Rue Coleau, 30 1410 Waterloo België +32(0)2 387 53 55 Verantwoordelijke uitgever Miguel de Clerck miguel.declerck(at) echoscommunication.org Hoofdredacteur Pierre Biélande pierre.bielande(at) echoscommunication.org Redactie Renaud Deworst renaud.deworst(at) echoscommunication.org Sylvie Walraevens sylvie.walraevens(at) echoscommunication.org Vormgeving Bertrand Grousset Lay-out Thierry Fafchamps

Abonneer u gratis op het magazine. Klik hier! Vind Echos Communication op het Internet www.echoscommunication.org

agenda

n’GO november 2012

Het failliet van de multiculturele samenleving?

Info-avond Afrikaans denken Project ‘Families in een comparain Marokko’ tief model

Journalist Frans Verhagen spreekt het doemdenken over het multiculturele samenleven in Nederland en België tegen. Studiedag met begeleide werkgroepen rond arbeid, onderwijs en samenleving.

In familie een andere cultuur ontmoeten, het is mogelijk! Quinoa organiseert twee weken immersie in een rurale Marokkaanse gemeen schap in de Aït Aïssa valei . Een uitgelezen kans voor interculturele ontmoeting en uitwisseling!

Wie? Masereelfonds, Intercultureel Vrouwencentrum, Cdf vzw, Hand in hand, KifKif Wanneer? Zaterdag 8 december Waar? Antwerpen Taal? Nederlands Info: projecten@masereelfonds.be

Wie? Quinoa Wanneer? maandag 17 december Waar? Brussel Taal? Frans Info: www.quinoa.be

Deze lezing over comparatieve filosofie leert dat we de paradigma’s van onze eigen Westerse cultuur in vraag kunnen stellen en niet zomaar moeten opdringen aan de rest van de wereld. Wie? VUB Wanneer? Donderdag 13 decem ber Waar? Etterbeek Taal? Nederlands Info: upv.vub.ac.be/aanbod

Mo*-debatten

Debating Development: Engaging Diaspora: finding new ways in development cooperation

MO*Magazine organiseert een aan tal debatten rond ontwikkelingsthe ma’s, diversiteit en samenwerking. Wie? Mo* Wanneer? 6/12: Value for money: Europese overheden behouden de ontwikkelingsbudgetten maar eisen meetbare resultaten. Voor- en tegen standers aan het woord. 26/2: De impact van ons koloniaal verleden op het heden. Een oproep tot de hoogdringende dekolonise ring van de Belgische geesten Waar? Pianofabriek, Brussel Taal? Nederlands Info: www.mo.be/agenda

Een debat in de reeks Development 2.0: new players, new rules?’. Een overzicht van de verschillende manieren waarop migranten kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van hun land. Wie? Universiteit Antwerpen Wanneer? Dinsdag 4 december Waar? Antwerpen Taal? Engels Info: www.ua.ac.be © QUINOA