Toolkit 2012 by Toerisme Oost-Vlaanderen

Toeristische initiatiefmap Meetjesland

Breskens

Brugge

Gent

Inhoudstafel

Vooraf

1 Het Meetjesland 1.1 Geografisch 1.2 Wie zijn de meetjes van het Meetjesland? 1.3 Moodboard

2 Wie is de toerist? 2.1 Naar welke toeristen richten we ons? 2.2 Waarom komt de toerist naar het Meetjesland? 2.3 Wat doet de toerist in het Meetjesland? 2.4 De portemonnee van de toerist 2.5 Hoe lang blijft de toerist?

3 Trends 3.1 Dichtbij en toch weg 3.2 Authenticiteit 3.3 Wellness – wellbe-ing 3.4 Duurzaamheid en ‘green living’

4 Fietsen en wandelen 4.1 Fietsen - Fietsnetwerk Meetjesland - Meer fietsplezier - Fietsvriendelijke zaken - Fietsverhuur - Fietsoplaadpunten 4.2 Wandelen - Wandelnetwerken - Meer wandelplezier

5 Proef de streek! 5.1 Hoeveproducten 5.2 Schaaldieren 5.3 Zoetigheden 5.4 Santé 5.5 Streekgerechten 5.6 Extra middelen 5.7 Samen sterk!

6 Couleur locale en erfgoed 6.1 Couleur locale 6.2 Extra middelen 6.3 Samen sterk!

7 Logies 7.1 Starters 7.2 Vlaams logiesdecreet 7.3 Labels

8 Evenementen en andere activiteiten 8.1 UITdatabank 8.2 Extra middelen 8.3 Samen sterk!

9 Groepsuitstappen 55 9.1 Promotie in je omgeving 9.2 Promotie door Toerisme Meetjesland 9.3 Promotie door Toerisme Oost-Vlaanderen 9.4 Gidsen 9.5 Extra middelen 10 Informatie op maat van de toerist 10.1 Toeristische gids Meetjesland 10.2 Anderstalige toeristische info 10.3 www.toerismemeetjesland.be 10.4 Beeld- en tekstmateriaal 10.5 Internet

11 Productontwikkeling en arrangementen 69 11.1 Productontwikkeling op maat van het Meetjesland 11.2 Tips bij het maken van een arrangement 11.3 Media-acties en arrangementen 11.4 Bonnen en boxen 11.5 Kortingssites 11.6 Samenwerken met lokale ondernemers 11.7 Extra middelen 12

Duurzaamheid

13 Networking 13.1 Kennismakingsronde 13.2 Verken je omgeving 13.3 Bedrijven 13.4 Evenementen 13.5 Lokale economische en toeristische raden 13.6 Belangenorganisaties

14 Praktisch 14.1 Wie doet wat? - Toerisme Vlaanderen - Toerisme Oost-Vlaanderen - Toerisme Meetjesland - Gemeente 14.2 Toeristische infokantoren in het Meetjesland 14.3 Toeristische infokantoren in de kuststeden 14.4 Vorming en opleidingen

Achter in de map vind je een uitklapbare kaart van het Meetjesland met daarop aangeduid toeristische informatie, zoals wandelgebieden, fietsen wandelroutes, musea en bezoekerscentra. 4

Vooraf Beste ondernemer, Beste toeristische initiatiefnemer,

Deze ‘Toeristische Initiatiefmap Meetjesland’ is een praktisch werkinstrument voor wie aan de slag wil met de doelgroep toeristen in het Meetjesland. De map is een realisatie in het kader van het INTERREG IVBproject Collabor8. Doel van dit project is toerisme en overheid dichter bij elkaar te brengen en een kruisbestuiving te doen ontstaan. Je bent, als toeristische initiatiefnemer, meer en meer het eerste onthaalpunt van de toerist in de streek, zowel thuis, bij het plannen van een vakantie of uitstap, als bij aankomst op de bestemming. Deze eerste indruk is vaak bepalend. Op dit moment maakt de toerist immers kennis met de troeven van het Meetjesland: een persoonlijk onthaal, kleinschaligheid en gastvrijheid. Tijdens het project is gebleken dat er nood is aan een praktisch instrument op maat van de ondernemer om met het toeristisch aanbod in onze regio aan de slag te gaan. In de werkmap vind je een voorstelling van de streek en de troeven ervan. Je maakt kennis met de service van Toerisme Oost-Vlaanderen en andere overheidsinstanties die actief zijn op het vlak van toerisme. We bieden je ook inspirerende voorbeelden en geven je tips om (beter) in te spelen op de wensen en verwachtingen van de toerist. Kortom, deze map moet een leidraad zijn voor de toeristische initatiefnemer die met toerisme in het Meetjesland aan de slag wil gaan. Het is een uitgebreide werkmap geworden. Het is niet de bedoeling om deze in een keer van voor naar achteren te lezen. Maar je kan ze eerder gebruiken om af en toe iets op te zoeken. Ze is ook bedoeld om in te bladeren en inspiratie op te doen. Er is ruimte voorzien om je eigen map aan te vullen met info op maat van je zaak. Maak er je eigen werkinstrument van. Wij geven je graag deze voorzet. Toerisme is een middel om de economie van plattelandsregio’s, zoals het Meetjesland, te versterken. Onze ervaring leert dat regionaal ‘groen’ toerisme niet enkel hotels en B&B’s ten goede komt, maar het volledige economische weefsel. Recent onderzoek wijst uit dat plattelandstoerisme in Vlaanderen goed is voor een omzet van 113 miljoen euro. 44% van de omzet wordt gerealiseerd in plattelandslogies en 56% in restaurants en cafés, winkels en attractiepunten. Hoe aantrekkelijker de streek is en hoe rijker het aanbod is, hoe langer de toeristen blijven. En hoe meer men spendeert. Productontwikkeling wordt dan ook de komende jaren een belangrijk aandachtspunt in het toeristisch beleid in het Meetjesland. Toerisme Oost-Vlaanderen wil je helpen om ervoor te zorgen dat een deel van deze economische meerwaarde van toerisme ook bij jouw initiatief of onderneming terecht komt. Veel succes!

Eddy Couckuyt Gedeputeerde voor toerisme Voorzitter Toerisme Oost-Vlaanderen

Hansbeke Brug, met op achtergrond kanaal Gent-Oostende

1 Het Meetjesland Het Meetjesland is een uitgesproken landelijke regio, gelegen tussen de kunststeden Gent en Brugge, de Leiestreek, de kust en Zeeuws-Vlaanderen. Rust en traagheid, natuur en landbouw, karakter, authenticiteit, nostalgie en kleinschalige charme vormen vanuit toeristisch oogpunt het kern-DNA van de regio.

1.1 Geografisch Het Meetjesland is ingedeeld in 3 zones. Hoe noordelijker je komt, hoe dunbevolkter de streek is. In het noorden ligt, bijvoorbeeld, Sint-Laureins. Deze gemeente is naast Alveringem en Vleteren, de enige echte plattelandsgemeente in Vlaanderen. Sint-Laureins heeft een heel lage bevolkingsdichtheid, de woonkernen zijn geconcentreerd rond de kerk. Daar rond zien we uitgestrekte weiden, grote landerijen, kilometers lange dijken en kronkelende kreken. 80% van de oppervlakte van de gemeente is landbouwoppervlakte. Naar het zuiden toe, richting Gent en richting E40 evolueert het landschap in kleinere percelen, veel meer houtkanten (de naam Houtland wordt soms gebruikt), bossen en kasteeldomeinen. Noorden: Open polderlandschap met kreken en dijken, dat aansluiting vindt in Zeeuws-Vlaanderen en het Waasland. Midden: Herbakkerstad Eeklo in het hart, bosgebieden Het Leen, Drongengoed (grootste bos van Oost- Vlaanderen!) en Lembeekse bossen. Zuiden: Het zuiden van het Meetjesland is bezaaid met kastelen. Een groot deel van de kastelen werd in de 19de eeuw gebouwd door rijke industriëlen uit Gent. Lovendegem, Merendree, Vinderhoute en Hansbeke zijn echte kastelendorpen. Het kasteel van Poeke is een van de mooiste kastelen.

Oost-Vlaamse toeristische regio’s Het Meetjesland is één van de vijf toeristische regio’s in Oost-Vlaanderen. De Leiestreek en Scheldeland zijn provinciegrensoverschrijdende regio’s. In het hart van OostVlaanderen ligt de kunststad Gent. Ligt jouw zaak aan de rand van het Meetjesland? Zorg dan dat je op de hoogte bent van het toeristisch aanbod in de aangrenzende regio’s. Toeristische info over Brugge en Gent mag zeker niet ontbreken.

Meetjesland – www.toerismemeetjesland.be

Leiestreek – www.toerisme-leiestreek.be

Scheldeland – www.scheldeland.be

Vlaamse Ardennen – www.toerismevlaamseardennen.be

Waasland – www.toerismewaasland.be

Gent – www.visitgent.be

De algemene website van Toerisme Oost-Vlaanderen – www.tov.be

‘Meetjesland Maak het Mee’ is een streekmerk voor het Meetjesland. Het beheer van het merk is in handen van Streekplatform + Meetjesland vzw. Gemeenten, regionale organisaties, zoals Toerisme Meetjesland, onderwijs- en zorginstellingen en verenigingen mogen dit merk gebruiken in hun communicatie. Ook evenementen en ondernemers die aangesloten zijn bij een regionale organisatie kunnen er gebruik van maken. Toerisme Meetjesland is het aanspreekpunt in verband met het merk voor de toeristische sector. Naast het merk kunnen logies en attractiepunten ook gebruik maken van een standaardbanner. Het enige wat je moet doen is contact opnemen met Toerisme Meetjesland en je drukproeven laten goedkeuren. www.meetjesland.be

1.2 Wie zijn de meetjes van het Meetjesland? Hiervoor zijn verschillende verklaringen: ‘Meetjes’ is afgeleid van Franse woord ‘métier’ of weefgetouw Een ‘meetje’ is een klein stukje gemeten grond

Meetjeslands meetje

De legende vertelt dat Keizer Karel op jacht was in de omgeving van Waarschoot en Zomergem. De moeders, die de faam van de keizer als onverbeterlijke rokkenjager kenden, hielden hun huwbare dochters binnenshuis. Als de keizer hier op jacht was, zag hij alleen maar ‘meetjes’ of oude vrouwtjes aan hun deur zaten te spinnen. Daarom noemde hij de streek met opgetrokken neus het ‘Meetjesland’. De echte verklaring is dat deze regio een heel intensieve lijnwaadproductie kende. Voor één wever in de streek waren wel vijf spinsters nodig. Dus het hele gezin – van grootmoeder tot kleindochter werd aan het werk gezet. Het woord ‘meetje‘ verwijst naar de spinnende ‘meetjes‘ in de regio ten noordwesten van Gent.

Martin Heylen

‘Eigenlijk is het met het dialect zoals met de hele streek: je gaat er zo aan voorbij, er zijn geen wereldschokkende attracties, maar wie de tijd neemt om het te ontdekken, zal doordrongen worden van de schoonheid ervan. Het Meetjesland is een godvergeten streek, die niet overspoeld wordt door dagtrippers. Maar dat is net de charme ervan. Wie niet houdt van omzwervingen, blijft er gewoon weg.’ Uit: Cherchez le BV - Cruisen langs de grens met Nederland, Het Nieuwsblad – De Gentenaar, zaterdag 10 juli 2010

De Belgisch-Nederlandse grens

1.3 Moodboard Een moodboard is een collage van beelden bedoeld om de regio en zijn sfeer op te roepen. Op deze manier willen we het Meetjesland als regio aanbieden aan toeristen. We kozen er bewust voor om geen fotoâ&#x20AC;&#x2122;s te gebruiken die in het Meetjesland genomen zijn, om te vermijden dat deze direct met concrete plekken of dingen geassocieerd worden. Het gaat louter om sfeer.

Luxe van eenvoud

1 Akker - Landbouw domineert in het landschap - Platteland - Hoge luchten, wolken 2 Stenen - Ontspannen - Wellness - Zen - Tot rust komen - Genieten 3 Koeien - Weiden met koeien - Platteland 4 Vuurtje - Gezelligheid - Verhalen - Kampvuur - Opwarmen bij de haard

1 7 2

8 15 9

5 4 12 14 3 10

5 Bomen - Kanalen, water - Vlakke landschap - Bomenrijen 6 Geen spectaculaire dingen, attracties - ‘Het zit in de kleine dingen’ - Kleine landschappelijke elementen - Achter iedere hoek en onder iedere steen schuilt een verhaal - Erfgoed 7 Stapstenen - toekomstbeeld - ‘Avontuurlijk wandelen’: knuppelpaden, stapstenen, blotevoetenpad, hoogteparcours, … 8 Fietsen - Vlakke wegen 9 Kind- en gezinsvriendelijkheid - Kind - Onthaal op maat - Ontdekken - Groepsuitstappen 10 Vogeltje - Natuur - Genieten van de natuur 11 Wortels - Streekproducten - Hoevewinkeltjes - Trots van iemand die iets met ‘eigen handen’ heeft ge maakt - Verhaal achter product - Landbouw, platteland 12 Picknickmand - Op tocht - Genieten - Gras 13 Koppels = doelgroep: koppels die even tot rust willen komen, uitwaaien, weg van de drukte Eenvoud (niet gesofisticeerd) 14 Groen - Gras - Bomen 15 Grijs-blauw - Water - Luchten

Meetjeslandse kreek

Terras in Eeklo

2 Wie is de toerist? De toeristen die naar het Meetjesland op vakantie komen, kan je in twee grote groepen indelen. Enerzijds heb je de mensen die specifiek voor de streek komen en de regio met de fiets of te voet verkennen. Toerisme Meetjesland wil het unieke krekenlandschap in de eerste plaats uitspelen om deze doelgroep te overtuigen om het Meetjesland als vakantiebestemming te kiezen. Het krekengebied is op deze manier het uitgangspunt om andere toeristische pareltjes in de regio voor te stellen. De andere groep zijn de toeristen die kiezen voor het Meetjesland omwille van de strategische ligging. Voor deze toeristen is het Meetjesland de uitvalsbasis om Brugge, Gent, de kust, de Leiestreek of Zeeuws-Vlaanderen te verkennen.

2.1 Naar welke toeristen richten we ons? In het strategisch beleidsplan ‘Toerisme in het Meetjesland’ voor de periode 2012 – 2017 is de kernfocus voor het toerisme in het Meetjesland als volgt omschreven: - dagen verblijfstoerisme, - met het oog op fietsen en wandelen, - zowel individueel als in groep, - met focus op koppels, kleine groepjes en een specifiek accent op gezinnen met kinderen, - en met als eerste prioriteit de Vlaamse en Nederlandse markt. Onderstaande tabel toont wie de toeristen zijn die naar het Meetjesland komen, wat ze doen en tijdens welke periode ze voornamelijk in de regio verblijven

Wie?

Wat?

Wanneer?

Koppels

Die er even tussenuit willen en tijd voor elkaar willen nemen

Weekends

Medioren en senioren Korte vakantie, fietsen en - Koppels wandelen - Vriendengroepjes

Midweek (interessant om kalmere periodes mee op te vullen!), weekends

(Groot)ouders met (klein)- kinderen Vriendengroepjes met kinderen

Schoolvakanties

Vakantie op het platteland boerderijvakantie

2.2 Waarom komt de toerist naar het Meetjesland?

- Landschap en omgeving: 40,3%

- Fietsmogelijkheden:

35,7%

- Accommodatie:

27,7%

- Bereikbaarheid, ligging:

25,8%

Bron: Onderzoek Vlaamse regio’s – 2005 13

2.3 Wat doet de toerist in het Meetjesland?

- Fietsen:

65%

- Bezoeken café / terras:

56%

- Wandelen:

52,8%

- Cultuurhistorische monumenten / musea: 36,6%

- Uitrusten, relaxen:

32,4%

- Natuurbeleving:

28,9%

- Streekgastronomie:

23,6%

- Shoppen:

21%

Bron: Onderzoek Vlaamse Vakantoeganger - 2004

2.4 De portemonnee van de toerist De toerist geeft gemiddeld € 61,20 uit in het Meetjesland Het diagram toont dat de toerist naast de kosten van het logies per dag ongeveer net zoveel uitgeeft in de regio aan andere kosten.

Per persoon per dag 28,92% 23,46%

2,87%

1,36% 2,66%

Logies

€

28,92

Maaltijden, dranken en voeding

€

23,46

Attracties

€

1,36

Shopping

€

2,66

Transport

€

2,87

Andere:

€

0,10

Totaal

€

61,20

Bron: Onderzoek Vlaamse Vakantieganger – 2005 – geïndexeerde bedragen, op basis index 2011

2.5 Hoe lang blijft de toerist? De meeste toeristen komen voor een korte vakantie naar het Meetjesland, dit wil zeggen voor een vakantie van 1 tot 3 overnachtingen. De gemiddelde verblijfsduur in het Meetjesland is 2,3 dagen. 14

Meer cijfers en onderzoeken Wil je graag meer weten over de toerist in Vlaanderen, neem dan zeker een kijkje op de website van Toerisme Vlaanderen. Je vindt er marktonderzoeken rond zakentoerisme, profielen van toeristen, de resultaten van het vijfjaarlijkse onderzoek ‘Vlaamse Vakantieganger’, en veel ander interessant cijfermateriaal, zoals bijvoorbeeld de aankomsten en overnachtingen in Vlaanderen. Ieder jaar verschijnt hierover een lijvig rapport ‘Toerisme in cijfers’, waarin een evolutie geschetst wordt. www.toerismevlaanderen.be/cijfers

Vissen aan de Blokkreek

Zalig genieten

3 Trends Door je als ondernemer bewust te zijn van trends, kan je de concurrentie net een stap voor zijn én je klant charmeren en verrassen. Vakantie is een ‘kostbaar goed’ voor de hedendaagse consument. Vrije tijd is immers beperkt en vakantie is vaak een compensatie en middel om even te ontsnappen aan het drukke leven. Hieronder vind je een overzicht van een aantal trends op gebied van toerisme in Vlaanderen.

3.1 Dichtbij en toch weg Meer dan de helft van de vakanties in Vlaanderen zijn korte vakanties (1 à 3 overnachtingen). De markt voor deze korte vakanties blijft groeien. Naast een lange vakantie in het buitenland, wil men er af en toe eens tussenuit. Men is op zoek naar rust, stilte en een groene omgeving. Voor een korte vakantie verkiest men bestemmingen op relatief korte afstand en wil men maximaal genieten van het samenzijn. Plattelandsvakanties in Vlaanderen zijn hiervoor bijzonder in trek. Een centraal gelegen en rustige plattelandsregio als het Meetjesland kan hiervoor een uitstekende bestemming zijn. De toerist beslist op korte termijn voor dit soort vakanties. Men wil bijzonder snel een antwoord bij het boeken van een hotel, B&B of vakantiehuisje. Online boeken wordt hierdoor steeds populairder.

3.2 Authenticiteit De hedendaagse consument is, in een wereld die dankzij de globalisering en digitalisering steeds ‘groter’ is geworden, op zoek naar authentieke beleving. In deze ‘snelle tijden’ wil men meer en meer genieten van ‘echte dingen’, traagheid en tot rust komen. Authenticiteit en nieuwe media en communicatietechnologieën zijn geen tegengestelden. De toerist wil authentieke ‘zaken’ immers op een hedendaagse manier beleven. Kleinschaligheid is een troef van het toeristisch aanbod in het Meetjesland. Speel je kleinschaligheid uit en profileer je als authentieke, maar kwaliteitsvolle uitbating. De toerist waardeert een warm en persoonlijk onthaal. Verwen je gast met persoonlijke tips, bijvoorbeeld je lievelingsplekjes in de streek of jouw favoriete café. Of geef je klant de kans om een plekje te bezoeken dat normaal gezien voor het publiek gesloten is of voor hen moeilijk te organiseren is. De hedendaagse toerist gaat op zoek naar bijzondere belevenissen en overnachtingsmogelijkheden. Denk maar aan logeren op een vlot, slapen in een tipi of in een hut, hoog in de bomen, ...

Tip! Veel toeristen hebben een idyllisch beeld van een plattelandsregio zoals het Meetjesland: rust, stilte, geuren en geluiden van het platteland, het leven gaat er een stuk trager dan in de stad, frisse lucht, kleine dorpjes, geur van vers gebakken brood, verse melk van de koe, roomboter, confituur van de eigen boomgaard, …. Velen kiezen daarom bewust voor een plattelandsvakantie. Speel in op dit beeld. 17

Leestip!

‘Alles is een verhaal’ van Jean Philip De Tender – over het belang authentieke verhalen, bewust worden van het verhaal achter de dingen en dat verhaal ook overbrengen. www.allesiseenverhaal.be

‘Latte Macchiatto – Trends voor het volgende decennium’ van Herman Konings ‘Sub rosa – Geïnspireerd toekijken’ van Herman Konings

Webtip!

Blijf op de hoogte van de trends en schrijf je in op de maandelijkse nieuwsbrief van www.trendwatching.com www.toerismevlaanderen.be/innovatie - De trendspagina van Toerisme Vlaanderen

The Body Lounge in het Godshuis

3.3 Wellness - Well-being Wellness sluit net als de trend authenticiteit aan bij ‘de snelheid’ van het leven. We merken een toenemende interesse en markt in de wellness-sector. ‘Well-being’ is ruimer dan wellness en gaat over het ‘algemene welbevinden’. Deze interesse focust vooral op jonge koppels. Tijdens de vakantie vertaalt zich dit in het opzoeken van de rust om weer op te laden. Een streek als het Meetjesland leent zich uitstekend om uit te waaien, te ontspannen en genieten. Een deel van de consumenten kiest bewust voor logies met (uitgebreide) wellnessfaciliteiten. Beschik je zelf niet over dergelijke infrastructuur, dan kan het een optie zijn om samen te werken met een zaak uit de buurt. Een bijkomende troef is wellness met een ‘streekeigen toets’ en een leuk verhaal. Denk maar aan een massage met kruidenolie uit de streek, een hottub met uitzicht op de kreken, … 18

Het Meetjeslandse platteland

3.4 Duurzaamheid en ‘green living’ In het dichtbevolkte Vlaanderen is natuur en open ruimte schaars geworden. Daarnaast groeit het besef dat de aarde niet eeuwig mee gaat en dat we spaarzaam moeten omspringen met wat er is. Er is een specifiek publiek dat in het dagelijks leven bewust kiest voor biogroenten, groene energie, ecologische bouwmaterialen en een gezondere manier van leven. Tijdens de vakantie wil men deze ecologische levenswijze ook verder zetten. Het label ‘De Groene Sleutel’ speelt hierop in. Ook de 0-kilometermenu’s in restaurants zijn een manier om aan duurzaamheid tegemoet te komen. Omdat natuur zo schaars is, probeert men een stukje natuur in de eigen omgeving te integreren. Het zijn allemaal trends die we de laatste jaren meer en meer zien opduiken: een moestuin aan te leggen, kruiden in potten te kweken, slowfood en outdoor cooking. Allemaal heel modieuze manier van natuurbeleving. Tijdens de vakantie wil de toerist opnieuw de natuur en de natuurkrachten beleven tijdens een boswandelingen of een survivaltocht. Mogelijke belevingen waar je als toeristische initiatiefnemer mee aan de slag kunt.

Blog van Guidea Ben je op zoek naar inspiratie, neem dan eens een kijkje op de inspiratieblog van Guidea, het kenniscentrum voor toerisme en horeca. Je vindt er horecatrends, tips, vernieuwende ideeën en leuke weetjes. www.guidea.be

Wandelen in de polders

4 Fietsen en wandelen Het Meetjesland is een aantrekkelijk fietsen wandelgebied. Fietsen en wandelen is de hoofdactiviteit van veel toeristen op het platteland. Met de fiets of te voet kan je volop genieten van het landschap. Bovendien is het een duurzame manier om het landschap te verkennen. Toerisme Oost-Vlaanderen staat in voor de realisatie van een kwalitatief fietsen wandelproduct in Oost-Vlaanderen. Het fietsnetwerk is daar ongetwijfeld het bekendste voorbeeld van. Wist je dat bijna de helft van de recreanten (*) in Vlaanderen tijdens de zomer gebruik maakt van het fietsnetwerk voor een fietstochtje? Daarnaast worden er ook wandelnetwerken en lusvormige wandelen fietsroutes gerealiseerd. Op de overzichtskaart achter in de map vind je een handig overzicht van de fietsen wandelmogelijkheden in de regio.

4.1 Fietsen In het vlakke Meetjesland ligt sinds 2006 een fijnmazig fietsnetwerk met knooppunten – goed voor 790km fietsplezier. De grote kanalen in de regio spelen hierin een belangrijke rol. Langsheen deze kanalen liggen prachtige fietspaden. Deze ‘fietssnelwegen’ tussen Gent en Brugge vormen samen met enkele trajecten langs voormalige spoorlijnen voor kilometerslang fietsplezier, zonder dat je één auto tegenkomt. Fietsen is de hoofdactiviteit van veel toeristen die in het Meetjesland op vakantie komen. Fietsen is bovendien goed voor de lokale economie! Een recreant spendeert gemiddeld € 3 per persoon per tocht (cafébezoek, aankoop tussendoortjes). Zorg ervoor dat de fietser de euro’s in jouw zaak spendeert in plaats van voorbij te fietsen. Het is interessant om na te gaan waar veel fietsers passeren in de omgeving van je zaak. Bekijk hoe je hen naar je zaak kan leiden. Een toerist (die overnacht in de streek) spendeert gemiddeld € 15 per persoon per tocht (café- en restaurantbezoek).

Fietsen aan de Drongengoedhoeve

(*) Een recreant is een inwoner van de streek of de onmiddellijke omgeving, die zijn of haar vrije tijd in de streek doorbrengt. 21

Fietsnetwerk Meetjesland Het idee is even eenvoudig als geniaal. Toerisme Oost-Vlaanderen heeft een selectie gemaakt van alle baantjes en paden in onze provincie waar het veilig, rustig én mooi fietsen is. Daarna zijn al die wegen op een fietskaart gezet. De plaatsen waar ze elkaar kruisen, kregen een nummer. Dat zijn de knooppunten. Je vindt de knooppuntnummers niet alleen terug op de kaart, maar ook op groen-witte bordjes op de betreffende kruispunten. Op die borden staat bovenaan het nummer. Daaronder zie je in welke richting je moet fietsen om aan de aangrenzende knooppunten te geraken. De zogenaamde ‘doorverwijsbordjes’ zijn wegwijzertjes die je naar je volgende knooppunt loodsen. Op die manier ontstaat een volledig netwerk van knooppunten, die met elkaar verbonden zijn. Elk traject is in beide richtingen bewegwijzerd. Het fietsknooppuntennetwerk toont je niet de kortste, maar wel de mooiste fietsweg tussen twee bestemmingen. Het fietsnetwerk Meetjesland sluit naadloos aan op het fietsnetwerk Zeeuws-Vlaanderen, Gent en omgeving, Brugse Ommeland, Leiestreek-Oost en Waasland. De combinaties zijn haast eindeloos. Je noteert voor je vertrekt de nummers van de knooppunten in de goede volgorde, daarna fiets je gewoon van het ene nummer naar het andere. Gemakkelijker kan haast niet! Een fietsnetwerkkaart kost € 6,00. Je kan de kaart kopen in de toeristische kantoren in Oost-Vlaanderen, in de betere boekhandel of online bestellen op www.toerismemeetjesland.be.

Tip!

Uitstippelen van een fietstocht

Wil je een fietstocht uitstippelen voor je gasten? Kies dan voor het fietsnetwerk. Dit zijn de mooiste fietswegen in het Meetjesland, goed bewegwijzerd en onderhouden. 40 - 50 km is een goede lengte voor een recreatieve dagtocht. Je kan hiervoor niet alleen gebruik maken van de fietsnetwerkkaart, maar ook van de online routeplanner www.toerismemeetjesland.be/routeplanner of www.fietsnet.be. Nu nog enkel de knooppunten noteren en je bent vertrokken!

Meer fietsplezier Thematochten en fietslussen zijn twee andere fietsproducten van Toerisme Oost-Vlaanderen. Een thematocht is een fietstocht op het fietsnetwerk gekoppeld aan een brochure waarin thematische achtergrondinfo is verwerkt. Fietslussen zijn bewegwijzerd met zeshoekige bordjes. Op www.toerismemeetjesland.be/fietsen kan je van de meeste routes een plannetje en gpx-bestand voor een gps downloaden.

Uitrusten waar Blokkreek en Hollandersgat elkaar raken

De fietslussen zijn 35 tot 45 km of een halve dagtocht lang. De fietslussen in de regio zijn met

aangeduid op de uitklapbare kaart achter in de map.

Een fietskaart voor een lus kost â&#x201A;Ź 1,80 en de brochure voor een thematocht â&#x201A;Ź 3,00. Je kan de kaart kopen in de toeristische kantoren in Oost-Vlaanderen of online bestellen op www.toerismemeetjesland.be. 23

Fietsvriendelijk Fietsvriendelijke zaken liggen dicht bij een fietsroute of het fietsnetwerk. Fietsers worden er extra in de watten gelegd. Je kan er rekenen op een ruime fietsenstalling, EHBO-kist, fietsreparatiemateriaal en allerhande info voor fietsers. Er zijn drie verschillende soorten fietsvriendelijke ondernemingen: fietsvriendelijke restaurants, fietscafés en fietslogies. Een toeristische erkenning ‘fietsvriendelijk’ biedt extra promotie, fietsers weten dat ze bij jou terecht kunnen voor extra voorzieningen en bovendien krijg je een korting van 33% bij de aankoop van fietsnetwerkkaarten en fietsroutes (minimaal 5 exemplaren).

Fietsvriendelijke restaurants en cafés Toerisme Oost-Vlaanderen is verantwoordelijk voor de erkenning en controle van fietsvriendelijke restaurants en fietscafés. Fietsvriendelijke restaurants en fietscafés kunnen rekenen op extra promotie op de website van Toerisme Oost-Vlaanderen en Toerisme Meetjesland en worden opgenomen in het fietsinfoboekje. Fietsvriendelijke restaurants of fiets-cafés die op minder dan 2km van het fietsnetwerk gelegen zijn, kunnen tegen een kleine vergoeding bewegwijzering naar hun zaak laten aanbrengen. Deze wordt geleverd, geplaatst en onderhouden door Toerisme Oost-Vlaanderen. Vanaf 2011 kunnen fietsvriendelijke zaken echter geen fietsrek en display meer aanvragen. Het volledige reglement, de erkenningsprocedure en het inschrijvingsformulier kan je vinden op www.tov.be/subsidies

Fietsvriendelijke logies Zie hoofdstuk 9 - Logies

Fietsverhuur Op www.tov.be/fietsen vind je een lijst met de contactgegevens van fietsverhuurders in Oost-Vlaanderen. Toerisme Oost-Vlaanderen biedt promotionele ondersteuning voor fietsverhuurders. Meer info hierover vind je op www.tov.be/subsidies.

Fietsoplaadpunten De elektrische fiets is in Nederland volledig doorgebroken. En als het regent in Amsterdam, druppelt het in de Vlaamse steden. Want ook in Vlaanderen is er meer en meer vraag naar elektrische fietsen. Je kan een extra service bieden aan de bezoeker van het Meetjesland door een oplaadpunt voor elektrische fietsen te worden. In feite heb je niet meer nodig dan een stopcontact. Zorg ervoor dat je minstens 4 aansluitpunten hebt op een goed bereikbare plaats in het zicht. De kostprijs van een oplaadbeurt wordt geraamd op € 1,00 / oplaadbeurt. In het infokantoor van Toerisme Meetjesland en een aantal horecazaken in het Meetjesland kan men de batterij van een elektrische fiets opladen. 24

4.2 Wandelen De Meetjeslandse bossen in het zuiden en polders in het noorden bieden uitstekende mogelijkheden voor wandelaars.

Wandelnetwerken Een wandelnetwerk werkt volgens hetzelfde principe als een fietsnetwerk. Je stippelt je tocht uit â&#x20AC;&#x201C; zo lang of kort je zelf wilt â&#x20AC;&#x201C; noteert de knooppunten en gaat op stap. Aan de hand van de wandelkaart kan je je tocht steeds aanpassen.

Sint-Laureins

Meetjeslandse kreken Het wandelnetwerk Meetjeslandse kreken ligt helemaal in het noorden van het Meetjesland. Je ontdekt er de mooiste hoekjes in het Meetjeslandse krekengebied vlak tegen de grens. In het vlakke poldergebied van de uitgestrekte gemeenten Sint-Laureins en Assenede kronkelen kilometerslange kreken en loopt het pittoreske Leopoldskanaal richting zee. Wandelen langsheen deze verrassende waterpartijen is het centrale thema van het wandelnetwerk Meetjeslandse kreken.

Bulskampveld Het wandelnetwerk Bulskampveld ligt in het zuiden van het Meetjesland, op de grens tussen Oost- en West-Vlaanderen, en presenteert een mix van natuur en cultuur tussen Hertsberge, Beernem, Wingene, Ruiselede en Aalter. Het netwerk brengt wandelaars langs en door de bossen naar een hele reeks bezienswaardigheden: het Provinciaal domein Lippensgoed-Bulskampveld,Â het natuurreservaat de Gulke Putten, de Vagevuurbossen, het natuureducatief pad Sint-Amandus, het kanaal Gent-Oostende, de Oude Vaart, de dorpskern van Sint-Maria-Aalter en de talrijke kasteeltjes.

Meer wandelplezier Wandelgebieden Provinciaal Domein Het Leen (Eeklo) Hier wandel je op de betonnen paadjes van het voormalige militaire domein, heel geschikt voor kinderwagens en rolstoelen. In het Bosinfocentrum kom je vanalles te weten over het bos en zijn bewoners. In de speeltuin en het speelbos kunnen de kinderen naar hartelust ravotten. In het arboretum zijn meer dan 7000 plantensoorten te bewonderen. Er zijn regelmatig geleide bezoeken in het bos en het arboretum. www.hetleen.be hoofdingang langs Gentsesteenweg Drongengoed en Maldegemveld (Knesselare â&#x20AC;&#x201C; Maldegem) Het Drongengoedbos is het grootste bos van Oost-Vlaanderen. In het midden van het bos verscholen ligt de historische Drongengoedhoeve. Bij de hoeve is er een kruidentuin, een fruitboomgaard en op zondag wordt er brood gebakken in de bakoven. www.drongengoedhoeve.be Drongengoedweg, ter hoogte van het Jagershof (500m van de Drongengoedhoeve) Lembeekse bossen (Lembeke) Prachtig bos, met aan de rand het horecaknooppunt Heihoek. Heihoek Park Kasteel van Poeke (Aalter) Dit gemeentelijk kasteelpark biedt een mooi decor voor wandelingen.doet dromen van de Loire.

Wandelen in de Lembeekse bossen

Poeke dorp

Wandelen in de Lembeekse bossen

Bosinfocentrum Het Leen 26

Wandellussen Wandellussen zijn wandelroutes van ongeveer 8km (halve-dagwandeling) De wandellussen in de regio zijn met

aangeduid op de uitklapbare kaart achter in de map.

www.toerismemeetjesland.be/wandelen

De routedokter Toerisme Oost-Vlaanderen staat in voor de promotie, realisatie en het onderhoud van de provinciale fietsen wandelroutes. Routes en trajecten worden regelmatig onderhouden en gecontroleerd. Maar de toeristische initiatiefnemer en de toerist zelf kunnen ons hierbij helpen. Als een bordje of wegwijzer verdwenen is, als bewegwijzering onleesbaar is geworden, er is een fout of vandalisme vastgesteld, dan kan je best zo snel mogelijk een formulier invullen voor de routedokter op onze website www.tov.be/routedokter. Een melding aan onze routedokter garandeert immers dat het probleem correct wordt opgevolgd en zo snel mogelijk wordt verholpen.

StapAf StapAf is het gratis fietsen wandelmagazine van Toerisme Oost-Vlaanderen. Het magazine verschijnt tweemaal per jaar (januari en juni). Je vindt er allerhande tips voor uitstapjes, uitneembare fietsroutes op het fietsnetwerk en reportages. StapAf heeft ondertussen ruim 55 000 lezers in Vlaanderen en Nederland. Neem een gratis abonnement door een mailtje te sturen naar toerisme@oost-vlaanderen.be.

Het Meetjeslandse platteland

5 Proef de streek Proeven van streekspecialiteiten is de streek ontdekken. Genieten van een streekbier op een terrasje in de zon, kan de beleving zijn die de toerist onthoudt na zijn tripje Meetjesland. Een deel van het reisgenot bestaat er in nieuwe dingen, dus ook nieuwe gerechten en smaken te leren kennen. En als het even kan ook zien hoe deze gemaakt worden. Streek- en zelfgemaakte producten spelen een belangrijke rol bij de waardering van een vakantie. Speel in op deze behoefte bij toeristen door streekproducten in de kijker te zetten op je kaart. Creëer een suggestiemenu. Zorg dat je streekproducten aanbiedt in de minibar. Stimuleer dat streekproducten op evenementen aanwezig zijn. En vertel ook je gasten over de streek- of hoeveproducten die je gebruikt en eventueel over hoe je ze zelf ontdekt hebt. Ook hier is ‘het verhaal’ belangrijk om de toerist van het bijzondere ervan te overtuigen. Hieronder vind je een smaakpalet van wat het Meetjesland te bieden heeft. We hebben niet de ambitie om volledig te zijn. Aan u om nog meer moois in de regio te ontdekken en te gebruiken.

5.1 Hoeveproducten Het Meetjesland is een plattelandsregio met een uitgebreid aanbod aan kwaliteitsvolle hoeveproducten. De coöperatieve Mmm…eetjesland (www.mmm-eetjesland.be) bundelt een aantal hoeve- en streekproducenten uit het Meetjesland. Op www.hoeveproducten.be en www.fermweb.be vind je de contactgegevens en het aanbod van hoeveproducenten in je buurt.

Aardappelen Aardappelen zijn typisch voor polders in het noorden van het Meetjesland. Van oudsher was dit een belangrijke streek voor aardappelteelt, met grote partijen aardappels, voornamelijk bintjes.

Aardappelen

Tip!

De Vliethoeve uit Assenede (www.schatjesvanpatatjes.be) produceert bintjes, maar heeft zich gespecialiseerd in exclusieve aardappelrassen, zoals truffelaardappel (vitelotte noir) en geitenhoorn (corne de gatte). De speciale aardappelrassen zijn beschikbaar in het najaar. Tijdens de zomerperiode is er een hoeveterras, waar streekproducten geserveerd worden. Op deze manier is er diversificatie in hun activiteiten. 29

Fruit Het Meetjesland was tot voor WOII een van de belangrijke fruitstreken in België. De regio was fruitleverancier voor de stad Gent. Iedere boerderij had een hoogstamboomgaard, met de meest uiteenlopende variëteiten appels (Trezeke Meyers, marbrée de Watervliet, belle-fleur de Capryck, …) en peren (winterkeizerin). Tot op vandaag merk je dit in het landschap. Vanaf eind 19de eeuw tot WOII specialiseerden steeds meer landbouwers in het Meetjesland zich in fruitteelt. Na WOII nam het belang van het Meetjesland als fruitstreek af en werd deze rol overgenomen door Haspengouw. Landegem is een van de kleinere aardbeiencentra naast de grote centra Beervelde en Hoogstraten. Na WOII begon een aantal landbouwers en fruitproducenten in Landegem en omgeving als bijverdienste aardbeien of ‘die soete beese’ te kweken.

Peertje snoepen aan het Leopoldskanaal

Tip! Kweepeersiroop van Hoeve Engelendael in Sint-Laureins (www.engelendael.be) is een nieuw streekproduct. Je kan deze lekkere siroop gebruiken als dressing op slaatjes of als basis voor limonade. In de zomer kan je er ook kersen krijgen.

Zuivel Meetjesland is een zuivelstreek en je vindt hier dan ook heel veel verse zuivel: melk, hoeveboter, kaas, eieren, karnemelk, yoghurt. Hoevezuivel geeft een ontbijt op het platteland een meerwaarde en extra karakter. Of je kan je gasten verwennen met een hoeve-ijsje. Of nog een ideetje? Een smoothie met yoghurt en seizoensfruit.

Vlees Bezembinderham is een specialiteit uit Kleit (www.jorven.be). De ham, die bereid is met een speciaal kruidenmengsel, kan je koud of gebakken presenteren. Het brasvarken uit Nevele (www.brasvar.be) is een van de ‘geheime ingrediënten’ van een aantal chefs in het Gentse. Het varken wordt gekweekt zonder antibiotica en krijgt een dieet van melkwei, graanafval van Filliers en gekookte aardappelen. Andere lekkere vleesproducten uit onze regio? Meetjeslanderworst uit Maldegem, boerworst Zwyn (Maldegem), hertenvlees uit Boekhoute (www.culinaireslagerijfilipenannemie.com), … 30

Paardenmelk We hebben drie paardenmelkerijen in het Meetjesland: Filippus (www.filippus.com), Hippolacta (www.hippolacta.be) en Ter Burcht (www.stalterburcht.be). Paardenmelk wordt al eeuwenlang als remedie tegen allerlei kwaaltjes gebruikt als versterking voor het lichaam. Ooit al gehoord van paardenmelklikeur, paardenmelkijs en paardenmelkpralines?

In een Meetjeslandse paardenmelkerij

Andere bijzondere producten Zongedroogde tomaatjes van tomatenteler Vlaemynck uit Nevele, asperges uit Bassevelde, Meetjeslands speltmeel van de Stenen- en Rosmolen uit Ertvelde (www.molen-ertvelde.be), â&#x20AC;Ś

5.2 Schaaldieren Boekhoutse garnalen De Boekhoutse garnalen zijn ‘de vreemde eend in de bijt’ van de Meetjeslandse streekproducten. Boekhoute was ooit een bloeiend vissersdorp. Door de verzanding van de Braakman, werd het dorp echter van de zee afgesloten. Boekhoutse garnalen zijn enkel in het najaar te verkrijgen. In Boekhoute zijn er vandaag nog twee families actief waar je verse en zelf gevangen garnaal kunt krijgen: Erik en Peter Rammeloo, Stationsstraat 64a, Boekhoute, T 09 373 72 75 (vist vanuit Breskens) Karel en Patrick Verschraegen, Haven 79, Boekhoute, T 09 373 63 85 (vist vanuit Terneuzen)

Bezoekerscentrum Boekhoute

5.3 Zoetigheden Nougat In de jaren 1920 kwam Vital Gormez via omzwervingen vanuit zijn geboortestad Constantinopel in België terecht. Hij vestigde zich in Nevele en maakte nougat, een mediterrane specialiteit met suiker, amandelen, eieren en honing. Nu is Nougat Vital uitgegroeid tot een van de belangrijke spelers op Belgische markt. Je kan de nougats kopen in verpakkingen per portie. www.vital.be

Vlinderkens

Hippe Meetjeslandse streekproducten Speculoos en cuberdons of neuzen, twee typische Meetjeslandse producten, zijn volop bezig met het heroveren van de harten. De wereldvermaarde Lotusspeculoos wordt al decennialang in Lembeke gebakken. Als de wind goed zit komt de geur je tegemoet. De afgelopen jaren heeft speculoospasta een plaats op de ontbijttafel gekregen. In het zog van de speculoospasta volgden heel wat andere producten, zoals speculoosijs, chocolade met speculoos, …. Ook de vlinderkens uit Eeklo, een speculooskoekje in vlindervorm, kreeg recent nieuw leven ingeblazen. Eeklo kent een rijk verleden als koekjesstad. Zo groeide het idee om de ooit zo populaire Speculoos Vlinders opnieuw te produceren in de hoop dat het als nieuw streekproduct de populariteit van weleer vergaart. Biscuiterie Willems brengt dit koekje op de markt. Ideaal om op te dienen bij de koffie! Ook de als streekproduct erkende cuberdons zijn aan een opmars bezig. Je vindt ze nu niet alleen als snoepje, maar ook in roomijs, als smaakje in chocolade, cuberdonjenever en zelfs cuberdonadvocaat of als smaakje in een hartige saus. Wist je dat men in het Flanders House in New York de gasten verwelkomt met (Eeklose) cuberdons? Speculoos - www.lotusbakeries.com - www.willemsbiscuits.com Cuberdons - www.confiserie2000.be, www.conf-geldhof.be 32

Taartjes Herbakkerstaart uit Eeklo, pommelientje uit Assenede, proef in september stoepetaarten uit Stoepe, …

Tip!

Verwen je gasten en serveer een Meetjeslandse afternoon tea of –koffie met een bordje zoetigheden uit de streek, zoals een neus, een speculoosgebakje, nougat, een glaasje Van Hoorebekejenever, een stukje vlaai, een bolletje hoeve-ijs, …

5.4 Santé Streekbieren Krüger Krüger, een pils, was lange tijd hét bier van het Meetjesland. Na WOI verenigden de brouwers zich voor de oprichting van centrale brouwerij. Vanaf de jaren 1980 wordt Jupiler gebrouwen voor Interbrew (later Inbev). Begin 1990 sluit de brouwerij definitief de deuren, maar Krüger Export – het enige overblijvende bier in het assortiment - wordt nog steeds gebrouwen bij Inbev in Jupille. ‘Nen Export’ is in de regio nog steeds een veel gevraagd bier, aan de toog. En dan bedoelt men echt een ‘Krüger Export’.

Augustijn Augustijn Blond, Bruin en Grand Cru Augustijn is een bier van hoge gisting. Het recept gaat terug tot 13de eeuw, toen het gebrouwen werd door de paters Augustijnen in Gent. Andere bieren van de brouwerij Van Steenberge zijn de vrij bekende merken Piraat en Gulden Draak, die vanuit Ertvelde over heel de wereld geëxporteerd worden. www.vansteenberge.com – op deze website vind je onder andere uitgebreide degustatiefiches en productinfo.

Den Tseut De ambachtelijke brouwerij Den Tseut uit Oosteeklo is de kleinste brouwerij van het Meetjesland. ‘Tseut’ of varken verwijst naar de spotnaam van de inwoners van Oosteeklo. ‘Den Tseut’ is een donker bier met een volmoutig en hoppig karakter. www.huisbrouwerijdentseut.be

Troubadour Troubadour Blond, Oscura en Magma Deze bieren komen uit Ursel en zijn vooral bekend in het buitenland. In 2010 sleepte Troubadour Blond de Gold Medal Award in de wacht op de World Beer Cup in Chicago. www.troubadourbieren.be

Andere bieren Meetjeslander, Koantjesbier (Maldegem), Herbakkersbier (Eeklo), Gîrnaertbier (Boekhoute), Pieter Badelinbier (Middelburg), Pierlabier (Ursel), speltbier Den Mulder (Ertvelde), … Dit zijn bieren die gebrouwen worden in opdracht (bv. door brouwerij Vansteenberge, Proefbrouwerij Lochristi, …).

Sterk spul Appelwijn Pomme Charelle

Van Hoorebeke Jenever

De graanjenever Van Hoorebeke is dé jenever van het Meetjesland. De productie van deze sterke drank gebeurde sinds 1740 - tot voor enkele jaren - door familie Van Hoorebeke uit Eeklo. Nu stookt de bekende jeneverproducent Filliers uit Deinze de jenever. Je kan de sfeer van de voormalige stokerij nog opsnuiven in het Jeneverhuis in Eeklo. Jenverhuis - www.eeklo.be Filliers - www.filliers.be

Pomme Charelle De appelwijn Pomme Charelle uit Maldegem wordt gedronken als aperitief- of dessertwijn. www.pommecharelle.eu

Heerlijk tafelen in het Meetjesland

De Meetjeslandse tafel De Meetjeslandse tafel is een initiatief van restaurant De Warande. Het is een seizoensgebonden menu, dat de diversiteit aan regionale producten wil laten proeven. ‘Maandenlang hebben we naar de meest Meetjeslandse streekproducten en dito producenten gezocht’, blikken Dirk Boelens en zijn vrouw Mireille terug. ‘Meer dan achthonderd kilometer legden we af om alle lekkers uit de regio te inventariseren. Er bestond een lijst, opgemaakt door het Plattelandscentrum, waarop 16 producten verzameld werden. Sinds we onze zoektocht in april begonnen, is de lijst uitgegroeid tot 75 producten. Zelf stonden we versteld van wat er allemaal op de markt was. We ontdekten een magistrale kaasmaker in Lotenhulle, een tomatenkweker in Nevele, een appelwijnboer in Maldegem. We vonden tal van zuivelproducten, plaatselijke kwekers van biologische groenten, producenten van vlees en kwekers van zeldzame truffelaardappelen. Boekhoutse garnaalvissers zorgen voor lekkers uit de zee. We zochten er een passend streekbier of -drankje bij en onze Meetjeslandse Tafel was meteen geboren’. www.dewaranderestaurant.be Uit Smullen van lekkers uit het Meetjesland - Het Nieuwsblad, E. TACK, 15 september 2008

Erkende streekproducten Erkende streekproducten worden op ambachtelijke manier en in eigen streek geproduceerd. Erkende streekproducten uit het Meetjesland - Cuberdons of neuzen van Confiserie 2000 en Confiserie Geldhof - ‘Meetjeslander’ of droge ringworst uit het Meetjesland (Slagerij Tom, Maldegem) - Vlaamse gepekelde hesp (Vleeswaren Hoste, Maldegem) - Vlaamse gerookte gepekelde hesp (Vleeswaren Hoste, Maldegem) www.streekproduct.be

5.5 Streekgerechten Paling Paling op Sentse wijze Het Meetjeslandse krekengebied staat bekend voor paling. Je kan hier de paling gebakken krijgen, gerookt, maar ook in ’t groen. Speciaal voor onze regio is de paling op Sentse wijze (Sente = dialect voor Sint-Laureins). De gemeente Sint-Laureins mag zich tot en met september 2012 ‘Ambassadeur van Vlaanderen Lekker Land’ noemen. Dit is niet op zijn minst te danken aan de decennialange traditie die Sint-Laureins (en in het bijzonder de deelgemeenten Sint-Jan-InEremo, Waterland-Oudeman en Watervliet) kennen op het vlak van palinggastronomie. Van heinde en verre zakt men al vele tientallen jaren af naar het krekengebied om te komen genieten van lekkere visgerechten in de typische palinghuizen. De restaurants van Sint-Laureins hebben de handen in elkaar geslagen om deze palingtraditie te beklemtonen en te versterken. www.sint-laureins.be www.vlaanderenlekkerland.be

Gerookte paling

Tip!

Taverne In den Draaiput ligt midden in het krekengebied. De specialiteit van de zaak is huisgerookte paling op ambachtelijke wijze. Je kan de paling ook kopen voor eigen gebruik. Op verzoek biedt men niet alleen demo’s palingroken aan, maar ook allerlei uitstappen, zoals huifkartochten, een palingdropping en wandelingen met gids. www.taverne-in-den-draaiput.com

5.6 Extra middelen Provinciale toelage voor promotie Oost-Vlaamse producten De provincie Oost-Vlaanderen voorziet een toelage voor verenigingen en instellingen die zich inzetten voor de promotie van Oost-Vlaamse producten uit de tuinbouw, voedingsproductie, fabricage van meubelen, textiel of kledingsnijverheid. Projecten rond streekproducten komen hiervoor ook in aanmerking. De subsidie bedraagt maximum 50% van de bewezen kosten, met een maximum van € 1850. www.tov.be/subsidies

5.7 Samen sterk! HoReCa Meetjesland HoReCa Meetjesland is de lokale afdeling van de Federatie HoReCa Vlaanderen, een belangenvereniging voor zaakvoerders van hotels, restaurants en cafés. Als individuele uitbater sta je in een belangenvereniging een stuk sterker. HoReCa Vlaanderen zorgt ervoor dat je op de hoogte bent van de recentste ontwikkelingen in de sector. www.horecameetjesland.be

Coöperatieve Mmm...eetjesland Mmm…eetjesland is een coöperatieve van Meetjeslandse hoeve- en streekproducenten. In het aanbod vind je streekbieren, hoevevlees, spelt, confituren, ijs, paardenmelk, etherische oliën, … Je kan er geschenkdozen kopen. De coöperatieve verzorgt ook recepties en feesten met streekproducten en organiseert regelmatig streek- en hoeveproductenmarkten. www.mmm-eetjesland.be

Lokale producenten Koop je producten bij lokale producenten. Deze producten hebben een duidelijke band met de streek. Bovendien groeit er een vertrouwensband met deze mensen. Je kent de mensen en de manier waarop ze werken. Je vermijdt dat de producten lang onderweg zijn en doordat er minder tussenschakels zijn, drukt dit vaak de kostprijs. Je koopt een uniek product met een uniek verhaal én steunt de lokale economie en tewerkstelling.

Meetjeslandse cuberdons

Tip!

Voorzie voor je gasten een lijstje met adresjes in de buurt waar men hoeve- en streekproducten kan kopen.

Lekkere aardbeien uit Ertvelde

‘Slocal’ ‘Slocal’ is een samentrekking van ‘slow food’ en ‘local’. Men kiest bewust voor streek- en seizoensgebonden producten, authenticiteit en gaat terug naar de basis van de keuken. Chefs willen de herkomst van hun producten kennen en ontwikkelen een nauwe relatie met hun producenten, men gaat zelf aan de slag met het kweken van kruiden en groenten in de tuin of gaat planten plukken in de natuur. Men opteert voor producten met karakter en een verhaal. Het kiezen voor streekproducten is een ethische keuze geworden. Vb. thee uit de tuin, vlierbloesemsiroop naar recept van grootmoeder van vlierbloesems uit de tuin, zelfgemaakte bramenconfituur, …

Koantjessesse

De smaak van de tijd van toen Ben je op zoek naar een typisch streekgerecht, een oud recept of de smaak van de tijd van toen, neem dan zeker contact op met het Culinair Genootschap Meetjesland. Het Culinair Genootschap gaat op zoek naar oude recepten en probeert ze vervolgens uit.

Tip!

‘Meetjesland smaakt!’, Erfgoedcel Meetjesland – verhalen en recepten uit de Meetjeslandse keuken www.erfgoedcelmeetjesland.be/immaterieelerfgoed 37

Krulbol, de Meetjeslandse volkssport

6 Couleur locale en erfgoed Het Meetjesland is niet echt de plaats waar je moet zijn voor ‘grote bezienswaardigheden’ en monumenten. Je vindt er daarentegen heel wat charmante dorpskernen, bijzondere plekjes en een schat aan verhalen en tradities. Juist deze mix bepaalt de ‘couleur locale’ van de streek.

Het Godshuis in Sint-Laureins

Erfgoed en monumenten in de kijker Erfgoeddag (eerste zondag van de paasvakantie) en Open Monumentendag (tweede zondag van september) zetten het erfgoed en de monumenten in Vlaanderen ieder jaar in de kijker met een thema. COMEET (Cultuuroverleg Meetjesland) organiseert jaarlijks infosessies met inspiratie en voorbeelden over hoe je met de thema’s aan de slag kan. Meestal organiseert een lokaal comité of vereniging een programma. Het loont beslist de moeite om je zaak open te stellen en iets speciaals te organiseren op dergelijke dagen. Het Godshuis nam in 2009 deel aan de Open Monumentendag met als thema ‘Zorg’. Duizenden bezoekers vonden op deze dag de weg naar het voormalige zorghuis en ook in de nationale media kwam het Godshuis uitgebreid aan bod. Het Godshuis was bijvoorbeeld gastlocatie voor een Radio1programma. www.erfgoeddag.be www.openmonumenten.be www.comeet.be

Erfgoed op het internet De Erfgoedbank Meetjesland bundelt foto’s, filmpjes, tekeningen, geluidsfragmenten en prenten over het Meetjesland. Je kan niet alleen op plaats of thema zoeken naar beeldmateriaal, maar ook zelf invoeren. www.erfgoedbankmeetjesland.be

Als ondernemer aan de slag met erfgoed - enkele voorbeelden B&B Landseinde B&B Landseinde is in Sint-Margriete, net op de grens tussen Vlaanderen en Nederland, gelegen. Vanuit de slaapkamers heb je zicht op een van de typerende grenspalen. De gastvrouw serveert een ontbijt op basis van streekproducten uit het Meetjesland en Zeeuws-Vlaanderen. De kamers hebben namen die verwijzen naar het smokkelaarsverleden: ‘Commies’, ‘Smokkelaar’, ‘Douanier’ en ‘Pungel’. Op het nachtkastje liggen smokkelverhalen. www.landseinde.be

De Roste Muis De aan de Oudemanskreek gelegen herberg ‘De Roste Muis’ is een begrip in het Meetjesland. Het interieur heeft zijn oorspronkelijke charme door de jaren heen behouden. In de menukaarten en op de website vind je het verhaal van hoe de zaak aan de toch wel bijzondere naam ‘De Roste Muis’ komt. Bovendien vind je heel wat oud fotomateriaal op de site. www.rostemuis.be

Het Stoomcentrum Het Stoomcentrum in Maldegem organiseert ieder jaar in de tweede helft van januari en de eerste helft van februari Valentijnstreinen. Je stapt op voor een romantische treinreis en geniet onderweg van een driegangenmenu met aangepaste wijnen of bieren. Gezinnen met kinderen kunnen dan weer vanaf november tot begin december samen met Sinterklaas een treinreis maken. Er zijn cadeautjes en lekkers voor iedereen. Andere evenementen van het Stoomcentrum zijn het Stoomfestival (begin mei) en het Railfeest (half augustus). www.stoomcentrum.be

Het Stoomcentrum in Maldegem

Cinema Capitole Cinema Capitole is een van de laatste draaiende dorpscinema’s in Vlaanderen. De charme van de jaren 1950, met rode pluchen zetels en gordijnen, wordt gecombineerd met modern comfort. Je kan er niet alleen de films even snel gaan bekijken als in Gent of Brugge, maar de zaakvoerder organiseert ook heel wat evenementen, zoals premières, toelichting door regisseurs, … www.cinemacapitole.be

Theater der Zintuigen Lieven Lootens, chef van het gerenomeerde restaurant ’t Aards Paradijs in Merendree, organiseerde in 2007 ‘Theater der Zintuigen’ in het Kasteel van Poeke. Het kasteel en de bijhorende tuinen vormden het decor voor een zintuiglijk spektakel, waarbij decor, geuren en geluiden aangepast zijn aan een gerecht. 800 genieters lieten zich tijdens het weekend verbazen. www.aardsparadijs.be

Kasteel van Poeke

6.1 Couleur locale In het Meetjesland zijn er heel wat evenementen, tradities en gewoonten die de ‘kleur’ van de streek bepalen. Denk maar aan de typische bruine cafeetjes, waar het lijkt alsof de tijd is blijven stilstaan, de houtuitsleep met paarden in het park van Poeke, typische kermissen zoals de Speculoosfeesten en Wippelgemkermis met de jaarlijkse lattenkoers of de Vette Veemarkt in Zomergem. Het krulbollen is dé volkssport van het Meetjesland. In een aantal Meetjeslandse cafeetjes zijn er bolbanen en op sommige pleintjes wordt er wekelijks gebold. Het spel zoals we het in het Meetjesland kennen, wordt nog gespeeld in het Gentse, de streek rond Beernem en Zeeuws-Vlaanderen. De krulbol is een platte schijf met een afgeronde zijde. Die afgeronde zijde zorgt ervoor dat de bol draait of ‘krult’ als je ze rolt. Krulbollen speel je op een bolbaan met twee staken. Het doel van het spel is de bol zo dicht mogelijk bij de staak te rollen. De Belgische Krulbolbond verzorgt graag krulboldemo’s en initiaties op afspraak en indien gewenst op locatie. 41

In het Meetjesland zijn er verschillende krulbolbaantjes waar ook toeristen welkom zijn voor een avondje (of namiddagje) krulbolplezier. Het infokantoor van Toerisme Meetjesland (09 377 86 00) of de Belgische Krulbolbond helpen u hierbij met plezier. In de molen op Doornzele Dries in Evergem-Doornzele (vlakbij de Gentse haven), kunnen toeristen terecht voor een heuse tentoonstelling over de krulbolsport. Expo Krulbol, ondergebracht in een gerestaureerde molenromp, is tijdens de zomer vaak open op weekendnamiddagen of kan geopend worden op afspraak. www.krulbol.be

Bijzondere meetjes en peetjes* * Deze lijst is louter een voorbeeld en heeft niet de ambitie om volledig te zijn

Rietje Koane De legende vertelt dat Rietje Koane uit Maldegem de tweelingbroer is van Keizer Karel. Proef Koantjesbier in Maldegem

Gabriëlle Petit Gabriëlle Petit (1893 – 1916) was een verzetsheldin. Ze hielp heel wat jongemannen over de Nederlandse grens. In 1916 werd ze gearresteerd door het Duitse leger en geëxecuteerd in Brussel.

Mietje Stroel Mietje Stroel uit Zelzate of ‘het meisje dat plaste waar het haar paste’ is de officiële verloofde van Manneken Pis. In het gemeentehuis van Zelzate is er een Mietje Stroelmuseum.

Mietje Stroel aan gemeentehuis Zelzate

Tamboer Lionel Bauwens (1892 – 1974) of Tamboer was een succesvolle volkszanger en marktkramer. Zijn liedjes gingen over het leven en de actualiteit.

Galette Clara Geleyte of ‘Galette’ was de waardin van de kroeg ‘In den Boslucht’ in Lembeke en de grondlegster van de horecacluster Heihoek, aan de rand van de Lembeekse bossen.

Pieter Bladelin Pieter Bladelin (1408 – 1472) vervulde verschillende belangrijke opdrachten aan het hof van Filips de Goede. Halfweg de 15de eeuw begon hij aan de bouw van het stadje Middelburg op een stuk grond dat hij van Filips de Goede kreeg. Op het Bladelintriptiek, dat Rogier Van der Weyden schilderde, zie je op de achtergrond de afgewerkte stad met burcht. Middelburg is echter nooit uitgegroeid tot een stad. Je ontdekt dit stukje geschiedenis tijdens de Bladelinwandelroute Zie hoofdstuk 5 – Wandelen en fietsen

De Herbakker De legende van de Herbakker gaat terug tot in de Middeleeuwen. Er werd verteld dat je, als je niet tevreden was over je hoofd, dat in Eeklo kan laten ‘herbakken’. De uitdrukkingen ‘een heethoofd’, ‘een halve gare’ en ‘een misbaksel’ vertellen dat het wel eens mis kon gaan …

Cyriel Buysse Cyriel Buysse (1859 – 1932) is een Vlaams naturalistisch schrijver, in de traditie van Zola en de Maupassant. Zijn bekendste werk is ‘Het gezin van Paemel’.

Antonius Sanderus Antonius Sanderus (1586 – 1664) was een historicus, theoloog en filosoof en in het begin van de 17de eeuw pastoor in Sleidinge. Hij is de auteur van het omvangrijke werk ‘Flandria illustrata’, een beschrijving van de beroemdste mensen, steden en gemeenten in de Zuidelijke Nederlanden.

Mijnheerke van Maldegem Men vertelt dat Mijnheerke van Maldegem in het Kasteel van Reesinghe 38 rovers liet opsluiten en inmetselen.

Eddy Wally De charmezanger Eddy Wally uit Ertvelde en inwoner van Zelzate scoorde wereldwijd met zijn hits.

Cyriel Buysse in Nevele

Het stadhuis van Eeklo

Werelderfgoeddag in Eeklo Het belfort en de stadshal van Eeklo, staat samen met 23 andere belforten in Vlaanderen en Noord-Frankrijk op de werelderfgoedlijst van de UNESCO. Dit is zowat de hoogste eer die erfgoed te beurt kan vallen. De belforten staan, als derde toren in de stad, symbool voor de macht van de schepenen en de stedelijke vrijheden. 43

6.2 Extra middelen Subsidiereglement cultureel erfgoed De Erfgoedcel Meetjesland en COMEET hebben een subsidiereglement voor culturele erfgoedprojecten, die werken rond publiekswerking, beheer, behoud, ontsluiting of registratie van Meetjeslands erfgoed. De subsidie bedraagt 50% van de ingediende kosten, met een maximum van â&#x201A;Ź 2500. Indienen kan steeds tegen 1 mei of 15 november. www.erfgoedcelmeetjesland.be

Provincie Oost-Vlaanderen Ook de Provincie Oost-Vlaanderen heeft verschillende subsidie- en oversteuningsmogelijkheden voor cultuur en erfgoed. www.oost-vlaanderen.be

Regionaal Landschap Meetjesland Ben je eerder bezig met landschap, onroerend erfgoed of wil je aan natuureducatie doen? Dan ben je bij het Regionaal Landschap Meetjesland aan het juiste adres. www.rlm.be

6.3 Samen sterk Collegagroep erfgoed en musea De Erfgoedcel Meetjesland brengt verantwoordelijken van musea, bezoekerscentra en erfgoedcollecties in het Meetjesland een aantal keer per jaar samen voor het uitwerken van projecten en het uitwisselen van ervaring. Er zijn jaarlijks inspiratiesessies rond de Erfgoeddag en Open Monumentendag. www.erfgoedcelmeetjesland.be

CafĂŠ De Roos langs het Schipdonkkanaal

Leestip!

Meer verhalen over het Meetjesland

Hét Meetjesland, Marc Van Hulle Ontdek de vele facetten van het Meetjesland en de verhalen van de dorpjes.

On(t)roerend apart Fotoboek over de heropbouw van het Godshuis in Sint-Laureins

Reeks ‘Erfgoed leeft’ van Erfgoedcel Meetjesland In de reeks ‘Erfgoed leeft’ verschijnt tweemaal per jaar een themaboekje dat het Meetjeslands erfgoed belicht. Je vindt een boekje over krulbollen, archeologie, feesttradities, de sigarenfabriek Cogétama, … Het volledige overzicht vind je op www.erfgoedcelmeetjesland.be

Voor kinderen Deze verhalenboeken mogen niet ontbreken op het nachtkastje van kinderen die in het Meetjesland op vakantie zijn. Ideaal om nog even na te genieten van de uitstap of al uit te kijken naar de volgende. Of voor in het speelhoekje.

Over koolhoofden en landschepen, Guy Bonne, Jan Jacobs, Barbara Verstraete, Ronny De Schuytter

Tobias en de Meetjesmobiel, Do Van Ranst Deze boeken zijn verkrijgbaar bij Toerisme Meetjesland

Logeren in het Meetjesland

7 Logies De gastheer of –vrouw van een B&B, hotel, jeugdherberg, kampeerterrein of vakantiewoning is vaak het eerste onthaalpunt van een toerist in de regio, zowel thuis bij de reservatie als bij aankomst in de regio. Het is dan ook belangrijk om de toerist goed te kunnen informeren en doorverwijzen naar andere zaken, zoals attracties, restaurants, mooie fietsroutes, monumenten en bezienswaardigheden, wellness, …

7.1 Starters Toerisme Oost-Vlaanderen heeft een logiesconsulent die opstartende logies begeleidt, ondersteunt en adviseert. Het document ‘Opstarten van een logies’ bevat heel wat basisinfo. Je vindt het op www.tov.be/subsidies

Brochure ‘Starten met kleinschalige logies’ in Vlaanderen De brochure ‘Starten met kleinschalige logies in Vlaanderen’ - Handleiding voor kwaliteitsvol denken en doen van Plattelandstoerisme in Vlaanderen bevat heel wat handige info voor startende logiesuitbaters. Vragen als ‘Hoe start je een kleinschalig logies op?’, het wettelijk kader, een marketingplan, aspecten van bedrijfvoering, administratie en ervaringen van uitbaters komen aan bod. Online downloadbaar op www.logereninvlaanderen.be

Cursus ‘Uitbater van een kleinschalig logies’ Toekomstige uitbaters van B&B’s, gastenverblijven of een hotel met een familiaal karakter zijn de doelgroep van de opleiding ‘Uitbater kleinschalig logies’. Je wordt ondergedompeld in alle aspecten van het regelgevend kader, inrichting en infrastructuur, onthaal en service en beheer. www.syntra-mvl.be

7.2 Vlaams logiesdecreet Elke toerist die in Vlaanderen overnacht, moet op beide oren kunnen slapen. Zijn hotel, camping, vakantiewoning, gastenkamer, vakantiepark of ander verblijf biedt minstens basiskwaliteit en voldoet aan de eisen inzake brandveiligheid. Voor de uitbater schept het Vlaamse logiesdecreet eerlijke concurrentie met duidelijke spelregels voor iedereen in het Vlaams Gewest Er zijn 5 verschillende logiescategorieën: - - - - -

Hotel Openlucht recreatief terrein (met subcategorieën kampeerterrein, autokampeerterrein, vakantiepark, mini-kampeerterrein) Gastenkamer (of B&B) Vakantiewoning Vakantielogies (met subcategorieën trekkershut, vakantielogies)

Op http://iv.vlaanderen.be vind je meer info over de reglementering, het aanmelden en vergunnen van logies.

Aandachtspunt Het is belangrijk om te weten dat Toerisme Vlaanderen, Toerisme Oost-Vlaanderen en Toerisme Meetjesland enkel vergunde logies mogen promoten. In de praktijk betekent dit dat niet-vergunde logies niet opgenomen worden op de website en niet kunnen deelnemen aan campagnes en acties.

7.3 Labels Onderstaande labels voor logies worden erkend en gecontroleerd door Toerisme Vlaanderen.

De Groene Sleutel De Groene Sleutel is een internationaal kenmerk voor milieuvriendelijke toeristische bedrijven, waaronder logies. Zie hoofdstuk 14 - Duurzaamheid www.groenesleutel.be

Toegankelijk Reizen Toerisme Vlaanderen kent labels toe voor logies die voldoen aan bepaalde criteria wat betreft toegankelijkheid voor mensen met een beperking. Toekenning gebeurt na een grondige screening. Je kan bij het Steunpunt Toegankelijk Reizen eveneens terecht voor info in verband met het toegankelijk maken van je logies voor mensen met een beperking. In het Meetjesland beschikt nog geen enkel logies over dit label. www.toegankelijkreizen.be

Fietsvriendelijk logies Fietsvriendelijke logies zijn logies die vlak bij het fietsnetwerk of een fietsroute gelegen zijn. Ze staan garant voor kwaliteit en zijn afgestemd op de noden van de fietser. Er is uitgebreide info over de fietsmogelijkheden in de omgeving beschikbaar, fietsreparatiemateriaal, een EHBO-kist en plaats om fietsen te stallen. Fietsvriendelijke logies kunnen rekenen op bijkomende promotie. Op www.toerismevlaanderen.be/fietsvriendelijk-logies vind je alle info over de erkenning van fietslogies.

Tip!

Cleythil Hotel is een fietsvriendelijk logies. Bij het onthaal beschikt men over een ruim aanbod aan fietsinfo, gasten kunnen gebruik maken van de hotelfietsen en men heeft een fietsarrangement uitgewerkt. www.cleythil.be

Heerlijk ontbijten

7.4 Promotie Leg nooit al je eieren in dezelfde mand, maar kies verschillende kanalen om je logies bekend te maken. Deze kanalen werken aanvullend. Maak er een gewoonte van je klanten te vragen op welke manier ze bij jou terecht gekomen zijn. Aan de hand van deze gegevens kan je via een eenvoudige formule uitrekenen hoeveel de promotie per boeking kost: Totale kostprijs promotie / aantal boekingen die via deze promotie in je logies terecht kwamen = effectieve promotieprijs per boeking

Eigen profilering logies De profilering van je logies bepaalt een groot deel van je beslissingen die je in de toekomst maakt, zowel op gebied van inrichting, prijszetting, promotie en deelnemen aan acties. Een belangrijke vraag hierbij is tot welke doelgroep je je richt. Een koppel dat houdt van charme en luxe heeft bijvoorbeeld andere behoeften dan gezinnen met kinderen. Hou je niet van de chaos en het lawaai die kinderen met zich meebrengen, dan is het geen goed idee om gezinnen met kinderen als doelgroep te kiezen. Toets alles wat je doet eerst af aan je doelgroep. Waarom moet men bij jou komen logeren? Wat maakt je logies bijzonder en anders dan andere logies? Maak voor jezelf een lijstje met de sterke en de zwakke(re) punten van je logies. Zet de sterke kanten van je logies ‘in de etalage’. Hou de zwakke punten in je achterhoofd en bekijk hoe je ze eventueel kan ombuigen tot een sterk punt. Het zwakke punt ‘afgelegen ligging’ kan bv. eveneens betekenen dat het logies heel rustig en ver van alle drukte gelegen is. Een enquêteformulier dat je klanten kunnen achterlaten bij hun vertrek, kan bij dit alles wonderen verrichten, en een totaal ander licht werpen op je eigen verwachtingspatroon gerelateerd aan je klanten.

Een eigen website Een eigen website waarin je je logies of zaak voorstelt is vandaag onontbeerlijk. Klanten leren via vrienden, kennissen, een brochure, een online bookingsysteem, een krantenartikel, … jouw zaak kennen. Een groot deel van de klanten gaat, voor men overgaat tot een boeking, een kijkje nemen op de website van het logies om meer info te vinden, de sfeer op te snuiven, prijzen te checken, na te gaan of er speciale arrangementen zijn, … Op dit moment is je website je visitekaartje, dat de klant al dan niet over de streep trekt om te boeken. Zorg ervoor dat je website steeds de recentste info bevat en zo veel mogelijk linken legt naar toeristische diensten, restaurants, attracties, culturele en sportieve elementen. Zie hoofdstuk 12 – Informatie op maat van de toerist

Toerismedatabank De Toerismedatabank van Toerisme Vlaanderen verzamelt en beheert gegevens van logies, toeristische diensten, musea en attracties in Vlaanderen en Brussel. Dankzij de Toerismedatabank wordt het beheren en actueel houden van de gegevens van erkende logies een stuk eenvoudiger dan voorheen. Je kan je gegevens op ieder moment zelf aanpassen en alles verschijnt op www.vlaanderen-vakantieland.be en een tijdje later op www.tov.be en www.toerismemeetjesland.be. www.toerismedatabank.be

Online boekingssites Meer en meer klanten boeken hun verblijf via online boekingssites. Om op deze sites te verschijnen moet je als logies een commissie betalen per boeking via de site. De commissie bedraagt gemiddeld 12 - 15% 50

per boeking en varieert van site tot site. Op deze manier bereik je een brede waaier aan potentiële klanten én maak je heel wat nieuwe klanten. Logies die aansluiten bij een boekingssite merken al op korte termijn een omzetstijging. Ongeveer 60% van de logies in Vlaanderen maakt gebruik van een online bookingssysteem. Het Meetjesland hinkt hier aanzienlijk achterop. Werk je samen met verschillende bookingsites, dan kan het interessant zijn om te werken met een channelmanager , een softwarepakket waarmee je alle kanalen tegelijkertijd kan beheren. Zo vermijd je tijdverlies en overboekingen.

Tip!

De klant van een boekingssite wil een goed overzicht hebben van wat hij van de accommodatie kan verwachten. Kies daarom bij de selectie van beeldmateriaal niet voor detailen sfeerfoto’s, maar overzichtsfoto’s. Onderzoek wijst uit dat een foto van de badkamer ook belangrijk is om al dan niet voor een bepaald logies te kiezen.

Vlaanderen Vakantielandarrangement Toerisme Vlaanderen publiceert jaarlijks de Vlaanderen Vakantielandgids boordevol arrangementen in de groene regio’s, de kust en de kunststeden. Er is een apart hoofdstuk ‘Meetjesland’ in de gids, waaronder de logies in het Meetjesland gegroepeerd worden. De publicatie van deze gids wordt ondersteund door een grote mediacampagne in kranten en tijdschriften, online en massale mailings naar een gericht klantenbestand. Opname in de Vlaanderen Vakantielandgids gebeurt tegen betaling. Het betekent een investering, maar de meeste logies met een zekere capaciteit halen deze er dubbel en dik uit. Arrangementen uit de Vlaanderen Vakantielandgids kunnen rechtstreeks geboekt worden via de deelnemende logies of cadeau gedaan worden met een Vlaanderen Vakantielandcheque. www.vlaanderen-vakantieland.be www.vlaanderen-vakantielandcheque.be

Logeren in Vlaanderen Logeren in Vlaanderen (voorheen Plattelandstoerisme in Vlaanderen) is een organisatie die B&B’s, kleine hotels en vakantiewoningen in Vlaanderen (met uitzondering van de kernstedelijke gebieden van de 5 Kunststeden) ondersteunt en promoot. Leden betalen een jaarlijkse bijdrage. Logeren in Vlaanderen heeft een eigen logiesbrochure en website. www.logereninvlaanderen.be

Herhaalbezoek en klantenbestanden Een tevreden klant is de beste reclame voor je logies. Tevreden klanten raden hun logeeradresje aan aan vrienden en familie. Op deze manier worden gasten als het ware ‘ambassadeurs’ van je zaak. Vaak komen ze zelf ook nog eens terug. Onderzoek wijst uit dat een vriendelijke en persoonlijke service, een lekker en uitgebreid ontbijt en netheid het meest bijdragen tot ‘extra tevredenheid’ van je gasten. Een klantenbestand is niet alleen een belangrijk informatiemiddel om je klanten te leren kennen, maar ook een interessant marketinginstrument. Op deze manier kan je je klanten op de hoogte houden van speciale acties, een kerstkaartje sturen, trouwe klanten verwennen, … Het is belangrijk om je klanten op goed gekozen momenten te ‘herinneren’ aan je zaak en hen te prikkelen om opnieuw een bezoekje te brengen.

Vakantieparticipatie Het Steunpunt Vakantieparticipatie is een dienst van Toerisme Vlaanderen en heeft als doel vakantie toegankelijk te maken voor mensen met een laag inkomen. Onderzoek wijst uit dat vakantie voor 1 op 7 Vlamingen onbetaalbaar is. Er zijn sociale tarieven voor mensen met financiële beperkingen. De screening gebeurt op basis van een bewijs van inkomen. Als logies of attractie kan je je inschrijven op dit aanbod en mensen met een beperkt inkomen tegen een extra voordelig tarief van vakantie laten genieten. Al meer dan 500 toeristische attracties, logiesuitbaters en vakantieaanbieders zijn aangesloten bij het steunpunt voor vakantieparticipatie. Je bepaalt zelf wanneer je aanbod geldig is. Op deze manier kan je de bezetting in dalperiodes verhogen en vaste kosten dekken. Er zijn nu al enkele logieshouders in het Meetjeland, zoals B&B De Meetjes in Hansbeke en Hotel Eikenhof in Ursel, die een aantal kamers via het Steunpunt voor Vakantieparticipatie ter beschikking stellen. www.vakantieparticipatie.be

Overleg kleinschalige logies Het overleg kleinschalige logies kwam in 2007 tot stand op expliciete vraag van de Meetjeslandse kleinschalige logies. De logies komen vier tot zes keer per jaar samen. Een logiesuitbater is telkens de gastheer of –vrouw. De overlegmomenten zijn een platform voor de logies om zich te informeren over de werking van Toerisme Meetjesland. Bovendien is het een goede gelegenheid om ervaringen en informatie onder collega’s uit te wisselen. Er zijn vormingsmomenten en gemeenschappelijke promotionele acties. Meer info: regiocoördinatie Meetjesland – info@toerismemeetjesland.be.

Vormingssessie voor logies De regiocoördinatie Meetjesland speelt in op de toeristische ontwikkelingen en actualiteit door een aantal vormingsmomenten aan te bieden. Hiervoor wordt steeds samengewerkt met externe partners, zoals Toerisme Vlaanderen. Het aanbod is heel divers, gaande van online boekbaarheid van logies, een werkbezoek rond De Groene Sleutel tot een vormingstraject waarin je leert hoe je aan de slag kan met streekeigen kruiden en producten in je logies. Meer info: regiocoördinatie Meetjesland - info@toerismemeetjesland.be

HoReCa Meetjesland Zie hoofdstuk 7 - Proef de streek www.horecameetjesland.be

8 Evenementen en andere activiteiten Het Meetjesland heeft een breed aanbod aan evenementen en activiteiten. Denk maar aan de Gîrnaertfeesten in Boekhoute, Helden in het Park in Eeklo, de Pierlastoet in Ursel, de Beekse Feesten, … Maak gebruik van de bestaande kanalen om je activiteit optimaal te promoten.

Leestips!

‘Veel volk en mooi weer! Draaiboek voor een geslaagd evenement – Vormingsbrochure

Toerisme Vlaanderen Gratis online bestelbaar www.toerismevlaanderen.be/vorming

Roadbook Event Management, Eric Van Cauwenberghe – Handboek met theoretisch kader over het organiseren van evenementen, praktische tips en cases.

Kaaifeesten in Eeklo

Boombal Festival in Lovendegem

8.1 Uitdatabank * De voormalige Cultuurdatabank is in 2010 herdoopt tot UiTdatabank.

in het Meetjesland De UiTdatabank is een verzameling van activiteiten en vrijetijdsaanbod uit heel Vlaanderen. Het aanbod op de UiTdatabank is heel breed: cultuur, vrije tijd, monumenten en landschappen, uitgaan, recreatie, toerisme, sport, jeugd, buitenschoolse opleidingen en cursussen. Het gaat zowel om permanent als evenementieel aanbod. Een concert, voorstelling, tentoonstelling of film? Cursussen, architectuur, erfgoed of evenementen? Wandelingen, sportevenementen, kaartavonden of kermissen? Je hoeft maar een keer in te voeren en via de Uitdatabank verschijnt je activiteit op de publiekssite www.uitinvlaanderen.be en meer dan 270 online, mobiele en gedrukte kanalen en een heleboel agenda’s. Ook de evenementenkalender op www.tov.be, www.toerismemeetjesland.be en www.uitinhetmeetjesland.be wordt op deze manier ingevuld. UitinhetMeetjesland bestaat niet alleen uit een online luik, maar er is ook een maandelijkse digitale nieuwsbrief en een gedrukte kalender. Stel deze Uit-krant gratis ter beschikking aan je bezoekers of klanten. www.uitdatabank.be - voor invoeren van het aanbod Op www.cultuurnet.be - Uitdatabank vind je een praktische handleiding en demo om in te voeren. www.uitinvlaanderen.be - publiekssite

Vlieg Het Vlieglabel maakt het cultuur- en vrijetijdsaanbod voor kinderen (-12 jaar) en families zichtbaar. Het duikt op in programmabrochures, op affiches, in gemeentelijke infobladen en online-agenda’s. Het cultuuraanbod staat extra in de schijnwerpers, want Vlieg heeft een boontje voor cultuur. Je kan het label gratis gebruiken. Activiteiten in de UiTdatabank die aangeduid zijn met ‘vlieg’ worden in een aparte website www.uitmetvlieg.be opgenomen. Ook uit deze databank putten heel wat organisaties. Op www.cultuurnet.be > Uit met vlieg vind je meer info over het gebruik en downloadbare labels.

8.2 Extra middelen Wervende brochures, flyers en andere publicaties Toerisme Oost-Vlaanderen voorziet een subsidie voor de betoelaging van wervende toeristische publicaties voor evenementen. De subsidie bedraagt maximaal 25% van het totale projectbedrag (met een maximum van € 2500 - exclusief btw). Het volledige reglement vind je op www.tov.be/subsidies

Subsidie Provincie Oost-Vlaanderen De provincie Oost-Vlaanderen voorziet een subsidie voor bovenlokale toeristische initiatieven met een bijzonder karakter. Deze initiatieven zijn evenementieel en vernieuwend en experimenteel. Subsidieaanvragen moeten ten laatste tegen 15 december van het jaar vóór het evenement ingediend worden. Het volledige reglement vind je op www.tov.be/subsidies 54

8.3 Samen sterk! Zomercampagne ‘Uit in het Meetjesland’ De Meetjeslandse organisatoren van grote evenementen (> 2000 bezoekers) slaan tijdens de zomerperiode de handen in elkaar voor de promotie van hun evenementen. Bezoekers aan het ene evenement zijn immers potentiële bezoekers aan een ander evenement. Dit resulteert in een mediacampagne, gezamenlijke evenementenbrochures en een promotournee van Streekplatform+ op de evenementen. Meer info: regiocoördinatie Meetjesland - info@toerismemeetjesland.be

Vormingssessie De regiocoördinatie Meetjesland organiseert ieder jaar in februari een gratis vormingsessie voor evenementenorganisatoren. De evenementenorganisatoren bepalen zelf de onderwerpen die aan bod komen. Een greep uit het aanbod: promotie, veiligheid, nieuwe media, … Naast deze jaarlijkse vorming komen de evenementenorganisatoren twee maal per jaar ook samen voor overleg en informatie-uitwisseling, één keer tijdens de lente en één keer tijdens de herfst. Meer info: regiocoördinatie Meetjesland - info@toerismemeetjesland.be

Lokale middenstand en horeca Een breed lokaal draagvlak voor een evenement draagt bij tot een geslaagd evenement. Informeer de horeca en middenstand niet alleen op tijd over het evenement en de zaken waarmee men rekening zal moeten houden, maar ga ook na hoe je een meerwaarde voor elkaar kan betekenen en op welke manier de middenstand een graantje kan meepikken van het evenement. Dit kan bijvoorbeeld door een deel van de optredens in horecazaken te programmeren, speciale menu’s in de restaurants aan te bieden, voordelige verblijfarrangementen uit te werken, vip-behandeling voor bezoekers van het evenement te voorzien, …

Het Speculooscomité uit Lembeke betrekt de plaatselijke middenstand en horeca sterk bij de Speculoosfeesten. Tijdens het hele weekend staan meer dan 100 activiteiten, georganiseerd door plaatselijke verenigingen en andere initiatiefnemers, met een culturele, sportieve of feestelijke inslag op het programma. In de restaurants wordt een speculoosmenu aangeboden. Het hele dorp draagt zijn steentje bij om van de Speculoosfeesten een succes te maken. www.speculoosfeesten.be

Vrijwilligersacademie De Vrijwilligersacademie is een initiatief van het Provinciaal Steunpunt Vrijwilligerswerk Oost-Vlaanderen en VormingPlus. Speciaal op maat van vrijwilligers wordt een uitgebreide waaier aan vormingactiviteiten aangeboden. Een greep uit het aanbod: vzw-wetgeving, omgaan met conflicten, fondsen en sponsors zoeken, een draaiboek opstellen, werken aan inzet en enthousiasme in een vrijwilligersploeg, …. www.vrijwilligersacademie.org 55

De Lieve

9 Groepsuitstappen In het Meetjesland zijn heel wat mogelijkheden voor leuke groepsuitstappen. De streek verkennen met fietsgidsen, op stap met Paster Sies, kennis maken met het ambacht van de kuiper, paling vissen in de kreken, een brouwerij bezoeken, op stap met het varken Félicienne, een boswandeling onder leiding van een natuurgids, …. Toerisme Oost-Vlaanderen, Toerisme Meetjesland, gemeentelijke toeristische diensten en andere aanbieders van groepsuitstappen zijn interessante kanalen om je groepsaanbod kenbaar te maken. Hieronder vind je een overzicht van de mogelijkheden die zij bieden. Het is belangrijk dat men steeds beschikt over actuele informatie. Zijn er wijzigingen in het aanbod, nieuwe programma’s of prijzen, laat het dan zeker weten.

9.1 Promotie in je omgeving Zorg dat de dienst voor toerisme in je gemeente op de hoogte is van je aanbod voor groepen. Is er geen dienst voor toerisme in je gemeente, bezorg je informatie dan aan de diensten voor toerisme in de buurt. Laat je collega-aanbieders van groepsuitstappen weten wat je aanbiedt. Zo kan je naar elkaar doorverwijzen en eventueel samen een interessant dag- of halvedagprogramma aanbieden.

9.2 Promotie door Toerisme Meetjesland Groepen kunnen bij Toerisme Meetjesland terecht voor het op maat samenstellen van een groepsuitstap. Toerisme Meetjesland boekt vervolgens rechtstreeks bij de aanbieders. Hiervoor wordt geen commissie aangerekend. Het groepsaanbod wordt niet alleen op de website van Toerisme Meetjesland gepromoot, maar er is ook de jaarlijks verschijnende brochure ‘Groepsuitstappen Meetjesland’. Je kan ook steeds bij Toerisme Meetjesland terecht voor advies bij het samenstellen van een uitstap. Meer info: www.toerismemeetjesland.be > Groepsaanbod

9.3 Promotie door Toerisme Oost-Vlaanderen Toerisme Oost-Vlaanderen beschikt over drie belangrijke instrumenten om het groepsaanbod te ondersteunen, namelijk de pagina’s met groepsaanbod op de websites www.tov.be en www.toerismemeetjesland.be, de nieuwsbrief voor groepen en de infodag voor groepen.

Groepsaanbod op de site Op www.tov.be vind je meer dan 200 kant-en-klare uitstappen of pakketten (dag- of halve dagactiviteiten). Je kan zoeken via thema’s als architectuur en monumenten, bedrijfsbezoeken en streekproducten, boottochten en stadswandelingen. Daarnaast kan je ook zoeken via ‘bouwstenen’ (vb. een bedrijfsbezoek) en op basis van deze onderdelen zelf een uitstap samenstellen. Staat je aanbod voor groepen nog niet op de site, stuur dan een mail naar groepsuitstappen@oost-vlaanderen.be. Zo kan men de nodige formulieren bezorgen.

Nieuwsbrief voor groepen Om de twee maanden verstuurt Toerisme Oost-Vlaanderen een digitale nieuwsbrief naar 7500 verantwoordelijken van groepen, socio-culturele verenigingen, autocaristen, scholen, … Iedere nieuwsbrief bundelt tips voor groepsuitstappen in de Oost-Vlaamse toeristische regio’s.

Infodag voor groepen Toerisme Oost-Vlaanderen organiseert jaarlijks een infodag voor groepen. Op deze dag worden verantwoordelijken van groepen en verenigingen uit heel Vlaanderen uitgenodigd om kennis te maken met het nieuwe groepsaanbod in de Oost-Vlaamse toeristische regio’s. In de voormiddag is er een infobeurs waar aanbieders van daguitstappen en toeristische diensten hun aanbod kunnen voorstellen. Voorwaarde om als aanbieder een uitnodiging te ontvangen is dat je aanbod aangemeld is op de website. Daarnaast krijgen drie bedrijven per regio de gelegenheid om hun groepsaanbod voor te stellen. Parallel met de beurs stellen gastsprekers nieuwigheden voor groepen voor. In de namiddag gaan de bezoekers op prospectie in de gastregio. www.tov.be/groepsuitstappen Coördinator promotionele sectorbegeleiding - groepsuitstappen@oost-vlaanderen.be

Infodag voor groepen

Pierlepein Pierlepein is een educatief project van de Provinciale Landbouwkamervan Oost-Vlaanderen. Kinderen maken spelenderwijs kennis met een hedendaags landbouw- of tuinbouwbedrijf. Er zijn hiervoor speciale trajecten en spelmateriaal uitgewerkt, met het muisje Pierlepein als rode draad. In het Meetjesland zijn drie Pierlepeinbedrijven: de kamerplantenkwekerij Goderick Meuninck uit Nevele, het melk- en schapenbedrijf ter Paddenpoele uit Maldegem en het groenten- en aardbeienbedrijf Bachten ’t Kloosterhof uit Bellem. www.pierlepein.be

9.4 Gidsen Toerisme Oost-Vlaanderen en Toerisme Meetjesland kiezen er bewust voor om met door Toerisme Vlaanderen erkende gidsen te werken. Deze gidsen voldoen aan kwaliteitseisen, hebben een opleiding gevolgd en scholen zich regelmatig bij. De Meetjeslandse Gidsen bieden geleide wandelingen en fietstochten aan. Er zijn ook dagtrips en bustochten op de Nostalbus, een nostalgische lijnbus. Je kan ook contact opnemen om een aanbod op maat te laten samenstellen. Ook de Gidsenbond van Gent en Oost-Vlaanderen stelt op maat uitstappen in het Meetjesland samen. www.meetjeslandsegidsen.be www.gidsenbond-gent.be

9.5 Extra middelen Subsidie openstelling productieruimtes van streek- en landbouwproducenten. De dienst Economie van de Provincie Oost-Vlaanderen heeft met het reglement ‘Bevordering van lokaal en regionaal toerisme’ een budget ter beschikking voor een een subsidie voor de openstelling van productieruimtes van streek- en landbouwproducenten. Je kan bijvoorbeeld gebruik maken van de subsidie voor het maken van een bezoekersruimte of het creëren van een verkoops- of verbruiksruimte. Andere subsidieaanvragen betreffen het uitwerken van een educatief project of een tentoonstelling. Vijftig percent van de gemaakte kosten binnen het project wordt gedragen door de Provincie Oost-Vlaanderen, met een maximum van € 12400. www.tov.be/subsidies

Aan het Leopoldkanaal

10 Informatie op maat van de toerist In dit hoofstuk overlopen we enkele instrumenten om de toerist te informeren over de streek én / of jouw zaak, namelijk de toeristische gids Meetjesland, de toeristische site www.toerismemeetjesland.be, brochures en flyers en het internet. Dit hoofdstuk is aanvullend op de vorige, die specifiek ingaan op logies, evenementen en activiteiten en groepsaanbod. Het komt er op neer om een goede communicatiemix te maken. Dit wil zeggen dat je als ondernemer niet uitgaat van of/of, maar van en/en.

10.1 Toeristische gids Meetjesland De toeristische gids Meetjesland is een gratis reisgids voor toeristen die de streek willen verkennen. Je vindt er historische info en komt er meer te weten over de mooiste plekjes. Verder vind je ook tips voor uitstappen en overloopt de gids bezienswaardigheden en musea. Je vindt er ook winkel- en wellness-adresjes op maat. Kortom, dit is een onmisbaar instrument voor een verkenning van de streek, dat je gasten zeker zullen appreciëren. We adviseren logiesuitbaters om hun gasten bij aankomst een toeristische gids te overhandigen. Voor restaurants en cafés raden we eerder aan om een inkijkexemplaar te voorzien en slechts op expliciete vraag een toeristische gids te geven, daar anders een te groot deel van de gidsen niet bij toeristen terecht komt. Er is eveneens een beknopte digitale versie beschikbaar op www.toerismemeetjesland.be/publicaties. Dit bestand kun je je gasten al sturen bij een bevestiging van een reservatie of op je website plaatsen. Op deze manier kan men zich al voorbereiden op de vakantie. De regiocoördinatie Meetjesland staat in voor de realisatie en redactie van de toeristische gids. De toeristische gids wordt ieder jaar herwerkt. Heb je suggesties of opmerkingen, stuur dan een mailtje naar info@toerismemeetjesland.be Vanaf half januari kan je als zaakvoerder een stapel toeristische gidsen afhalen in het infokantoor van Toerisme Meetjesland of in je gemeentelijke infokantoor. Toeristen kunnen deze gratis online aanvragen op www.toerismemeetjesland.be/publicaties De toeristische gids Meetjesland wordt via diverse kanalen verspreid:

bestellingen via formulier Vlaanderen Vakantielandbrochure Nederlandcampagne Toerisme Vlaanderen Vlaanderen infokantoren logies in het Meetjesland fietsvriendelijke logies en reca in het Meetjesland toeristische infokantoren in het Meetjesland jaarlijkse uitwisseling van brochures op workshops van toeristische diensten op de grens tussen Vlaanderen en Nederland (vóór de paasvakantie) beurzen

10.2 Anderstalige toeristische info De website www.toerismemeetjesland.be is raadpleegbaar in het Engels, Frans en Duits. Sinds 2011 is een beknopte versie van de toeristische gids Meetjesland digitaal beschikbaar in het Engels, Frans en Duits. Je kan je gids op de website zetten, sturen bij de bevestiging van een reservatie of afprinten voor anderstalige gasten. Ook op de fietnetwerkkaart Meetjesland is informatie in het Engels, Frans en Duits voorzien.

10.3 www.toerismemeetjesland.be De toeristische website www.toerismemeetjesland.be is de referentiesite met alle toeristische info over het Meetjesland. Zet deze pagina als link op je site, zodat de toerist direct de weg vindt naar alle recentste toeristische info. Toerisme Meetjesland heeft een banner met de url www.toerismemeetjesland.be. Deze kan je op de homepage van je website plaatsen.

De Lieve

10.4 Beeld- en tekstmateriaal Tekst en beeld zijn belangrijk bij de communicatie over je zaak, zowel in een folder, flyer, advertenties, visitekaartje of website.

Beeldmateriaal Het cliché vertelt: ‘Eén beeld zegt meer dan duizend woorden’. Maar het cliché klopt. Beeldmateriaal is het visitekaartje van de zaak en trekt onmiddellijk de aandacht. Beeldmateriaal is belangrijk in brochures, op het internet, in advertenties en bij diverse andere acties. Investeer in een reeks kwalitatieve basisbeelden van je zaak en gebruik consequent deze beelden. Dit verhoogt de herkenbaarheid.

Enkele tips

Denk op voorhand goed na wat en op welke manier je je zaak in beeld wilt brengen. Maak een knipselmap met foto’s die je aanspreken en passen bij de stijl van je zaak. Op deze manier kan je de fotograaf gericht briefen.

Neem de foto’s bij goed weer en een heldere hemel

Niet voor de handliggende beelden trekken de aandacht. Vb. Een bed is als illustratie bij een B&B of hotel is weinigzeggend. Ieder hotel of B&B heeft immers bedden. Een restaurant met gedekte tafels zonder mensen is niet zo uitnodigend.

Probeer niet om alles op een foto te krijgen, maar kies voor details. Deze geven sfeer en zijn persoonlijker (vb. detail ontbijt, schap met verzorgingsproducten, geplooide servet met glas op achtergrond, charmant uitgangbord, een gerecht,…)

Kies een beeld dat toont wat jouw zaak net anders maakt dan andere zaken (vb. tafeltjes bij gezellige open haard, prachtig uitzicht, …)

Breng de troeven van de omgeving van je zaak in beeld.

Technisch Drukwerk Beelden minstens 300dpi (of 1,5Mb) Kleinere beelden geven gepixeld resultaat Website Beelden 80dpi (of 125kb) Zwaardere beelden laden te traag op en zijn een afknapper voor websitebezoekers. Mail geen grote bestanden of foto’s. Dit zorgt voor overvolle mailboxen. Versturen van grote bestanden kan gemakkelijk met een van onderstaande file transfer platformen: www.wetransfer.com – meerdere bestanden per keer, tot 2Gb per keer www.yousendit.com – één bestand per keer, tot 100Mb per keer www.largefileasap.com – één bestand per keer, tot 2Gb per keer www.transferbigfiles.com – meerdere bestanden per keer, tot 100Mb per keer

Tip!

Toerisme Meetjesland beschikt over een databank met kwalitatief beeldmateriaal over de omgeving en een personaliseerbaar kaartje van de regio. Ondernemers uit de streek kunnen hiervan op vraag gebruik maken. info@toerismemeetjesland.be

Tekstmateriaal Enkele tips Denk op voorhand goed na over de hoofdboodschap van de tekst en noteer de kernwoorden De boodschap moet vooraan in de tekst komen De titel moet de lading dekken Wie? Wat? Waar? Hoe? Een tekst heeft steeds een inleiding, midden en slot. Breng structuur in de tekst met titels en tussentitels. Gebruik korte en actieve zinnen Lees de tekst na en ga na of deze een positief antwoord biedt op de vragen: Aan wie is de tekst gericht? Wat wil ik ermee zeggen? Staat alles er in? Indien niet, pas dan aan. Laat je tekst nalezen door een aantal mensen. Heb je zelf geen vlotte pen, vraag dan iemand anders om je tekst te schrijven of te herwerken.

Met de huifkar door het Meetjesland

10.5 Internet Een eigen site is noodzakelijk als je je op de toeristische markt begeeft. Ondertussen is internet – zowel wervend als informatief – de belangrijkste informatiebron van de toerist geworden. Print is nog steeds noodzakelijk, maar het belang ervan daalt jaar na jaar. Internet is een immense supermarkt. Je kunt er kijken, vergelijken en kopen. Je kunt er ervaringen delen, inspiratie opdoen en nagenieten. De toerist komt vandaag vaak niet rechtstreeks op de site van je zaak terecht, maar via andere sites, reviewsites en zoekmachines. Het belang van de eigen site stijgt nog, wijst onderzoek uit. Gebruik uw eigen site om bezoekers te overhalen en aan te zetten tot boeken. De bezoeker gaat op zoek naar meer info, bekijkt heel graag foto’s en wil een impressie van waar hij terecht komt en bij wie. Laat deze wetens-waardigheden een stimulans zijn om je eigen website nog beter bekend te maken en uit te bouwen tot een handig platform boordevol relevante info.

Enkele tips voor je website Kies een duidelijke domeinnaam (vb. www.vakantiehoevedezwaluw.be ipv https://users.telenet. be/id7/zwaluw). Op deze manier vindt de klant je site gemakkelijker terug in zoekmachines. Gebruik geen te zware afbeeldingen, hierdoor vertraagt het laden van de website sterk. Beelden 80dpi (of 125kb) zijn ideaal. Gebruik een groot contrast tussen voor- en achtergrond. Dit komt ten goede aan de leesbaarheid en de klant blijft langer op je site. Zet de belangrijkste zaken in de tekst in vet, maar overdrijf niet. Hou je site up-to-date en voorzie deze telkens van de meest recente info. Zorg ervoor dat zo veel mogelijk andere sites doorlinken naar jouw site. Meld je website gratis aan bij Google (www.google.be/addurl). Je kan ook zoekwoorden toevoegen om je site te beschrijven. Link de sfeer van je website met de sfeer van de regio. Dit werkt versterkend. Link door naar andere voor de toerist interessante sites. Controleer regelmatig of de links nog werken.

Zelf aan de slag SYNTRA organiseert opleidingen om zelf op een relatief eenvoudige manier een professionele website te bouwen met behulp van Dreamweaver – CS4. Daarnaast zijn er ook opleidingen waarin je leert hoe je je website beter kan laten renderen of hoe je hoger kan scoren in Google. www.syntra-mvl.be 65

Google, Google Maps en Google Places Google is momenteel de belangrijkste zoekrobot op het internet. Het is dus aangewezen dat je bedrijf bovenaan staat wanneer klanten naar je bedrijf of website zoeken. Dit kan op verschillende manieren. Search Engine Optimalisation - of hoe zorg je ervoor dat je bovenaan de lijst van resultaten komt als klanten naar je bedrijf op zoek zijn? Dit geldt voor een directe verwijzing vanuit Google naar je website. Zorg ervoor dat de inhoud van je website de juiste zoektermen bevat in de teksten op je site. Neem hiervoor contact op met je websitebouwer. Google AdWords: Je kan Google betalen om bovenaan de lijst te staan bij verschillende zoekacties van klanten. Ook hier moet de inhoud van je advertentie goed gekozen zijn om bovenaan de lijst te staan bij de gesponsorde links. De link verwijst naar je website. Google Places Bij de zoekresultaten van Google komt bovenaan ook een kaartje in beeld met de locatie van mogelijke bedrijven die aan de zoekfunctie voldoen. Daarnaast zoeken meer en meer klanten op het internet rechtstreeks via de kaarten van Google Maps (routeplanner). Iemand kan zo bijvoorbeeld op zoek zijn naar een B&B in Knesselare in Google of in Google Maps en krijgt dan meteen een kaartje te zien van mogelijke zaken in en om Knesselare die aan die criteria voldoen. Je kan je bedrijfsgegevens gratis toevoegen aan Google Maps: een korte omschrijving van je zaak, enkele foto’s, je openingstijden en adres. Je kan dit doen via Google places: www.google.be/places. Zoek zelf maar eens naar ‘toerisme’ of ‘Meetjesland’ in Google of Google Maps en klik in Eeklo op de ballon van Toerisme Meetjesland als voorbeeld. Is je bedrijf online boekbaar, dan heeft Google waarschijnlijk zelf al je bedrijf op Google places gezet. Ook in dit geval is het interessant om de gegevens zelf aan te passen. Denk hierbij vooral aan de mogelijke zoektermen die een potentiële klant in Google of Google Maps zou intikken, zoals Meetjesland, toerisme, B&B, hotel, vakantiewoning, … Deze termen komen best voor in je introtekst. Denk ook aan andere talen. Via je plaatspagina kunnen klanten naar je website. Google geeft ook gratis een overzicht van het aantal keren dat je bedrijf getoond werd bij zoekopdrachten. maps.google.be

Leestip!

De toerist koopt online … Bij u? – Vormingsbrochure Toerisme Vlaanderen Website, online kopen, affiliate websites, … De toerist heeft altijd gelijk / Het interactief en sociaal internet – Vormingsbrochure Toerisme Vlaanderen Gratis online bestelbaar op www.toerismevlaanderen.be/vorming.

Overal internet De beschikbaarheid van internet in een logies maakt voor veel bezoekers deel uit van hedendaags comfort. Deze vraag zal nog stijgen door de doorbraak van smartphones. Toeristen willen graag mails checken. Even een berichtje sturen naar vrienden en familie of de status bijwerken op Facebook. Ook het posten van foto’s, checken van openingsuren en bekijken van nieuws be66

horen voor de moderne toerist tot het basiscomfort. Handig is internet ook om een alternatief programma samen te stellen bij regenweer of nog gauw een museumpje te checken alvorens er naartoe te fietsen. Het is belangrijk om aan de wensen van deze bezoekers tegemoet te komen door draadloos internet of een computerhoekje voor de gasten te voorzien aan het onthaal. Laat je gasten weten dat er (draadloos) internet beschikbaar is. Ook meer en meer restaurants bieden draadloos internet aan. Sommige bezoekers komen speciaal langs om even te ‘computeren’. Ondertussen consumeert men.

Online marketing Consumenten laten zich meer dan ooit leiden door wat andere consumenten denken of ervaren hebben. Of het nu gaat over het nieuwste restaurant, een vakantiewoning of hotel, wat vorige bezoekers of gebruikers denken, beïnvloedt de eigen keuzes. Delen van ervaringen wordt steeds belangrijker, omdat er veel geloofwaardigheid aan wordt toegedicht. Vrienden, kenissen en collega’s worden beschouwd als de meest betrouwbare bron van informatie. Maar consumenten kijken verder dan hun adresboek. Onderzoek toont aan dat internet de meest betrouwbare bron van informatie is, pas daarna komen kranten en televisie. 7 op de 10 surfers leest reviews op websites. Dit is niet alleen interessant voor de klant, maar ook als uitbater kan je uit dergelijke beoordelingen feedback voor je zaak halen.

Vakantiebeoordelingssites De reacties van klanten op vakantiebeoordelingssites kunnen een middel zijn om je eigen zaak(voering) te evalueren en indien nodig bij te sturen. Laat je niet uit je lood slaan door een negatieve reactie, maar probeer na te gaan wat er mis is gegaan en vergeet niet dat sommige klanten de neiging hebben om het kleinste akkefietje op te blazen. Reageer in ieder geval slechts één keer op een negatieve reactie, zo vermijd je oeverloze discussies. Op www.toerismevlaanderen.be /commentaren vind je heel wat tips.

Tripadvisor www.tripadvisor.be Tripadvisor is de grootste reviewsite ter wereld. Deze reviewsite heeft dan ook een grote impact op de beslissingen van toeristen, want men gaat op zoek naar feedback van andere toeristen over logies. Deze reisbeoordelingssite heeft als hoofddoelstelling het posten van ervaringen en meningen door en voor toeristen. Tripadvisor verstuurt ook maandelijks thematische nieuwsbrieven, gebaseerd op de beoordelingen van klanten.

Zoover www.zoover.be De vakantiebeoordelingssite Zoover is een Belgische versie van de Amerikaanse Tripadvisor. Je vindt er duizenden beoordelingen van hotels, campings en B&B’s.

Andere Ook veel boekingssites beschikken over beoordelingspagina’s van klanten.

Sociale media Sociale media worden steeds belangrijkere communicatiekanalen voor ondernemingen. De uitdaging is groot omdat het hanteren van die communicatiekanalen enorm verschilt van de klassieke communicatiemiddelen. Promotie in de letterlijke betekenis van het woord werkt namelijk niet. Het mag als ondernemer niet jouw ambitie zijn controle te krijgen over deze communicatiestromen. Sociale media zijn heel waardevol om te weten wat er leeft bij je doelgoep. En met deze informatie aan de slag te gaan. Hieronder volgt een overzicht van de sociale media die momenteel het meest gebruikt worden.

Facebook www.facebook.com Facebook is de populairste en bekendste sociale netwerksite. We delen niet alleen wat we doen, maar ook wat we ervan vinden, met onze vrienden op facebook . De mening van een vriend is tegenwoordig goud waard. En dit is nu net waar bedrijven kunnen op inspelen door het aanmaken van een fanpagina op Facebook.

Brouwerij Van Steenberge

De brouwerij Van Steenberge heeft een fanpagina voor het bier ‘Augustijn’ op Facebook. Om de pagina de nodige bekendheid te geven, maakten de fans kans om een jaar lang gratis Augustijn te krijgen. De pagina heeft ondertussen een uitgebreid ‘fanbestand’ en wordt gebruikt om activiteiten aan te kondigen of nieuwe producten voor te stellen. www.vansteenberge.com

Twitter twitter.com De Twitter-trend in Nederland laat vermoeden dat dit sociaal medium ook in Vlaanderen op komst is. Twitter is een open blogruimte waar je informatie deelt met mensen die jou ‘volgen’. Je geeft in je account aan over welke onderwerpen je Twittert (bv toerisme en gastronomie). Onderwerpen zijn belangrijker dan de persoon zelf. Twitter gaat namelijk niet om het maken van vrienden zoals bij Facebook, maar over het volgen van mensen die voor-jou-relevante informatie delen. 68

Linkedln be.linkedin.com LinkedIn is een professionele netwerksite. Het is een interessant kanaal om in contact te komen met mensen uit de sector. Een LinkedIn-profiel kan je vergelijken met een online CV. Door het opbouwen van een professioneel netwerk krijg je een beter inzicht in wat er leeft in de sector. Er kunnen samenwerkingen voortvloeien uit connecties. Daarnaast kan het een interessant middel zijn om op zoek te gaan naar geschikte medewerkers.

Foursquare https://foursquare.com Foursquare is een op locatie gebaseerd sociaal spel. Als je gebruik maakt van Foursquare heb je de mogelijkheid om overal “in te checken”. Via de gps op je smartphone ziet Foursquare waar je bent en welke locaties er in de buurt zijn. Als je het vaakst incheckt op een plaats, word je de burgemeester van die plek. Daarnaast kunnen er tips toegevoegd worden bij een locatie. Deze tips kan je delen met je vrienden op Twitter en Facebook en zijn zichtbaar voor iedereen die incheckt op een bepaalde plaats.

Filmpjes www.youtube.com www.vimeo.com Voor het maken van filmpjes heb je vandaag niet langer professionele apparatuur nodig. Dit kan gemakkelijk met de camera van een gsm of fototoestel. Op meer en meer sites vind je filmpjes terug die een stuk van het productieproces, een rondleiding in een gastenkamer, een demonstratie, een voorstelling van de zaak, ... tonen. Een filmpje dat je op Youtube plaatst, kan gemakkelijk geïntegreerd worden op je site. Het enige wat je moet doen is een account aanmaken, je filmpjes posten en vervolgens kan je de link kopiëren en integreren. Een andere vergelijkbare website om te gebruiken voor filmpjesintegratie in de eigen website is Vimeo.

Het marktplein van Eeklo

11 Productontwikkeling en arrangementen Door middel van productontwikkeling, arrangementen en het deelnemen aan acties kan je niet alleen zorgen voor extra aandacht voor je zaak, maar ook nieuwe klanten bereiken. Arrangementen werken wervend voor je uitbating, los van het feit of ze nu al dan niet geboekt worden. Bij productontwikkeling en het maken van arrangementen moet de meerwaarde voor je zaak steeds de prioriteit zijn. We denken hierbij bijvoorbeeld aan het werven van nieuwe klanten, het realiseren van een hogere omzet, de zaak aan bod laten komen in relevante media. Kies bewust voor een thema of project dat aansluit bij het profiel van je zaak en je producten. Beter een goed uitgewerkte actie of aandachtstrekker dan verschillende ‘slappe’ dingen. Besteed veel zorg aan je communicatie als je deelneemt aan een project of een actie. Reken niet alleen op de kanalen van de media- of andere partners van de actie, maar maak optimaal gebruik van je eigen kanalen. Zet je arrangement of actie op je website. Kondig dit ook aan in nieuwsbrieven en stuur je klantenbestand een uitnodiging. Goede en gerichte communicatie is de basis van een geslaagde actie.

Leestip!

Een nieuw (reis)verhaal - Vormingsbrochure Toerisme Vlaanderen - Over toeristische productontwikkeling www.toerismevlaanderen.be/vorming

11.1 Productontwikkeling op maat van het Meetjesland Toerisme Meetjesland wil de komende jaren ondernemers en beleidsmakers stimuleren om producten te ontwikkelen rond onderstaande thema’s. Smaken van het Meetjesland: vb. streekproducten, hoeveproducten, streekgastronomie, streekeigen restaurants en cafés, streekspecifieke voedingsmarkten, picknickmandjes met streekproducten, ontbijten met streek- en hoeveproducten, kook- en boerderijworkshops, degustaties, het uitbouwen van een centrum rond eetcultuur, … Erfgoed: vb. erfgoedlogies, toegankelijkheid musea en kastelen, krulbollen, … Avontuurlijk verkennen: Dit betekent in deze context niet ‘extrene sporten‘, maar ‘origineel verkennen‘. vb. blote voetenpaden, touwenparcours in de kruinen van bomen, logeren in een boomhut of op een hooizolder, … Wellbeing: Wellbeing is breder dan wellness en duidt op het algemene welbevinden. Vb. massage met kruidenstempel of etherische oliën uit de streek, yogaverblijf, bezinningsroute, duurzaam reizen, … Heb je een idee dat hieronder past, aarzel dan niet om contact op te nemen met de regiocoördinatie Meetjesland. Men helpt je graag verder. 71

11.2 Tips bij het maken van arrangementen Complexiteit Maak het niet te ingewikkeld en zoek het niet te ver. Zorg ervoor dat je in één zin kan uitleggen waarover het gaat. Probeer niet alles in het arrangement te proppen, maar werk met opties zoals bijvoorbeeld de huur van fietsen, een diner in een restaurant in de buurt of andere opties.

Doelgroep Denk vooraf na voor welke doelgroep je arrangement is. Kies voor een doelgroep die aansluit bij het profiel van je zaak. Je kan niet ‘alles voor iedereen’ zijn – of beter gezegd: ‘Zorg dat je geen supermarkt bent, maar een delicatessenwinkel’. Maak bijvoorbeeld geen kindvriendelijk arrangement als de infrastructuur van het logies niet afgestemd is op gezinnen met kinderen. Wees jezelf.

Rode draad Zorg voor een rode draad doorheen het arrangement. Deze rode draad moet aansluiten bij het profiel van je zaak en de doelgroep die je voor ogen hebt.

Specialiteit paling

Restaurant Polderzicht ligt aan de rand van de Boerenkreek in Sint-Jan-in-Eremo. De specialiteit is paling. Restaurant Polderzicht heeft een daguitstap ‘Palingstreken’ uitgewerkt. Je brengt een bezoek aan het pittoreske kerkje van Sint-Jan-in-Eremo of het provinciaal domein De Boerekreek, geniet ’s middags van een echt palingfestijn, in de namiddag word je meegenomen naar een kreek voor een demo palingvangst en er wordt afgesloten met een palingbiertje. www.polderzicht.be

Prijs De prijs van een arrangement moet steeds voordeliger zijn dan de som van de afzonderlijke delen. Werk met een eenduidige prijs en voorzie eventueel opties.

Kosten - baten Maak een realistische schatting van hoeveel tijd je extra moet besteden aan een activiteit of een klant die een arrangement heeft geboekt. Bekijk dit zowel op haalbaarheid als prijszetting.

Goede afspraken maken goede vrienden Wees selectief bij het samenwerken met zaken. Werk enkel samen met zaken die passen bij het profiel van je zaak, waarvan je weet hoe ze werken en dat ze kwaliteit bieden. Zorg ervoor dat de kwaliteit van de zaken waarmee je samenwerkt evenredig is met de kwaliteit van jouw zaak. Maak op voorhand duidelijke afspraken, vooral over prijs en timing, en houd je ook aan je afspraken. 72

Winter in het Meetjesland’ ‘Winter in het Meetjesland’ is de wintercampagne van Toerisme Meetjesland. De campagne heeft als bedoeling verblijfstoerisme in de winterperiode te stimuleren. Koppels, die er even tussenuit willen om te ontspannen en genieten zijn de doelgroep van deze campagne. De deelnemende logies werken een arrangement uit van € 150 voor 2 personen met minimaal één overnachting en ontbijt. De prijszetting geeft de logies de gelegenheid om een eigen accent aan het arrangement toe te voegen. Wie een winterarrangement boekt, krijgt er een winterpakket met toeristische info, een wandelkaart in de buurt van het logies, een gadget en streekproduct bovenop. De arrangementen worden gepromoot via een pocket bij Nest en een gerichte mediacampagne.

B&B Huis bij de Lieve was in de winter 2010 – 2011 de succesvolste deelnemer aan ‘Winter in het Meetjesland’. Zij scoorden niet alleen goed door het samenstellen van een aantrekkelijk arrangement (met o.a. diner met seizoensgebonden producten, gebruik van privé-sauna en voetmassage voor wandelaars) en de wintercampagne, maar ook door de eigen inspanningen om het arrangement kenbaar te maken bij potentiële klanten. Het arrangement was tijdens de winterperiode op de homepage van de eigen website te vinden, werd aangekondigd op de Facebookpagina van de gastvrouw en werd actief aangeprezen. www.huisbijdelieve.be

Tip!

B&B Huis bij de Lieve

11.3 Media-acties en arrangementen Tijdschriften en kranten pakken geregeld uit met speciale edities en pockets waarin thema-arrangementen worden voorgesteld. Denk maar aan ‘Love hotels’, ‘Wellness met bubbels’, ‘De gezelligste familieweekends’, ‘Diner voor 2 voor € 15’, … Allemaal voorbeelden van thematische acties. De media gaan zelf op zoek naar geïnteresseerde zaken. In ruil voor vermelding wordt een commissie, lezersvoordeel of deelnamebedrag gevraagd. De voorwaarden zijn afhankelijk van medium tot medium. Ben je geïnteresseerd om in de toekomst ook deel te nemen aan dergelijke acties, aarzel dan niet om contact op te nemen met de redactie van het tijdschrift of de krant en te vragen om jou in de toekomst ook te contacteren om deel te nemen aan dergelijke acties.

11.4 Bonnen en boxen ‘Gezellig weekend’, ‘Heerlijk logeren’, ‘Ontbijt met bubbels’, … Je vindt vandaag een breed aanbod aan arrangementenbonnen en -boxen op de markt, van kleine doosjes over tubes tot geschenkboxen. Iedere aanbieder werkt met een eigen distributiesysteem. De bekendste hebben zelfs overeenkomsten met grote winkelketens. Men werkt met een commissie per boeking. Wil je graag dat jouw zaak opgenomen is in een dergelijke arrangementenbon of –box, neem dan contact op met een of meerdere aanbieders en vergelijk de voorwaarden. 73

11.5 Kortingsites Kortingssites zijn een alternatief voor klassieke adverties en een relatief nieuw middel om arrangementen in de kijker te zetten. Deze sites bundelen interessante promoties, gaande van een diner voor twee, over een carwashbeurt, een wellnessarrangement tot een verwenarrangement op hotel of in een B&B. Bedoeling van dergelijke sites is consumenten tegen een lage instapprijs kennis te laten maken met een zaak. De aangeboden kortingen lopen soms op tot -90%. Bovenop de kortingen betaalt iedere zaak een instapprijs.

Tip!

Voor acties in media, met kortingsbonnen of op kortingssites is het vooral belangrijk om na deelname de actie te evalueren. Wat heeft dit nu opgebracht voor mijn firma? En, indien ik dit nu al enkele jaren doe, zit er een evolutie in de resultaten? Zijn er alternatieven?

11.6 Samenwerken met lokale ondernemers Je kan je gasten op een bijzondere manier de streek leren kennen, door hen kennis te laten maken met andere zaken uit de omgeving.

B&B De Luchtreiziger uit Adegem werkt nauw samen met streekproducenten. Gasten die het Vlaanderen Lekker Land-arrangement ‘Smaakmakers aan de achterdeur’ (2010) geboekt hebben, krijgen een boekje met bonnen die men tijdens een fietstocht kan inwisselen voor streekproducten en een bedrijfsbezoekje. Zo krijg je een fles appelwijn bij Pomme Charelle, een geschenkpakketje bij de kruidenkwekerij Netelvuur, bij de paardenmelkerij Filippus kan je proeven van paardenmelk en –likeur, … www.deluchtreiziger.be www.vlaanderenlekkerland.be

Pers Heb je een arrangement ontwikkeld of product op de markt gezet, breng ons dan op de hoogte door een mailtje te sturen naar pers.toerisme@oost-vlaanderen.be, regiocoördinatie.meetjesland@oostvlaanderen.be en info@toerismemeetjesland.be. Op deze manier kunnen wij dit bezorgen aan onze perscontacten en opnemen in onze nieuwsbrieven.

12 Duurzaamheid Toerisme Meetjesland en Toerisme Oost-Vlaanderen kiezen bewust voor een duurzame toeristische ontwikkeling op maat van de streek, in nauwe samenwerking met de ondernemers van de streek en met respect voor de draagkracht van de streek. De keuze voor kleinschaligheid past dan ook in deze context. Duurzaamheid is echter een stuk breder dan zorg om het milieu en milieubewustzijn. Je kan duurzaamheid het best omschrijven aan de hand van ‘de 3 P’s’: people, profit en planet. ‘Planet’ of zorg om het milieu, landschap en de leefomgeving is de bekendste ‘p’. Met ‘people’ wordt respect voor en ondersteuning van de lokale gemeenschap en zorg om mensen bedoeld. ‘Profit’ staat voor duurzame winst, een lange termijnvisie op de economie en duurzame exploitatie van de leefomgeving. Werk je aan duurzaamheid en met duurzame producten, communiceer hier dan over en zet dit bijvoorbeeld op je website, in je zaak, op je flyers, ….

Rohoek in Zomergem

Enkele tips Stimuleer je gasten om de streek te voet of met de fiets te verkennen aan de hand van het fietsknooppuntennetwerk. Zie hoofdstuk 6 – Fietsen en wandelen Ook de huifkar is een leuke manier om traag de streek te verkennen. Spring zuinig om met energie en water. Schakel over naar een groene energieleverancier. www.vreg.be Gebruik streekeigen bomen, struiken en planten om je tuin in te richten en / of percelen af te zomen. Vroeger waren de lapjes grond en percelen in Meetjesland omzoomd door knotbomen, hagen en houtkanten. Dit is een ideale schuilplek voor dieren en planten. Advies en aankoop plantmateriaal via Regionaal Landschap Meetjesland – www.rlm.be Ecologische sier- en moestuin – www.velt.be 75

Kies waar mogelijk voor producten van eigen bodem en lokale producenten. Op deze manier vermijd je hoge transportkosten en overbodig verpakkingsmateriaal en steun je de lokale economie. Werk samen met producenten uit de omgeving. Vind je de producten niet in eigen streek (vb. koffie, thee, suiker, chocolade), kies dan voor producten uit eerlijke handel. www.oxfamwereldwinkeld.be, www.maxhavelaar.be, www.fairtrade.be Gebruik ecologische was- en schoonmaakmiddelen.

Webtips! www.energiesparen.be – Tips in verband met energiezuinig bouwen en verbouwen, zuinig met energie, milieuvriendelijke energie, subsidies. www.toerismevlaanderen.be/duurzaam

De Groene sleutel De Groene Sleutel is een internationaal keurmerk voor milieuvriendelijke toeristische bedrijven, zoals logies, attractieparken en infokantoren. Met het behalen van de Groene Sleutel engageert een bedrijf zich om op een duurzame manier te werk te gaan. Er wordt zorgvuldig omgesprongen met water, energie en afval, zonder toe te geven op vlak van comfort. Toerisme Vlaanderen staat in voor het controleren en erkennen van de Groene Sleutel voor toeristische bedrijven. www.groenesleutel.be

B&B Lomolen in Lotenhulle

B&B Lomolen in Lotenhulle (Aalter) beschikt over het label ‘De Groene Sleutel’. Lomolen is zo ontworpen dat er zo zuinig mogelijk met energie wordt omgesprongen. De grote ramen zijn op het zuiden gericht, men opteerde voor het gebruik van inlands hout voor de dakconstructie en men gebruikt regenwater voor het sanitair. Het water wordt verwarmd met een zonneboiler en het huis wordt verwarmd met hout van knotwilgen in de tuin. Schoonmaken gebeurt met milieuvriendelijke producten. Het artisanaal ontbijt bestaat uit streekeigen- en bio-producten. De gastvrouw werkte een ‘Groene Sleutel – natuureducatief arrangement’ uit. www.lomolenlogies.be

13 Netwerking Zorg ervoor dat de zaken en ‘sleutelfiguren’ in verband met toerisme in de omgeving je zaak kennen en je weten te vinden. Dit is een arbeidsintensief proces, maar je zal er op lange termijn de vruchten van plukken en duurzame contacten aan overhouden.

13.1 Toeristisch netwerk Toerisme Oost-Vlaanderen en Toerisme Meetjesland organiseren op regelmatige basis netwerkmomenten gekoppeld aan vorming voor ondernemers en beleidsmakers in de toeristische sector. Op deze manier wil men niet alleen de mogelijkheid bieden om kennis te maken met collega’s, maar ook om bij te blijven met de recente toeristische ontwikkelingen. Een vaste waarde is de Inspiratiedag van Toerisme Oost-Vlaanderen in het najaar. Ieder jaar komt een ander thema aan bod.

13.2 Kennismakingsronde Je kan telefoneren, een foldertje bezorgen of een mail sturen maar het werkt nog het best om de mensen in je zaak zelf uit te nodigen en te zorgen voor een persoonlijk onthaal. Op deze manier zorg je ervoor dat de bezoeker een persoonlijke relatie krijgt met jou en je zaak en – wie weet - een ‘ambassadeur’ wordt. Stel je zaak voor en vraag hen ook wat zij voor jou kunnen betekenen. Schrik er niet voor terug om collega’s of zelfs rechtstreekse concurrenten uit te nodigen. Het is niet alleen interessant om elkaar te kennen en van elkaars ervaring te kunnen leren, maar ook soms om klanten, die je op een bepaald moment zelf niet kan ontvangen door te sturen.

De genodigdenlijst Verantwoordelijke voor de lokale toeristische dienst Restaurants en cafés in de omgeving Logies in de omgeving Streek- en hoeveproducenten Uitbaters van toeristische attracties in de omgeving Regiocoördinatie Toerisme Meetjesland Schepen voor toerisme en / of lokale economie Contactpersonen van belangenorganisaties (Federatie HoReCa, UNIZO, …) Pers …

13.3 Verken je omgeving Welke toeristische ondernemers zijn er in je omgeving? Zijn er logieshouders? Horecazaken? Musea? Andere toeristische attracties? Of hoeveproducenten? Ga eens langs op een rustig moment en stel jezelf en je zaak voor. Ga na wat je voor elkaar kan betekenen. Maak van de gelegenheid gebruik om foldertjes of flyers uit te wisselen. Breng zeker ook een bezoekje aan het toeristisch infokantoor in je buurt. Zij helpen je graag verder.

13.4 Bedrijven Bedrijven uit de omgeving kunnen een belangrijke doelgroep voor je zaak betekenen. Zij nemen vaak gasten mee uit eten, zijn op zoek naar logies, vergaderruimte of teambuildingsessies. Goede contacten met bedrijven betekent in vele gevallen herhaalbezoek én nieuwe klanten, die misschien nog eens terugkeren in gezinsverband. Pas je service aan aan de specifieke behoeften van je bedrijfsklanten bijvoorbeeld door speciale voorwaarden voor langere verblijven te voorzien. Of voor verblijven over meerdere periodes. Bied vroeg ontbijt aan. Of probeer te scoren met gratis afhaalservice. Maak aan de hand van een bedrijvengids of de gouden gids een lijstje met de bedrijven in de omgeving. Bezorg persoonlijk een brief waarin je je zaak voorstelt, documentatiemateriaal en een uitnodiging voor een bezoek. Vraag na wie de beste contactpersoon is voor je vraag. Neem contact op met deze persoon als je na een week nog niks gehoord hebt en vraag of men geïnteresseerd is in je services.

13.5 Evenementen Worden er (grote) evenementen georganiseerd in de omgeving van je zaak, neem dan contact op met de organisatoren en ga na of je een meerwaarde voor elkaar kan betekenen. Uw zaak kan bijvoorbeeld als locatie fungeren voor een optreden. Je kunt op het evenement een terras uitbaten, meehelpen aan ticketverkoop of fungeren als overnachtingplaats voor gasten en artiesten. Alleen al door als sponsor op te treden kom je meteen in contact met het hele lokale netwerk rondom je zaak. Evenementen brengen heel wat volk op de been en het is interessant dat ten minste een deel van deze mensen langs jouw zaak passeert.

13.6 Lokale economische en toeristische raden De taak van een lokale economische raad is het adviseren van het gemeentelijk beleid inzake lokale economie. Er wordt regelmatig samengewerkt rond concrete projecten en promotie. Veel gemeenten beschikken over een lokale economische raad. Een lokale toeristische raad adviseert het gemeentelijk beleid inzake toerisme. Het kan interessant zijn om je in dergelijke raad te engageren of goede contacten te hebben met mensen die zich daar engageren. Op deze manier blijf je op de hoogte van de recentste ontwikkelingen, kan je het beleid inzake economie en toerisme in je gemeente mee sturen en bouw je een uitgebreid netwerk uit.

De toeristische raad van Sint-Laureins is een initiatief van het gemeentebestuur van Sint-Laureins. Horecaondernemers en logieshouders komen op regelmatige basis samen. De ontmoetingen zijn niet alleen een interessant netwerkmoment, maar vormen ook de basis voor concrete projecten en beleidsaanbevelingen. Een werkgroep werkte bijvoorbeeld de – inmiddels tot een groot succes uitgegroeide – palingmaand uit. www.sint-laureins.be

13.7 Belangenverenigingen Lokale afdelingen van belangenverenigingen kunnen het lokale beleid sterk beïnvloeden door in te spelen op regelgeving en actuele thema’s, zoals een dorpskernvernieuwing, parkeerbeleid, …. Daarnaast organiseert men regelmatig vormings- en infosessies. Als lid van een belangenvereniging zorg je ervoor dat jouw stem gehoord wordt. Wie meer verantwoordelijkheid wil nemen kan bestuurslid worden. www.horecameetjesland.be – Meetjeslandse afdeling van de Federatie HoReCa Vlaanderen, belangenvereniging voor hotels, restaurants en cafés. www.unizo.be/meetjesland - Meetjeslandse afdeling van UNIZO (Unie voor zelfstandigen en ondernemers). 78

Het stadhuis van Kaprijke

Langs de Lieve

14 Praktisch 14.1 Wie doet wat? Je staat er als toeristische ondernemer niet alleen voor. Heel wat organisaties en mensen werken, ieder op hun eigen manier, nauw samen om de toerist in jouw zaak te krijgen. Dit begint bij het promoten van Vlaanderen als een aantrekkelijke bestemming voor een vakantie in binnen- en buitenland tot bijvoorbeeld het uitwerken van een toeristische kaart in je gemeente. Hieronder geven we je een beknopt overzicht van de taken van ieder beleidsniveau rond toerisme. Je zult merken dat het is als een ui met vele rokken, met in de kern jouw zaak. Hoe hoger het niveau, hoe algemener de boodschap. Hoe dichter je bij jouw zaak komt, hoe specifieker de boodschap.

Toerisme Vlaanderen Toerisme Vlaanderen is het hoogste beleidsniveau dat instaat voor toerisme in Vlaanderen. De taak van Toerisme Vlaanderen wordt als volgt omschreven: ‘Toerisme Vlaanderen staat in voor de bevordering van het vrijetijds- en zakentoerisme naar en in Vlaanderen en voor de kwalitatieve ontwikkeling van het toeristisch aanbod.’ Toerisme Vlaanderen legt de klemtoon op verblijfstoerisme. Een groot deel van de werking van Toerisme Vlaanderen situeert zich in het buitenland. Toerisme Vlaanderen heeft immers als taak om buitenlandse toeristen naar Vlaanderen te krijgen. Er zijn buitenlandkantoren in Tokyo, New York, Londen, Parijs, Wenen, … In de marketing en de promotie in het buitenland ligt de klemtoon op de sterkste producten, namelijk de grote kunststeden Gent, Brugge, Antwerpen en Brussel en in tweede lijn de kleinere steden Leuven en Mechelen. Voor de binnenlandse en Nederlandse markt verschuift de klemtoon dan weer naar de ‘groene regio’s’, zoals bijvoorbeeld het Meetjesland, en de kust. Op de binnenlandse markt is de Vlaanderen Vakantielandgids een belangrijk marketinginstrument. Daarnaast worden nog heel wat marketingacties in samenwerking met de provinciale toeristische diensten, zoals Toerisme Oost-Vlaanderen, uitgewerkt. Toerisme Vlaanderen beschikt over een uitgebreide perswerking en levert items aan voor het programma ‘Vlaanderen Vakantieland’ op Eén. Daarnaast staat Toerisme Vlaanderen in voor het voorbereiden en uitvoeren van het regelgevend kader rond toerisme. Denk maar aan het logiesdecreet, erkenningen van infokantoren, … . www.vlaanderen-vakantieland.be – consumentensite www.toerismevlaanderen.be – site voor ‘vakantiemakers’ of de toeristische sector

Tip!

Blijf op de hoogte

Abonneer je op www.toerismevlaanderen.be gratis op Tivos, de maandelijkse digitale nieuwsbrief van Toerisme Vlaanderen voor de toeristische sector. Je vindt er info over de recentste toeristische ontwikkelingen, vormingsbrochures en opleidingen, onderzoeken en subsidiemogelijkheden.

Toerisme Oost-Vlaanderen Toerisme Oost-Vlaanderen (TOV) staat in voor de ontwikkeling, ondersteuning en promotie van recreatie en toerisme in de provincie Oost-Vlaanderen. De provincie Oost-Vlaanderen is opgedeeld in 5 toeristische regio’s: Meetjesland, Waasland, Vlaamse Ardennen en de provinciegrensoverschrijdende regio’s Leiestreek en Scheldeland. Toerisme Oost-Vlaanderen stelt in iedere regio twee personeelsleden tewerk, met het oog op de toeristische en recreatieve ontwikkeling van die regio. Een belangrijke taak van Toerisme Oost-Vlaanderen is het begeleiden en uitvoeren van grote toeristische infrastructuurprojecten zoals de fietsen wandelnetwerken. Na realisatie wordt gezorgd voor het onderhoud van deze netwerken. De komende jaren zijn investeringen gepland om het comfort van de fietsnetwerken voor de fietser te verhogen. Denk maar aan rustbanken en picknickplekken. De bestaande wandelen fietsroutes worden onderhouden en geactualiseerd. De erkenningen van fietsvriendelijke reca gebeurt ook bij TOV. Er is een logiesconsulent voor de begeleiding van (startende) logies. De cel planning en onderzoek staat in voor de verwerking van cijfergegevens. Marketing en promotie is de tweede pijler van Toerisme Oost-Vlaanderen. De website www.tov.be en de regiosites, zoals www.toerismemeetjesland.be, en het fietsen wandelmagazine StapAf zijn hiervoor de belangrijkste instrumenten. Er worden mediacampagnes uitgewerkt. Dit gebeurt regelmatig in samenwerking met Toerisme Vlaanderen (zie bovenstaande) en in nauw overleg met de regio’s. Er is speciale aandacht voor de promotie van groepsuitstappen. Toerisme Oost-Vlaanderen organiseert ook vormings- en ontmoetingsmomenten voor de toeristische sector en beleidsmakers in Oost-Vlaanderen. Toerisme Oost-Vlaanderen, Sint-Niklaasstraat 2, 9000 Gent, T 09 269 296 00, E toerisme@oost-vlaanderen.be, www.tov.be

Tip!

Blijf op de hoogte

Abonneer je op de sectornieuwsbrief van Toerisme Oost-Vlaanderen door een e-mail te sturen naar toerisme@oost-vlaanderen.be. Regelmatig krijg je dan een nieuwsbrief met relevante info, oproepen voor deelname aan promotionele initiatieven en een update over mogelijke wijzigingen in toeristische producten van Toerisme Oost-Vlaanderen.

Toerisme Meetjesland Toerisme Meetjesland heeft twee grote pijlers: een toeristisch infokantoor in het hart van Eeklo en de regiocoördinatie. In het toeristisch infokantoor kan je terecht voor toeristische info, de aankoop van fietsen wandelroutes, cadeaubonnen, streekproducten en het plannen en boeken van een groepsuitstap in het Meetjesland. De regiocoördinatie wordt tewerkgesteld door Toerisme Oost-Vlaanderen en staat in voor de toeristische ontwikkeling van de regio. De leidraad hierbij is het masterplan toerisme en recreatie Meetjesland 2012 – 2017. De regiocoördinatie begeleidt de toeristische sector in de regio door het organiseren van ontmoe-tingsmomenten (bijvoorbeeld het overleg kleinschalige logies en het Meetjeslands evenementenoverleg), vorming en het geven van advies. Men organiseert ook diverse 82

campagnes om toerisme en recreatie in de regio te stimuleren. Denk maar aan de Zomerzoektocht van het Davidsfonds, de evenementencampagne ‘Uit in het Meetjesland’ en ‘Winter in het Meetjesland’. De regiocoördinatie werkt in nauw overleg met andere regionale organisaties. Toerisme Meetjesland, Stationsstraat 21, 9900 Eeklo Toeristisch infokantoor: T 09 377 86 00 Regiocoördinatie: T 09 378 67 01 info@toerismemeetjesland.be, www.toerismemeetjesland.be

Gent Congres Gent Congres is het officiële congresbureau voor Gent en Oost-Vlaanderen. Beschik je over vergader- en seminariefaciliteiten of is zakentoerisme een belangrijke doelgroep van je onderneming, dan loont het de moeite om lid te worden van Gent Congres. Gent Congres beschikt niet alleen over interessante promotieinstumenten naar bedrijven in binnen- en buitenland, maar bemiddelt ook bij concrete vragen van bedrijven voor de organisatie van seminaries en evenementen. www.gentcongres.be

Gemeente De gemeentelijke dienst voor toerisme staat in voor het ondersteunen en promoten van toerisme in de gemeente. De werking verschilt sterk van gemeente tot gemeente. In ongeveer de helft van de Meetjeslandse gemeenten in een toeristisch infokantoor (zie onderstaande lijst). De meeste gemeenten beschikken over een toeristische brochure of plan, waar al dan niet horecazaken, logies en toeristische bezienswaardigheden in opgenomen zijn, een aantal diensten voor toerisme organiseert evenementen en groepsuitstappen. Is er geen dienst voor toerisme, dan neem je best contact op met de dienst lokale economie of cultuurdienst.

Villa Philomena in Hansbeke

14.2 Toeristische infokantoren in het Meetjesland Toeristische infokantoren in het Meetjesland Toerisme Meetjesland (in historisch gebouw Vredegerecht) Stationsstraat 21, 9900 Eeklo T 09 377 86 00 E toerisme.meetjesland@oost-vlaanderen.be www.toerismemeetjesland.be

Infokantoor Toerisme Meetjesland In het Infokantoor van Toerisme Meetjesland in Eeklo kan je terecht voor toeristische info en de aankoop van fietsnetwerkkaarten, fietsen wandelroutes van over heel het Meetjesland. De onthaalverantwoordelijken maken graag de tijd om het volledige aanbod voor te stellen, samen met u te bekijken welke routes in de buurt van uw zaak lopen en advies te geven over de samenstelling van een toeristisch infopakket. Op deze manier hebt u meteen alle info in huis om uw gasten op weg te helpen.

Toerisme Assenede Markt 4, 9960 Assenede T 09 341 90 80 E toerisme@assenede.be www.assenede.be Toerisme Kaprijke (in Galerie Stadhuis) Plein 1, 9970 Kaprijke T 09 323 90 54 E toerisme@kaprijke.be www.kaprijke.be Toerisme Maldegem (in Oud Schepenhuis) Marktstraat 38, 9990 Maldegem T 050 72 86 22 E toerisme@maldegem.be www.maldegem.be

Infokantoor Toerisme Meetjesland in het vredegerecht van Eeklo

Toerisme Sint-Laureins Dorpsstraat 87, 9980 Sint-Laureins T 09 218 76 47 E dienstvrijetijd@sint-laureins.be www.sint-laureins.be Bezoekerscentrum Boekhoute ‘Vissersdorp zonder haven’ Boekhoutedorp 3, 9961 Boekhoute T 09 341 90 80 E toerisme@assenede.be www.assenede.be Landschapsinfocentrum Drongengoedhoeve (Infopunt open op zondag) Drongengoedweg 9, 9910 Ursel T 0473 64 81 84 E toerisme@knesselare.be www.knesselare.be

14.3 Toeristische infokantoren in de kunststeden Veel toeristen die in het Meetjesland logeren maken een uitstap naar de kunsteden Brugge en / of Gent. Beide kunststeden beschikken over een Vlaanderen infokantoor. Men beschikt er over toeristische info over heel Vlaanderen, dus ook over het Meetjesland. Deze infokantoren zijn het grootste deel van het jaar in het weekend open. Bovendien kan men er de toeristen in vier talen (Nederlands, Frans, Engels, Duits) onthalen.

In&Uit Brugge Bij In&Uit Brugge kan je, naast toeristische info, ook terecht voor culturele info en tickets. Concertgebouw ‘t Zand 34 8000 Brugge www.inenuitbrugge.be Toerisme Gent Oude Vismijn Sint-Veerleplein – Rekelingenstraat 9000 Gent www.visitgent.be

14.4 Vorming en opleidingen Hieronder vind je een overzicht van organisaties die vorming en opleidingen voorzien voor (toeristische) ondernemers. Zij bieden een brede waaier aan van cursussen, modules, opleidingsdagen en -momenten, online tools en digitale brochures. Daarnaast vind je enkele mogelijkheden voor tussenkomsten in opleidingskosten.

Vormingsorganisaties Guidea Kenniscentrum voor toerisme en horeca. Men wil duurzaam ondernemerschap stimuleren en ondernemers stimuleren. Guidea biedt online tools, zoals de Guidea Horeca Kit, een quickscan, een instrument voor bedrijfsvergelijking, … www.guidea.be

HoReCa Vorming Interessante, kostenloze opleidingen voor werknemers in de horecasector, georganiseerd in de onmiddellijke omgeving www.horecavorming.be vormingoostvlaanderen@horeca.be

SYNTRA Midden-Vlaanderen Opleidingen voor startende zelfstandigen, ervaren vaklui of bedrijven Campus Gent, Oudenaarde en Sint-Niklaas www.syntra-mvl.be voor het volledige vormingsaanbod in de regio

Toerisme Vlaanderen Overzicht vormingsaanbod en online downloadbare cursussen www.toerismevlaanderen.be/vorming

UNIZO UNIZO biedt een waaier van vormingen aan, gaande van kleurgebruik in je zaak, over ondernemen en toerisme en energie besparen. De vormingen worden aangeboden op vraag van de lokale UNIZO-besturen. Daarnaast zijn er ook infoavonden rond lokaal parkeerbeleid, diefstalpreventie, voorlichting rond geplande werken, … . Neem voor het volledige aanbod contact op met de lokale afdeling. www.unizo.be/gent-meetjesland Kantoor Eeklo, Stationsstraat 17, 9900 Eeklo, T 09 377 18 08 Kantoor Gent – Deinze, Lange Kruisstraat 7, 9000 Gent, T 09 235 49 54 www.unizo.be/toerisme - op het kruispunt tussen toerisme en ondernemen

Tussenkomst in opleidingskosten Tussenkomst in opleidingskosten KMO-portefeuille Subsidies voor opleiding, advies voor KMO’s www.kmo-portefeuille.be

Opleidingschecques Voor werknemers vdab.be/opleidingschecques

het Meetjesland in kaart gebracht 2

zeeuws-vlaanderen

waterland-oudeman sint-margriete

12 watervliet sint-jan-in-eremo

boekhoute

sentse kreken

middelburg

4 5

sint-laureins

asseneedse kreken

Sint-Laureins

4 8

bassevelde

assenede

13 donk

maldegem

kaprijke

6 4 balgerhoeke

brugge adegem

oosteeklo

lembeke

eeklo

zelzate ertvelde

het leen

kleit

9 10

rieme

lembeekse bossen

kluizen

knesselare

waasland

waarschoot

oostwinkel

6 2

wippelgem

7 doornzele

1 1 Bulskampveld

drongengoedbos

ronsele

ursel

sleidinge

beke

kerkbrugge/ langerbrugge

zomergem evergem lovendegem

sint-maria-aalter bellem

belzele

vinderhoute

aalter merendree

5 hansbeke

landegem

gent

lotenhulle

brugse ommeland 7 poeke

poesele

nevele

3 vosselare

leiestreek

Identikit Oppervlakte: 660 kmÂ˛ Gemeenten: 13 gemeenten: Aalter, Assenede, Eeklo, Evergem, Kaprijke, Knesselare, Lovendegem, Maldegem, Nevele, Sint-Laureins, Waarschoot, Zelzate, Zomergem Aantal inwoners: 178 580 Bevolkingsdichtheid: 268/kmÂ˛

TIP Vragen de toeristen een kaart van de streek? Raad hen dan de fietsnetwerkkaart aan. Je fietst er vlot mee van punt a naar punt b langs rustige wegen en tal van mooie plekjes. Bij de herdruk van de fietsnetwerkkaarten zullen ook straatnamen vermeld worden. Een fietsnetwerkkaart kost 6 euro. Je kan de kaart kopen in de toeristische kantoren in OostVlaanderen, in de betere boekhandel of online bestellen op www.toerismemeetjesland.be.

Wandelen Wandelroutes 1 Drongengoedbosroute 2

Groene Halte wandelroute ‘Langs Lieve en Leen’ Dit is een wandelroute tussen twee haltes van het openbaar vervoer.

Hoge Walroute

Isabellapolderroute

Keigatbosroute

Lembeekse Bossenroute

Poekekasteelroute

Posthoornroute

Sint-Bavoroute

Slodderspookroute

Bladelinroute

Wandelnetwerk Bulskampveld

Bulskampveld

Sint-Laureins

Fietsen 1

Drongengoedroute

Maagd van Gentroute

Nevellandroute

4 5 6

Rode Geulroute

Thematocht ‘Sentse kreken’ Verhaal van de kreken, langs de Belgisch-Nederlandse grens

Woestijneroute Thematocht ‘De Lieve spreekt’ Tocht langs het oudste kanaal van Vlaanderen

Musea en erfgoedsites 1

Bardelaeremuseum Een wonderlijke voorwerpenverzameling

Canada – Poland War Museum – www.canadamuseum.be Alles over de bevrijding van het Meetjesland door Canadese en Poolse soldaten

Bezoekerscentrum Pieter Bladelin – www.maldegem.be Proef het verleden van het voormalige stadje Middelburg

Stoomcentrum – www.stoomcentrum.be Alles over stoomtreinen en ritjes tussen Maldegem en Balgerhoeke

Bezoekerscentrum ‘Vissersdorp zonder haven’ – www.assenede.be Het verleden van een vissersdorp

Smoefelbeekhoeve Agrarisch museum met grote tractorencollectie

Doornzeledries en Expo Krulbol – www.krulbol.be Alles over krulbollen – dé volkssport van het Meetjeland

Huysmanshoeve – www.huysmanshoeve.be De uitvalsbasis voor een bezoek aan het Meetjesland

Biermuseum

Hoge Motte – www.mottekasteel.be Een van de best bewaarde mottesites, mét zoektocht voor kinderen

Kasteel van Poeke

Stee en Kathedraal van het Noorden met topstuk van de meester van Watervliet

Plein van Kaprijke

Toerisme Meetjesland Stationsstraat 21, 9900 Eeklo T 09 377 86 00 info@toerismemeetjesland.be www.toerismemeetjesland.be Toerisme Oost-Vlaanderen Sint-Niklaasstraat 2, 9000 Gent T 09 269 26 00 toerisme@oost-vlaanderen.be www.tov.be

Colofon Verantwoordelijke uitgever: Toerisme Oost-Vlaanderen vzw, Sint-Niklaasstraat 2, 9000 Gent Beeldmateriaal: Toerisme Meetjesland, Toerisme Oost-Vlaanderen, Meetjeslandse toeristische ondernemers, David Stockman, Ludo Goossens Projectbegeleiding en redactie: Hannah Pector Copywriting: Bart Van Damme Vormgeving: Toerisme Oost-Vlaanderen Drukwerk: Perka, Maldegem Ringmap: Kartonnage Hellyn, Wielsbeke

TOERISME

MEETJESLAND v.z.w.