Essay
Een bekroonde democratie Hoe democratisch is het sprookje van de constitutionele monarchie? Al ruim twee eeuwen heerst de koninklijke familie Van Oranje over het land van rood-wit-blauw. De Oranje-dynastie heeft in die tijd niet stilgestaan. Het Nederlandse staatshoofd draagt nog altijd een kroon, maar heeft niet meer de absolute macht over het land. In 2021 is het volk niet langer van de koning. Nee, de koning is van het volk. En het volk kan de koning het hemd van het lijf vragen.
I
n menig kinderboekenkast is het klassieke sprookje De nieuwe kleren van de keizer te vinden. Al decennialang wordt aan kinderen voorgelezen hoe een ijdele keizer op zoek gaat naar het meest bijzondere kostuum van het land. Twee ingenieuze kleermakers brengen hem een gewaad dat zó exclusief is, dat het enkel zichtbaar is voor de slimste mensen. De keizer durft niet te zeggen dat hij enkel een kledinghanger ziet en betaalt de kleermakers een grote zak goud voor het ‘kostuum’. Wanneer hij de volgende dag naar buiten treedt in zijn blootje, blijft het volk stil. Dagenlang paradeert de keizer spiernaakt, vol trots door zijn keizerrijk. Er wordt geen kik gegeven. Totdat een kind roept dat de keizer in zijn nakie staat; dan barst iedereen in lachen uit en verdwijnt de keizer beduusd in zijn kasteel. Met een soortgelijke beschaamde houding was de Nederlandse koning Willem-Alexander van Oranje woensdag 21 oktober 2020 op nationale televisie te zien, vanuit Paleis Huis ten Bosch. Naakt was hij niet, al moest hij zich wel blootgeven. Nerveus, zittend op een rode, fluwelen fauteuil legde hij een verklaring af over een gezinsvakantie naar Griekenland die niet strookte met de coronamaatregelen. De media-ophef had de koning doen besluiten om na twee dagen Griekse zon weer huiswaarts te keren. Vooral op sociale media was hij niet gespaard gebleven. De ene na de andere verontwaardigde tweet verscheen over het feit dat het staatshoofd een zwembroek in zijn koffer stopte terwijl ministerpresident Mark Rutte de bevolking dringend adviseerde niet op vakantie te gaan. Met de handen ineengevouwen sprak Willem-Alexander de bevolking toe: ‘Onze reis naar Griekenland heeft bij veel Nederlanders negatieve reacties opgeroepen. Het doet pijn uw vertrouwen beschaamd te hebben.’ Gekleed in een donkerblauw pak, was de Nederlandse koning even naakt als de keizer uit het bekende sprookje. De kwetsbare aanblik van de koning maakte voor een moment de kwetsbaarheid van de constitutionele monarchie in haar geheel zichtbaar.
18
Tijdschrift Cul
Tekst Marije Nieuwland Beeld Eva van Gelder
