Masterplan Bourlaschouwburg

UITGANGSPUNTEN VAN HET MASTERPLAN VOOR DE BOURLASCHOUWBURG EEN HISTORISCHE THEATERPLEK IN ANT WERPEN Er wordt al meer dan driehonderd jaar theater gespeeld en gemaakt in het hart van de stad aan de Komedieplaats. Stad Antwerpen wil dat de Bourlaschouwburg ook in de toekomst een plek blijft voor hedendaagse podiumkunsten.

ZICHTBARE CONTOUREN EN HISTORISCH GEBRUIK Het Masterplan reikt oplossingen aan binnen de zichtbare contouren van de bestaande Bourlaschouwburg en waakt erover dat een eventueel historisch hergebruik in de toe­ komst niet gehypothekeerd wordt.

BESLUIT Met de geplande ingrepen en een volledige bouwkundige en installatietechnische renovatie van de Bourla beantwoordt dit Masterplan aan de vooropgestelde doelstelling. Het toont aan dat het mogelijk is het waardevolle historische erfgoed van de Bourla en de ambities en noden van een hedendaags theater op een gepaste manier met elkaar te vervlechten. Na de bouw in 1834, grote aanpassingen in 1865 en 1904 en de restauratie in 1993 die de Bourla redde van de sloop, is dit Masterplan de aanzet tot de derde grote transformatie in de geschiedenis van de Bourla.

MASTERPLAN BOURLA SCHOUWBURG

A ANSTELLING VAN EEN DESKUNDIG TEA M Door middel van een Europese aanbesteding werd een deskundig en ervaren ontwerp­ team aangesteld onder leiding van DRDH Architects en Julian Harrap Architects uit Londen. De opmaak van het Masterplan wordt begeleid door een stuurgroep samenge­ steld uit vertegenwoordigers van Toneelhuis en stad Antwerpen.

WAAROM EEN MASTERPLAN VOOR DE BOURLASCHOUWBURG? OMDAT de Bourla­ schouwburg niet meer voldoet aan de hedendaagse noden qua functionali­ teit, présence, openheid, publiekscomfort, theater­ techniek, veiligheid en duurzaamheid van een publiek theatergebouw.

OMDAT er nood is aan een samenhangende strategie om de historische Bourla­schouwburg te transformeren naar een modern theater voor hedendaagse en toekom­ stige podiumkunsten.

OMDAT het onbetwistbare cultuurhistorische belang van de Bourlaschouwburg als beschermd monument een visie verdient die op een respectvolle en actuele manier omgaat met het historisch erfgoed.

Kortom, omdat er behoefte is aan een creatieve synthese. Een langetermijnvisie waarbij alle parameters op een zo evenwichtig mogelijke wijze met elkaar verenigd worden tot een integrale, haalbare en aantrekkelijke strategie voor de toekomst. Dit alles ten gunste van zowel het historische gebouw, het publiek, de theatermakers als de medewerkers.

COLOFON Het Masterplan werd opgemaakt in opdracht van Toneelhuis en in overleg met het Agentschap Onroerend Erfgoed Vlaanderen en stad Antwerpen.

O NT WE RP TE A M

CO NTAC T

DRDH Architects, Londen / Julian Harrap

Toneelhuis

Architects, Londen / Arup Theatre Consultants,

Klaartje Heiremans

Londen / Arup Acoustics, Londen / ABT, Antwerpen

Tel. 03 224 88 00

/ RCR studiebureau, Herent VU TE KE N I N G E N

Klaartje Heiremans, Orgelstraat 7, 2000 Antwerpen.

DRDH Architects

Toneelhuis werkt met subsidies van stad Antwerpen

Op naar de Bourla van de 21ste eeuw, die het verleden en de toekomst in zich verenigt.

en de Vlaamse overheid FOTO’S Koen Broos / David Grandorge / Julian Harrap Architects

Conceptmaquette van het Masterplan opgemaakt door het ontwerpteam.

Historische tekening van de Bourlaschouwburg

Maart 2018

HET MOOISTE THEATER VAN ANTWERPEN Kloppend hart van Toneelhuis

DOEL STELLING VAN HET M A STERPL AN Voor het uitwerken van deze langeter­ mijnstrategie heeft Toneelhuis in 2016 in samenspraak met stad Antwerpen een opdracht uitgeschreven voor het opmaken van een Masterplan, met als doelstelling: Het realiseren van een theater dat in functionaliteit en comfort vergelijkbaar is met een hedendaagse schouwburg op internationaal niveau zonder afbreuk te doen aan de historische context en de erfgoedwaarde.

FOCUS OP COHERENTIE EN HA ALBA ARHEID Het voorliggende Masterplan is geen gedetailleerd ontwerpvoorstel maar dient gelezen te worden als een coherent geheel van strategieën en ideeën. Een plan dat met tal van betrokken instanties en experts getest en onderzocht is op zijn haalbaarheid. Het schetst de krijtlijnen waarbinnen het ontwerp de volgende jaren gedetailleerd kan worden uitgewerkt.

1 HEDENDAAGS THEATER IN EEN HISTORISCHE ZAAL De historische hellende scène in het hart van de Bourla wordt vlak gemaakt voor heden­ daags theater zonder te raken aan de verhouding tussen de scène, de parterre, de balkons en het waardevolle erfgoed. Daartoe wordt het podium en het ondertoneel in zijn geheel naar beneden gebracht door een uitgraving onder het ondertoneel. De huidige parterre wordt herschikt met meer zitplaatsen, betere zichtlijnen en een beter comfort voor de toeschouwers tot gevolg.

2

3

VERWEVING VAN OUDE EN HEDENDAAGSE THEATERTECHNIEKEN

4

OPENHEID EN INBEDDING IN HET STEDELIJK WEEFSEL De Bourlaschouwburg heeft door verschillende bouw­ kundige ingrepen in de geschiedenis een relatief herme­ tisch en introvert karakter ontwikkeld. Het Masterplan integreert het theater opnieuw in het stedelijk weefsel en brengt de interne werking visueel meer naar buiten. De oorspronkelijke toegangen in de zijgevels van het voor­ blok worden opnieuw in gebruik genomen en de ‘salons’ van Bourla worden hersteld tot hedendaagse publieke ruimtes naast de Foyer op de tweede verdieping.

Het historische houten theatermechanisme in het boven­en ondertoneel is een overblijfsel van het originele theater uit 1834 en moet gezien worden als één complexe machine. Het ondertoneel, dat in een hedendaagse theaterpraktijk niet meer gebruikt wordt, kan door de verlaging integraal bewaard worden. In het boventoneel worden oude en nieuwe theatertechnieken op een subtiele manier met elkaar verweven met op maat gemaakte oplossingen en zo min mogelijk aanpassingen aan het historische houten mechanisme.

Niveau 0 1.4

1.2 1.9

Het historische ondertoneel, de balkons in de zaal en de verhouding tussen de scène en de parterre blijven bewaard door het verlagen van de podiumvloer en het ondertoneel. Er zal daardoor in de toekomst zowel op een vlakke als op een hellende scène gespeeld kunnen worden.

De kleurinvulling in de doorsnede van de historische theatertoren toont het geheel van de houten theatermachinerie als één complex in boven-en ondertoneel.

1.3/2.2

Het heropenen van de oorspronkelijke toegangen aan de zijkant brengt daglicht in de inkomhal en vergroot de openheid tussen stad en theater.

LOGISTIEKE UITBREIDING ZONDER VISUELE IMPACT OP HET STADSBEELD Er is in de Bourlaschouwburg een uitgesproken gebrek aan logistieke voorzieningen en technische ruimtes voor een hedendaags functionerend theater. Het Masterplan bevat een strategie van ondergrondse uitbreidingen waarbij alle noodzakelijke logistieke faciliteiten worden voorzien zonder visuele impact op het uiterlijk van het gebouw. De uitbreidingen onder het gebouw worden doorgezet onder de Orgelstraat waardoor de Bourlaschouwburg en het voormalige Schermenhuis structureel met elkaar verbonden worden.

Ondergrondse uitgraving en routing tussen de Bourla en het voormalige Schermenhuis.

Zicht op het voorblok waarvan de toegangen in de zijgevel opnieuw zullen worden opengemaakt.

ondergrondse uitbreiding

Orgelstraat

Schermenhuis Zicht op het historische ondertoneel.

Niveau +2 1.4

Herschikking van de parterre met meer zitplaatsen, betere zichtlijnen en meer publieks- en zitcomfort om van de unieke historische atmosfeer in de zaal te kunnen genieten.

In het Masterplan worden met zo min mogelijk aanpassingen oude en hedendaagse theatertechnieken verweven in het boventoneel. De houten 1.3/2.2 historische machinerie als geheel tussen boven-en ondertoneel blijft herkenbaar en bewaard.

1.2 1.9

Nieuwe trap-en liftkernen geven toegang tot de herstelde salons van de Bourla links en rechts naast de Foyer.

Orgelstraat

Zicht op de statige en bekende Antwerpse Foyer van de Bourlaschouwburg.

Schermenhuis

De uitbreiding onder de Orgelstraat creëert een structurele verbinding en ontsluiting tussen de Bourlaschouwburg en het voormalige Schermenhuis, waar nu de ticketbalie en kantoren gevestigd zijn.