FRASEOLOGÍA JURÍDICA LATINA Términos, expresiones y brocados utilizados en las sentencias de los Tribunales
ENRIQUE GÓMEZ ROYO JOSÉ MARÍA ESPINOSA ISACH AMPARO MONTAÑANA CASANÍ MARÍA DEL CARMEN LÁZARO GUILLAMÓN JOSÉ MIGUEL PIQUER MARÍ
tirant lo b anch Valencia, 2010
Copyright ® 2010 Todos los derechos reservados. Ni la totalidad ni parte de este libro puede reproducirse o transmitirse por ningún procedimiento electrónico o mecánico, incluyendo fotocopia, grabación magnética, o cualquier almacenamiento de información y sistema de recuperación sin permiso escrito de los autores y del editor. En caso de erratas y actualizaciones, la Editorial Tirant lo Blanch publicará la pertinente corrección en la página web www.tirant.com (http://www.tirant.com).
© ENRIQUE GÓMEZ ROYO JOSÉ MARÍA ESPINOSA ISACH AMPARO MONTAÑANA CASANÍ MARÍA DEL CARMEN LÁZARO GUILLAMÓN JOSÉ MIGUEL PIQUER MARÍ
© TIRANT LO BLANCH EDITA: TIRANT LO BLANCH C/ Artes Gráficas, 14 - 46010 - Valencia TELFS.: 96/361 00 48 - 50 FAX: 96/369 41 51 Email:tlb@tirant.com http://www.tirant.com Librería virtual: http://www.tirant.es DEPOSITO LEGAL: V I.S.B.N.: 9788498766912 IMPRIME Y MAQUETA: PMc Media Si tiene alguna queja o sugerencia envíenos un mail a: atencioncliente@tirant.com. En caso de no ser atendida su sugerencia por favor lea en www.tirant.net/politicas.htm nuestro Procedimiento de quejas.
ÍNDICE Siglas ....................................................................................................................
31
Prólogo.................................................................................................................
33
A contrario ........................................................................................................... A contrario sensu.................................................................................................. A fortiori .............................................................................................................. A minore ad maius ............................................................................................... A non domino ...................................................................................................... A quo ................................................................................................................... A sensu contrario.................................................................................................. Aberratio .............................................................................................................. Aberratio ictus ...................................................................................................... Ab intestato .......................................................................................................... Absolutio ab actione ............................................................................................. Absolutio ab instantia ........................................................................................... Absolutio rebus sic stantibus ................................................................................. Abusus ................................................................................................................. Accessio possessionis............................................................................................. Accessorium sequitur principale ........................................................................... Accesorium cedit principali .................................................................................. Accidentalia negotii .............................................................................................. Accipiens .............................................................................................................. Actio .................................................................................................................... Actio ad exhibendum ........................................................................................... Actio aestimatoria................................................................................................. Actio communi dividundo ................................................................................... Actio confessoria .................................................................................................. Actio de pastu pecoris ........................................................................................... Actio de pauperie ................................................................................................. Actio doli ............................................................................................................. Actio de dolo ........................................................................................................ Actio ex stipulatu ................................................................................................. Actio finium regundorum..................................................................................... Actio hereditatis petitio ........................................................................................ Actio iudicati ........................................................................................................ Actio negatoria ..................................................................................................... Actio personalis moritur cum persona .................................................................. Actio Publiciana ................................................................................................... Actio quanti minoris ............................................................................................ Actio redhibitoria ................................................................................................. Actio spolii ...........................................................................................................
35 35 35 35 35 35 36 36 36 36 36 36 36 36 37 37 37 37 37 37 37 38 38 38 38 38 38 38 39 39 39 39 39 39 39 39 40 40
8
Ă?NDICE
Actio venditi......................................................................................................... Actiones liberae in causa ....................................................................................... Actiones nondum natae nondum praescribuntur .................................................. Actiones nondum natae non praescribuntur ......................................................... Actiones sunt suppositorum ................................................................................. Actor .................................................................................................................... Actor rei forum sequitur ....................................................................................... Actore non probante, reus absolvitur .................................................................... Actori incumbit probatio ...................................................................................... Actus contrarius ................................................................................................... Ad absurdum........................................................................................................ Ad causam ............................................................................................................ Ad aedificandum .................................................................................................. Ad diem ............................................................................................................... Ad edificandum .................................................................................................... Ad essentiam ........................................................................................................ Ad finem .............................................................................................................. Ad hoc ................................................................................................................. Ad hominem ........................................................................................................ Ad honorem ......................................................................................................... Ad impossibilia..................................................................................................... Ad impossibilia nemo tenetur ............................................................................... Ad iudicem........................................................................................................... Ad latere ............................................................................................................... Ad libitum............................................................................................................ Ad litem ............................................................................................................... Ad litteram ........................................................................................................... Ad modum ........................................................................................................... Ad naturam .......................................................................................................... Ad normam iuris .................................................................................................. Ad nutum ............................................................................................................ Ad pedem litterae ................................................................................................. Ad perpetuam memoriam..................................................................................... Ad pompam vel ostentationem ............................................................................. Ad probationem ................................................................................................... Ad quem .............................................................................................................. Ad rem ................................................................................................................. Ad solemnitatem .................................................................................................. Ad substantiam .................................................................................................... Ad sustinenda onera matrimonii........................................................................... Ad sustinenda oneri matrimonii ........................................................................... Ad usucapionem................................................................................................... Ad usum............................................................................................................... Ad usum quotidianum ......................................................................................... Ad valorem ...........................................................................................................
40 40 40 40 41 41 41 41 41 41 41 42 42 42 42 42 42 42 42 42 43 43 43 43 43 43 43 43 43 44 44 44 44 44 44 44 44 44 45 45 45 45 45 46 46
Ă?NDICE
Ad verbum ........................................................................................................... Adfines inter se non sunt adfines .......................................................................... Adfinitas in coniuge superstite non deletur. .......................................................... Adiectio dominii per continuationem possessionis temporis lege definiti .............. Adiectus solutionis causa ...................................................................................... Adlatere ................................................................................................................ Adoptio imitaur natura......................................................................................... Advocatorum error litigantibus non nocet ............................................................ Aequitas ............................................................................................................... Aequitas in dubio praevalet .................................................................................. Aestimatio ............................................................................................................ Aestimatio libertatis ad infinitum extenditur ........................................................ Aestimatio rei ....................................................................................................... Affectio maritalis .................................................................................................. Affectio societatis.................................................................................................. Affectus coniugalis................................................................................................ Agere .................................................................................................................... Agere licere ........................................................................................................... Alienatio in fraudem creditorum .......................................................................... Alienare ................................................................................................................ Alieno iure ........................................................................................................... Alieno nomine...................................................................................................... Alienus ................................................................................................................. Aliquid datum, aliquid retentum .......................................................................... Aliquid novi ......................................................................................................... Aliud pro alio ....................................................................................................... Allegata et probata ................................................................................................ Alligata et probata ................................................................................................ Alter ego............................................................................................................... Alteri stipulari nemo potest .................................................................................. Alterum non laedere ............................................................................................. Altius non tollendi ............................................................................................... Alveus derelictus ................................................................................................... Ambiguum ........................................................................................................... Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum .................... Analogia iuris ....................................................................................................... Analogia legis ....................................................................................................... Animus ................................................................................................................ Animus accipiendi ................................................................................................ Animus aliena negotia gerendi .............................................................................. Animus calumniandi ............................................................................................ Animus contrahendi ............................................................................................. Animus debitoris .................................................................................................. Animus decipiendi ............................................................................................... Animus derelinquendi ..........................................................................................
9 46 46 46 46 46 46 46 47 47 47 47 47 47 48 48 48 48 48 48 48 48 49 49 49 49 49 50 50 50 50 50 50 50 50 51 51 51 51 51 52 52 52 52 52 52
10
Ă?NDICE
Animus detinendi ................................................................................................. Animus diffamandi............................................................................................... Animus domini .................................................................................................... Animus dominii ................................................................................................... Animus dominio .................................................................................................. Animus donandi................................................................................................... Animus fraudandi ................................................................................................ Animus heredis..................................................................................................... Animus iniuriandi ................................................................................................ Animus laedendi .................................................................................................. Animus lucrandi ................................................................................................... Animus lucri faciendi causa .................................................................................. Animus lucri faciendi gratia .................................................................................. Animus necandi ................................................................................................... Animus nocendi ................................................................................................... Animus novandi ................................................................................................... Animus occidendi ................................................................................................ Animus possidendi ............................................................................................... Animus rem sibi habendi...................................................................................... Animus revertendi ................................................................................................ Animus societatis.................................................................................................. Animus solvendi ................................................................................................... Animus spoliandi ................................................................................................. Animus testandi ................................................................................................... Animus transferendi et accipendi domini ............................................................. Appellata est autem mutui datio ab eo, quod de meo tuum fit; et ideo si non fiat tuum, non nascitur obligatio .......................................................................... Arbitrium merum................................................................................................. Argumentum........................................................................................................ Argumentum a contrario ...................................................................................... Artifex spondet peritiam artis ............................................................................... Auctor .................................................................................................................. Auctor regit actum ............................................................................................... Auctoritas ............................................................................................................. Auctoritas rerum similiter iudicatarum ................................................................. Audiatur et altera pars ..........................................................................................
53 53 53 53 53 53 54 54 54 54 54 54 54 54 54 54 55 55 55 55 55 55 56 56 56
Beneficium divisionis ........................................................................................... Beneficium excussionis ......................................................................................... Beneficium legis non debet esse capciosum........................................................... Bis de eadem re agere non licet ............................................................................. Bis in eadem re ne sit actio ................................................................................... bona fidei indicio ................................................................................................. Bonae fidei iudicia ................................................................................................ Bona fides ............................................................................................................
58 58 59 59 59 59 59 59
56 56 56 57 57 57 57 57 58 58
Ă?NDICE
11
Bona non sunt nisi deduct aere alieno .................................................................. Bona non sunt nisi deducto aere alieno ................................................................ Bonorum possessio ............................................................................................... Bonus pater familias .............................................................................................
60 60 60 60
Casus.................................................................................................................... Causa ................................................................................................................... Causa credendi ..................................................................................................... Causa data causa non secuta ................................................................................. Causa debendi ...................................................................................................... Causa donandi ..................................................................................................... Causa mortis ........................................................................................................ Causa obligationis ................................................................................................ Causa petendi....................................................................................................... Causa simulandi ................................................................................................... Causa solvendi...................................................................................................... Causa traditionis .................................................................................................. Cautio .................................................................................................................. Cautio damni infecti ............................................................................................ Cautio iudicatum solvi ......................................................................................... Certae rei vel causae tutor dari non potest, quia personae, non causae vel rei datur Certum est an et quantum debetur ....................................................................... Certus .................................................................................................................. Certus an incertus quando.................................................................................... Certus an et certus quando ................................................................................... Cessio................................................................................................................... Cessio bonorum ................................................................................................... Cessio pro soluto .................................................................................................. Cessio pro solvendo .............................................................................................. Ceteris paribus ..................................................................................................... Civiliter agere ....................................................................................................... Clausula ad cautelam ............................................................................................ Coacta voluntas, sed voluntas ............................................................................... Colorem habet, substantiam alteram .................................................................... Colorem habet, substantiam vero nullam ............................................................. Commodum ........................................................................................................ Communi dividundo ........................................................................................... Communio ercto non cito .................................................................................... Communio incidens............................................................................................. Communio pro diviso .......................................................................................... Communio pro indiviso ....................................................................................... Communis ........................................................................................................... Communis opinio ................................................................................................ Compensatio est debiti et crediti inter se contributio............................................ Compensatio lucri cum damno ............................................................................
60 61 61 61 61 62 62 62 62 62 62 63 63 63 63 63 63 64 64 64 64 64 64 65 65 65 65 65 65 66 66 66 66 66 67 67 67 67 67 68
12
Ă?NDICE
Conceptus pro iam nato habetur quotiens de eius commodis agitur ..................... Condicio .............................................................................................................. Condicio facti ...................................................................................................... Condicio iuris ...................................................................................................... Condicio par creditorum ...................................................................................... Condicio sine qua non ......................................................................................... Condictio ............................................................................................................. Condictio causa data causa non secuta.................................................................. Condictio indebiti ................................................................................................ Condictio iuris ..................................................................................................... Condictio ob causam datorum ............................................................................. Condictio ob iniustam causam ............................................................................. Condictio ob turpem causam ............................................................................... Condictio sine causa ............................................................................................. Conditio facti ....................................................................................................... Condominium ..................................................................................................... Confessio ............................................................................................................. Confessus pro convicto habetur ............................................................................ Confessus pro iudicato habetur ............................................................................ Consensus ............................................................................................................ Consensus facit nuptias ........................................................................................ Consilium fraudis ................................................................................................. Constitutum ........................................................................................................ Constitutum possessorium ................................................................................... Contemplatio domini........................................................................................... Continuatio possessionis ...................................................................................... Contra bonos mores ............................................................................................. Contra ius ............................................................................................................ Contra legem ....................................................................................................... Contra naturam ................................................................................................... Contra rationem................................................................................................... Contra non valentem agere, non currit praescriptio .............................................. Contra proferentem.............................................................................................. Contra tabula ....................................................................................................... Contraria voluntas................................................................................................ Contrarius consensus............................................................................................ Contrectatio rei .................................................................................................... Conventio ............................................................................................................ Corpus delicti....................................................................................................... Corpus Iuris ......................................................................................................... Corpus Iuris Civilis .............................................................................................. Creditoris ............................................................................................................. Cuius commoda eius incommoda ........................................................................ Cuius est commodum eius est periculum ............................................................. Cui prodest scelus, is fecit.....................................................................................
68 68 68 68 68 68 69 69 69 69 69 69 69 69 70 70 70 70 70 70 71 71 71 71 71 71 72 72 72 72 72 72 72 73 73 73 73 73 74 74 74 74 74 74 75
Ă?NDICE
13
Culpa ................................................................................................................... Culpa debitoris ..................................................................................................... Culpa ex ignorantia .............................................................................................. Culpa ex lascivia ................................................................................................... Culpa in abstracto ................................................................................................ Culpa in concreto ................................................................................................. Culpa in contrahendo .......................................................................................... Culpa in educando ............................................................................................... Culpa in eligendo ................................................................................................. Culpa in vigilando ................................................................................................ Culpa lata ............................................................................................................. Culpa lata dolo aequiparatur ................................................................................ Culpa lata dolo equiparatur .................................................................................. Culpa levis............................................................................................................ Culpa levissima .................................................................................................... Cum debitor voluerit............................................................................................ Cum venditor fundi in lege ita caverit .................................................................. Cum viribus ......................................................................................................... Cur debetur aut cur pactetur ................................................................................ Curator ................................................................................................................ Curator ad litem ................................................................................................... Curator ventris ..................................................................................................... Custodiam praestare .............................................................................................
75 75 75 75 75 75 76 76 76 76 76 76 76 76 77 77 77 78 78 78 78 78 79
Da mihi factum .................................................................................................... Da mihi factum, dabo tibi ius............................................................................... Damnum emergens .............................................................................................. Dare ..................................................................................................................... Do ut des ............................................................................................................. Do ut facias .......................................................................................................... Datio in solutum .................................................................................................. Datio pro soluto ................................................................................................... Datio rei ............................................................................................................... De auditu ............................................................................................................. De cuius ............................................................................................................... De eadem re non bis sit actio................................................................................ De eo quod supererit ............................................................................................ De facto ............................................................................................................... De iure ................................................................................................................. De lege data ......................................................................................................... De lege ferenda..................................................................................................... De visu ................................................................................................................. Debitor debitoris .................................................................................................. Deceptus .............................................................................................................. Deductio ..............................................................................................................
79 79 79 79 80 80 80 80 80 80 80 80 81 81 81 81 81 81 81 82 82
14
Ă?NDICE
Deductio usufrutu ................................................................................................ Deducto ususfructu .............................................................................................. Delegata potestas non delegatur ........................................................................... Delegatio .............................................................................................................. Delegatio promittendi .......................................................................................... Delicta propia ...................................................................................................... Delicta propria ..................................................................................................... Demonstratio ....................................................................................................... Denegatio actionis ................................................................................................ Derelictio ............................................................................................................. Dicta et promissa.................................................................................................. Dies...................................................................................................................... Dies certus ........................................................................................................... Dies incertus ........................................................................................................ Dies a quo ............................................................................................................ Dies a quo non computatur in termino ................................................................ Dies ad quem ....................................................................................................... Dies interpellat pro homine .................................................................................. Dies solutionis ...................................................................................................... Digesta ................................................................................................................. Diligenter ............................................................................................................. Diligenter fines mandati custodiendi sunt ............................................................ Diligentia ............................................................................................................. Diligentia quam in suis......................................................................................... Dolo in contrahendo ............................................................................................ Do ut des ............................................................................................................. Do ut facias .......................................................................................................... Dolus bonus ......................................................................................................... Dolus causam dans ............................................................................................... Dolus in re ipsa .................................................................................................... Dolus incidens ..................................................................................................... Dolus malus ......................................................................................................... Dolus praesens ..................................................................................................... Dominus .............................................................................................................. Dominus negotii .................................................................................................. Dominus soli........................................................................................................ Donatio ante nuptias ............................................................................................ Donatio propter nuptias ....................................................................................... Donatio quaedam a defuncto relicta et ab herede praestanda ................................ Donatum ............................................................................................................. Duorum vel plurium in idem placitus consensus .................................................. Dura lex, sed lex ...................................................................................................
82 82 82 82 83 83 83 83 83 83 84 84 84 84 84 85 85 85 85 85 85 85 86 86 86 86 86 87 87 87 87 87 87 87 87 88 88 88 88 88 88 88
Editio actionis ...................................................................................................... Ei incumbit probatio qui dicit non qui negat .......................................................
89 89
Ă?NDICE
Eiusdem generis et eadem bonitate ....................................................................... Eiusdem generis et qualitatis................................................................................. Electa una via non datur recursus ad aliam ........................................................... Emptio perfecta, periculum est emptoris .............................................................. Emptio rei speratae ............................................................................................... Emptio spei .......................................................................................................... Emptio tollit locatum ........................................................................................... Emptio-venditio ................................................................................................... Emptori quidem fundi necesse non est stare colonum, cui prior dominus locavit, nisi ea lege emit .............................................................................................. Ercto non cito ...................................................................................................... Erga omnes .......................................................................................................... Errantis nulla esse voluntas ................................................................................... Error .................................................................................................................... Error calculi ......................................................................................................... Error computationis ............................................................................................. Error communis facit ius ...................................................................................... Error facti ............................................................................................................. Error in corpore ................................................................................................... Error in iudicando ................................................................................................ Error in negotio.................................................................................................... Error in nomine ................................................................................................... Error in persona ................................................................................................... Error in qualitate personae ................................................................................... Error in procedendo ............................................................................................. Error in substantia ................................................................................................ Error iuris............................................................................................................. Erroris iura ........................................................................................................... Essentialia negotii ................................................................................................. Eventus damni ..................................................................................................... Ex abundantia ...................................................................................................... Ex abundatia gratia por ex abundantia gratiae ...................................................... Ex abundantia gratiae ........................................................................................... Ex bono et aequo.................................................................................................. Ex aequo .............................................................................................................. Ex aequo et bono.................................................................................................. Ex capite falsi ....................................................................................................... Ex capite novorum ............................................................................................... Ex cathedra .......................................................................................................... Ex causa ............................................................................................................... Ex contractu ......................................................................................................... Ex debito .............................................................................................................. Ex definitione ....................................................................................................... Ex delicto ............................................................................................................. Ex duobus vel pluribus lateribus ...........................................................................
15 89 89 89 90 90 90 90 90 91 91 91 91 91 91 92 92 92 92 92 93 93 93 93 93 93 93 94 94 94 94 94 94 94 94 95 95 95 95 95 95 96 96 96 96
16
Ă?NDICE
Ex facto oritur ius ................................................................................................. Ex fide bona ......................................................................................................... Ex gratia ............................................................................................................... Ex iure dominii .................................................................................................... Ex iure credito ...................................................................................................... Ex iure dominio ................................................................................................... Ex iure hereditatis................................................................................................. Ex iure proprio ..................................................................................................... Ex iure succesionis ................................................................................................ Ex lege.................................................................................................................. Ex nihilo .............................................................................................................. Ex novo ................................................................................................................ Ex nunc................................................................................................................ Ex officio .............................................................................................................. Ex pignore percepti fructus imputantur in debitum.............................................. Ex professo ........................................................................................................... Ex post facto ........................................................................................................ Ex quo.................................................................................................................. Ex quo tempore .................................................................................................... Ex re..................................................................................................................... Ex recepto ............................................................................................................ Ex testamento....................................................................................................... Ex tunc................................................................................................................. Ex uno latere ........................................................................................................ Ex verbis............................................................................................................... Exceptio ............................................................................................................... Exceptio doli ........................................................................................................ Exceptio iusti dominii .......................................................................................... Exceptio litis pendentis......................................................................................... Execeptio litis per transactionem finitae................................................................ Exceptio non adimpleti contractus ....................................................................... Exceptio pacti....................................................................................................... Exceptio pacti conventi ........................................................................................ Exceptio plurium concunbentium ........................................................................ Exceptio rei venditae et traditae ............................................................................ Exceptio plurium litisconsortium ......................................................................... Exceptione rei iudicate affinis ad modum est exceptio litis pendentis .................... Excusatio non petita ............................................................................................. Expromissio ......................................................................................................... Excessus mandati .................................................................................................. Excusatio non petita, accusatio manifesta ............................................................. Exequatur ............................................................................................................. Expleto ultimo die ................................................................................................ Expressio unius est exclusio alterius ...................................................................... Extra commercium ...............................................................................................
96 96 97 97 97 97 97 97 97 97 97 97 97 98 98 98 98 98 98 98 99 99 99 99 99 99 99 100 100 100 100 100 100 100 100 101 101 101 101 101 101 102 102 102 102
Ă?NDICE
17
Extra patrimonium ............................................................................................... Extra petita...........................................................................................................
102 102
Facere ................................................................................................................... Facere in suo......................................................................................................... Facere in alieno..................................................................................................... Facio ut des .......................................................................................................... Facta concludentia................................................................................................ Facta pro infectis haberi non possunt.................................................................... Factum cuique suum, non adversario nocere debet ............................................... Factum infectum .................................................................................................. Factum infectum fieri nequit ................................................................................ Facultas solutionis ................................................................................................ Falsitas non punitur quae non solum non nocuit sed nec erat apta nocere ............ Falsum est quidquid in veritate non est sed pro vero adseveratur .......................... Falsus procurator .................................................................................................. Favor .................................................................................................................... Favor actoris ......................................................................................................... Favor actus ........................................................................................................... Favor creditoris..................................................................................................... Favor debitoris...................................................................................................... Favor filii .............................................................................................................. Favor iuris ............................................................................................................ Favor legis ............................................................................................................ Favor libertatis...................................................................................................... Favor locationis .................................................................................................... Favor matrimonii ................................................................................................. Favor minoris ....................................................................................................... Favor negotii ........................................................................................................ Favor testamenti ................................................................................................... Favor rei ............................................................................................................... Favorabilia sunt amplianda ................................................................................... Ficta confessio ...................................................................................................... Ficta possessio ...................................................................................................... Fictio iuris ............................................................................................................ Fictio legis ............................................................................................................ Fideicomissum ..................................................................................................... Fideicomissum familiae relictum .......................................................................... Fideiussio ............................................................................................................. Fideiussor ............................................................................................................. Fideussores, quotquot erunt numero, singuli in solidum obligantur ..................... Fides..................................................................................................................... Fiducia cum amico ............................................................................................... Fiducia cum creditore ........................................................................................... Finis operantis ......................................................................................................
103 103 103 103 103 103 103 104 104 104 104 104 104 104 104 105 105 105 105 105 105 105 106 106 106 106 106 106 107 107 107 107 108 108 108 108 108 109 109 109 110 110
18
Ă?NDICE
Finis operis ........................................................................................................... Finis regundorum ................................................................................................. Fiscus ................................................................................................................... Fisco semper locuplex ........................................................................................... Fiscus usuras non dat, sed ipse accipit................................................................... Fiscus usuras non debet ........................................................................................ Forma ad probationem ......................................................................................... Forma ad substantiam .......................................................................................... Forma dat esse rei ................................................................................................. Forum .................................................................................................................. Forum commissi delicti ........................................................................................ Forum delicti commissi ........................................................................................ Forum destinatae solutionis .................................................................................. Forum domicilii ................................................................................................... Forum executionis ................................................................................................ Forum praeventionis ............................................................................................ Forum rei ............................................................................................................. Forum rei sitae ..................................................................................................... Frangente fidem, fides non est servanda ................................................................ Fraus .................................................................................................................... Fraus alterius ........................................................................................................ Fraus creditoris ..................................................................................................... Fraus creditorum .................................................................................................. Fraus hominis....................................................................................................... Fraus legis............................................................................................................. Fraus nunquam praesumitur................................................................................. Fraus nemini prodest ............................................................................................ Fraus omnia corrumpit ......................................................................................... Fructus ................................................................................................................. Fructus fundi........................................................................................................ Fraudem legis ....................................................................................................... Fructus pendens ................................................................................................... Fructus pendet ..................................................................................................... Frui ...................................................................................................................... Fumus boni iuris .................................................................................................. Fundus qui servit.................................................................................................. Furtum................................................................................................................. Furtum est contrectatio rei fraudulosa lucri faciendi gratia vel ipsius rei vel etiam usus eius possessionisve .................................................................................. Furtum parvum .................................................................................................... Furtum possessionis.............................................................................................. Furtum rei ............................................................................................................ Furtum usus .........................................................................................................
110 110 110 110 111 111 111 111 111 111 111 112 112 112 112 112 112 112 112 112 112 113 113 113 113 113 113 113 114 114 114 114 114 114 114 114 115
Generalia specialibus non derogat.........................................................................
116
115 115 115 116 116
Ă?NDICE
19
Generalia specialibus non derogant ...................................................................... Generaliter sancimus, quemadmodum in mandatoribus statutum est, ut contestatione contra unum ex his facta alter non liberetur, ita et in fideiussoribus observari ........................................................................................................ Generi per speciem derogatur; specialia generalibus derogant ............................... Generi per speciem derogatur; specialia generalibus non derogant ........................ Genus................................................................................................................... Genus limitatum ..................................................................................................
116
Habeas corpus ...................................................................................................... Habere licere ........................................................................................................ Habitatio.............................................................................................................. Hereditas iacens.................................................................................................... Hereditas iacet ...................................................................................................... Hereditatis petitio ................................................................................................ Heres fiduciarius................................................................................................... Hic et nunc .......................................................................................................... Hominis ............................................................................................................... Honeste vivere ...................................................................................................... Honor ................................................................................................................. Honor matrimonii ............................................................................................... Honoris causa....................................................................................................... Honos ..................................................................................................................
117 118 118 118 118 118 118 119 119 119 119 119 119 119
Ibi emolumentum ubi onus .................................................................................. Ibidem ................................................................................................................. Id quod interest .................................................................................................... Idem debitum ...................................................................................................... Idem est non habere actionem et habere inanem .................................................. Ideo compensatio necessaria est, quia interest nostra potius non solvere quam soluto repetere ...................................................................................................... Ignorantia facti ..................................................................................................... Ignorantia iuris ..................................................................................................... Ignorantia iuris non excusat.................................................................................. Ignorantia legis non excusat.................................................................................. Ille qui non praevidet quod praevidere debuit, in culpa est ................................... Immissio .............................................................................................................. Immisio in re aliena .............................................................................................. Immittere in alieno............................................................................................... Imperitia culpae adnumeratur .............................................................................. Imperitia culpae ennumeratur .............................................................................. Immissiones in alienum ........................................................................................ Impossibilium nulla obligatio est .......................................................................... In absentia ............................................................................................................ In aeternum..........................................................................................................
120 120 120 120 121
116 116 116 117 117
121 121 121 121 121 122 122 122 122 122 122 122 122 123 123
20
Ă?NDICE
In ambiguis contra stipulatorem ........................................................................... In argumentum trahi nequerunt quae propter necessitatem aliquando sunt concessa ................................................................................................................... In articulo mortis ................................................................................................. In bonis habere..................................................................................................... In bonum ............................................................................................................. In claris non fit interpretatio................................................................................. In conventionibus contrahentium voluntatem potius, quam verba spectari placuit In dubio mitius .................................................................................................... In dubio contra fideicommissum .......................................................................... In dubio pro operario ........................................................................................... In dubio pro reo ................................................................................................... In dubio semper contra fideicomissum ................................................................. In exceptione reus fit actor.................................................................................... In extenso ............................................................................................................. In extremis ........................................................................................................... In facultate non datur praescriptio........................................................................ In facultativis non datur praescriptio .................................................................... In flagranti ........................................................................................................... In fraganti ............................................................................................................ In fraudem legis.................................................................................................... In fraudem legis agere ........................................................................................... In id quod interest ................................................................................................ In lege Aquilia etiam culpa levissima venit ............................................................ In pari turpitudinis causa melior est condicio possidentis ..................................... In pari causa turpitudinis, melior est condicio possidentis. ................................... In pari turpitudinis causa, melior est condicio possidentis .................................... In quam rem converti debeat fideicommissum, ut memori testatoris alio et licito genere celebretur ............................................................................................ Inaudita altera parte ............................................................................................. Incendia plerumque fiunt culpa inhabitantium .................................................... Incivile est tota lege perspecta, una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere .......................................................................................................... Indebitum ............................................................................................................ Indebiti solutio ..................................................................................................... Indebitum ex persona ........................................................................................... Indebitum ex re .................................................................................................... Infans conceptus pro nato habetur quoties de commmodis eius agitur.................. Iniuria .................................................................................................................. Iniuria ex affectu facientis consistit ....................................................................... Iniuriarum aestimatio non ad id tempus, quo iudicatur, sed ad id, quo facta est ... Instantis vel futuri periculi causa mentis trepidatio ............................................... Interdictum demolitorium.................................................................................... Intuitu personae ................................................................................................... Ipso iure ...............................................................................................................
123 123 123 123 124 124 124 124 124 124 124 125 125 125 125 125 125 125 125 126 126 126 126 126 126 126 127 127 127 127 127 128 128 128 128 128 128 128 128 129 129 129
Ă?NDICE
21
Iudex .................................................................................................................... Iura in re aliena .................................................................................................... Iura novit curia ..................................................................................................... Iura servitutis ....................................................................................................... Ius acquae ducendae per fundum alienum ............................................................ Iure naturae aequum est, neminem cum alterius detrimento et iniuria fieri locupletiorem ............................................................................................................ Iuris tantum ......................................................................................................... Iuris et de iure ...................................................................................................... Ius ...................................................................................................................... Ius abutendi ......................................................................................................... Ius aquae ducendae............................................................................................... Ius disponendi ...................................................................................................... Ius in officio ......................................................................................................... Ius in officium ...................................................................................................... Ius in re ................................................................................................................ Ius in re aliena ...................................................................................................... Ius ad rem ............................................................................................................ Ius civile ............................................................................................................... Ius commune ....................................................................................................... Ius dicere .............................................................................................................. Ius est ars boni et aequi ........................................................................................ Ius est commune praeceptum ............................................................................... Ius fruendi ............................................................................................................ Ius naturale .......................................................................................................... Ius prohibendi ...................................................................................................... Ius puniendi ......................................................................................................... Ius retinendi ......................................................................................................... Ius sanguinis ......................................................................................................... Ius singulare ......................................................................................................... Ius soli .................................................................................................................. Ius superveniens ................................................................................................... Ius tollendi ........................................................................................................... Ius utendi ............................................................................................................. Ius utendi et abutendi re sua, quatenus iuris ratio patitur ..................................... Ius utendi et fruendi ............................................................................................. Ius vendendi ......................................................................................................... Iusta causa traditionis ........................................................................................... Iusta causa usucapionis .........................................................................................
129 129 129 129 129
Laesio aenormis .................................................................................................... Laesio enormis (aenormis) .................................................................................... Laesio ultra dimidium .......................................................................................... Lata culpa dolo comparabitur ............................................................................... Laudatio actoris ....................................................................................................
135 135 135 136 136
130 130 130 130 131 131 131 131 131 131 131 131 131 131 132 132 132 132 132 132 132 133 133 133 133 134 134 134 134 134 134 135 135
22
Ă?NDICE
Laudatio auctoris .................................................................................................. Lege data .............................................................................................................. Lege ferenda ......................................................................................................... Legem patere quam ipse fecisti ............................................................................. Legis actiones ....................................................................................................... Legitima portio .................................................................................................... Lex artis ............................................................................................................... Lex commisoria .................................................................................................... Lex contractus ...................................................................................................... Lex data................................................................................................................ Lex Falcidia .......................................................................................................... Lex fori................................................................................................................. Lex loci ................................................................................................................ Lex loci protectionis ............................................................................................. Lex non cogit ad impossibilia ............................................................................... Lex posterior derogat anteriorem .......................................................................... Lex posterior derogat priori .................................................................................. Lis ...................................................................................................................... Lis alibi pendens................................................................................................... Lis pendens. ......................................................................................................... Lite pendenti ........................................................................................................ Lite pendenti nihil innovetur................................................................................ Locatio conductio ................................................................................................ Locatio-conductio operarum ................................................................................ Locatio-conductio operis ...................................................................................... Locatio-conductio rei ........................................................................................... Locus regit actum ................................................................................................. Lucrum cessans ....................................................................................................
136 136 136 136 137 137 137 137 137 138 138 138 138 138 138 138 139 139 139 139 139 139 139 140 140 140 140 140
Magna neglegentia culpa est, magna culpa dolus est ............................................. Maioris rei impetus cui resisti non potest.............................................................. Maioris rei impetus, qui repelli non potest ........................................................... Mala fides ............................................................................................................. Mala fides superveniens nocet............................................................................... Mala fides superveniens non nocet ....................................................................... Mandatum de solvendo ........................................................................................ Mandatum de solvendo cum clausula iustificativa ................................................ Manu militari ....................................................................................................... Mater semper certa est .......................................................................................... Matrimonium in extremis .................................................................................... Matrimonium in articulo mortis .......................................................................... Meminisse debent iudices esse muneris sui ius dicere, non autem ius dare ............ Mens legis ............................................................................................................ Merces.................................................................................................................. Metus ...................................................................................................................
141 141 141 141 141 141 142 142 142 142 142 142 142 143 143 143
Ă?NDICE
23
Metus reverentialis................................................................................................ Minus fecit quam voluit ....................................................................................... Modus faciendi..................................................................................................... Modus operandi ................................................................................................... Modus vivendi ..................................................................................................... Mora accipiendi ................................................................................................... Mora creditoris ..................................................................................................... Mora debitoris...................................................................................................... Mora ex lege ......................................................................................................... Mora solvendi ...................................................................................................... More uxoria.......................................................................................................... More uxorio ......................................................................................................... Mors omnia solvit ................................................................................................ Mortis causa ......................................................................................................... Motu proprio ....................................................................................................... Mulieris portio ..................................................................................................... Mutatio libellis ..................................................................................................... Mutatis mutandis ................................................................................................. Mutuae petitiones ................................................................................................
143 143 144 144 144 144 144 144 144 144 144 145 145 145 145 145 145 145 145
Nam quae facta laedunt pietatem existimationem verecundiam nostram. nec facere nos posse credendum est ................................................................................ Nasciturus ............................................................................................................ Ne bis in idem ...................................................................................................... Necessitas ............................................................................................................. Necessitas defensionis ........................................................................................... Necessitas probandi incumbit ei qui agit .............................................................. Negativa non sunt probanda................................................................................. Negotiorum gestio................................................................................................ Negotiorum gestor ............................................................................................... Negotium mixtum cum donatione ....................................................................... Nemimi licet ignorare ius ..................................................................................... Neminem laedere ................................................................................................. Nemini res sua servit ............................................................................................ Nemo auditur....................................................................................................... Nemo allegans turpitudinem suam est audiendus ................................................. Nemo audiatur turpitudinem suam allegans ......................................................... Nemo auditur turpitudinem suam allegans........................................................... Nemo dat quod non habet ................................................................................... Nemo ex suo delicto meliorem suam condicionem facere potest ........................... Nemo invitus compellitur ad conmunionem ........................................................ Nemo potest mutare consilium suum in alterius iniuriam .................................... Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse haberet ............................. Nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest ................................................ Nemo tenetur se ipsum accusare ...........................................................................
146 146 146 146 147 147 147 147 147 147 148 148 148 148 148 148 148 148 148 149 149 149 149 149