Zeynep Kerman - Ruslar'ın Asya'da ve Rumeli'de Yaptıkları Mezalim by Türkçü Betik

ÇEVİREN. Doç. Dr. Zeynep KERMAN

A-��

{) rıı. ı� vl CJl� HAZiRAN-TEMMUZ VE AGUSTOS

•

1877

RUSLAR'IN ASYA'DA VE RUMELl'DE YAPTIKLARI �

MEZALiM

Tiirk Diinyası Ara�tırmaları Vakl'ı

ll'H.K \ !\ K 1

l>i"INY,\SI ı\H.A�llH.MAl AH.I 1 Y !\ Y 1N1 .

1\111:-illN Yo\YINl·

ııu ı·:sım llalwııl;ır l<ıınılıınıııı 2117 l!Ulll Lııılı Vl' H't:ıtı7 snyılı kar:ıııyla k:ıııııı y:ıı ill 11ıa lıi1111L'l \'t>ı .lıAi Tİllll<

k;,hııl

<·dikrl'k

llllNYASI All.\!)l llf�f,\Lı\111

Jl<·r l•:ıHı 11111ı.r1111hır. TIHll<

vt·ı gı

ıııuariyl'lı

t;ıııııımı�

ııiıNY!\'il

•\11.-\ŞTlll\l·\I .-\fil \' ,ı. iT

nııı ııııı�;:ı:ıl..lı-si cılı:ı.ık�ı. ııı ı 1111;w1rıı. kı�;ııwıı vt•.ı.:a lıt'I' lı<ıııgi lıır

y;ıpıl.ıraı:· ıUi\I:,�; t•dıl:·ı·ıt·ı

,,,., 1

il 1 ! ·r

ltı.111':"' l

�ı�ıı:;;r!rr•ııı•hıı \'allı

f rp,,; P!/r ;ı \U

RJ.:J /l'rn1r

D/l 'r'SAN [h�ıırı v{' Y �''" ��11.wıı il lPI 'ı<'h!'nR'> rd2•'.H<l7

11.ılwrlı·�··:h· t\rlr,.�.ı ·ı·ı·h·lt;ııl .• r

: ·

IS l

11.J<

2�ı?.. ·\h·..ıı.ır · IST.·'\NHlil.

!ll I

ıo illi� :·ıı ı

·'\Nlll

ııl;,11

Vt\l\l·TrHıı y:ıyııııtlır

-19R7

ıu :n

d;·ıfr;-ı�ld

Merhum Prof.Dr. Mmımtnf3T KP.mr1!

/\zi7. IHitırnc:ıııa

it l r nf

•

Özergin'in

SUNUŞ

Elinizdeki bu kitap, son zamanlarda ye niden gündeme gelen Bulgar mezalimiyle ilğili , olduğundan, tercüme ederek geniş okuyucu kit lesine tanıtmayı faydalı bir vazife addediyorum. Bulgarlar, 1828- 1B29'dan itibaren, özellik le Ruslar'ın ve Rusya 'da okuyan Bulgar gençle rinin teşvik ve tahrikiyle Osmanlı devletine karşı isyan hareketlerine başlarlar. l 828- 1829 Osmanlı-Rus savaşı esnasında Mamarçef ve Stoykof Tırnova 'da isyan etrpek iı:: temişlerse de, Ruslar vaktin henüz erken oldu ğunu belirterek, bu hareketi önlemişlerdir.

1876'ya kadar Bulgarlar 1841 "de Niş"te, Vidin'de, l868'de Tuna'da isyana yelten mişler: l 854- 1855 Kırım savaşı esnasında 2000 Bulgar, göniillii olarak Rns ordusu s::ıflarınrfa yer 1850'de

almıştır. 2 Mayıs IB76'da J\vratalan ve Otlııkköy mı:>rkez ı:ılınarak başlat ıla n ve siir'atle yayılan bü yük isymı. Osmanlı devleti tarafından bastırılmış· tır. Bu i s yan ı n bastırılması iizerine , Panslavistler hayal kırıklığına uğramışlar, her ne pahasına olursa olsun, Bulgaristan'ı Osm a nlı İ m p aratorlu ğu'ndan ayırmak için, devletimizin bu iç mese lesinı ıwilletler arası platformda tartışma konusu haline getirmek is t emişler ve bu isyanların bas tırılması esnasında Tiiıkler'in Bulgarlar'a zuliim y;:ıptıklarına dair neşrettikleri beyannamelerle Avrupa'da s empat i kaza n m a y o l u na gltmişlerdir 1.

Bu bP,yannaıtıeler ve İngilızl e r 'in ne ş re t tiqi tP,r taranı belgeler üzerine , Osmanlı devleti de belgeler yayınlamaya ve kendisine yönelti len haksız hiicumları çiiriitmeğe çalışmış ancak sayın Bilal Ş irrışir'in Rumeli'den Türk Göçleri2 adlı es N iniıı in il. cildinin öns ö ziinde de belirtti qi gibi . hu faaliyet bir kaç küçük kitapla sın ırlı k;:ıl mıştır.

l llıı konıı<iıı qeniş hilqi için l:>k. fl;olil lnıılr,ık, T"n7.lmat ve Bnlgn MeRP.leRI, Ankara HM�; Mahiı /\yclın. Bulgu Meselesi. (ba •ılm;omış Yl\k•rk Li•An" T07.İ. IOF:r. Tarih llölllmfl) ?. llilAl Şimşir. Romell'df'n Tilrk Göçlerl

iııqili7.lm'rlen sonra rrnm:ızl.:ır. /\ lnı;ınl.:ır. Avııstııryalıl.:ır. RıısJ;=n v0 R ulq ;ı rlar drı neşriy;ıtta hllhlllmllŞ);\1 dır flilf.\) ŞinıŞİT, ad.t Qf'ÇPTl jJ.-j .cilt lik esmini, hıı boşluğu doldurmak g ayf' siyl e ha z ır l .:ı n m ışı ı r .

Bilal Şimşir'in bu rıeşı iy;:ıt arasında 7iktet· tiği ve bazı iktibaslar yrıptığı ve o r ijina l ;ı<lı n.t rocites Russes en Asie et en Roumelie Pendant f,es Moi� )uin- Juillet et Aoôt 1817 adlı bıı kita p ,

İstrıııh111'cfa Royacıy;ın m;:ıtb;:ı;:ısınt'la 1877 yıl ın d a

hrısılnııştır. 1 ?.3

sa hif P.lik hıı kiiçiik kitap. Tiirk nP gibi vrı hş f' te

l e r in 110 yıl önr::P . Bıılqarist;ın 't;:ı .

nıarıız kaldıldarıııı bizP. biiliin çıplaklıqıyle qös teren 217

ve s ikrı rlan oluşmakta�ır.

İlim çevrelerince bilinen ve Bilal Şimşir'·· iı� 28 v e s ik ;:ı sı nı Fransızc;:ı olarak verdiği b11 kita bı IPrciirnP. etmemin s e b e pl e r i n i şöyle ·

sıı ;:ıJ;:ıyahilirirn:

1 Rilill Ş i r rışir i n hu kit<tplan sP.çticıi vc>si kn l rı r kt"oıınlojik olarak diğP.r arşiv vesik;:ı l ;u ı ;u;:ı sm;ı alınrlıqıııd;:ın, eserin hiiti.inü h<tkkında bir fikir vNnıP.mektf'dir '

·.

VPsik;:ıl;ır terciirnc> edilınl"diqindı:>n,

tıPrıiş okıı ı'llCll

k i t l e s i n ıa Jı it<tp edemr>nıP.k!Nlir.

3 R11 VP.sikr\l;ırı qençl P ri de hilnıelidir.

v:ı hr\rıcıl;n lr;:ırl;ır

Tiiı k

DevlP.tin emriyle, imzasız olarak yayınla nan kitabın önsö:ı:ünde, eserin gayesinin intikam hislerini tahrik etmek değil , fakat gerçekleri diinyayil duyurma� olduğu , sade ve açık bir üs h1pla dile getirilmiştir. Kitap, iki böllimden meydana gelmekte dir. 1. Bölümde Rumeli ve Doğu Anadolu'da gö rev yapan askeri ve mülki erkanın, 1877 Türk-Rus savaşının iiç ayhk döneminde, Ruslar'ın Doğu Anadolıı'da; yine Ruslar'ın, Rus Kazakları'mn ve onlardan teşvik ve yardım gören Bulgarların Ru meli'de, masum halka. yer yer de kendileriyle aynı fikir:çle olmayan Osmanlı tebaası Hıristiyan lara ve Yuhudiler'e yaptıkları mezalimi havi 7 1 telgraf metninin Fransızca'ya tercümeleri yer al maktadır. Bu telgraflar Sadrazam'a, Hariciye, Da hiliye ve Harbiye nezaretleri gibi makamlara çekilmiş birer feryadnamedir. Fransızcaya tercüme edilen bu telgrafla rın asılları hiç şüphesiz arşivlerimizde bulunmak tadır. Bu vesikaların arşivlerimiz taranarak gün ışığına çıkarılması genç tarihçi arkadaşlarımdan en büyiik ricamdır. Bu gerçekleştiği takdirde, biz Türkler'e barbar diyen ve Ermeni soykırımıy la itham edenlere de en ilmi ve objektif cevap verilmiş olacaktır. Kitabın ikinci kısmı "Özel Telgraflar" alt bcışhğını taşımakta ve yabancı basın mensupla-

rının, İngiliz ve Fransız askeri at;:ışelNinin hrıqlı bıılnnduklan gazete. a_jans ve makarıılarn gön derdikleri 11S telgraftan meyd�mı. gelmektedir. Bu gazetecilP.tden on beşi, çektikleri özel telg raflarla yetinmeyerek, müşterek imzalı bir tuta nak da neşretmişlerdir3 . Bu tnlgrafl;:ırın büyük bir kısmı, bu gün de neşriyatına devam eden, J\vrupa'nın ciddi ve mııteber gazetelerine gönderilmiştir. Ö rnek ol mak üzere şıı gazete ve ajansları sayabilirim: Da ily Telegraph, Journal de Debats, Guardian, St;:ında_rd, Times, Obseıver. Morning Advertiser, Morninq Post, Republique Frnnçaise , Reuler ve Havas ajansları. Bu gazetelerin 1877 yılı Haziran, Tem muz, J\ğııstos aylarına rı. i t nüshalarının taranma sı ve yer alan haberlerin bu telgraf metinlf�riyle " karşılaştırılması da, mııtlaka yapılması gerekli , orijinal bir araştırma olacaktır. Kitabın bıı ikinci bölümünde, hem ya bancıların bizzat "1Üşahede ettiklerini Batı Ale mine ulaştırması , hem de askeri ve mülki erkanımızın merkeze gönderdikleri r;:ıporları te yid etmesi bakımından son derece d ikkati çe kicidir. 3 - ilk. R/?.O T"mm•ı7. 1877 ıarihli ?. 3 numııralı ve�ik�.

Eserdeki bazı yerleşim merkezlerinin ;:ıcföuını bütiin gayretime raqmen, kaynaklarda tesbit edemediğimrten, tahmini okunuşlarının yanına bir som i şare ti koydum. B u kitabı tercüme etmem için bana ve merhum Prof. Dr. M.Kemal Özergin'in aziz lıatırası önün de sayqıyla eğiliyorum.

rem

Doç.Dr. Zeynep Kerman

Ö N S ÖZ '

;)".nl vr> Tf>�ıııi ı0lq nıckttıpl;:ı,rch helirıil0rı \n:ı)q;ıl;n çok qe n iş Bıı kit::ıpı:ı y;ıyıııl;ırnırı

Jilf vP

bir s;ıh;ırl;:ı l;ır

cP.Tey;ın etmiş ve t;ır.:ıfmd;:ın ;:ın lrı l ıl ın ı ştı r

içindı=-.

çok

d0qişik

ş::ılııs·

Rıı 1111:"1':fııp Vf> !P.lqrrınrır, �nn hiı v:-ıç ::ıy iınp:ırcıtorlıığıın dnqisik yerlf't iııdf' vııhı

hııl;ııı oJ;:ıyJ:ır ilP ilqilidir

Rmıl;:ır

okıındııöıııırh.

Tliıkiyn'yi Hııi�·�ıi

y;ııılık ;:ıdın_il işg:ıl 0ttiklPriııi ilPti siiıriı Rıı�l;:ır'ın asıl qrıyelerinin Tiirk ırkıııı oıt<'lriaıı k::ıldınn::ık ol rlııqn rıçıkçrı qöriiler::· 0ktir. Rıı�lrır, bıı q::ıycyl0 ;ı:ıı liiın ve ·,.ıahşi taşkınlıklar y::ıpm;:ıkt;:ı tr>ı0drl.iit f'tnıenıişlerrlir

lıirlr-r halim�

Şıı arırl;ı

nı:ınııır heldrlPTİ i"ilii ŞP.

qctirmişlerdir.

(,"""· llo\". Dr. 7.t-yn•p KJ·:RMAN

Bu korkunç mezalimin sadece Rus kuv vetlerine refakat eden yarı vahşi Rus Kazaklar'ı tarafından değil, fakat saf ve kolayca tahrik edi lebilen Bulgar köylülerince de yapıldığı müşa hede edilmektedir. Bunlar tarihin kaydetmediği utanç verici ve iğrenç bir netice doğuracaktır. İ ngiliz halkına, bir çok şahsın şahit oldu ğu hadiseleri belirten bu vesikaları sunarken, in tikam alma hislerini uyandırmak değil, fakat Ruslar'ın insan haklarını müdafaaya hakları olma dığını ve Türkiye'yi işğal ederken sadece kin, aç gözlülük ve yağma hisleriyle hareket ettikle rini belirtmek istiyoruz. Burada, bu korkunç ve haksız savaşın ya rattığı sefaleti uzun uzun tasvir etmeği gereksiz buluyoruz. Mantıklı ve tarafsız her insan okudu ğu her sahifede bunu görecektir. Maalesef, on binlerce kurbanın sessiz iti razları, Avrupa'nın kulağına çok geç u laştığın dan, yardımlarına zamanında koşulamamıştır. Neticede bu zavallı insanların çektikleri acının tek müsebbibinin Ruslar olduğu anlaşılmıştır ama bu gerçek, kurbanlara hayatlarını, şerefle rini ve mallarını iade edememiştir. Her halukarda, onların çektiklerini taraf sız bir şekilde ortaya koymakla, vazifemizi yap tığımıza inanıyoruz.

RI 'Si AR'IN

\I'

1 iKi.ARi

Mf.7.AI

Nr. 1 (Bahıfili'ye çekilen çeşitli telgraflardan özetler)

Ruslar, Kf\fk:as Müslüman halkına karşı akıl almaz zulümler yapıyorlar. Müslüman köy ve kasabalarını talan ediyorlar, yakıyorlar; Müslü man halkı Ortodoks olmağa zorluyorlar, kahnl et meyenleri derhal öldürüyorlar, camileri ve okulları ahır haline getiriyorlar. Kadınlar ve kız lar ırzlarına geçildikten sonra toptan katlediliyor lar, erkekler ise Sibirya'ya sürülüyorlar. Bütün bu vahşet, Rus ordusunun subay larının emriyle ve gözleri önünde cereyan edi yor. Acımasızca yapılan bu hareketin gayesi. bütün Müslüman halkın sistemli ve önceden ta sarlanmış bir şekilde yok edilmesidir. Ardahan, insanı çileden çıkaran mezalim sahnelerinden sadece biridir. Bu şehri işgal ederken Ruslar, en tüyler ürpertici cinayetleri işlediler: gayeleri tecavüz. katliam ve yaqma idi. Nr.2 (Erzurum valisinden Saray'a gönderilen bir telgraftan özet)

Ardahan'a girdiği gün, düşman hastaha neye ateş açtı. Bütün hastabakıcıları ve pek çok hastayı öldürdü.

1'1

fnıparatorhık or d us una hizmet erlen Ayi lar silkinlerinden intikam almak için Ruslar ana babalaıına hakaret, kadınlarına ve kızlrırma te cavüz Pttiler. Kars'ta vc:ızifeli bulunan vali yardım cısının ailesi, vahşi bir muameleye maruz kaldıktrın sonra Rnsya'da qöz altına alındı. Diğer t;mıftan Ruslar, bir iki kişinin casus luk yaptığı bahanesiyle Cezra (?)ve Hacı Çitlik · (?)kasrıbalrınnı yağma ettiler. Her şeyleri, hatta üstlerind0ki elbiseler dahi alınan halk, Kars'a adr>trı çınlçıpl<tk qönrlerikli Nr.3 (Mehmf!d 1\li Paşa'dan Harbiye Nazırı 'na gönderilen 12 / 24 Haziran 1877 tarihli telgraO

Geçliqirniz 31 Mayıs'ta Tara nehri kıyıla rınrla Vrcınich (/\.kova)'ya brıqlı İşturze'yi (?)işgal eden Bnlqar d rı ğl ılar Sernnik ihtiyat kuvvetleri ne bağlı:�. tahıırdan üç askP.rin burunlaıını, du dakları ve kollrırını kesmişler: on bir yaşında bir çocuğıı katletmişler ve Giimiilcine ihtiyat kııv vetleıfor> bağlı B. tabur, 4. manga askerlerinden Mehmet bin Hasan'ın da burnunu, sağ yanağı nı, dudaklrırını kesmişler ve bıyıklarını yolmuş lardır. ,

bf>dbaht, on iki giin yaralı vaziyette yolıımı btılmacp=ı çalışmış, neticede Karadağlılar' ın eline diişıııiiştiir Rıı

1�

lll '"I. \R'IN \' \I' ilki \RI \ff7 \111\f

NrA (Özet) 20 Hrızirrın çarşambi'\ qiinü. sah;:ıh on hi rn doğru, bir Rus qPmisi. Aydos'ta demirli Os

ıııaıılı baııdır;:ılı bir g e miye yan;:ış\nış, y<ınıcı ;:ıt;m=ık bir p.<ıtlr:ınıay;:ı sebep olımışııır.

m;:ırldPIPT

qün d ü şmil n istiınbotlrı.rı, doğu ıs mil mesafedPki Kuru Şile d e dP miıli Hacı Jl;:ıs:rn. H;:ıcı Feyzi VP. Serd;:ı id;:ıresin d e ki iiç Osın:::ınlı 1 i c::ı r0t q0nıisini ıorpillr>rınıiştir. Üç qPnıi h:::ıtınış, ıniiretteh;:ıtııı biiyiik bir kıs m ı .

Aynı

/\masya'y;:t

iilnıiiştiir

Nr. (Van ve

Rayezıt

knmandc:1nl;:ırından Dahiliye

NPz;:ıreti'ne

gönderih>n 19 H azir a n 1 877 l!'lrihli telgraf) J);:ıhil ÖllCP de iUZP.ıti{Jinı gibi Fleşqiıt t;::ı hiicuın PdP.n R11s tiimeııi. t o p la ıı ;:ı ıı Osııı:::ın· kuvvetlerinin h i ic t) nı l ;n ı karşısın d;:ı

r;:ıfııı;:ı

lı

t11tıııırınıay;:ıc;H'1ıııı :::ınlrımı� hıılıınuyor. B11 tiiıııenin komut:::ıııı. qiizergilhı İİ7r>rin dP.ki lıN y0ri yerlP bir Ptmek!Pdir. Miislünı;:ııı

Hırıstiy:rn hPr k'öyii y;:ıknı:ıkt;:ı, nıi'\llrırırıı l;:ıl;:ın Pi·

ınektedir. /\yrıca iiç kadını d;:ı öldiirdiil0r. Yrıbrıııcı mıılı;:ıbirlrrin yayınlrınnı oku

ıııak sııretiyle.

q;:ılip qiiç!Pr, bıı kiili.iliiklPrin drıq

rıılııqıııı;:ı iıı;:ııı::ıhiliıler.

� P>. llol'. Ur. lr)nrp Ki RM ·\N

Nr.6 (Ahmed Muhtar Pa,a'nın Harbiye Nezaretl'ne gönderdiği 23 Haziran I 5 Temmuz 1877 tarihli telgraf) Beş piyade taburıı ve beş ytiz süvariden oluşan Ardahan'daki Rus kuvvetleri, Ardanuç yolunu ele geçirmiş ve toplanmakta olan ihtiyat kuvvetlerimize saldırmıştır. Kuvvetlerimiz geri çekilmiş: ancak Khalt, Doba, Çidil, Missiç, Penak, Meria, Senatus, Buş hev (?) halkının büyük bir kısmı silaha sarılarak müdafaa ve mukavemete baş vurduklarından, düşman eline düşen sağ kurtulamamaktadır. Düşman, yaş ve cinsiyet farkı gözetmeksizin, el li kadar Türkü katletmiş, pek çok evi talan etmiş ve yakmıştır. Tek kelimeyle düşman, insan hak larıyle bağdaşmayan cürümler icra etmektedir.

Nr. 7 (Erzurum askeri valisi İ smail Pa�a'nın Dahiliye Nezareti'ne çektiği 23 Haziran I S Temmuz 1877 tarihli telgraf) Şu anda öğrendiğime göre Ruslar, Üç Ki lise Ermeni metropolitini yaraladıktan ve elini kolunu bağladıktan sonra zorla beraberlerinde götürmüşlerdir. Bu yüksek rütbeli din adamı, Devlet'e sa dık bir insand ır.

Hl <.;f\R'I� \ \rllKl .\RI MtlAl iM

Nr. 8 (Tımova valisi Said Paşa ' nın Sadrazam' a gönderdiği 23 Haziran / 5 Temmuz 1877 tarihli telgraf)

Dün, Tırnova'ya yedi saatlik mesafede, Ziştovi kazasına bağlı Müslüman Batak köyünii kuşatan düşman siivarileri, köyün sürülerini, hal kın silahlarını, paralarını ve bütün mallarını zor la almışlar: daha sonra evleri ateşe vermişler ve halkın büyiik bir kısmını katletmişlerdir. Nr. 9 (Serasker Namık Paşa'nın Sadrazam'a gönderdiği 24 Haziran / 6 Temmuz tarihli telgraf)

-Tırnova valisinin hi:ı:e bildirdiklerini ar zediyorıım: Geçen çarşamba, Ziştovi kazasına bağlı Müslüman Batak köyünü kuşatan Rus süv;uileri bütün sürüleri, halkın silahlarını, paralarını ve bü tün mallarını zorla aldıktan sonra evleri ateşe ver mişler ve köylülerin hüyiik ç oğıınl11qun11 katletmişlerdir. Diğer taraftan, sürülerini aramak iizere Yazıcı'ya gitmekte olan, a ynı kazadan altı Miis liiman, düşmanla karşılaşmış: biri katledilmiş. beşi esir alınarak götürülmüştür.

(,'�•.linç. Ur. h;nrp KFR\f>l.N

R ııs ç11k tan menılekP.tleri Plevne'ye dön olan yedi Mfü;Himan da düşman siivrı.rilP. saldırısma uğramış, altısı öl dürül m iiş biri '

mekte riııin

kaçınağa muvaffak olmuştu r .

R11slar, kurhanların cesetlerine d e saldır oyarak, göz çukurlarına ekmek parçaları koymuşlardır. mışlar; gözlerini

Rusların

işgal eıtiklNi her yerde. bu

cins

vahşet sahne lrırine şahit olunmaktadır. lliikfimetin tedbir al;ı.bilmesi için, b11nları zat ı devlP.t)erine bildirmeyi vazife addediyoruz.

Nr. 1 0 (Tırnova valisinden Sadrazam'a gönderilen Haziran I 7 Temmuz 1877 tarihli telgraf)

Berkofça'dan gelen yolcuların bildirdi ğine göre, Selvi yolu üzerinde ilerleyen düşm�n kolu, Tırnova 'ya bir kaç saatlik mesafede bulu nan iki karma köyde bir Müslüman köyünü ya kıp y ı k m ı şl a r dı r. Nr. il

(Battım kumandanından Sara y 1 . katibine çekilen 23 Haziran I 8 Temmuz 1877 tarihli telgraf)

Daha önce raporunu takdim ettiğim Ot e) savaşında Ruslar, hastahane olarak k111lanciığımız binaya, Kızılay bayrağına rağmen şamçira

Hl "I

\in'\/\ \l'l iKi \RI \ffl

l'l

fl\t_

ateş açmışlıu: kaçamayacak durumda olan yara lıların bir kısmı lmyatlarım kaybetmişlerd ir.

Bn olayı bildirmekle, rlii şnıanın sivil he

deflere, özüllikle biitün medeni milletlerin kabul ettikleri ve uydukları kaideleri h içe sayarak iş

ledikleri vahşi cürümleri açıklıyor ve lrımyrınım.

Nr. 1?. (Özl"t) 7 1'Pnıınıı:ı:'d;:ı KPstilıı

riııe qr'll'!ıı

bir Rus

Rc>lnv;m knylr>

tü men i . Miisliirn;:ııı

h::ılkın si

l.'llılnrnıı trıpl.ıy;u;:ık Bıılq;ır-lr:ıı;:ı d;:ıqılınış. dr:ılıa sonra. Miisliiın;:ın Iı alkı erkf'k, kadın vP. çoc11k

J;uın katli ve evleri ateşe ve r m ekl e sııçlamıştır.

Nr. 13 (Tunıt gen�l valisinin Biibıiili'yP. cıönderdiği

29 Haziran

/ 11

Temrnuz 1877 lıtrihli telqraO

İsıilıh::ır.ııııııız;:ı qfıre, T ıı lç a y;:ı doqrıı ilN lr>ınekıe ol;:ın Hııshr, rnstlr:ıdıkl;uı bütiin Ç üıkPs· "

IPri ;:ıcıınası:ı:c;:ı kallPtınnktPdirler

Nr. 11 (Tuna vilayetinden ·

göndPı·iJl"n çeşitli tl"lgraf özeth�ri) Rusçıık0il hPş sr:ı;ıtlik

mesafodr> hıılıın;:ın

Ustraca (?) ve Kadisla (?) köyleri Rus Kazakları ta rafından yağmalandıktan sonra, otuz kadar Mils lilman, yaş ve cim;iyet farkı gözetilmeksizin katledildi. Bin-Pınar köyünde genç kızlara ve kadın lara etekleri bellerine kadar yırtıldıktan sonra,• ebeveynlerinin gözleri önünde tecavüz edildi. Bütün erkekler hapsedildi. Bir kadının kolu kesildi. Rusçuk'a yedi saatlik mesafede, köyle rini bırakıp kaçan ve dağlara sığınmak isteyen Müslümanları yakalayan Rus Kazakları, kadınlar ve çocuklar dahil hepsini katlettiler.

Nr. 15 (Edime genel valisinin Sadrazam'a gönderdiği 30 Haziran I Z Temmuz 1877 tarihli telgraf) Kızanlık vali yardımcısının aşağıdaki telgrafını arzediyorum: Tırnova'ya bağlı Balova ve Rubeha'nın (?) Müslüman halkı, Hain-Boğaz'a doğru kaçarlar ken, Balkan hırıstiyanları tarafından soyulmuş ve katledilmiştir. Bu bilgiyi katliamdan kurtulmayı başaran ve Balkanların öbür tarafındaki Müslüman köy lerinden birine sığınan bir şahıs getirmiştir.

111'" 1 .\ R' l "'l \ \ I' 11k1 \11 1 \ti I \ 1 l "1

Nr. 1 6 (M.Jourdan'rlan İ Beyoğlu ngiltere otelinde M.Gay'e)

Tırnova'ya bir saatlik mesrıfede b11lunan Tems'e girerlf'!rken. Rııslru, camie sıqınan Miis lümanlar'ı rliri diri yakmışlardır. '

Nr. 1 7 (M.Jonrdı:m' dan Beyoğlu Missiri otelinde M . Gay'p 1 Temmuz 1 877)

Ruslar, Mi.isliinıaıı halka akıl ;:ılma,:ı: wılışi tecavüzlerde bulnnuyorlar. Şehrin sadecP Miis liiınan mahallelerini ve Müsliimaft köylerini ya kıyorlar.

Kadıköy istikametine kaçan Müsliinıan aileleri taşıyan üç araba top ateşiyle berhava edildi. Rastladıkları herkesi, kadın ve erkek kat lederek, soy kırımlarına devam ediyorlar. Bulgarlar'ın Müslüman halka rev;:ı. gör· dükleri mezalim, Moskonarınkinden bir hetı:ır. Müslümanlar örnek bir davranış sergiliyorlar. Nr. 1 8 (l\hmed Muhtar Paşa'dan Dahiliye Nezareti 'ne gönderilen 3 Temmuz 1 87 7 tarihli telgra O

Bir ay kadar önce. Kars dolaylarında Semvas dağı yanında Ruslarla düşmanın hareka tını öğrenmek iizere Kars'tan gönderilen bir kaç piyade tr:ıhunımuz arasınd;:ı cereyan eden savaş- ta , birliklerimiz, çekilişleri esnasında götüreme d ikleri şehit ve yaralıları bırakmışlardı .

k u manda n ı Hüseyin Ha mi Paşa, emir subayı Osman Efendi'yi bir kaç adam ve beyaz bayrakla yaralı ve şehitlerimizi alnıağa gönderdi. Fakat insan h aklarına en ufak bir saygıları olmayan Ruslar, elçilerimize mani olmak için ateş açmışlar Osman Efendi sol ko hı n da n yaralanarak hastahaneye kaldırılmıştır_ ·Ertesi giinii Kars

Nr. 1 9 ( E d irne genel valis inin Sadrazam'a gönderdiği 4 Temmuz 1877 tarihli telgraf)

Kızanlık vali ya rci ı ınc ı s ın dan aldığım bir telgrafı ;ırzediyornm: Ru gün 1 30 diişnıaıı siivarisi, Kızanlık'a bağlı F.flilıanlı , Kozluca ve Ç:maklı köylerini yak m ışl:ırrlır_ Bu elim haber hrnıa, o bölgedPn ge len Süleyman Ağa tarafıncian verilmiştir.

Nr. 20 (rilibe eşrafından Sadraznm'a gönderilen 5 Temmuz 1877 tarihli telgraf)

H l ..,,

\H'l''i \ \1'111<1 \ili 'Hl \l l'f

Rnslar. K;:ırlovcı'y<1 üç sa<1tlik mf's;:ıferle hıılıı ıı;:ın Kı7.;rnlık"ı;:ın qrçPt lr>rken,

Bıı Jq;:ır l;::n la çncıılr

lıirlik1f', bn71 köylPTİ y;ılrtıl;-ır. ınPm.Pr.iPki

J;:ır d;:ılıil, s�kiıı]Prini k;:ı1JP11İlr>r.

Ü7.iirıtiimii7.

snnsıı?dm.

Zfü ı

Ş�tı�ıı0ııin

lıinırıyPsin,., sıqınıyorıı7.. Nr.

(l\hme,J Mnhtrtr P-.şa'nın S;ıdra?.am · a gönd�rdiği

5 Ternmu?. JR77

Diişnı;ııı.

K;:ırs';ı

fı:trihli telgraf)

h;ığlı

Ş •ırP.kel ve 7;ırıış;ıt

]<";:ız;ıl;:ımıd;ııı çnJ<ilitkf'n. yrılıı ii?Prindrki t;H l::ıl:ır

d;:ıki

hiitiin ekini biçerek, Rıısya·y� sc>vk,.,1miş,

Jı;:ı]k;ı hiç bir şey hırrıkm;rnııştır Di(.wr lilt;:ıft;ııı,

qiizerqR!ıı İİ7.Prindr?ki hiiliiıt PV!Pri yıkmış. Pşya

];ırı a!Pşe v0rnıiş. yakam;:ırlıkl;ınnı d;:ı hP.rilbPtlP riııde qi1tiirırıiiştiir.

ı:;ılışet k;:ırşısıııd;:ı

ş rışkı n <t diiıırıı \ı;ılk

acnıac;ık bir s0fo]r>t içirıd"dir Rw·l;ıı F.ızıınıııt';ı sı(Jııı;ııı

Şıın�k"l f,;:ıyııı;ı Şın0vrl

k;ırnı Yusııf Rny"irı k;uısı V" çnr�11J.darmı.

rfars';:ı sıqın;ııı pviıırlnki hıdııı·

r>şr;:ıfnıd;ın l<";:ırdrşi Melırnnd Jl0y'i. 7.;:ırnş;:ıt Jr:ıynı;ıhınıı Yw:ıır Rf'y"iıı

l;:ırı esir rılm·:ık l\]n'.'t";:m<lr0pnl'0 qnliirnıiişfnrdir.

B.: rsirlP.r. şıı rıııdrı, hrı tiiılü iıı�;:-ııılık rlı

ŞI ITI11ill11€')P]PTP nı;ırıı;ı: l:ı çıhmlııııslrırrfn

krıl;:ıplr Tinis'0rloaı11 VP

Çok sayıda Müslüman, çeşitli bahaneler le, çok kötü şartlar altında mahpustur.

Nr. 22 (Lofça kaymakamının Sadrazam'a gönderdiği 6 Temmuz 1877 tarihli telgraftan özet) Dün Lofça civarında cereyan eden sa vaştan sonra askerlerimiz geri çekilmek zorun da kalmış; şehri boşuna top ateşine tutan Ruslar, çocukların ölümüne sebep olmuşlardır. Müslü man halk perişan ve yalın ayak kaçmaktadır.

Nr. 23 (8 I 20 Temmuz 1877 tarihinde yabancı gazeteler muhabirlerinin Şumnu'da· tertip ettikleri ve imzaladıkları tutanak) Şummu 'da toplanan aşağıda imzaları bu lunan biz, yabancı basın temsilcileri, daha önce tek tek gazetelerimize gönderdiğimiz, Bulgaris tan'da masum ve müdafaasız MUslüman halka re va görülen insanlık dışı hareketlere dair haberleri, bir defa da ortaklaşa özetlemenin va zifemiz olduğuna inanıyoruz. Bizler, gerek Razg r a d , gerekse Şummu ' d a gözleri m izle gördüklerimizi ve sorguya çektiğimiz mızrak, kı Iınç ve ateşli silahlarla yaralanan çocuk, kadın ve yaşlıların şehadetlerini açıklıyoruz. Bu yaralılar, Rus kuvvetlerinin ve bazen de Bulgarların kaçan Müslümanlara yaptıkları mezalime dair korkunç

"' ' \R'IN l \r llkL\RI

Mfl \1 İ ..f

hikayeler anlatıyorlar. İtiraflarına göre, pek çok Müslüman köyün ahalisi ya kaçarken, ya da yağ maya uğrayan köylerinde toptan katledilmiştir. Her gün yeni yaralılar geliyor. Aşağıda imzaları bulunan bizler, yaralılar ara sında çoğunluğun ço cuk ve kadın olduğunu ve yaraların biiyü-k bir kısmının kıhnç yarı:ısı olduğunu müşahPde ettik. C . Fitzgerald J . W.Saterger Charles Winter Herry Suter Jules Zukab S;:ınanian Camille Barrere

Cari Mayers Emerick Bulkovics Auguste Jacquot Henry Dimsne Nelton Prior Wentworth Henys Drumond Nr. 24

(Tuna genel valisinin Sadrazam'a gönderdiği 8 Temmuz 1817 tarihli telgraO

Geçen paz;:ır Ruslar ve Bulgarlar Osm;:ın pazarı'na 8 saatlik mesafede hulunan Yeniköy'e saldırmışlar ve üç kad ınla iki erkek dışında bü tün ahaliyi katletmişlerdir. Evvelki gün, aynı şehre- dokuz srıatlik mesafedeki Kozlu köyü basılmış, hayvanlrırı vf> bulabildikleri bütün eşyayı alan düşman, hf>ş ki şiyi de öldürmüştür.

J(ı

Nr. 25 (Tevfik Bey'in Şumnu 'dan 9 / 21 Temmuz 1877 tarihinde Hariciye Nezareti'ne gönderdiği telgraf Bıı

giin Rusçuk'taki İngiliz kommlos u

M.Read ile Frnnsız askeri ata ş e si M.de Torcy yir mi yaralınıızı 7iyınet e t til N Yilralıların onu k.:ıdın, o n hiri çocuktm. Çoc11kl<trd:m ikisi he n ii z R ita .

aylık ıııenıP çocııq11dm.

Nr_ 26 (Ahmet Fehim Paşa'mn Dahiliye Neza reti ' ne gönderdiği 9 Temmuz 1877 tarihli telgraf) Rııslar'ın bi:ı:e aç·mış old11kları bu savaşın,

t<ırihte bir örnf'(Jİ ol m a d ığ ı gibi, ş i m d iyP. kadar hiç bir milletler arası s ava şt a görülmeyen vah şr.t, kan ve m e za li ml e de diğerlerinden ayrıl maktadır.

m üda fa as ı ::: köyleri kuşatmakta, yıktıktan sonra, silahsız halkı k.:ıtlrtmektedir İntihar edemeyen k a dml a rı ; ta caviiz elmP.k qıyesiyle kaçırmaktadır. Diişnı.:ııı,

top ve tiifnk at ı:>şi yle

P.11 vahşet haberlerini duyan diğeı civar kö y l0rin Miisliiııı::ın

h ;:ı lkı göç et me k zoruıırl;:ı kal

rn::ıktadır.

Rr>Jıdil0rine

it.:ı.:ıt

etıııPk

istemPyf'n

Hıris-

1!1

, \ll'f'lj

l \I '''

\l'llkl \P.I 'il

, .

ıiy;ırı kr\y)Prini r!P y;-ıkır yıkın::ıkt::ı, c;;lkiıılrrirıi Psir f'!mPktr>rlir. Tliişm;ıııın yııkl::ıştıqını an l rı ya ıı hu qi bi Hıri�;tiyan köylerinin ;:ı }ı ::ı lisi rle y ııv ::ı l ;:ı rn ıı tr:>r

kPdP.rPk Orh::ırıiyP.'ye sı(Tınrnıştır. Nr.

?.7

(Tnnovrt muti'IRarrıfının S;ııdr�7.am'ı:t göndndiği

9 TP.mmuz 1877

Tı rıı o v a yı iş qa l ·

tarihli telgrrıf)

ı:">rl011 düşman, yolıı ii?.P.

rinı:foki bütiin Mii�liirrn:m k iiyl N in i yak;:ırak i l c>r leınrkte

VP.

::ıld.qlır.ı

tr>min;:ıtlrııl.:ı.

tnplrırlıaı

:.il�lılrırı Rıılq::ırlrırn d.qqıtnı;:ıkt::ıdır. Aıı herlh;:ılıı

lrırııı ıncıllım111 t;ı lrı rı Qf'ııç

etme kt�. rvlPTini y;:ı kın::ı kt::ı. k;:ıdın ve kı zl ;:ı rı d;:ıq;:ı k;ılrlırmakt;:ı, qeri k;:ı

lrırıhırı k.:ı.tletmPktcdir.

Bir kaç giin evvel. Tırııova civ;uınd;:ıki Şrrnısi köy silkinlP.ri. djişnırının kerıdil0riııi lı;:ır SP.ttikleri bir r,;:ınıide diri diri yakılmıı;;l;:ıırlır . . Rııslm �df'la fü:ılk.=ıııl::ıı 'cfaki lıiitiin Miis lrım;ııılar'ın s0vkırımını istenıp)rte. hıı i�ıe Rıılq;:ır l::ır'a

y::ırdını

etmekte

iki

halk

::ır::ısınd::ı

v;ırıJ;:ıhiler.Pk hir ;:ı ı ı laşnı ıı 7.�nıiııi yıırı:ıtrn;ıJr

ist0nıem0ktediı. fıiy;:ıs1 ;:ırzııhmıı qerçPldrştirr>hil nı0k içi11 diişrıı;:ııı. ı? si r Miisliiııı::ııılıırı. i\liiınlP !P.lıdit edPrf'k, yardınıl;n111::ı knş::ııı Osııırııılı 0r d 11sıın;ı atrı-;: ;:ıçnı;:ıqa zorl;ıımık tadır.

(,'f'\'. lloç. Ur. 7.r}'nrp l<J-:R...,.·\N

NR. 28 Tırnova 'nın düşman tarafından işgali es nasında Bulgarlar'ın ve Ruslar'ın eline geçen köylerde katledilen Müslümanlara ve yakılan ev lere dair liste: 1- Ziştovi'ye bağlı Müslüman Batak kö yünde 1 00 ev yakılmış; 200 erkek ve 300 kadın katledilmiş; 7 kişi kurtulabilmiştir. 2- Tırnova'ya bağlı Belovan köyünde 250 ev yakılmış, 700'ü erkek 1 200'ü kadın olan 1 900 sakininden, öğrendiğimize göre, l kişi katliam dan kurtulabilmiştir. 3- Kaya Pınar'daki 1 00 ev yakılmış; 200'ü erkek, 300'ü kadın olan 500 sakininden 2 kişi kur tulabilmiştir. Kestanbol'daki 1 50 ev yakılmış; 300'ü erkek, 600'ü kadın olan 900 nüfustan sadece 3 kişi sağ kurtulabilmiştir. 4-

5- Müsliiman-Hıristiyan karışık Şems kö yünden 60 Müslüman evi yakılmış; l 20'si erkek, 200'ü kadın olan 320 sakini yakılmış, bir kişi kur tulabilmiştir. Müslümanlar, sığındıkları camide diri diri yakılmışlardır. 6- Müslüman-Hıristiyan karışık Tunca kö yünde 1 00 ev yakılmış; 250'si erkek, 400'ü kadın olmak üzere 650 Müslüman katledilmiş; 3 kişi

Hl "i \ll'I°"

\1'111<1 \RI :'\ffl \11"1

k ıırtııl;:ı bilmiştir.

Aşağıda ise. düşman gelmeden hoşc:ıltı· l;ın köylerde yakılan evlerin sayısı gösterilmiştir: Traniç Homri (?) Revan Odalar Armutluk Borıış Koçin;:ı (?) Okçulc:ır

40 150 180 80 100 70 200 820

Yakılan evler toplamı:

Daha her biri 100 evi ih'tiva eden 40-50 kadar karışık köy bulunmaktadır. Buralardrıki Müslümanlar Ruslar'a teslim olmuşlar, ancak he nüz akıbetleri hakkında haber alınamamıştır.

Nr.

(Süleyman Pa,a'nın Harbiye Nezareti'ne çektiği 10 Temmuz 1877 tarihli telgrıd) Filibe valisinden şu anda aldığım telgrrıra göre , Eski-Zaqra civarında Sııngurln köyü nden Ru slara teslim olmuş, silahsız 12 Müslüman'dan Tsini Bulgarlar. 3'ii nü Rus Kazaklar'ı balta dar beleriyle öldürmüşlerdir. Sadece 2'si kaçmağa muvaffak olınııştm.

(e'

lloç.

l>ı. ''""'I' l\l'll'I.\�

Nr. 30 (Edime askeri valisinin Sadrazam'a gönderdiği 10 Temmuz 1 877 tarihli telgraf)

Dün akşam, düşman tarafından yakılan Sungurlıı köyü sakinlerinden 12 Müslüman, silah· )arını teslim ettikten sonra, bu köy civarına ge len otuz kadar Rus Kazağı'nın hücumuna maruz kalmıştır. Bunlardan üçünü Rus Kazaklar'ı, diğer yedisini komşu Bulgar köylüleri balta darbele riyle katletmişler, ikisi katliamdan kurtulabil miştir. Bu olay, Filibe valisiyle haberleşen Ç ır pan vali yardımcısı tarafından bildirilmiştir. Nr.31 (Ali Saib Paşa 'nın Sadrazam'a gönderdiği 10 Temmuz· 1877 tarihli telgraf)

Polis tarafından bildirilen aşağıdaki ha diseleri Zat·ı a lilerine arzediyornm: Potgoriça'ya bağlı Globofça (?) köyün den 7 kız ve erkek çocuk Karadağlıların eline düşerek son derece ağır işkencelere maruz kal mışlardır. En büyükleri on yaşında olan çocuğun kulakları ve hıırnu kf!silmiş; bir rliğerinin kolla-

111 <.;! \WI" l \l'llli l \Hl \ff7 \l iM

ıı

ıı kırılmışrır. Rıınl;uın elinden kıırtulnırıyı hrış;:ı l'lll

hi1iııi11

dışındrı,

diğN dördiiniin rı�ıhnti

ırıı:>çlıııldiir.

Nr. 32 (MHşir Safvet Paı:,ıa 'nın Hlihe'd<'n Sadr11zam'a gönderdiği 12 TP.mmnz

1877 f;:trihli tP.Jgrnf)

R uslrır 'ın Karlova ve

Kalofer'i istilfümıdan

sonra, Müsliiman ailel e rin nakli için oraya aske ri birlikler

g ö nd eril m i şti

Mostli (?)k öyii n e yaklrışırken, hu birlik ler, feci haykırışl ar d tı yrmışlar ; yitrüyiişlerini hız landırarak feci bir sahneye şrıhit ol mıışlardır: Bulgarla r içlerinde yaşlı kadın ve çocuk lar da olmak i i ze r e 80'den fazla Miislümanı kat let m i ş lP.r, g e nç kadın !a rı da K a l o f P.T • e yollamışlar. Rirliklerinıiz tam fmdan km ıarılrııı 10 kadarı ise, yolda Rulg;:u)ar'ın ve R ııs Ka7.akları' nın l�iicıınııına ıığrny;:nak yeniılen k açı r ıl m ı ş tır. .

Nr. 33 (Kızanhl( vali yardımcısının l?. Temmuz 1 817 t;uihli te)qrafmdan)

/\q;:ı, Gahrnv;ı f'iv;ı t;ırrıfıııd;:ııı Psir ;:ılırıılııs vr>

Koyı111 tiicrrııı N;ıci

rıııd;ı

sil�hlı Rıılq;nl;:ır

.12

Rus Kazakları tarafından katledilmiştir.

Nr. 34 (Safvet Paşa, Hamid Paşa ve Şerif Bey'in Sadrazam'a müştereken gönderdikleri 12 Temmuz 1877 tarihli telgraf) Hasköy vali yardımcısının şu anda bize telgrafla bildirdiğine göre, Meriç'i geçen çok sa yıda Rus Kazağı, garda buldukları bütün parayı alarak binayı ve istasyona bitişik bazı dükkanla rı ateşe vermişlerdir. Ruslar şimendöfer işcileriyle ailelerini beraberlerinde götürmüşlerdir.

Nr. 35 (Özet) (Süleyman Paşa'nın Harbiye Nezareti'ne gönderdiği 14 Temmuz 1877 tarihli telgraf) Biri Mirliva Hulusi Paşa , diğeri erkan-ı harp miralayı Ö mer Bey kumandasında iki piya de ve süvari kolu, Filibe yolu üzerindeki Kaya cık ile Yeni-Zağra istikametindeki Radna'ya sevkedilmişti. Radna'ya gitmekte olan Ö mer Bey'in müfrezesi, Kara Pınar'a iki saatlik mesafede, de miryohınun sol tarafında Müslüman Lefeci köyü nün yanmakta olduğunu görerek o tarafa yönelmiştir. Kuvvetlerimizi gören kundakçı Bul-

111 ..;1 \H'l'ı \.\1'111(,1.\RI 1\U.7\1.IM

qarlar civar dağlara doğru kaçmışlar'; hir kısmı ise lıefeci'ye yarım saat mesafodeki Cttd ı Göl <ıd lı Bulgar köyüne sığınmışl;udır. KuvvPtlerimiz ta rafından bıı köyde sıkıştırılan Bulqarlar atnş açmışlar ve kııvvetlerimiıi karşı atAŞf' me c bı ı r bı rakmışlardır. Bu miisarlemede 50 k ;:ı d ar ins;ııı ölmiiş; esir alınan altı Bıılgar ·sorguya ahnmışlcır dır Cadı Göl halkı. L�feci'den k<'lçırıJ;rn Miis l ii man kadın v e w�nç kızların ırzları mı qeçtikten sonra. işkence etmişler vn katletmişlerdir. Teca vüze uğrayan bir anneyi!'! iki kızı, birliklerimizin yetişmesi üzerine bir evde huhınari'lk K;-ıra Pı n;:ır'a qönderilmişlerdir. .. . · Cadı Göl RııJq;uJ;-ır'mrlan erkr>k.kadın ve çocu k kaçami'lyan 25 kişi. askeılerirrıi:ı:cı:> 0sir alınmış, kıllarına halel gelmeden Kara Pınrtr iizn rinden Edirne 'ye yollanınışlrtrrlır . Denı i ryolnnun sağında ve solıımfa, ;:ıh;:ı lisi kaçan ve �anmakta olan iki köy daha qöriil ıniiştiir:

Diğer köylere sığınan Cadı Göl Rulg;u l ar'ı, bu köyleri de yakmışlar ve Rnslar'rl;:ın te min ettikleri dinamitlerle tren yolunu hav;:ıya 11çurınuşlardır. Hulusi Paşa'nın miihezesi ise , Krıy<1c1k lıattını onardıktan sonra, Sekbanlı ist;:ısymııırı;:ı

dönerken yolda Meriç nehrinin solunda, bir va rl.irıin iki yamacına k11rulmuş, oldukça biiyük bir köyiirı yrınnıakta olduqıımı görmüştür.

tarafa

yönelen sii vrırilerirniz. Mii sliiman-Hıristiyan ka rışık hir köyln krırşılaşmışlrırdır. Köyiin Bıılgrır sa k inleri.

kuvvetlerimizi

yrıkalrıııı:ın

görünce

kaçmışlar,

6 kişi sorguya çel(ilmek füı:ere Kara Pı

ııar'a qöliiıiilıniiştiir. Açıkça görüleceği i.izere, Bulgarlar sa df'ce Miisliim;ın köylPriııi değil, kendi köyleri ni de y::ık::ırak, aileleı iyi" d::ıqlara kaç�naktadırlar.

Nr. 36 (Tuna asl<eri valisinin Sadrazam'a gönderdiği 14 Temmuz tarihli telgraf) Ruslar. bu gün Rıısçuk'a dört saatlik me

safede huhınan Becanca'yı (?) yakmışlrırdır.

Nr. 37 (Süley rmrn Paşa 'nın Harbiye Nezareti'ne çektiği 14 Temmuz 1877 tarihli telgraf) SPkbrınlı'rlaki tugayın komııtımı Salih Pa şa 'nın rrıporıına göre. Boyrı mahallesi s�kinJı:�ri, E�ki Zrıç)ra'ya brığlı /\ladacfa doğrıı kaçarlarken. siiriilNirıi, köyde kalan on iki çobana bırakmış lardır. Geçen çıuş:unhcı. Jfasrın ve Tekke köyii

Hl..,, \R'l"I l \Pllkl AHI '11t,\1 I�

l\11lqarlar'ı, Rrığhiımi adlı Edirne'li bir Hiccrırın iş takipçisi olan Pankar'ın idaresinde, bir Rns Ka z.ık c::i ivari hirliğiyle birleşerek, bu çohanlına sal dırıııışlıu, IO'ıınıı k<"tlPtmişler, 2'sini yaralamışlar Vf'

sii riileri kaçırmışlardı r . Bu iki yarnh çoban katliamdan kurtularak

SPkqanlı'ya qı=>lmişler ve durumu Salih Paşa'ya ;ııılatınışlardır. Yaralılar. Salih Paşa tarafından rnirrıf''ye qnndf'Tilmiştir.

Nr. 38 (Tuna genel valisinin Sadra:ıı:a m'a gönderdiği 15 Temmuz 1877 tarihli tel graO Rrızgrrıd'a baqlı Torlak köyünün Hıristi Yilll ahalisi. Rııslar'a itrıat etm edikle rinden. kili

s0IPri ve evleri kamiien yakıl mıştır . Rusçuk'a yedi saatlik mesafede bulunan hıı köyrle 100 hane vardır ve ahalisinin ü çte iki si Hıristiyan'dır.

Nr. 39 (Rauf Paşa 'nın Sadritzam'a gönderdiği _ 16 Temmuz 1877 tarihli telgraf) Bu qiin Yeni-Zağrrı'ya geldim. Beni aql<" yan kadınlar karşıladı ve rışaqıda nakledP.cP.qim rlinı hrıdic::0yi rınlrıttılrır:

Ruslar Yeni-Zağra'dan ric'at ederlerken, Eski-Zağra'ya bağlı Yedi Hızır Bey, Cambazlı, Yunlu, Kelemek, Arşak göle, Hırissina ve Pras suri (?) köylerinde takriben 345 Müslümanı kat letmişlerdir. Bu katliamdan sadece yukarıda bahsettiğim bir kaç aile kurtulabilmiş ve Yeni Zağra 'ya ulaşabilmiştir. Bu konuda bir soruşturma yapmaktayım. Topladığım bilgileri derhal zAt-ı Alilerine arze deceğim.

Nr. 40 (Edime valisinin Sadrazam' a gönderdiği 18 Temmuz 1877 tarihli telgraf) Ruslar ve Bulgarlar, Müslüman halka in sanlık dışı barbarca muamelede bulunmaya de vam ediyorlar. Geçen pazartesi, Eski-Zağra civarındaki köylerde yaşayan silAhlı Bulgarlar Turhan'a ge lerek Azize ve Fatma adlı iki Müslüman kadınını yaralamışlardır. Aynı gün, Bulgarlar Baba Müs lim köyüne hücum ederek 5 Müslümanı yarala mışlardır. Aladağ' da 4 Müslüman katledilmiştir. Eşekçi köyünde Ahmed ile Mustafa, Zeliha adlı iki yaşında bir kız çocuğu ve Gülfer Cfırnova) sA kinlerinden Fatma, tüfek ve sopa darbeleriyle yaralanmıştır.

H l 'il.A R ' I N Y .\I' 1I K l . :\ R I Mf:Z.\ l . I M

.1 7

Cisr-i Mustafa Paşa'ya bağlı Hıdır Bala köyünde, Hasan ve Koca Mehmed, dört Bulgar'1 11 vahşi saldırısı sonunda aldıkları yaralardan do layı hayatlarını kaybetmişlerdir. Kızıl Ağaç'a bağlı Araplı ve Ambarlı ara sında içlerinde kadın ve çocukların da bulundu ğu 12 Müslüman mülteci katledilmişktir. Buna benzer barbarlıklar, Selimmo (?), Yeni-Zağra, Yanbolu ve Vilayetin diğer yerleşim merkezlerinde de vukua gelmektedir. Bütün yaralılar v� Hasan ile Koca Meh met'in naaşları Edirne'ye getirilmiştir. Şu anda şehirde bulunan İ ngiltere'nin Selanik konsolosu M.Blunt, vekili M.Dupois, Times gazetesi muha biri durumu gözleriyle görmüşlerdir. Yaralılar Edirne hastahanesinde tedavi altına alınmışlardır.

Nr. 4 1 (Rauf Paşa'nın Sadrazam'a gönderdiği Temmuz 1877 tarihli telgraf)

Ruslar , Kıdır köy'ün Müslüman aileleri ni ve buraya sığınanları katletmişlerdir. Bu katli am dan ambarlarda k u r t u labilenlerin, hapsedildiklerini öğrenir öğrenmez, kurtarabil mek için Çerkez müfrezelerini oraya sevkettim . Bunlardan 300'U kurtarıldı. 15 kadın ve 7 çocuk

(, " l' v . l lnı·.

Jlr .

7eyn�p K f P \f.\"'I

yaralı vaziyette bulundu . Katledilen Müslümanların sayısı çok faz ladır. Çoğunluğu kadınlar teşkil ediyor. Ö lenle rin kat'i sayısını tesbit eder etmez, zat-ı alilerine arzedeceğim. Yaralılar, şimdilik Yeni Zağra'ya gönde rildi. Mahalli idarelere iyi bakılmaları için emir verildi.

Nr. 42 dsmatl Hakkı Pa,a 'nın Harbiye Nezareti'ne gönderdiği 18 Temmuz 1877 tarihli telgraf) Ruslar, insan hakları ve medeni prensip lere aykırı barbarca yeni cürümler işliyorlar. Eleşgirt'te İşgali (?) köyünden Şeyh Hü seyin ve Evliya Yusufun biitün malları yağmalan dı ve bütün a ilesi hapsedildi. Tahir Gedik'te Ruslar, davet ettikleri beş altı Kilrt liderini, Yaşimi aşireti ileri gelenle rinden Bedir Ağa ile 57 adamını pusuya düşüre rek katlPttiler. Ruslar, ric'at esnasında yolları üzerinde ki bütün yerleşim merkezlerini, özellikle Koçak Gedik civarındakileri yerle bir ettiler. Bu mer kezlerdeki Müslüman ve Hıri�tiyan ahalinin bil-

1 1 1 " I \ R " I N \ \ l' J l k l \ I H \f f / \ 1 j •.f

k ı s r rı ı n i l r d e ı i y l P b i r l i lr t P ('si r ;ı l ı ı ı d ı

y i i lr h i r

zor l ;ı q ö t ii r i i l d ii . S i ıı 0 k vn K ar rı b ı ı l n k ' t rı h P r h i ı d P n ITIİİtf' Ş P ! dr i l

1� l ı rı ı ı P

ı � ;:ı ş i r e t i ıı h ii t i i n m;:ıl l a ı ı n l i ı ı d r• ı ı

rı l ı r ı <l ı

K;::ı r ;ı K i l i s p ' y p b:ıfı l r f{ 0 1 k N ' d0 en n l ı ı r :-ı ı ı

Tek ı i V i rrli P.<"y ;:ı ş i r r- t i ı ı i ı ı i lr i i l P. ı i q 0 ( 0 1 1 i 'i" H • ı s i s t i l fi sı s n ;:ı s ı ıı d r:ı rl rı ğ l ;:ı r a J.- ::ı c,; :rn k ı r k k ı d :ı r fl::ı y ::ı z r t ' l ı R ı ı s l ı ıı t;:ı ı rı fı ı ı d ;::ı ıı f.ri\•;::ı rı';ı qöt i i ı i i l i i r J.- 0 1 1 . çrık <;;ıyıd;ı y ;:ı şlı, kr:ı rl ı n V P ç r_ı c t ı ld ;:ı hPt ;:ı h n t lr ;:ı t l 0 dildiJPT. - E ı i v ::ı rı ' rl a of m cı ı ı

R t ı s ' '�h:ı;:ısı M f ü : l i i ııı ;ı rı

!;:ı ı m bir k ı s m ı S i b i r y :ı 'y;:ı si i r i i l ı n ij � ; h i r kwıııı rl ;:ı y r:ı ş ve cins i y P. t fcırkı gözf't ihıwks iziıı v:ıhşicr> !-i l d ii r i i l n ı ü ş t ii r . Za t ı alil r. r i ı ı e rı t 7. P t f i q i rı ı

hıı

bilq i l e r i n

resmi v e rıı 11 t P. h P r k::ı y m ı k l ::ı rrt d;ıy;:ı n rnrı k ı n d ır . J ı p psi

Bu t e l g r a fın bi r sııre t i d e S;ı r ;:ı v · rı < H ?.P d il rıı i ş t i r .

Nr.

(f:dirne v a l i s i n i n

S <ı cl ra7,aın ' a gön d e r rt i ğ i 1 9 TPmmuz J R77 tarihli telgrnf) Z � t ı ;j l i l ı:> ı i n r> Sr d i m ıı ı o (?) vrı l i s i ı ı i ı ı qhn d P .T d i q i

Tr> ın nı ı ı z f n r i h l i I P l q r ;ı fı ;ı p r d i y n r u m :

·10

(,'n . ! inç. Ur. 7eı nep K J. ll ' I A N

" Ö nceki gece. Ruslar, Eski-Zağra'ya bağlı Hızır Bey'e girerek, yaş ve cinsiyet farkı gözetmeksizin, oraya sığınmış olan 40 0 Müslü manı katletmişlerdir. İkisi yaralı üç kadın, bir ço c u k ve otıız yaşlarında genç bir erkek kurtulahilmiş ve burada bulunan Mirliva Meh med Paşa'ya durumu bildirmişlerdir. Tırnova'dan göç eden otuz kadar Müs lüman, Rus Kazaklar'ı ve Bulgarlar tarafından zor la götürülmüştür; kadınlara ise zorla Hıristiyan elbiseleri giydirilmiştir. Nr. 44 (Edime genel valisinin Sadrazam'a gönderdiği 1 9 Temmuz 1817 tarihli telgraf)

Şıı anda Filibe valisinden aldığım 1 8 ta rihli telgrafı arzediyorum: "Çırpan'a bağlı Karaca Viran ve Alanas köy Bulgarlar'ı, Karaca Viran'da.ki Müslüman hal kın silahlarını aldıktan sonra, beş erkekle bir kadını katletmişler ve parçalamışlardır. Diğerle rini kiliseye sürükleyerek, dinlerini değiştirme leri hususunda zorlamışlardır. Birliklerimizin hiicnmu üzerine, Bulgar lar evleri yakarak kaçmışlardır. Bu olaylar Çırpan vali muavini tarafından bildirilmiştir.

IH ı.; 1 . A ıt iN \ \ 1 ' 1 1 � 1 \ R I :\H / \ l i M

Nr. 45 (Rauf Paşa' nın Sadrazam ' a çektiği 19 Ağustos 1877 tarihli telgraf) Rııslrı r ' ı n Eski Zağra 'ya bağlı köylerde M iisli.i rnan lrn l k;:ı yaptıklcm mezalim ;:ıkıl rılnırız hoyııtlardrı . Şu anda b u hı ndıı qıı ın mevkiP. yakın hir köyde, bütiin erkek n ü fııs düşman tarnfından

katledilmiş: kadınlar din değişt irmeye ve fern celerini çıkarmağa mecbur edilmişlerdir. Tarla liuda ve diğer yerlerde çok sayıda ölü var. Giillii köyü erkekleri de katledilmiş, kadınlar ise hir zahire ambarına hapsedilerek dirj diri yakılmış lrırdır. Eğer Ruslar, yaptıkları vahşeti devam et tirecek olurlarsa, halkı !' galeyan halindeki his l e r i n i k o n t r o l al tına a l mak m ü m k ü n olamayacaktır. Dün, civar köylere mensup olan ve Rus lar'ın vahşetinden kıyıda bucakt\ saklanmakta olan iki yüz kadar müslü manı kurtardık.

Nr. 46 (I.ofça kaymakamının Sadrazam'a gönderdiği 2 1 Temmuz 1877 tarihli telgraf) Ruslar"ın lıofça'yı işgrılleri P.snasında,

Mlislüm:m halk, tecavüz ve katlia�dan kurtula bilmek için, mallarını ve hatta çocuklarını dahi terkederek, yalın ayak Orh:miye ve Plevne isti kametine doğru kaçmışlardı. Yolda, erken do ğum sebebiyle bazı ölümler olmuştur. On beşten fazla krldın ve çocuk, düşmanın açtığı top ateşiy le ölmüş, yüzden fazla meme çocuğu anneleri ta rafından mecburen terkedilmiştir. I,ofça'yı geri aldığımızda , müşahede et tiğim durumu arzediyoru m : R u slar tarafından at;ınan Bulgar vctli yar d ımcısı, şehı in ileri gelen Miisliimanlarını h::ı p setmiş VR işkenceyle p aralarına el koymuştur. Yerli Bulgarlar'ın tahrikiyle Rus Kazak lar'ı Mfü:;liimanlar'ın evlerine girerek mücevher, altın. saat v.b. değerli eşyaları talan etmişlerdir. Geriye kalanl::ırı ise Bulgarlar almışlardır. Müs l ü man evlmine giren B,ulgarlar, kıymetli eşya aramak hahan�siyle, kadınların şalvarlarını da hi çıkarttırmışl;ırdır. Bulgarlar genç ve qiizel kızları, Rus Ka zakları'nın bulunduğu yere gntiirerek, onlara he diyP. etmişlerdir. Selvi müderrisi Hafız l\ hmed Efendi, e mekli binbaşı Hacı Şerif Ağa ve Haşim Efendi k urşuna dizilmişlerdir. Vahşet olayları işlenmiş ve işlenmekterlir.

RI o.; 1 . \ln "li \

\ l' l l K l . \RI l\f f 7 A l

·1 1

Lofça 'ya çok yakın bir mevki d e konak l a y a n R u s rrı i i freze l e r i , g öni i l l ü Bulgarlr u ' l ;ı b i r li k t e

civar

M ii s l i i m a n

köyl e r e

sa l d ı r ın :ı k t a ,

k a t l i a m , işke n c e , para v e hayvan çal m ;:ı. qihi tas viri son d e r e c e güç, akıl almaz re:ı:aletler yap ımı kta d n l a r . Pek çok ulema ya kurşuna dizil m i ş , y ;:ı ıi a kılıç d ;:ı r he l e r i y l e ka tle d i l rniştir. Göç e d en �ilelf'rdPn hiç biri bımıy;:ı u l a şamanı. Ruslar ve Bnlga r lar. civar Müsliinıan köy

leri soymakt;:ı ve yakmakta devam ediyor l a r . ekili a raziler d a h i y ;:ı k ı l ı y o r . Ru t e l q r a fm bir sıır e l i d ı:> .Jfarhiye N"z::ı reti'ne qönderilmiştir.

Nr. 47 (Siileyman Paşa 'nın S;uay'a gönrterdjği 2 1 Temmuz 1 877 tarihli tel gra O F.ski 2-'l cj ra ' y ı i ş q::ı l Ptı iklP. r i 1 1 q i i n z::ıı fın d;:ı R ı ı sJ;u; önr.r> Miisl ü nı;:ı n h rı l k m si!ahl a r \ 1 1 1 l o p ·

l a ınışlar . sonr ;ı . katled i l me k ii;ı:r. r e hl'>t qii ıı 1 00 e ı k e k g f' t i ı i l ın f' s i ni

emr etmişler,

bıı h 1 1 11 h ;-ı r işle

ınıı htall vaıifP l f'> n dinnişler ve mu hta r . hıı z;:ıval l ı la r ı Pvh:ıri nıirn g P t i r mck w rn n d a bırnkılmışt ı r . Rıı

sıır!:'tle 1 1

rı ii n l iik i ş g ;:ı l

sii ıf'si

M i i sl iinı;:ın r> r k n k k ::ı tledihıı i ştir.

i ç i ı ı d P. 1 1 00

(,.t. . . floç. llr. Z�yn�p Kf.HMAN

Eski Zal}ra'daki bütün kadınlara tecavüz edilmiştir. Bu telgrafın bir sureti, Mehmed Ali Pa şa 'ya gönderilmiştir.

Nr. 48 (Tımova Valisi Said Pa,a'nm Dahiliye Nezareti'ne gönderdiği 22 Temmm 1 877 tarihli telgraf) Geçen çarşamba, öğleden sonra saat ona doğru (eı:;ki saatle) �us Kazakları ve Bulgar lar, Pirva'ya (?) IS dakikalık mesafede bulunan Seyranlar köyüne gelmişlerdir. Düşman, Müslü man halkın silahlarını topladıktan sonra, halkın bir kısmını Bulgarlar'ın gözetimine bırakmıştır. Bulgarlar bunların altısını katletmişlerdir. Otuz kadar kadın ve çocuk, civar Müslümanlar'ın ye tişmesi üzerine kurtulabilmiştir. Kadı, Vizler (?) ve Arassili (?) köyleri düş man tarafından yakılmıştır. Bir kaç gün önce B.ulgarlar, Pirva (?) kay makam katibi Hacı Mustafa Efendi'yi bir ağaca bağlayarak üç gün boyunca güneş altında bırak mışlar ve sonra Hıristiyan kiyafeti giydirdikleri üvey kızıyla birlikte Alna'ya (?) götürmüşlerdir. Bu devlet memuru, yirmi gün habsedil dikten sonra, kadın kılığına girerek, Bulgarlar' ın elinden kurtulabilmiştir.

Al 'S L .\ R ' I N f A P-1 i K i . A R i MF.ZA 1.IM

Bu telgrafın bir sureti Mehmed Ali Paşa vasıtasıyla Harbiye Nezareti'ne gönderilmiştir. Nr. 49 (Özet) (Lofça kaymakamının Sadrazam'a gönderdiği 22 Temmuz 1 877 tarihli telgnO

Ruslar, Akıncılar köyünden emekli !'m bay Ahmed Ağa'yı Selvi'ye getirerek öldürmüş lerdir. Lofça'ya bağlı pek çok köyün ileri gelenleri de aynı akıbete uğramışlardır. Arabay la yol almakta olan bir Müslümanla çocuğu Rus lar tarafından sopalarla döv'lilmüş, çocuk ölmüştür. Nr. 50 (Özet) (Süleyman Paşa'nın Harbiye Nezareti'ne çektiği 22 Temmuz 1877 tarihli telgraO

Çırpan'a bağlı Kara Atlı köyünde topla nan Bulgarlar, civar Müslümari köylerini yrıkmış· tardır. Zağra yolu üzerindeki Çulha'ya bağlı köyler de aynı akıbete uğramıştır. Çok s;:ıyıda Müslüman katledilmiştir. Konukçu Bulgarları da, civar köyleı i yak mışlardır. Ellerine düşen kad ın, erkek büti i n

'"' '

llııı· .

Ur. l�• n�r K f. R 'I \ .'il

Müslümanlar'ı öldürmüşler ve parçalamışlardır.

Nr. 5 1 (Süleyman Paşa'nın Sadrazam' a gönderdiği 23 Temmuz 1 877 tarihli telgraf)

Geçen cumı:ı , Ruslar ve Bulgarlar, Yeni Zağra istikametinde, Eski Zağra'ya bir saatlik me safedeki Isa köyünün Müslüman halkını evlerin den çıkararak, bütün erkekleri ve kadınların bir kısmını diri diri yakmışlardır. K iilleri koydukla rı kasaları da toprağa gömmüşlerdir. İsa köyü yo lumuz iistiinde olduğundan, bunları gözümüzle gördük. Bulgarlar, diğer kadınları köyün arkasın da bulunan dağa kaldırmışlardır. Bunlardan sa dece biri kaçabilmiştir. Geceyi geçirdiğimiz Yüklimle'ye, (Dali oka) (?) geldiğimizde, burada drı benzer vahşet sahnelerinin cereyan ettiğini öğrendik. Bulgar lar Rus Kazakları'nın kuşattıkları bir ambara hap settikleri 70 Mü sli.i manla imamı diri diri yakmışlar; aynı köyden 44 Miislümanı da katlet mişlerdir. Bütün Müslüman kadınlara tecavüz edilmiştir. Direnen 8 kız öldürülmüş, diğer ikisi erkeklerle birlikte diri diri yakılmıştır. Diğer ka d mlar çocuklarıyla birlikte köyün dışına çıkarıl mış, hN kadının yanına bir çocuk verilerek

11 1

o.;1 \ R l'-1 ' \ l' l l K I \ R I \1 1' 7 \ I

sıraya d izilmiş ve hepsi sırayl;ı katledilmiştir. Ru kork unç man7arayı büyük bir ıztırapla gözlerim l e göı d üm. İ ngiliz ;:ıskeri a taşesi de bıı d u ru mun ş;ıh idid ir. Rulg;:ıı lar'rL=rn kaçab i l P n yirmi k ;:ı d a r M i i sl iirnan k;:ır.hn ve ç o c u k Osmanlı ordusu tara fın dan kmtarıl mıştı r . Ruslar. Eski -Zağra v e Kızanlık i l e civar yerleşim bölgelerini işgal eder etmez. bütiin Miislii manlar'ın siliihlarını toplayarak Bu lgarlar'a rl rıqıt ınışlard ı r . Kızrınlık'a h;ı ğlı. M ii nis'in 400 Miis Hinvm s�kini Tmıc;:ı nf'hri kıy ısı na k;:ıdar qf'tiri l r> ıek b u rn rl a katlrdilm iştir. F.ski Za(fra, Kız;:ı ıılık ve civarı n rl a . Rıılq;ır lar, M ii sl i.i ın a n halka zulmetme kte ve acı masız ca k a t l e t mf'ktedir l N . N r . 52 (R azgra d ' d a Tagblatt'a gönderilen

4 .l\ ğ nstos 1 877

tarih l i telgrıtO

Ruslar. Kızanlık ve F.ski Zağra 'yı işq;ıl e t t i k lf'I i on bir q i i n boy u n c a . M i i s l iiman h ;ı J k a ;:ı k ı l a l maz rl f'I P c 0 d r> v;ı hşi nı 11aın f' I P d e b ı ı l ı ı n m w ; ;l a r e l ı r . Y :ı rrı lıl;ı rı h d PrlPrinr> terkr>tmişler, h P ı qii n . kild ı n . ç 0c 1 1 k . y ;ı şlı v e q e n ç k ı 7 far k ı qözf' f ın r> k s ı z ı ı ı 1 00 kişiyi kıı rş11mı d i zmişlPrd i r . Rus

;ı �Jl'Prl " T İ , A vr ı ı p;::ı l ı " J ; n ı n ş;ı h i t n l d ı ı

ğu üzere, subaylarının emirlerini yerine getir mektedirler. Sadece Eski Zağra'da 1 100 kişi katledilmiştir.

Nr. 53 (Tımova mutasamfının Dahiliye Nezareti'ne çektiği 24 Temmuz 1 871 tarihli telgraf) Çayır köyünden üçü erkek, gerisi kadın ve çocuk 19 kişi, Koca Pınar Dağı istikametine kaçmak istemişler, ancak sekizi yetişen Ruslar tarafından öldürülmüştür. Dört çocuk, anneleri nin cesedi yanında bırakılmıştır. Bu bedbahtlar arasında bulunan bir ka dın, bu gün kucağında çocuğuyle Osman Pa zar' a geldi . Bu katliamda kocasıyla diğer çocuğunu kaybetmiş. Ziştovi'ye bağlı Hilli (?) kö yünden olan bu bedbaht kadının vücudunda B mızrak ve kurşun yarasrvar, bir mermi de omu zunu parçalamış. Dikkate değer olan, yirmi gündür, Pirva Müslümanları Bulgarlar'ın ailelerini hapsettikle ri kiliseye, saygılarından dolayı, hücum etmemiş lerdir. Bu telgrafın bir sureti, ertesi günü, Meh med Ali Paşa tarafından Harbiye Nezareti'ne gönderilmiştir.

Rf ' S i . ,\ R ' I N 'L\P 111<1 . A R I MF7.A 1

N r . 54 (Vama kumandanı Hasan Pa,a'nın Bibıili'ye gönderdiği 25 Temmuz 1 877 tarihli telgraf)

Mangalıya ve Köstence Bulgarları, kaza lardan kendilerine katılanlarla birlikte, rastladık ları herkesi, elbiselerine kadar soymaktadırlar. Pek çok köyü de yakmışlardır. Dobruca Tatarları'nın en zenginlerinden biri olan Pazarh'dan (Köstence) Hacı Zekeriya, ailesi, çocukları ve hizmetkarlarından oluşan 60 kişilik bir kafileyle göç etmekteyken Gabriça (?) civarında Bulgarlar'ın saldırısına�uğramış; sürü sü, bütün malı ve 1 80.000 altınlık serveti elinden alınmıştır. Bu zavallı adam ve yanındakiler büyük bir sefalet içindedirler.

Nr. 55 (Edime valisinin Dahiliye Nezareti'ne çektiği 26 Temmuz 1 877 tarihli telgraf)

Çırpan valisinden şu anda aldığım 25 Temmuz tarihli telgafı arzediyorum . Düşmanın. Müslüman anasıra karşı bir soy kırıma geçtiğin · den şüphem yok. İ şte aldığım telgaf:

"Büyük kısmı Bulgar asilerinden oluşan karma kuvvetlerini Şıpka'ya çeken düşman. Kı zanlık'a bağlı Müslüman köylerini Rus Kazaklar' ına çevirterek, masum ve müdafaasız halkı , kadın, erkek ve çocuk demeden acımasızca kat letmektedir. Dünden beri, bu soylarım büyük bir şiddet ve görülmemiş bir sür'atle devam et mekted ir.

Nr. 56 (Wiener Extrablatt ve Pester Lloyd muhabiri M.Lowy'nin Sadrazam'a gönderdiği 27 Temmuz I 8 Ağustos 1877 tarihli telgraf) Savaş alanından döndüğiimden beri, Bul garlar'ın, Balkanlar'da Müslümanlar'a ve Yahu d iler'e yapmış oldukları mezaljmi ve almış old ukları ve uygulamakta oldukları korkunç ka rar ve tedbirleri bir kere daha açıklamaktan ken dimi alamıyorum.

Nr. 57 (Süleyman Paşa'nın Saray'a gönderdiği 27 Temmuz 1877 tarihli telgraf) Eski 7.ı:ığra ormanlarında yapılan arama lar, her giin, katliamlardan kurtulabilen Kızanlık köylerine mensup çok sayıda Müslüman kadın ve çocuğu ortaya çıkarmaktadır. Diin. hu bed hı:ıhtlan ;:ı.rı:ımayı:ı gönderilen

\ il I '< \ \ I' 1 1 1 0 \ I H 'Hl \ 1 111.f

b i r l i k . c: n ıı d P ı

r> c r>

;ı c ın rı c .ı k v ;ı ? i y r> l l r>

?SO k rı rl :ı r

k rı d m v r> ç o c ı ı k h ı ı l m ı ı ş t ı ı r R n ıı l ;-ı r k ı ı r t ;:ı ı ı b ı :ı k Y r> ı ı i 7.:l{J ı ;ı ' y ;:ı o ö ı ı dr> r i l ın i � t İT R ı ı qii n i -; n 7R J q dın 'J (' ç m · 1 1 J.. h 1 1 1 ı ı ıırn n ş t 1 ı r n ı ı b r> rl h� J ı t h r i c: n r'i i ı ıı r> ' yp s 0 v kr>rl i l ın i ş t i r K rı rl ı n l ; n ;:ı r rı c: ı ıı rl :ı ç n lr

c::-ı y ı d ;ı y ;:ı r ;ı l ı t n d ;ı v i ;1 l t ı ıı ;:ı ;ı l ı ıı ırn şl ı ı . S;ı d r> r · f' I R P J h • k h ı 1 J ı 1 1 1 ;:ı b j ] cf j ( � P I İ \f;ı J ;ı n J ;:ı r , f1P1" c n 1" v ;:ı d ı ı ı v r> ç o e ı ı k q i l'- i

R ı ı l q� r l ;ı r c;ı k ;ı t l r> d i l r ı ı i ş t i r

Nr.

( S iH l" y m it n r ;ı �rn ' n ı n S a r il y ' ı:t uörı d r- r rf i c'j i ?.1 Tl"rn m m:

1 8 7 7 t : n i h l i tel yl ::ı O

K ı ;ı:;rnl ı lt M i i s l i i r ı ı :ı ı ı l :ı ı ı ' wb il 1 ?1 H) I ) l · ı d ı . ı V P.

P. ı k P k , R ı ı !; l ;ı r ' ı ı ı

R ı ın l ;ı r d ;ı ıı

ı ıldı

G<> r i

ı nrınn · i isn

Jq hn

fi ı ı l q ;ı r l ;:ı r ' ı ıı r l i ı ı 0 d i i ş l i i

n ı d ı ı m ı ı ? t;ı ı ;ı fı ıı r l :ı n Jr ı ı r ı :ı

b f"' rl h; ı lı ı l ;ı r ı n k m t a r ı l ;ı h i l ı ı ı r� c: i

q p 1 n 1" P 1 1 t r- d h i ı l<• r rı l ı n rl ı . f::ıı· .ı t k ı ı ı t :ı ı ı h ı ı :ıi 1n1 r r ,.., r ,.... f;ı " :ı 1 ,.., r J n ıı n " 1 p :ı " 1ı . , i ! 1 i , , 1 ,., r i :ı v l l ı ı l i v 1 ,ı r ı

i c i ıı

l ı r ı ı ı r ı ı c:n ıı ı .1 . l� 1 7:ı k l ı k ' t ::ı Jq l :ı ı ı M i i .-: l i i n ı .ı ı ı l :ı ı ' ı ı ı R ı ı J q ;ı ı l .ı ı" ı ı ı p n r ı ç0c:i rıe d i i �' l i i v l n ı i

r ıı v :-ı l ı � i ş n

Jt i l rl P 1' � 1 ] .-. r l i l d i \rl r r i ff"'( 'İ l ı ,1 hn ı i ni ;ı l d ı !r

J ; n i :- <' R ;ı l hın l :ı r ' ;ı rl n ö r ı ı fJii t i i ı i i l ı ı ı i i ş l i i ı

N t 5 C)

(Oc;m"'n P;ış;ı ' n m H a rhiyr> Nr7i H <' f i ' n ı:> qöndPrıiii:ji 29 Trmmn7 l R. 77 t a r ih l i telqr a f)

r< :.ır l ı ı ı

(,.'e�. Unç. lk 7r� ntıı l(f:!q :'tt .\ "'

l ı Yusuf adlı asker, ordumuzun kuvvetleri ve ko muta zinciri hakkında defalarca sorguya çekilmiş, hiç bir şey bilmediğini söyleyerek ce vap vermemekte direnmesi üzerine, önce dövül müş, sonra soyularak b\itün vücudu katrana bulanmış, bu durumda uÇ gün aç susuz güneş altında bırakılmış; diri diri'yakılmakla tehdit edil miş ve başındaki nöbetçilerin çeşitli eziyetleri ne maruz kalmıştır. Sonunda bu bedbaht bir yolunu bularak kaçmış ve karargA.hımıza gelerek başından ge çenleri anlatmıştır. Yusufun tepeden brnağa kat� rana bulanmış vücudunu gözlerimle gördüm. Rus];u'ın Osmanlı askerlerine böylesine işkence ederek, insan hak ve hürriyetlerini hi çe saymaları cidden teessiife şayandır. Kaldı ki biz elimize düşen esirlerin kılına dokunmadığı mız gibi . iaşe ve ibatelerin e de itina gösteriyoruz.

Nr. 60 (Süleyman Pa,a 'nın telgrafı) Müslüman halkı kurtarmak üzere Kızan lık'la gönderdiğim üç müfreze döndü. Onlardan öğrendiğime göre, Ruslar şeh ri işg;:ıl ettiklerinin ertesi günü, Müslümanlar'ın silahl<lrını toplamışlar: Bulgarlar ve Rus Kazakları halkı üstlerindeki elbiselere kadar soymuşlar, bıınmila da yetinmeyerek, para sakladıkları ge-

Hl "I \ H ' I N \' \ I' l l K I \ R I M F'T\ I

r nkçesiyle kadınların gözleri önünde f:'rkr>kl0rn işkence etmişler, bir şey!fni kalmadıqını söylr> yenleri derhal boğazlamışlardır. Kızanlık krtymakamının gözleri oy11lmnş, dişleri sökülmüş, bu durıı m<ia üç gün şelı ir so krtklarında dolaştırıldıktan sonra ha p se ı:ı ıılmış, d aha sonra da Şıpka 'ya qönrierilmiştir. Eski Zağrn hezimı=ıtinden soma R ı ı sl;ır ve Bulgarlat Kızanlık'ı tahliye etmişler . arıcrık ertf:' si günii tekrrır işgal etmişler<i ir. O güncfon beri katliam ve ırza IP.cavüzler aralıksız devrım ediyor. Evlerde öldiiriilenlerin dişınrla, her qiin 20 30 ki şi alenen hoğazl a nmakt et rl ı r . Miinis, Eniharıh, Baygınlı,. Kışla, Snfıılar. Çanaklı, Koslice (?), Şekrelli (?), Umurlu, Töllii (?). Elbova (?), Biela (?), Ota, · Cedid, Keçi DNe ve Hrısköy aiıalisinin yaklaşık üçle biri, Rııslilı"ın Kı ;ı:anlık'ı işqali esnasında kaçmışlar, fok'41 anri h 1'4nlar katlerlil rniş ve şehir tal rın VP yc:ıÇlnırtrl ı m sonra yakıl mıştır. Ruslar ve Bulgarlar qenç kı7 vp kadınlara Hıristiyan elbiseleri giydirerek, hera· berlerinde Balkanlar'a doğru götürmiişlımi i r . Y11karıdc:ı zikıedilen i i ç müfreze v e hera · berindeki katliamdan kurtııl�bilen yedi-ı::f:' kiz c i var köy a h a l i s i Kıza n l ı k ' a g e l d i k l e r i n d e , kaçabilen Mtisliimanlr:ır ortaya çıkmışlc:ır V P. eqer iki saat gecikseler, Bulgarlar ve Rus Kazc:ıklan ta rafından öldiiriilmüş olabileceklerini bilciirıniş-

Hepsi göç etmek n i y etinde o l d u kl ;m n ı v e i i ç s ;:ı ;:ı t i ç i n d e , 1 0500 kadın v e et k e k y ı ı va l rı r ın ı terk P. d e r <> k y ol l a r a d iişmüşler rlir Y n f (la , h ı ı kafi l P y e hiir.ıım eden Rııs K ;:ı z a k · l r'! r d ir .

b 0 y a 11 P f m i ş l l'! r

l a r ı y l rı R ı ı l q <ı r l ;:ı r h e ş i ı ı i esir eciernk Kız;:ınlık'a q ç' ri q ö l i i r ı n ü şler d i r .

rek,

Diğerler i . ;:ı ç ve susuz. iki g ü n y u nıye pr>riş;:ın hir v;:ıziyPtte K;:ıra pın ;:ı r ' a vas ı l ola

b i l ı ı ı i ş l r>rci i r . Bıı hehdah tların

sefil ve periş;:ın du·

r ı ınimı ı ı kel i nı r:> l erle a n latırnık mii m kiin dP.qi l d i r .

R 1 1 sf ;n . i i stfl' ı i n d P k i P l bi s r> l ern k a d a r a l rl ıkl;:ırı:n

d ;ı n ,

fi.. d

r;ıça v r ;:ı f ;:ı r l a ı ;:ı

;:ı ı ı c ;:ı k ,

örtiine h i l nı i ş l P. rd i r .

y ;:ı.rı ç ı p l ak b i t rl ıı nı ın d ;:ı o l ;:ı n genç kızlar

hii y i i lr h i r korku i ç i n d e d i r lPr. Nr. 61 (Tırnova kaymahamının Jlahil i ye N�z�rnti 'ne gönfterdiğl 29 Temm11z 1 877 ti'lrihli telqr;10 D ii ş mm .

g ii zerga l ı ı

üzeri n de ki

bii tiin

Miisliinı :ı n köyler i n i s i ste m l i bir şekilde yakıp yı k ı yor Tliin vr� evvP!ki q i "ı ı ı R;:ızgrad'a baqlı Mu ·

vr- Snyrl i : T ı ı nnv;:ı ' ya baqlı M astan (?), Kcızlı u . P i r v a ' y;:ı b ;:ı c} l ı /\ l ;:ı köy , K u ro n (?) v e rl ı ı nırıı ı l ;:ı r ı b ı ı r a d :ı ıı uöı i i l e n daha pek çok köy h ::ı rn nı n d i Knd ı .

yakıldı

V;:ı ! ı şP.te rlr:ıy ;:ı ıı ı ::ı y cı n R u sl a r , e k i l i ar;:ıziyi d ;ı lı i y ;ı k ı y n r

R ı ı d ı ı r ı ı nı kcırşı s ı n d a , k e n rli ken

11 1

.\ R " l :'I< \ \ r T n i l .\ RI \ ff l \ l i M

d i nı ize d iişma n ı ıı hu y a k ı p y ıkma i l P t;:ıkdir m i e d i l eceği n i . yaba , i nsani rl u y g u larıyle trın ın;:ın M . GJ ;:uisto n e ' <l k�ndi m e d e n iye t ve a d a l P t a n l a yı şlar ı nı m ı ispat etmek isted iklerini sorıı yorıı z .

Nr. 62 (Çıldır vafüıinin 29 Temmuz 1877 tarihli telgrafı) Göle"de (?) hir k;:ıç g i in ö nce v11 k 1 1 h 1 1 l::ın ç rı t ı ş m a d a n sonra . R usla r . DP d rışin (?) ve A. r ı ı h

(?)

arnsınrlaki ha?.ı köyleri y ;:ı k m ı şlar ve pe1' ç o k in sanı katlelınişler rl ir . Olay hah<:>r alınır ;ılınma?., d ı ı n n nı ı t;:ıhlrik etmek ii;ı:e re vazife l e n d i rilr>ıı heyet. lı;:ırl isP ma halline gönderil miştir. D i i rı dönen h e y P t nı P n suplarının hildirdi qine göre . Dedeaşin (?) ca mii. Rıza Be y ' i ı ı evi VP bi r başka ev y a kıl m ı şt ı r . J\nıh ' t a (?) ise Has11n Bny'in e v i y akı l m ı ş ve düşma n iki kişiyi ö l d ür m ü ş . altı kişiyi de y;:ıralamışt ı r . ·

(i mza) füıs;:ırı Ta hsin Bıı telgrafın bir sureti Harbiye Nezrıreti '

nde /\ h m e d M u h t a r Pa şa'ya qönd e r il m i şl i r (imza) M l ıe n d N

Nr. 63 (Tilibe v alisinin Dilhiliye Nezareti'ne göndeYdiği 31 Temmu7. 1 R77 tarihli telgraO

(,"Pw. Uııf.

Ur.

Zf'yn�p k F. R M A N

Kalofeı:-Kızanlık yolu üzerindeki Müslü man köylerinin ahalisini kurtarmak üzere sevke dilen birliklerim iz Serhatli köyünden İ sa Pehlivan ve Hasan adlı iki kişiyi yaralı vaziyette getirdiler. İ sa Pehlivan konuşamayacak durum da olduğundan, ikincisinin anlattıklarını arze diyorum. "Bulgarlar, kandırarak silihlarını aldık tan sonra, Serhadli ve civar köylerin kadın, er kek, çocuk bütün Müslilmanlarını camiye kapat mışlar, kuşaklarıyla kollannı bağlamışlar ve hep sinin boğazlarını keserek katletmişlerdir. Hasan' la arkadaşı bu katliamdan yaralı olarak kurtulabilmiştir. Her ikisi de hastahanede tedavi altına alınmışlardır.

Nr. 64 (Tımova valisinin Dahiliye Nezareti'ne g6nderdiği 1 Ağustos 1877 tarihli telgraf) Tırnova'ya bağlı Terenbeşdağ köyünün Ruslar tarafından işgali esnasında, üçü erkek, ge risi kadın ve çocuk olmak üzere beş yüz sakini esir olmuşlardır. Gece karanlığından istifade ederek kaçabilen bu zavallılar, sadece ot ve kök lerle yaşamaya çalışarak günlerce dağlarda sü ründükten sonra, açlıktan yarı ölü bir vaziyette

R l ' S l . A R ' I N \ \ r t l k l . \ R I M f:ZA l l M

ve yarı çıplak Yayla köyüne gelebilmişlerdir. Gerçekten büyük bir sefalet içinde olan bu zavallılar Osman Pazar'a gönderilerek teda vi altına alınmışlardır. Bir kaç güne kadar Şum nu 'ya nakledileceklerdir. İ fadelerine göre, köylerindeki bütün Müslümanlar'ı toplayan Bulgarlar, her türl il iş kenceden sonra, Rus yağmasından kalanları el lerinden almışlar: daha sonra her biri bahası , erkek kardeşi veya kocasıyla birlikte bir genç kadını beraberinde gC;itürmüşler. Bu zavallıların akıbeti meçhuldür.

Nr. 65 (Süleyman Paşa'nın Sadrazam'a gönderdiği 3 Ağustos 1877 tarihli telgraO Bir öncü birliği bu gün Eflihanlı'yı kur tardı. Bu köyün beş yaşın ilzerindeki bütün er kekleri ve çok sayıda kadın Bulgarlar tarafından katledilmiştir . Müslüman genç kız ve kadınlara zorla Hıristiyan elbiseleri giydiren düşman, on ları Balkan dağlarına kaldırmıştır. Osmanlı birlikleri köyde sadece kiiçiik yaşta çocuklarla, çok sefil ve feci durumda bir kaç kadın bulabilmiştir. Merkezden gönderilen yirmi beş araba ile bu kadınlarla çocuklar Hain Köy'e nakledilmiş ve tedavi altına alınmışlard ır.

c; v v . llnç. flr. 7r) nrp K F. R M -\ i'I

Nr.' 66

(Süleyman Paşa' nın Sadrazam' a gönderdiği 3 l\ğnstos 1 877 tarihli telgraO Kızanlık'a sevkedilen öncü birliklerimiz. Ma nlas köyü yakınında rnstladıkları Bulgarlara hiicum etmişlerdir. Bunlar yirmi ölü bırakarak dağlara doğru kaçmışlardır. Müsademeden son ra köye giren birliklerimiz buldukları yüz kadar Miislii nıan kadınla küçük yaşta çocuğu merkeze getirmişlerd ir. ·

Bulgarlar tarafından civardaki bir manas tıra hapsedilen yüzden fazla kadını ise , takviye alan kııvvetlerimiz kurtarınağa çalışmaktadır.

Nr. 67 (Süleyman Paşa'nın Sııdrazam'a gönderdiği 4 l\ğustos 1 877 tarihli telgraO Hain Boğaz'a sevkedilen Osmanlı ordu suna refakat eden İ ngiliz deniz kuvvetlerine mensup yüzbaşı Eflihanh'ya vasıl oldu ve aşağı daki durumu gözleriyle gördü: Köyün 1 20 sakini Bulgarlar ve Rus Kazak ları tarafından korkunç tıir şekilde katledilmiş-

.;1 \ R I :-; ' \ l' l l k l \ R I \U: l \ I

f\t

l i r . Rıı ıı la rrl m ı n a rl i r g ii zP l l i k t 0 J.ri qP.nç hi r k a rl ı n

vr> ç ı r ı lçı p l ;:ı lr s n v a a t ıl m ı ştı . R::ış ' lrn. b i r g e n ç kiı d ın m c f! se rl i sokak ortcısm cl ;:ı y d ı , rPk çı:-ıcııı rl;:ı Jr1 1 y 11 J ;:ıra il tı l m ı şt ı . Riitiin hi r ;ı i l e , ço

q ı r t l ::ı cl' ı k P s i l rn i ş

c ı ı kl il Til vilrırtc::ıy;ı kad;:ır katlrı rl i l ı nişti . İ n q i l i 7. y i i 7.· h;:ışı . k ıı rh:ı ıı L ı rı n l" l h i s e l ,,. r i nr :fo n , i l P r i qf' l f' rt h i r rı i ! P olrl ı ı k l ::ı rn ı ı ;ı r ı l a r h .

RııJq;nJ;u V P R ı ı s K ::ız;:ı lrJ;:ın, M i i sl i i nı ::ı n Jr ;:ı d ın l rı r ı o n qii n h rı pse t t i k t e n V P t e c a viiz e t t i k l r> n

Diarır t ;ı r;:ı ft; m h i t P v e k ;ı · ve lc>crı viİ7P ı ıqra y ;:ı n mı heş k ;:ı rl cı ı Jr.::ırl ın

s o ıı ı ;:ı k ;:ı tJ P t ın i ş l e r rl i r . p ıı t ı l ıı ıı

rl ::ı d i r i d i r i y :ı k ı l nı ı ş t ı r . Osm cı n l ı h i r lil d n r i . l f;ı i ıı Roğ ;:ı z ' ;ı qr' l i r a n l ın e z , R ı ı l q;:ırJ ; n . o t ı ı z y;:ı şın

;:ıJt ı n rlrıki pr.k ç o k M i i s l i i rıı;ı n k a rl ı n ve kiiçiik y;:ı şta ki çocuklarla h i r l ikte n ::ı l k i'\ n l a r· rı cl nğrıı k a ç m ı ştı r . i n q i l i z y ü z h::ı ş ı sı R u l q a r l ;:ır ' m vP R u s K a :ı: a k l a r ı n m v a h ş i d ::ı v r a n ı ş l;nma ş a h i t ol ın11ştnr. D ii şrnrın, k a d ı n ve çocu k · L:ı r ı t n p lıı. d ı k l a n . s ı r a y ;:ı d i z d i k t e n s o rı r a k ;:ı t l r> t nı i ş tir R ı ı rl ı ı nı n ı he mf"Tı h 0 m r> n h P r köy d e vııkn h u l m ;:ı ktarl ı r . fal<cıt. İngiliz yüzbaşı sı , foz l a z a m a n ı o l nı a d ı q ı n d a n . b ü tü n k ö y l e r i ,

q ö r e mf' d e n . mer keze d i1 ıımii ştiir.

B u 01iııı v;ikıal a r , İ n q i l i 7. büyi.i ke l ç i l iği a s k0rl

;:ı t ;ı ş es i

M . Fifr:> . Moming

Post, Times VP na-·

lly T<>legraph q;ı:ı:e t e l r> r i m u ha bi r l er i tar;:ı rın d rı n

d a ı ı ı ii ş a l ı r- d P e d i l e r P k h <ı ğ l ı bultınrl ı ı k l ;:ı r ı nı'!1, ;rnılara B prır edi l m i ş t i r .

(,()

(, r • .

! i ne

Ur. 7r ı n rp K t: R M '\ "i

Nr. 68 (İ ngiliz kraliyet deniz kuvvetlerinden Yüzbaşı Gunnett'in Tlmes gazetesi muha.biri Austin'e çektiği telgraf 4 Ağustos 1 877) İ ki gün önce , Osmanlı ordusuyla bera ber Hain Boğaz'a gittim. Dün, Osmanlı kuvvet lerine iki buçuk saat mesafedeki Eflihanh'da idim. Bulgarlar ve Rus Kazakları tarafından en korkunç şekilde katledilen 1 20 kişi gördüm .. Bun lardan çok güzel bir kadın, tecavüze uğradıktan sonra gırtlağı kesilerek nehre atılmıştı, bir diğeri çırılçıplak yol üzerine bırakılmıştı. Kuyulara atı lanların sayısını tesbit edemedim. Bütün bir ai lenin erkeklerinin, çocuklar dahil feci şekilde katledilmiş olduklarını gözlerimle gördüm. Elbi selerinin şekli ve cinsinden zengin oldukları an laşılıyordu. Bunların eşleri ve başka güzel kadınlar bir eve hapsedilerek, on gün süreyle Bulgarlar' ın ve Rus Kazakları'nın tecavüzüne uğramışlar. Köyde, tesadüfen rastladığım yaşlı bir kadın, düşmanın on beş kadını hapsettiği bu evi ateşe verdiğini ve daha önce defalarca tecavüz ettik leri kadınları diri diri yaktıklarını söyledi. Osmanlı ordusunun Hairi Boğaz'a doğru geldiğini haber alan Bulgarlar, esir aldıkları çok

11 1 "l

. \ H 'I'''< \ \ I' 1 iki

' R I .. ff7 \ l i M

(, 1

sayıda Türk kadın ve çocuğuyle dağlara kaçmış lardır. Yukarıda bahsettiğim kurbanlar bir ara ya toplandıktan sonra sıraya dizilerek pı:ışpeşe katledilmişlerdir. Civar köylP.rde daha pPk çok insan öldiiriilmüştür. Vaktim olmadığındarİ hep�ini göremedim. •

Nr.

(M.Leader'den M.Gay'e çekilen telgraf 5 .Ağustos 1887) Dün, İ ngiliz askeri ataşesi M.FifP. . Mor ning Post ve Times muhabirleri eşliğinde Efü hanlı 'ya gittim. Burada köpeklfr tarafından parçalanmakta olan yüz yirmiden fazla kadın v e erkek cesedi gördüm. Beş altı genç kızın cese di kuyuya atılmıştı . Çok güzel bir kadın gırtlağı kesildikten sonra dereye atılmıştı, hepsi çıplaktı. Yaşlı bir kadının söylediğine göre , dağ lara kaçan Bnlgarlar çok sayıda kadın ve kızı da beraberlerinde götürmüştür.

Bunlar gözlerimle gördüklerim. Zaten güvenilir kaynaklardan aldığım bilgilere göre, bir ka ç yaşlı kadının dışında, bütün Müslü man lar katledilmiş, bütün evler yağma edilchkten sonra yakılmıştır. Bütün bunlar Ruslar'ın gözü önünde, hatta onların teşvik ve tahrikiyle Bulgar lar ve Rus Kazakları tarafından yapılmaktadır.

(ı }

Nr. 70 (Ö zet) (Edime genel valisinin Dahiliye Nezareti ' ne çektiği 5 .l\ğnstos 1877 tarihli telgraf)

Şu anda

Fili be valisinden aldığım 4 Ağus

tos tr.ı.ri h l i telgrafı arzPdiyorum: Kızanlık'a bağlı Melemez (?) köyünde B u l gar l rı r yedi askerimizi katletmi ştir . Katiller. Osmanlı birliklerinin hüc u mu ü zerine kaçmış

lardır. Melemez'e bir saatlik mesafede bulunan Kara Kil ise Müsl ü man halkı. Bul garla r tarafından

bir kilisPye krı patılmış. baskından kaçabilen bir kaç kişinin Iıaher vermesi üzerine birliklerimi z olay yerine gi ttiğinde. katliam Iıeniiz başlamış. Kuvvet lerimiz d il şmrını drığıtmış, önce buranın M iislii man hrılkını, daha soma da K ii ç i i k Stil ili

ler'i (?) k urtarmıştır.

Düşman Kıza n l ı k ' ı boşaltmış. eı:: i r rıldığı miislim ve gayri miislinı ahali ile

Şı rka'ya doğru

Ç f' k i l m iştir.

Rrı şıboş m;:ıkta d ı r .

siiriiler

t ; u a fı m ızdan

toplaıı

(ı l

11 1 " ' 1 \ R ' I N \ \ r l i K I \ A l \ ff 7 \ 1 l l\.f

Nr.

(Edirne genel valisinin Dahil iye Nezareti 'ne çektiği 6 Ağustoi:; 1 R7 7 tarihli telgrrıO K17.ı r n l ı k " ı n k;:ı d ı n . erkf'!k ve ç oc u k Y a h ı ı · rl i h;ılkımn y ;:ı r ısın<fan fa zl ;:ı s ıı ı ı n Bnlg;u l rı r V"' R ı ı c; l ;:ı r nı

t a r a fı n rl ;:ı n

katled ildiqini

a r z e t r m � J.r l e

iitPP ssi fi rıı

ÖZEL TELGRAFLAR Nr. 72

(Mr . Gay'in , J,ondrıı'da Daily Telegraph gazetesine gönde rdiği tı:>J grnf Beyoğlu , 26 H<tziran 1 877)

Ş ıımmı R ı ı s

lfaza k l ;:ı r ı trır;:ıfı n d ;:ı n y ;:ı r ;:ı l ;:ı rı

m ı ş T ı r n o v ;:ı ' l ı h P Ş krt rl ı n i l P i i ç ço c u k . rl i i n rı 0 r · p qetiri l d i . M P l ı ı n P. d Ali P;:ış:-ı h ı ı q ii ıı m i i l t e r. i l P r ı

yıuet etti.

Nr. 73

(Mr . Huysch1>'un Londra'da Mr . Bennett ' e gönderd iği tf:'lgraf Şnmnu, l Tem muz 1 877) RjpJ;:ı en İ I P Ziştnvi ;:ıı ;:ısmd;:ı b 1 1 J 111ı; rn Y "' T

s;:ıh nPsi Tanı h i r hcışıh0 içindP b ıı l • ı ıı a n R 1 1 l q;:ırJ;:ı r . Miiı:;J ii nı ;:ı n

l e r ö n e m l i Jı;:ır ı:> k � tl;:ır ı n :rnklıık il l ı rı l i y i

snyıı y nrJ;:ır

(,'.n . linç. lir. 7,ryıwp kF.RMAN

Nr. 74 (Mr. Simon 'un Londra'd� Reuter Ajansı'na çektlOi telgraf Şumnu, l Temmuz 1877) Ruslar, Rusçuk'u izahı güç bir inatla top ateşi altında tutmaO' a devam ediyorlar; belli başlı binalar yıkıldı, İtalyan ve Rus konsoloslukları du ruyor, diğerleri yıkıldı. Büyük bir ümitsizlik hü küm sürüyor. Halk Vama ' ya kaçıyor, pek çok aile evsiz kaldı. Milletlerarası telgraf hatları Rus çuk'ta kesildi. Türkçe telgraf servisi devam edi yor. Ziştovi'de k i Ruslar'ın sayısı 30.000'e yükseldi, fakat Biela üzerinde yürüyüşleri Pav� lo'da (?) Türkler tarafından durduruldu. Savaş hakkında geniş bilgi yok. Dobruca'da Ruslar ba zı yaşlı Müslümanlar 'a mezalimde bulunmuş lardır. Sivil Türk idaresi Çulha'yı ·terkederek Mecidiye'ye yerleşmiştir.

Nr. 75 (M.Jacquot'nun Parls'te /oumal de Debats'ya çektiği telgraf Şumnu, 2 Temmuz 1877) Rusçuk top ateşi altında. Konsolosluklar, hastahaneler ve ambü lanslar tamamen yıkıldı. Yantra nehri boyunda,

R l lSI A R ' I N \' A l' ll l< l .. \ R I M F.ZA l . I M

iyi bir müdafaa kurulduğundan önemli askeri olaylar bekleniyor. Osmanlı idarecileri ve halk, Dobruca' dan Mecidiye'ye çekiliyor. Hasat için kalmış olan yaşlı Miislii manlar, Bulgar çetecileri tarnfından katledildiler ve çiftlikler yağmalandı.

Nr. 76 (Mr.G<ty'in Londra'da Daily Telegraph gazetesine çektiği telgraf Beyoğlu, 3 Temmuz 1877) Sokum Kale , 2 Hazirnn- Askeri komiser, Rm;Jar 'ın biiyiik mezalim yaptığı yerleşim bölge lerinin teftişinden döndü . Köyler baştırnbaşa ya kılmış ve yıkılmış, yüzlerce aile evsiz barksız kalmıştı. Ruslar çarşaf ve yorganlarına kadar hal kı soymuş. Diğer tarr:ıftan, Ruslar'ın halen i şgali al· tında olan yerleşim merkezlerinde daha fPci olaylar cereyan ediyor: Cinayetler, ırza geçme ler ve işkence. Zannis'in bütii n köyleri yakılmış tır. 1 500 aile Ardlera (?) vadisinde aç, susuz ve barınr:ıksız bir d ur umda Fazlı Paşa onlara yiyecek gönderiyor. ·

Sokum Kale, 26 Haziran - Bııraya g€'1erı haberlere göre, Ardlera vadisindPki rtilel�re gönderilen yiyecekler, halk açlıktan öldiiqü için.

işe yaramadı. Bu yardımlar maalesef geç ulaştı. Ruslar'ın vahşeti son dereceyi buldu.

Nr. 77 (M.Barriere'in Londra'da Guardian gazetesine gönderdiği telgraf Şumnu, 3 Temmuz 1877) Rus topları şehri dövmeğe devam edi yor, bu giin hastahane ve barakalar tamamen yandı. Razgrad'a kadar yer alan köy ve kasaba ların Müslüman ahalisi sür'atle Varna'ya doğru kaçmakta. Ruslar he n üz Yantra nehrini geçeme diler ama ne planladıkları meçhul.

Nr. 78 (Resmi bir şahıstan Lond.ra'da diğer bir resmi şahsa gönderilen telgraf) İstanbul, 3 Temmuz 1 877 Bana verilen sözlere rağmen, bahis ko nusu şahıs henüz açıkça telgraf çekme hakkını vermedi . Asya'da cereyan eden savaşa dair gü venilir haberlere sahip değilim. Babiali'nin aldı ğı bir telgrafa göre, Osmanlı orduları Eleşgirt civarında Rııslar'Ja dört müsademeye girişmiş, bunlardan ikisi çok şiddetli cereyan etmiş. Söy lendiğine göre Ruslar büyük kayıplar vererek, Kara Kilise'ye doğru geri çekilmeğe mecbur kal-

Rl 'Sl . A R ' I N 't' ı\ PTIK l.ARI MF.7.A l.IM

mışlar. Sofya'dan yardım gönderiliyor. 25 tabur savaş alanına gönderilmiş. Son haberlerde ise Bulgarlar'ın Müslümanlar'a yaptığı mezalimden bahsediliyor.

Nr. 80 (M.Jacquot'nun Londra'da M.Bennett'e gönderdiği telgraf) Şumnu, 4 Temmuz 1877 Ruslar, Rusçuk'a 10 km. mesafedeki Ma ratin (?) kasabasını k§.milen yaktılar. .

Nr. 81 (M.Gay'in Londra'da Dally Telegraph gazetesine gönderdiği telgraf) .

Beyoğlu,

Temmuz 1877

Daha önce gönderdiğim telgra �ta, Zişto vi'deki Türk kadın ve çocuklarına yapılan me zalimle ilgili verdiğim bütün bilgiler maalesef kesinleşti. Ayrıca Bul'g arlar; her yerde,-kaçan Türkler'e ateş açıyorlar. Bulgarlat'ın, bu yeni me zalimi, bütün Hıristiyanlar'dan Müslümanlar'a yö nelik bir hareket gibi göstermek istemeleri, elim olaylara sebep olabilir. Son derece öfkeli olan Türkler'in misillemeye kalkışmaları muhte meldir.

(,'r•· . l loç.

lh.

'�ı nrp I H. R M A N

Nr. 82 (M.Simony'nin Londra'da ajanıu'na çektiği telgraf)

Reater

Şumnu, 5 Temmuz 1877 Ruslar'ın teşvik ve tahrikiyle Bulgarlar' ın Ziştovi'deki Müslüman aileleri katlettikleri ve evlerini yağmaladıkları doğrulandı. Birliğinden ayrı düşmüş sekiz Türk aske ri sopa darbeleriyle katledildi. Bulgarl::ı.rın Rus çuk'taki dükkanları yakma teşebbüsleri suya düştü. Savaştan hiç bir haber yok.

Nr. 83 (M .Ruysche'in Londra'da M. Bennett'e gönderdiği telgraf) Şumnu, 5 Temmuz 1877 Buraya gelen mülteciler, Bulgarlar'ın Ziş tovi'deki Müslümanlar'a ve Yahudilere yaptıkları mezalimi doğruladılar. Bu mültecilerle beraber yola çıkanların büyük bir kısmı öldürülmüş, Türk kadınları ise nehre atılmışlardır.

Nr. 84 (Resmi bir tahıstan lstanbul'daki resmi bir tahsa gönderilen telgraf) Trabzon, 5 Temmuz 1877 Sukum'daki gazetelerin muhabirleri geç-

11 1 "I \ ll ' I N \

\ l" l l k l ,\ R I

\ l l- ! \ 1 1 1\f

,,,,

tiqimiz ayın

27'sinde, R usların Sukum·ıın kıı:ı:eyin d e k i Ardlera ' d a akıl al maz c i na y e t l e r işlediklerini yazdılar . Söylendiğine göre, önl�ri ne gelen her şeyi yakan, yıkan, talan eden Rus Kazakları'ndan kurtulmak için ormana sığınmak zorunda kalan 1500 aile açlıktan ölmüş.

Nr. 85 (M. Jacquot'nun Paris'te ]oumal de Debats'ya çektiği telgraf)

Şumnu, 5 Temmuz 1 877 Bulgarlar, Ziştovi'den kaçan .Müslüman lar'ı katlediyor ve evleri yağmalıyorlar. Birliğin den ayrı düşmüş sekiz asker sopalarla dövülerek öldürüldü. Rusçuk'taki dükkanları yakmak iste diler. Şüpheli Bulgarlar, muhtemelen Tuna bo yundaki kalelere gönderilecekler.

Nr. 86 (M. Fitzgerald'ın Londra'da Standard gazetesine çektiği telgraf) Şumnu, 5 Temmuz 1877 Ruslar'ın gözü önünde, Ziştovi'de sopa darbeleriyle katledilen sekiz askerle ilgili ayrın tılı bilgi geldi. Bir kaç Bulgar'ın Rusçuk'taki ma ğazaları yakma teşebbüsü suya düştü.

'70

Çf\·. Doç. Dr. 7Aynrp

KERMAN

Nr. 87 (Mr. Co�lngsby'nln T1mes gazetes1 bürosunda Mr. Mac Donald'a çektiği t�lgraf) Şumnu, S Temmuz 1877 Serbestçe yazabilmek için resmi makam larla iyi münasebetler kurdum. Burada Bulgar lar'ın yaptıkları katliamlara dair garip hikayeler anlatılıyor. Sahih bilgi edinmeden size bunlardan bahsetmet istemiyorum. Kötü olan yeni haber lerin gelmemesi.

Nr. 88 (Resmi bir •ahıstan Londra' dald resmi bir ,ahsa gönderilen telgraf) İ stanbul, 6 Temmuz 1877 Trabzon' dan bir şahsın telgrafla bildirdi ğine göre (bu şahıs bir gazete muhabiri değil dir), Ruslar Sukum Kale'nin kuzeyinde bulunan Ardlera'da son derece vahşi davranışlarda bu lunmuşlardır. Söylendiğine göre, önlerine gelen her şeyi talan eden ve yakıp yıkan Rus Kazakla rı'ndan kaçmağa çalışan 1 500 aile, sığındıkları or manlarda açlıktan ölmüştür.

Nr. 89 (Mr. Gay'ln Londra'dald DaUy Telegraph gazetesine çektiği telgraf)

Beyoğlu, 6 Temmuz 1877

. 7 1

Rl ' S L\ R ' I N Y A PH K l. A R I J\I F Z ı\ f i M

Batu m yol u ü z e r i n d e A rd a n u ç Perşembe sabahı- Ruslar, şehri ve civarını yakıp yıkarak çekiliyorlar. Korku nç mezalim habPTle ri geliyor. Ruslar çok sayıda Tiirk'ii kat!Pıtiler. Nr. 90 (M. Gay 'in lıondra'daki Daily Telegraph gazetesine çe kt i ğ i telguı O B e yoğlu , 6 Temmuz 1877

Tınıova, perşembe akşamı- Rushu iler liyor ve Türkler bütün güçleriyle d ireniyorlar. Bulgarlar, Ruslar 'ın işgal ettikleri her yerde ka dınları, yaşlıları ve çocukları kattediym lar. Bu korkunç mezalim, bir gün intikama sP.behiyet ve rebilir. RusJ;:ır, Tiirkler'i yok etmek için Bul gar lar'ı teşvik ve tahrik ediyorlar. Nr. 9 1 (I,ondra'daki Observer gazetesine muhabiri tarafından çekilen teJgraO Beyoğlu, 7

Temmuz

1877

Rnslar'ın Sukum civarında yaptıkları me zalim bildirildi. Rus Kazakları'ndan kaçan pek çok aile, sığındıkları ormanlarda açlıktan öl müştür.

Nr.

(M. Bordeano'nun Londra'daki Moming Advertiser gazetesi bürosunda M. Chambers'a çektiği telgraf) Beyoğlu, 1 Temmuz 1811 Dünden beri Ziştovi'de müsademe baş ladı, neticesi henUz meçhul. Sultan'ın emri üzerine, Çerkesler ve Zey bekler İstıınbul'dan ayrıldı. İ pek Gediği'nde Türkler, bir kilisede, Ruslar'ın katlettiği on Müslüman ve Hıristiyan' ın cesedini ortaya çıkardılar. Nr. 93

(M. Hanly'ln Telegraph gazetesinde Mr. Sheffield'e gönderdiği telgraf) Beyoğlu,

Temmuz 1877

Ü ç Kilise'de üç saat süren bir çarpışma dan sonra Ruslar kiliseyi yağmaladılar, evleri yaktılar, Ermeni piskoposuna kötü muamele ederek, beraberlerinde götürdüler.

Nr.

(Mr. Lascary'den Londra'da Reuter ajansına çekilen telgraf) Erzurum, 8 Temmuz 1877 Ü ç Kilise'deki kilisede on ceset bulun-

Rl ; s ı _ \ R " I N ' . \ I' 1 i K I .\ RI !\ff 7 \ l i M

du. Ermeni kilisesi yakı l d ı . Nr. 95 (Mr. Hanly'in Londra'da Momlng A dventlser gazetet:rlne çektiği te1qrı1f) Beyoğ'lu, 9 Temmuz 1 877

Şummı , Pazar akşamı Biela'rnn (?) tahli yesi stratejik bir durum arzediyor. R ı ı sçtık artık top ateşi altında değil. Türk mahallesi, rPsmi hi nalar ve hastahaneler tamamen yıkıldı, RııJg;u mahallesi de zarar gördü. Top mermilNinin çap larının küçüklüğü gösteriyor ki, R u slar büyiik t o plarını Silistre'ye sevketmişlerdir. Rıı hafta, ke sin Türk planını gayri resmi olarak oğren ebile ceqimizi sanıyoru m . -

Nr. 96 (Mr. Schlugı1 'nın Viyana'da M. Etienne'e gön derdiği telgraf) Erzurum, 9 Temmuz 1877 20 Haziran'da Arda mıç ta vuku bulan sa vaştan soma, Ruslar, Ardanuç, Şaters, Longot ve Gülsen'i (?) tamamen talan ederek yakıp yıktılar. Ayrıca Şamo, Şaraval. Unisli, Çisil (?). Alaşehir, Şano, Şarlar ve Şia (?) köylerinde de silahlı mu kavemette huhındukları gerekçesiyle 50 kadar erkek. kadın ve çocuğu katlettiler. '

Çev. floç.

llr. 7,eynrp K E R M A N

Nr. 97 (Mr. Simony'nin Londra'da Reuter ajansına gönderdiği telg'İ'af) Şumnu, 9 Temmuz 1877 Tırnova'da Ruslar beş köyü yaktılar, Ma nastır' da ise aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu kırk kişiyi katlettiler.

Nr. 98 (M. Hanly'nin Londra'da Momlng Advertlser gazetesine gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 10 Temmuz 1877 Ruslar, Selvi ile Tırnova arasında yer alan beş köyü yaktılar ve Manastır'da aralarında ka dın ve çocukların da bulunduğu kırk kişiyi kat lettiler.

Nr. 99 (Mr. Thomae'ın Londra'da Moming Post ·gazetesine çektiği telgraf) Beyoğlu, 9 Temmuz 1877

Ka s dolaylarından çekilmeden, Ruslar, iki köye mensup kadınları çırılçıplak soyarak öl d Uresiye kırbaçladılar. Ayrıntıları mektupla bil direceğim.

R l 'SL\ R ' I N \' A PTl f< l.A R I M f.7. A tl MI

Nr. 100 (Mr. Buckland'ın Edimbourg'da Norma gazetesine çektiği telgraO Beyoğlu, 19 Temmuz 1877 Ruslar, Selvi ile Tırnova arasındaki beş köyü yaktılar, aralarında kac:Qn ve çocukların da bulunduğu 40 kişiyi katlettiler. , , , ,

Nr. 101 (Osman Pazar'dan M . Jacquot'nun Paris'te /oumal de Debats gazetesine çektiği telgraO Şumnu, l l Temmuz 1877 Bütün Müslüman nüfus göç ediyor. Rus lar gelir gelmez, Bulgarlar, Müslüman evlerini yağma ettikten sonra yaktılar ve geride kalanla rı katlettiler . Alev alev yanan Batak, Disket (?), Neddan, Visuli, Jaideli, Terenbeşdağ, Frenchi ve İ s ari adlı yedi köyden buraya sığınanlardan biz · zat korkunç şeyler işittim . HükQmet, sürüleriyle Osman Pazar ve Eski Cuma civarından kaçan on aileyi barındırı yor. Manzara tüyler ürpertici.

(,"e> . l loç. l>r. 74'yn•ıı K F RMAN

7fı

Nr.

1 02

M. Gay'in Londra'da Daily T�legraph gazetesine çektiği telgraf) Beyoğlu, 1 1 Temmuz 1877 Ruslar, özellikle Tırnova ve civarında ka lan Türklere korkunç işkenceler yapmak üzere Bulgarlar'ı kışkırtıyorlar.

Nr.

1 03

(Mr. Gay'in Londra'da Daily Telegraph gazetesine çektiği telgraf) Beyoğlu, 13 Temmuz 1877 Edirne, Cuma- Ruslar tarafından silahlan dırılan Bulgarlar, erkek, kadın ve çocuk Balkan Tiirkleri'ni kitleler halinde katlediyorlar.

Nr. 104 (M. B arrere'in Osman Pazar'dan Parls'teki La R�publique Française gazetesine çektiği telgraf) Şumnu,

Temmuz 1877

Tırnova'daki Müslüman halkın ve birlik lerin tahliyesi bu gün tamamlandı. Düşmanın kendilerinden üstün kuvvetlere sahip olduğunu gören Türkler Osman Pazar yolu üzerinde top lanıyorlar. Müslüman halk yol üzerinde konaklı-

ft l ' Sl.AR'IN \' Al' f lk L A RI M F:lAI i M

yor . Tahliyeden sonra düşman evlerini yakt ı , geride kalan yaşlıları katletti.

Nr. 105 (M. Englander'in Londra'da Reuter ajansına. çektiği telgraf) Beyoğlu, 13 Temmuz 1811 Ruslar'dan kaçan çok sayıda Müslüman kadın ve çocuk, Tırnova ile Kızanlık arasında Ha i n Boğaz geçidinde Bulgarlar tarafından katledil di.

Nr. 1 06 (Mr. Englander'in Londra 'da Reuter aja nsına çektiği telgraO

Beyoğlu, 15 Temmuz 1877 Ruslar'ın yaklaşması üzerine, her tarn fta Müslümanlar köylerini terkediyorlar ve Hıristi yan Bulgarlar evlerini talan edip yakıyorlar.

Nr. 107 (M. Gay'in Londra'da DaHy Telegraph gazetesine gönderdiği telgraO Beyoğlu, 13 Temmuz 1877 Rusçuk, 1 O Temmuz gecesi-Ruslar ve Bulgarlar, Miislümanlar'a akıl almaz derecede vahşi muamelede bulunuyorlar. Kadın, erkek ayırt etmeksizin herkesi kat lediyorl�r.

Ç�"· Uoç. Or.

7�)·nl'p

KJo: RMAN

Buna bir örnek olmak üzere, kucağında bir çocukla öldürülmüş bulunan bir adamı zik redeceğim. Çocukta iki süngü yarası vardı. Bu vakıaların daha korkunç olaylara yol açacağı şüphesizdir.

Nr. 108 (M. Borthwick'in Londra'da Momlng Post gazetesi idarehanesine çekt�ği telgraf) Şumnu, 1 3 Temmuz 1877 Ziştovi'den kaçarak Razgrad'a bağlı Ça yırlı'ya sığınan 200 Müslüman, Ruslar ve Bulgar lar tarafından katledildi. On arabayla Kara Çumak'a nakledilen Armutlu sAkinleri de öldü rüldü. Armutlu'da 1 1 kadın ve 10 çocuk da aynı akıbete uğradılar. Üç Destin'in bütün halkı kat ledildi. Rusçuk'a dört saatlik mesafede bulunan Ostrança v� Kostova'da bütün Müslümanlar, 35 çocuk dahil, toptan öldürüldü. Tırnova'ya bağlı Kestan ve Yelkan'da gözleri dönmüş Bulgarlar katliam yapıyorlar. Galva ve Dubniça Müslüman ları, Hain yakınındaki dağlarda Bulgarlar tarafın dan katledildi. Beş Pınar'da Ruslar bütün ıı.1kı esir aldılar ve bütün kadınlara te�::ıvüz ettiler.

R l 'S I . \ R ' I N \A P ll K l . A R I M f 7. A l . f l\f

Nr. 109 M. Daw'ün Londra'da . Dundee Advertiser gazetesine gönderdiği telgraf) Şumnu, 15 Temmuz 1877 Buraya ulaşan raporlara göre , Ruslar . Mtislüman hrılka karşı son derece vahşi davra nıyorlar. Razgrad'a bağlı Ç ayırlı'dan 200 kişi kat ledildi. Tırnova yakınlarında Kara Ç umc:ık'ta 1 1 kadın ve 1 0 erkek öldürüldü. Ruslar, Rusçuk'a dört saatlik mesafede bulunan Osırançı:ı ve Kos· l ova'yı (?) işgal ederek, çocukları katlettiler, ka dınlara tecavüz ettiler.

Nr. 1 1 0 (M. Crespin'in Londra'da Observer gazetesine gönderdiği telgraf) B eyoğlu, 1 4 Temmuz 1 8 7 7 Ruslar'ın v e Bulgarlar'ın erkek, kadın ve çocuk masum ve miidafaasız Müslüman halka yaptıkları mezalim, Babıali 'yi bir muhtıra hazır lamak zorunda bıraktı. Bu iğrenç ve kanlı iş bit tikten sonra, sağ kalan Hıristiyan Bulgarlar, m ecburen Ruslar tarafından kurulan: Bulgar ala yına yazılacaklardır . En küçük bir direniş bile öltimle cezalandırılıyor . Ruslar, Rumen gazete cilere, Türk askerlerinin de Hıristiyanlar'a ben z e r mezal i m d e b u l u n d u k l a r ı i d d ia s ı n ı

(,'r• . lloç. Jlr. 7r) n�p K F R l\.l .\ N

destekleyici neşriyatta bulunmalarını emretti. Emin olurtuz ki, bu gibi isnatlar yalan ve iftiradır ve gayesi Avrupa'yı yanıltmaktır.

Nr. 1 1 1 (M. Gay'in Londra'da DaUy Telegraph gazetesine gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 14 Temmuz 1877 Dün Vetova (?) civarında yanan köyler gördüm. Göri.i'ştüğüm Çerkes keşif taburu men supları, her yerde Bulgarlar'ın düşmana iltihak ettiklerini ve Rus piyadeleri ile Rus Kazakları' mn civar Türk köylerindeki ve özellikle de Rus ç u k yakınındaki Dikilitaş ' taki Türkle r ' i katlettiklerini söylediler. Rus Kazaklar'ı Razg rad'a doğru ilerliyorlar, şehre üç saatlik mesa fedeler.' Tren yolu muhtemelen şu anda kontrollerinde. -

Katliamların başladığı yerleşim merkezlerinin listesini aşağıda sunuyorum: Beş Pınar'daki esirler öldürüldü, kadın lar tecavüze uğradılar. Razgrad'a bağlı Çayırlı'da, Ziştovi' den kaçan 200 mülteci kılıçtan geçirildi. Üç Destin'in bütün sakinleri katledildi.

R l ' 'i l ·\ R ' I N \' \ l' l l K I . \ R I 'l.fFI\ 1 1 !\f

Rusçıık'a dört saatlik mesafene hıılunan Ostrança Vf' Koslova'da 35'i çocuk hii tiin Müsliimanlar öldiiriildü. ·

Tırnova ' ya bağlı KPstan VP SPlvrın "da Ruslar'ın tahrikiyle Bulgarlar Galva ve Dubniça' dan kaçan Müslümanlar'ı Hain yakınlarında kat lettiler. Bu hadiseler Türkleri çılgına çeviriyor. O n ların da misillemede bulunabileceklerinden endişe ediliyor.

Nr. 1 12 (M. Crespin'in Londra'dakf Observer gazetesine gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 14 Temmuz 1877 Ruslar'ın Bulgaristan'da işgal ettikleri köy ve şehirlerdeki Müslümanlar göç ediyorlar. Bütün Müslümanlar'ın yaş ve cinsiyet farkı göz edilmeksizin şiddetle cezalandırılmaları emredil di. Mezalim Ruslar'ın emri ve gözleri önünde vuku buluyor. Rus subayları, bu utanç verici me zalimden istifade ederek, öldürmeden önce bü tün genç kız ve kadınlara tecavüz ed iyorlar. Şüphesiz bu derece vahşi sahneler, geçen sene ki mezalim söylentilerini kat kat aşmış durumda. ' Alınan b u bilgiler dün akşam ve bu sabah yaban

112

Çev . Ooç. Or.

7�ynrp KF.RMAN

cı elçiliklere ve pek çok gazeteye telgraflarla bil dirildi.

Nr. 1 13

(M. Gay'in Londra'da Dally Telegrapll gazetesine

çektiği telgraf)

Beyotla, 14 Temmuz 1877 Şüphe yok ki, Ruslar'ın işgal ettiği her yerde Bulgarlar, Müslüman halka akıl almaz de recede mezalimde bulunuyorlar; çeşitli yerler den kaçanlar, erkek ve çocukların katliamı ve ırza geçmeyle ilgili korkunç olaylar anlatıyorlar. Bu hikAyeler, daha sonra resmen teyit ediliyor. Şurası muhakkak ki, Ziştovi, Manastır ye Tırno va bölgesinde yüzlerce Müslüman katledildi. Bu anlatılanlar asla mübalağa değildir, her kelime gerçeğin ifadesidir.

Nr. 1 14 (Resmi bh 'ahıstan Londra'dald bir resmi 'ahsa gönderilen telgraf) İstanbul, 14 Temmuz 1877 Edirne genel valisinin istiAbaratına göre, Ruslar, Selvi'de, geçen sene Bulgarlar'a yapıl dığı ileri sürüleri mezalimle suçlanan Müslilman lar'ı yargılamak üzere bir askeri mahkeme kurmuşlar; Bulgarlar' dan, suçluları bildirmeleririJ

R l l S l . A R ' I N Y A PT I K l . .\ R I M F: 7 A ı.IM

istemişler ve bunlar sorgusuz sualsiz kurşuna di zilmiş veya asılmışlardır. Ruslar, müdafaasız Müs lilmanlar'a son derece vahşi davranmaktadırlar.

Nr. 1 15 (M. Fitzgerald'ın Londra'da Standard gazetesine gönderdiği telgraf) 1

Şuninu, 1 5 Temmuz 1877 Daha önceki telgraflarımda ifadeye ça lıştığım Rus mezalimiyle iTgili daha teferruatlı bil giler gelmeye başladı . Rus istilasından hemen önce Ziştovi ve Tırnova 'ya bağlı köyleri terke derek Razgrad ve Osman Pazar civanna sığınan binlerce masum ve müdafaasız erkek, kadın ve çocuk, Rus Kazakları'nın ve Bulgarlar'ın saldırı sına uğradı. Pek çoğu katledildi, bir kısmı Rus işgali altındaki bölgeye sevkedildi; akıbetlerinin ölüm olduğu muhakkak; pek azı kaçabildi. Tiirk ler'in elinde bulunan bölgelerdeki Aulg;ular, mi · sillemeden endişe d u y uyorlar. Durum son derece nazik.

Nr. 1 16 (M. Erlanger'in Londra'daki Reuter ajansına gönderdiği telgraf) İstanbul, 1 5 Temmuz 1877 Bir elçilik, Bnlgı:ıri�ta n 'daki

kon�olm;hı

�·rv. Uoç. llr.

7.f)nfp

kERMAN

ğundan, Ruslar'ın Mf,lslümanlar'a mezalimde bu lunduğuna dair raporlar aldı.

Nr. 1 17 (Mr. Simon'un Londra'da Reuter ajansına gönderdiği telgraf) Şumnu, IS Temmuz 1877 Ruslar, Müslüman halka mezalimde bu lunmağa devam ediyorlar.

Nr. 1 18 (Mr. Austin'in Londra'da Tlmes gazeteslne çektiği telgraf) Tarabya, IS Temmuz 1877 Ruslar'ın, Bulgar katliamına iştirak et mekle suçlanan Müslümanlar'ı yargılamak üze re Selvi'de bir askeri mahkeme kurdukları ve Bulgarlar'ın şehadeti üzerine pek çok Müslil man'ı öldilrdükleri bildirildi. Ruslar ve Bulgarlar ise Köstence ve Tırnova civarında, kadın ve ço cuklar dahil pek çok Müslilman'ı katletmekle suçlanıyorlar.

Nr. 1 1 9 (Mr. Buckland'ın Edimbourg'da Norma gazeteslne gönderdiği telgraf Beyoğlu, IS Temmuz 1877 - M. Drummond'un Şumnu'dan telgrafla

R l ' S l . A R ' I N \ A rr l k l ,\ R I \f f:Z ,\ J iM

bildirdiğine göre, Ziştovi'den Razgrad'a bağlı Ç ayırlı'ya sığınan 200 Müslüman, Ruslar ve Bul garlar tarafından katledildi. On araba ile Armut lu 'da n göç edenler Kara Ç umak'ta öldürüldü. Armutlu'da çok sayıda kadın ve çocuk, Üç Des tin'de bütün Müslüman halk; Ostrança ve Kos tova'da 35'i çocuk bütün Müslümanlar katledildi. Kestan ve Yelkan'da Ruslar'ın kışkırttığı Bulgar lar bütün Müslüman halkı katlettiler. Galva ve Dubniça'daki bütün Müslümanlar, Bulgarlar ta rafından Balkan dağlarında öldürüldü. Ruslar, Beş Pınar'daki bütün Müslümanla:r 'ı esir aldılar ve bütün kadınlara tecavüz ettiler.

Nr. 120 (Mr. Gay'in Londra'da Daily Telegraph gazetesine gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 15 Temmuz 1877 Şumnu, Cumartesi, gece yarısı ·Ziştovi ve civarından kaçan 3000 muhacir R uslar'ın hücu muna uğradı, bir kısmı katledildi, bir kısmı ise Tirstenik'e götürüldü ve orada Müslüman kadın lara tecavüz edildi.

Nr. 121 (Mr. Ranly'nin Londra'da Moming Jldvertiser gazetesine gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 15 Temmuz 1877 Ruslar'ın tahrikiyle Bulgarlar'ın Ziştovi ·

Çev. Ooç.

Or. Zrynrp K F: R M A N

den kaçan müslüman mültecilere ve halen Os manlı ordusunun himayesinden yoksun yerleşim bölgelerindeki erkek, kadın ve çocuklara yap tığı mezalim dışında Tuna'dan hiç bir haber yok.

Nr. 122 (Yüzba,ı Gambler'nin Londra'da T1mes gazetesine gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 1 5 Temmuz 1877 Saray'dan henüz avdet ettim. Bizzat sul tan, Ttirkler'in Bulgarlar tarafından katledilme leri konusunda gerçeğe dayalı bilgiler verdi. Ruslar, Türkler'in silalılarını topluyor, buna mu kabil Bulgarlar'ı silahlandırıyorlar. Kadınlar teca vüze uğruyor, çocuklar katlediliyor ve yerleşim bölgeleri yakılıp yıkılıyor. Sultan'ın bildirdiğine göre, dün İ stanbul'a gelen Müslüman halk evsiz barksız ve açlıktan ölmek üzeredir.

Nr. 123 (M. Gay'ln Londra'da Dany Telegraph gazetesine çektiği telgraf) Beyoğlu, 16 Temmuz 1877 Ruslar, Tırnova'da kukla bir mahkeme kurarak, çok sayıda Türk'ü kurşuna dizdiler. Yel kan ve Kestan'da vuku bulan katliam korkunç. Şumnu. Pazar gecesi. MüslUman yaşlılar, kadınlar ve çocuklarla dolu 5000 araba, Cuma-

Rt'Sl.AR'IN Y ı\ rHl<LARI MF.7ı\ IJM

Osman Pazar yoluyla buraya geliyor. Tırnova, Gabrova ve Slena'da (?) Ruslar ve Bulgarlar kor kunç katliamlar yaptılar. Muhacirleri bizzat gör düm, ayrıntıları bildireceğim.

Nr. 124 (M. Scaife'ın Londra'da Goardian gazetesine gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 16 Temmuz 1877 Tırnova ve .Slena civarında Ruslar'ın ye katliamlarda bulundukları bildirildi. Yedi Müs lüman köyü alevler içinde; kadın, erkek ve çocuk bütün sakinleri de öldürüldü. ni

Nr. 125 (M. Chatau'nun Viyana'da Correspondenz'in bürosuna çektiği 'elgraf) Beyoğlu, � 6 Temmuz 1877 Müslümanlar'a yapılan zulüm, özellikle Ruslar'ın silahlandırdırdığı Bulgarlar'ın eseridir. Ruslar, Bulgarlar'dan müteşekkil birlikler kur maktalar.

Nr. 126 (M. Gay'in Londra'da DaHy Telegraph gazetesine gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 16 Temmuz 1877 Şumnu , 16 Temmuz gecesi saat 0 1 .40.

<;·o . lloç. Ur. 7.t"yntp K F. R M A N

Heybeli köyünden gelen yaralı muhacirleri ziya retten şimdi döndüm. Uzun sllre onlarla konuş tum ve teferruatlı bir soruşturma yaptım . Gönderilen raporlar, e n ince ayrıntısına kadar, dün bana anlatılanlara uyuyor. 1 1 Temmuz Çar şamba günü, Heybeli sakinleri ve beraberlerin de bulunan civar köy ahalisi, Çayırköy-Koca Pınar arasında, 600 Rus Kazağı'nın hücumuna uğ ramış, kadınlarla çocuklar katledilmiş, üç sahra topuyla arabalara ateş açılmış, köylüler elbise leri dahil hiç bir şey kurtaramamışlardır. İ lk gir diğim evdeki bir kadın başından, diğeri kolundan ve sol göğsünden kılıçla yaralanmıştı. İkinci evde, bacağı boydan boya mızrakla par çalanmış sekiz yaşında bir erkek çocuk; vücu dunda on dört kılıç yarası, elinde mızrak yarası olan bir kadın vardı. Diğer bir kadın sırtından, vücudunun değişik yerlerinden ve iki göğsün den kılıçla yaralanmıştı. Beş yaşında bir erkek çocuğun kalçasında, dört yaşında yetim bir kız çocuğun sırtında kılıç yaraları vardı. Bu kızın tek yakını ve dayanağı olan amcasıyla küçük kızı ise katledilmişti. İ kinci evde yirmi bir yaralı vardı, yaralarını gözlerimle gördüm. Heybeli Ziştovi' yeve Yantra nehrine bir saatlik mesafede bir yer leşim merkezidir. Bu köyün otuz beş Tatar ailesi katliamdan kurtulabilmiştir. Saldın güneş doğar ken başlamıştır. Bu saldırıda Koca Pınar yanmış tır. Ö ğrendiğime göre bu katliamı Bulgarlar

R l ''\l . \ R ' I N t' \ P 1 1 1 H .\RI MF.7 . \ l l M

ıı • ı

değil, Rus Kazakları yapmıştır. Nr. 127

(M.Gay'in Londra'da DaUy Telegraph gazetesine çektiği telgraO Beyoğlu, 16 Temmuz 1877 Edirne, Pazar akşamı . Ruslar tarafından silahlandırılan Bulgarlar, her tarafta kanlı cinayet ler işliyorlar. Bedrova'daki (?) Rus kuvvetleri Türkler' den toplanan silahlarla teçhiz adilen Bul gar taburunun da katılmasıyla 5000 kişiye yük seldi. Türkler , Kazan üzerine yürüyorlar.

Nr. 128 (M. Borthwick'in Londra'da Moming Post gazetesine gönderdiği telqraO Şumnu, 16 Temmuz 1877 · Rus mezalimi devam ediyor. Tırnova'da Müftü'yü, sulhü temin için geldiklerini ileri sü rerek, halkın sükfinet içinde beklemelerini tav siye eden mektuplar yazmak zorunda bırakan Ruslar, Bulgarlar'ın katliam ·yapmasına müsaade etmişlerdir. Duruma itiraz eden Müftü, parça par ça edilmiş. Ayrıntıları bildireceğim.

Çfv. Ooç.

Dr. lr)'nrp kf.RM A N

Nr. 129 (M.Barrere'in Londra'da Gaardlan ga1zeteslne gCSnderdJğl telgraf)

Şumnu, 17 Temmuz 1877 Razgrad-Rus Kazaklan'nın elinden kurta rılarak Razgrad'a getirilebilen Türkler'i gördüm. Şehirde hastahane olmadığından, yaralılar evle re dağıtıldı. Yaralılar arasında 1 4 kadın, çocuk ve yaşlı saydım. Bütün vücudu kılıç ve mızrak ya ralarıyla dolu beş yaşındaki bir kız çocuğu kor kunç bir manzara arzediyordu. İki yaşındaki bir diğerinin başında ve· vücudunda üç derin yara; yaşlı bir kadının vücudunda ise üç mızrak ve kur şun yarası vardı. On iki yaşın altındaki dört ço cuk da ağır yaralıydı. En kötü muameleyi görenler, maalesef çocuklar. Gördüğüm yaralı ' ların hepsi Ablakova'da doğmuşlar. Rusçuk ci varından sağ' kalabilenlerin söylediğine göre, çok sayıda kadın ve çocuk katledilmiş. Anaları nı kaybetmiş çok sayıda kız ve erkek çocuğa rastladım. Pek çok yaralı geliyor, daha da gel mesi bekleniyor. Söylendiğine göre, Türkler yüzlerce kurban vermişler. Burada bulunan Bal van'lı bir Türk, tek sağ kalanın kendisi olduğu nu ve bütün Müslümanlar'ın, siUlhlarını teslim ettikten sonra, Rus Kazakları tarafından katledil diklerini söyledi. Bu katliamlar, Türkler arasın da derin bir teessür uyandırıyor.

R l 'S l . A R ' I N V A PT I K l . A R I M F 7 A l . I M

Nr. 130 (M. Zipcy'nin .IUina'da M. Stephanopoulo'ya gönderdiği telgraf) Beyoğlu, l 7 Temmu� 1877 R uslar'ın Bulgaristan'da yaptıkları zuliim ve katliamlar. genel bir öfke uyandırıyor .

Nr. 131 (M. Coningsby'nin Londra'da Times idarehanesindeki M. Mac Donald'a çektiği telgraf) Şumnu, l 7 Temmuz 1877 Altı yaralı kadınin ayrı ayrı alımın ifade l erinden anlaşıldığı üzere , Zi.ştovi yakınlrırınria Rus Kazakları kadınlan yakmış, çocukları da ka tetmişlerdir. Böyle bir vahşete inanamıyord um fakat bizzat yaptığım incelemelerden, m<Htlesef gerçek olduğunu tesbit etmiş bulunuyorum. Dün cepheden buraya döndüm.

Nr. 132 (Yüzbaşı Gambier'nin Tlmes gazetesi nişirine gönderdiği telgraf) Edime, 17 Temmuz 1877 Dün gece, Bulgarlar tarafından yaralanan ve sakat bırakılan pek çok kadın buraya getiril d i . Bulgarlar Yeni Zağra ile Kızanlık arasında bir

sahra topunu ele geçirdiler. Şıpka'da savaş de vam ediyor. Dün gece bir yaralı konvoyu şehre geldi. Bozuk yollarda, kavurucu güneş alhnda ör tüsüz arabalarda zorlukla ilerliyorlardı. Yolların iki tarafı muhacirlerle dolu. Askeri bir trenle Ye ni Zağra'ya gideceğim.

Nr. 133 M. Jacquot'nun Paris'te Joumal de Debats'ya çektiği telgraf) .

Şumnu, 17 Temmua.1877 Razgrad Bu gün Ablakova'da Rus Ka zaklan'nın katliamından kurtulabilen on beş Müslüman yaralıyı ziyaret ettim. Beş yaşın altın da dört çocuk, beş kadın ve altı erkek mızrak, kılıç ve mermi yaralarıyla delik deşik edilmişti. Balvan'ın Müslüman halkı kamilen katledilmiş. Her taraftan gelen muhacirler yeni katliam ha berleri getiriyorlar. Müslümanlar hiç bir şekilde misillemede bulunmuyorlar. ·

Nr. 134 İ ( stanbul' dald resmi bir şahsa gönderilen telgraf) Filibe, 18 Temmuz 1877 Burada Müslüman halk panik içinde. Bu sabah. Ruslar'ın Kızanhk'ı ele geçirdikleri ve bir fırkanın Karlova'dan buraya doğru ilerlediği şa yiası üzerine pek çok subay ve çoğunluğu ka-

R l ' l\ l . A R ' I N \' A r l l K I A R I l\f F. Z A l . 1 1\f

ıı ı

dm ve ç o cu kta n miiteşekkil binden fazla insan, eşyalarıyla gara hücum et mi şler fakat mutasar rıf gi dişl er i ni engellemiştir. Şu anda Ruslar'ın tP.s lim o l a n l a ra karşı kö t ü m ıı a m e l e d P. buhınmayacakları hu s usu nda 'diplomatik misyo nım. Türk heyetine verdiği tP.minat fümrinP p;:ı · n i k yatışmış du rumda . Vaziyet e l ::ı n ln itik. Türkler, Bulgarlar'ın isyan edeceği e n d işesi y l e , açıktan açığa silahlanıyorlar. Avusturya. rrans;ı, ve Yunan konsolosları, mutasarrıfa acilen halk tan ka r m a bir polis kuvveti k ur mas ın ı ve halkı n s i la h la rı nı bırrıkma l arı lmsıısıı mı tem i ıı P. l nı e s i n i tavsiye ettiler . ,

Nr. 1 35 (M . Fitzgerald'm J,ondra'dıt Standard g;ızetesine gönderdiği telgrıtf) Şumnu , 18 Temmuz 1 877

Tırnova civarındaki Belina (?) k ö y ü M ü s lümanlar'ı Ruslar'ın yakfaşmrısı üzerine c;:ımiye sığınarak, Rus komutanına bir heyet qönd ermiş v e teslim olduklarını bildirmişlerdi. Komutan, ge çen yılki o la y l ar ı n cezasız k;:ılınayacağını bilni rerek, caminin içindekilerle birlikte yakılmasını emretmiştir. Olaydan sadece üç kişi kurtulabil miştir.

Çev. Doç. Or. 7•:vn•p KERM.\:'ıi

Nr. 136 (Resmi bir ,ahsın Londra'da bulunan resmi bir fah&a gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 18 Temmuz 1877 Ö ğrendiQime göre Türkler, Ruslar'ın iş gal ettiği Köstence'yi tahliye etmişlerdir. Söylen diğine göre, Bulgarlar şehirde ve civarındaki halka mezalimde bulunmuşlar.

Nr. 137 (M. Gay'ln Londra'da DaDy Telegraphgazetesine gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 18 Temmuz 1871 Burada, başıbozuklar tarafıi'ldan yapıldı ğı ileri sürülen katliama dair verilen haberler doğru değil. Evleri tek tek gezdim, tek bir ce set görmedim. Sadece dört Bulgar evi yanmış: kilise ve okula dokunulmamış. Ruslar'ın yaklaş ması sırasında, Bulgarlar'ın yağma ve talanda bu lunduklarına dair kesin deliller buldum. Her tarafta Bulgarlar korkunç mezalimde bulunuyor lar. Kocaları gözlerinin önünde parça parça edil m i ş üç kadınla konuşt u m . K o c alarının başıbozuklara katıldığı gerekçesiyle, buraya ya kın bir köydeki bütün kadınlar ve çocukhı.r, ca miye doldurularak diri diri yakılmıştır. Her tarafta korkunç hikayeler anlatılıyor. Türkler, aksine bü-

RtJ�t ı\ R ' I N Y .-\ PHKI A R I M F.Z A U M

tün Hıristiyan ailelerinin çekilmelerine müsaade ediyorlar.

Nr. 138 (M.Zipcy'nin Viyana'da bulunan M. Etienne'e gönderdiği telgraf) Selimno (?)'daki İ ngiliz konsolosu rapo runda, Bulgarlar'ın Müslümanlar'a son derece vahşi davrandıklarını belirtiyor ve misillime ih timalini işaret ediyor.

Nr. 139 (M. Erlanger'in Londra'da Reuter ajansı na çektiği telgraf) İstanbul, 19 Temmuz 1877 Türk halkı, Bulgar mezalimi son derece öfkeli.

karşısında

Nr. 140 (M.Gay'in Londra'da Dally Telegraph gazetesine çektiği telgraf) Beyoğlu, 19 Temmuz 1811 Kars, Perşembe - Muhtar Paşa Kürtler'e hAkim olabilmek ve Ruslar'a yardım edenlerin can ve mal güvenliğini korumak hususunda elin den gelen her şeyi yapıyor. Fakat, Ruslar'ın kor kunç muamelelerine maruz kalan Türkler'e hikim olabilmek hemen hemen imkansız. Dilş-

9(i

{,.0H . lloç. l>r. 7.��n�p K ER M ı\ N

man, sınır boyunca, bütün yerleşim bölgelerini yakıp yıkarak, geri çekiliyor.

Nr. 141 (M. Fltzgerald'ın Londra 'da Standard gazetesine çektiği telgra f)

Şumnu, 19 Temmuz 1877 Benim gördüğüm yaralı mültecilerden on aylık bir bebekte üç mızrak yarası vardı . Müs liiman halka akıl almaz vahşi muamelede bulu nan Ruslar'ın önünden kaçabilenler akın akın gelmeğe devam ediyorla:r.

Nr. 142 (M. Schneider'ln Köln'de M. Dumont'a çektiği telgraf) Beyoğlu, 19 Temmuz 1877 Türkler'in çekilmesinden sonra, Kösten ce 'deki Bulgarlar camilere saldırıyorlar. Yunan başpiskoposu, halkın hak ve menfaatlerini koru ması için, Ruslar'ı şehre davet etmek zorunda kaldı.

Nr. 143 (M.Gay'ln Londra'da Dally Telegraph gazetesine çektiği telgraf) Beyoğlu, 19 Temmuz 1877 Tarparese (?} Halk, açlıktan ve savaşın

H \ ' 'i l .. \ R ' I N

\' .\ r n K L\ R I

"t tJAl.IM

yol açtığı diğer felaketlerden kurtulabilmek için, Ruslar tarafından yakıp yıkılan vatanlarından kaçıyor.

Nr. 144 (M. Chatau'nun Paris'te Havas ajansına çektiği telgraf) Beyoğlu, 20 Temmuz 1877 Bulgaristan ve Trakya'da Rus Kazakları' nın ve Bulgarların yaptıkları mezalime dair yeni Haberler geldi.

Nr. 145 (Mr. Hanly'nin Londra'da Moming Advertiser gazetesine çektiği telqraf) Beyoğlu, 20 Temmuz 1877 Ruslar'ın ve Bulgarlar'ın yaptıkları mP.7.a lime dair yeni raporlar gelmeğe devam ediyor. Bulbali köyünde Türk kadın ve çocukları katle dildi. Galva ve Dubniça'da on iki kişi dışında, bü tün nüfu s Bulgarlar tarafından öldti rüldü. C u ma 'da 5000 mülteci b11Iıın11yor. R ııs Ka;ı:akl;:m Ostrança ve Kostova halkını toptan katlettiler. Tırnova ve civarında, halkı . Sultan'a i �y;:ın etme ğe zorladılar ve Bulgarları açıkça katliam ve yağ ma için teş vik ettiler. Şummı 'da acınacak bir durumda olan altmış kadın ve çocıığıı ziy;uet P.ttim.

Nr. 1 46 (M. Fitzgerald'm Loncha'da Standard gazetesine çektiği telgraf) Rusçuk'taki İ ngiliz konsolosuyla Fransız askeri ataşesi Yüzbaşı De Torcy, Rus vahşetinin kurbanı olan ve çoğunluğunu kadın ve her yaş tan çocuğun (B aylık bebek dahil) oluşturduğu yaralıları ziyaret ettiler. Bu beyler, müşahedele rini ilgili bakanlıklarına rapor ettiler. Nr. 147 (M. Crespin'in Londra'da Observer gazetesine çektiği telgraf)

Beyoğlu , 21 Temmuz 1877 Ruslın 'ın Balkan ordusunu bozguna uğ rntarak Filibe'ye doğru ilerledikleri şayiası üze rin e , şehirde b ü y ü k bir panik baş gösterdi. Miisliimanlar ile Hıristiyanlar birbirlerine şüphe ile bakıyorlar. Filibe'deki diplomatik misyon (ta bii B u l q ; ula r ı Miisliiınanlar'a karşı kışkırtan Rus meslı:!kdaşları hariç) iki grubu yatıştırabilir ve ŞPhri konımak için milli bir kuvvet te şk i l edilme sini t r nıin Pdehilir. '

Nr. 118 (Observer gazetesi muhabiri tarafından çekilen telgraf)

Beyoğlu , 21 Temmuz 1877 Şumrıu 'da

b n l ı ı nan

hiitün yabancı gaze-

R l l lil l . A R ' I N \"A P rlU.ı\ R I M f 7A l lM

te muhabirleri , Ruslar'ın ve Bulgarlar'ın yaptık ları mezalim ve katliamı müşterek imzalı bir telgrafla Osmanlı İ mparatorluğu Hariciye Veka leti 'ne bildirdiler.

Nr. 149 (M. Barrere'nin Londra'da GuardiRn gazetesine çektiği telgraf) Şumnu, 21 Temmuz 1877 Rus Kazı:tkliuı'nın vcthşi davrımışlımnın kurbctnı olan pek çok Türk buraya getirildi. Rus çuk 'daki İ ngiliz konsolosu Mr. Reade ile Fran sız askeri ataşesi M. de Torcy, bu gün yirmi kadı n ile aralarında sekiz ila on aylık bebekler de bulunan yaralıları ziyaret ettiler.

Nr. 150 (M. Jacquot'nun Paris'te /oumal de Debats'ya çektiği telgraf) Şumnu, 21 Temmuz 1877 On dokuz yabancı gazete muhabiri im zaladıkları bir tutanakla Rus askerlerinin Miislü·· manlar'a yaptıkları mezalimi tesbit ettiler. Osmanlılar vesikayı gerekli mercilere ulaştıra caktır . Rusçuk'taki İ ngiliz konsolosu Mr. Reade ile Fransız askeri ataşesi M. De Torcy, bu gün Rus vahşetinin kurbanı olctn yaralıları ziyaret e ttiler.

1011

(,''" · Uoç. llr. 7.t'ynep k F.R M \ N

Nr. ı s ı (M. Gay'in Londra'da Daily Telegraph gazetesine çektiği telgraf) Beyoğlu, 22 Temmuz 1877 Müslümanlar'ın beyaz bayrakla gönder dikleri on temsilciden sekizini Bulgarlar katlet tiler, ikisi kaçarak Filibe'ye ulaşabildi. Sungurlu sakinlerinden hiç bir haber yok, fakat akıbetle ri belli. Pazar gecesi- Ruslar'ın bu gece Eski Zağ ra 'ya gelmeleri bekleniyor. Yol boyunca asiler mezalimde bulunuyor.

Nr. ıs2 (M. Fitzgerald'ın Londra'da Standard gazetesine çektiği telgraf) Şumnu, 22 Temmuz ı B77 Namık Paşa, kendisine refakat eden Fransız askeri ataşesi Yüzbaşı de Torcy ile bir likte Rus vahşetinden kaçan mültecilere yardım malzemesi dağıttı. Niğbolu'daki garnizonun ge ri çekildiği bildiriliyor. Ruslar'ın Silistre ve Vi din'in dış mevzilerine yaptıkları hücumlar püskürtüldü. Sadrazam, Rus mezalimini, imzala dıkları bir tutanakla ilan eden yabancı basın mensuplarına, bir telgrafla teşekkür etti.

R I c;ı

<\ R " I N \' A r J I K I \ R I M F 7 .\ I i M

1111

Nr. 153 M. Hanly'nfn Londra'da

Mom#nq Adırprfiıırer gi'tZPfr.!ffne çekttğt fl')grilf) Beyoğlu,

22 Temmuz 1877

Şıı mmı 'd;:ı bulunan Avnıpalı grızeteci lPr, Rus mezalimini teyid edP-n bir tutanrığı imzala yarak, btitün elçih�re gönderdiler.

Mr. 154 (M. Auatin'in Londra'da Times gazetesine gönderdiği telgraf) Tarabya, 22 Temmuz 1877 füibıali , yabancı ülkelerdeki temsilcilik !erine, pek çok yabancı basın mens11bunıın, mız rakla ağı.r şekilde yaralanmış Müslüman k;:ıdın ve çocukları gözleriyle gördüklerini teyirl eden, im zalarını havi bir tutanak aldığını haber verdi. Bu mağdurlar, Rnslar'ın ve Bulgarlar'ın son derece vahşi muamelelerine maruz kaldıklarını anlatı yorlar. Babıali'ye Ruslar tarafından silahlandırı lan Bnlgarlar'ın Müsliimanlar'ı katlettiklerin� d<ıir telgraflar gP.Jiyor. Bu t elgraflar bir İ !1 gilizin gön d e rdiği özel bir mektupla d;:ı doğrııland ı .

102

Nr. 155 M. Dymon'un Londra'da Momlng Advertlser gazetesine gönderdiği telgraf) Şumnu, 22 Temmuz 1877 Tırnova'da kadın ve çocuklara son dere ce vahşice davranıldığı bildiriliyor.

Nr. 156 (M. Scudamore'nln Londra'da Standanl gazetesine gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 22 Temmuz 1877 Pazar gecesi- Dün sabah Sadrazam� Şum nu 'da toplanan yirmi kadar yabancı basın men subunun imzalarını M.vi ve Ruslar'la Bulgarlar'ın müdafaasız muhacirlere yaptıktan mezalimi doğ rulayan bir tutanağı aldı. Avrupa'mn önde gelen gazetelerinin temsilcileri, muh:cirlerin ve özel likle kadınlarla çocukların �ak ve kılıç fa ağır şekilde yaralandıklarına şahadet ediyorlar. Ba bıali, bu tutanağı, bütün Avrupa tem stfcilikleri ne gönderdi. Ayrıca, İsviçre cumhurbaşkanına bir telgraf çekerek, Ruslar'ın Cenevre antlaşma sını sürekli ihlal ettiklerini de belirtti. Bu telgraf ta, Babıali , Rus ordusu tarafından işlenen mezalim ve katliamı kınadı ve bu durumun Ce-

R l 'S l . A R ' I N Y A r rnc r . ı\ R I M F.7 A I

101

nevre sözleşmesinin r u hıına d a

a y kı r ı oldıığıı nıı

belirtti.

Nr. 1 57 (Mr. Englander'in J,ondra ' da . Reuter ajansına çektiği telgraf) Beyoğl u , 22 Temmuz 1 877

İ nqili;ı: konsolosu Mr. B l u n t u n Kı7anlık' tan Mr. La y a r d ' a bildirdiğine göre, Rus Kaza k lar'ı Mü slii n ı a n l ; u ' d ıı n to p l a d ıkl a r ı silahları Bıılg;ulcır'cı v P r m e kte ve B ıı l q a rl a r d ;:ı k a rl ı n v e çocı ıklarn insıı nlık d ı ş ı m u aınPIP.lerdP. h ı ıl ı ı n n ıa k tad ırlar. Mr . J,ayrı r d , bu v a h ş e t i n bir d nlilitı i Loı d D e r by'ye g önder m i ş t i r . Rilbıil l i ' ye ?.O TP P ı ın ıı :ı: ' da Ş n ınnı ı ' d rı n qö nd P.T i l P. n v e Debats, Post, Ti m es, Telegraph , Afanch ester Gmudfa n , Examiner, New l"ork Herald, Gazefte de Colog ne muhabirlerinin de dahil olduğu yirmi iki im zalı bir telgrafta, bu şa h ısl ar, kıl ı ç ve mızrakla ağır şekilde yaralanmış kadın ve çocuklan gözleriy le gördüklerini ve Rus Kazakları'nın son derece vahşi davr a n d ıklarını bildiriyorlar. '

Nr. 158 (Mr. Englander 'in l ıondra ' cl;t

Reuter ;ıj<1nsrna çektiği telgTaO Beyoğl u , 23 Temmnz

1 877

Filih0 . 2 ?. Te m m m t : R ı ı slrı.r

hN tcı r cı fla . "'

1 04

('ev. llof. Ur. 7-'ynrp K F. R M A :'>I

lerindeki listede adları bulunan ve eskiden ya pıldığı ileri sürülen katliama katılanları kurşuna diziyorlar.

Nr. 159 (Resmi bir ,ahsın Londra'daki resmi bir şahsa çektiği telgraf) Şumnu, 25 Temmuz 1877 Dün, yeni gelen ordu komutanı çok iyi bir tesir bıraktı. Dilşman tarafından insanlık dışı muameleye maruz kalan mağdurları sorguya çe kiyor ve inceliyorum.

Nr. 160 (M. Schuver'in Londra'da Standard gazetesine çektiği telgraf) Edime, 25 Temmuz 1877 Bulgarlar, Eski Zağra'da iki cami ile elli evi yaktılar. Rus Kazakları'nın ve Bulgarlar'ın Eski Zağra ve Kızanhk'a bağlı Müslüman köylerinde yaptıkları mezalim bir şahit tarafından bildirildi. Edirne , şu anda tahkim edilmiş bir üs görünil miinde. Binlerce Müslüman muhacir, ara.balan ve sürüleriyle civar ormanlarda barınıyorlar. Pa niğin önü alındı.

Rt "•l . A R ' I N \'A P lfl ( J \ R I M F:7 A tl M

Nr. 1 6 1

(M. Schuver'in Londra ' d a Standard gazetesine çektiği telgra f) Edirn e , 24

Temmuz

1 877

Pek çok Müslüman köyü asiler t;uafın dan kamilen tahrip edildi. Nr. 1 62 1

(M. Barrere'in Londra 'da Guardian gazetesine çektiği telgraf) Şumnu,

Temmuz

1 877

Mehmed Ali Paşa, bu giin ço�ıınl11q11 ka dm ve çocuk olan yaralı mültecileri ziyarP.t etti. Çok sayıda m uhacir gelmeğe davam ediyor. Nr. 1 63

(M. Huysche'in Londra'drt M. Bennett'e çektiği telgraf) Şnmnu,

Temmuz

1 877

Razgrad- Savaş sahnesinden buraya gr>l miş olan halk, kitleler halinde kaçıyor. Trenler , çoğunluğu Yahudi olan muhacirlerle dolı ı . Y iik vagonlarına koyunlar gibi üst üste binmiş k a d ın . erkek v e çocııklar Şummı veya Varn;:ı 'da sığma cak bir yer arıyorlar.

106

r.;r» . Uoç. Ur. 7A't·n�p

Kf:RM \ N

Nr. 164 (M. Gay'in Londra'da Dally TelP.graph gazetesine çektiği telgraf) Edirne, 26 Temmuz 1877 Ç arşamba- Küçük müsademelerden baş ka kayda değer bir şey yok. Süleyman Paşa ku mandasındaki kolordu , Şıpka istikametinde ilerliyor. Ruslar, oradaki durumlarını kuvvetlen dirmeğe çalışıyorlar. Halk, özellikle Türkler, Rus Kazakları'nın ve Bulgarlar'm masum ve müdafa asız insanlara reva gördükleri korkunç muame leler dolayısıyle , buradan kitleler halinde kaçıyor.

Nr. 165 (M. Fitzgerald'ın Londra'da ' Standard gazetesine çektiği telgraf) Şumnu, 26 Temmuz 1877 Ruslar'm doğr uluğundan şüphe edile meyecek derecede korkunç mezalimde bulun dukları bildiriliyor. Netice son derece açık ama Ti.irk idarecileri büyük bir dikkatle hareket edi yorlar.

R l ' S L \ R ' l "ll t· .\P llKL\ R I � ff 7 A I

107

Nr. 166 (M. Dymon'un Londra'da Moming Advertiser gazetesine çektiği telgraf) ;

Şamnu, 26 Temmuz 1877

Bıılgarlar'ın ve R u s Kazakları'nın Tırno va'da yapmış oldukları mezalimin son derece ciddi boyutl ara ulaştığına dair yeni haberler geldi.

Nr. 167 (M. Le Chevalier'nin Paris'te Bien Public gazetesine çektiği" telgraf) Beyoğlu, 26 Temmuz 1877 Ruslar'm mezalimini teyid eden çok cid di mektuplar aldık. Müdürler ve kaymakamlar asılmıştır. ·

Nr. 168 (M. Le Chevalier'nin Paris'te ]ournal de Debats 'ya çektiği telgriff) Beyoğlu, 26 Temmuz 1817 Edirne'den gönderilen üç mektu p, Rus lar'ın yaptıkları mezalimi teyid ediyor.

<;rv. IJoç . IJr. 1'.rynrp K F:R M A N

I OR

Nr. 169

(Resmi bir ,ahsın, istabul'dald diOer bir resmi şahsa gönderdiği telgraf) Yeni Zağra, 28 Temmuz 1877 Dün, Yeni Zağra yakınlarında bir Rus sü vari alayıyla Osmanlı kuvvetlerinin bir kısmı ara sında

bir

müsademe

vuku

buldu;

Ruslar

püskürtüldü. Savaştan sonra, sağ kalanların ifa desine dayanan bir tutanak düzenledim. Bir kaç günden beri Kudırh, Yaserim ve Dremhash

(?)

köylerine mensup Türk ailelerinin toplandığı Ku dırlı (?) köyütte iki Rus süvarisi gelmiş. Erkekle rin silahlannı daha önceden toplayan Bulgarlar, gitmektedir mani olabilmek için arabalarına ve sürülerine de el koymuşlar: Bu iki Rus süvarisi, sığındıkları evin kapısına ateş açmışlar, Bulgar lar da taş darbeleriyle kapıyı zorlamışlar. Kapıyı açamayınca duvarın üzerinden bahçede bulu nan erkeklere ateş etmişler, bu sırada papazları da kendilerini tahrik ve teşvik ediyormuş. Daha sonra, eve girerek, kadın ve çocukları hançer ve kılıç darbeleriyle öldürmüşler. Genç kızlar ise halen ellerindeymiş. Türkler'in sadece sopaları varmış ve tek bir Bulgar'ı öldürmüşler. Buraya gelebilen dört erkek, üç kadın ve iki çocuk, ora da da

500 kişinin bulunduğunu söyleyerek, yukarı anlattıklarımı

naklettiler

sadece

RI ısı .ı\ R ' I N \ A r 1 1 1( 1 A R I '\.f F 7 A l l !\f

kendilerinin kaçabildiklerini s öyle d i le r. İ fadele rine göre hadise mahalli insan cesetleriyle do l uymuş fa kat a mbarlarda sağ kalanlar olabileceğini zannediyorlar. Bu bedbahtlar başlarına gelenleri anla tırken çok heyecanlıydılar, fakat ifadeleri başka şahitlerinkilerle uyum gösteriyordu.

Nr. 1 10 (M. Ranly'nin Londra'da Moming Advertiser gazetesine çektiği telgraf)

Beyoğlu, 29 Temmuz 1877 Ruslar, insanlık dışı davranışlarda bulıın· mağa devam ediyorlar.

Nr. 1 71 (Yüzbaşı Gambier'nin Tarabya'da bulunan M. Austin'e çektiği telgraf) Edirne, 30 Temmuz 1877 Derhal cepheye geri dönüyoru m . Savaş kaçınılmaz. Burada, bir Rus Kazağı'nın mızrakla yaraladığı bir çocuk ile mermiyle yaralanmış iki kadın gördiim. Bulgarlar bir arabada bulu nan heş kişiyi katletmişler. Bu durumu telgra fla İ n giltere'ye bildirdim.

1 10

Çev. lloç.

llr. l�}'nrp KF.Rl\f,\N

Nr. 172 (Yüzbaşı Gambier'nhı Londra'da Tiınes gazetesi niflrtne gönderdiği telgraf) Edime, 30 Temmuz 1877 Tırnova- Altı köye mensup üç yüz kişinin katledildiği söyleniyor. Pazar günü Kara Pınar' da yedi Bulgar idam edildi.

Nr. 173 (Yüzbaşı Gambier'nin Londra'da Times gazetesine çektiği telgraf) Edime, 30 Temmuz 1877 Burada Ahmed Paşa'nın evinde Bulgar lar tarafından kılıçla ağır şekilde yaralanmış iki Türk kadını ile Rus Kazakları'nın mızrakla yara ladığıve bacağı mermiyle parçalanmış iki yaşın da bir çocuk gördüm. Beş kişi ere Teke'de bir arabad;ı katledilmiştir.

Nr. 174 (M.Chatau'nun Paris'te Havas ajansına çektiği telgraf) Beyoğlu, 30 Temmuz 1877 Siileyman Paşa'nın gönderdiği telgrafa göre, B11Jgarlar, Bulgar ve Türk köylerini yakmış lar ve tren yol11nu çeşitli yerlerde havaya uçur muşlardır.

R ( '<.;l . . \ R ' I N l .\ r r n < l . \ R I \ l f l \ l l\f

il1

Nr. 1 75 (M . Scarbro'nun lıondra'dıt Rue Bouverie 20 adre�inde oturan M. Robinson'a çektiği telgraf) Edime, 31 Temmuz 1877 Hıristiya n l a r ' ı n

Ç ırp;rn

yakın ları n d a on

iiç Mii slii m aıı 'ı k<ıtlett i k l e r i VP kadınl :::ı r l a çocıık l <ı r ı kaçırdıkl<ırı söyl e n i y o r .

Nr. 1 76

(M. Scıtrbro'nun Londra. ' d " Moming Post gazetesine çektiği telgraf) Ed im�, 31 Temmuz 1877 Hıristivan Rıılg<ırlar'm BalkanJ;:ır 'nı qiirıPy ya m a çların d a y P n i k a t f ü ı m l <l r ya ptıkhm hil d i r i l i y or .

Nr. 1 77 (Bir resmi şahsın İ stanbnl 'dilkİ diğer bir resmi şahı:;a ç ektiği f o lgr a f)

Edime, 31 Temmuz 1877 filihe ve

Çırpan wılileri.

Bulgarlar a r asın

d a t eşvik ve t a h r i k faa l iy P. t l c r i n i n a rt t ı qın ı t e l q r a n a h i l d i r ı n i şf e r d i r . B ı ı l qa ıfa r , E s k i Z a ğ r a y a k ı nları n d a ,

Çı r r a n ' a

bağlı Karaca Viran köyii

ne sı:ı l d ı ra r a k , d i ğ e r yerlerde yı:ıptıkla rı g i b i , ka · d ı n ve erkeklNi yaral a m ı ş ve ö l d ii rmiişl ro r d i r .

112

Nr. 1 78 (M. Schuver'in Londra'da Standart gazetesine çektiği telgraf) Edime, 31 Temmuz 1877 Tırnova'dan parmakları kesilmiş ve de falarca tecavüze uğramış iki Müslüman kadını getirildi.

Nr. 179 (M. Mainardis'in Köln'de M. Dumc:mt'a çektiği telgraf) Edirne, l Ağustos 1 877 Bulgarlar'ın bütün vahşetine rağmen, Os manlı idaresi. suçluların ailelerine karşı vuku bu labilecek misilleme hareketlerini önleyecek zecri tedbirleri almıştır.

Nr. 180 (M. Saenger'in Köln'de M. Dumont'a çektiği telgraf) Şumnu, 3 Ağustos 1877 Ö nceki gün, on altı saat süren bir savaş tan sonra, Süleyman Paşa, Eski Zağra'yı geri al dı ve beş Ru � topunu ele geçirdi. Ruslar, on bir günlük işgal esnasında, masum ve müdafaasız 1 200 Türk'ü katletmişler, bütün Eski Zağra hal-

1 1 1

R l l S l . A R ' I N 'f \ l' l l K I A R I \f f l. A I i M

kının gözle r i önü nde vüz et mişl e r d i r .

kadınlara

ve kızlar;:ı teca

Nr. 181 (M. Gay'in Londra'da

Daily Telegraph gazetesine çeldiği telgraf) Beyoğlu, 3 Ağustos 1877

Eski Zrı.ğ ra Bulg;ulrır mezalimde b u l u n u y o rl a r .

her

yP.rdP

d a i ı ııa

Nr. 182 (M. Schuver'in Londra 'dil

Standard gazetesine çektiği telgraf) '

Edirn e , 3 Ağustos 1817

Kara Pınar, perşemhe sabahı İ çlr.>rinrle pek çok Y a h u d i ailesi de bulunan 30 000 ımıha cir, Eski Zağra'dan g e l d i . Kadınlar ve pf'k ç0k çocuk öld iiriildükleri veya kaçınldıklrırı için , ge l e n l e r erkek ve çocıı klarrlan ibaret . Nr. 183 (M . Fitzgerald'ın JJondra'da Standard gazetesine çektiği telgraf) Şumnu, 3 Ağustos 1 877

Ruslar'ın baskınlarından ve her düşm an bir1iğinin ya pt ı ğı mezttlim ve katliamlarda� son ra, Osman Paşa'nın ordusu intikam fikriyle ha r e ket eder hale geldi. Şu anda Rus baskısından

1 1 -1

Çe.-. Doç.

flr. leyıwp K F. R M A N

kurtulmuş olan Bulgarlar dahi, sözde kurtarıcı ları olan Ruslar'a hınç besliyorlar. Ruslar önün de nümayiş yapanlar, şahsi menfaatleri uğruna uzun süredir ıztırap çeken vatandaşlarını Rus bo yunduruğu altına sokmağa çalışan papazlar, Prağ'da yetişen sözde öğretmenler ve Char k off'dur . Süleyman Paşa'nın bildirdiğine göre, Es ki Zağra'run işgali süresince, Müslümanlar'ın kat ledilmediği tek bir gün geçmemiş, şehirdeki bütün kadınlara tecavüz edilmiştir. Böylesine bir tahrik karşısında , Avrupa, Türkler' den uzun sü · re sabır ve metanet beklememelidir.

Nr. 184 (M. Ruyske'h• Londra'da M. Bennett'e çektiği telgraf) Şumnu, 3 Ağustos 1817 Şumnu'dan gönderilen resmi haberlere göre, Eski Zağra'nın on bir günlük işgali esna sında, Ruslar bütün Müslümanlar'ın silAhlarını toplamışlar, her gün masum ve müdafaasız yüz kişiyi katletmişlerdir. Şehre hılkim oldukları sü re içinde, katledilen kurbanların sayısı 1 l OO'e ulaşmıştır. Yine resmen bildirild iğine göre, genç kız ve kadınların ırzına geçilmiştir. Türkler, şeh ri yeniden geri alınca, bu durum açıkça müşa hede edilmiştir.

Hl 1if . .\ R ' I N

l \ P J I K I .\ R I M F 7 A l i M

11�

Nr. 185 (M. Saenger'in Köln 'de M. Dumont'a çektiği telgraf) Şumnu, 4 .Ağustos 1877 R u slar, Balkanlar 'daki Bulgarla r ' ı . i sy;rna

teşvik ediyorlar . Bulg;ular, vahşetin yanı sıra. köylı:>ri

yı:ıptıkları meza l im

y;:ıkıyorl<ı r . Rrrı hov;:ı '

d a (?) kendi l P r i n e t � s l i m o l m u ş beş k i ş i y i rf rı h i

katletmişlerdir. Nr. 186 (M. Crespin' in L ond ra ' d a

Observer gazetesine çektiği t�lgr<"O ' E d i r n e ' d e n g e l e n son h ı:ı b P r l P J " qör r . R u sl ı:ı r , Eski Zrığrn'yı i ş g a l f"' t tikleri siirP i ç i n d e , B u l ga r l a r ' ı n da y;:ırd ı m ı y l e , Miisl ü m cı n h rı l k a son derece va hşi muamelede b u l u n m u şlar ve pek çok i nsanı

kı:ıtlP.tmişlerdir.

Dıı r ı ı rn, ş i m d iye kit

d a r bildir i l e n l e r d e n d;ıhrı v;ı l ıiın d i r .

N r . 1 87

(M. Fitzgerıdd ' ın J,on il r <t ' rl il Stand ard gılZetesine çektiği telgrnf)

Şumnu, 4 A ğnstos 1 877 Geçnrı r�rşPnı he, R ı ı s K ;ı z;ı k l a r ı g ; n J ;ı r , Tırrı o v a ' y a

bağlı

At1l·

A E> hr ova ( ? ) y;ılrı rı ı n d rı k i

SPyrnnJ;n vöyii ıırl f' , 1' n wl i l N i n P l<':.lirn nl;-ın M i i <:

i t ti

(,'l'v. Unç. Ur. 7.t'ynrp

KERM A N

lümanl�r·ı toptan katletmişlerdir.

Nr. 188 (M. Huyshe'ln Londra'da M. Berinett'e çektiği telgraf) Şumnu, 4 Ağustos 1877 Pazarcık ve Dobruca'dan alınan son ha berlere göre, Mecidiye civarında keşif harekatı yapan Hidayet Paşa, Derman'da (?) iki Rus süva ri alayına rastlamış, iki saat süren savaş netice sinde Ruslar, otuz ölü vererek çekilmek zorunda kalmışlardır. Ruslar'ın tahrik ve teşvikiyle Bulgar lar Çırpan'a bağlı Müsl üman köylerini yakmak ta ve sakinlerini katletmektedirler. Balkanlar'da Ruslar Kızanlık'ı tahliye ettiler. Şumnu ile Rusçuk arasında yeniden bağlantı kuruldu. Posta, bu gün buradan zaptiyelerin korumasında gönderildi.

Nr. 189 (M. Gay'in Londra'da Dally Telegraph gazetesine gönderdiği telgraf) Beyoğlu, 4 Ağustos 1877 Eski Zağra, 3 !\ğustos- şehri işgal ettik leri on bir gün zarfında Ruslar, çeşitli vaadlerde bulunarak bütün Müslümanlar'ın silahların top ladıktan sonra, her gün mahalli idarenin kendi lerine teslim etmek zorunda kaldığı 1 00 masum ve müdafaasız insanı acımadan katletmişlerdir.

RI I S l . ı\ R ' I N

\' A r'l l K l . ı\ R I l\tt:Zı\I J M

1 17

On bir günlük işgal süresince, l 100 masum Müs lüman en vahşi şekilde kurban edilmiştir. Şehir deki bütün genç kız ve kadınlara tecavüz edilmiştir. Şu anda Eski Zağra yeniden Tiirk ha kimiyetine geçtiğinden, bu vakıaların gerçekli ği kolayca tahkik ve müşahede edilebilir.

Nr. 190 (Mr. Dymon'ın Londra'da Moming Advertiser gazetesi ne çektiği telgraf) ·

Şumnu, 4 Ağustos 1877

Çulko (?} Rus Kazaklan'yle Bulgarlar kö yü yakmışlar ve sakinlerini katletm tşlerdir. Düş man, Kızanhk'ı tahliye etmiş ve civar köyler şakilerden kurtulmuştur. Köylerin yakılması ve sakinlerinin katledilmesi gibi vahşi hadiseler. di qer yerlerde devam etmektedir.

Nr. 191 (Mr. Dymon'ın Londra'da Moming Advertiser gazetesine çektiği telgraf) Şumnu, 6 Ağustos 1877 Günlerce süren tehlikeli bir yolcuhıktan sonra, bu giin Slivno'dan (?) karargaha dönen İn giliz askeri ataşesi, Ruslar tarafından işlenen vah şi cinayetleri ve yapılan talanları teyid etti.

i lR

(, ·r,· . llnç. llr. 71'\·nrp K l'R M .\ N

N r . 192

(M. Gay'in Londra'da Daily Telegraph gazetesine çektiği telgraO Beyoğlu , 6 .Ağustos 1877 Edirne. pazartesi- Her şeylerini kaybet miş binlerce muhacirin gelmesinden sonra, bu rada, korkunç sahneler yaşandı. Onlarla birlikte gelen Hıristiyan kadınları, Tiirkler'in Çerkezler'e karşı kendilerini koruduklarını. buna mukabil , R u s Kazakları'yle Bulgarlar'ın çok sayıda Türk kadın ve çocuğunu katlettiklerini tasdik ettiler. Bu durum, Rus mezalimini bildiren raporları da teyid ediyor . Bu Hıristiyan kadınları, Ruslar'ın Türk ve Yahudi kadınlarına nasıl vahşice davran dıklarına dair de korkunç hikayeler anlatıyorlar. Ru muhacirler sürekli olarak Beyoğlu'na geliyor lar. Tiit kler ya rd ı mc ı olabilmek için ellerinden geleni yapıyorlar ama paraya ihtiyaçları var. Da ily Telegraph okuyucuları Hıristiyan ve Türk ka dın, çocuk ve yaşl ı muhacirlerin ıztıraplarını dindirebilmek için bir yardımda bulunamazlar mı? Bu y<trdımı dağıtmaktan zevk ve şeref du yacağı m .

R l JSl.AR'IN \' A rn K t . A R I MF.Z A l .I M

Nr. 193 (M. Le Cheva lie r ' nift Paris'te /oumal de Debats'ya çektiği telgraf) lstanbul, 1 Ağustos 1811 Yaralılan taşıyan 20 vagonluk bir konvoy, Rus Kazakları tarafından pusuya dtişürülerek ya kılmıştır.

Nr. 194 (M. Le Chevalier'nin Paris 'te Bien Public gazetesine çektiği telgraO

istanbul, 7 .Ağustos 1877 Türk yaralılarını taşıyan bi l konvoy, Rus Kazakları tarafindan yakıldı .

Nr. 195 (M. Gay'in Londra'da Daily Telegraph gazetesine çektiği te lgra O Beyoğlu, 7 .Ağustos 1877 Şumnu, Salı · Buradaki Müslüman köylü ler, Ruslar ve onlara yardım eden Bulgarlar ta rafından diri diri yalolmışlardır.-Kadınlar ise dağa kaldırılmıştır. Rus Kazakları Aboka'da (?) bir ahır da, yetmiş Müslümanı diri diri yakmışlar, bütün genç kız ve Kadınlara tecavüz etmişlerdir. Bu vahşet Osmımlı ordusunun esir aldığı Bulgarlar'-

(.'r• . l lo\' . Ur. 7.rynl'I' kF.RM A N

1 }fi

dan öğrenilmiştir. Bulgarlar aynca pek çok ka dın ve çocuğu, aile fertlerinin gözleri önünde gırtlaklamışlardır. Bu gaddarlığı İngiliz askeri ataşesi M.Fife de teyid etmiştir. Bulgarlar, Rus lar tarafından Müslümanları katletmeğe tahrik ve teşvik edilmektedir.

Nr. 196 (M. Barrere'in Londra'da Guardian gazetesine çektiği telgraf) Şumnu, 7 Ağustos 1877 Ruslar'ın, masum ve müdafaasız Müslü manlar 'a karşı işledikleri dehşet verici cinayet ler, en ufak ayrıntıların kadar tesbit edilerek doğnılırndı. Balkanlar'ın gi\neyinde uzun bir ted kik seyahatinden henüz dönen İngiliz askeri ata şesi, bütün memleketin, taş taş üzerinde bırakılmaksızın harap edildiğini de açıkladı.

Nr. 197 (M. Gay'in Londra'da DaUy Telegraph gazetesine gönderdiği telgraf) ·

Beyoğlu, 8 Ağustos 1877

Yeni Zağra, çarşamba- Düşman, bütün şehri ve civar köyleri yakıp yıktıktan sonra geri çekildi . Burada manzara dehşet verici: Toprağı kaplayan yüzlerce ceset köpekler, domuzlar ve vahşi kuşlar tarafından kemiriliyor. Rus istilası-

Hl ! S I ı\ H ' I N

ı\ l' l l K l . ı\ H I M 1'7 A I i M

ın

nın elim neticelerini tasvir P.tmek imkansız. Ra şıboş sürüler tarlalarda kalc:ın ekinimi yiyorlar. Ruslar girdikleri her yerde korkunç teccı vü:ı:lf>T de hulunınıışlardır. Eski Zağrc:ı civarınd;ın kc:ıç:rn yiizlerce Yrıhudi muhc:ıcir ailPsi gör d iim lstic:ııa ' sız biitiin kızlara Rııs Kaza klc:ırı veya Rıılg;ular te cavüz etmişlerdir. On aftı yctşında çok güzel hir genç kız on sekiz Rus Kazağı'nın tecavüzüne uğ ramış, durumu vahim. Kızıl Haç'tan Dr. lıeslie' yle beraber kendisini ziyaret ettik. Sadece bu genç kızın durumu, yeterli bir örnek teşkil e diyor.

Nr. 198 (Resmi bir şahsın Londra'daki resmi bir şahsa gönderdiği telgraO İstanbul, 9 Ağustos 1877 Güvenilir şahıs bana, Ruslar'ın işgal et tikleri Balkan köylerinde Bulgarlarla birlikte Müslüman halka karşı ne derece rıcımasız ve vahşice davrandıklarına dair açık ve ink�r edi lemez deliller getirdi. Bu deliller derhal İ ngilte re'ye gönderildi. Yakıp yıkma ve cinayetler günlük alelade hadiseler halinde_ E dirne şehri, büyük çoğunluğu yaralı kadın ve çocuk olan ve büyük bir sefalet içinde bulunan muhacirlerle dolu, Çok sayıda muhacirin gelmesi de bekle niyor. Cerrrıhlara ve ilk yardım malzemesine aci len ihtiyaç var.

1 22

(f'•· . flo('. flr. 7A'ynf'IJ

l<F:RMAN

Hasta ve yaralılara yardım cemiyetlerin den biri bu muhacirlerin imdadına koşamaz mı?

Nr. 199 (Resmi bir ,ahsın Londra'da bir resmi 'ah&a çektiği telgraf) tstanbul, 9 Ağustos 1877 Eski Zağra'dan kaçabilen Amerikalı mis yonerlerle karşılaştım. Onların müşahedelerine göre . Ruslar, civar köylere mensup çok sayıda silahlı ve Müslümanlşr'ı katletme ve mallarım ta lan etme izni verdikleri Bulgarlar'la birlikte şeh ri işgal etmişlerdir. Ruslar, şehirde bulunan çok sayıda Müs lüman kadınını kurşuna dizmişlerdir. Müslüman lar'ın Rııslar'ı püskürttükten sonra Bulgarlar'a karşı misilleme hareketlerine başladıkları ve çok sayıda erkek öldürdükleri doğrudur. Fakat dik kati çekici olan, kadın ve çocuklara dokunma maları ve onları Edime 'ye sevkederken, can ve m�I güvenliklerini korumalarıdır. Vaktiyle 25.000 kişinin yaşadığı canlı bir şehir olan Eski Zağra da, civar köyleri gibi halen tahrip edilmiş ve ter kedilmiş bir durumdadır. Amerikalı misyonerler Bulgarlar'ın civar köylerde de mezalimde bulun duklarını tasdik ettiler. Türk idarecilerinin dav ranışl�rından ise sitayişle bahsediyorlar. Yüzbaşı

R ( !Sl . A R ' I N \ A l' l 'I K I A R I l\ffZ A t .tM

1 Jl

Fife , İngilterr>'ye qönde r di ği raporunda, R11sl;:ır' ın ve Bulgarl;:ır'ın Mü slüma n radın Vf> çocııklara y ap tıkl a r ı mezalimi t;:ısvir etmiş ve dP.lillerini de sunmuştur. M. Fiff>'ın söylediğine göre. Siiley man Paşa yrıqma h a r eket l eri ne katılan a l t ı aske rini kurşuna dizdirmiş, çok sayıda askeri ise cezaland ırmıştır. Aşırı d a vran ışlar ın önüne gr>ç mek için Paş;:ı , elinden qeleni yapmakt;:ıdır. N r . 200

(M . Dow'ün Londra�da Dıındee A.dverti�er gazetesine çektiği telgrA.f) Şumnu, 1 1 .l\ğustos 1 877 ' Rusl;:ır 'ın yapmış old11 kl arı nı e z;:ı l i rn l P g i l i rrıporlar

;:ıralıksız geliyor . Nr. 201

(M . Gay'in Londra'da

Daily Telegraph g;,zetesine çek tiği

teJ guf)

Beyoğhı, 13 Ağustos 1877

Edirne, pa:ı:artesi Binl Prce ımıh;:ıcir kit iPier halindP gel iyor. 5000 Miisliim;ın Jr � rl ı n V P çoc11k evsiz harksız. ;:ıç sıısu:ı: b i r d uru nı c ii"I . On !ar namına ya rd ı m t ;:ı l e p ediliyor. Sok11 m'dan gelen, çoğunhıqıı k;ıdın ve çocuk olan 900 nmh;:ıcir A ba z a yı taşıyan hiiyiik bir yük gemisi Brıtum'a ııl;:ıştı. Durıımlmı içlPT acı sı. hepsi Trahzon 'a sP.Vk P. d i l e cek.

C,"n. Unç. Ur. 7,eynrr

K t:R M A N

Nr. 202 (M. Gay'in Londra'da Daily Tt!legraph gazetesine çektiği telgraf) Beyoğlu, 15 Ağustos 1877 Bu gün, Sultan hazretleri beni çağırtarak, Süleyman Paşa'nın zaferinden sonra, Tahir Bey tarafından esir alınan ve Eski Zağra'dan buraya getirtilen bir Rusla görüşmemi istedi. Nicolas Maxime adlı bu esir, Odessa civarında Baricos ki köyündenmiş. Balk�nlar'ı son olarak kateden Rus ordusunun 9. alay, 3. bölüğüne mensupmuş. Esir alındığında, üzerinde subay üniforması var mış fakat bir subayın emir eri olduğunu ve ko m utanının izni olmaksızın onun üniformasını giydiğini açıklamış. Ayağından yaralandığı için, arkadaşlarıyle beraber kaçamamış ve bir yere saklanmış. İ fadesine göre Türkler kendisine çok iyi davranmışlar, "Yiyecek. şarap hatta lime lime olmuş Rus üniformasının yerine giymesi için el bise bile vermişler. Rusçayı güzel yazıyor ve üst tabakaya mensup biri gibi konuşuyor . . Eski Zağra'yı işgal eden Ruslar'ın için deymiş. Saman ve otla dolu bir ambara 20 Türk kadın ve çocuğunun kapatılarak diri diri yakıl dığını gözleriyle görmüş. Bu arada Ruslar ve Bul garlar zafer çığlıkları atarak dansediyorlarmış. Dediğine göre, Türkler'in soykırım emri Ruslar ·

IW S l . A H ' I N \' A l' ll K l .A M I MFZA l l M

1 2�

tarafından ver ijmiş. Bu şiddetin sebebini ise Rus lar'ın Balkanlar'da direniş görmeyince İstanbul'u kendilerine ait zannetmeleri şeklinde ;:ıçıkladı. Ayrıca Rusların açlıktan ölmek üzere ol<iukl;:ırı nı da ilave etti . Söylendiğine göre, Süleymım Pa şa 'nın hücumu müdhiş olmuş; Ruslar Tiirkler'in savaştığını görerek şaşkına dönmüşler ve panik içinde ric'ate başlamışlar. Bu istilanın hir zevk, hatta bir seyahat olacağını tahayyül ediyorlarmış. Subayları Balkanlar'da ilerlemeleri için 20 000 ki şilik bir Alm;:ın ordusunun sağ cenahlarındrı bu lunduğu teminatını vermişler. Esir , sav;:ışı kaybettiklerinden emin. Sorgulama hiç bir h;:ıs kı uygulanmadan aleni yapıldı. Rus esiri istı:>di· gi gibi serbestçe konuştu ve Türk k;:ıdın ve çocuklarının katledildiğini hiç tereddütsiiz itirrıf etti.

Nr.

203

Fitzgerald'ın Londra'da Standard gazetesine çektiği telgraf) (M .

Şumnu, 18 l\ğııstos 1 877 Genel vali, Ruslar'ın ve Bulgarlar'ın Miis lümanlarlar'a karşı vahşice tecavüzlerde hulıın durlarma dair sür ekli raporlar geldiğini bildirdi . TiirkJer tarafından geri alınan her köy, Rırnlar ·ın insanlık dışı hareketlerinin izlerini taşıyor . lfavrı çok güzel ve sıcak.

1 2fi

('I'''· Unç. Ur. Zr)'nrp K FRM ı\ N

Nr. 204 (M. Dymon'ın Londra'da Moming Advertlser gazetesine çektiği telgraf) Şumnu, 1 8 Ağustos 1877 Hain Boğaz'da altmış kadın ve genç kız tecavüze uğradıktan sonra düşman tarafından di ri diri yakılmışlardır. Her müstahkem mevkide kuyular Müslüman cesetleriyle dolu. Eski Cu ma 'dan bildirildiğine göre düşman Lom ötesine çekilmektedir.

Nr. 205 (M. Dow'un Londra'da Dundee Advertlser gazetesine çektiği telgraf) Şumnu, 18 Ağustos 1 877 Yüzbaşı Fife'in bildirdiğine göre, düş man Hain Boğaz'da altmış kadın ve �enç kızı di ri diri yakmıştır.

Nr. 206 (M. Huyshe'un Londra'da M. Bennett'e çektiği telgraf) Şumnu, 1 8 Ağustos 1877 Süleyman Paşa, Ruslar'ın ve Bulgarlar'ın son derece vahşi, insanlık dışı hareketlerde bu lunduklarını bildiriyor.

R l 'S l . ı\ R ' I N \' ı\ rTI K l .ı\ R I l\ff7.ı\ l .I M

Nr. 207 (M. Gay'in Londra'da Daily Telegraph gazetesine çektiği telgraO Beyoğlu, 1 9 Ağustos 1877 Edirne, cumartesi gecesi- Talimatınız üzerine özel komiser, binlerce Türk kadın ve ço cuk muhacirinin durumunu görmek maksadıy le Edirne "ye geldi. İ ngilizler'in durumlarıyle ilgilendiği ha beri, bu bedbahtların kulaklarında hatiften ge len bir sada gibi çınladı. Şu anda yardım isteyen erkekler değil, fakat hastalıklar ve açlığın pen çesinde titreyen evsiz barksız dul v'e yetim kal m ı ş masum kadın ve çocuklardır. Resmi makamlar ellerinden geleni yapmakta, İ ngiliz ler'in himayesindeki bir yardım komitesinin fa aliyetleri her türlü takdirin ötesindedir. Fakat düşman kapıda olduğundan, ordu, haklı olarak, devletin her türlü maddi imkanları emri ne ver mesini istemektedir. Balkanlar'da vuku bıılr:ııı tra jik hadiseler savaşa tabii olarak refakat e(fon kötiiliiklerden ibaret değildir. Daha önce d urdu rulmuş olan kanlı barbarlıklar, bütün halkı bir kan nehrine siirükledi, binlerce insan bu kan nehrinde boğuldu ve daha binlercesi oraya sü rüklenmekte. Bu civardaki köylere sı ğ ı n a n m u hacirler bir tarafa , Edirne 'de dahi on hincten

1 2R

'-""" Ucıç. Ur. 7.t'ynrp K t�RM A N

fazla Türk, Tatar, Hıristiyan va Yahudi mülteci, çağdaş Attila (Çar) ve onun alçak peykierinin kurbanı olarak bir arada can çekişiyorlar. İngil tere'de bu gelişme çağında, bir hastahanenin sa vaş malülii erkeklerle dolu olması yadırganmaz, fakat bu güne kadar kurşun, mızrak ve kılıçla ya ralanmış kadın, genç kız ve çocuklarla dolu bir hastahane görülmemiştir. Eğer memleketimin kadınları Madam Camara adlı asil kadının bura da kurduğu ve idare ettiği hastahaneyi görmüş olsalar, İngiltere'nin bu savaşa müdahale etme si gerektiği meselesi çözümlenirdi. Bütiin bun lar Rus Kazakları'nın eseridir. Şüphesiz Bulgarlar da bu mezalime iştirak etmişlerdir ama en vahşi olanlar Rus askerleridir. Genç ve güzel bir ka dın (bu zavallılar artık yüzlerini örtmüyorlar) bir aylık çocuğunu korumak isterken, iki kolundan kurşunlanmıştır. Çocuk öldürülmüş ve anne, ya ralı durumdayken üç Rus Kazağı'nın tecavüzü ne uğramıştır. Bu kadınların an1attıkları insanın kalbini paralıyor; bundan şüphe edenler onları görmeli ve dinlemelidirler. Müsaadenizle size gelişi güzel sorular sorduğum bir Yahudi kadı nının hikayesini anlatacağım. Bunlara inanma yanlara karşı, bu zavallı kadınla konuşurken yanımda bulunan Osmanlı Bankası'nın babacan müdürü M. Black ile konsolosumuz M. Blunt'u şa hit gösterebilirim. İki oğlu Bukla Muk'da (?) ya kılan zavallı dul Rabia başından geçenleri şöyle

R l ' S I \ R ' I N \ \ l' ll K I \ Hl l\ff/ \ I i M

, ,.,

anlatt ı : Rıısl;:ır'ın yaklaşımısı iizerine hNlc"f's k;:ıç maya başlamış. R ııslar'ın h aklıuına saygılı dav ranacaklarırn:ı söz verdiklPrini belirten Emin BPy ciönııı0lerini söylemiş. R uslar. bir Bulq;:ır p;:ıp;:ızmm rPhheı liqin de gelerek ŞPhri sarmışlar, hrılkın silahlrırını top l a mışlrır, az sonrrı bütiin erkekleri camiye, hiitiin kadınları bir çiftli q in ;:ıvlıısunrı kapatmışl rı r , hii tiin bu zavall ıl:ırn ii ç qiin yiyecek vermemişler. Dah<t snı mı , hiç. bir sebep göstP.rmek�izin PTkPk leri crımidcn alar;:ık, hiiyiik s;:ıman yığınhn ın ı n b n l u nd uğıı hir yPıe götii r rniişler;"�teşlenen s;:ı manlara atmışl ar. Ateşf' atılan ve tesadiifon ağır yarrıh olarak kıı rtıılırn bir çoc11k da buradaki hrıs ta hanede . Aynı anda Rıı,� Kazakla n'yle BuJq;:ırJcır kad ınlara h ii cı ı m Ptmişler. tecaviiz P.tıiktPıı s o n · ı a sopalarla d övPrek köy iin dı şına atmışl:ı ı A ı ı kadınlar iki q i i n tarlalarrl ;:ı sii r ii nd ii kteıı s n m ;:ı , oradan geçf'ıı bir Çer kez miifrezesi ta rrı rı ıı d ;:ı n kurtarılarak Kara Pınar'a gı:ılirilmiştir . Bnkl;:ı Muk kurbanları nın sayısı çok fazladır. Bundan cfa ıztı r;ıp verici olan. neler olup bitt iğini rınl;:ıyam;:ıy;ın çocukları n _ ;:ınnelNi bu facirıları anl;:ı t ırkrıı qii liip oy rı;=ımalrı l l ci ı r . Bıınlrırdaıı Hatice rı rl lı b i r ;ı:;:ı vrı 1 lı _k a d ı n . a i ! P s i n d e k i h ii t ii n P r k r k ! f' T i krı.yhetrniştir . Fski Zağr;:ı 'y;:ı b;:ıqlı EşP kçi'd,-. R ı ı s l ;:ı r ' ın ;:ı t P.ŞP ;:ıttıkları . a nr:: rı k kıı rtııl;:ıbilPn f;:ıtın ı rı .

1 111

hikayesini hıçkırıklara boğularak anlattı. Bu za vallı kadın, bu felakette tek lm:ını kaybetmiş. " Öl müş müdür?" ' diye sorduğumda, gözyaşları arasındım şu trajik cevabı verdi: "Bilmem, ama çok giizeldi" . İngiliz anneleri, b u zavallı kadının neler hissedebileceğini anlarlar. Bundan sonra aniden katliam başlar, fa kat Allah'tan Ruslar köyü sarmadıklarından, 50-60 kişi haricinde Fatıma da dahil diğerleri kaçabi lirler.· İlk konuştuğum ):adın Azarluş'ta (?) otu ran Ö mer'in karısı Zelahar idi. Bu zavallı yaratık bir ıztırap abidesi halindeydi. Göz1erine baktığı nızda onun artık hayatta ne sevinç, ne de acı çe kebileceğini anlardınız. Kocasını ve iki oğlunu gözlerinin önünde parçalamışlardı. l lıdırlı'da oturan dul Gainmi'ııin hikaye si de öbürü kadar acıydı. Onun da iki oğlunu gözlerinin önünde katletmişlerdi. Hıdırlı, bir kaç gün Rus Kazakları tarafından kuşatılmış, civar köylerdf!n buraya sığınanlar yüzünden yiyecek leri tükenmiş. Rus Kazakları ve Bulgarlar ateş desteğinde şehre doğru ilerlemişler ve katliama başlamışlar. 500-600 kişiden ancak yüz kişi kur tulabilmiş. Bazı genç kadınlar, komşu köylerde oturan ve kendilerini tanıy;m Bulgarlar tarafından alenen tecavüze uğramışlar.

f 11

ı < l ' S L\ H ' I N \' ı\ r l l K I \ Hl l\ f f 7 ·\ l . f l\I

Si:ı:r- rf a hrı önce Or h a n i y P. ' d P. v ı ı k u h ı ı h n fo ciayı telgrnfi;:ı h i l d irrı ı iştiın . Bu olaya a i t yPııi 1' i l g i l P. r q e l d i R u sl a r ç e k i l i r k e n . B u l q a r elhis0I P r i g i y d i ı ci i kleri bütün qenç k;:ı d ı n l a ngötü r rn i i ş l N

(?) Tiirkl N

d i r . Magliç ' !P.

srı.d P c e yaşlı hir Y a h 1 1

d i krı ci ı n ıy l P hir k;:ı ç k i i ç i i k çocı ı k h ı ı l rı h i l rl i l r- r O r h rı ni y e ' ci r R u s K a za k l rı r ı çok sa y ı ci ;:ı q P ı ı ç 1.-' ı z l a P .T kr>qi h r> ı

::ı h P t r- e

rl i r i d i t i y ;:ı hn ı � J:ı r d ı t

F.di rn P ' d p d e h i i y i i k b i r sefc:ı l r- t h i i k ii n ı siirmı:>kt e d i r . Z ::ı v <ı l l ı m u h a c i r J.rrı. d ı n l <ır ı n h i i y i i k hir

k ı sın ı ı?vsiz h ı n k s ı :ı: , eT� m P ksiz, h :l l t� P l hisr-

s i z hir d ı ı r ı ı ın r l a d ı r . G i i r ı l ii lr i h t i y rıçlıırı kn r ş ı L 1 1i:ı m a y a n zav;ı l l ı la r öl i i m e ın;:ı l ı k ı1 111 dıı r l rı r Y ::ı J.- l ;ı ş ::ı n

k ı ş i ç i n g m r> k r n e l l ı i sr l r> r r- p;ı ı a l � zı İıı rl ı r R ıı . i ı ı sa n l ı !.-' a ci m a

yrı pıhıırısı q e r 0 k r n öne m l i

ı ı rı z i k

h i r y ;:ı r d ın ı d ı r

Şn n ıı ı ı ı . İngiliz

c 11 rıı:ıı tı:>si q e r. P. si B a kN ·

P;:ış;:ı

Vf:'

sııh:ı y l iı r ı y l r> biı 1 i k t 0 C ı ı ma ve R ::ı :ı:cp·;ı d ' rı

q i d e n M P h m r> rl J\ l i Paşcı ' m rı i l <:> r i k a r a 1' o l l ;:ı r ı t r- f t i ş e d e c e ğ i b i l rl i r i l d i . R i i t i i n y ol h 0 y 1 ı ııc;:ı. ç rı t ı ş m a lrır d e v a m r> d i y o r . R 1 1 s ç 1 1 k t o p a t e ş i a ltmci rı . fakrı! d rı yrı rı ı yo r .

Nr. 208 (M . Gily'in lı�ndra ' da Daily TelPgı·aph g<1zetesine çektiği telgraO Beyoğlu , 20 l\ğustos 1877 Edirne. pc:ı?.c:ır sab;:ı l1 1 · J\ çl ı ktrın v e yor-

C, •" · lloı· . U r. Zr ) nrr K F R M A N

1 \)

gu nluktan yarı ölti

vaziyette kadın ve

çocukl ar

dan miir e kk e p mııhacir kafileleri kitleler halinde gelrneğe devam ediyor. Her köşe başında onla rı 1 1 y ukl;uken görüyor u z . An zr:ıvallı y ar a t ı kla r

ne olacak? İ mka m olsun o l m a s ı n her Tiirk. evinde dört veyrı beş kişiyi barınci ırıyor. Y a h u d i l e r de .

2000 muhacir d i ndaşlarını hağırlarına bastılar. İn

giliz komitesi a lt ı yurt ve iki h a stah a n e k urarak, ç e ş i t li dinlere mensııp sekiz yüz kişiyi ye rl e şt ir di. Bulqarlar ise aksine , tek kuruş yard ım d a bu l u n m a d ı k l a r ı g i h i , ü ç bin v a t a n d a şl ı u ın ı Tiirkl e r ' i n bakımına terketti l e r . Türkler , bunla ra k e n d i vat:mdaşlr:ın qibi hakıyor l a r . Hali vakti y e r i n d e Bul qarlar 'ın bıı tarzda alır

d a v ra n ışl arı

akıl

gibi değil. Srtdece par a d e ğ il , Fr:ıkat

d o kt or ihtiyacı ve çocukların d u nı mu tı bbi m ü d a h al e yi ge r e kt i r i yor Bunların ço ğundrı öldü rücü yaralar var. da

had saflırtd a . Yaralı kadın

Vücudu g ü l le yl e pa r ç ala n m ı ş bir kadın g ö rd ü m y aralan d ı ğ ı sırada hamile imiş; bebe ğ i n i yanına yrıtırmışlard ı . B u n u n gibi insanın yü reğini pr:ırçalayan b a ş k a vak'alar da var. Yarala r ı n d a n açıkca an laş ıl a c a ğı üzere , bu ka d ı nla r ı n h e m e n hep si kendilerini müdafaa ederlerken kı lıç veyrı kurşunla yaralanmışlardı. Bazılarının sırt larında mermi y ar ala r ı vardı; uzun lafın kısası kaç mrtğr:ı çalış ı r l a r k e n vıınılmnşlardı. V a h ş e tl e ,

R1 ı S 1 .\ H ' 1 N \" .\ I' 1 1 1 0 \ Hl !\l F/ \ 1 1 !\1

1 "

r i kafi d e r e c e d e r ezilce d e q i l ın i ş q i h i . Rı ı s

K :ı

z;:ık l rı r ı hmı l ;:ı r ı t a h k i r d f" e t mi ş l "' T . O l ı ı p h i t r ı ı)r>ı i ıı

P "" k ç o k d r:> l i l i v ;ı r .

R ıı sl;:ır k rı rl ı ıı l ;:ı r m ı r :ı; l :i r ı n ;ı qcçrıı0rl n ı ı

lı' rı t l e t m e rl 0 ıı önce , k ı ı r h;ı n ] ;:ı r m m ;:ı l ı n l ;m ı ı ;ı k ı ç

i ş; n eti k ;:ı zı y o r l;u . R a ı ı f P;:ış:ı i d a r e s i n dP k i T ii r k ikinci y l" rı ilgisi v r> rııı ı ı t a k i p ı:> d P ıı S i i l 0 y ınrın Prışrı ' ıı m z ;ı fr' r İ ta r i lı f N i ;ır;ısınd;ı v 1 1 k ı ı hı ı h ıı

lPT'in

R u s i şq;:ıli r>s ı ı :ı s nı d a . R ı ı sl il r . K ı :ı:;:ı rı h k ' t ;:ı Ölll'."' "' l ı ı ı

v ;:ı;ı d f'rl r >rPlr M i i s l ii nı ;:ı ı ı h ;ı l k ı ıı :-i h ı r ;ı l nıı:ıl::ırını t e ı ı ı in n t rııişl e r . Sii l r y ı ı ı ;ı n Paşa ' rı ı n ;ı:;:ı fer h<ıberi i i z e ı i n P ş r=> h r i R ı ı s K:ı 7 ;ı ).> l;:ı , r ı ' y l a Aıılgarl::ır 'a tr>sliın P. d e r r k d P. r l ı rı l çı r r i ç ro z ı ı r VP ;ı s ;:ı y i ş l f ü ı l <ı rını

k i l ın i ş l P.Td i r . O <ı n da B ı ı l q; n l ; :ı.r q;ı d rh r l ı k l ;ı ı ı m b i i c: b i i t i i ıı ;ı r t t ı r ;:ı r rı k , h ı ı l rı h i l d i kl P r i M i i c: l i i nı .1 1 1 . Y ;:ı h ıı d i v 0

(;:ı t ;:ı nl\Ce

lı ;ı t ta Ç i n q P n P l 0 r rl ;ı lı i l h i i t i i n v ;ı d ı ı ı :- P J I TFI rl;ı k il ! l 0f 1 1 1 İ ?

fP("'."'lV İ İ 7 "' flrı İ Ş ] P t V(>

Selriz yilşmd rı ki kız ç o c 1 1 k l ;ı r ı n ı ıı d.ı h i ır zların;:ı ge ç i l m iş v e p e lr çnq ı ı m ; n u 7 k rı l r l ı J.- l :ı rı l r>r rl i r .

v a h ş i m m ı m 0 J e l e r yiizii n d e n ö l m ü ş t i i r . İ ç l P r i rı

d e n bu d ur u ı n ;:ı i t i raz P. d e ıı l e r d e d P. r h ;ı l fl ı ı l q ; u J;ır

tarafı n ciA.ıı

k;:ıtled i l nı işti r .

' Miisl i i rn a ı ı l ; u ın

h :ı ş k a l d ı r d ı k h r ı silyiası ii:ı:er i P , k an l ı n l ;ı y l .-ı r :ı r t

s ;ı k l a d ı kl ;m gP.rekç�siyJn y;ışlı k;ıd ı ıı l;u;ı s;:ıld ırmışlar v e pek çoğu nu r)J d iirnıiiş ) e r d ir Sommda 1300 Çer k e z i r ı y et i ş m ı:ısi i i :ı:erine ı ı ı ı şt ı ı . K ı:ı:lrırını

Rıı s Ka:ı:;ık l a r ı kaçmışlar. Bulgarlar d;:ı çil yavrn s ı ı gihi d a q ı l ı n ı ş l <ı r d ı r . D i k k at i çekici

ol a n

r::ı

ımv;ır J ;ı n n d i n rı y ı n mı y;:ı pın;ınıcı J ;ı r ı d ı r Şıır::ıc:ı hir

(, · n . Unç. llr. 7r�nl'I' K •'.RM .\ N

gerçek k i , e n fazla acı çekenler Yahudi kadınla rı olmnştur. İşgal süresine Rus Kazakları daima şehirde kalmışlar ve sürekli nöbette kalmaları nı �ağlamak s ure t iy l e Ru!=ı idareceleri onları teş vik etmiştir. Bunu Yahudi din adamları da teyit etmişlPrdir. Nr. 209 (M . Long'un J,ondra'da Friends Institude 'de M. Darton' a çektiği telqraO Beyoğlu, 24 Ağustos 1 877 ve M r .

Ru telgr afı Man chester ' e , Jones'a ulaştınnız.

Bi r min gh am

Dii şma nın gandaı lıqı önünden kaçan binlerce h as t a ve yaıalı m u hacir, Filibe , Edirne ve İstanhnl'da büyük hir ümit sizlik içinde toplanıy or l ar ·

Nr. 2 1 0 (Resmi bir şahsın Londra'da resmi bir şahsa gönderdiği telgraO Beyoğlu, 21 nğnstoR 1877

Bir şa h ıstan aldığım telgrafı aynen sunu yoru m . " Kızanlık'tan kaçan Miislüman ve Yahu-

R • 1Sl . ı\ R ' I N \'ı\ r"llK l .ı\ R I M l'Zı\ l .I M

1 1�

d i l e r ' i n bildirdiğine göre , b u şehirdeki Yahudiler, Rus Kazakları'ndan teşvik gören Bul garlar'ın son derece vahşi muamelelerine maruz kamışlardır. Katledilen on dört kişiden on üçünün ce sedi sinagogun b::ı hçesinde yakılmış, diğeri ise köpeklere atılmıştır. Bunlar arasında Dudu Be ra.ha adlı on beş yaşındaki genç kız, altı Bulgar' ın tecavüzüne uğradıktan sonra parça parça e dilmiştir. Bir kısmı yaralı kırk üç Yahudi ise, şu anda Çerkezler tarafından kurtarılan muhacirler arasındadır. Geri kalan 337'si ise, Şıpka geçitle rine sığınan Kızanlık Bulgarları'nın -elindedir. Bu katliamlar, Rus ordu birlikleTinin şehri bir Kazak birliği ve Bulgar jandarma birliğine terk ederek çekilmesinden sonra vuku bulmuştur .

Nr. 211 (M. Sc<1 rbo 'nırn 1Jondra 'dil M01·ning Post gazetesine çektiği· telgr::ıO Ed irne,

22 Ağustos I R77

Kız::ı ıılık d ii n g e ri ;:ı l ı n d ı . B i i t i i n 8 1 1 kı;:ır liH öl d i.iı i i l rl ii .

Aii tiin

erkelderi

katledildiğindPn

M i i s l ü ınan rı i l 0 l e r ve m rı h J.ı: il nılar nrı k l e d ilcli R ı ı � l r u ' ı n i k i t o p l ;:ı 1 la i ıı Boqa:ı tepe lerind P d i k l .., r i i l P. r i s i i r ii l i i y or .

mev?:i10rı

ı ır,

Nr. 2 1 2 (Resmi bir şahsın İ stanbul' da resmi bir şahsa gönderdiği telgraf) Edirne, 22 Ağustos 1 877 Süleyman Paşa, 20 Ağustos tarihinde Kı zanlık'tan gönderdiği telgrafta, Ferdiçe-Kızanlık yolu üzerinde, Rus Kazakları ve Bulgarlarca kat ledilmiş sayı�ız Müslüman kadın, erkek ve Ç o-. cuk cesedinin birlikleri tarafından bulunduğunu ve bunları ecnebi askeri ataşelerin, kurmay su bayların ve basın mensuplarının da gördüğünü belirtiyor. Lazanganlı'da (?) sadece yedi yaşın da bir kız çocuğu sağ bulundu. Kızanlık civarın d a b u l u nan K e ç ideresi ' n d e d i.i şm andan kaçabilen bir kaç kadın ve çocuğun söylediği ne göre, daha önceki katliamdan kurtulan 70 er kek ve çok sayıda kadın, dün gece. Türk birliklerinin yaklaşmakta olduğu haberi üzerine toptan katledilmiştir. Baygınlı'da öldüriilen erkeklerin tenasül uzuvları kesilerek, çocuklarıyle birlikte katledi len kadınların üzerine konmuştur.

Nr. 2 1 3 (M . Scarbo'nun Londra'da 20 Bouverie Street'te oturan M. Robinson'a çektiği telgraf) Kızanlık geri alırıriı. Türkler, direnen 300

IHI S I \ H' I N \ A l' 1 1 11 1 A HI l\U:Z A LI M

1 1'

B ıı l gar asisin i öld i i r d ii l e r VP. P S İ r rı l ı wm M i i s l ii m rı nları kur t a r d ı l a r . Biitün erkekleri katl P d i l d i ğ i n d e n Müslii man k a d ı n v e çocnkl;:ırı hi'lşk;:ı yerlere naklettiler. Hain Boğaz tepeleri hala Rus l a r ' ı n elind P. .

nr. 2 1 1 (M. Sch\lver ' in Londra'da Sfandard ga ze tesine çektiği telgraO Edime, 22 Ağustos 1 877 Hain Roqaz ii ssii . C ı ınıa. · Kız;mlık d ii n Q P. · ri a lınd ı .

Şe h ri

Türkler'P. kar�ı savunan R11Jqa r l <ı r "

d ;:ı n i i ç yi.izii ö l d i i r i i ld i i . R 1 1 sl ; u tar;:ı fı ı ı rl a ıı e s i r a l ınan 70 Tiirk k urtar ıl d ı . A ü ı ii n er kek l er k ;:ı t l 0 d i ld iğinden . Tiirk k a d ı nl a rı h m a y a -getir i l d i R i r keşif birl iğ i d i i n H a i n B o q a z t e p e l e r i n e cfoğnı püskürtüldü. R u slar' ın kuvve ti az, sade�e iki top · l<ırı var . ffor i k i tara fı n da kay b ı ö n e ms i z .

Nr. 2 1 5 (M. G<ly'in Londra'da

l>aily Telegrrıph gazetesine çektiği telgra f) Beyoğlu , 2 3 1\ğustos 1 877 K ı za n h k 'tan krı ç an mıı h rı cir l e r i ıı E d i r n p ' y e a k ı n ı d evam e d i yo r . b ı ı n l rı r ı n ç o ğ ı ı Ya l ı 1 1 d i

K rı t l i a ına a i t k m k u ı ı ç ş r> y l P r a n l i\t ı yorl :ı r l)Prl i k ) P r i n e göre , R ı ı s h i r l i k l e r i n i n nı ı ı has:ı r n sı ıı ci:ı ıı soma . R ıı s Ki\zakl;:ı r ı ve Btı l q; :n l a r erkf'klmi i'>l rl ii r i i y orlar ve k ;:ı d ı nl ;: u ı n n zıni\ qf' Ç f i k ten soıır::ı o n

1 Hl

(,'f' • . l loç.

llr. ZPyn.-p J<l': R M A N

lan da katlediyorlar. On dört Yahudi sinagogda i badet ederlerken öldürülmüş. Bunlardan Rera ha adlı genç bir kız, altı Bulgarm tecavüzüne uğ rrıdıktım sonra katledilmiş. Cesetleri sinagogda y a k m ı ş J;:ır . Pek çok genç kız Rus Kazaklar'ı ve Bulgarlar tarafından dağa kaldırılmış. Konsolos M. Fawcett, burada muhacirleri sefaletten kur tarmağa çalışıyor. Üç bin civarında olan Yahudi muhacirleri için Yahudi cemaati elinden geleni yapıyor. Türkler. son meteliklerini de cömertce hibe ettiler. Yar i::h m a son derece muhtaçlar. Tiirkler, özellikle Yahudilerin Bulgarlardan bu tarzda nıııamele görmeleri karşısında son dere ce iizgiinler. Ru zavallı müdafaasız insanların böylesine gaddarca, toptan katledilmelerinin hiç bir ı� azereti olamayacağını açıkladılar. Nı.

216

(M . Gay'in Londra 'da D a il y Telegraph gazetesine çektiği telgraf) Beyoğlu, 24 Ağustos 1877

Tunca vadisindeki Müslümanların he men hepsi , gönderilen bütiin raporlarda belir tildiği üzere, Ruslar ' ı n teşvikiyle Bulgarlar tarafı ndan katledild i . A skeri ataşe Yüzbaşı Fife , hen ve diğer İ ngiliz muhabirler, korkunç bir ma nzaraya şahit olduk. çok

Erkek , kadın ve çocuktan müteşekkil Bulgarlar tarafından kat-

sayırfa Müslüman,

I H ' 'i l 'I U ' l'll

I J\1

" ' l l K I . \ U I l\H:l" .\ I

1 1 '>

J e d i l d iJ.o t e n s n ı ı r a , 1 1 ç ıı r 1 1 1ı ı d ;:rn r:ı t ı l ı ı ı ı ş l ;:ı r d ı c ı ı,t l a r ı

p ;:ı r ;ı m

d 0 l d u rn ı ı ı şt ı ı

p a r ç ;:ı

insanlar

Vii

ı ı ç ıı r ı ı nı ı ı

K o r k u n ç nı ;:ı ı ı :ı:a ı ;:ı l

N r . 21 7

(Binhası lıE>ı:tder'in İ�t"lnhnl'da buhımm Dail y Tr.Jegr;ıph g<ı7PfP!":İ

özel mnhahiri M . Drew ' e

gön d erdiği tf'l qr<t f)

P i i rıkii t r n ı ı l 0 R ı ı l q;ır b r ,

e d i l m iş hıı l u n rı n Y P n i Z;:ı ğ rn ' ıı ı ı ı

t;:ı r rı rın .-J ;m i ş q rı l _ ı noo y;:ırıfa Jr;ı

d a r y a l n n l a n n;:ı g i t t i m . B ıı l q ; u l ;:ı r i i :ı: P. r i nıizf' ;:ı t r ş a ç t ı l a r . Civar d a R ıı s Kazakl;:ırı d a

qörd ii k . S i i l P y

m ;:ı n Prı şa ' y ı a r a m a y a gönd m i J P. n tr e n c e p h ;:ı n p

ve n ı i i h i rnm;:ıt d ohı . Sii lf!ym;m Pnşa ' m n n P r 0 d e o l d ı ı q ı ı bil i n bir gcrç·ek. 1000 M o s k o hı ö l d i i r d i i ğ ü r i v cı y e t e d i l i y o r . Dikkate d ı:ı ğ e r o l a n yara l ı l cı rınd cı n h i ç sö:ı: m i y or fakat gpçr-n s ;:ı l ı f.ski Zr:ıq ra ' d a s;:ıwıştıqı

ı:> d i l ın r m ı e s i .

Cephanesinin

t i i ke n m i ş

o l m ;ı s ı

nı ı ı I ı t r. ıııı·· I Y e n i Z;:ıtıra i s t rı s y o ı ı ı ı c: i va r ı rı d n 3000 krı · C("Sel gii ı d i i k . h e ps i Ti i r k " t i i . K ö p0 k l ı:> r i ıı ve d o nı ı ı z h ı r ı n ho7.u l rıııış c e s e t l e r i k e m i r nı e l 0 r i VP dar

bi rı l e r c rı rıç k ı ı ş ı ı n i st;:ı syoıı d ı ı vcı rl a r ı n ::ı f ü nc• y e r e k b e k l ı:ı n ı eJ ,., r i k o rkı ı ıı ç bir m ;:ı nz;:ır rı v d ı

P i l i y rı r n l ı y ı k ;ı t l c t t i k t e n snıır;ı . rfa yakııı ı ş J ;ı r d ı

B ı ı l q <ı r l ;ı r a ra ba l <ı r ı ıı ı

Ş n, h i r r. i v ;:ı r ı ı ı r h v Jr r ı ı . i ld Tih k

;:ısk0ı i B ı ı l

1 11 1

(, ·,.,. . l l oı- . l l r .

7.n ııı· p

k l· H M A N

garlar'ın slirekli ateşine rağ men. hızla yctnımıza gelerek korku nç bir o.lctyı ct nlattılar . İkisi de ya ralıydı. J\ltı giindiir aç sıısuz bir a m bar da saklan mışlardı . Onlara biraz rakı verdim. giydirdik, şimdi kendilerini daha iyi hissediyorlar. Kı:ırapınar ile Yeni Zağ ı a arasında bulu nan köyler yakılmıştır. Bulgar laı vahşetlerini sür

diirüyorlar Yolda başı ve boynu kesilmiş bir Tiirk iin cesedini görd ük. Tren yolu üzerinde saldırıya ıığram;ımış tek Tiirk köyü, biz Yeni Zağ ra'dayken Bulgıular tarafından yakılmış ve dönii şünı iizde yol boyu n ca a l evler i n i görd ü k . K a rapımır i l e Yeni Zrı ğ r a ar;ısında t ek bir canlı yok. R a d ı ı k (?) mahallesi istasyonu da yerle bir e dilmişti. Bütün memleket çöle döndü. Sürüle r i n sahipsiz kalım tarlalardaki buğdayları yeme leri elim bir manzara . İşlemeyen ve işlemeyecek değirmenleri görmek de insırna ıztırap veriyor. Rıınlar bi?.lere ders ama korkunç bir ders. .

Yeni Zağra yakınl;ınna geldiğimizde, bir ordu gördük. Bunun bir Rus ordusu mu yoksa Siileyman Paşıt'nınki mi olduğunu tahkik edeme <l e n 11?.akl;:ıştık. SHleyman Paşa'nmki olmadığı!'la e minim. Yr:mi Zağra ile Eski Zağra arasında dün ç�tışma olduğu haberi ağızdan ağza dolaştı. Evvelki giinkii savaşta, Türkler dört yaralı 'Bul qarı esir ettiler. Hizmetkarım onları önce doym-

bir

Hl ' '-; I \ H" 1 "1 \ \ I' 1 1 1< 1 \ Hl 1\ 1 1· ., .\ 1

dıı,

son r a sorqıı y <ı Çf'kti

R ı ı l q a r ' ı n s ::ı v;:ıştı qını i t i r n f

1 il

600 R 1 1 s v P. 1 ?. 000 Pttİ Ti i r k l P r ' i rı f' 'H <ı nı

p rı r ç a R ı ı s i i n i fo r rn ;-ı l a p q i y nı i ş B ı ı l q a r l ;ı r ı r> r. i r ;:ı l

nı;:ı l ;:ı r mrla ş ;:ı ş ı l i'l ca k b i r Ş P Y y o k . R u s i s t i l a s ı n d a n k a ç a n y ii zlercP Y ;-ı h ı ı rl i a i l e si F.ski Z rı q r a ' d ı m w � J d i . istasy o n r: i v;:ı ı ın rl ::ı a m a çsızca d ol a şıyorlar. Büt ü n Ya h u d i kızl;:ırı k' a ç ı r ı l nı ı ş V P p P k: ç o k Ya h u d i ö l d iirii l m ü ş .

On <ı l t ı yaşl ;:ı r m d ;ı çok on sekiz R u s Kaz;:ı ğ ı ' n ı n iP c a v iizii n e ı ı q r a m ı ş . Zavallı ç ı l d ı r m ı ş t ı . Ik l ıP.sli güzel bir Yah ı ı rl i kızı

e ' n i n tedavi e t t i ğ i h u kı:;:ı qfül e ri m le qörd i i nı .