Handvest - Benjamin Verdonck

Handvest voor een actieve medeweRvan de podiumaan een transitie naar rechtvaarduurzaam-

King kunsten

dige heid

8

handvest

aan alle werknemers binnen alle podiumkunstenorganisaties die steun ontvangen onder het kunstendecreet en bij uitbreiding aan iedereen die deze oproep gehoor wenst te geven ik vraag u mij te helpen bij het maken van een kunstwerk het kunstwerk bestaat erin gedurende een vooropgestelde periode met zorg en naar best vermogen de hiernavolgende artikelen te betrachten deze artikelen hebben betrekking op het doen en laten van de geëngageerde in zijn hoedanigheid als werknemer binnen een podiumkunstenorganisatie en zijn op geen enkele manier bindend voor het doen en laten van de geëngageerde buiten dit verband het kunstwerk vangt aan op 1 september 2012 bij de start van het nieuwe theaterseizoen en loopt af op 7 februari 2013 160 dagen en een half later halverwege datzelfde theaterseizoen na afloop van het kunstwerk vervalt elke verbintenis aangegaan tijdens de creatie ervan bij de aanvang van het kunstwerk worden alle ecoteams van de deelnemende podiumkunstenorganisaties ontbonden gevraagd wordt vervolgens te mediteren over de oorzaak van de ecologische crisis aan de hand van een brief die de verenigde naties schreef aan kunstenaars gilbert en george naar aanleiding van hun tentoonstelling the naked shit pictures met de mededeling dat westerse uitwerpselen nog genoeg zouten en mineralen bevatten om een kind uit de derde wereld vier dagen langer mee in leven te houden bij de aanvang van het kunstwerk wordt de donderdag veggiedag afgeschaft die dag wordt er naar keuze biefstuk friet geserveerd of tongfilet met pommes dauphine gevraagd wordt vervolgens de overige dagen vlees noch vis in de kantine aan te bieden een werknemer die buitenshuis een maaltijd nuttigt in dienstverband zal zich behalve op donderdag ook van vlees of vis onthouden

10

handvest

bij de aanvang van het kunstwerk wordt alle noodzakelijk geachte papieren promotie van producties waarvan de première voorzien is binnen vooropgestelde periode gedrukt in zwart wit op ongebleekt gerecycleerd papier het hiermee gewonnen overschot op het communicatiebudget wordt gestort op een gezamenlijke triodosrekening IBAN: BE16523080432374 BIC: TRIOBEBB en bij het beëindigen van vooropgestelde periode aangewend voor het huren van één of meerdere billboards waar tegen witte achtergrond in zwarte letters ondersteboven te lezen zal staan we agreed on everything bij de aanvang van het kunstwerk wordt de deelnemer gevraagd zich met het openbaar vervoer en/of de fiets van en naar het werk te bewegen geëngageerden die later werken dan er openbaar vervoer voorzien is krijgen overnachting aangeboden tot drie maal toe kan de geëngageerde familiale omstandigheden inroepen om met een taxidienst alsnog naar de woonplaats terug te keren bij de aanvang van het kunstwerk wordt de deelnemer gevraagd om dans- en toneelstukken te maken zonder decor of met decor maar samengesteld uit materiaal dat al in het bezit was van de organisatie vooraleer deze zijn medewerking aan het kunstwerk verleende voor toneelstukken die reizen geldt in het bijzonder dat afgezien van het materieel waarover het huis waarnaartoe men reist beschikt het decor van die omvang is dat spelers en technici in de mogelijkheid verkeren om de stukken tijdens hun verplaatsing op een veilige en comfortabele manier met zich mee te dragen het hiermee gewonnen overschot op het decorbudget dient aangewend om meer podiumkunstenaars te werk te stellen

bij de aanvang van het kunstwerk verbindt een ieder zich ertoe geen gebruik te maken van het vliegtuig noch gezelschappen te ontvangen die voor hun verplaatsing hiervan gebruik maken op dit artikel is geen uitzondering mogelijk behalve wanneer deelnemende organisatie argumenteert dat een dergelijke internationale tournee de enige optie is om het financiële voortbestaan van de organisatie te verzekeren of wanneer de geëngageerde in het bezit is van een ring die hij om zijn vinger draait waarna hij onzichtbaar vliegt en dit tweemaal op een europese en eenmaal op een transatlantische vlucht waarna de bevoorrechtte zich ertoe verbindt een maand lang elke avond tot driemaal toe te huilen als een hond beeldt u zich in wat er zou gebeuren mocht de gehele podiumkunstensector nauwgezet en hardnekkig volhardend 160 dagen en een half lang meehelpen aan dit kunstwerk wat een kathedraal aan kluwens dissonanten en dialectiek wat een epifanie aan mogelijkheden draagvlakken spel vreugde en symbolisch kapitaal dit zou genereren voor onze toekomstige kunstpraktijk cocteau indachtig die gevraagd wat hij mee zou nemen mocht zijn huis in brand staan antwoordde het vuur

Beste Benjamin, Dank voor je Manifest. Het is – zoals elk zinvol kunstwerk – een boeiende propositie over hoe we de werkelijkheid anders kunnen denken. Of beter nog: hoe alleen de kunst in staat is om de werkelijkheid fundamenteel anders te bedenken. Deze propositie is prikkelend. Maar ze knaagt ook aan het geweten, ze laat je niet los. Ze heeft iets van een vervelende horzel die maar niet stopt met rond je hoofd te zoemen.

Dat komt omdat je me met je Manifest aanspreekt als artiest én als hoofd van een organisatie.

Ikzelf wil jou antwoorden op twee manieren, als burger en als kunstenaar, in het besef dat dit onderscheid niet in alle omstandigheden even helder is.

Als burger, als hoofd van een bedrijf (i.c. een theater) is het mijn plicht om een houding aan te leren die getuigt van een ecologisch bewustzijn. Bij uitbreiding moet dat voor iedereen die in dit bedrijf aan de slag is gelden. Daartoe worden een aantal projecten, die alle tot doel hebben om energie- en materiaalverspilling tegen te gaan, opgezet. Stilaan zie ik dat ze diepgaand geïntegreerd raken in de organisatie van ons bedrijf. Diezelfde houding kan ook tot op zekere hoogte in het artistieke proces gehanteerd worden: ook hier kan nagedacht worden over materiaal en energie. Maar het ‘runnen’ van een gezelschap als Toneelhuis en het bespelen van een schouwburg als de Bourla op de schaal die wij nu hanteren (en die ons ook voor een deel decretaal is opgelegd) laat niet toe dat we je Manifest zonder meer kunnen onderschrijven. Ik vind het van groot artistiek belang dat Toneelhuis met zijn voorstellingen internationaal toert.

Dat betekent verplaatsingen van decor en van mensen, inderdaad soms maar voor één enkele avond. Ik vind het eveneens van groot artistiek belang dat de Bourla zo intens mogelijk met nieuwe voorstellingen wordt bespeeld. Een simpele recyclage van bestaande decors – hoe ecologisch ook – staat haaks op onze autonome en individuele artistieke aanpak, waarbij de verschillende theatermakers de mogelijkheid krijgen om hun eigen parcours te bepalen.

Als kunstenaar kan ik voorstellingen maken die zeer energiezuinig zijn. Zo maken we bijv. het volgende seizoen een voorstelling die Middenin de nacht zal heten, waarbij we ervan uitgaan dat ze minimaal gebruik zal maken van lichtbronnen en van decormateriaal (middenin de nacht kan je ook niet veel meer dan een hand voor je ogen zien) en die ook niet zal reizen buiten de Bourla. Maar deze keuzes komen voort vanuit het artistieke materiaal zelf, niet vanuit een richtlijn van buiten af, en bovendien kunnen ze ook maar gemaakt worden net omdat we met de andere projecten van alle Toneelhuisartiesten wel op verplaatsing gaan en ons aanbod spreiden. Zo ver en internationaal als mogelijk en zinvol is. Een schouwburg als de Bourla is, wat mij betreft, gericht op verschillende disciplines en artiesten; die moeten voor elke voorstelling kunnen schilderen met de kleuren die ze kiezen. Anders sluiten we op termijn de deuren van een groot theaterhuis.

Ik zie jouw Manifest dan ook in de eerste plaats meer als een uitnodiging om over de verhouding tussen theater en ecologie na te denken dan als een na te volgen richtlijn. De horzel moet blijven zoemen, de prikkel die ze uitlokt neem ik mee bij elke volgende beslissing – artistieke en organisationele – die ik zal nemen.

Met hartelijke groet, Guy Cassiers Toneelhuis

12

handvest

Dag Benjamin, Hoe is ‘t? ‘t Was eigenlijk om te zeggen dat ik toch niet ga meedoen met uw ecologisch handvest. Ik bedoel dat ik geen voorstellingen ga maken die het milieu bijna niet belasten en bijna geen vlees meer ga eten en zo. ‘t Zou nochtans perfect uitkomen. Uw handvest begint op 1 september 2012: wel, dat is ongeveer een maand voordat ik met een nieuwe voorstelling in Toneelhuis in première ga. Ik zou natuurlijk kunnen zeggen: maar ik was al begonnen met repeteren in juli! Ik hoef niet over uw voorstel na te denken! Dat zou nogal flauw zijn, hè? Nee, ik vind dat ik met een betere reden voor de pinnen moet komen. Maar welke dan? Ik las al een paar reacties van collega’s die ook niet meedoen, die in feite zelfs tégen uw voorstel zijn, en ik dacht soms van: amai, scherp gedacht, goed geformuleerd, ze hebben misschien wel gelijk. En ik dacht ook: daar heb ik weinig aan toe te voegen. ‘k Had ook geen goesting.

Ik vind toneel maken moeilijk. Ik heb het er lastig mee om al mijn gedachten, samen met die van iedereen die meewerkt, gericht te krijgen op wat ik eigenlijk wil vertellen. En nu heb ik schrik dat, als ik meestap in uw plan, de mensen die komen kijken minder bezig zijn met wat ik wil vertellen, maar eerder afgeleid zijn door bijgedachten als ‘dat heeft hij toch goed gedaan, deze keer, met die van gerecycleerde was gemaakte kaarsen en dat houtvrij karton.’ Enfin, voor u zijn dat misschien geen bijgedachten. Voor u is dat misschien de hoofdzaak. Ik heb ook schrik dat de mensen in die periode zo ook naar andere voorstellingen gaan kijken, en op het einde van de rit een prijs gaan uitreiken voor de meest ecologische voorstelling. Daar zou ik mij echt slecht bij voelen. Of denkt ge dat ik overdrijf? Dat ik er een karikatuur van maak? Maar met mensen weet ge nooit, Benjamin. Ik wat mij betreft heb er alleszins geen hoge dunk van.

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat ik niet met het milieu inzit. Met het feit dat het naar de kloten gaat. Is. Maar ik weet niet of wat ge met ons allemaal, of dan toch met sommigen van ons, van plan zijt, of dat dat, hoe zal ik het zeggen, veel aarde, of zoden aan de dijk zet. Brengt. Zet. Hoe zeggen ze dat in correct Nederlands. Enfin. Ik weet niet of ge u met uw ecologisch manifest in de voorhoede van de actie bevindt. Ik heb een tijdje terug iets beseft – het kan ook zijn dat ik het ergens heb gelezen, en dan gaan denken ben dat het een inzicht van m’n eigen was. Ik denk eigenlijk dat, als het ooit opnieuw de betere kant zou opgaan met ons milieu – ik zeg wel ‘ooit’, hè – dat dat dan niet komt omdat wij mensen in sé nog niet zo slecht zijn, en dat wij kunnen laten zien – via een artistieke of een symbolische manifestatie bijvoorbeeld – dat, als we maar willen, we echt iets kunnen doen ter verbetering van de wereld. Ik denk dat de wereld zich anders laat verbeteren. Door mensen die inzien dat er met die verbetering geld te verdienen valt. Ja, dat denk ik echt. Die mannen met hun groen waspoeder, bijvoorbeeld. Of met hunne groene naft.

Straks vindt er nog iemand ne groene revolver uit. Of ne groene pepperspray. Nee, die hebben dat slim bekeken, die mannen. Die zorgen dat het de betere kant opgaat met de wereld, en die pakken daar ondertussen nen dikke percent op. Is dat erg? Bah nee. Allez, ik bedoel, ik heb daar wel een dubbel gevoel bij. Te weten dat dat de voornaamste drijfveer is waarom dingen veranderen. ‘t Gaat op die manier alleszins meer vooruit dan met onze goeie bedoelingen.

Begrijpt ge wat ik wil zeggen? Och ja. Misschien is ‘t allemaal à côté de la plaque.

Maar nu moet ge me excuseren, ik ben bezig aan een tekst over Pink Floyd, en waarom dat eigenlijk zieke muziek is, en daar moet ik dringend verder aan schrijven.

Veel groeten, alle respect, liefs, Bart Meuleman

Zeppelin Voor wereldwijde tournees zou het ideaal zijn in de toekomst voornamelijk een zeppelin te gebruiken in plaats van vliegtuigen.

Men neme een zeppelin en schildert er in het groot bijvoorbeeld ‘ROSAS’ op.

Onder de zeppelin hangt men een repetitielokaal en accommodatie voor alle dansers.

Men vult het met onbrandbaar gas en stijgt op.

Het repetitielokaal zal omringd door glas het mooiste van de wereld zijn.

In 4 tot 6 weken bereikt men een wolkenkrabber in Sjanghai of Rio, hangt een touwladder onder aan de zeppelin en stijgt af.

De voordelen zijn overduidelijk: • Gegarandeerd gratis reclame door de spectaculaire aankomst • Geen last van de gebruikelijk fysieke reisproblemen

(het stuk kan bij wijze van spreke onmiddellijk ten uitvoer worden gebracht) • Repeteren kan de hele dag • Een zeppelin is niet duur • Een zeppelin stoot weinig uit.

Alexander Nieuwenhuis

Ik doe mee geachte, ik heb erover nagedacht en ik doe mee het hielp me – dat moet ik toegeven – dat ik geen plannen moet fnuiken geen vliegtuigreizen voor mij die periode, ik doe sowieso alles met de fiets en het decor van het stuk dat ik plan zal uit het zeer overvloedige afvalmateriaal alhier aanwezig worden opgetrokken de andere opofferingen ben ik bereid te brengen ik ga geen vlees meer eten behalve op donderdag heel veel ik zal een goede reden verzinnen om de promo in zwart wit te doen ik zal tegen mijn natuur in opteren voor een kleiner en draagbaar decor ik zal trachten de rest van de martha’s van het nut van dit avontuur te overtuigen hetgeen niet eenvoudig zal zijn u weet hoe een nuchtere mensen dat zijn op de grens soms van ondraaglijk nuchter en het handvest is mijn inziens op de grens van het ondraaglijke tegenovergestelde we agree on everything Bart Van Nuffelen (Martha!tentatief)

14

Futurisch manifest (Marinetti revisited) Enige bedenkingen / Beste Benjamin Het betreft een kunstwerk dat zich inschrijft in de geschiedenis van kunstenaars die door de eeuwen heen allerlei manifesten schreven. De kunstenaar vraagt hulp aan derden voor het maken van een kunstwerk. Over wat het kunstwerk is en hoe het gemaakt wordt heeft de participant/ onderschrijver geen inspraak.

Het kunstwerk/Het handvest is dogmatisch en dat stoort mij. De ondertekenaar ervan – en vermits het om instituten gaat (de podiumsector) moeten alle werknemers (tijdens de werkuren weliswaar) volgen – moet instemmen bij het doen en laten van allerhande dingen. Men moet vanalles, voor het goede doel. Dat werkt contraproductief vind ik.

Er is sprake van de eco-teams tijdelijk te ontbinden om te mediteren. Ik geloof meer in deze teams pragmatisch uit te bouwen en hun slagkracht te vergroten dan dat een kunstenaar, toonbeeld van vrijheid, allerlei regels van bovenaf gaat opleggen. In die zin past het handvest in onze tijd van demoniseringen allerhande: die van de roker, die van de rocker die na de sigaret ook zijn versterker op stal moet houden, en nu ook die van de carnivoor, de automobilist, de vliegtuigpassagier, etc.. aan zondebokken geen gebrek.

Het handvest vraagt de kunstenaar werkzaam in de instellingen de stijl aan te meten van de schepper van het kunstwerk: iedereen ‘arte povera’. Het staat iedere kunstenaar vrij te werken zoals hij dat zelf wil.

Nu wil het toeval dat KVS, waar ik werkzaam ben, toevallig in het betreffende jaar repertoire gaat ‘recycleren’. Dat is echter puur toeval en we nemen daarmee geen ethisch standpunt in.

Als iedere kunstenaar die bij ons werkt wat meer op zijn ecologische tellen gaat passen bij het creëren (cfr Ruud Gielens in ‘Bezette Stad’) dan is dat zeer lovenswaardig en zichtbaar zonder dat daar enig handvest bij te pas komt. Het ecoteam in KVS werkt zeer naar behoren en ik meen te kunnen stellen dat een groot deel van de werknemers zich bewust is van het gigantisch ecologisch probleem en daar ook naar ieders vermogen toe handelt.

De ernst van het ecologisch probleem is duidelijk, handelen noodzakelijk maar de gebiedende toon van het handvest bevalt me niet.

Zoals met elke geloofskwestie volgen er nl. geboden. Net geen tien. Van de tien geboden is er voor mij trouwens ook maar één echt relevant: ge zult niet doden.

Zo ook bij het handvest, de enige regel die er voor mij echt ecologisch toe doet is die van het vliegverbod. Dat zou echter voor ons venster op de wereld gigantische en voor mij onverantwoorde consequenties hebben.

Het handvest is opgesteld in een taal die voor mij teveel tussen ernst en biefstukfriet-ironie badineert en al provocerend discussies probeert uit te lokken. Bij mijn weten is dat tot nu toe niet erg gelukt. Vandaar deze voorzet, eerder dan ‘we agreed on everything’ zomaar te valideren.

Als KVS het handvest ondertekent dan moet ze dat heel ernstig nemen, dan moet elke werknemer het vrijwillig onderschrijven en dan moet het strikt nageleefd worden.

Het is niet omdat het ons toevallig goed uitkomt in ons repertoire/recyclagejaar dat we ons als voorbeeldige leerlingen moeten voordoen om alzo groene zieltjes te winnen.

Bovendien is het handvest beperkt in de tijd. Daarna kunnen we weer vrolijk met de bespaarde energie billboardsgewijs gaan rotzooien.

Guy Dermul Toneelspeler, een KVS-werknemer

Awel ik las het, ik dacht, dat is toch al iets, een moeite op zich.

Ik moest ook lachen met mijn eigen onvermogen om consequent tegemoet te komen aan de vraag van de kunstenaar.

Want zijn vragen zijn legitiem en duidelijk.

Kijk, nu reageer ik al, ook weeral iets.

Niet genoeg wegens lafheid en gebrek aan moed maar toch een moeite op zich, ik schrijf me in in dit vraagstuk, probeer antwoorden te zoeken.

Ik stamel wat woorden, maar geen enkele metafoor dient zich aan.

Onze decors zijn meestal een samenraapsel, een recylage, een oerwoud van verloren troep dat een nieuw leven zoekt.

Dus daar komen we wat tegemoet aan de vraag van de kunstenaar.

Ook de kostuums zijn gekregen afgedregen, reeds elders geleefde materialen.

Maar natuurlijk maar een kleine bijdrage, zeer zeer bescheiden.

Wat eten betreft moet ik helaas mijn joker inzetten, daarvoor roept het vette bourgondische varken in mij zijn volledige smaakleger samen.

Niet doen hè, manneke!

Gij met al uw rijkemansprincipes nondedju zeg!

Allez toe, doe normaal hé, Denkte gij nu echt dat dat aan da vettig sauske gaat liggen misschien?

Cocktail, ketchup, tartaar, bearnaise, mammoetsaus, andalouse, looksaus en allerlei vinaigrettes!

Dat allemaal aan de kant schuiven voor de kunst, zijde gij zot?

De wereld redden met mayonaise?

Ga toch weg onnozel manneke.

Wete, toen ik klein was bad ik ganse dagen tot Jezeke om een velo, zo was mij dat geleerd.

Wanneer ik bad zou da veloke wel komen.

Helaas.

Zo werkt jezeke niet werd mij duidelijk.

Later stal ik een velo en bad om vergiffenis.

Maar jajaja, ik geloof dat de kunstenaar met recht en rede onze prachtige, open en geëngageerde SECTOR uitdaagt.

Dat alleman dan in zijn of haar haar moet krabben, en antwoorden moet formuleren tot nut van het algemeen.

Want de kunst kan wel degelijk een verschil maken.

Bref, ik hoop met deze eerste reactie al te hebben aangetoond dat de vraag van de kunstenaar mij niet onberoerd laat. groet Geert Six (Unie der Zorgelozen)

16

Beste, “Kunst die iets anders pretendeert te zijn dan zichzelf is slechte kunst. Schoonheid is vrijheid in zijn verschijning.” Dit schreef Schiller tweehonderd jaar geleden, maar hij was dan ook rotziek en bovendien omringd door revolutionairen. Dat vele staatsmensen in Europa nu die kunst willen afschaffen, daar ligt eigenlijk niemand van wakker. Omdat dat onmogelijk is. Men kan net zo makkelijk verliefdheid of ziek zijn willen afschaffen.

Dus we gaan door en het gaat goed.

Het gaat goed met Needcompany. Uitstekend zelfs. We trekken van land tot land en worden overal hartelijk ontvangen. We hebben nog nooit zoveel aanbiedingen gehad, prijzen ontvangen, en mensen blij gemaakt. De kunst die we maken wordt algemeen beschouwd als hoogstaand en soms zelfs levensveranderend. En we verdienen er goed geld mee. Daar draait het om in de wereld.

De voorpagina van De Standaard, een Vlaamse krant, werd onlangs bijna geheel gewijd aan kunst en geld. Over het rendement van de geïnvesteerde subsidies in de Vlaamse kunstensector.

Als het over geld gaat, haalt kunst de voorpagina. De redactie van die krant dacht dat de kunstensector het toch niet zo slecht deed. Uiteindelijk komen zelfs Vlaamse journalisten dat te weten. (Voor onze vrienden uit de buitenwereld: let op het adjectief ‘Vlaams’ in het voorgaande.

In België bestaan er geen Belgische kranten noch Belgische politiekers, noch Belgische partijen noch Belgische kunst. Vlaanderen en Wallonië bestaan daarentegen alleen omdat België bestaat.

Als u deze contradictie begrijpt dan begrijpt u de domheid die welig tiert in ons land.)

Het gaat dus goed met onze kleine wereldfirma. Tot we dat briefje kregen van Benjamin Verdonck. Weerom een Vlaamse kunstenmaker. En iemand die me na aan het hart ligt. Naïeve nar in een te klein koninkrijk. Hij wil één groot collectief en groen kunstwerk maken in 2012. Ik ben het er mee eens. Een beetje pesten: de planeet redden door ultranationalistisch te worden.

Niks geen reizen meer. Enkel kunsten tonen die ter plaatse gemaakt worden. Geen vliegreizen meer. Geen geglobaliseerd vredesgevoel, maar tribale gewelddaden. Ieder voor zich, in zijn eigen achtertuintje. Weg met de eurotrash en de intercontinentale samenwerking. Geen decors meer die door vervuilende vrachtwagens getransporteerd worden. Geen energieverslindende lichtontwerpen. Theater maken in een kale ruimte met slechts één peertje en een performer.

Heb ik geen problemen mee. Ik ben daar zelfs één van de besten in. En dan zijn we gelijk ook verlost van die vervelende djembés. Kunst is ecologie, kunst is politiek, kunst is allesbehalve kunst. Schiller is toch te ziek om zich om te draaien in zijn graf. Net zoals religie een tijd goed in de markt lag en elke voorstelling die met de koran of de bijbel te maken had verkocht als biobroodjes, is het nu ‘ecologie’. Geen elektriciteit. Geen decor. Wat er op de scène gebeurt is niet belangrijk. Het is ecologisch verantwoord, dus goed, en bovendien goedkoop! Met zijn allen de duisternis in. En als je tegen de ecologische wetten een foutje maakt, krijg je een straf. Zoals driemaal huilen als een hond. Een maand lang, elke avond. Boetedoening. We blijven katholiek en Vlaams. Het gaat zeer goed met Needcompany en we zijn nog groen achter de oren die we dichtstoppen met de gebruikte oordopjes die we hebben verzameld op intercontinentale vliegreizen om het eigen gehuil niet te moeten horen.

Het gaat goed met Needcompany maar het moet beter. Schoonheid is vrijheid die we moeten leren zien.

Groet, Jan Lauwers (in Nieuwsbrief Needcompany mei 2011)

18

Meer reacties en de onderschrijvers vindt u op www.handvest.be.