ΤΗΕ PEIRAIKI PATRAIKI PROJECT AN URBAN PLAN FOR THE CITY OF PATRAS
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2017-2018
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΤΗΕ PEIRAIKI PATRAIKI PROJECT AN URBAN PLAN FOR THE CITY OF PATRAS ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ
ΚΟΥΦΟΠΟΥΛΟΣ ΠΕΤΡΟΣ
ΠΑΤΡΑ, 27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018
Index Abstract Α. Ανάλυση •
Κατασκευαστική εξέλιξη βιομηχανικού συγκροτήματος
10
•
Λειτουργίες βιομηχανικών δομών
26
•
Συσχέτιση ορίου συγκροτήματος και οικοδομικών τετραγώνων Πάτρας
42
•
Εξέλιξη Πολεοδομικού σχεδίου Πάτρας
44
•
Διαγράμματα λειτουργιών
54
•
Διαγράμματα ανάλυσης
64
•
Κάτοψη Βιομηχανικού συγκροτήματος
70
Β. Σχεδιαστική Πρόταση •
Φάσεις απομάκρυνσης ανενεργών βιομηχανικών δομών
71
•
Διαγράμματα σχεδιαστικής πορείας
76
•
Διαγράμματα διαμόρφωσης πάρκου
106
•
Κατόψεις νέων δομών και λειτουργιών
110
•
Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις
122
Abstract Η παρούσα Διπλωματική Εργασία πραγματεύεται τον επαναπροσδιορισμό των πρώην βιομηχανικών δομών της Πειραϊκής Πατραϊκής αποσκοπώντας στην μελλοντική προοπτική ανάπτυξης και ανάπλασης της ευρύτερης περιοχής. Αφορμή για την εκπόνηση του συγκεκριμένου σχεδίου υπήρξε η Eρευνητική Εργασία μου με τον τίτλο “Αποβιομηχάνιση. Αστικά Κενά και Σενάρια Διαχείρισης”, κύρια θεματική της οποίας υπήρξε η αποβιομηχάνιση και οι συνέπειες που διαμορφώνονται στο αστικό περιβάλλον. Προέκτασή της αποτέλεσε η αναζήτηση και ανάλυση των τρόπων, των μέσων και στρατηγικών μέσω των οποίων η επίλυση των ανακείμενων προβλημάτων καθίσταται δυνατή. Η περίπτωση της Ελλάδας δεν χαρακτηρίζεται από την ίδια ένταση σε σχέση με τις προηγμένες βιομηχανικά χώρες, ωστόσο δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς ότι η χώρα μας γνώρισε περιόδους εκβιομηχάνισης και ανάπτυξης πολλών βιομηχανικών κλάδων, οι οποίοι συνέβαλαν στην αύξηση της παραγωγικής και οικονομικής δύναμης της χώρας. Πολλές είναι οι βιομηχανίες που ήλθαν στο προσκήνιο και βίωσαν περιόδους ακμής και επέκτασης των δραστηριοτήτων τους, τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων. Ωστόσο, η Ελλάδα ως χώρα εξαρτημένη από τις οικονομικά ισχυρές δυνάμεις, δεν κατάφερε να αποφύγει τις αλλαγές, που επήλθαν από την δεκαετία του 1980 και εντεύθεν.
προβλημάτων και ανισοτήτων. Συνάμα, πολλές από τις κεντρικές περιοχές μετατρέπονται σε καταφύγια οικονομικών μεταναστών, που αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη κατηγορία των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων των ευρωπαϊκών πόλεων. Εκτός από τα κοινωνικής φύσεως προβλήματα, η ύπαρξη των ανενεργών κελυφών συμβάλλει στη χωρική διαμόρφωση τμημάτων ή ζωνών αστικής γης δίχως χρήση, τα οποία διακόπτουν ή δυσκολεύουν την κίνηση, την προσπέλαση και τις συγκοινωνίες. Κατά συνέπεια υποβάθμιση δεν επέρχεται μονάχα στα κενά κτήρια, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή, γεγονός που έχει αντίκτυπο την μείωση της αξίας των ακινήτων και στην προσέλκυση υποψηφίων επενδυτών.
Η αποβιομηχάνιση συνεπικουρούμενη από την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του τριτογενούς τομέα παραγωγής, εκτός από τις οικονομικές εξελίξεις, επέφερε και μεταβολές στο αστικό τοπίο. Οι εν λόγω αλλαγές ώθησαν τις βιομηχανίες, που διέφυγαν τον κίνδυνο της πτώχευσης, εκτός αστικού ιστού με αποτέλεσμα την σταδιακή επέκταση των πόλεων. Η αποκέντρωση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων δημιούργησε και δημιουργεί χώρους μικρής ή μεγάλης κλίμακας, των οποίων τα κτηριακά αποθέματα παρακμάζουν, υποβαθμίζοντας με τη σειρά τους το περιβάλλον και τη φυσιογνωμία των γύρω περιοχών, καθώς και την κοινωνική σύσταση με την αύξηση της εγκληματικότητας, της ανεργίας, των κοινωνικών
Ο κλάδος της βιομηχανίας δεν είναι άγνωστος για την πόλη της Πάτρας, καθώς κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών αναπτύχθηκαν ορισμένες αξιόλογες παραγωγικές μονάδες, που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της πόλης άλλοτε σε μικρότερο και άλλοτε σε μεγαλύτερο βαθμό. Μια από τις σημαντικές επιχειρήvvvσεις που συνέδεσαν το όνομά τους με την πόλη υπήρξε η βιομηχανία βάμβακος Πειραϊκή Πατραϊκή. Το μακρινό 1919 οι Μαραγκόπουλος και Στράτος προχωρούν στη δημιουργία εταιρίας με την επωνυμία Πατραϊκή Εμποροβιομηχανική Ένωση, η οποία στρέφεται αρχικά στην παραγωγή καλτσών και σταδιακά στην ταπητουργία. Τα γεγονότα του 1922 και η έλευση πολλών Μικρασιατών προσφύγων στην πόλη συνέβαλαν στη σταδιακή ανάπτυξη της βιομηχανικής μονάδας, ενώ το 1932 υλοποιείται η συγχώνευση της Ένωσης με την χρεωκοπημένη Πειραϊκή Εταιρία Επιχειρήσεων, υπό την επωνυμία που είναι γνωστή έως σήμερα και την ανέδειξε σε μια από τις μεγαλύτερες κλωστοϋφαντουργικές βιομηχανίες της Ελλάδας. Μπορεί τα γεγονότα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου να επηρέασαν σημαντικά την εταιρία, ωστόσο από το 1950 αρχίζει η ανασυγκρότηση με τη σύναψη δανείων για την εξασφάλιση επενδυτικών κεφαλαίων. Πρόθεση των διοικούντων η δημιουργία νέων συγκροτημάτων, η εγκατάσταση των οποίων γίνεται στην περιοχή Κρύα Ιτεών της Πάτρας, λόγω της αφθονίας και της ποιότητας του νερού που
Εικ. 1 | Βιομηχανική Ελευσίνα
Εικ. 2 | Βιομηχανία Βάμβακος Πειραϊκή Πατραϊκή
απαιτείται για την λειτουργία των βαφείων και φινιριστηρίων. Το 1955 ξεκινά η εκσκαφή, η κατασκευή και εγκατάσταση των πρώτων μηχανημάτων του υφαντηρίου. Μετά την περάτωση των εργασιών η εταιρία επεκτείνεται πανελλαδικά φθάνοντας τους δέκα χιλιάδες εργαζομένους, όντας ο μεγαλύτερος εργοδότης μετά το ελληνικό δημόσιο. Με την έναρξη της δεκαετίας του 1980 αχνοφαίνονται τα πρώτα σημάδια της οικονομικής δυσπραγίας, δείγμα των βιομηχανικών μεταβολών που συντελούνται στη χώρα. Η παραγωγική δραστηριότητα μειώνεται, χιλιάδες εργαζόμενοι απολύονται, πολλοί αποχωρούν και η βιομηχανία παύει να λειτουργεί το 1992. Έχουν περάσει περισσότερα από είκοσι χρόνια και το βιομηχανικό συγκρότημα της Πειραϊκής Πατραϊκής εξακολουθεί να παραμένει έρημο και εγκαταλελειμμένο, ένα κενό στον αστικό ιστό της πόλης. Τα κτήρια, που φιλοξενούσαν τις παραγωγικές δραστηριότητες, έχουν υποστεί φθορές, καταστροφές και λεηλασίες. Η υποβάθμιση και η εγκατάλειψη της βιομηχανικής έκτασης είναι έκδηλη, επηρεάζοντας αρνητικά το χαρακτήρα και τις συνθήκες της περιοχής. Η έκταση της παλιάς εταιρίας, σε συνδυασμό με τα γειτονικά παραγωγικά συγκροτήματα της παλιάς βιομηχανικής ζώνης της πόλης, συνιστούν ένα μεγάλης κλίμακας Brownfield, το οποίο διακόπτει την ενότητα του πολεοδομικού ιστού και προκαλεί ασυνέχειες στο οδικό δίκτυο. Η πολύχρονη αδιαφορία των αρμοδίων φορέων συνεπικουρούμενη από την περιβαλλοντική μόλυνση, που έχει επιφέρει η πρότερη χρήση, έχει προκαλέσει κατακόρυφη πτώση στην αξία των εν λόγω εκτάσεων. Ωστόσο, ανάλογη υποβάθμιση υφίσταται και στις εργατικές γειτονιές περιμετρικά των εγκαταστάσεων, στις οποίες διαμένουν χαμηλά κοινωνικά στρώματα, κάτοικοι χαμηλού εισοδήματος ή άνεργοι. Κατά περιόδους, οι κτηριακοί όγκοι έχουν μετατραπεί σε παράνομο καταφύγιο αλλοδαπών και οικονομικών μεταναστών, καθώς και κέντρο παράνομων συναλλαγών και διακίνησης ουσιών.
δώσει τη θέση του σε μια εκκωφαντική σιγή, που απλώνεται σε ολόκληρο το οικόπεδο. Κάποιες ξεχασμένες και σκουριασμένες μηχανές παραμένουν σιωπηλοί μάρτυρες της πρώην παραγωγικής δραστηριότητας. Η κλίμακα των εγκαταστάσεων διαφέρει ανάλογα με τη πρότερη χρήση τους, ωστόσο η συνάφεια στον τύπο και τα υλικά κατασκευής τους είναι εμφανής, καθώς πέρα από την φέρουσα περιμετρική τοιχοποιία το μόνο που διαφέρει είναι η μορφή των στεγών που εναλλάσσεται από την κλασσική δίρυχτη στην οδοντωτή οροφή. Ο μεγάλος πύργος με την επωνυμία της επιχείρησης στην κορυφή, που βρίσκεται δίπλα στο κτήριο της διοίκησης και των γραφείων παραμένει ακόμα και σήμερα σημείο αναφοράς και τοπόσημο για την περιοχή. Το βιομηχανικό συγκρότημα δεν αποτέλεσε προϊόν μιας ολοκληρωμένης διαδικασίας κατασκευής, αλλά συγκροτήθηκε ύστερα από διαδοχικές προσθήκες σε βάθος τριών περίπου δεκαετιών. Το 1955 ξεκινά η κατασκευή των πρώτων κτηριακών δομών, που παραλαμβάνουν κύριες λειτουργίες του κλάδου, όπως το βαφείο, το υφαντήριο και το φινιριστήριο, ενώ την επόμενη χρονιά ακολουθούν το κτήριο διοίκησης και τα γραφεία. Το 1963 συντελείται μια μεγαλύτερη επέκταση με την προσθήκη μονάδων στριπτηρίου, μπομπινουάρ, κλωστηρίου και τυποβαφείου, ενώ τα έτη που ακολουθούν μέχρι το κλείσιμο της δεκαετίας πραγματοποιούνται μικρότερες προσθήκες με βοηθητικές λειτουργίες. Όσο η εταιρία αναπτύσσεται τόσο και οι εγκαταστάσεις της βιώνουν επεκτάσεις μικρότερης ή μεγαλύτερης κλίμακας κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970. Οι τελευταίες προσθήκες γίνονται από το 1981 έως το 1983 με αποθήκες νημάτων και εγκαταστάσεις καθαρισμού αποβλήτων.
Περιδιαβαίνοντας κανείς τα κενά κτήρια της πρώην βιομηχανίας διαπιστώνει δια ζώσης την παρακμή, την λεηλασία και την φθορά που έχουν υποστεί τα τελευταία χρόνια. Ο θόρυβος των μηχανημάτων έχει
Όσον αφορά στις λειτουργίες της πρώην βιομηχανίας, ξεκινώντας από εκείνες με τη μεγαλύτερη κάλυψη και συνεχίζοντας με φθίνουσα πορεία έχουμε τις εξής: κλωστήριο, βαφείο, υφαντήριο, τυποβαφείο, εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού, κτήρια αποθηκών, γραφεία, έλεγχος υφασμάτων, στριπτήριο, μπομπινουάρ, σκούτσερ, λεβητοστάσιο, υπόστεγα, επεξεργασία νημάτων, μηχανουργείο, εγκαταστάσεις κλιματισμού και υδατόπυργους.
Εικ. 3 | Παλιά μηχανήματα Πειραϊκής Πατραϊκής
Εικ. 4 | Παλιά κτήρια Πειραϊκής Πατραϊκής
Η έκταση της πρώην βιομηχανίας βρίσκεται στην συνοικία Κρύα Ιτεών, νοτίως της Πάτρας και σε χωρική εγγύτητα με το νέο επιβατικό λιμάνι της πόλης. Όπως γίνεται αντιληπτό μέσα από το συνολικό τοπογραφικό πρόκειται για μία περιοχή με αρκετά μεγάλη έκταση, τόσο σε σχέση με τα γειτονικά οικοδομικά τετράγωνα όσο και σε σύγκριση με αυτά του κέντρου της πόλης. Η Πειραϊκή Πατραϊκή καταλαμβάνει περίπου 208 στρέμματα περιαστικής γης, εκ των οποίων τα εκατό αποτελούν καλυμμένη επιφάνεια. Μπορεί να φαίνεται περίεργο και αφύσικο στο μάτι, αλλά μια παράθεση του ορίου της παλιάς βιομηχανίας εντός του πολεοδομικού ιστού της πόλης είναι ικανή να μας δώσει το μέγεθος της κενής βιομηχανικής ζώνης. Η διαφορά στην κλίμακα των τυπικών οικοδομικών τετραγώνων στις κεντρικές περιοχές της Πάτρας σε σχέση με αυτή του οικοπέδου είναι αρκετά μεγάλη, αν υπολογίσουμε πως μέσα στο όριο της έκτασης περικλείονται κατά μέσο όρο περίπου τριάντα οικοδομικά τετράγωνα.
το παρελθόν της βιομηχανικής παραγωγής στην περιοχή. Η δεύτερη χρήση που ενυπάρχει σε μεγάλο ποσοστό είναι η βιομηχανική, η οποία περιλαμβάνει μονάδες που υπολειτουργούν ή έχουν εγκαταλειφθεί και παραμένουν ανενεργές. Οι παραπάνω χρήσεις δημιουργούν δύο μέτωπα εκατέρωθεν της Πειραϊκής Πατραϊκής και εμπεριέχουν και άλλες λειτουργίες σε μικρότερο ποσοστό, όπως είναι το εμπόριο, τα συνεργεία και μηχανουργεία, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός, οι υπηρεσίες λιμεναρχείου, οι εκκλησιαστικοί χώροι, οι μάντρες και τα υπόστεγα.
Αν κανείς προσεγγίσει την περιοχή σε μεγαλύτερη κλίμακα και προβεί στην καταγραφή των λειτουργιών ή χρήσεων, μπορεί να παρουσιάσει την ακόλουθη διαπίστωση. Πέρα από το πλήθος των διαφορετικών δραστηριοτήτων που συναντώνται, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε δύο κυρίαρχα στοιχεία. Το πρώτο είναι ασφαλώς η κατοικία, η οποία συναντάται κυρίως με τη μορφή δυόροφων κτηρίων ή μονοκατοικιών. Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί και η ύπαρξη οργανωμένης εργατικής κατοίκησης, γεγονός που μαρτυρά
Η διπλωματική εργασία λαμβάνει υπόψιν ορισμένα στοιχεία που αφορούν την πόλη της Πάτρας και είναι άμεσα συνδεδεμένα με την προοπτική ανάπλασης της περιοχής. Πιο συγκεκριμένα, ένα από τα στοιχεία, που ερευνώνται, είναι η σύνδεση της εγκαταλελειμμένης έκτασης με το κέντρο της πόλης, η οποία υλοποιείται διαμέσου της παραλιακής οδού που συνδέει το παλιό με το νέο λιμάνι, την πόλη με τις περιαστικές συνοικίες. Ο συγκεκριμένος οδικός άξονας, που διέρχεται μπροστά από την Πειραϊκή Πατραϊκή, συνδέεται μέσω ανισόπεδου κόμβου με την παραγλαύκια οδό, που οδηγεί στον περιμετρικό οδικό άξονα της πόλης και διευκολύνει πλήθος ταξιδιωτών. Γίνεται αντιληπτό λοιπόν, ότι η περιοχή μελέτης βρίσκεται σε ένα σημείο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πύλη της πόλης. Ένα δεύτερο στοιχείο διερεύνησης αποτελούν τα σημεία της πόλης που μονοπωλούν το ενδιαφέρον κατοίκων και επισκεπτών, όπως οι κεντρικές πλατείες, το κάστρο, οι πεζόδρομοι και η μαρίνα που βρίσκεται πλησίον του Βορείου λιμένα. Τα εν λόγω σημεία επηρεάζουν τις τουριστικές και ξενοδοχειακές επιχειρήσεις που με τη σειρά τους βρίσκονται στους πολυσύχναστους άξονες της πόλης. Συνεπώς, είναι σαφές ότι ο επισκέπτης δεν έχει κίνητρο να περιδιαβεί την πόλη και πέρα από τα όρια του ιστορικού κέντρου. Ένα ακόμα στοιχείο της ανάλυσης αποτελούν ορισμένες βασικές χρήσεις γης, όπως αυτή του αθλητισμού, αλλά και του εμπορίου. Μέσα από την έρευνα παρατηρείται ότι υπάρχει μικρός αριθμός αθλητικών εγκαταστάσεων, οι οποίες απευθύνονται κατά κύριο λόγο σε αθλητικά σωματεία και όχι στον απλό κόσμο. Τέλος, όσον αφορά το εμπόριο, παρατηρείται ότι κατά μήκος του παραλιακού οδικού άξονα βρίσκονται μεγάλα εμπορικά καταστήματα, κάποια εκ τα οποία σε κοντινή απόσταση με το οικόπεδο
Εικ. 5 | Παλιά κτήρια Πειραϊκής Πατραϊκής
Εικ. 6 | Παλιά κτήρια Πειραϊκής Πατραϊκής
Παρά την αρκετά μεγάλη της έκταση, η περιοχή βρίσκεται εκτός του σχεδίου πόλεως καθώς μετά τις διαδοχικές αναθεωρήσεις, που έχουν πραγματοποιηθεί σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, η εν λόγω περιοχή παραμένει ανένταχτη. Συγκεκριμένα το 1882 συντελείται η πρώτη θέσπιση σχεδίου πόλεως και η ένταξη σε αυτό τόσο του ιστορικού κέντρου όσο και της άνω πόλης. Η εν λόγω διαδικασία συνεχίζεται όσο η πόλη επεκτείνεται εκατέρωθεν του κέντρου, άλλοτε με την προσθήκη μικρότερων τμημάτων και άλλοτε μεγαλύτερων. Όταν το σχέδιο προσεγγίζει την περιοχή της Πειραϊκής Πατραϊκής σχηματίζει ένα νοητό περίγραμμα, το οποίο αφήνει εκτός το συγκρότημα, καθώς και τις εγγενείς παραγωγικές μονάδες της πρώην βιομηχανικής ζώνης.
της παλιάς βιομηχανίας. Το νέο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Πατρέων, που συντάχθηκε και δημοσιεύθηκε το 2011, προτείνει την ανάπλαση της ζώνης πλησίον της Πειραϊκής Πατραϊκής, που έχει υποστεί τις συνέπειες της έντονης αποβιομηχάνισης, αποσκοπώντας στη διαφύλαξη αξιόλογων βιομηχανικών κελυφών και στη δημιουργία ενός ανταγωνιστικού επιχειρηματικού πυρήνα σε άμεση γειτνίαση με το νέο λιμένα. Με βάση το παραπάνω ισχύον νομικό πλαίσιο, κινούμαι αρχικά σε μια λογική καταγραφής και αξιολόγησης των υφιστάμενων κελυφών. Η εν λόγω διαδικασία αξιολόγησης και επαναπροσδιορισμού των κελυφών, η οποία αποσκοπεί στη διατήρηση ή την κατεδάφιση τους, αποτελείται από τέσσερις φάσεις και λαμβάνει υπόψη παραμέτρους, όπως είναι η μελλοντική χρήση, η κλίμακά τους, το αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και η βιομηχανική κληρονομιά, η ιστορία της Πειραϊκής Πατραϊκής, καθώς και οικονομικούς παράγοντες που έχουν να κάνουν με το κόστος κατεδάφισης σε σύγκριση με το κόστος ανέγερσης, που εξαρτάται από το βαθμό της φθοράς που έχει υποστεί το κάθε κτήριο. Η τελευταία φάση προτείνει την διατήρηση πέντε κτηριακών δομών και τον καθαρισμό του υπόλοιπου οικοπέδου από τις λοιπές βιομηχανικές εγκαταστάσεις.
συμβεί αυτό είναι προφανές ότι προχωράει η διάνοιξη ορισμένων αδιεξόδων που προσεγγίζουν την έκταση, καθώς και η σύνδεση κινήσεων που διακόπτονταν από την ύπαρξη του αστικού κενού της πρώην βιομηχανικής περιοχής. Αυτή η σχεδιαστική χειρονομία έχει και κτηριακές απώλειες, καθώς απαιτείται η απομάκρυνση ενός μικρού ποσοστού του δομημένου περιβάλλοντος προκειμένου να διαμορφωθεί το νέο σύστημα αξόνων και οικοδομικών τετραγώνων. Τα οικοδομικά τετράγωνα, που διαμορφώνονται πλησίον της ζώνης ανάπλασης, εξαλείφουν τις χωρικές ασυνέχειες και προωθούν μια πιο ορθοκανονική ανάπτυξη των μελλοντικών κτηριακών δομών.
Επόμενο βήμα της σχεδιαστικής πορείας αποτελεί η βελτίωση του υπάρχοντος συστήματος οδικών αξόνων της ευρύτερης περιοχής, στην οποία συναντά κανείς ένα μεγάλο πλήθος αδιεξόδων, αρκετά εκ των οποίων διακόπτονται από το οικόπεδο της Πειραϊκής Πατραϊκής. Είναι εμφανές ότι δεν έχει εφαρμοστεί ένα συγκεκριμένο πολεοδομικό σύστημα, καθώς τα οικοδομικά τετράγωνα διατάσσονται με διαφορετικό τρόπο το καθένα, σε σχήματα και κάλυψη, πράγμα που δυσκολεύει τις κινήσεις και ως εκ τούτου διακόπτει τους οδικούς άξονες. Η διαδικασία σχεδιασμού λαμβάνει υπόψη τον παραλιακό οδικό άξονα ταχείας κυκλοφορίας, την παραγλαύκια οδό, που συνδέεται με την περιμετρική, την οδό Ευβοίας στα βόρεια του οικοπέδου, αλλά και τον άξονα που συνδέει δύο κυκλικές πορείες (Roundabouts) νοτιοανατολικά της έκτασης, επιδιώκοντας την σύνδεση της περιοχής μελέτης με το προαναφερθέν σύστημα αξόνων. Για να
Περνώντας στην περιοχή ανάπλασης βασική πρόθεση αποτελεί καταρχήν η σύνδεση των αξόνων, που την προσεγγίζουν, με τρόπο που να επιτρέπει πιο ευέλικτες πορείες και διαγώνιες κινήσεις εντός του οικοπέδου, κινήσεις που επιτρέπουν την δημιουργία περισσότερων οπτικών φυγών σε αυτόν που διασχίζει την εν αναπλάσει έκταση. Ύστερα από τον πειραματισμό σε ποικίλες μορφές άλλοτε ορθοκανονικές και άλλοτε περισσότερο ευέλικτες, καταλήγω σε ορισμένες καμπύλες γραμμές οι οποίες συνδέουν με διαφορετικούς τρόπους τα σημεία εισόδου και εξόδου του οικοπέδου. Λαμβάνοντας υπόψη και τα διατηρητέα κτήρια απομακρύνω κάποιες που ενδεχομένως να συνέπειπταν με τις κτηριακές δομές και καταλήγω σε πέντε καμπύλες στον άξονα Βορρά και Νότου. Στη συνέχεια, επιδιώκεται η κάθετη κίνηση στο οικόπεδο και η σύνδεση του παραλιακού μετώπου με την οδό, που κατέρχεται από την κυκλική πορεία (Roundabout) και περνά ανάμεσα από τα υφιστάμενα βιομηχανικά κτήρια. Η συγκεκριμένη χειρονομία είναι αλληλένδετη και με την επιθυμία για δημιουργία ζωνών διαφορετικών λειτουργιών εντός της περιοχής ανάπλασης. Με βάση τα προαναφερθέντα στοιχεία διαμορφώνεται ένας ευέλικτος κάθετος άξονας, που η κατάληξή του στρέφεται στο ρεύμα κυκλοφορίας προς την πόλη προκειμένου να ομαλοποιείται η είσοδος και έξοδος από την περιοχή. Συνεπώς, ακολουθώντας τη συγκεκριμένη συλλογιστική και σχεδιαστική πορεία διαμορφώνονται ένας κύριος οδικός άξονας, τέσσερις δευτερεύοντες και μια πορεία για τους πεζούς. Όσον αφορά στις ζώνες διαφορετικών χρήσεων που αναφέρθηκαν, ακολουθείται μια λογική η οποία προτείνει την διαμόρφωση τεσσάρων περιοχών ακτινωτά του κεντρικού σημείου που δημιουργείται από
Εικ. 7 | Παλιά κτήρια Πειραϊκής Πατραϊκής
Εικ. 8 | Παλιά κτήρια Πειραϊκής Πατραϊκής
την κύρια οδό και τον πεζόδρομο. Οι εν λόγω ζώνες λειτουργίας είναι αυτές που στηρίζουν το σενάριο της ανάπλασης, το οποίο προτείνει την εισαγωγή στην περιοχή δομών μαζικής κοινωνικής κατοικίας, ξενοδοχείου, αθλητικών και πολιτιστικών εγκαταστάσεων, κτηρίων γραφείων και υπηρεσιών, καθώς και εμπορικές χρήσεις. Πιο συγκεκριμένα, το κομμάτι που περιλαμβάνει την κατοικία χωρίζεται σε τρία μέρη και εντάσσεται ανάμεσα σε δύο διατηρητέα βιομηχανικά κτήρια, σε γειτνίαση με τα νέα οικοδομικά τετράγωνα νοτίως της περιοχής. Ο όγκος του ξενοδοχείου, που δομείται με σκοπό την διαμονή τουριστών και επισκεπτών εκτός του κέντρου της πόλης και σε άμεση εγγύτητα με το λιμάνι, ακολουθεί από τη μια πλευρά τις χαράξεις των καμπύλων οδών, στις οποίες σχεδόν εφάπτεται, και από την άλλη σχηματίζει μια μορφή που στην προέκτασή της καλύπτει οπτικά τις παλιές βιομηχανικές όψεις και διαμορφώνει τις καμπύλες δομές των γραφειακών όγκων. Τέλος, όσον αφορά το σχεδιαστικό κομμάτι, μια κίνηση που ενδέχεται να έχει θετικές προοπτικές για το σχέδιο ανάπλασης αποτελεί η εκμετάλλευση του παραλιακού μετώπου πλησίον του νέου λιμένα. Επιπλέον, η εν λόγω αξιοποίηση πρέπει να συνδέεται τόσο με την περιοχή της Πειραϊκής Πατραϊκής όσο και με την πόλη της Πάτρας. Κατά συνέπεια, προτείνεται αρχικά η κατασκευή μιας υπερκείμενης πλατφόρμας (πεζογέφυρας), που συνδέει την προτεινόμενη μαρίνα σκαφών με το ξενοδοχείο και το χώρο εκτόνωσης και δραστηριοτήτων που υλοποιείται στις παλιές εγκαταστάσεις του βιολογικού καθαρισμού. Επίσης, προτείνεται η επαναλειτουργία του σιδηροδρομικού δικτύου της Πάτρας και πέραν του σταθμού του Αγίου Ανδρέου και η μετατόπιση τμήματος της γραμμής εντός της λιμενικής ζώνης παράλληλα με τον παραλιακό οδικό άξονα, με σκοπό την σύνδεση της περιοχής με τους κεντρικούς σταθμούς της πόλης.
κινούμενοι με μια λογική σταδιακής κατασκευής μερών του συνολικού Masterplan, με προτεραιότητα κατά σειρά στο σύστημα αξόνων και τις συνδέσεις, στην αποκατάσταση των παλιών βιομηχανικών κτηρίων, στη δημιουργία του πάρκου και της μαρίνας, στη σύνδεση με την πόλη μέσω του τρένου, στην αξιοποίηση του βιολογικού και στην κατασκευή των αθλητικών εγκαταστάσεων, δύναται να υλοποιηθεί και η κατασκευή των μεγαλύτερων κτηριακών όγκων του ξενοδοχείου και των γραφείων. Ολοκληρώνοντας, θεωρώ πως η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία έχει μελετήσει ένα μεγάλο αριθμό από τις υφιστάμενες παραμέτρους και συνθήκες και είναι ικανή να συμβάλει θεωρητικά στην ανάπλαση και ανάπτυξη της περιοχής και κατ’ επέκταση της Πάτρας.
Συνυπολογίζοντας όλες τις προαναφερθείσες σχεδιαστικές χειρονομίες διαμορφώνεται το Masterplan της περιοχής, μέσω του οποίου επιδιώκεται η ανασύσταση της υποβαθμισμένης περιαστικής ζώνης και η δημιουργία ενός νέου πόλου ενδιαφέροντος, που αποσκοπεί στην αποκέντρωση των δραστηριοτήτων και του μονομερούς ενδιαφέροντος, που αφορά το ιστορικό κέντρο της πόλης. Επιπλέον, μπορεί το εν λόγω σχέδιο να φαντάζει δύσκολο ή ακόμα και ουτοπικό με τα σύγχρονα οικονομικά και μη δεδομένα, ωστόσο
Εικ. 9 | Παλιά κτήρια Πειραϊκής Πατραϊκής
Εικ. 10 | Παλιά κτήρια Πειραϊκής Πατραϊκής
1. Κατασκευαστική εξέλιξη βιομηχανικού συγκροτήματος
10
1955
1956
11
12
1963
1965
13
14
1966
1968
15
16
1970
1971
17
18
1972
1974
19
20
1976
1977
21
22
1978
1979
23
24
1981
1983
25
2. Λειτουργίες βιομηχανικών δομών
26
Κλωστήριο
Βαφείο
27
28
Υφαντήριο
Τυποβαφείο
29
30
Αποθήκες
Εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού
31
32
Κτήριο ελέγχου υφασμάτων
Γραφεία
33
34
Μπομπινουάρ
Στριπτήριο
35
36
Λεβητοστάσιο
Σκούτσερ
37
38
Υπόστεγα
Κτήριο επεξεργασίας νημάτων
39
40
Μηχανουργείο
Εγκαταστάσεις κλιματισμού
41
3. Συσχέτιση ορίου συγκροτήματος και οικοδομικών τετραγώνων Πάτρας
42
43
4. Εξέλιξη Πολεοδομικού σχεδίου Πάτρας
44
1882
1885
45
46
1903
1929
47
48
1971
1972
49
50
1975
1988
51
52
1995
1996
53
5. Διαγράμματα λειτουργιών
54
Γενικό Τοπογραφικό
Κατοικία
55
56
Ανενεργές βιομηχανικές μονάδες
Ενεργές βιομηχανικές μονάδες
57
58
Εμπορικά καταστήματα
Συνεργεία και μηχανουργεία
59
60
Σχολικές μονάδες
Πολιτιστικές δομές
61
62
Υπηρεσίες
Μάντρες και υπόστεγα
63
6. Διαγράμματα ανάλυσης
64
Διάγραμμα οδικού δικτύου
Brownfields | Αστικά κενά
65
66
Σημεία ενδιαφέροντος
Ξενοδοχειακές μονάδες
67
68
Εμπορικά πολυκαταστήματα
Αθλητικές εγκαταστάσεις
69
7. Κάτοψη βιομηχανικού συγκροτήματος
70
8. Φάσεις απομάκρυνσης ανενεργών βιομηχανικών δομών
Υφιστάμενη κατάσταση
71
72
Φάση 1η
Φάση 2η
73
74
Φάση 3η
Φάση 4η
75
9. Διαγράμματα σχεδιαστικής πορείας
76
Διάγραμμα οδικού δικτύου
Αδιέξοδα
77
78
Παραλιακή λεωφόρος
Σύνδεση με παραγλαύκια οδό
79
80
Σύνδεση με οδό Ευβοίας
Σύνδεση με κυκλικές πορείες
81
82
Δημιουργία συνδέσεων με το οικόπεδο
Προτεινόμενο οδικό δίκτυο
83
84
Απομάκρυνση κτηρίων
Σημεία εισόδου εξόδου από το οικόπεδο
85
86
Δημιουργία συνδέσεων εντός του οικοπέδου
Διατήρηση επιθυμητών συνδέσεων
87
88
Νέοι δρόμοι και πεζόδρομος
Ζώνη κάθετης κυκλοφορίας
89
90
Σημεία εισόδου εξόδου από το οικόπεδο
Δημιουργία κάθετης σύνδεσης
91
92
Νέοι δρόμοι εντός του οικοπέδου
Προτεινόμενο οδικό δίκτυο
93
94
Δημιουργία ζωνών λειτουργιών
Ζώνες ακτινωτά του κέντρου
95
96
Διαμόρφωση ζώνης κατοικίας
Διαμόρφωση χαράξης ξενοδοχείου
97
98
Διαμόρφωση χαράξεων κτηρίων γραφείων
Δημιουργία παραλιακής ζώνης
99
100
Σύνδεση μαρίνας και ξενοδοχείου
Σύνδεση με χώρο δραστηριοτήτων
101
102
Διαμόρφωση χάραξης πεζογέφυρας
Τοπογραφικό διάγραμμα
103
104
Τοπογραφικό σχέδιο ανάπλασης
Τέσσερις ζώνες λειτουργιών
105
10. Διαγράμματα διαμόρφωσης πάρκου
106
107
108
109
11. Κατόψεις νέων δομών και λειτουργιών
110
Δομές κατοικίας | Ισόγειο
Δομές κατοικίας | Δώμα
111
112
Ξενοδοχειακή μονάδα | Ισόγειο
Ξενοδοχειακή μονάδα | Δώμα
113
114
Κτήρια γραφείων
Μουσείο Πειραϊκής Πατραϊκής
115
116
Στάδιο και κλειστό γυμναστήριο
Γήπεδα ποδοσφαίρου
117
118
Γήπεδα μπάσκετ και βόλλεϋ
Χώρος δραστηριοτήτων και αμφιθέατρο
119
120
Δομές Skateboard
Μαρίνα σκαφών και χώροι εστίασης
121
12. Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133