Democratie bij de burgerbar

Staatskas, grondrechten, politieke partijen, begroting; geen lichte kost voor studenten in het mbo. Die zijn eerder bezig met Instagram, Tiktok, sport en vrienden. Neem ze dan eens mee voor een politiek broodje hamburger. Dikke kans dat ze er stevig hun tanden in zetten.

Tekst: Heleen de Bruijn

Dat politieke – helaas niet eetbare - broodje hamburger krijgen ze bij de burgerbar, waar ze de vele ingrediënten van de democratie en rechtsstaat ‘spelenderwijs’ tot zich nemen. De burgerbar is onderdeel van de pop-upinstallatie die hoort bij Project Burgerschap - Speak out Loud!, een nieuw educatief programma, ontwikkeld door voorlichtingscentrum ProDemos. Project Burgerschap is bedoeld om mbo-studenten kennis te laten maken en vooral samen te laten nadenken en discussiëren over burgerschap, rechtsstaat en democratie. Onderwerpen die thuishoren in lessen over burgerschap. Maar met deze pop-up gaat het niet zozeer om het zenden van kennis, waarbij studenten rustig achterover kunnen leunen in hun stoel. Groepjes studenten doorlopen samen de installatie en gaan onderweg met het gebodene met elkaar in overleg. ‘Goed of fout bestaat hier niet, wel de verwerking van kennis’, vertelt Renate van der Kuijl, educator bij ProDemos. ‘Democratie en rechtsstaat zijn heel brede begrippen en soms voor studenten nogal abstract. Maar denk hierbij aan onderwerpen als staatskas en begroting, aan politieke partijen oprichten, aan democratie, aan mediawijsheid en burgerschap, wat voor soort burger wil jij zijn? Maar ook: hoe beargumenteer je je eigen mening én luister je naar elkaars mening?’

Festivalsfeertje

Project Burgerschap bestaat uit twee delen: een pop-upinstallatie, gemaakt van karton en hout, die je op school gemakkelijk zelf kunt opzetten. Daarbij hoort een verdiepende les, die door de docent met behulp van de bijgeleverde handleiding naar believen kan worden samengesteld. ‘De pop-up is een echte blikvanger’, zegt Fleur Poot, projectmanager bij ProDemos. ‘We hebben hiermee geprobeerd een festivalsfeertje te creëren. Dat spreekt jongeren van deze leeftijd natuurlijk aan: foodtruck, picknicktafels, een grasveld om op te chillen... Je ziet hier bijvoorbeeld een kas met plantjes erin, een bak met munten en maatbekers om de ‘pot met geld’ te kunnen verdelen. Dat is de staatskas. Op de picknicktafel met parasol ligt een ‘tafelkleed’ bedrukt

met standpunten van verschillende politieke partijen. De studenten gaan daarover met elkaar in discussie. Op het grasveld staan verschillende artikelen uit de Grondwet. Welke drie artikelen kiezen ze voor hun top 3? Op de foodtruck tenslotte staan de ingrediëntenlijsten voor de allerlekkerste hamburger, door de studenten zelf samen te stellen natuurlijk. Zo kun je kiezen voor een ‘weg met het klimaatakkoord-rundvleesburger’, een ‘klimaatneutrale vegaburger’ of een ‘het klimaat is belangrijk, maar andere dingen ook-burger’. En wat dacht je van de toppings; zo staan knapperige blaadjes voor een hoger minimumloon, met een sausje kun je kiezen voor extra geld voor kunst en cultuur, en voor een extra portie kies je bijvoorbeeld voor ‘extra blauw op straat’. Met de keuze voor hun eigen burger definiëren ze: wat voor een burger ben ik en welke zaken vind ik belangrijk?’

Ontwikkeltraject

Volgens Fleur Poot is aan de pop-up een lang ontwikkeltraject vooraf gegaan. ‘We begonnen in 2019 al en in 2020 deelden we onze eerste ideeën met studenten, om zo feedback op te halen. Heel waardevol, want het leidde tot een aantal ingrijpende keuzes. Vervolgens hebben we de materialen gemaakt en is de pop-up, op verschillende opleidingsniveaus, echt getest op het Zadkine college in Rotterdam. De reacties waren overwegend positief. We zagen bijvoorbeeld dat de studenten heel enthousiast en met plezier met de opdrachten aan de slag gingen. En er ontstonden interessante discussies. Aan de andere kant bleken sommige onderdelen juist nog niet goed genoeg te werken. Die hebben we aangepast, waarna deze eindversie is ontstaan.’ Wat volgens Renate van der Kuijl duidelijk zichtbaar werd, is dat de onderdelen van de pop-up studenten triggert om met elkaar in gesprek te gaan. ‘Politiek gaat natuurlijk ook over hen. Het is een aansprekende, uitnodigende manier om burgerschap en democratie aan de orde te stellen. En, voor studenten niet onbelangrijk, het gebeurt buiten het klaslokaal. Ze mogen dingen gaan doen, mogen dingen aanraken, verplaatsen en samen opdrachten uitvoeren. Het is hun eigen mini-democratie. De titel Speak out loud, is een uitnodiging die zegt: laat je maar horen, geef je mening!’

Project Burgerschap boeken

Breng Project Burgerschap - Speak out Loud! naar je studenten en boek de pop-upinstallatie gratis via: prodemos.nl/projectburgerschap

De burgerbar op school

Zo’n mooie pop-upinstallatie zet je natuurlijk niet even op voor een lesuurtje, zegt Fleur Poot. ‘Het mooiste zou zijn als je ’m een week in de school zet. Klassen op meerdere niveaus kunnen er dan gebruik van maken. Met 15 bij 10 meter is er wel een ruime plek voor nodig, zoals een aula, kantine of de hal. Het is de bedoeling dat de school de pop-up zelf in elkaar zet, dat kan in een uurtje en gaat gemakkelijk met de meegeleverde instructie. Vervolgens ontzorgen we de docenten, want er is altijd iemand van ProDemos die de groepjes studenten door de installatie heen begeleidt. Als docent ben je er overigens wel actief bij betrokken. De groepjes gaan in ongeveer 60 minuten door de pop-up heen en krijgen een werkboekje voor bij de opdrachten die ze in de pop-up tegenkomen.’ Vervolgens is er dan nog de verdiepingsles van 45 tot 100 minuten, waarin docenten op een later moment in kunnen gaan op specifieke onderwerpen. Maar dat komt pas ná het ‘bereiden’ van die overheerlijke, zelf gekozen hamburger.