Ona urtekaria 2014 azkena!!

2013

Ha

in

ur

ru

n

Altzo

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 1

1 15/07/2014 17:15:34

Altzoko Urtekaria Urtekaria

2013

u t r e g 2

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 2

2013

n i a H

15/07/2014 17:15:43

2013

Altzo

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 3

3 15/07/2014 17:15:46

Urtekaria

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 4

2013

4

15/07/2014 17:15:49

Altzo Aurkibidea Hain gertu hain urrun ----——————————————————---------------------——————————-6 Berdintasuna Altzon——------——————————————————————------------------—————-8 Europan barrena----------—————————————————————————————------------------9 Ikulluak zazpi egun, asteak zazpi behi—————————————------------------———————————---—12 Zer berri Joxean? ( Lizarribar)————————————————————---------------------——————-—13 Talde kirola 2013————————————————————————————-------------------—----—15 Gure pilotarien martxa—————————————————————————————----------------------16 Agirre, Altzotarren ogia——————————————————————------------------————————18 Konpostako xomorroak-—————————————————————————------------------——-----—-21 Herri basoak———————————————————————————————---------------------—23 Tantaz tanta, euri pila galanta——————————————————————--------------------————----28 Osasunean bizitzea ederra da, ezta?—————————————————-------------------————————---31 Zaindu gure ingurua eta gure burua (Sabekoetxea)—————————————-------------------—————--------——33 San Inazio gazi-gozoak 2013koak——————————————————-------------------——————-----—34 Altzotarrak Arzabaltzan———————————————————--------------------————————------37 Herri arteko euskara hutsezko udal bideoteka zerbitzua—————————————---------------------———————-42 Tripa nola bete (eskolakoen errezetak)—————————————————--------------------——————-——48 Oroitzapenez bitxurretik. Imaz bertsolari eskola——————————————------------------———————---------51 Heriotzak, jaiotzak eta ezkontzak————————————————————------------------———————52 Tan, tan, tan, Santa Maria elizako kanpaiaren galdaketa (1699)—————————————-------------------————-—-54 Motzean——————————————————————————---------------------————---------57 Udaletxetik dator notizia——————————————————————---------------------———-----——65 XVII. Olentzerotan jakinminez———————————————————--------------------—————---------—67 Elordiren egunerokoak——————————————————————--------------------————--------—-72 Leihaketa —————————————————————------------------————————————75

2013

Otsabi eta Oilaun————————————————————-------------------———————————-76

15. urtekaria: Altzo, 2014ko uztaila Diseinua: Joxi Balerdi Argitaratzailea: Altzoko Kultura Batzordea (urtekari irekia da hau eta nahita ez, ez dator bat idazleen iritziekin)

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 5

5 15/07/2014 17:15:49

Urtekaria Editoriala: Hain gertu, hain urrun Herriko plazaren inguruan aurkitzen dira biak, beraz elkarren ondoan edo gertu daudela esan liteke. Baina gizakiok ondo dakigu gertutasunak esanahi bat baino gehiago ere baduela. Norbaitek esan dezake zergatik?, zertarako?, baina galderatxo bat egin liteke herriko plazako bi alboetara begira jarrita. Herriko plaza inguruan aurkitzen diren Kultur Etxe berria eta Eliz dorreko kanpaia elkarrengatik gertu al daude? Noski, bakoitzak izango du bere erantzuna.

Zilegi bada erantzunarekin apur bat jolas egitea, ...ba,... segun! erantzun liteke. Nondik begiratzen den da kontua.

Asko pentsatu gabe, lehenengo begiradan, elkarren ondoan daude, apenas dagoen distantziarik batetik bestera. Beste begirada bat erabiliz, adibidez denborarena, gauzak ez dira berdin ikusten. Bakoitza bere garaiko, bere gizarteko, bere bizimoduaren erreferentzia da eta ez diguzue ukatuko desberdintasun handiak daudela garai batetik bestera.

Bat berria da. Bestea, zaharra al da?

Hirugarren begirada bat ere erabil dezakegu, erreferentzia bakoitzaren zergatia edo arrazoi funtzionala azter dezakegu. Noski, errealitate bakoitza garaiko premiei erantzuteko sortua izango dela, horretan ez dago zalantzarik.

Zalantza gehiago izan liteke, galdetzen dugunean ea modu egokian erantzun ote dioten edo erantzungo ote dioten bakoitza sortzeko izan zuen/duen arrazoiari.

Parez pare dauden bi errealitateekin, begirada estetikoa ere erabil dezakegu. Eta ziur gaude begirada honetan, zenbat buru, hainbat aburu topatuko dugula gure inguruan. Izango da pentsatzen duenik biak ederrak direla. Izango da, bat bestea baino ederragoa dela esango duenik. Izango da, bat zatarra dela, bestea modernoa dela edo gure ingurura egokitzen ez den errealitatea dela esango duenik.

Gaude orain arte esandakoak, baduela nolabaiteko isla gizakiongan ere. Sarritan gizakion paradoxa ere horrelakoa suertatzen da eta primeran dator azala eta kontrazala elkartzen dituen leloa. Harremana emankorra dela eta hierarkia lehorra, esan zuen norbaitek eta zalantzarik ez, ondo zebilela. Mundua ikusteko, elkar ikusteko, elkar ulertzeko eta elkarrekin egoteko, modu edo begirada anitzak ditugu. Errealitate horretatik abiatzen garelako, esan dezakegu gizakion harremanak emankorrak eta aberatsak direla, baina aldi berean esan dezakegu, sarritan edo batzuetan, korapilatu ere egiten direla. Korapilo askoren iturburua edo sorrera gure begiradarekin erabat ziur gaudenean sortzen da. Are gehiago gure begirada onena dela pentsatzen dugunean, alegia gurea dela balio duena eta albokoarena okerra edo lanbrotsua dela pentsatzen dugunean. Zalantzarik ez dago, behar baino gehiagotan, kosta egiten zaigula bestearen lekuan edo bestearen betaurrekoekin begiratzea. Eta batez ere, bestearen begirada ederra eta zentzuzkoa izan litekeela pentsatzea eta onartzea.

Inork nahi ez duen arren, bada une bat, anitzak diren begiradak bat egiten dutena edo nahiago baduzue berdintzen direna, eta aldizkari berri hau ikusten duzuenean, berehala ohartuko zarete beste urteetan bezala, iazko urteak era guztietako gora beherak ekarri zituela gure herrira. Tartean, nahigabea edo tristura ere zabaldu zuela gure artean.

Altzok asko estimatzen eta maite zituen pertsonak joan zirela gure ondotik. Horrelakoetan, egunsentiari aurre egiteko begirada edo modu asko egonagatik, ez esan pare parekoak ez direnik “ hain gertu, hain urrun� edo nahiago baduzue, “hain urrun, hain gertu�

Manu Olano

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 6

2013

6

15/07/2014 17:15:50

2013

Altzo

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 7

7 15/07/2014 17:15:54

Urtekaria Berdintasuna Altzon Ane eta Oihane, bi emakume garenez, gure begiez ikusten duguna adierazteko asmoz idazten dugu. Gure herrian izan dugun berdintasun tailer hau oso baliogarria izan delakoan gaude, baina heldu eta haurrei zuzendutako antzeko tailerrak, beti ere adinari moldatuta, egin behar liratekeela uste dugu.

Altzon ere emakume eta gizonen arteko berdintasunaren alde gaude. XXI. mendean gauden arren, oraindik gure gizartean ez dugu guztizko berdintasuna lortu. Hori dela eta, Udaletxeak berdintasun tailerrak antolatu ditu herriko gazteontzat.

Tailer hauekin 2013ko azaroan hasi ginen. Bertan, aurkezpenaz aparte, Beldur Barik topaketako bideoak ikusi genituen. Itsasok, tailerren adituak, Basaurira gonbidatu gintuen aurtengo Beldur Barik topaketara eta joan egin ginen. Berdintasunari eskeinitako eguna igaro ondoren, gauza asko ikasita etorri ginen.

Gizarte honetan, haur batek txikitatik ikasi behar du berdintasunean bizitzen, bai eskolan eta bai etxean hezkuntza egokia jasoz. Etxean hezkuntza egoki bat jasota ere telebista, aldizkari eta abarretan jasotzen ditugun mezuak medio, burua jaten digute eta nahastuta sentitzen gara. Horren ondorio dira gaur egun gure adineko neska zein mutil gazteen ahotik entzuten ditugun iruzkin matxistak. Gure ustez programa sexista guztiak debekatu edo berdintasunera moldatu beharko lirateke.

Berdintasuneranzko bide honetan denon laguntza behar dugu. Gizon eta emakumok borrokatu behar dugu, gazte, heldu, zein haurren borroka eta ez emakumeona bakarrik.

Gallardonen legeaz, hau da abortuaren legeaz, hitz eginez jarraituko dugu. Lege horri buruz zer esan? Zein da nor emakume baten erabakietan muturra sartzeko? Eta gainera bere nahia inposatzeko? Oso haserre eta inpotentziaz beterik idazten dugu atal hau. Zeuk, irakurle horrek, ulertzen al duzu? Iritzi guztiak errespetatzen ditugu, baina haurra izan edo ez izatearen auzi horretan, emakumeak berak soilik aukera dezakeela pentsatzen dugu, ezin baitu lege batek gizon-emakumea guraso izatera behartu.

2014. urte honetan, lau tailer ezberdin landu ditugu: •Lehenengo tailerrean neska edo mutil izatearen alde on eta txarrak ezagutu genituen. Horrela, bakoitzaren iritziak esan eta eztabaida interesgarria sortu zen. •Bigarren tailer honetan berriz, jaiotzez neska edo mutila izateagatik ezartzen dizkiguten rolez aritu ginen hizketan. •Hirugarrenean, iragarkien munduak sortzen dituen gizon eta emakumeen arteko ezberdintasunak eta berauek sortzen dituzten ideia irrealak bazeudela erakutsi zigun. •Eta azkeneko tailer honetan, gaur egun emakumeoi eragiten digun lege berri honetaz, hau da, abortoaz jardun genuen. Abortuaren historia apur bat ikasi genuen eta, honetaz gain, izan duen garrantziaz ohartu ginen. Betidanik izan baita eskubide honen alde lanean eta borrokan aritu den jendea.

Lau tailer hauek amaitzean, hurrengo pausoa, bideo bat sortzea izango da, lehenago esan dugun Beldur Barik topaketara aurkezteko.

Beste gai bati helduz, orokorrean emakumeak gutxietsita gaudela sentitzen dugu. Adibide bat da lan arloarena, baina zoritxarrez ez da bakarra. Kiroletan ere oso nabarmena da.

Eta historian, zenbat emakume poeta, matematikari edo bertsolari ezagutzen ditugu? Zoritxarrez oso gutxi.

Elkartu garen arratsalde hauetan, denon artean izan dugun giro onari esker, hamaika plan polit egin ditugu Itsasorekin.

Gazteon erantzunari dagokionez, uste baino askoz hobea izan da. Herriko gazte gehienok hartu dugu parte eta jarrera ere ezin hobea izan da. Honi guztiari esker, guztion artean, giro politari eutsiz arratsalde ederrak igaro ditugu berdintasunari buruz ikasiz.

Beste hainbeste lerro idatzi genitzake, baina amaiera aldera iritsiz, esan guztion laguntza behar dugula gizarte hobe bat eraikitzeko. Hau irakurri ostean pixka bat pentsatu eta hausnartuko duzuela uste dugu.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 8

Oihane Artola eta Ane Urrestarazu.

2013

8

15/07/2014 17:15:55

Altzo Bertan egon ginen hiru egunetan (bi gau) bizi genituen momentuak benetan ederrak izan ziren, hiri ospetsu honetako lekurik garrantzitsuenetan egoteko aukera izan baikenuen. Horretarako, leku batetik bestera garraiatzeko, Metroa izan zen gure garraio baliabide erabiliena.

Europan barrena Abuztuaren 17an hasi zen dena. Laskoraingo ikasle guztiak Usabalgo polikiroldegian geraturik ginen arratsaldeko 7etarako. Hantxe azaldu nintzen ni ere beste guztiak bezala maletak ilusioz karga-karga eginda nituela. Gurasoak agurtu eta autobusean sartu orduko bidaia ahaztezin bati hasiera eman geniola oharturik nengoen. Bidaiak bi aste inguru iraun zituen eta denbora horretan zehar hainbat toki harrigarriz disfrutatu genuen baina denez hitz egitea ezinezkoa suertatzen zaidanez horietatik gehien harritu nindutenez hitz egiteko aukera eta gustua dut.

Municheko metroa izugarrizkoa da, Alemaniako metrorik handiena da, Berlineko eta Hanburgokoaren ondoren.

1971. urtean inauguratu zen 1972ko Olinpiar jokoetarako espresuki. Gaur egun, 103,1km-ko luzera du eta 100 estazioz osaturik dago. Bertan lehenengo aldiz ibili ginenean, ezin genuen sinetsi zenbat jende zebilen bertan… Hura jendetza!!

Esan bezala, Munichen igaro genituen hiru egunak guztiz aprobetxatu genituen. Eguna argitzearekin batera bertako piztina batzuetara joaten ginen, bainutxo bat hartzeko asmoz eta ondoren, egunean zehar, Municheko bazterrik ezagunenak bisitatzen genituen. Horien artean aipatzekoa da, Municheko lekurik bisitatuenera joan ginela, MarienPlatzer-a hain zuzen. Marienplatz Municheko plaza nagusia da eta bere inguruan kokatzen dira hiriko kale komertzial garrantzitsuenak, denda zein jatetxez osaturik daudenak. Bertan kokaturik dagoen HB deituriko garagardotegi ospetsua ere aipatu beharrean nago, bertan afaldu baikenuen bi egunetan. Hofbräuhaus (HB moduan ezagunagoa) hiriaren alde zaharrean kokatzen den garagardotegi ezagunena da eta ezin da ongi imajinatu zer nolako mugimendua ibiltzen den barnean; zerbitzariak aurrera eta atzera, musikariak bere instrumentuekin giroa alaitzen, jendea jan eta edan batean…

Bidaia Suitzako hiriburuan hasi genuen, Bernan hain zuzen. Berna, Alpeen magaletik 20 km. ingurura kokatzen da eta nahiz eta Suitzako hiriburua izan, biztanleriaren aldetik, laugarren hiri handiena da gaur egun. Dakigun bezala, Suitza herrialde aberats bat da gaur egun eta bere hiriburua ere halaxe da. Bertan dauden denda, jatetxe zein garraiorako baliabideak (autoak, kaleetan zehar ibiltzen diren trenak…) luxuz josirik daude. Orokorrean, hiri hau klasikoa da eta bertan bisitatu genituen toki historikoak benetan erakargarriak dira. Horien artean, Hartzen Fosa, Bundesplatz, Zytgloggetrum Erlojua..…

Suitzako bazter ederrak atzean utzi ondoren, Pragara iritsi ginen eta bertan egun bat egon ginen. Pragako gaztelu ospetsua bisitatu genuen eta bertako azoka handian barrena ibili ginen, bertako tradizioak ezagutuz.

Toki garrantzitsu hau bisitatzeaz gain erabat harriturik geratu ginen beste leku bat, Bmwren museoa izan zen.

Bertan ikusi genituen kotxeekin zur eta lur gelditu ginen, modelo guztietako kotxeak aurkitu baikenituen.

Hiru egunak horrelaxe igaro genituen; alde batera eta bestera leku berriak ezagutuz.

Txekiako hiriburuaren ostean, Munich bisitatu genuen baina tartean igaro genituen lekuen artean, Neuschwansteingo gaztelua (“Errege zoroaren gaztelua” izenez ezagunagoa), bisitatu genuen. Gaztelu hau Alemania herrialdeko lekurik bisitatuenetako bat da. Gu bertan egon ginenean, gaztelu ingurua turistaz bete beteta zegoen.

Gaztelua ikusgarria bada ere, bertatik ikus daitekeen eskualdearen ikuspegiarekin (zelai luzeak, lakuak, herrixkak …) geratzen naiz, benetan ikusgarria baita.

2013

Abuztuak 21n, Munichen aurkitzen ginen. Munichek gaur egun 1,378,176 biztanle ditu eta Alemaniako hiriburua ez bada ere, herrialde honetako hiririk turistikoena da.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 9

BMW museoa

9 15/07/2014 17:15:58

Urtekaria Gauean, aldiz, parranda tokatzen zen eta bertako diskoteka ezagunetako batera joan ginen, Rafael diskotekara zehazki.

Bertan bota genuen parranda gau hartan, batzuek arazoak izan zituzten diskotekara sartzeko, ez baitzituzten 18 urte, baina orokorrean ederki pasa genuen eta bat baino gehiago ederki bizituta iritsi zen autobusera.

Amsterdamen ere hainbat toki harrigarriz gozatu genuen, horien artean, Auzo gorria. Bertara, gauez joan ginen eta txunditurik geratu ginen denok. Honez gain, Heineken museoaren inguruan ere ibili ginen. Leku berriak bisitatzeaz gain, Amsterdamen bota genuen parranda aipatzekoa da.

Herbehereetako hiriburutik alde egin baino lehen, Volendamen ibili ginen. Volendam, Amsterdamen iparrean kokatzen den portu moduko herrixka bat da eta bertan goiz zoragarri bat igaro genuen.

Amsterdamen ondoren, Belgikarantz joan ginen, bertako hiririk garrantzitsuenetako batzuk bisitatzera. Guztira, 3 egun igaro genituen bertako hiru hiri bisitatuz.

Lehen egunean, Belgikaren iparraldean kokatzen den Anberes hirian izan ginen. Bertan, ez genituen gauza asko ikusi ez baikeneukan denbora askorik.

Allianz arena(Munich)

Allianz Arenara ere inguratu ginen. Allianz Arena Bayern Anberes atzean utziz, hurrengo geldialdia Brujas Munich futbol taldearen futbol zelaia da. Bayern Munich izan zen eta bertan goiz zoragarri bat igaro genuen.

Alemaniako ligako egungo txapelduna da eta Europa mailan talderik boteretsuenetakoa. Futbol zelai hau gaur egun, mundu osoko zelairik modernoetariko bat da , nahiko berria baita. Bertan 71.000 ikusle inguru sartzen dira.

10 ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 10

Brujasko ubideetako bat, eraikin zaharrak saihetsetara

Brujasko kale ezagunenetan barrena ibili ginen eta bertatik mundu osoan ezaguna den Belgikako txokolatea ekarri genuen askok. Arratsaldez, Belgikako eta Europar Batasuneko hiriburura iritsi ginen, Bruselara hain zuzen. Bertan, aipatzekoa da ia bertako hiritar guztiek Frantsesez hitz egiten dutela, bruselarren ama hizkuntza Frantsesa baita. Bertako udaletxe inguruan izan ginenean, egia esan nahiko handia zela iruditu zitzaigun hemen ingurukoekin alderatuz. Horrez gain, Bruselako tokirik garrantzitsuenetako batera ere hurbildu ginen, Jeanneke Pisera. Jeanneke Pis iturria Belgikaren ikurra da eta oso ezaguna da mundu osoan zehar duen itxuragatik.

Metro erdi inguruko ume baten estatua bat da. Ume hau makurtuta txiza egiten ariko balitz bezala dago kokatua.

2013

Munitxetik irten ondoren, bidean zehar bi herrixka bisitatu ondoren, Rothenburg eta Heidelberg hain zuzen, Amsterdam zen gure hurrengo geltoki garrantzitsua.

Amsterdam, Herbehereetako hiriburua da eta 800.00 inguru biztanle ditu gaur egun.

Bertan, Munitxen bezala, 3 egun zoragarri igaro genituen baina hemen aterpetxe batean pasa genituen bi gauak.

Asko eskertu genuen aterpetxea lo egiteko zein deskantsatzeko, izan ere hainbeste egun autobusean lo egiten ibiltzeak asko nekatzen Amsterdamgo ubide ugarietako bat baitzuen.

15/07/2014 17:16:06

Altzo Belgikan osteratxoa egin ondoren, gure azken geltokia Frantziako hiriburu ezaguna izan zen. Izan ere, Parisen, gure bidaiako azken bi egunak pasa genituen, bertako nahiz inguruko bazterrak ikusiz.

Hala nola, Disneylandia izeneko atrakzio parke ospetsua, Louvre museoa, Notre-Dame katedrala eta Eiffel dorrea. Eiffel dorrea ikusteko gogoz nengoen eta bertara iritsi orduko garbi nuen, bere punturik goreneraino joan behar genuela eta halaxe egin genuen. Lehenik, 608 eskailera igo genituen eta azkeneko zatia igogailu berezi batean egin genuen.

Dorrearen gorenetik dagoen ikuspegia benetan ederra da, eta hantxe ohartu ginen Paris zeinen handia den.

Paris Eiffel dorrearen puntatik

Parisko Garaipen Arkua

Abuztuak 31 argitzearekin batera, gure bidaiaren amaiera iritsi zen. Hasi zen bezalaxe, amaitu ere Usabalgo polikiroldegian egin zen.

Egian esan, pena pixka bat izan genuen bertara iritsirik ginela ohartu ginenean. Pentsatzen genuena baino hobeto pasa genituen bi aste ahaztezin haiek: puzzlea osatzeko falta den azken zati egokia aurkitzea bezala izan zen, 2013ko udarari amaiera bikaina emateko horixe zen behar genuena. Udara ongi amaitu beharra zegoen, eta bai ederki amaitu ere!

Bidaia honi esker, noizbehinka gu bizi garen ingurutik atera eta munduan zehar ibili eta leku berriak ezagutzea gure adimenarentzako oso baliagarria dela ohartu naiz. Hainbat leku, hainbat kultura, hainbat pasadizo‌ benetan ahaztezina.

2013

Unai Mujika

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 11

11 15/07/2014 17:16:11

Urtekaria IKULLUAK ZAZPI EGUN, ASTEAK ZAZPI BEHI Zazpik jo izango due eta banoa baldea hartuta gue ikulluko zazpi behien zukuk ateatzea. Hemen ez tao jaiik. Behiek ez tue kalendarioa ezautzen eta eun guztik berdiñek die beaientzat. Bi marmitte nahikoa izango dittut noski, baño baezpaere hiru jarrikoittut pronto. Hementxe leundukoie pixkat nee atzaparrak, baatzan, soroon da belazen nahikoa lakazten zaizkit eta.

Lehenengo behie. Gorri gorrie, hartu astelenai neurrie. Zarrrat, zarrrat! Earki hasi haiz ematen, baño bela bukatuko zaizkin. Lehorra, baño kariñosa. Astelenai ere kariño haundie zion gure attek. “Ikullue hire kontu geatzen, Maria” esanda jun den gaur ere Tolosako peria. Ze ingoñau ba? Harek ere atsalde bat meezikoiñ pixkat goxatzeko. Ganadu asko ez ten izango Tolosan, baño kontuik ez ten faltako. Hamaika kontu eta bizpahiru baxoerdi. Eta buelta berrize etxea, bealdiko ardallan. Ttrit, ttrat, ttrit… Geo ta esne gutxio!

Bigarren behie. Zuiza, goorra da astearte goiza. Behi mantsoa. Mantsoa ta indartsue. Ta hala hartu beharra zeon neurrie eun honi, mantso baño indartsu. Belarrak eta sorok astindu behar izaten dizkiñau gue etxen. Behar bezela pentsatu gabe hasi ezkeo, lan gehiegi jarri eta geo bukatu ezinik madarikatzen.

Behi dotorea haiz, ikulluko dotorena bai, ta larreako ere hi bezelakoik etzeon. “Ea ekartzan sega hoi, Maria, tarteka nik zorroztukoñat ondo ta errezago ibiliko haiz”. Mantso baño seguru, dakiña paken utzi.

Hirugarren behie. Asturiana, asteazkenak ere badu bere zama. Ostikalarie haiz, baño baezpaere ez tiñat goatuaziko. Bestela, baldea horbel-pillan eta neoni kaketan etzanda igual azalduko gattun da. Ez ten lehenengo aldie izango. Ze ingoñau ba!

Bizitzak ere ostiko ugari emateizkiñ, baño zutitzen jakin behar diñ, bestela kitto haiz, auro zapalduko hauene. Eee! Kieta!

No entiendes eo ke? Erderaz esan diñat gañea. Ostikoak ostiko, baldeka esne earra eman den, eta guztie salbatuñat gañea.

Laugarren behie. Pintoa, geo osteune alazankoa. Esnetsue, aurreko hiruek añe igual emangoen gaur ere. Guk tira ahala, hik eman. Zarrra, zarrra, zarrra, zarrra! Poza ematein hire ondon makurtzek.

Gure ama ere halakoxea hunan, eskatu ahala eman, eta ez naun esnetaz ai prexixo, maitasunez eta borondatez baizik. Beak emandako guzti hue zaintzen asmatuko bagenu… Baldeka ta erdi, ez haiz makala!

Bosgarren behie. Zurie, ostialak badu izerdie. Hezurtsue, azkarra eta leiala. Auro kontuatuko haiz euneroko eskuk ez dabiltzela hire errapen. Hire mutur zorrotza nigana jiratu eta nei beira jarriko haiz “atte perin izangoen” esan nahien bezela. Gue atte gozoa baita aziendekin. Zurie izatekin nabarmen geatze zaizkin, ez hezurrek bakarrik, baita azpi narratsen etzanda eondako señalek ere. Segizan jaten, bukatuñat eta. Antzutzeko etzaiñ asko falta.

Seigarren behie. Beltxa, larunbatero perin jendetza. Etxen jaiotakoa haiz, ni bezelaxe. Oso haundie ez haiz, baño hire tokie behar den hik ere. Apañena hi eote haiz beti. Ni ere saiatu beharko naun apaintzen datorren larunbaten Tolosako zerkausia hurbildu aurretik. Martin han ibilikoen noski, eta aza-landare batzun aitzakin eo, ea juten naizen. Bere aurpegi lotsati horri tente beidatuko zionat, eta diosola apal bat jasokoñat, beti bezala.

Nik eman beharkoñat pausoa, beregatik jai zeukanau bestela. Landare hobenak aukeratzen laguntzeko esan eo… Nik aukeratuta zeukanat landarea baño… Lasai, beltxa, nere behatzak nekatuttun, baño bukatuñat hirekin.

Zazpigarren behie.

Adar-okerra, igandea eun earra.

Jai. Beatziarren hilabetea ernai betetzear hao eta hi jezten etzeon lanik. Igandek atsedena eskatzeiñ eta hik hoixe eman dian.

Ingurun erromerin bat balitz, bezperan Martiñekin emandako pausoa ibilbide bihurtzeko…

Ikullu bete behi, astea bete lan. Eunen eunekoa, beti zerbaitt eiñez, beti eitteko zerbaitt.

Agustin Amiano Gurrutxaga

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 12

2013

12

15/07/2014 17:16:12

Altzo Zer berri Joxean?

Kaixo, Joxean; ez nuen sekula pentsatu Altzoko aldizkarian barrena komunikatu beharko nuenik zurekin, baina horrela suertatu da.

Iazko saninazioetan ez zinen izan, eta nabaritu genuen zure falta, aurtengoetan egingo dugun bezala. Zuk utzi bezala dago Altzo, beti bezain goxo eta lasai. Espainiako Gobernuko ordezkari Urkijok, altzotarren gehiengo ia erabatekoaren iritziari muzin eginez, behartu egin du udala Espainiako bandera jartzera, beste herri askotan egin duen bezala. Iritsiko da eguna, zuk horrenbeste desiratu zenuena, geure erabakiak geuk bakarrik hartuko dituguna; eta zure sorterriko udaletxearen balkoian zure herrikideek nahi duten bandera egongo dena.

“Presa dago, hau ezin da asko luzatu”, esaten zenigun askotan gai hauen inguruan hitz egiten genuenean. ‘Herrien nekea’ kontzeptuaren arriskuaz ohartarazi zenigun; alegia, konpondu beharrean luzatzen diren arazoek konponbidea zailagoa daukatela. Blokeo egoera kezkagarrian gaude, duela bi urteko espektatibetara ezin iritsita, olatu handi eta eraginkorra osatzeko zailtasun askorekin. Zer edo zer asmatu beharra dago kateatuta eta ia paralizatuta gauzkan egoera hau irauli eta tarteko arazoei konponbidea emateko.

2013

Animatuta daudenak zure lagun katalanak dira, nork esan duela urte batzuk David laguna Parlamenten diputatu txit ohoragarria izango zela? Urte garrantzitsua daukate aurtengoa. Gogoratzen al zara “premsa, si us plau” izerditsu harekin?

BERRIAn estreinaldiekin gabiltza; webgunea berritu egin dugu erabat, eta paperekoan inoiz egindako aldaketarik handienak egin ditugu, forman eta edukian.

Aldaketa horiek, ausardiagatik, zeresan handia eman dute pasatako asteetan, kioskoan gurekin batera dauden beste egunkarietatik bereizteko ahalegina eginez, urruti xamar joan garelako. Muturreko iritziak jaso ditugu; batzuek diote formalitatea galdu dugula, eta besteek justu kontrakoa, bazela garaia horrelako jauzia egiteko. Zuk beti erakutsi diguzu ausardiaz jokatu beharra dagoela, apustuak egin behar direla... hori dela modu bakarra aurrera egiteko.

Egonkortu da eskaintza berria, eta laster denok ahaztua izango dugu nolakoa zen aurrekoa.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 13

Joxean Lizarribar Exposito 1951n jaio zen Altzoko Artzaunbitarte baserrian (2010eko urriaren 30ean desagertu zen suak kixkalita). Ikasketak tarteko, Artzamitarte utzi eta Hernanira joan zen bizitzera 13 urte zituela. Kimika peritajea ikasi arren, esportazioa izan zuen lanbide , Kraff-en lehenik eta Kelsen S.A.n komertzial buru gisara gero. Lanagatik asko bidaiatzen zuen, eta mundu osoko hainbat herrialde ezagutzen zituen: “Antartidan izan ezik, gainontzeko kontinente guztietan egona nauk” zioen. Horregatik, 1990-2000 hamarkadan Euskal irrati eta telebistako nazioarteko gaien eztabaida mahai askotan hartu zuen parte eta horrela egin zen ezagun askorentzat. Euskal kultura eta herri eraikuntza betidaniko kezkak izan zituen.

2000tik Euskaldunon Egunkaria-ko administrazio kontseiluko kide izan zen, eta 2003ko otsailaren 20an indar espainiarrek Euskaldunon Egunkaria itxi zutenean bortxaz, proiektu hari jarraipena emateko sortu zen EKT, Euskarazko Komunikazio Taldeko (orain, BERRIA Taldea) presidente izendatu zuten, eta 10 urte egin zituen karguan. “Lehengoa bezalako egunkaria egin behar dugu: independentea eta zabala”, esan zuen 2003ko ekainaren 12an Egunero kazetak argitaratu zuen elkarrizketan, Euskaldunon Egunkaria itxi zuteneko hamargarren urteurrenaren ondoren ospitaleratu zuten gaixotasun larri batek jota; bere osasunak hainbat gorabehera izan ostean, 2013ko apirilaren 9an zendu zen. Emaztea eta hiru semealaba zituen, eta Donostian bizi zen aspaldian. Ez zuen inoiz Altzorekiko lotura eten (Altzo 2005 urtekaria), hemen zituen bere sustraiak, oinarria, mundura irekitzeko.

Hala oroitu nahi dute sendiko eta lagunek: Altzoko pagoa maitasunez landatu eta hazia, zainak lurrean dauzka sakon sustraiak, adarrak zabal munduko lau haizetara., Zure argia ere etengabe hedatzen da ingurura gure bihotzetan izango da beti bizi iturri, bizi kantu gisan

13 15/07/2014 17:16:12

Urtekaria Kultur munduko zure koadrila ondo dabil, eta oso aktibo; zure omenezko ikuskizun batekin aritu dira azken hilabeteotan. Ez dakit zer aukera dagoen, formatu txikiagoan izanda ere, azken saioetako bat Altzon egiteko, baina ederra, eta merezitakoa, litzateke; zuk merezitakoa eta altzotarrek merezitakoa ere bai. Harkaitz Cano Kaliforniara joan da urtebeterako; mesede bat eskatu behar dizut, zure bidaia horietako batean Harkaitzekin topo eginez gero, gogoratu, mesedez, ez duela aspaldi gurean, zurean, kolaboratu. Jaimek bukatu du negu udaberriko saioa, eta gustura dago egindako lanarekin. Zaila dago ETB1en, baina lan handia egin du, eta, jarraipena emanez gero, jasoko ditu intxaurrak.

Segoretxeko emakumeek beti bezain jator (eta agintetsu) segitzen dute. Maiatzean, zuk horrenbeste estimatzen duzun menestra jaten eta etxe horretako mutila kontsolatzen izan ginen. Ez zinen falta hizketaldian.

Menestrarekin ari naizela, jakin ezazu Iparlako koadrilarekin sekulako bazkaria egin genuela duela aste batzuk elkartean. Elixabete, Laida eta Lander izan ziren, eta sekulakoa bota genuen gero eta ganberrotuagoa dagoen koadrilarekin.

Bueno, Joxean, horixe bada, ez atera “ke ganau� hura zer edo zer ondo egiten ez dugunean.

Segi bizkor.

Martxelo Otamendi, Berria egunkariko zuzendaria

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 14

2013

14

15/07/2014 17:16:14

Altzo Talde Kirola 2013 Aurtengoan ere talde-kirola egiteko aukera izan da herriko eskolan. Kurtsoa hasi berritan, haur guztiek gustura hartzen dute herrian kirola egiteko aukera. Kamiseta urdina eta galtza beltzak soinean jantzita, bi talde mixtotan banatu dira herriko haurrak: alebinak eta benjaminak. Benjaminek saskibaloia, eskubaloia eta futbolaz gozatzeko aukera izan dute; alebinek, aldiz, futbola eta eskubaloia praktikatu dituzte. Astean ordubetez entrenatuta, hor joaten ginen ia astebururo partiduak jokatzera, gustura asko gainera. Partidua amaitzean, batzuetan pozik eta alai, beste batzuetan triste eta haserre, Segoretxen kroketa jatera joaten ziren haur guztiak, indarberritzeko. Horrez gain, partidurik ez zegoen asteburuetan, haurrek beste kirol batzuk egiteko aukera izan dute: igeriketa, patinajea, herri kirolak, etab. Egia esan, haurrentzako aukera polita iruditzen zait eskola kirolean parte hartzea. Herrian bertan hainbat kirol praktikatzeko aukera ematen zaie, eta, horrez gain, talde bezala jokatzen ikasi eta denen artean giro polita sortzen da.

Beraz, aurrera neska-mutilak eta segi horrela!

2013

Irati Zapirain

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 15

15 15/07/2014 17:16:17

Urtekaria Gure pelotarien martxa Berrogeita hemeretzi, sei urtez goikoak, ari ziren urte amaieran pelota eskola desberdinetan: 29 mutil eta 30 neska. 11-12 urte arte herriko eskolan bertan aritzen dira eta, hortik aurrera, federatuta, Intxurre Pelota Elkartean (Altzo-Alegia-Ikaztegieta) ari dira gehienak; Unai Mujika Zaldibiako Gailurrerantz Pelota Elkartean ari da azken bi urtetan. Astean zehar trebatzeko egiten dituzten saioez gain, hainbat txapelketetan parte hartzeko aukera izan dute eta emaitza politak lortu dituzte. Batzuk nabarmentzekotan, hauek: Eskuz: -Pello Olano eta Iker Zubeldiak Hitza txapelketa irabazi zuten alebin mailan, eta Ordiziako txapelketan txapeldunorde izan ziren maila berean.

-Ander Zubeldiak infantil mailako bi finaletara iristea lortu zuen Iker Arandia lagun zuela: Adunako Trasernio eta Ordiziako txapelketetan. Urte amaieran, kadete hirugarren mailako Gipuzkoako Elkartearteko txapelketa irabazi zuen Julen Oiarbiderekin.

Palaz: -Xabat Artola, Ekain Esteban, Pello Olano eta Iker Zubeldiak, alebin mailako Gipuzkoako Eskolarteko pala txapelketa irabazi zuten Oiartzunen. Txapelketa berean Txapeldunorde izan ziren Sara Agirre eta Naroa Olano infantil mailan, eta Izaro Olano kadete mailan.

-Enaitz Aizpitartek infantil mailako 4 txapelketa irabazi ditu: Hitza, Julen Oiarbide alegitarrarekin; Adunako Trasernio eta Ordiziako txapelketak, Yeray Arruti adunarrarekin; Gipuzkoako Udaberri saria, Joanes Olano eta Xabier Muruarekin. Urte amaieran, kadeteen bigarren mailako Gipuzkoako Elkartearteko txapelketa irabazi du Iker Arandia alegitarra eta Jon Luzuriaga ikaztegietarrak lagunduta.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 16

2013

16

15/07/2014 17:16:18

Altzo -Mari Muruak, Maialen Senperena abaltzisketarra lagun, Gipuzkoako Elkartearteko Txapelketa, Euskal Herriko Elkartearteko liga eta Oiartzungo Txapelketa irabazi zituen jubenil mailan. Nagusietako bigarren mailan, Euskal Herriko Irekiko txapeldunorde geratu ziren udaberrian, eta Gipuzkoako Elkartearteko txapela jantzi zuten urte amaieran. GRAVN-eko partida batzuk jokatu ditu Gipuzkoako selekzioan.

Ohitura bihurtu da herriko festen aurretik Frontoi Zaharreko txapelketa antolatzea, eta 17. ekitaldia antolatu zen 2013an. Azkeneko honetako berrikuntza nesken arteko lehia ere jokatu dela da; orain arte mutil eta neska nahasian aritzen ziren, baina neskek beraiek proposatuta beren artekoa antolatzea erabaki zen. Lau taldetan banatuta, guztira, 22 bikotek, 12 neska eta 32 mutilek hartu dute parte, gogotsu gainera, eta giro aparta jarri dute Altzoko plazan ekaina-uztailan zehar. Finalak, beti bezala, festetan jokatu dira.

Gabonetako Topaketari dagokionez, berriz, hamabigarren ekitaldia izan da 2013koa, eta Altzo, Abaltzisketa, Alegia, Amezketa eta Ikaztegietako 5-15 urte bitarteko 104 neska-mutilek hartu zuten parte, hauetatik 23 altzotarrak. Alegi, Altzo, Amezketa eta Ikaztegietan jokatu ziren sailkapen partidak bi egunetan, eta hirugarren batean finalak, Amezketan.

Finalak jokatuta, irabazleei beren garaikurrak eman zitzaizkien eta partaide guztiek beren saritxoa jaso zuten: partaideen argazkiarekin egindako egutegia eta “Gurea, pelota� kamiseta. Bukatzeko, Amezketako gurasoek prestatutako merienda.

2013

1990ean jarri zen martxan Altzoko pelota eskola, eta etenik gabe dihardu ordutik. Nabarmentzekoa da urte hauetan guztietan, Altzoko Udalak herrian pilota sustatzeko eman duen babesa (Herriko pelota eskolan eta Intxurren sortzen diren gastuetako dirua, frontoiaren erabilpena, argia, dutxak ‌) eta laguntza. Ea noiz lortzen dugun Herriarteko Txapelketan Altzoko taldea ateratzea!

Jexux Murua

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 17

17 15/07/2014 17:16:24

Urtekaria

Alegiako Agirre izan da Altzotar gehienon okina 96 urtetan.

Herriko zaharrenek gogoratzen dute hasierako urte haietan nola igotzen ziren zaldiarekin saskiak ogiz kargatuta, eta nola ibiltzen ziren baserriz baserri ogi partiketan; astean behin-edo igotzen omen ziren, eta oraingoek baino denbora gehiago irauten zuten sei librako ogiak, edo laukoak, saltzen zituzten. Gero gerra eta honek ekarritako miseria eta arrazionamendu garaiak etorri ziren. Orduan, bakoitzak ahal zuena egingo zuen, halakoak izango ziren zailtasunak, baina Agirretarrek lortu zuten okindegiaren martxari eustea, eta beren lana egiten segitzea. Komeriak ez ziren nolanahikoak izango! Poliki-poliki, halere, garai txar hari gaina hartu zitzaion eta beharrezko aldaketak eginez Altzoko sukalde askotara ogia ekartzen jarraitu dute urte hauetan guztietan etenik gabe. Gehienetan, ordea, hasitako guztiak badu bere bukaera, eta Agirre okindegiak 2013ko uztailaren 31n, San Ignazio egunez, egin zuen bere azken ogi partiketa Altzon.

Joxemari Agirre, aspaldiko hartan okindegia jartzea bururatu zitzaion Manuel Agirre haren biloba da, eta berarena izan da azken urtetan okindegia zuzentzeko ardura, baita amaiera emateko erabakia hartzekoa ere.

Tomas Lorentzo, berriz, 13 urte zituenetik jubilatu den arte bertako langilea izan da; zamorarra da jatorriz, aita telefono-posteak jartzen aritzen omen zen eta lanera honantz etortzea erabaki omen zuen, eta hala etorri omen ziren Alegiara bizitzera, artean oso txikia zela.

Okindegiarekin lotura duten bi hauen bizipenak liburu oso bat idazteko emango luke, baina arrastoa uzteko adinako testigantza jasotzea mugatu naiz. “Argazki zaharrak eta izango dituk baina… Zabarrak izan gaituk gauza horietan” esan dit Joxemarik penaz, baina pare bat ekarri ditu. Gogoratu dira gero, laneko azken egunetan atera zituzten batzuetaz ere, eta Tomasek esan dit esango diola alaba Zurineri bidaltzeko. Baita agudo bidali ere, fin asko!

Horiekin, nik egindako argazki kaxkar batzuekin eta, batik bat, esandakoekin hemen geratuko da, Altzoko 2013ko urtekarian, eskerronekoa izan nahi duen lantxo hau.

Goazen hasierara Agirre okindegia Manuel Agirre eta Juana Ormazabalek jarri zuten abian 1917an. Hala dio Joxe Mari haien bilobak: “Gure aitona Manuel aiarra huen. Ez zekiat nola ezagutu zien eta nola bururatu zitzaien honetan hastea. 1917an hasi hituen ogia egiten eta ordutik etenik gabe eutsi zioagu. Amona Juanak lan asko egin behar izan zian hemen, oso gazterik, berrogeita gutxi urterekin, alargundu huen gainera”.

Okindegia non egon den galdetuta, Joxe Mari dioenez “Beti hemen, orain dagoen tokian, Bestinenea etxepean egon duk”. Tomasek “Hasiera-hasieran, denbora labur batean, Santz etxe hau egiten ari zenean, Errotan, Patrorenean aritu zirela entzun izan dut. Ez dakit ze urtetan pasako zien hona, baina hala entzun izan dut“ esaten du 1.

Joxe Mari eta Tomas

Joxemari eta Tomasekin elkartu naiz Alegiako Gure Etxea elkartean honetaz guztiaz hitz egiteko. Hitzaspertua egin dugu eta Beistineneara joan gera gero, han izan baita Agirre okindegiko obradorea; Joxemarik dionez, beti hor egon da, Santzen etxe horretako beheko solairuan. Barrua ia hutsik dago orain, labe hotzak, orea fermentatzeko gailuak eta gutxi gehiago geratzen da; falta dira ore-mahaiak, orea nahasteko gailuak, formadorak, pisuak, ogi erre usaina, jendea, … eta auskalo zenbat tresna gehiago.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 18

Beistinenea

2013

18

1.- Tomasek gazteleraz hitz egin du. Bere hitzak euskaratuta daude.

Agirre, altzotarron okina (1917-2013)

15/07/2014 17:16:24

Altzo Izan litekeela dio Joxe Marik. Bolada luze-samarrean bi okindegi egon omen ziren bata bestearen ondoan Alegiko errota inguruan, eta litekeena dela tarteren batean Patroren labea erabiltzea ogia erretzeko. Kontuak kontu, 1917tik gerraren gorabeherak jasaten hasi bitartean ibiltzen zirela. Gure ama, Goikoetxekoa bera, gogoratzen da horretaz: astean behin etortzen zirelakoan dago, eta 4-6 librako ogiak ekartzen omen zituzten; zaldiarekin etxeraino joaten omen ziren.

Alegian bertan eta Altzon ez ezik inguruko beste herrietara ere heltzen ziren: Bedaio, Ugarte, Orendain … Zaldikarroekin batzuetara, saskiekin besteetara, kamioneta koxkor bat izatera ere iritsi omen ziren garai hartan.

Altzora ez ziren etorriko kamionetarekin biderik ez zeneta artean, baina beste hainbat herritara iritsiko ziren.

Gerra urteak eta ondorena “Gerra aurretik kamioneta koxkor batekin ibiltzen omen hituen eta gerra ondoren mando-karroarekin berriro” laburtzen du grafikoki Joxe Marik gerraren kolpea.

Ez zen giro izango, ez, orduan. Arrazionamendua, egiten zen guztia kontrolpean, jenero eskasia… Hala beharrak eragindako ezkutukeria eta estraperloa. Bizi egin behar. Hala ere, labea piztuta edukitzea lortu zuten.

2013

Eskuz esku Manuel Agirre eta Juana Ormazabalek hasitako bideari oinordekoek eman zioten segida. Joxe Mariren hitzetan: “Gure gurasoek, Joxe Mari Agirre eta Maria Jesus Otxandorenak, hartu ziaten gero panaderiko ardura; gure ama erasundarra huen. Ondoren, gure anaia Alejandrok heldu, harik eta Ameriketara joan zen arte. Handik aurrera, anaia Manuel eta biok saiatu gintuan martxari eusten, baten bata bestean bestea, 1978az gero elkarrekin, Manuel hil arte. Azken urtetan neroni aritu nauk emaztearen laguntzarekin.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 19

Denbora honetan jende asko, langile asko, pasa duk hemendik: Tomasekin batera Joxe Goñi aritu huen urte askotan eta jubilatzeko egun gutxi faltan hil huen”. Izen gehiago ere esan dituzte: Julian, Joxe Torre, Hilario Olano, Pedro Mari Berakoetxea …

Egunez jateko gauez aritu behar Ogia egiteko moduari buruz hala dio Tomasek: “Aurrerapenek asko aldatu dute gure lana; gaur denbora gutxiago behar da lan bera egiteko. Lehen askozaz denbora gehiago behar genuen gaur egiten duguna baino hiru aldiz ogi gutxiago egiteko. Irinak, lebadurak, fermentatzeko sistemak … Lehen lebadurarik nola ez zen erabiltzen, “masa madre” gehiago jarri behar genion eta itxaron; masa egiten zen eta ontzi batzuetan uzten zen fermentatzen, eta itxaroten egon behar izaten genuen. Gainera, nahasteko makinak motelagoak ziren, eta pisatu, forma eman eta hori guztia ere eskuz egin behar izaten genuen. Gaur asko aurreratua dago hori Okindegiko tresnak guztia: makina azkarragoak, pisatu eta forma emateko sistema berriak, lebadurak, fermentatzeko sistemak … Lehen arratsaldeko zortzitan hasten ginen, azkeneko urtetan gaueko hamabitan.

Ez dago konparatzerik“.

Joxe Marik baieztatzen du: “Lehen masa egin eta gero egonaldi luzeak egiten ituen; masak ohol gainean jarri eta noizko fermentatu”!

Ogia berari buruz, berriz: “Teknika berriek aurrerapen horiek ekarri badizkigute ere, ogia berdin-berdin egin dugu beti, osagai berak erabili ditugu beti. Hiru masa egiten genituen: normala, integrala eta zereala. Aurrena, labe zaharrean zopakoak erretzen genituen, baporea sortzeko, bapore horrek ematen baitio distira ogiari; ez da guk egiten genuelako, baina hemen bezalako zopako gutxi!

Banaketara

19 15/07/2014 17:16:25

Urtekaria Ondoren, ordurako fermentatu eta prest zauden masak labera: labe zaharrean bi-hirunaka sartzen genituen azpiko plantxa jiraka zebilen bitartean; berrian, karroetan denak batera sartzen genituen. Lana asko azkartzen zuen honek ere. Bostak aldera banatzaileek hasten ziren ogi erre berria eramaten. Ohituragatik edo, Bedaiotik hasi izan gara”.

Altzora gora Altzotik behera Denboran jauzia emanda, Joxe Mari eta Tomasek zuzenean ezagutu duten aldian kokatu gara. Galdetu diet Altzon ogia banatzeko egindako ibilerei buruz. Tomasek hartu du hitza: “Nire lehengo oroitzapenak dira Altzora bi alderdietatik igotzen ginenekoa, Altzo Muinotik Intsaustira biderik ez baitzegoen: kotxearekin igotzen ginen hemendik, Errotatik Altzo Muinora, eta plazara jaisten ziren Bordaberri, Goikoetxe eta horietatik. Behera jaitsi eta Altzo Azpi aldetik igotzen ginen frailetara. Gogoratzen naiz, Altzo Muinotik Intsaustira bitarteko bidea egiten ari zirela, bidea bukatu gabe baina ibiltzeko moduan jarri orduko handik joaten hasi ginela, gora eta behera ibili beharrean.

Bada, igande batean, Manuel eta biok gindoazela Altzo Muinotik partiketa egiten, Jauregi baino lehentxo obrakoek zeharka jarritako zilindroarekin egin genuen topo; aze komeriak buelta eman ezinik! Alukeria ederra egin ziguten. Hola ibili ginen urte batzuetan. Gero, baserri guztietara bideak egin ziren eta poliki-poliki etxez etxe, baserriz baserri hasi ginen. Hala aritu gara urte askotan ”.

Denborarekin egunean eguneko ogia banatu beharra iritsi zen. Urruti geratu dira astean behingo kontuak eta, baita, astean egun bat jai egiten zutenekoak. Gero eta moko-finagoak garelako edo dena delakoagatik, jai eta egun, lehorra edo bustia, elurra edo izotza eguneroegunero egin dute Altzoko buelta azkeneko urte askotan.

Bideak aukera ematen bazuen behintzat, ez dute huts egin. Azken aldi hau neronek ezagututakoa da eta ez daukat galdetu ere egin beharrik hala dela esateko.

Bidearen amaiera Joxe Mari: “Negozioak ematen zian, baina jarraipenik ez genian etxean; ez semeak, ez ilobek, ez ziaten nahi.

Egia esan neuk ere ez nizkian gehiegi animatu. Lan lotua eta gogorra duk hau, eta semeari neuk esaten nioan al bazuen beste bideren bat hartzeko. Azken hamar urteak gogorrak izan dituk: Manuel, Joxe … Ez diagu egun bat jai egiterik izan urte hauetan guztietan, ogia egunero jaten baita eta hartutako konpromisoak bete ezean, badakik!”

Tomasek “Mucho sueño” hitzetara laburtzen du okinaren bizimodua: “Gaur egunean dagoen bizimodurako gogorra egiten zaie gazteei, eta nik entenditzen dut.

Gure kasuan, gainera, azkeneko urteetan etenik gabe aritu gara lanean eta horrela ez du bizi nahi gaurko jendeak. Ebakuntza bat egin behar izan nuen eta egun horiexek izango dira lanari huts egindakoak”.

Atera gara okindegitik eta itxi du Joxe Marik atea. Barruan geratu dira labe hotzak, fermentatzeko apalategia eta irin zaku ahaztu batzuk. Atzean, zaldi eta saskiak, mando eta gurdiak, arrazionamendu garaiak, gaueko lo galduak eta eguneko buruhausteak. Mila oroitzapen. Laurogeita hamasei urte, ia mende oso bat. Altzotarrentzat ez dute hitz txarrik, bidean jende ona eta hitzekoa topatu dutela diote, eta gustura daude. Gauza bera esan genezakeela uste dut.

Lehor edo busti, elur edo izotz

Jexux Murua

Joxe Marik gehitzen du: “Baina lehen esan diat, mandoa eta karroarekin ere askotan igo gintuan. Patro ere hala igotzen huen. Honen klientela hartu genuenetik hasi ginela kotxeekin esango nikek. Patrok utzi zuenean Amezketako Altunak ere egin zian saiakera bat, baina laster utzi zian, Altzoko jendeak ogia guri hartzen ziguan-eta.”

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 20

2013

20

15/07/2014 17:16:25

Altzo Konpostako xomorroak

Euli hau, ugaltzeko, leku eguzkitsuko hostoen gainean ipintzen da, eme bat erakartzen du bere txokora, eta zirtzart batean ugaltzen dira. Minutu exkaxeko amodio honen ostean arra hil egiten da; emea aldiz, konpostagailu baten bila doa arrautzak ipintzera. Nahiago du konpostagailu gainean geratzen den janari umela, eta behin arrautzak ipinita, hau ere hil egiten da. Hiruzpalau egunetara, arrautza txuri txikitik, beldar txikia aterako da, eta inguruan duen materia organikoa jateari ekingo dio. Jan eta lo ta potolo!

Ba, horrelaxe gertatzen zaio gure beldarrari, gizendu eta gizendu egiten dela, eta hamar egunen bueltan, konpostagailu barruko edo kanpoko leku lehor baten bila joaten da.

Inoiz nazka edo beldurra ematen badizute, saiatu ez uzten janaririk oso bistan, botatzen duzuen oro lurperatu ondo, edo tapatu materia egituratzailearekin, (txirbila, orbela...) honela, soldadu-euli emeei ez zaie hain erakargarria egingo eta arrautza gutxiago ipiniko dituzte.

Konturatu gabe jada urtebete egin dugu gure hondakinak %20ra murrizten, eta nahigabe, etxeko maskotatzat hartu ditugu konpostagailu barruan, jan eta jan dabiltzan xomorroak.

2013

Soldadu eulia (Hermetia illucens), euli beltz bat da, euli arrunta baino bi aldiz luzeagoa eta argalagoa. Heldua denean, konpostagailu inguruan hegan bueltaka dabilen arren, kumetxoa denean, konpostagailu barrenean egoten da beldar moduan.

Xomorro txiki hau jale bikaina da eta gure konpostagailuko janari freskoa atsegin du. Gainera, ez da bakarrik egoten, bera bezalako ehunka egoten dira aldi berean, beraien aho txikiekin, materia organiko kantitate handiak jaten. Euli hau, intsektua izanik, gaztea denean beldarra da eta heldua denean eulia. Eulia denean gauza soil batetarako bizi da, ugaltzeko.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 21

Zizarea, xixarea edo txitxarea (Lumbricus terrestres).

Luze eta argalak dira, eraztunez beteriko gorputz zilindrikoa daukate, ehunka muskuluz hornitua eta berauen mugimenduz mugitzen dira lurpeko iluntasunean. Bertan, galeriak eginez ibiltzen dira, lurra irentsi, bertatik elikagaiak lortu eta ipurdiko zulotik hondakinak ateraz. Lan horretan etengabe, lurpean milioika zulo egiten dituzte eta lurpea aireztatzen dute, beraz, ez dira txarrak zizareak gure baratzetan, horrez gain, zizare baten hesteetan, milioika bakterio daude, non, zizareen gorotza, ongarri bikain bihurtzen dutenak, beraz, ez da lagun txarra zizare jauna!

Zizare batek, lurpetik gertu, konpostagailu bateko materia organiko gozoa hatzematen badu, ez du dudarik egiten bertara gerturatu eta mokadu eder batzuk jateko.

21 15/07/2014 17:16:26

Urtekaria Zizareak aho txikia du, beraz, konpostagailu barrenean, nahiko berandu agertzen da, bestelako xomorroek materia organiko guztia ongi xehetu ostean. Gainera, barreneko geruzak nahiago ditu eta ez zaio batere atsegin kanpoko argia. Biziduna izanik, ugaldu egiten da. Zizareak, barraskiloen antzera hermafroditak dira, hau da, zizare bat aldi berean arra eta emea dela. Bikotekideak elkar korapilatuz ugaltzen dira, eta noski, bikotekide biak geratzen dira haurdun. Beren gorputzetan arrautzak sortzen dira eta zizareen gorputzaren erdialdean dagoen gune lodiago batean biltzen dira arrautza hauek. Hauek errun eta aste gutxira zizare heldu bihurtzen dira eta berriro ugaltzeko prest daude.

Fruta eulia.

Bere izenak salatzen duen bezala, frutazalea da intsektu hau, batez ere, usteltzen hasita dagoenarena.

Ama arrautzak ipintzeko fruta bila joaten da, kolore laranja edo horia duen fruta atsegin omen zaio, fruta heldua, bere kumetxoentzako azukrez beteta dagoena. Arrautza txikiak, frutaren barrenean sartzen ditu eta bi egunen inguruan, arrautzatik beldar txuria aterako da eta beldar guztiak bezala fruta hau jaten hasiko da.

Honelaxe egongo da, fruta-euli gaztea, jan eta jan, hamar bat egunez, eta gero, intsektu on bat izaki, pupa deritzon zakutxo batean sartuko da eta bertan heldu bihurtu. Pare bat astetan aterako da fruta-euli heldua pupatik, eta intsektu heldu guztiek bezala, helburu bat izango du: ugaltzea!

Baina hementxe dago arazoa, izan ere, fruta-euli heldua, hegalaria eta gorputz helduagokoa den arren, ugaltzeko organoak garatzeko dauzka oraindik, eta beharrezkoa du frutak dituen azukre kopuru bat jatea, ugaltzeko organoak garatu eta eme baten bila joateko. Behin fruta-euli arra, frutez asebete denean eta ugal organoak garatu dituenean‌eme bila hasten da! Emea haurdun geratzen denean, gai da errun aldi batean, 400 arrautza ipintzeko! Ez da harritzekoa, zenbaitetan, gure konpostagailuak fruta euliz lepo egotea, ezta? Izan ere, fruta-euliek leku epelak, 16 gradutik 30era bitartekoak, eta hezetasun handikoak maite dituzte, eta gure konpostagailuen barruan aurkitzen dute.

Oso gutxitan ikusi dut fruta-eulia etxeetan sartzen eta urteko hilabeterik gehienetan, ez dute arazorik ematen. Gomendio moduan, betikoa: ez utzi frutarik konpostagailu gainean bistan, fruta-euli txiki hauek oso urrunetik atzematen baitute eta material egituratzailearekin tapatu beti.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 22

2013

22

(Artikulu hauek ATARIANen argitaratuak izan dira) Jon Ander Galarraga

15/07/2014 17:16:27

2013

Altzo

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 23

23 15/07/2014 17:16:41

Urtekaria Pribatizazioaren historia Historian zehar, basoak beti izan du garrantzi handia lurralde ezberdinetan. Gure lurraldea, Gipuzkoa, ez da salbuespena. Garai batetik hona,gure basoak eraldaketa nabarmenak jasan dituzte eta horietako bat jabegoarena izan da.

Hasera batean basoak “vecinales o concejiles “ bezala ezagutzen ziren. ”Francoak eta libreak” ziren eta beraien ustiaketa bertako biztanleei zegokien. Ustiaketa librea zen, mugarik gabea. Beraien artean konpondu behar zuten.

Guzti honi aurre ezin eginik basoak saltzea erabaki zuten.

Basoaren jabe berriak lehen aipaturiko jauntxoak izango dira. Lehen “de hecho” erabiltzen zituzten basoak , orain jada “de derecho”. Nagusi berriak dira. Garai batean libreak ziren basoak orain partikularrak bihurtu dira.

Hau dena XIV. mendearen erdialdean hasten da eta XIX. mendearen erdialdean bukatu.

Hau da Aro Modernoan basoei buruz ematen den historia: Garai hartan burdinolek, Provinciek babestuta, eta Pribatizazioarena. ontziolek Coronak babestuta indar handia zeukaten, batik bat aurrenekoek. Egur asko behar zuten eta honek Azaldutako hau Gipuzkoako herri gehienetan gertatu konpetentzi handia suposatzen zien garaiko “concejo”ei. zen,batzuetan gehiago, besteetan gutxiago.

Gauzak horrela, Concejo-ek basoaren kudeaketa beraien gain hartu zuten. Orain “propios del concejo” bezala ezagutzen ziren. Honek aldaketa nabarmenak ekarri zituen: ustiaketarako mugak jarri zituzten eta jadanik ez ziren “libreak”. Concejo horien atzean garaiko jauntxoak (viveristak eta ondasunen jabeak) ezkutatzen ziren eta beraiek kontrolatzen zuten basoen ustiaketa.

Gaur egun Gipuzkoako basoen azaleraren partikularra da eta gainontzeko %20a publikoa

%80a

Altzori dagokionez, 1990 aldera hasten da poliki poliki, berriro basoak erosten eta gaurdaino horretan dirau. Horretarako, azken urte hauetan behintzat, Eusko Jaurlaritzak Bioaniztasunarekin loturik atera dituen diru laguntzaz baliatu da eta baita Foru Hauek, kudeaketa ez egokia eta interesatua egin Aldundiak eskaintzen dituen diru laguntzaz ere. zuten eta orduraino etekin handiak ematen zituzten basoek jadanik ez zuten hainbestekorik ematen. Esan behar da baso hauek naiz eta herri basoak izan ez Honi erantsi behar zaio, aipaturiko concejoek, zor handiak direla erabilera publikokoak. Azken hauetan jabegoa zituztela. Izan ere proiektu ezberdin askotan sartuak herriarena izaten da eta kudeaketa berriz Foru Aldundiak zeuden, hala nola, obra eta etxegintza berriak, Camino egiten du, herriarekin adostuta noski. Gure kasuan Real de coches deritzona eraikitzen eta abar. Gainera jabegoa herriarena da eta kudeaketa ere berak egiten du.

Konbentzio eta independentziaren gudan sartuak zeuden.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 24

2013

24

15/07/2014 17:16:41

Altzo

2013

Hauek dira, momentuz, Altzok dituen herri basoak:

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 25

25 15/07/2014 17:16:43

Urtekaria Ez dut sail guztien azterketa egingo, baina batzuek bederen aipatuko ditut pena merezi dutelakoan.

Pagoaundi

Sare batzuen bitartez babestu dira, eta pinudi zaharraren azpian bertako baso potentziala dator, poliki poliki. Urteak aurrera joan ahala, pinudia desagertzen joango da eta bertako basoa nagusituko da.

Izen bereko tumuluaren azpian kokatzen da. Lizartzako mugan. Sail honek azpimarratzeko bi ezaugarri behintzat baditu: Bata, azalera, kasi 5 hektarea ditu; bestea, bertan pagadi eder bat dagoela. Baso nahiko heldua da eta altura handiko pagoak ditu bere baitan. Denborarekin, zalantzarik gabe, pagadi ikusgarria egingo da.

Geiza

Aipatu behar da lur sail honen jabetza beste bi jabeekin batera konpartitzen dela. Ezin da zatitu eta bertan zerbait egitekotan jabe guztiak ados egon behar dute.

Iturbieta

26 ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 26

2013

Sail hau, izenak adierazten duen bezala, Iturbieta edo Iturberota deritzon parajean kokatzen da, Otsabio inguruan. Ez da sail handia (hektarea bat inguru) baina bertan egin den kudeaketa guztiz interesgarria da.

Bertan pinu insignisa dago, zaharra eta oso izorratua, eroritako eta usteltzen hasitako ale ugarirekin.

Zalantzarik gabe, baso hau ateratzeak ez zuen pena merezi inolako etekinik emango ez zuelako.

Gero aipatuko dudan bezala, pinudi zaharrek garrantzi handia dute bioaniztasunari dagokionez: Hildako egurra pilatzen da bertan eta, hau, espezie askoren elikadura bihurtzen da.

Gauzak horrela, zutik dagoen pinudiaren azpian bertako espeziak landatu dira (pagoa eta haritza) bertan datorrenari laguntzeko asmoz.

Nahiz eta ez duen azalera handirik (hektarea bat inguru zati guztiak batuta) beraren egituran datza aberastasuna. Hiru zatitan banatzen da. Zati bakoitzak adin ezberdina du eta bestearekin konektibitatea mantentzen du.Batean (atseden lekuan) haritz zahar lepatuak (trasmotxoak) daude; ez dira asko baino horrelakoak ez dira oso ugariak gure lurraldean (normalean pagoak izaten dira).

Alboan, haritz gaztea dago landatua. Itxitura batek babestuta du; oraindik urte gutxi ditu baino nahiko ondo dator.

Honen jarraian haritz amerikarren basotxo bat dago, eta zuhaitz garai eta sendoak daude; sail hau itxituraz babestua dago eta, ondorioz, bertako espezieen erregenerazioa egoki gertatzen ari da. Denborarekin, haritz amerikarra ustiatzen denean, basotxo polita geratuko da.

15/07/2014 17:16:44

Altzo Ollaun Hemen bi sail daude bata bestearengandik oso gertu. Biak batuta hiru hektarea eta erdi pasatsu dira.

Bertako haritza landatua dago bietan.

Goiko sailean (Torreazpian) 20 urte inguruko zuhaitzak daude. Oso ondo dator.

Azpiko saila, berriz, landatu berria da. Hemen haritzarekin batera, tarteka, pagoa ere landatua dago.

Gauzak ondo joaten badira eta urteen poderioz, Ollaun, harizti ederrez jantzia egongo da denon gozamenerako.

Basoaren ustiaketa: Egurra,Aisialdia eta Bioaniztasuna Egurra: Betidanik izan da basoari atera zaion etekinetako bat, gainera oso garrantzitsua. Joan gaitezen denboran atzera eta ikus dezagun egurraren ustiaketak nolako eboluzioa izan duen historian zehar.

2013

XVI eta XVIII mendeen artean, Gipuzkoan, bi baso motaz hitz egin dezakegu: Baso lepatuak (bosque trasmocho) eta “bosque bravo� bezala ezagutzen direnak.

Aurrenekoek, garaiko burdinolak hornitzen zituzten eta bigarrenak berriz ontzigintza.

Zer esanik ez, bai batak zein besteak egur kopuru handiak behar zituztela.

Bien artean interes talka handia egoten zen. Batak baso mota bat eskatzen zuen (trasmotxoa ) eta besteak, berriz enbor luzeko zuhaitzak. Honek, Provincia eta Corona aurrez aurre jartzen zituen: aurrenekoak, burdinolak babesten zituen eta bigarrenak berriz, ontzigintza (itsasontziak egiteko). Erabiltzen zen egurra batik bat haritzarena zen, bertako haritza (Quercus robur) baita ere pagoa (Fagus sylvatica) eta gaztainondoa (Castanea sativa) .

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 27

Bestalde, nekazaritza eta ganaderitzak pixkanaka aurrera egiten ari ziren eta lur gehiago behar zuten.

Faktore hauek denak baturik, Gipuzkoako basoak arrisku bizian izan ziren gehiegizko ustiaketaren ondorioz. Guztiau XVIII. mendearen bukaeran eta XIX. hasieran gertatu zen.

Hau izan zen gure hariztien desagertzearen arrazoietariko bat.

Hortik aurrera nabarmena pairatu erabiltzen zituzten atzean geratu ziren

basoaren kudeaketak iraultza zuen. Alemania eta Frantziak teknikak eredu bezala harturik, Erdi Aroko teknika tradizionalak.

Gure garaira etorriaz, (basoaren historian zatitxo txiki bat baino ez) pinudiaz hitz egin behar dugu. Gure lurraldean pinuki (conifera) mota ezberdinak landatu dira baina batik bat Pinu insignisa (Pinus radiata) izan da nagusi.

Hau, Ameriketatik ekarritako zuhaitz mota bat da,beraz aloktonoa. Proba ugari egin ondoren ikusi zen gure lurraldera ondo egokitzen zela. 30-40 urtean egur asko emateko gaitasuna du. Hau da, azkar hazten da.

27 15/07/2014 17:16:44

Urtekaria Honi erantsi behar zaio, bere zura papergintzan eta beste sektore batzuetan (eraikuntzan) estimatua izan dela.

Kontutan hartzen badugu lurraren jabegoa (%80) partikularra dela (prozesua azaldu dut) eta aipaturiko pinu insignisak etekin azkarrak ematen dituela, ez da harritzekoa izan lurjabeak espezie hau landatu izana. Egiari zor, baserritar askorentzat eta hainbat udal txikirentzat diru iturri garrantzitsua izan da.

Gaur egun ordea gauzak okertu egin dira. Alde batetik merkatua erabat murriztu da. Jada ez du inondik inora lehengo preziorik egiten eta, bestaldetik, gaitzak asko erasotu dute, batik bat Fusarium izenekoak. Dirudienez gainera, gaitz honen aurrean ez dago zer eginik. Gauzak horrela daude eta ez dirudi epe laburrean aldatuko direnik.

Lehen azaldu bezala, orain dela gutxi arte eta kontutan izanik basoaren azken aro honetaz hitz egiten ari garela, koniferak izan dira nagusi gure lurraldean. Dena dela azken urte hauetan tendentzi hau aldatu egin da eta hostozabalen basoak dezente ugaritu dira: Lizarra, astigarra, intxaurrondoa eta gereziondoa bezalako espezieen landaketak ugaritzen ari dira. Hauek,espezie “nobleak” bezala ezagutzen dira. Beraien egurra oso estimatua da nahiz eta beranduago etorri. Pagadiak ere poliki poliki badatoz. Haritza da oraindik errekuperatu ez dena: sail gutxi daude eta, orokorrean, txikiak dira.

Aisialdia: Gaur egungo gizarteak eskatzen eta eskertzen duen gauza da. Jende orori atsegin zaio baso eder batean zehar paseatzea, perretxikoak bilatzea, eseri eta bertan lasai egotea...

Herri gehienek dauzkate bere udalerrian zehar hainbat bidexka markaturik jendeak inguru zoragarri ugari ezagutu eta gozatu ahal izateko.Erdaraz “senderismo” bezala ezagutzen dugun fenomenoa da. Gaur egungo bizimodu zaratatsu eta patxadarik gabekoari aldegiteko era ezin hobea.

Bioaniztasuna, ezinbestean kontutan hartu beharreko konzeptua. Jakina da espezie ugari galtzen ari direla, eta hori ekiditeko neurri zorrotzak hartu behar dira.

Basoak bioaniztasunaren iturri eta gordailu dira. Hainbat espezieren bizi leku. Orduan eta baso zaharragoak, hau da, ondo egituratutakoak, orduan eta bioaniztasun gehiago izango du bere baitan. Zer da “ondo egituratutako” baso bat? Funtsean, estratu ezberdinak ondo finkaturik dituen basoa; hau da, piramidearen goiko aldean baso heldua, beherago zuhaixkak, gero sastrakak eta azkenik, belarra.

Hildako egurra ere ezinbestekoa da baso hauetan. Nahiz zutik dagoena, nahiz etzana. Zergatik horrelako garrantzia?

Intsektu asko hildako egurraz elikatzen dira; hauek eta beraien beldarrek hainbat hegazti mota erakartzen dituzte; hegazti hauek harrapari eta ugaztunen elikagai bihurtzen dira….Dena soka bat da.

Azpimarratzekoa, baita ere, pinudi zaharren garrantzia.

Lehen esan dudan bezala, pinua (insignisa) azkar etortzen den zuhaitza da. Horrek esan nahi du bertako espeziak baino azkarrago zahartzen dela eta, ondorioz, baso autoktonoetan gutxi daukagun hildako egurra pilatzen da bertan.

Hildako zuhaitza okil beltzak zulatuta

Okil beltza

Basoaren ustiaketari buruzko atal honetan, gauza bat azpimarratu behar da: gaur egun gure basoak kudeatzeko garaian, hostozabalenak batik bat, aipaturiko hiru konzeptu horiek kontutan hartu behar direla: egurra, aisialdia eta bioaniztasuna.

Kudeaketa egoki batek hiruen arteko oreka eskatzen du.

28 ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 28

2013

Miel Olano

15/07/2014 17:16:44

Altzo Tantaz tanta, euri pila galanta!

Euria izan da zalantzarik gabe, 2013ko eguraldiaren ezaugarri nagusia. Urtea, hezea eta umela bezala gogoratuko dugu. Izan ere, ugariak izan ziren egun euritsuak. Baina zenbat euri egin zuen? Asko? Ikaragarri?

Ikusten denez, 2013 urteko hilabeterik euritsuena urtarrila izan zen, hotz fama duen arren. Apirilean, aldiz, ez zuen hainbeste egin (urtarrilean, otsailean eta azaroan baino gutxiago hain zuzen). Eta urteko egunik bustiena berriz, urtarrilaren 15a gertatu zen, urtea hasi eta berehala.

Aurreko galderei erantzun zuzena eman ahal izateko oso lagungarriak izango zaizkigu neurketa zehatzak, eguna joan eguna etorri, inguruko estazioetan egiten direnak.

Garai batean lan nekeza izango zen, behar bada, eguraldiaren ezaugarri zehatzak neurtzea. Egun ordea, tresneria eta teknologia lagun, nahiko erraz lor ditzakegu meteorologia neurtzeko erabiltzen diren parametroak.

Euskalmet meteorologia zerbitzuari esker, eskuragarri ditugu gure inguru hauetako eguraldiari buruzko datu ugari.

Egunero-egunero jasotzen dituzte tenperatura eta euriari buruzko datuak. Egunero ez-ezik, orduro bildu eta gordetzen dituzte datu zehatzak. Eta jaso bakarrik ez, nahi duen guztiarentzat eskuragarri jarri ere bai interneten euskalmet. euskadi.net web orrian.

2013

Datuak jasotzeko tresneria eta estazio sare zabala erabiltzen dituzte. Asko dira gure inguruan kokatuta daudenak baina gertuen duguna Alegiakoa da. Altzon meteorologi estaziorik ez dugunez (oraingoz behintzat ez) Alegiako meteorologi estazioan jasotako datuak erabiliko ditugu ondoko laukitan. Behar bada zenbait datu zertxobait aldatuko lirateke Altzon bertan jasoko balira, baina, gehienak antzekoak izango direlakoan, horra jarraian Alegiako estazioan jasotako zehaztasunak.

Urtez urte jaso izan ditugun datuak konparatuz gero, 2013an aurreko urteetan baino askoz euri gehiago egin zuen, alde nabarmenez. Zortzi urte daramatzagu euri datuak jasoz eta urterik euritsuena iazkoa izan zen, zalantzarik gabe. Horra laburbilduta metro karratu bakoitzean urte osoan eroritako euri litroak, azken 8 urtetan:

Tantaz tanta, euri pila galanta egin du aurreko urtean. Euskalmet zerbitzuari esker jasota dago egunero eta orduro zenbat euri egin duen metroko eta litrotan. Horra bada azken urtean (2013) hilabete guztietan pilatu diren litroak, eta euri gehien egin zuen eguna ere bai; lehen bi zutabetan urtea eta hilabetea jaso ditugu; hirugarren zutabean, hilabete bakoitzean pilatu diren litroak; laugarrenean, zein izan zen hilabete bakoitzeko egunik bustiena; eta azkenik, bosgarrenean, hilabeteko egunik bustien horretan zenbat litro jaso ziren metroko.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 29

Urtea

Litro/metroko

2006

1.187,5

2007

1.277,6

2008

1.454,9

2009

1.299,0

2010

1.071,3

2011

1.144,2

2012

1.228,3

2013

1.836,2

29 15/07/2014 17:16:45

Urtekaria

Ura aberastasuna bada, aditu batzuk esaten duten bezala, urte aberatsa izan dugu azkena. Beste batzuk, txantxetan diote, ura hain ona balitz ez litzatekeela erreka eta ibaietan behera alferrik joango. Beste gauza askorekin gertatzen den bezala, neurri eta garai egokian datorrena ongi etorria da zalantzarik gabe, baina neurriz kanpo datorrenean arazoak sor ditzake. Neurria hartzea da kontua beraz.

Euriak ez-ezik, eguzkiak ere zeresan ugari eman ohi izan digu, indartsuegi agertzen delako batzuetan, agertzen ez delako bestetan. Denok gogoratzen ditugu, gutxi gora behera, iragandako neguko egunik hotzenak. Eta nola ez, izerdi patsetan igarotako udako egun beroak ere bai. Euriarekin aipatu dugun bezalaxe, urteko egun guztietako hotzberoak txukun neurtu eta jasotzen ditu Alegiako estazioak.

Urteko egunik beroenak eta hotzenak zehaztasun handiz jasota dauzka Euskalmetek. Jarraian eskaintzen dugun laukiaren 1. eta 2. zutabeetan, urtea eta hilabetea jaso ditugu; 3.an hilabeteko egunik beroena zein izan zen; 4.an, egunik beroenean egin zuen muturreko tenperatura; 5. eta 6. zutabeetan egunik hotzena eta zenbat gradu jaso ziren.

Azken 8 urteetako bero eta hotz handienak konparatzen baditugu, muturreko hotz-beroak nola aldatuz joan diren ikusiko dugu. Joan den urtean, 2013an, ez ginen muturretara gehiegi hurbildu; egunik beroenean 39,7 gradutara iritsi ginen eta hotzenean – 1,5 gradutara jaitsi.

Urtearen balantzea egiterakoan, euria datorkigu gogora batez ere. Hotz handiegirik ez genuen izan (termometroa ez zen -1,5tik behera jaitsi), beroaldi izugarririk ere ez, (40 gradutara ez ginen iritsi), baina euria barra-barra bai. Izan ere, urte guztian jasotako 1.836,2 litroak litro asko dira.

Egun guztietan eta egunero 5 litro pasatxo, bataz beste.

Bada zerbait.

30 ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 30

Xabier Olano

2013

Goiko laukian ikus dezakegunez, 2013ko egunik beroena abuztuaren 1a izan zen (39,7 ÂşC). Egunik hotzena berriz, otsailaren 23a ( -1,5 ÂşC). Otsaila eta azaroa izan ziren hotzenak. Aldiz, ez urtarrilean, ezta abenduan ere tenperatura ez zen 0tik behera jaitsi.

15/07/2014 17:16:45

Altzo Osasunean bizitzea ederra da, ezta?

Zein ederra den osasuntsu egotea, inon minik ez sentitzea (ez gorputzean ez bihotzean), norberak egiten duenarekin gustura egotea, ondo sentitzea … Osasuna, osotasuna, osatuta egotea … Hori dena da osasuntsu egotearen sinonimoa.

Bizitzan zehar fase ezberdinak bizitzen ditugu, ordea, eta fase horietako bakoitzean, gehixeago edo gutxixeago, hurbildu edo urrundu egiten gara osotasunetik zein osasunetik.

Atte eta ama elkartzen diren unetik osatzen hasten gara, eta osatze horretan, gure bidea egiteko uneoro borrokatu behar dugu, bizitzeko eta aurrera egiteko, izaki bizidun orok dugun senari jarraitzen diogu.

Sortzen garen unetik hasten gara, beraz, bizitzan aurrera egiteko bideak urratzen, hori delako izaki bizidun ororen estrategia. Bizitzari aurre egiteko ahalegin horretan, alabaina, indartsuago edo ahulago sentitzen gara, gure gorputzaren osasunaren (fisikoa eta emozionala) arabera.

OSASUNaren bidetik urruntzen garenean, gure gorputzak ederki asko abisatu eta islatzen du osasunbidetik aldentzen ari garela. Abisu horren aurrean, gai izan behar genuke seinaleari erreparatu eta gorputzari behar duena emateko berriro osorik eta osatua senti dadin. Horrela egin ezean, hau da, entzungor egitean, gure gorputza ozenago adierazten hasiko da osasunaren bidetik urruntzen ari garela, seinale are eta bortitzago edo gogorragoen bidez.

Gorputza adierazten ari zaigun horretaz konturatzea da lehen pausua, eta inportanteena. Esate baterako, pertsona batek behin eta berriro katarroa harrapa dezake, eta horren arrazoiak era askotakoak izan litezke: hoztea, defentsaz baxu egotea, estresa, kezkak … Baina gu katarro horretaz ez bagara jabetzen, eta neurririk ez badugu hartzen ea zerk sortu duen erreparatzen ahaleginduz, katarroa gaiztotu eta bronkitis bihur daiteke.

Gorputzak lehen abisu bat eman ohi digu bide onetik ez goazela adierazteko. Eta, horri entzungor egiten badiogu, beste abisu fuerteago bat emango digu, eta beste bat… eta horrela, segi eta segi, osasuna galdu edo gaixotzeraino.

Askotan, gainera, gorputzak ematen digun abisuaz jabetu arren, ez da erraza izaten eragin digun arrazoia topatzea eta ondoren berriro osasunaren xendan jartzeko egin behar dugun bidea aurkitzea. Hor askori zalantza ugari sort- “Bizitzan zehar fase ezberdinak zen zaizkigu laguntza bizitzen ditugu, ordea, eta fase bila norengana jo erabakitzerakoan: mehorietako bakoitzean, gehixeadikuntza alopatikoa go edo gutxixeago, hurbildu edo edo ohikoa, tradizionala, homeopatikoa... urrundu egiten gara osotasune-

tik zein osasunetik.”

Guztiz konbentzitua nago, esperientzia pertsonalak halaxe erakusten dit, medikuntza mota guztiak oso lagungarriak eta beharrezkoak direla. Eta bata bestearekin osagarriak izan daitezkeela, bakoitzarengana noiz eta nola jo jakinez gero, behinik behin. Eskertuta egon beharko genuke gainera, aukera horiek guztiak gure eskura edukitzeagatik, hainbat herrialdeetan ez baitute oinarrizko arretarik ere.

2013

Aurreko adibidera itzuliz, behin eta berriro katarroa harrapatu eta kasurik ez egitearen ondorioz gaiztotu eta bronkitisa bihurtzen bazaigu, agian momentuan “bentolin” hartu beharko genuke. Baina erabaki horrekin batera, bronkitisa zerk eragin digun jakiteko beste bide batzuk ere jorratu beharko genituzke, gorputza osatzeko eta berriro bronkitis edo katarrorik ez harrapatzeko.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 31

31 15/07/2014 17:16:46

Urtekaria “Medikuntza mota guztiak oso lagungarriak eta beharrezkoak direla uste dut. Eta bata bestearekin osagarriak izan daitezke, bakoitza noiz eta nola hartu ja-

Bestalde, ondoeza sentitzen dugunean, bada beste faktore bat kontutan hartu beharrekoa eta askotan guk aukeratutako bidea egiten uzten ez diguna: BELDURRA.

Miren Arzak Vesgak dioen bezala duela gutxi irakurri dudan liburu batean:

kinez gero behinik behin.”

Izan ere, hainbeste gaixotasun entzuten diren honetan, ondoeza sentitzean beldurrak asaldatzen gaitu. Eta gure burua aztertu eta bizitzen ari garen egoeraren jabe egin beharrean, beste batzuen eskuetan jartzen gara erabat, beste horrek (mediku, homeopata, psikologo, osteopata…) formula magikoren bat emango digulakoan osatzeko.

Horretan erratuta gaudela bidea egiteko bidelagun edo lagunt- iruditzen zait, ordea. Egia da zaile izan behar ditugula, baina beosasungintzan netan osatzeko eta osotasuna lortze- adituak direnak gure bidea egiko norberak bere buruaren eta bere teko bidelagun edo laguntzaile prozesuaren jabe egin behar du.” izan behar ditugula, baina benetan osatzeko eta osotasuna lortzeko norberak bere buruaren eta bere prozesuaren jabe egin behar du. Hortik bakarrik lortuko dugu gure benetako bidea egitea, batzuetan asmatuz eta bestetan erratuz, errakuntza bakoitzak bide zuzenean jartzeko pista bat emango digularik.

“Osasungintzan adituak direnak gure

“Gure buruaren jabe, osasunarena ere: gorputz batean bizi naiz, gorputz honetan adierazten da nire osasuna, ongizatea eta osotasuna pertsona bezala. Osasunari begiratzen diodanean nire osasunari, bizitzan nire izakiari begiratzen diot, nire osotasuna begiratzen dut; horixe da bizitza, osasunean bizitzea, osotasunean bizitzea.

Osasunak pertsonaren arlo guztiak hartzen ditu bere barnean: fisikoa, energetikoa, emozionala eta espirituala, hau da, nire gorputza, nire arima, nire familia, nire lana, nire lagunak, nire afizioak.

Nere osasunean bizitzan nola nagoen ikusten dut, nola bizitzen dudan bizitza.”

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 32

2013

32

Marta Agirrezabala Zubillaga

15/07/2014 17:16:46

Altzo Zaindu gure ingurua eta gure burua Gregorio Zuaznabar (Sarobe baserria - Anoeta) eta Fermin Muruak (Berakoetxea baserria - Altzo) Behieko-SABEKOETXEA proiektua jarri zuten abian 2012 amaieran. Beren helburua nekazaritza ekologikoaren baliotan oinarritutako produktuak ekoiztu eta merkaturatzea da. 2013an zehar gorpuzten eta indartzen joan da beren proiektua: hasierako behi-esne pasteurizatuaren eskaintzari yogurt eta gazta eskaintza gehitu diote.

Baziren urte batzuk bi baserritar hauek ganadutegi eta ekoizpen ekologikoaren eredura jotzeko erabakia hartu zutela.

Eredu honek, beren inguruarekiko errespetuan eta ganaduaren elikatze garbia du oinarri. Ezaugarri hauek ditu, besterik beste: kokatzen diren landa-sisteman kalterik ez sortzea, lurraren emankortasun ahalmena ez bortxatzea eta iraunkortasuna bermatzea, ganduari bizi baldintza egokiak eskaintzea eta ondo zaintzea, ganaduari eremu libreak eskaintzea (hektarea bakoitzeko 2 buru baino gehiago ez), ganaduen gaixotasunak prebentzio homeopatikoekin tratatzea ahal den guztian, bertako janariarekin (larrea, belar ondua eta siloa) eta osagarri ekologikoekin (pentsua eta alpapa) elikatzea ganadua, eta abar. Ganadutegi ekologikoan produktu eta baliabide naturalak erabiltzen dira eta albora uzten dira lurra, ura eta airearentzat hain kaltegarri diren sintesi kimikodun ongarriak. Lurraren emankortasun naturala hobetzen da horrela, bere ekoizpen ahala handituz.

2013

Natura errespetatzen duen elikadura osasuntsu eta naturala bilatzen duenak, horixe aurkituko du Behieko-Sabekoetxe markapeko esnekietan: behi-esne pasteurizatua, osoa eta gaingabetua; jogurt naturala, osoa eta gaingabetua; jogurt irabiatua (edateko); bertako behi-esnearekin egindako gazta eta gurina (mantekila). Esnea eta jogurtak kristalezko ontzietan enbasatzen dira, esnekien ezaugarriak ondoen mantentzen dituztelako eta berrerabilgarriak direlako. Naturalak direnez, astebetean kontsumitu behar dute.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 33

33 15/07/2014 17:16:55

Urtekaria San Inazio gazi-gozoak 2013koak Zapore gazi-gozoa utzi zuten San Inazio jaiek. Altzoko jaiak hastear zirenean lehendabizi, eta amaitu ondorengo egunean gero, bi herritar zendu izanak ohiko giro ona, alaitasuna eta umorea lausotu zituen. 2013ko festak aipatzean altzotar guztien oroimenera etortzen baitira Joxe Antonio eta Joakin, festak eta herria maite zituzten bi lagun.

Urtero legez, uztaileko azken larunbatean, Girotze Egunarekin hasi zen zabaltzen festa usaina herrian, baina, uztailaren 30eko arratsaldeko 17:30 arte ez zitzaien eman hasiera ofizialki Saninazioei. Suziria lehertzea-rekin batera, buruhandiak gaztetxoen atzetik korrika bizian abiatu ziren.

Ondoren herriko dantzari gaztetxoek emanaldia eskaini zuten eta ez hain gaztetxoak Bertso triki-poteoan ibili ziren Agin Rezola eta Iban Urdangarinekin.

Bertso poteoari herri afariak hartu zion erreleboa. Urtero moduan 150 lagun inguru bildu ziren mahaiaren bueltan eta afaltzen amaitutakoan, arrapaladan elkartu ziren denak plazan San Inazio eguna zetorrela iragarriko zuen eresia entzuteko.

Ondoren, Gabezin taldea igo zen eszenatokira eta dantzan jarri zituen bertaratutakoak. Lehen eguna izanda indarrez zegoen jendea eta goizaldera arte iraun zuenik ere izan zen.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 34

2013

34

15/07/2014 17:16:56

Altzo

San Inazio eguna berriz, eguzkitsu esnatu zen. Goiz eresia eta meza nagusiari erlojuaren aurkako afizionatu mailako txirrindularien XXII. Altzoko Igoerak jarraitu zion. Segidan, beroari aurre egiteko txakolin probaketa. Plazan bertan jarri zituzten txakolin desberdinak probatzeko, eta baita mokadutxoa ere, edariari eztarritik jaisten laguntzeko.

Goizeko ekitaldiak amaituta, eta San Inazio eguneko bazkariari buelta emateko, herritarren arteko apustua egin zuten. Hiru taldetan banatuta (gaztetxoak, gazteak eta ez hain gazteak), bizikletan, trontzan, lasto fardoak garraiatzen, zakuekin saltoka‌ aritu ziren nor baino nor. Azkenean, gazteak izan ziren garaile.

2013

Apustua amaitu ostean Unsain anaiak taldekoek alaitu zuten iluntzea trikiti doinuekin. Beraiek izan ziren , gauean erritmoa jarri zutenak ere. Baina tartean, herriko abesbatzak emanaldia eskaini zuen elizan, zahagi ardoa izan zen plazan eta Alurr dantza taldekoen emanaldia frontoian.

Honako hau erabat bete zen, eta ikuskizun bikaina eskaini zuten Altzoko nahiz inguruko herrietako dantzariek.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 35

35 15/07/2014 17:16:57

Urtekaria San Inazio egunaren ondorengoa, atseden eguna izan zen, berriro indarrak hartu eta asteburuari gogotsu ekiteko.

Goizean zehar haurrak izan ziren protagonista, puzgarriak, ginkana‌ izan zituzten jolasteko.

Bazkalondoan, garaiz hasi ziren musean Elordi elkartean eta iluntzera arte luzatu zen norgehiagoka, izan ere, hauek amaitzerakon, hasi ziren frontoi zahar berrituan, bertako txapelketako finalak.

Pilotariak euriaren beldur izan baziren ere, azkenean eguraldia portatu zen eta frontoiaren bueltan jende ugari bildu zen pilotariak animatzeko.

Jaiei amaiera emateko, frontoian, pilota partidekin hasi zen eguna. Hauek jokatzen ari ziren bitartean, plaza inguruan, paellak prestatzen hasi zen jendea. Zein baino zein gehiago saiatuz, paella bikainak prestatu zituzten lehiaketako parte hartzaileek. Dena den, irabazi ala galdu ontzi gehienak hustu zituzten bazkarira bertaratu zirenek. Denera, 200 pertsona inguru elkartu ziren plazan egin zen bazkarian.

Egunari amaiera emateko, bertso saioa izan zen frontoiean.

Urtero bezala jendez lepo bete zen pilotalekua eta saio bikaina eskaini zuten taula gainera igo ziren sei bertsolariek: EgaĂąa, Lujanbio, Soto, Arzallus, Estiballes eta MuĂąoak. Saioaren ostean, Iratzar eta DJ Txoko taldeak aritu ziren goizaldera arte.

Ohi bezala bazkalondoko egona eta tertulia arratsaldera arte luzatu zen. Umore pixka bat jartzeko, gainera, jada Altzoko jaietako tradizio bihurtzen ari den aulki jokoa izan zen. Azkenik, jaiei agur esaten hasteko, nahiz eta jendeak oraindik gogo handiegirik ez izan, sagardo dastatzea egin zen. Gau partean DJ Dantzaleku aritu zen bazterrak alaituz eta San Inazioei datorren urtera arte esanez.

36 ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 36

2013

IĂąaki Olano

15/07/2014 17:16:57

Altzo Altzotarrak Arzabaltzan Oraindik ere, Tolosara edo Donostiara goazenean, ikus ditzakegu garai bateko Arzabaltza lantegiko aztarnak. Eraikinak hor diraute baina barnean egiten dena eta ekoizten dena erabat aldatu da. Joan den urtean Altzotarrak Alegiako Fabrensa lantegian bizitutako kontuak aipatu genituen eta oraingoan Arzabalza Papeleran izandako kontu batzuk behintzat ekarri nahi ditugu aldizkari honetara.

Arzabaltza papeleraren hasiera eta lehenengo urratsak nolakoak izan ziren jakin nahirik, Tolosako Udal Artxibora jo genuen eta, nahiz eta bertan ez dagoen informazio gehiegirik, jakin ahal izan genuen 1905. urtean eraiki zela lantegia, Tolosako Arzabaltza baserriaren ondoan. Lantegiaren sorreran, Soto eta Tuduri agertzen dira sustatzaile bezala.

2013

Gerora, Jose Mari Caballero izango zen urte askotan arduradun nagusia eta azken urteetan, berriz, bere semea zen Juan Ignazio Caballero. Lantegia behin baino gehiagotan berritu eta handitu zen eta zentzu horretan aipatu behar dira 1934. urtean egindako berritze lanak. Lantegiaz gain lau etxebizitza ere baziren, bertan lantegiko zenbait arduradunen bizileku izan zirenak. Aipatu nahi dugu lan honetan agertzen diren argazki batzuk ere Tolosako Udal Artxibotik eskuratutakoak direla.

Orain dela gutxi arte, Tolosako eskualdean garrantzia handia izan du papergintzak. Berehala adierazi digute Ana Marik, Rosaritok eta Jonek, Tolosa inguruan 16 papelera zeudela garai hartan. Hernani aldekoak eta kontatu gabe.

Oso gazterik lanera: Ana Mari, 1964. urtean hasi zen lanean Arzabaltzako papeleran, 16 urte zituela . Aurrez neskame bezala lanean aritua zen Alegian. Pozik hartu zuen garai hartan Arzabaltzara lanera joateko deia. 1975. urtera arte jardun zuen bertan lanean. Ezkondu zenean utzi zion Arzabaltzan lan egiteari. Gogoan du emakume gehienek hori egiten zutela, ezkontzearekin batera lantegia utzi.

Rosarito, 1970. urtean hasi zen Arzabaltzan lanean, 17 urte zituela. Aurrez etxean aritzen zen jostun lanak egiten bere bi ahizpekin batera. Rosarito Arzabaltzan hasi zenerako bere bi ahizpak bertan ari ziren lanean eta, ahizpen ondoren, berari ere iritsi zitzaion lanera joateko deia. 20 urte egin zituen bertan lanean.

Altzotar askoren lantokia izan zen Arzabaltzako papelera, eta horietako batzuengana jo dugu, bertako kontuak jakiteko eta aldizkari honetara ekartzeko. Ipintza Txikiko Ana Mari Amundarain, Zuaznabar baserriko Rosarito Aierbe eta Olazabal Haundi baserriko Jon Galarragarekin elkartu gara eta kontu kontari jardun dugu garai hartako gora beherak oroitzen.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 37

Rosarito Aierbe eta laneko lagunak.

37 15/07/2014 17:16:58

Urtekaria Jon Galarraga, berriz, 1984. urtean hasi zen Arzabaltzan, soldadutza amaitu eta gero. 6 urte egin zituen lanean Arzabaltzan. Garai hartan, Arzabaltzan lanean hasteko irizpide bat bazegoen ezarrita eta, horren baitan , bertako langileen seme-alabek lehentasuna izaten zuten eta arrazoi horregatik sartu zela dio. Gogoratzen dute, orduan, Villabonako papeleratik eta Alegiako Fabrensatik ere etorri zirela langileak Arzabaltzara.

Bere ibilerak kontatu aurretik, Jonek bere aitarenak aipatzen ditu, Joxe Galarraga ere, Arzabaltzan lanean ibilia baitzen. Aipatzen du bere aita, 1940. urtean hasi zela lanean, 14 urterekin eta 51 urte egin zituela bertan. 49 urtez jardun zela Arzabaltzan lanean eta azken bi urteak langabezia kobratuz igaro zituela. Jonek gogoan du bere aitari, Arzabaltzan 50. urtea lanean bete zuenean, ordularia eman ziotela oroigarri moduan. Ordularia ikusteko aukera izan dugu, Jonek eskumuturrean daramalako, eta oraindik ere itxura ederrekoa dagoela aitortuko dugu.

Paper kontatzaileen lana izaten zen 250 orriko paketeak osatzea. Behin paketeak osatu eta gero, alboko mahaira pasatzen zituzten eta bertan zeuden enpaketadoreek enpaketatzen zituzten paketeak.

Arzabaltzan lana egiten zuten ia emakume gehienen zeregina hori izaten zela diote Ana Mari eta Rosaritok.

Gehienetan lana zutik egiten zutela dio Rosaritok. Hasieran nahiz eta eserita hasi lanean, geroz eta papera gehiago pilatzen zela mahai gainean eta behar den lekura iristeko zutik jarri beharra zegoela. Beraz, zutik egiten zuten lana denborarik gehienean.

1970. urtean hasi nintzen eta gogoan dut nire lehenengo soldata hilabete hartan 3.500 pezetakoa izan zela.

Joxe Galarragaren aipamenarekin batera, beste altzotar batena ere egiten dute, Miel Galarragarena hain zuzen, urte askotan Arzabaltzan jardundakoa eta aldi berean enkargatu lanetan ibilia.

Jonek kontatzen du bera lanean hasi zenean lantegia jai eta aste martxan egotea erabaki zutela, aurrez, astelehenetik larunbatera egiten zela lana, horrek jende gehiagoren premia sortu zuela eta, garai hartan, langile dezente etorri zirela Arzabaltzara. Gehienez zenbat langile egon ziren galdetuta, 240 bat langile izatera iritsi zirela diote.

Zer lan egiten zenuten Arzabaltzan?

Ana Marik dio mahai bat izaten zutela lanerako. Mahaiaren eskuineko aldean jartzen zutela kortadoratik ekarritako paper multzoa. Beraien lana izaten zela papera bereiztea, batez ere paper txarra edo akatsa zuena kentzea; adibidez, paperak zimurren bat edo mantxaren bat izanez gero, erretiratu eta lurrera botatzea. Hori egin ondoren, papera kontatzen zuten. Behatz bakoitzean bosna hartzen zituzten, eskuko bost behatzekin hogeita bost osatu arte. Oraindik ere behatzak berehala jartzen ditu garai hartan bezala, nola kontatzen zuten adierazteko.

Rosarito Aierbe

Emakumeak salan egoten ziren, eta gizonezkoek ekarritako papera kontatu, sailkatu, akatsak konpondu eta prestatu ondoren, gizonezkoek berriro eramaten zuten zegokion lekura. Normalean hauxe izaten zen emakumeen zeregina, halere lan gutxi zegoenean, emakumeak joaten omen ziren bobinei tapak jartzea etab. Ana Marik dio bere azkeneko urteetan bestelako lanak ere egiten zituela eta maiz jarduten zela ofizinetako garbitasun lanak egiten.

Gizonezkoak berriz makinekin jarduten zuten lanean, normalean, bobinadoran, kortadoran etab. Arzabaltzan emakume asko ibili ote zen lanean galdetutakoan, Rosaritok gogoan du bera 64 zenbakia zela.

Jon Galarragak, mantenimendu lanak egiten zituen.

Elektrikari bezala hasi zen eta gero makinetara pasa zen.

Zehatzago esateko, bobinadora batean egiten zuen lana.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 38

2013

38

15/07/2014 17:16:58

Altzo Ana Marik eta Rosaritok gogoan dute beraien garaian pasta egiten zela Arzabaltzan eta, garai hartan, Oria ibaia sekulako aparrarekin egoten zela. Gogoan dute egur pila handiak, normalean pinua eta eukaliptoa, egoten zirela Arzabaltzako kamino bazterrean pilatuta pasta egin ahal izateko. Rosaritok gogoan du Pako Karrera alegitarra jarduten zela garabia txiki batekin kamioia egurrez kargatzen.

Behin pasta egin eta gero hasten ziren pasta horrekin papera egiten. Jon, berriz, beranduago hasi zenez, gogoan du bere garaian pasta egina ekartzen zutela eta papera egiten zela bertan. Pasta nondik ekartzen zuten galdetuta, Opuatik, Zestua ingurutik ekartzen zutela dio Jonek. Pasta ona berriz, alegia fibra luzea zuena behar zenean, Europatik, Finlandia eta Suediatik ekartzen zela dio Jonek. Barkuan etortzen zela Pasaiara eta handik kamionetan ekartzen zutela.

2013

Sortzen zuten papera normalean errebistak egiteko erabiltzen zela diote. Garai hartan, “Hola� eta “Lecturas� bezelako aldizkariak egiteko. Kartulina ere egiten zela diote.

Gogoan du RosariEzkondu nintzenean utzi nion Ar- tok nolako ebakiak egiten zituzten eszabaltzan lan egiteari. Emakume kuetan kartulinekin.

Arzabaltzan egiten gehienek hori egiten zuten. zen papera, neurri Ana Mari Amundarain handi batean, Estatu Espainolera saltzen zela diote; batez ere Madrid eta Barzelonara, azken batean rotatiba handiak bertan zeudelako.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 39

Arzabaltzara joan etorriak: Ana Marik eta Rosaritok kontatzen dute etxetik Altzo Azpiraino oinez joaten zirela eta handik autobusez joaten zirela lantegiraino; Amezketako Zubel- Arzabaltzako amaiera korapilatdiak eskaintzen zuesua izan zen. Azkenerako, langila autobus zerbitzua; Altzo Azpin autobuleek elkarren arteko konfiantza sa hartu eta Arzabalere galdu zuten. tzako porteriraino eramaten zituela.

Jon Galarraga Korrika saio ederrak egindakoak direla dio Ana Marik, batzuetan ohetik jaikitzea kosta egiten zela eta, gero, muturrak hautsi beharrean autobusa hartzera iritsiko baziren. Jonek, berriz, autoan egiten omen zituen lantokira joan etorriak.

Soldatak: pezetetan eta sobre marroietan.

Rosaritok dio bera lanean hasi zenean, 1970. urtean, 3.500 pezeta irabazten zituela hilean. Beste leku batzuetan bezala, Arzabaltzan ere sobre marroietan sartuta jasotzen omen zuten beren soldata.

Ana Marik gogoan du antizipoak izaten zirela eta San Juanetan nola jasotzen zuten aginaldoa edo propina antzeko zerbait. Jonen garaian, berriz, nomina bidez egiten ziren ordainketak eta gogoan du askotan egin behar izaten zituztela erreklemazioak, beti zerbait ahazten omen zuten eta.

39 15/07/2014 17:17:01

Urtekaria Ondo irabazten al zen galdetutakoan, Jonek bere etxean entzundako esaldia aipatu du; alegia, amak, azokatik diru gehiago ekartzen zuela etxera, aitak Arzabaltzatik baino.

Ordutegiak eta oporrak: Ana Marik dio hasieran 8:00etatik-12:00etara eta 14:00etatik18:00etara izaten zela bere lanaldia. Eguerdian, Arzabaltzan bertan gelditzen zen; izan ere, etxekonekoa, Baldaneko Pakita, bertan bizi zen. Antonio Aranzastiren emaztea baizen. Beste askok, berriz, etxetik emandakoa han berotu eta bertan jaten zutela dio. Horretarako prestatuta zegoen sukaldea bazuten bertan. Urte batzuk pasa ondoren, Ana Marik goizeko erreleboan egiten zuen lana.

Rosaritok dio lanean hasi eta lehenengo hilabetea egunez egin zuela lana. ondoren errelebotan hasi zela. Goizeko eta arratsaldeko erreleboak izaten ziren. Goizeko 6:00etatik 14:00etara eta arratsaldeko 14:00etatik 22:00era. Jon berriz, hiru errelebotan ibili zen lanean. Halere gogoan du bere aitaren garaian 6 egun jarraian egiten zituela lan eta igandea bakarrik libratzen zuela.

Ordu estrak eta izaten ziren galdetuta, Ana Marik eta Rosaritok diote ez zela horrelakorik izaten. Jonek berriz dio, lantegian sortzen ziren bajak eta ordezkatzeko ordu estrak izaten zirela nahi izanez gero. Horrelakoetan ordu estra bezala ordaintzen zutela.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 40

Lan giroa: Arzabaltzako lan giroa eta lan harremanei buruz galdetuta, ondo moldatzen zirela beraien artean diote Rosaritok eta Ana Marik. Batzuetan lan jarduna luzea ere suertatzen zela dio Rosaritok, eta, giroa alaitzeko saio ederrak egiten zituztela kantari. Abesti mexikarrak ditu gogoan. Aipatzen du baita ere, maiatzean, loreen hilabetean, modu berezian kantatu eta ospatzen zutela udaberriaren etorrera.

Lantegiko arduradun eta enkargatuekin zuten harremanari buruz galdetutakoan, normalean behintzat, harreman ona izaten zela diote. Bakoitzak bere tarea bete behar zuela baina harreman ona izaten zutela lanean. Enkargatuen izeneei buruz galdetutakoan, Periko Arakama aipatzen dute lehendabizi. Arzabaltzako produkzio arduraduna zela esaten dute. Periko jubilatu zenean, Joxe Mujika jarri zela bere ordez. Ana Marik gogoan du bere salan, beste altzotar bat izan zela urte askotan enkargatua, Miel Gala

2013

40

Ordu estrak aipatu ondoren oporren berri emateko esan diegu eta Rosaritok eta Ana Marik diote 15 eguneko oporrak izaten zirela abuztuan. Lehendabizi talde batek hartzen zituela 15 egun eta ondoren beste taldeak beste 15 egun. Azkenaldian, gogoan dute hilabete osokoak izaten zirela oporrak eta lantegia itxi egiten zela opor garaian.

15/07/2014 17:17:04

Altzo Beste izen gehiago ere aipatzen dituzte Arzabaltzako enkargatu bezala jardundakoak, hala nola, Kaietano Ezeiza eta Martin Lasa.

Amaierako kontuak Arzabaltza 1989an gelditu zela dio Jon Galarragak. Aipatzen du baita ere, ondoren beste hiru urtez jardun zutela langileek zaintza lanak egiten. Gogoan du beste ahalegin txiki bat egin zela berriro martxan jartzeko, eta hiru hilabetez martxan egon zela ere. Baina ez zela gehiago luzatu, hortxe amaitu zela dena eta lantegi osoa desegin zela ondoren.

Arzabaltzako amaierak luze iraun zuela dio eta korapilatsua izan zela. Tarte horretan esperantza ematen zutela berriro martxan jartzeko, baina gero ez zela inongo urratsik ematen. Azkenerako, langileek elkarren arteko konfiantza ere galdu zutela. Egoera horretan bakoitzak bere irtenbidea bilatu zuela edo beste modu batean esanda, bakoitzak ahal zuena egin zuela.

Arzabaltzan lanean jardun zuten altzotarren zerrenda: Bakarren bat aipatu gabe geldituko zaigu agian baina, ondorengo zerrenda da Ana Mari, Rosarito eta Jonen artean osatu dutena:

Miel Galarraga-Joxe Galarraga-Joxe Austin Odriozola-Xebastian Armendariz-I単axio AmundarainAsenxio Ormazabal-Martxe Murua-Patxi Murua-Fermin Osa-Andres Agirre-Antonio Agirre-Pakita Aierbe-Maria Jesus Aierbe-Fidel Salsamendi-Maria Jesus Galarraga-Maria Tere Galarraga-Joxe Amundarain-Joxe Lizarribar

2013

Manu Olano

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 41

41 15/07/2014 17:17:06

Urtekaria Herri arteko euskara hutsezko udal bideoteka zerbitzua “Euskarazko ikus-entzunezko material gabezi hori betetzea hartu nian helburutzat” Euskaldunontzat, 1980ko hamarkada irakinaldi eta astinaldi izugarriko garaia izan zen ia alor guztietan. Gaur ezagutzen ditugun Eusko Jaurlaritza, Foru Aldundi eta Udal egiturak abian jarri berriak ziren eta, besteren artean, hor jarri zituen bere lehen oinarriak euskal hezkuntza sareak, EITBk, udal liburutegiek … Eta hor sortu ziren hainbat eta hainbat ekimen herritarren eskutik, euskararen eta gure kulturaren egokitzea eta biziberritzea eragin nahian asko eta asko. Giro horretan kokatu behar da Antton Iztuetaren lan ikaragarri hau, kanpoko ahots liluratu batek esan artean ia oharkabean pasa zaiguna. Agudo konturatu zen Antton, ikus-entzunezkoen eskutik zetorrela etorkizuna, euskaldunok eta euskarak ere hartara egokitu beharko genuela nahita ez, eta lehenbailehen astea zela onena. Hitzak baino ekintzak maiteago dituen gizona izanik, proiektua taxutu eta gauzatzera jo zuen Altzo eta inguruko herri ia guztien laguntzarekin. 1988an ekin zion eginkizunari eta hamar bat urtez eutsi ahal izan zion, nekeak eta teknologiaren abiadak gaina hartu zioten arte. Merezi zuen lanak eta merezi du Anttoni hitza ematea ekintza azal dezan.

ANTTON IZTUETA Abaltzisketako “Iriondo-Etxeberri” baserrian jaio zen 1954ko uztailaren 20an: Altzon bizi da 1981a gero.

Irakaskuntza ikasketak egin zituen, eta langintza horretan ari da 1980az gero. 1981eko irailean etorri zen Altzora; aurretik, artean irakaskuntza ikasten ari zela, Ibarrako eskolan aritzeko aukera izan zuen; ikasketak bukaturik, Altzora etorri zen irakasle interino gisara eta bertan egin zituen lau ikasturte. Geroztik, beste herri eta eskola askotan egin du lan; Getariako eskolan ari da azken aldi luzean.

EUSKARAZKO BIDEOTEKA; LEHEN URRATSAK Altzoko eskola utzita, Goierriko eskoletan (Ordizia, Ormaiztegi …) nenbilean ni. Hezkuntza sarean baduk erakunde bat “Berritzegunea” deitzen zaiona, orduan PAT huen, eskoletan ari diren irakasleei laguntza eskaintzeko (teknologiak erabiltzen erakutsi, materialak egokitu …), eta garai hartan Ordiziako Berritzegunean ikus-entzunezko alorreko lanpostua libre geratu huan ordura arteko langileak utzi egin zuelako. Txikitatik gustatu izan zaidak irudia; 11 urterako banian argazki kamera bat “Juanito Zahor”en kromo bilduma batekin lortutakoa, eta beti egin izan dizkiat irudia eta soinuarekin muntai txiki batzuk. Hala, lagun honek utzi egin behar zuela-eta, deialdi publikoa atera huen eta aurkeztu egin ninuan, eta neri eman zidatean lana. Telebista, bideoa eta irratia huen nire arloa, irakasleei laguntzea eta aholkatzea.

Sei hilabetez jardun ninuan han. Han ari nintzela konturatu ninduan, zeuden bideo guztiak erdararaz zeudela, ez zegoela ezer euskaraz. Hantxe hasi ninduan, poliki-poliki, Euskal Telebista sortu berritik dokumentalak-eta grabatzen, eta bilduma txiki bat egiten. Gero, lan hura bukatu zitzaianean, egin nuena zera izan huen, ideia hori eskualde honetara ekarri: nere buruari esaten nioan, “hau hemen posible izan bada, Altzon bertan jartzen badugu behar den tresneria, lan hau egitea posible izan behar duk.¨ Orduko Altzoko udalkideekin hitz egin nian, Xabier (Olano) eta zeudean udalean, aurkeztu niean asmoa, eta froga egitea erabaki genian: behar-beharrezko materiala (bideo zinta hutsak e.a.) erosteko laguntza eta kultur-etxeko telebista eta bideo aparatua erabiltzeko baimena eman zidatean.

Ordukoak dituk Altzoko bideotekan dauden lehen grabaketak. 1988a huen.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 42

2013

42

15/07/2014 17:17:06

Altzo HERRI-ARTEKO EUSKARA HUTSEZKO UDALBIDEOTEKA ZERBITZUA Hasiera BERTSO DOINU BILDUMA

Hortik hasita, mamitzen joan huen idea. Herri askotan ari hituen garai haietan eraikuntzaren bat berritu edo egokitu eta kultur-etxe bihurtzen. Eta denetan jartzen zien telebista eta bideo erreproduzitzaile bat, baina ez zegoan han euskaraz zer jarri, zegoena oso urria huen, Eusko Jaurlaritzak argitaratutako zerbait, baina ezer gutxi; hastapenetan geundean, ez zegoan euskarazko ia ezer. Euskarazko ikus-entzunezko material gabezi hori betetzea hartu nian helburutzat: lan hau egiteko zagok, ni egiteko prest nagok, Altzoko Udalak laguntzen zidak… bada aurrera! Eta plangintza bat idatzi nian. Eskualdeko herri gehientsuenetara joan ninuan proiektua azaltzera: zergatik, zertarako, edukiak eta ezaugarriak, erabilpena, beharko zuen ekipamendua, aurrekontua eta beste.

Hitzaren inguruko guztiak, hitzarekin jolas egiteak, beti izan dik erakartasuna niretzat. Hortik zetorrek nire gogoa ikerketarako, bilketarako eta beste. Beti izan diat afizioa musika entzuteko, kaseteak eta LP asko erosi eta entzuten nitun. Konturatua nengoan, letrei eta doinuei erreparatuta, bertso egiturakoak zirela asko. Hala, 1984-85 inguruan, kantuak aztertzen, sailkatzen eta bertso neurrikoak zirenak bereizi eta grabatzen hasi ninuan. Gero, kasetetan bildu nizkian bertsodoinu desberdin guztiak; hamar bat kasete hituen, eta haren euskarri idatzi bat ere osatu nian, 300dik gora doinu izango hituen.

2013

Hitz gutxitan esanda, proposatzen geniana zera huen: euskarazko ikus-entzunezko material fondo bat osatzea proiektuan parte hartu nahi zuten herriak zerbitzatzeko, kultur-etxeetan, eskoletan, elkarteetan, gau-eskoletan … erabiltzeko. Fondo honek hiru iturri izango zitian: telebistatik grabatutakoak (filmak, dokumentalak, marrazki bizidunak, kultur eta kirol emanaldiak …), geuk grabatutakoak (herrietan antolatzen ziren ekitaldiak e.a.) eta argitaratzen zirenetatik erositakoak.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 43

Hainbat aurkezpen eta bilera egin eta gero, herri askoren babesa izan zian proiektuak. Altzo ez ezik, Abaltzisketa, Aduna, Albiztur, Alegia, Amezketa, Anoeta, Baliarrain, Elduain, Ibarra, Ikaztegieta, Leaburu, Gaztelu, Lizartza, Orendain eta Orexa. Lokala bazian proiektuak, Altzok jartzen zian, baina tresneriaz (monitoreak, grabagailuak, antena, kamera …) eta altzariz (armairuak, apalategiak …) osatu beharra zegoan. Hasierako aurrekontua 7.750.000 pezeta (42.000 €) ingurukoa izan huen; hura izan huen gastu, inbertsio, handiena, hasierakoa. Handik aurrera ez huen handirik egin behar izan: mantentze, tresneri konponketa eta bideo-zinta erosketak. Hasieran bai. Gipuzkoako Foru Aldundiari ere aurkeztu genioan proiektua (ikusi dugu 1989-05-10ean datatutako dokumentua), baina ez genian laguntzarik jaso, ez hasieran eta ez gero. Aipatutako herriek, biztanle kopuruaren arabera ekarpena egitea adostu zian, eta haiek finantzatu zien proiektua oso-osorik hasieratik bukaerara, iraun zuen bitartean.

43 15/07/2014 17:17:06

Urtekaria Proiektua martxan

Erdaratik euskarara saiakera txiki bat

Herrien konpromisoa lorturik eta tresneria eskuratu eta prestaturik, grabazioak egiteari ekin nioan. Horri eman nioan lehentasuna.

Nire irizpide subjektiboaren arabera erabakitzen nian zer grabatu: egunan eguneko programazioa ikusten nian, eta erabakitzen nian zer grabatu, proiektuan jasotako irizpideei jarraituz beti ere: natuaren inguruko dokumentalak, balore egokiak transmititzen zituzten ipuin eta marrazki bizidunak, film egokiak, kultura ekitaldiak, kirolak ‌

Konturatzen ninduan TVE-ko bigarren katean oso dokumental onak botatzen zituztela. Hala bururatu zitzaian hauek grabatu eta euskarara bikoiztea. Saiakera bat izan huen; baina horretarako tresneri egokirik ez genian, eta oso lan rudimentarioa egiten genian, emaitza ez huen oso ona: grabatutako emanaldiaren musika eta ahotsa ezin genizkian bereizi eta bat kentzerakoan bestea ere kendu beharra zegoan, eta komeriatan ibiltzen gintuan: musika berria sartu, ahotsik gabeko unetako musika grabatu eta gero sartu bikoiztailearen ahotsarekin ‌ Horrelakoak egiten genizkian. Artisautza lana!

Gero bilduma dexente bat osatu nuenean, bildutako materialaren katalogoa idatzi nian proiekturen parte ziren herrietara bidaltzeko; bertan, bideoaren izenburupean bakoitzari zegokion edukien laburpena eransten nioan.

Hasieran, 6 hilabetez behin edo horrela berritzen nian katalogoa.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 44

2013

44

15/07/2014 17:17:11

Altzo Gogoratzen nauk Altzoko Udalak deialdi bat egin zuela itzultzaileak kontratatzeko, eta aritu zela jendea eginkizun horretan, langabetuak kontratatzeko INEMen laguntza programaren barruan. Ahotsa jartzeko ere jendea behar zenez egin nian “kanpaina�: Ahots bila! Etorri huen jendea.

Ederki pasatzen genian!

Dena den, esperimentu honek ez zian asko iraun: emaitzaren kalitatea eta ematen zuen lanaren artean ez zegoan orekarik, ez zian merezi.

Edukiak eta Erabilpena Pelikulak, Dokumentalak, Bertsolaritza, Kirolak eta Marrazki Bizidunak grabatzen nizkian nagusiki; pelikula asko gauez botatzen zituztenez, ezin grabazioa zaindu eta publizitate eta guzti zeudek; ni bertan banengoen zati hori ez nian grabatzen baina ‌ Grabatzen nuen materialaz gain, urtero erosten genuena zagok, Eusko Jaurlaritzak argitaratzen zuen katalogotik erosten genizkian gure bildumarako, eta interesgarriak iruditzen zitzaizkigun beste batzuk ere bai.

Bazeudek oso bilduma interesgarriak, zientzia alorrekoak-eta. Horretaz gain bideo-grabaketa batzuk egin genizkian, bat aipatzekotan, Oiartzunen txondor bat egitea erabaki ziaten 1995ean eta prozesu guztia grabatu eta muntatu nian. Hemen egongo duk.

Hauekin guztiekin, lehen esana diadan bezala, katalogo bat osatzen genian behar bezala sailkatuta.

Dokumentalak azpisailetan ere banatzen nizkian.

2013

Erabilpenari dagokionez, ez nauk oso ondo gogoratzen. Izan hituen herri batzuk nahikoa sistematikoki materiala eramaten zutenak. Agian gehiago erabil zitekean, ez zekiat! Nik uste, iraun zuen bitartean oso harrera ona izan zuela. Hemen, Altzon, jende partikularrak ere eramaten zizkian.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 45

45 15/07/2014 17:17:17

Urtekaria Itzaltzen 1999 arte edo honela iraun zian proiektu honek. Oso lan gustukoa baina aldi berean lotua izan huen, ze eskolatik etorri eta lan honi lotzen nintzaioan egunero.

Hala, poliki-poliki, itzaltzen joan huen proiektu hau. Zergatietan pentsatzen jarrita, bi arrazoi nagusi zaudek: Alde batetik, arrazoi pertsonalak: lehen esan diadan bezala, egunero aritzen ninduan, baita larunbat eta igande osoak ere.

Artean gurasoak bizi nizkian eta igandeetan joaten ninduan Abaltzisketara bazkaltzera, baina etorri arratsaldean eta hor aritzen ninduan gaueko ez zekiat ze ordura arte. Nekatu egin ninuan!

Bestetik, teknologien aldaketa: urte gutxitan bideoa zaharkitua geratu huen, DVD-a etorri huen eta nik erabiltzen nuen euskarriak, VHS, atzera geratu huen. Dena aldatu beharra zegoan eta indarra behar horretarako.

Hemendik aurrera zer?

Egin behar litzatekeena duk, dagoena berrikusi eta katalogatu – zehatz ez zekiat zer dagoen ere – eta interesgarriena digitalizatu. Teknologiaren garapen abiada ikaragarria duk, segituan geratzen haiz atzera, eta garai hartako sistemek ez ditek gaur balio: digitalizatu egin beharra zagok interesgarriena.

46 ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 46

2013

Orain bazebilek hemen gizon bat, Joseba Arrizabalaga, Euskal-enkonding proiektua aurrera atera nahian ari direnetakoa. Dirudienez euskarazko materiala publikatzeko internet ataria jarri ditek eta gustatu zaiek hemen aurkitutakoa: gustukoa dituen bideoak hartu eta eraman egiten dizkik digitalizatzeko eta interneten jartzeko. Hori duk bidea gaur egun.

15/07/2014 17:17:28

Altzo JOSEBA ARRIZABALAGA Euskal encodings “Altzoko herriak zerbitzu handia eman dio euskal kulturari grabaketa horiek egin eta gordez urte guzti hauetan” Azken aldian askotan etorri da Joseba Arrizabalaga Altzoko liburutegian dagoen bideo bilduma arakatzea. Anttonek bere garaian egindako lan hura gaurkoentzat altxor bat dela dio. Eskuartean darabilten proiektuari buruz eta Altzoko bideotekaz hitz egin dugu berarekin.

Zer da Euskal encodings? Ze helburu ditu?

Euskal encodings duela 8 bat urte sortu zuten lagun batzuk Dragoi Bolaren euskarazko atalak partekatzeko. Zortzi urtetan euren eta beste askoren lanari esker web orri aberatsa osatu da: 177 telesail eta 982 filmaren (marrazkiak eta irudi errealekoak) “link” edo estekak aurkituko dituzue euskal-encodings.com web orrira hurbiltzen zaretenok. Horrez gain 150 dokumental eta kirol emanaldiak ere badaude, eta blogean komentario eta informazio piloa dago filmei eta ETBri buruz. Funtsean, gaur egungo helburua haserako berdina da, baina telesail bakarrari lotuta egon beharrean EUSKARAZ sortzen den bideo material guztia partekatzeko asmoarekin. Hori bai, ez da inoiz igotzen euskaraz komertzializatzen den material apurra: ez duzue hemen aurkituko Pirritx eta Porrotxen emanaldirik. Dozena pare bat lagunek igo dugu etxean gure ordenagailuetan geneukana, eta munstro txiki bat sortu dugu.

Zer aurkitu duzue Altzoko bideotekan? Zer nabarmenduko zenuke?

Gure web orrian mende honetako grabaketak zeuden baina hutsune handia zegoen eta dago ETBren lehen urteei dagokionez. Zulo hori bete dute neurri handi batean Altzon dauden VHS bideok. Hor aurkitu dugu pasa den mendeko azken hamarkadan ETBk emandako film asko eta baita Jaurlaritzaren laguntzekin komertzializatzen ziren bideoak, guztiz 200 bat film eta hiru telesail. ETBren grabazioak berak gordetzen ditu eta bikoiztutako filmak Euskal filmoteka fundazioak gordetzen omen ditu, baina ez dakigu den dena gorde duten, ez dute euren fondoen zehaztapenik ematen eta. Bestetik, ez dakigu den dena digitalizatuta dagoen eta gogoratu behar da VHS formatuan dagoen materialak 10 bat urteko iraungitze data duela.

Ikusgarriak dira Ben-Hur eta Quo-Vadis en VHS-ak bere jatorrizko luxuzko kutxatan, den dena euskaraz. Bestetik , telesaileen artean dudarik gabe Slump doktorearen aurkikuntza nabarmentzekoa da. Filmeen artean: Rin Tin Tin eta Tarzan (Weissmuller)en filmeak aipatu behar ditut eta, klasiko handien artean E.T, Ehiztaria eta Appocalypse Now beste askoren artean.

Zer egin beharko litzateke aurrera begira?

Anttonek eta Altzoko herriak zerbitzu handia eman diote euskal kulturari grabaketa horiek egin eta gordez urte guzti hauetan. Nik filmak digitalizatu ditut eta Mintzola fundazioari ere abisatu nion bertsolaritzari buruz ere grabaketa interesgarriak daudela. Egokia litzateke azken hauekin berriro kontaktuan jartzea. Horiez gain, badira ere dokumentalak eta musika eta kirol emanaldiak, eta, beharbada, baten batzuk digitalizatzea interesgarria litzateke.

Besterik?

2013

Eskerrak eman liburutegiko langileari, Aneri bere laguntza eta abegikortasunagatik. Eta badakizue, gazteok, zinemazaleok eta bereziki irakasleok erdarazko emanaldi bat eman aurretik begiratu gure web orrian: euskal-encodings.com

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 47

Jexux Murua

47 15/07/2014 17:17:28

Urtekaria Tripa nola bete FAJITAK Osagaiak: Fajitak-Piper gorriak-Piper berdeak-Tipula-Oilasko petxuga-Etxean egindako tomatea

Nola egin: Lehenengo piparrak garbitu, gero, piparrak, tipula eta oilasko petxugak dadotan moztu.

Zartagian olioa ipini eta berotutakoan piparrak eta tipula egiten jarri su bajuan; eginegindakoan, etxean egindako tomate saltsa erantsi. Beste zartagi batean, oilasko dadoak prijitu. Dena egindakoan bol batean nahastu.

Zartagi garbi batean, fajitak berotu bi aldetatik. Hau egindakoan, aurreko nahasketarekin bete eta ruloak egin. On egin!!!

Imaz bertsolari eskola 3. eta 4. maila

BARATXURI FRESKO ETA GANBA NAHASKIA Udaberriarekin batera iritsi zaigu berriro baratzeko lanetan hasteko garaia. Horretarako lurra prestatu behar dugu eta udazkenean ereindako produktuak jaso ere. Horietako batzuk baratxuri freskoak ditugu. Eskolako baratzean bildu ondoren, gelan prestatu ditugu eta goxo -goxo jateko aukera izan dugu. Hemen duzue errezeta, ea guri bezain goxoa ateratzen zaizuen!!!

Osagaiak: 250g baratxuri fresko-4 arrautza-250g ganba zuritu-oliba olioa eta gatza Nola egin: Baratxuriak ondo garbitu eta gero zatitu.

Zartagin batean olio pixka bat jarri eta berotzen utzi.

Berotzen denean baratxuriak zartaginera bota eta gorritzen hasten direnean ganbak gehitu minutu pare bat utziz.

Azkenik arrautzak ondo irabiatu eta zartaginera bota ganba eta baratxuriekin ondo nahasteko.

Pixka bat egiten denean atera.

48 ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 48

2013

Imaz bertsolari eskola 5.eta 6.maila

15/07/2014 17:17:29

Altzo PATATA TORTILA ( 6 LAGUNENTZAT) Osagaiak: Kilo bat patata-6 arrautza-Tipula gorri bat Piper berde haundia-Olioa-Gatza

Nola egin: Patatak zuritu eta txikitu, tipula eta piperra zati txikitan moztu, olioa berotutakoan zartagira bota. Arrautzak irabiatu, patata, tipula eta piperra arrautzarekin nahastu eta zartagira bota. Tortila egin eta platerara atera. On egin!

Imaz bertsolari eskola 1. zikloa

MARRUBIZKO BATIDOA Osagaiak: Marrubiak-2 Iogurt Nola egin: KRT. (MARRUBIAK ETA IOGURRAK NAHASTU)>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<BBBR速U (BATIDORAREKIN TXIKITU)

2013

GFFFFFFFFFFFDDDDDDDDDDFFFFFFF (ETA JATEKO PREST)>>>>>

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 49

Imaz bertsolari eskola

49 15/07/2014 17:17:29

Urtekaria

50 ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 50

2013

Imaz bertsolari eskola

15/07/2014 17:17:31

Altzo “Oroitzapenen bitxurretik” Honela bataiatu genuen, iazko ikasturtean, aitona-amonen bizimodua kontatzen duen dokumentala, beraien bizipen eta oroitzapenetan oinarrituz ikasleek antzeztu zutena.

Film dokumental honen sorrerak, eskolan lantzen ari ginen “ZINEMA” proiektuaren bukaerako xede edo asmoarekin izan zuen lotura zuzena. Irakasleon erabakia hauxe izan zen: ikasleen amona-aitonei buruzko dokumental bat egitea. Eta lan hau burutzeko eskola komunitatea inplikatu nahi genuen, denok izateko derrigorrezko eta ezinbesteko. Horrela, hasierako irakasleon helburua zena, eskola osoaren helburu bihurtuko zen. DENONA!!!

Kontatutako guztia material baliagarria bilakatu zitzaigun ikasleekin hizkuntza zein historia arloak lantzeko, adibidez, herriko hizkeran entzundakoa idatzizko moldean jartzeko, hitz ezezagunez eta esaera jatorrez ohartzeko, beste belaunaldi batekoak direnen bizimodu oso bestelako bat ezagutzeko eta gaur egungoarekin alderatzeko…

Ahozko dokumentazioa oinarrizkoa izan zen, halaber, ikasleek antzeztu behar zutenerako, hala nola, baserriko lanak, eskolako giroa, garaiko jolasak, bataioak eta herriko festak.

Antzezpen hauek beste fase batean egin genituen. Entsaio batzuk behar izan zituzten eta eszenatoki aproposen aukeraketa ere egin genuen : Altzoko plaza, eliza eta eliza ataria alde batetik , Otsegi baserria eta Legazpiko eskola bestetik.

Lehen ideia bagenuen, beraz, bideari ekin behar zitzaion, nahiz eta jakin, ibilbidea neketsua eta malkartsua izango zela, irakasleok horrelako lanik sekula egin gabeak ginelako, ezjakinak zinema munduan. Baina, ilusiorik ez zitzaigun falta eta proiektu honi, beste guztiei bezala, bukaera eder bat eman nahi izan genion.

Bagindoazen aurrera poliki-poliki, hainbat bidezidorretatik.

Autobidean sartu eta helmugara iristea falta zitzaigun, eta horretarako, beharrezkoak genituen hainbat alorretan profesionalak diren gurasoak; nola burutu bestela esku artean genuen hain pisu handiko egitasmoa? Eta noski, beraien laguntza ziurtatu genuen: ileapaintzaileak, zinema kamerak, dekoratu eta jantziez arduratuko zirenak, montajean lagunduko zutenak, grabaketetan esku bat botako zutenak…

Hainbesteri eskertu behar diegu emandako sostengua!!!

Pixkanaka-pixkanaka mamitzen joan ginen artean ideia besterik ez zena. Filmak bost atal izango zituela ere erabaki genuen: baserria, eskola “nazionala”, jolasak, eliza eta erromeriak. Gidoilarien lana martxan zen ordurako, beraz, gai horiei buruz hitz egingo zuten aitona-amonak animatu eta kontakizunak jasotzen arituko ginen fase horretan. Horretarako, ikasleek etxeetan lehen grabazio saioak egin zituzten, gurasoen laguntzaz. Aurrerago, amona-aitonak gonbidatu genituen eskolara eta ikasleek prestatutako galderei erantzuten jardun ziren, grabaketak egiten ziren bitartean.

Azkenean, denon artean ondutako uzta oparo bat lortu genuen, gogoz eta ilusioz egindako lan etnografiko bikain bat, betirako hor izango dena eta ondorengoek ere eskuragai izango dutena, XX.mende erdialdeko bizimodua ezagutu ahal izateko.

2013

Alfonbra gorria ikus-entzunezko paregabe eta hunkigarri hau egiteko aletxoa jarritako guzti-guztioi, BEJONDEIGULA!!!

Imaz Bertsolaria eskolako irakasleak

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 51

51 15/07/2014 17:17:32

Urtekaria Heriotzak

Eugenia Agirre Gazta単aga Etxea: Altzo-Muino 077 Eguna: 2013-03-06

Migel Amiano Caminos Etxea: Zuaznabar aldea 032 Eguna: 2013-05-17

Pakita Arteaga Sarasola Etxea: Altzo Muino 151 Eguna: 2013-08-15

Jose Antonio Gazta単aga Amiano Etxea: Egileor 165 Eguna: 2013-07-28

Joakin Goikoetxea Elola Etxea: Altzo Muino 151 Eguna: 2013-08-05

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 52

2013

52

15/07/2014 17:17:33

Altzo Jaiotzak

Ireber Uranga Epelde Jaiotze data: 2013-04-24 Etxea: Altzo-Muino 088 Gurasoak: Arkaitz eta Eider

Ilargi Artola Etxebeste.

Jaiotze data: 2013-11-27 Etxea: Altzo-muino 151 Gurasoak: Garikoitz eta Iratze

Enaitz Mendizabal Kortajarena Jaiotze data: 2013-08-28 Etxea: Aldarraitz 154 Gurasoak: Joxe Mari eta Idoia

Ezkontzak Iker Kortajarena Ugarte eta Amaia Argarate Olazar

2013

Eguna: 2013-06-25

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 53

53 15/07/2014 17:17:36

Urtekaria Tan tan... tan tan... tan tan... Santa Maria elizako kanpai handienaren galdaketa (1699) Altzon, bilera garrantzitsu bat egin zen 1699ko maiatzaren 18an, duela 315 urte. Bertan, honako hauek bildu ziren, Altzoko idazkari Juan Lopez Ondarraren aurrean: Alde batetik, Migel Garmendia, Santa Maria elizako erretorea; Martin Apaolaza, alkatea; Andres Goikoetxea, parrokiako maiordomoa; eta bestaldetik, Pedro Foncueba eta Pedro Camino, kanpaigilea; biak menditarrak, santandertarrak.

Altzoko Santa Maria kanpandorreko 1699ko kanpaia.

54 ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 54

2013

Parrokiako kanpairik handiena pitzatua zegoen, eta urtu, eta berria egiteko asmoa zuten. Eta horretarako bildu ziren garai hartako agintariak kanpaigile horiekin, tratu bat egin eta sinatzeko.

Tratu horretan esaten denez, pitzatutako kanpaiaren pisua eta neurriak hartuko ziren kontuan. Kanpai berria irailaren erdirako egin behar zen, eta ahal zela, pisu eta neurri berdintsuko kanpaia egin behar zuten kanpaigileek.

Kanpaigileek behar zituzten gauzak eta egurra herriak eta parrokiako agintariek emango zieten. Ostatua eta behar zuten jan-edaria ere jarriko zitzaien.

Gauzak horrela, pitzatutako kanpaia lurrera jaitsi zuten eta honako hau izan zen bere pisua: 1530 libra.

Beste 90 libra brontze ere entregatu zitzaizkien kanpaigileei, izan ere, galerak izaten dira urtuketa prozesuan. Kanpaigileek egin zuten kanpai berria eta 1500 Soka eta txirriken bidez igo eta jaisten ziren kanpaiak. libra pisatu zituen. Beraz, kalkuluak ez ziren gaizki egin.

Kontratuan jasotzen denez, 1059 erreal ordaindu zitzaizkien langileei.

Baina, ikus dezagun, labur bada ere, nola egiten ziren kanpaiak. Normalean, kanpaiak dorrepean egiten ziren, merkeago eta erosoago zelako.

15/07/2014 17:17:36

Altzo 1) Labea eraikitzen zen lurraren mailan. Bere alboan zulo handi bat egiten zen. Segidan, kanpaiaren arra edo hutsartea eraikitzen zen. Oinean, adreiluzko zirkulu bat egiten zen. Gainean, beste adreilu-ilara ipintzen zen (zubia).

Adreilu hauen artean hutsarteak zeuden, beroietatik egurra sartu, sutu eta moldea lehortzeko. Gainean, adreiluak jartzen ziren elkarri buztinez lotuta eta zirkulu kontzentrikoak osatuz, geroz eta diametro txikiagokoak. Horrela osatzen zen kanpaiaren arra. Buztinezko eta lastozko estalkiak eransten ziren arraren gainean.

2) Forma perfektua lortzeko, terraila izeneko ohola pasatu ohi zuten jira-bira osoan. Ohol honek, kanpai barnean lortu nahi zen formaren itxura zeukan. Gero, ura eta eukalitu errautsaren nahaste lodi bat ematen zitzaion. Bere helburua arra eta sasikanpaiaren bereizketa erraztea zen.

Errautsaren gainean sasikanpaia eraikitzen zen segidan, arraren gainean buztina ezarriz eta terraila pasatuz. Ondoren, gantza eta erretxina ematen zitzaion buztinari. Orain, marrazkiak eta hizkiak jartzen zitzaizkion.

2013

3) Sasikanpaia estaliko duen gainazala edo estalkia eraiki behar zen azkenik. Arraultza zuringoa eta odola nahas-nahasi eta sasikanpaiari ematen zitzaion 5 milimetroko estalkia lortu arte. Geroago, berriz, zaldi, mando edo asto-gorotza buztin xehearekin nahastu, eta nahaste hori aplikatzen zitzaion. Lastoa eta kalamua buztinarekin nahastuta eransten zitzaion estalki lodia lortu arte.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 55

55 15/07/2014 17:17:37

Urtekaria 4) Behin estalkia lehortuta, gako eta soken bidez jasotzen zen, sasikanpaia hautsi eta ateratzeko. Berriro bere tokian jarriko zen. Estalkia eta arraren artean hutsartea geldituko zen, geroago brontzeak beteko duena.

Arraren barrualdea ongi estututako lurrez betetzen zen, moldeak trinkotasun gehiago izan zezan.

Kanpaiaren goi aldea buztinez estaltzen zen erabat, baina bi isurbide uzten zitzaizkion brontze likidoa barnera sar zedin; eta beste bi arnasbide ere bai... hauetatik, gasak irtengo ziren barneko materialak erretzean.

Azkenik, lurperatu egiten zen molde osoa. Ilustrazioan ikus daitekeen bezala, urtutako brontzea labetik irten eta isurbideetara doa. Zulo horien azpian daude kanpaiak. Isurbideetako zuloetan makilak daude sartuta, zikinkeria barnera ez sartzearren.

Kanpaien dilin-dalanak erabilera ugari izan ditu historian zehar, eta herritarren bizimodu soziala zuzendu dute. Duela 315 urte fabrikatu zen kanpai berria Altzon, pitzatuta zegoena urtuta. Kanpandorrean dagoen 1699ko kanpaiak zenbat dilin-dalan eta zenbat mezu barreiatu ote ditu urte horietan guztietan, altzotarren artean?

56 ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 56

Ilustrazioak: Juan Luis Landa Egilea: Antton Iztueta

2013

15/07/2014 17:17:45

Altzo Motzean â&#x20AC;&#x153;Eskubide guztiekin, Euskal presoak Euskal Herriraâ&#x20AC;?

(2013-01-12) Erraldoia izan zen Herrira-k antolatutako manifestazioa; espetxe politika aldatzeko eta konponbidea sustatzeko eskatu zen Bilbon.

Altzon ere autobusa bete zen bertako eta inguruetako herritarrekin, Bilbora joateko.

Bilboko kalerik nagusienak gainezka egon ziren. Herrira mugimenduak deituta, 115.000 lagun baino gehiagok Bilboko kaleak bete zituzten Euskal Herrian inoiz egindako manifestaziorik handienean, euskal preso eta iheslarien eskubideen defentsan.

Langarra hasieran, zaparrada etengabea amaierarako.

Etxeberria parkean, blai-blai eginda aterki azpian baina umoretsu egon zen jendea autobusaren zain.

18. Korrika (2013-03-14)

2013

Andoaindik Baionara, 2.580 kilometro egin zituen 18. Korrikak, martxoaren 14tik 24ra. Iluntzeko zortzi tâ&#x20AC;&#x2122;erdiak aldera igaro zen 18. Korrika Altzotik, martxoaren 14an, eta beranduxeago Alegiatik. Altzotar ugarik parte hartu zuen euskararen aldeko korrikaldi erraldoi honetan. Altzoko zatian Iara Aizpitartek eraman zuen lekukoa, baina jende asko izan zen kilometro ugari egin zuena.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 57

57 15/07/2014 17:17:46

Urtekaria Burgi-Irunberri (2013-04-27) Egun horretan Almadia Eguna ospatu zen Burgi herrian, urtero gisa. Beraz, Altzotik Burgira abiatu zen 35eko taldea, Irunberritik pasatuz. Bertan gosaldu ostean, bakoitza Eska ibaiaren ertzean kokatu zen almadiaren jaitsiera ikusteko.

Basoetako egurra Ebro ibaira eramaten zen almadien bidez. Almadiak baltsak ziren, landare sokez elkarri lotutako enborrez osatuak. Ibilbidea, kasu honetan, Burgiko erdi aroko zubian amaitzen da.

Ekitaldi ikusgarriaren ondoren, autobusa hartu eta Irunberrira itzuli zen taldea, Azpea ardotegi ekologikora, bazkaltzera (duela 2 urte ere han bertan izan zen bazkaria). Janedanarekin gozatua hartu eta gero, kantuan jardun zuten bertaratuek. Bertako jabeak ere Baldorba eta Herri Behera kantatu zituen. Xirulaz fandangoa eta arin-arina ere jo zizkien. Mahaitik jaiki eta dantzan jardun zuenik ere izan zen. Egun gogoangarria, benetan!

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 58

2013

58

15/07/2014 17:17:55

Altzo

Piperpotoa udaletxeko balkoian (2013ko apirila) Altzoko Udalak Gobernu Ordezkaritza eta Epaitegitik Espainiako bandera Udaletxeko fatxadan, edo lehentasunezko lekuan jartzeko agindua jaso zuen 2012ko udazkenean eta agindua betez fatxadan jarri zen.

Baina geroago, aurrekalde hori ere ez omen zen lehentasunezkoa. Gobernu Ordezkariaren â&#x20AC;&#x153;demandaâ&#x20AC;? jaso zuen Altzoko Udalak piperpotoa balkoian ez ipintzeagatik. Izan zitzakeen ondorioak saihesteko, balkoian jarri zen, azkenean, ditxosozko piperpotoa.

Asuntzio elizako zimitorioa berritzeko lanak (2013ko maiatza) Zimitorioko habe eta teilatuko lataren egoera ez zen nahi bezalakoa, eta horrek, teilatuak behera egin eta erortzeko arriskua sortzen zuen. Beraz, zer egin behar zen zehaztu eta aurrekontuak eskatu zitzaizkien eraikuntza alorreko zenbait enpresari, 2012ko udazkenean.

2013

Anduitz Eraikuntzak aurkeztutako aurrekontua onartu zen, azkenean. Berau, 14.000â&#x201A;Źkoa izan zen. Baimen guztiak lortu ostean, maiatzean burutu zituen lanak aipatutako enpresak.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 59

59 15/07/2014 17:17:55

Urtekaria Baserritarren eguna (2013-05-17) Urteroko moduan, baserritarren eguna ospatu zen herri gehienetan, eta Altzon ere bai. Eguna, berez asteazkena izan zen baina ostiralez elkartu ziren. Lehenengo, meza izan zen nahi zuenarentzat, eta ondoren, afaria Segoretxen. Elkarri zerkontatu ugari izan zuten jan-edariak gozagarri zituztela.

Aparkalekua (2013ko maiatza-uztaila) Luloaga Enea eta Berakoetxea baserriaren artean dagoen lur-sailean aparkalekua eraiki zen. Lanak maiatzaren amaieran hasi ziren eta pare bat hilabete iraun zuten. Hogeita bost bat aparkaleku ditu, eta San Inaziotarako amaituta zegoen.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 60

2013

60

15/07/2014 17:17:57

Altzo Txapar Etxeberriren (Amabi単e) berritzea (2013ko martxoa-2014ko apirila) Txapar Etxeberri baserria eraitsi eta etxe berria eraikitzeari ekin zitzaion martxo aldera. Lanek urtebete iraun dute gutxi gora behera, eta etxe eta inguru ederra geratu da.

Eraikin berria (2013ko maiatza)

2013

Udaletxeko iparraldean erabilera balioanitzeko gelak izango dituen eraikina egiten hasi ziren maiatzaren amaieratik aurrera.

Jaurlaritzako landa garapen departamen-dutik EREIN programaren bidez dirulaguntza jaso zuen Altzoko Udalak eraikina burutzeko. Laguntza hori aurrekontuaren %55ekoa zen eta bideragarri ikusi zuenez, aurrera jo zuen Udalak.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 61

61 15/07/2014 17:18:00

Urtekaria San Juan sua (2013-06-23) Urteroko eta aintzinako usadioari eutsiz, su-garrak atera zituen frontoi zaharraren alboan sututako oteak. Bildu zen jendea ere beroaren beharrean suertatu zen, jertsea aguantatzeko moduko giroa zegoen-eta.

Arteako dantzariek kolorea ipini zioten festari trikitiaren soinuaz, eta festak luzaro iraun zuen.

Santos torneoa (2013-07-12) Altzo eta Abaltzisketako taldeek jokatu zuten Santosen omenezko torneoaren finala. Azkenean, emaitza, honako hau izan zen: Abaltzisketak 3, Altzok 2. Beraz, Abaltzisketara joan zen garaikurra. Zer egingo diogu, bada! Beste batean beharko!

Ordiziako proba klasikoa (2013-07-25) Ordiziako proba klasiko ospetsuak bere 90. edizioa izan zuen. Txirrindulariek 165 km egin zituzten helmugaratzeko. Altzoko lurretatik bi aldiz igaro ziren txirrindulariak, eta Ordiziako helmugan, Orica-Greenedge taldeko Daniel Teklehaimanot eritrearra izan zen irabazlea

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 62

2013

62

15/07/2014 17:18:03

Altzo Holandarrak Altzon (2013-10-02) Urriaren 2tik-11ra, gure artean izan genuen holandar gazte talde bat. Europako Comenius proiektuaren barnean kokatutako ekintza baten bidez, Tolosako Orixe institutuko eta Holandako Sint Ursula ikastetxeen arteko elkartrukean kokatu behar da ekintza.

Hamar egunez gure inguruan izan genituen eta Altzoko txokoak ezagutzeaz gain, Tolosa, Astigarraga, Mirandaola, Larraitz, Donostia eta Bilboko bazterrak ezagutzeko parada izan zuten. Oso interesgarria eta aberatsa izan da garatu den ekintza. Orain, altzotarrak dira Holandara bisita egingo dutenak.

Indigena komunitateetako ordezkariak Altzon (2013-10-06)

2013

Hamalau ikasle, kitxuak, nasak, maiak, nahualtak, katxikelak, movidak, kurduak eta amazigh hiztunak, parte hartu zuten Jatorrizko Hizkuntza Biziberritzeko Estrategiak Aditu Tituluan, hiru hilabeteetan, irailaren 16tik abenduaren 5era.

Garabide Elkarteak bultzatzen duen garapenerako lankidetzaren baitan, Herrien eta hizkuntzen arteko Truke Programak antolatu izan ditu. Indigena komunitateetako hamarnaka ordezkari izan ziren Euskal Herrian.

Garabide elkarteak Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultatearekin (HUHEZI) elkarlanean antolatu zuen kurtsoa.

Tartean, Kilometroak ospatu zen Tolosan, urriaren 6an.

Indigena komunitateetako ordezkariak ere bertaratu ziren.

Eguerdian Altzora igo, eta Elordi Elkartean bazkaldu zuten.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 63

63 15/07/2014 17:18:04

Urtekaria Erretiratuen eguna (2013-11-10) Beste urteetan baino apur bat beranduxeago ospatu zen erretiratuen eguna. Hasteko, meza izan zuten. Segidan, herriko haurren abesbatzak zenbait kanta eskaini zizkien. Dantzariek ere egin zuten euren jarduna.

Segoretxen 35 bat lagun elkartu ziren bazkaltzeko. Aurreko urteetan bezala, Ma単ukorta eta Zeberio bertsolariek ez zuten hutsik egin. Bazkal ondoren trikitilari eta bertsolariek alaitu zuten jendarteko giroa.

Presoen aldeko bilkura (2013-12-31) Euskal presoen aldeko elkarretaratzea egin zen Altzoko plazan. Euskal preso eta iheslarien etxeratzea eskatu zen. Halaber, preso eta iheslarien giza eskubideen errespetua eta beraien gertukoei ezartzen dizkieten salbuespenezko neurrien amaiera eskatu ziren.

2014ko urtarrilaren 11n Bilbon egingo den manifestazioaren irudikapena egin zen ur-tanten irudiekin. Horrezaz gain, autobus bat kontratatu zen Bilbora joateko. Gastuak murrizte aldera, janariz betetako saski baten zozketa ere antolatu zen.

Antton Iztueta

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 64

2013

64

15/07/2014 17:18:11

Altzo Udaletxetik dator notizia

2013-03-05 1) Altzoko Plazan erabilera balioanitzeko eraikina eraikitzeko lehen urratsak eman ziren: - Obra Proiektua onartu zen 739.998,41 €takoa - Lanak adjudikatzeko prozedura onartu zen eta deialdi publikoa egin zen

Ekimen handiko ekitaldia 2013-01-29 1) 2013ko Aurrekontua: 2013ko Hasierako Aurrekontua onartu zen, 750.582 €takoa. Aurrerago beste 515.000 € erantsi zitzaizkion eta beraz guztira 1.265.582 €ko aurrekontua izan du Altzoko Udalak 2013ko ekitaldian. Kopuru honekin urtean zehar egin diren inbertsio garrantzitsuenak hauek dira: -Balioanitzeko eraikina Altzoko Plazan.

-Aparkalekua Altzo Muinon -Oilagongo basoan garbiketak eta landaketak 2) Biztanleak: 2012ko urtarrilaren 1etik 2013ko urtarrilaren 1a arte Biztanleen Erroldak jasan dituen aldaketen berri eman zen: - 2012ko urtarrilaren 1ean Altzon erroldatuta zeuden biztanleak: 411 - 2013ko urtarrilaren 1ean Altzon erroldatuta dauden biztanleak: 409 Beraz data batetik bestera 12 alta eta 14 baja eman dira.

-12 alten artean 4 jaiotza eta 8 etorkin gertatu dira.

-14 bajen artean 4 heriotza eta 10 beste herri batetara joan direnak daude.

2013

3) Dirulaguntza: Tolomendiri eskola azpiko gune batean Nekazaritzako eta Mantentze lanabesak gordetzeko biltegi bat moldatzeko laguntza eskatu zitzaion eta, beranduago, 32.000 € emango zituela jakinarazi zuen.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 65

2) Altzo Muñon 12 etxebizitza tasatu eta 4 libre eraiki ahal izateko espedientean martxan jarri zen, Kontzertazio Hitzarmena sinatuz 2013-05-07 1) Altzoko Plazan erabilera balioanitzeko eraikina eta aparkalekua eraikitzeko lanak Amenabar Enpresari adjudikatu zitzaizkion, 739.998,41 €-tan. Obra hau egiteko deialdiari erantzunez 11 enpresak aurkeztu zuten beren eskaintza eta denen artean Amenabarren eskaintza aukeratu zen.

2) Banderen auzian azken urratsa eman zen: Udaletxeko sarreraren gainaldean jarri ziren bandera, ikurrina eta herriko bandera txikiak kendu eta handiagoak Udaletxeko plazara ematen duen balkoian jarri ziren Epaitegiak hala aginduta.

2013-06-18 1) 2013ko Altzoko Jaietako egitaraua eta aurrekontua onartu ziren.

2) Txabolak eta nekazal pabiloiak eraikitzeko baldintzak zehazten dituen Ordenantza onartu zen

65 15/07/2014 17:18:12

Urtekaria 2013-07-16 1) Altzoko Plazan erabilera balioanitzeko eraikina eta aparkalekua eraikitzeko lanen hasiera: Amenabar Enpresa lanak egiten hasi da, aparkalekua Altzoko festetako amaitzeko eta plazako eraikina festak ondoren hasteko moduan.

3) Altzoko Plazan erabilera balioanitzeko eraikina eta aparkalekua eraikitzeko lanak: urte amaierarako lan gehienak amaituta eta erdia baino gehiago ordainduta gelditzen da. Halaber Udalak 2013ko aurrekontutik adjudikazio prezio osoa ordaintzeko konpromisoa hartzen du: 739.998,41 €. Ordainketa hau egiteko Udalak 2013ko ekitaldian diru laguntza hauek jasoko ditu: Erein, Jaurlaritzako Ingurugiroa eta Gipuzkoako Foru Aldundia.

2) BTT edo Tolosaldean bizikleta ibilbideak egiteko proiektura atxikitu zen Altzoko Udala eta Altzotik pasatzeko baldintzarekin 2000 € inguruko diru laguntza jarri zuen. Gainera urtean zehar ondorengo mozioak onartu dira: 2013-11-12

-Nazioa gara - Geurea Ikurrina.

-Emakumeen egunerako adierazpena 1) Ordenantza Fiskalak: orokorrean Udal zerga eta Tasak 2014rako 2,9 igotzea erabaki zen. Zabor Tasan etxean hon- -Parot Doktrina-zigor gehigarriaren aurka. dakin organikoa kudeatzen ez duenari %10 gehiago igoko -Osasun Publikoa Tolosaldean zaio.

-Egoitza eta Eguneko Zentroetako langileen lan baldintzei buruzkoa 2) Ur kontsumoagatiko tarifa 2014tik etxebizitza bakoitzean bizi diren biztanleen arabera kobratuko da, hau -ONKOLOGIKOAren aldeko aitortza. da, zenbait eta jende gehiago bizi den etxean orduan eta -HERRIRAren kontrako operazioaren aurrean prezio baxuagoa izango du urak.

-IGELDO udalerria izan dadin Altzoko Udalaren atxiki2013-12-12

mendua.

-LEHIBERRI zentroaren aldekoa

1) Kultura eta Kirol jarduerak antolatzeagatik Elordi -Emakumeenganako indarkeriaren aurkako nazioarteko Elkarteari 585,58 € eta Santillazpi Elkarteari 613.,32 €ko eguna, azaroak 25. diru laguntzak eman zitzaizkien.

-Epaiketa politiko gehiagorik ez.

2) Udalak eskaini eta laguntzen ez dituen kultur eta kirol -Musika Eskolen inguruan Eusko Jaurlaritzari eskaera jarduerak burutzen dituzten herritarrei 2000 €ko diru la- diru laguntza gehiago eman dezan. guntzak banatu zitzaizkien.eskaera diru laguntza gehiago eman dezan.

Altzoko udala

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 66

2013

66

15/07/2014 17:18:12

Altzo XVII. Olentzerotan jakinminez Abenduaren 17an eman zitzaion hasiera OLENTZEROTAN JAKINMINEZ-en hamazazpigarren ekitaldiari, Iñaki Epelde zenaren pintura erakusketaren zabaltze ekitaldiarekin hain zuzen ere; 2013ko martxoan zendu zen Iñaki, eta bere lana Altzora ekarrita erakarri nahi izan genuen bere oroimena. Ondoko egunetan beste hainbat ekitaldi burutu ziren: Ze esatek! musika taldearen solasaldia; Joxean Tolosa, Ekaitz Saralegi eta Jon Ander Albisuren pilotarien mahaingurua; Irrien Lagunak-en emanaldia txikienentzat; eta, bukatzeko, talo eta gaztain jana eta kantu saioa Elordi Elkartean.

Iñaki Epelde margolariaren erakusketa

2013

Abenduaren 17tik 22ra Udaletxeko ganbaran egon zen ikusgai Iñaki Epelderen margolanen lagin zabala. Irekitze eguna asteartea izanik, aurreko asteburuan aritu ziren ekitaldi hau antolatzen duten Kultura Batzordeko kide batzuk Udaletxeko ganbara prestatu, pinturak ekarri eta ikusgarri jartzen; Iñakiren alarguna Kristina … ren laguntza izan zuten honetan guztian eta eskertu beharra dago bere prestutasuna eta eskuzabaltasuna. Jende ugari bildu ginen zabaltze ekitaldira, altzotarrak eta inguruetakoak. Kristinari eskatu genion bere senarraren artelana aurkezteko hitz batzuk egin zitzan, eta solasaldi argigarri bezain hunkigarria eskaini zigun hara bildu ginenoi; Iñakiren idatzi, solasaldi eta abarretatik ateratako azalpenak oinarri zuten hainbat hitz klabe erabili zituen haren artelana hobeto uler genezan. Azkenerako utzi zituen gizatasuna eta poesia, eta Karlos Linazasoro idazlearen hitzak hartu zituen ahotan hauek deskribatzeko: “… ez duzu Iñakiren koadroetan ezer faltsurik aurkituko; Iñaki bezalakoxeak dira: egiazkoak, xumeak, pertsonalak, poesiaz gainezka egiten dutenak.”

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 67

67 15/07/2014 17:18:27

Urtekaria Ze esatek! musika taldearen solasaldia

Pilota airean mahai-ingurua

Abenduaren 18an etorri ziran Ze esatek! taldeko kideak beren lana eta bizipenei buruz hitz egitea. Eskolapean dagoen Gazteen Lokalean egin zen solasaldia. Talde gaztea da Ze esatek!. Egiten duten musika ska, rock, reggaea estilokoa da eta “Kantuz eskertu” eta “Anabasa” dira beren kanta ezagunenetakoak. Lehen albuma 2010eko martxoaren 4ean kaleratu zuten, eta Altzora etorri zirenean argitaratu berri zuten, azaroan, Ibupofreno, beren bigarrena.

Lan honetako kanta batzuk aurkezteko baliatu zuten eta diskako kantu batzuk kantatu zituzten han bildu zirenen gozamenerako.

Abenduaren 19an, pilotari eskaini genion Olentzero Jakinminez ekitaldiko hirugarren saioa. Udaletxeko Ekintza Aretoa bete-bete egin zuten herritarrek (argazkirik ez genuen atera), Joxean Tolosa, Ekaitz Saralegi eta Jon Ander Albisuren arteko hizketaldia entzuteko. Nagore Arozena pala jokalari bikaina ere etortzekoa zen, baina azken orduko lan gorabeherak galerazi zioten lizartzarrari parte hartzea: emakumea, pala jokalaria, ez profesionala… beste ikuspegi bat ekarriko zuen solasaldira, aberastuko zuena, baina ezinezkoa izan zen. Beste batean beharko du.

Esku-pilotak gaur egun bizi duen egoera eta azken berrogei urte hauetan izan dituen aldaketez hitz egiteko luxuzko hirukoa izan genuen Altzon: Joxean Tolosa ugartearra, hogei urte pasa profesionaletan jarduna eta txapeldun handia izana, erretiratua baina gaurko pilota gertu-gertutik jarraitzen duena (ETBko emanaldietako aditua da bera); Ekaitz Saralegi amezketarra, hamabi urte pasa profesionaletan jokatzen ari den aurrelari ikusgarria, bolara honetan denen ahotan dabilena amaitu berria den lau t´erdiko txapelketan egindako lanagatik (gero txapeldun izango zen Aimar Olaizolak kanporatu zuen gorriak pasata); eta Jon Ander Albisu ataundarra, gaztea, profesionaletan hasi berri samarra, baina dagoenerako goren mailakoekin eskuz esku ari dena eta, zortea lagun, etorkizun bikaina igartzen zaiona.

Honetaz eta hartaz aritu ziren kontu kontari. Beren hastapenez, ibilbideaz, lehengo eta gaurko pilota giroaz, gaurko egoeraz, materialaz, bakoitzaren asmoez … jendeak jakin nahi zuen guztiaz. Jon Ander Albisuk buruz buruko txapela janzten duenean mahai-inguru hau errepikatzekotan geratu ginan. Pozik antolatuko genuke! Esatekoak esanda, txikienak hurbildu ziren, paper eta pilota, hiru pilotarien sinadura biltzea.

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 68

2013

68

15/07/2014 17:18:39

2013

Altzo Joxe Antonio TOLOSA ESNAOLA.

Ekaitz SARALEGI MUJIKA.

Ugarten jaioa (Amezketa) 1955ean. Donostian bizi da.

1975ean, zuriz jokatzen hasi eta urtebetera, afizionatu mailako Espainiako txapelketa irabazi zuen Ansolarekin.

1976an jokatu zuen lehen partidua profesionaletan Eibarko Astelehena frontoian, eta bertan jokatu zuen azkenekoa 1995eko azaroaren 19an, ia 20 urte jardun eta gero, eta 40 urte beteta ordurako.

Bi-bitara eta buruz buru nabarmendu zen. Buruz burukoan, frontoi osoan, Julian Retegi eta Ladis Galartzaren aroa zirudienean, tartean sartu zen urte askotan: Txapeldun 1989an, eta txapeldunorde 1986 ( sonatua izan zen Gasteizen Ladis Galartzaren aurka jokatutako finalaurrekoa: 21-7 galtzen ari zen partidari eman zion buelta), 1987 eta 1990an.

Bi-bitara, 1980ko hamarkadako atzelaririk onenetakoa izan zen: Txapelketa Nagusia irabazi zuen 1981-82an (Beristain) eta 1986-87 eta 1988-89an (Ladutxe). Txapeldun ordea izan zen 1985-86an (Alustiza).

Bere izena daraman txapelketa jokatzen da Amezketan 1989z gero. XXIV. ekitaldia jokatu da 2013an.

Amezketan jaio zen 1979an, eta bertan bizi da.

Aurrelari-aurrelaria, bizkorra eta abila. Buruz buru, lau t´erdian nabarmendu da, 2013koan bereziki.

“Ni, kasualitatez hasi nintzen zuriz jantzita jokatzen: ikasketak egitera Arrasatera joan nintzen eta han animatu ninduten txapelketak jokatzera; 18 urte banituen ordurako; handik urtebetera afizionatuetako Espainiako txapelketa irabazi genuen Antsola eta biok, eta laster hasi nintzen profesionaletan.”

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 69

Gazte mailetako hamaika txapelketa irabazi eta gero, 2001eko otsailean jokatu zuen Tolosan profesionaletako lehen partida. .

Lau terdian, lehen mailan jokatzen aritu da 2005az gero.

Punta-puntako pilotariek eliminatu dute beti: Patxi Eugi (2005), Juan Martinez de Irujo (2006, estutu ederra emanda ordea), Ives Salaberi “Xala” (2007 eta 2011), Asier Olaizola “Olaizola I” (2009, berak Xalari irabazi zion aurretik), Abel Barriola (2010), Julen Retegi “Retegi Bi” (2012), Aimar Olaizola “Olaizola II” (2013, finalaurrekoetan, 22-18). Azkeneko honetan hirugarren posturako lehia irabazi zion Oinatz Bengoetxeari.

“Hamahiru urte egitera noa profesionaletan, eta azkenaldian egindako lanari esker badut egoera luzatzeko itxaropena. Denbora honetan nahikoa lan txukuna egin dudala uste dut. Orain bolada nahiko kaxkarra bizitzen ari da pelota, partiduak asko gutxitu dira, enpresetako kirolari taldeak ere bai, eta asko saiatu beharra dago hor mantentzeko.”

69 15/07/2014 17:18:40

Urtekaria Jon Ander ALBISU ALBIZU

Herriko musikarien emanaldia Abenduaren 20an, Olentzero Jakinminezen barruan ohikoa bihurtu zaigun musika emanaldia eskaini ziguten Loatzo Musika Eskolako ikasleek. Elizan egin zen emanaldia eta, beti bezala, oso arrakastatsua izan zen: eliza bete-bete egin genuen guraso eta lagunek, eta gure artisten abildadeaz gozatu ez ezik, poliki-poliki egiten ari diren aurrerapenak frogatu ahal izan genituen.

Ataunen jaioa 1990; bertan bizi da.

Atzelaria (dagoeneko onenetakoa ). Buruz bururako dohain bikainak ditu.

Buruz buru EHko Txapelketa (2009 eta 2010) eta GRAVN (2010) irabazi eta gero, 2010eko uztailean debutatu zuen Tolosan. Denbora labur honetan.

Bi-bitara, Promozio Txapelketa irabazi zuen Olaetxea lizartzarrarekin bere lehen parte hartzean (2011), eta Txapelketa Nagusian jokatu du orduez gero, Pablo Berasaluzerekin beti: 2012an finalaurrekoa galdu zuten eta 2013an finalera heldu ziren, baina Berasaluzek min hartu zuen eta ez zuten partidua bukatu.

Buruz buru, goi mailan jokatu du beti: lau terdian 2012an parte hartu zuen lehen aldiz eta Saralegik ez zion barkatu. Frontoi osoan: 2011an Merino IIak, 2012an Olaetxeak (biak 22-21) eta 2013an Beroizek eliminatu dute. â&#x20AC;&#x153;Urruti nago ni hauek egin duten ibilbide luzea egiteko.

Urte gutxi daramatzat baina ondo doazkit gauzak. Goi mailako konbinazioetan ari naiz jokatzen dagoenerako eta ilusio handia sortzen dit horrek. Ez dut urrutiegi begiratzen, lanean jarraituko dut eta ikusiko dugu.â&#x20AC;?

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 70

2013

70

15/07/2014 17:18:52

Altzo Kultura Plazara, Talo jana eta karaokea Abenduaren 21ean eman zitzaion amaiera aurtengo edizioari. Arratsaldean, Irrien Lagunak pailazo taldeak Kultura Plazara ikuskizunarekin une gozo eta alaia pasarazi zieten txikienei. Bitartean, Elordi Elkartean, zuzendaritza taldea eta emakume kuadrila dena prestatzen aritu ziren gaueko talo eta gaztain janerako; talogile taldean erreleboa ematen hasi da eta han aritu zen emakume talde gaztea Miren alkatea buru zutela. Lan asko eta ona egin zuten. Elkartea goi eta behe bete zen. Talo, hirugihar, txorixo, gazta â&#x20AC;Ś, dena goxo-goxo-goxoa zegoen. Eta sabela ederki beteta, kantatzera.

Ane Urrestarazu prestatu zuen kantu bilduma; handik eta hemendik kantu sorta ederra bildu zuen bere azpidatziekin.

Lan bikaina Ane! Antton jarri genuen diskazulatzaile lanetan eta han aritu ginen, adin guztietakoak humore ederrean goizeko ordubiak arte: hastea kosta zitzaigun, baina baita bukatzea ere. Giro bikaina! Bejondeizuela!!

2013

Jexux Murua

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 71

71 15/07/2014 17:19:22

Urtekaria Elordiren egunerokoa 2013 urteak, oroitzapen gazi-gozoak ekartzen dizkit burura. Jende askoren bisita izan dut; kanpoan giro ez eta kafetxo baten aitzakiaz gerturatutakoak askotan, futbolzale, pilotazale eta txirrinduzale ugariren topaleku ere izan naiz, lagun arteko edo familiako otorduak ahaztu gabe noski!!!

Txutxu-mutxu ugari entzun ditut eta sekretutxoren bat edo besteren lekuko ere banaiz (guztiak nire bihotzean jasota ditut betiko).

Gonbidatu gabeko batzuk gure etxean sartu eta parean harrapatutako guztia eraman zuten birritan. Zekenak!!!

Etorri diren aurpegi berriek ez dakit lortuko duten gure ondotik joandakoen hutsunea betetzea. Tristura arintzea ere, ez da gutxi!!!

Ekitaldiei dagokienean, urte oparoa izan da. Dena ez denez jan eta edatea, kirola egiten jarri ditut aurtengoan.

Sasoiko nago, 18 urte bete ditut eta beste mordo bat ditut aurretik. Izango duzue nire berri, bitartean â&#x20AC;Ś Ondo izan!!!

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 72

2013

72

15/07/2014 17:19:41

2013

Altzo

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 73

73 15/07/2014 17:19:43

Urtekaria Urteko ekitaldiak (antolatu edota lagundutakoak) 1.

Euskal Herriko V. Mus Txapelketa

2.

Sagardotegira goaz!

3.

XVII. Mus eta XVI. Punttu txapelketa eta afaria

4.

Mendi irteera Aratz-era

5.

Azkaratera goazâ&#x20AC;Ś Zatoz!

6.

Ttutturre-ra mendi irteera

7.

Ludoteka *Uda 2013*

8.

Frantzian tour-a eta Altzon porra!!!

9.

Euskaltel-eko elastikoa

10.

San Inazio jaietako mus txapelketa

11.

Perretxikoei buruzko hitzaldia eta pintxo jatea

12.

Lizarrusti-Lareo-Alleko-ra irteera

13.

III. Begiradak zine-aldia

14.

Bertso afaria

15.

Talo jana eta afalondoren Karaokea!!

16.

Gabon Eguneko hamaiketakoa herriko eskolakoei

17.

Jaizkibel-tik barrenaâ&#x20AC;Ś irteera

18.

Urte Zaharretako Koruaren emanaldia Itziar Amiano (Elordi elkartea)

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 74

2013

74

15/07/2014 17:19:45

Altzo Lehiaketa Hona hemen 2013ko Altzoko urtekariari dagozkion galderak. Hartu patxada eta irakurri lasai-lasai. Pentsatu ondo, orria bete eta hartu parte. Aurtengoan ere 80 euroko bi sari dituzue zain, Tolosako Bilintx liburudendan nahi duzuena erosteko. Baina, hori bai, erantzun guztiak zuzenak izan behar dute sarien zozketan sartzeko. Beraz, orria bete eta eraman udaletxera hamabost egunen buruan. Ekin lanari!

IZEN-ABIZENAK..............................................................

HELBIDEA.........................................................................

TELEFONOA.....................................................................

1.- Aurtengo OLENTZEROTAN JAKINMINEZ-en hamazazpigarren ekitaldia ospatu da. Ze motatako ekitaldiarekin eman zitzaion hasiera? o Margo erakusketa o Musika emanaldia o Pilota mahai ingurua

9.- Antton Iztueta Altzon bizi da, irakasle interino gisara etorri zen Altzora. Ze urtetatik bizi da gure herrian? o 1980 o 1981 o 1990 10.- Ze egunetan egin zuten azkeneko ogi banaketa Altzon “Agirre Okindegiak”? o San Ferminetan o San Ignaziotan o San Joanetan

2.- Eskolako “ZINEMA” proiektuaren bukaerako egindako aitona-amonen bizimodua kontatzen duen dokumentalak, zenbat atalekin osatu zuten? o 5 Atal o Atal bakarra o 2 Atal

11.- Artzabalzako Papelaran sortzen zuten papera zer egiteko erabiltzen zen? o Egunkariak o Kaxak o Errebistak

3.- Ze baserritan jaio zen Joxean Lizarribar? o Artzaundomingonen o Artzaunbitarten o Artzaunen

12.- Ze urtetan eraiki zen Artzabalzako Papelera ? o 1905 o 1934 o 1975

4.- Zein da Suitzako hiriburua? o Bertan o Beriain o Berna 5.- Ze urtetako Olinpiar jokoetarako inauguratu zen Municheko metroa? o 1972 o 1971 o 1973 6.- Zein izan zen 2013ko egunik beroena? o Uztailak 31 o Abuztua 1 o Abuztua 15

2013

8.- Udaletxeak berdintasun tailerrak antolatu ditu.

Nori daude zuzenduta? o Jubilatuei o Gazteei o Irakasleei

7.- Ze teknologi mota erabiltzen zuen Antton Iztuetak grabatzeko filmak, dokumentalak, marrazki bizidunak, kultur eta kirol emanaldiak? o DVD o VHS o CD

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 75

13.- 1699 urtean Altzoko Santa Maria parrokiako kanpairik handiena pitzatua zegoen, lurrera jaitsi eta pisatu egin zuten berria egiteko. Ze izan zen bere pisua? o 1500 kilo o 1530 libra o 11.800 gramo 14.- Zer erabiltzen zen sasikanpaia, gainazala edo estalkia eraikitzeko? o Ura eta eukalipto errautsaren nahaste lodi bat o Arraultza zuringoa eta odola nahas-nahasia o Buztina, lastoa eta karea 15.- Ze izena du Altzo-Alegia-Ikaztegieta osatzen duten Pelota Elkarteak? o Elordi o Intxurre o Txintxarri

75 15/07/2014 17:19:46

Urtekaria Komikia

ONA urtekaria 2014 AZKENA!.indd 76

2013

76

15/07/2014 17:19:50