11 minute read
Visie na inventarisatie basisvaardigheden
SLO start online platform versterken basisvaardigheden ‘Kijk goed naar wat elke leerling nodig heeft om zich te ontwikkelen’
Basisschool De Regenboog in Schijndel inventariseerde waar leerlingen tegenaan lopen bij de basisvaardigheden taal en rekenen. Het lerarenteam formuleerde vervolgens zijn visie op het versterken van deze basisvaardigheden en bepaalde de benodigde aanpak om de gestelde doelen te bereiken. Een prima werkwijze, vindt SLO.
Tekst: Brigitte Bloem
De Regenboog heeft twee locaties. De ene locatie werkt in grote groepen van 40-50 leerlingen en twee leraren, aangevuld met onderwijsassistenten, de andere juist met kleine groepen van rond de 20 leerlingen. Samen met een collega staat Harriëlla Duijts voor een grote groep 8. “Zo’n omvangrijke groep vergt intensief collegiaal overleg, maar brengt ook een gedeelde verantwoordelijkheid met zich mee. Door subgroepjes te maken kunnen we flexibel inspelen op de verschillende leerbehoeftes van leerlingen. Dat komt het onderwijs in de basisvaardigheden ten goede.” In de midden- en bovenbouw wordt ook regelmatig groepsoverstijgend gewerkt. Hierdoor maken de teamleden van de Regenboog volop gebruik van elkaars expertise. Het lerarenteam heeft zelf voor alle vakken doorlopende leerlijnen ontwikkeld, passend bij de visie van de school. Die visie rust op vier pijlers: eigenaarschap, differentiatie, krachtige leeromgeving en professionele leergemeenschap. “We maken gebruik van onderdelen uit meerdere methodes en eigen materiaal”, licht Marieke van Gorkum, leraar van groep 3, toe.
Curriculumbewustzijn
Voor leerlingen in het Nederlandse onderwijs zijn schrijven en diep lezen de grootste uitdagingen als het gaat om de basisvaardigheden taal. SLO onderzoekt wat werkt voor welke doelgroep en op welk moment. “Basisvaardigheden taal kun je versterken door het vergroten van de samenhang tussen verschillende
taaldomeinen en het gebruik van rijke teksten”, legt curriculumontwikkelaar Anne-Christien Tammes van SLO uit. “Dat vraagt om curriculumbewustzijn bij leraren.” De werkwijze van De Regenboog spreekt Anne-Christien erg aan. “Bepaal eerst per taaldomein hoe het gesteld is met de basisvaardigheden taalNederlands van je leerlingen. Bepaal vervolgens je visie en hoe je, bijvoorbeeld met behulp van diverse SLO-ondersteuningsmiddelen, te werk wilt gaan om de basisvaardigheden te versterken”, adviseert ze. Ook voor rekenen-wiskunde is het belangrijk om vanuit een visie naar een passende aanpak toe te werken.
Geïntegreerde aanpak taaldomeinen
Een belangrijk element van het taalonderwijs op De Regenboog is close reading. Harriëlla: “Hierbij koppelen we diep lezen aan de thema’s die in zaakvakken aan bod komen. Vanuit een geïntegreerde aanpak kun je de hele schooldag door met je leerlingen aan leesbegrip werken en ze meer lees- en leerplezier geven. Door de combinatie met andere vakken creëer je een levensechte leeromgeving en wordt taalonderwijs veel betekenisvoller.”
Met begeleiding van SLO heeft De Regenboog ook haar schrijfonderwijs aangepakt. Door mee te doen aan het project ‘werken met een schrijfportfolio’ kreeg het team veel inzichten in effectief schrijfonderwijs en het volgen van de schrijfontwikkeling. “Daardoor hebben we nu helder in beeld hoe we ook voor het domein schrijven een doorlopende leerlijn kunnen ontwikkelen”, vertelt Harriëlla.
Rekenen: gerichte aanpak
Curriculumontwikkelaar Iris Verbruggen houdt zich bij SLO onder meer bezig met de basisvaardigheden rekenen-wiskunde. “Ondanks dat de meeste leerlingen het basisniveau voor rekenen-wiskunde halen, constateren we veel verschil tussen verschillende groepen leerlingen. Daarom is een gerichte aanpak nodig.” Ze vindt dat scholen zich er bewuster van kunnen zijn dat ze op rekengebied hogere verwachtingen kunnen hebben van alle leerlingen. “Bovendien gaat het bij basisvaardigheden rekenen-wiskunde niet alleen over basisbewerkingen, maar juist om de combinatie van kennis, vaardigheden en inzichten die bijdragen aan gecijferdheid. Ook worden in onze data-intensieve samenleving vaardigheden als kritisch kwantitatief denken en rekenwiskundig probleemoplossen steeds belangrijker.”
Het algemene beeld dat leerlingen in Nederland weliswaar het basisniveau rekenen halen, maar qua gecijferdheid niet eruit halen wat erin zit, herkennen ook de leraren van De Regenboog. Marieke: “We zijn nu intensief bezig om een passende leerlijn samen te stellen voor ons rekenonderwijs. Ook formatief toetsen nemen we daarin mee. Dat sluit goed aan bij onze manier van lesgeven.”
Durven reflecteren
Sinds kort werkt het team van De Regenboog met Lesson Study, waarbij een groepje leraren een les ontwerpt. Eén leraar geeft de gezamenlijk ontwikkelde les in de groep, de anderen observeren. Daarna kijken ze samen wat voor effect het had op de leerlingen en wat beter kan. “Dit helpt bijvoorbeeld om goed te kijken naar de wijze waarop iedere leraar individueel met differentiatie omgaat”, vertelt Marieke. Harriëlla vult aan: “Als een leerling onvoldoende meekomt, doe ík iets fout. Daarom is het cruciaal om te durven reflecteren op je eigen én elkaars werkwijze. Kijk goed naar wat elke leerling nodig heeft om zich te ontwikkelen, juist ook op het gebied van basisvaardigheden.”◗
Online platform versterken basisvaardigheden
SLO is het experticecentrum voor het curriculum. Dit najaar lanceert SLO een online platform met feiten en cijfers over taal en rekenen-wiskunde, adviezen en praktische handreikingen voor het versterken van de basisvaardigheden. SLO wil met het platform vooral de kennis en kunde van onderwijsprofessionals vergroten, zodat zij op een onderbouwde manier keuzes kunnen maken uit het aanbod. Het platform richt zich in eerste instantie op rekenen-wiskunde en taal-Nederlands. Later komen daar digitale geletterdheid en burgerschap bij.
Online platform www.slo.nl/basisvaardigheden
Basisvaardigheden en actualisatie kerndoelen en examenprogramma’s
Op korte termijn gaat SLO scholen en betrokken onderwijsorganisaties extra ondersteunen met producten en kennis over basisvaardigheden. Daarnaast moeten de basisvaardigheden ook structureel goed omschreven staan in het curriculum. SLO is in opdracht van het ministerie van OCW gestart met de actualisatie van kerndoelen Nederlands, rekenen-wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid. Deze leergebieden hebben een duidelijke relatie met basisvaardigheden. Hierdoor wordt de opdracht aan scholen verhelderd en wordt het beheersen van basisvaardigheden structureel vastgelegd in wetgeving.
Hebban in de Klas: doe mee
Samen lezen is leuker! Met Hebban in de Klas maak je van lezen op school een sociale activiteit en zet je leesplezier, inspiratie en motivatie centraal. Op een speciale vo-website inspireren leerlingen elkaar en gaan ze uitdagende challenges om met elkaar zo veel mogelijk boeken te lezen. Hebban in de Klas is een gratis en laagdrempelig leesbevorderingsinitiatief voor het voortgezet onderwijs van Stichting CPNB en Stichting Lezen. Benieuwd geworden? Eind september wordt het platform gelanceerd, maar ondertussen kun je alvast meedoen aan de pilot!
Waar lezen vaak wordt gezien als individuele bezigheid, biedt Hebban in de Klas een interactief en sociaal platform waar leerlingen en docenten in het middelbaar onderwijs met elkaar als lezers zijn verbonden. Docenten vinden op Hebban in de Klas een online platform waarop hun leerlingen elkaar uitdagen om zo veel mogelijk boeken te lezen. Ze houden zelf hun vorderingen bij, wisselen boekentips uit en vinden een wereld aan inspiratie. Ze kunnen berichten en reacties plaatsen en met één druk op de knop boeken aan hun boekenplank toevoegen. Zo halen ze binnen mum van tijd hun gestelde doelen in een challenge!
Docenten hebben het beheer over hun eigen klas. Ze kunnen artikelen aanmaken met verschillende doeleinden: opdrachten geven, leestips delen of verdieping bieden bij de boeken. Leerlingen uitdagen om bijvoorbeeld een recensie te schrijven of hun beste boekentips te delen? Het is zo gepiept. Eveline Aendekerk, directeur CPNB: “Met Hebban in de Klas kunnen docenten inzicht krijgen in wat leerlingen leuk vinden om te lezen. Bovendien wordt het leesplezier vergroot door het spelelement van een challenge. Op die manier lezen is veel meer van deze tijd dan alleen de verplichte boekenlijsten waar veel leerlingen tegenaan hikken.”
Hebban in de Klas is ontstaan vanuit een idee van Emma Kustermans, docent in opleiding. Om het project inhoudelijk en technisch te realiseren werken Stichting Lezen, CPNB en Hebban samen. Daarnaast is er ruimte voor samenwerkingen met o.a. de Koninklijke Bibliotheek. Samen maken alle partijen het mogelijk om van Hebban in de Klas een gratis, laagdrempelig en inspirerend platform te maken. Sinds mei draait er een pilotversie van het platform waar al 100 docenten samen met hun klassen enthousiast in zijn gedoken. In september, aan het einde van de Boekenweek van Jongeren wordt het platform gelanceerd. Docenten ontvangen dan een startpakket met een lesbrief en een poster voor een kickstart van hun schooljaar vol boeken.
‘Met Hebban in de Klas zijn leerlingen elkaars grootste inspiratiebron als het om boeken gaat. Er wordt weer gelezen én gepraat over lezen binnen en buiten het klaslokaal!’ Wakker de leeslust aan, haal het plezier in de klas en doe ook mee! Ga naar: www.hebbanindeklas.nl
“Bij het verbeteren van de basisvaardigheden moet er ook structurele aandacht zijn voor het mentaal welbevinden van leerlingen. Dat hebben we de afgelopen twee jaar wel gezien”, vindt Michelle Klingeman-den Bouwmeester, coördinator Nationaal Programma Onderwijs bij CSG Reggesteyn. “Als leerlingen goed in hun vel zitten, zijn ze veel gemotiveerder om op school hun best te doen en leren ze beter. Je bent er niet met extra lessen begrijpend lezen en rekenen alleen.”
Tekst: Brigitte Blom - Beeld: Erwin Winkelman Fotografi e
CSG Reggesteyn is een brede Christelijke scholengemeenschap met een vestiging in Rijssen en Nijverdal. “In onze schoolvisie staat dat we elke leerling willen zien. Dat is tijdens en na corona alleen maar urgenter geworden”, legt Michelle uit. “Onze school bood al veel individuele begeleiding aan leerlingen in het kader van passend onderwijs. Met NP Onderwijsgelden hebben we dat uit kunnen breiden. Niet alleen op cognitief vlak, maar juist ook op het gebied van sociaal-emotioneel welbevinden. Je merkt gewoon dat daardoor alles beter gaat.”
Werken aan welbevinden
De locatie in Nijverdal biedt vmbo basis en kader onderbouw, de volledige opleiding vmbo-tl tot en met gymnasium, en telt in totaal bijna 1.400 leerlingen. Rijssen biedt praktijkonderwijs, onderbouw havo/vwo en de volledige opleiding vmbo basis, kader en tl, in totaal ruim 1.100 leerlingen. De afgelopen twee schooljaren merkten mentoren en leraren van CSG Reggesteyn dat veel leerlingen op sociaal-emotioneel vlak niet goed meekwamen. “Elkaar respecteren, geven en nemen, normale omgangsvormen hanteren en niet meteen boos worden, vriendschappen onderhouden, samenwerken in een groep, door corona is dat allemaal onder de oppervlakte verdwenen”, constateert Michelle. “We moeten weer leren om mét elkaar te zijn. Juist die sociaal-emotionele achterstanden, daar moet aan gewerkt worden. Wij vinden dat een groter probleem dan dat leerlingen mogelijk op cognitief gebied achterop lopen, dat is relatief wat makkelijker om in te halen.”
Tweedeklasser: “Het boksen heeft me zeker geholpen. Ik vond het heel erg leuk om te doen. Ik heb geleerd hoe ik op anderen kan reageren, hoe ik weer rustig word en me fijner voel.”
Interventies NP Onderwijs
Elke leerling heeft met de mentor en ouders via een scan vastgesteld aan welke interventies behoefte was. CSG Reggesteyn heeft er bewust voor gekozen om de interventies vanuit het NP Onderwijs intern te organiseren en uit te voeren met eigen leraren en ondersteuners. Michelle: “Er was in het begin wat weerstand, omdat niemand zat te wachten op extra werk. Maar die houding verdween als sneeuw voor de zon, toen we met z’n allen de schouders eronder zetten en merkten dat onze leerlingen de extra aandacht en begeleiding echt nodig hadden. Verschillende leraren, mentoren en ondersteuners zijn met NP Onderwijsbudget bijgeschoold als faalangsttrainer, Re-fit trainer, mindfulnesstrainer en trainer Rots&Water. Hierdoor is er meer ondersteuning beschikbaar en mogelijk.”
Tijdens de lockdowns maakte de school gebruik van buddies. Studenten uit de regio stonden leerlingen bij tijdens het onderwijs op afstand. Toen ging het vooral om steun bieden op sociaal-emotioneel vlak, motiveren en, zo nodig, ook vakinhoudelijke ondersteuning. Met NP Onderwijs-budget maakt de school nu gebruik van tutoren: ouderejaars leerlingen die jongerejaars begeleiden. “Een dankbare bijbaan”, lacht Michelle, “en zo maak je jonge mensen misschien enthousiast voor het onderwijs. Bovendien geeft een groepje oud-leerlingen bijles, evenals studenten van de lerarenopleiding van Windesheim.”
Het NP Onderwijs maakt ook op een aantal plekken klassenverkleining mogelijk. “Door de demografische opbouw in de regio hebben beide locaties van CSG Reggesteyn met krimp te maken”, legt Michelle uit. “Door het NP Onderwijs kunnen we onze klassen tijdelijk kleiner maken, maar wel ons team gelijk houden.” CSG Reggesteyn is ook bezig om een rijke schooldag te organiseren, waarbij leerlingen bijvoorbeeld lessen kunnen volgen of projecten kunnen doen op het gebied van sport, cultuur en sociaal welbevinden. Michelle: “Door het NP Onderwijs kunnen we nu gemakkelijker activiteiten uitproberen en kijken wat bij leerlingen aanslaat en goede resultaten oplevert. Zo zijn we gestart met bokscoaching. Dit blijkt een voltreffer. De leerlingen krijgen zelfbeheersingsoefeningen om de korte lontjes, die na corona nogal opspelen, te beteugelen. Ook krijgen ze ademhalingstechnieken, zodat ze zich goed kunnen concentreren. En bovendien zijn ze gewoon lekker sportief bezig.”
Brugklasleerling: “Onze klas heeft 21 leerlingen. Dat vind ik fijn, omdat er dan meer aandacht is voor iedereen.”
Basisvaardigheden
Wat de basisvaardigheden betreft gaat de school vooral inzetten op extra ondersteuning bij de kernvakken en begrijpend lezen. Ook hiervoor wordt budget vanuit het NP Onderwijs ingezet. Michelle: “Tijdens corona merkten we dat de ict-basisvaardigheden bij leerlingen nogal te wensen overlieten. Je kunt niet alles in één keer organiseren, maar inmiddels treffen we voorbereidingen om digitale vaardigheden op te nemen in de rijke schooldag.” Vooruitlopend op de invulling van het curriculum voor burgerschap heeft de school een programmamanager diversiteit benoemd voor 0,4 fte. Michelle benadrukt dat de school daar ook een duidelijke link ziet met alles dat gedaan wordt op het gebied van het welbevinden van leerlingen. “Tot nu toe bevallen alle extra activiteiten die mede mogelijk worden gemaakt door het NP Onderwijs erg goed”, concludeert Michelle.
“Het programma loopt tot midden 2025. Het zou heel welkom zijn als we deze activiteiten voort kunnen zetten en te zijner tijd een beroep kunnen doen op het Masterplan Basisvaardigheden. Door elke leerling daadwerkelijk te zien en passende begeleiding te bieden help je diens ontwikkeling en doe je recht aan het doel van het NP Onderwijs en straks ook aan het Masterplan Basisvaardigheden.’
Kijk voor meer informatie over het NP Onderwijs en praktijkverhalen op www.nponderwijs.nl
Op de hoogte blijven? Schrijf je in voor de nieuwsbrief:
