Toneelhuis seizoensbrochure 2016-2017 by Toneelhuis

CMYK

Bezieling Zielzoekers. Het is wellicht de meest opvallende titel uit het programma dat Toneelhuis u volgend seizoen aanbiedt. Bij een eerste lezing lijkt het woord een schrijffout te bevatten. Moet het niet ‘asielzoekers’ zijn? Toch niet. Zielzoekers is de titel van een project dat Mokhallad Rasem in 2017 in het asielcentrum van Menen maakt. Misschien kon alleen maar iemand als Mokhallad in het woord ‘asiel’ het woord ‘ziel’ horen. Wellicht omdat hij als Irakees op een andere manier naar het Nederlands luistert. Wellicht ook omdat hij de langdurige en moeizame ervaring van het migreren en asiel aanvragen aan den lijve heeft ondervonden. Maar het woord ‘zielzoeker’ maakt alles veel breder. Het impliceert ook degenen die het geluk hebben niet op de vlucht te moeten gaan omdat hun land onder de oorlog en de ellende kreunt. Het woord suggereert dat ook wij die geen asiel moeten zoeken, misschien toch iets moeten zoeken. Het woord ‘ziel’ klinkt ouderwets en we gebruiken het nog nauwelijks, maar intuïtief begrijpen we het nog. De betekenis ervan wordt duidelijk in uitdrukkingen als ‘je ziel kwijt zijn’ en ‘je ziel verkopen’, of ‘bezield’ en ‘tot in je ziel geraakt’. ‘Ziel’ heeft duidelijk iets te maken met wat ons wezenlijk aangaat. CMYK

CMYK

Er is op dit ogenblik veel dat ons aangaat. Zijn het niet de asielzoekers die Europa de voorbije maanden geconfronteerd hebben met de vraag naar zijn diepste wezen? Waar staat Europa voor? Wat zijn zijn waarden? Is Europa iets fundamenteels aan het verliezen? Zijn ‘ziel’ misschien? En wat heeft theater daarmee te maken, zult u vragen? Ook het theater wordt meegesleurd in de grote crisis waar Europa doorgaat: de migratie, het terroristisch geweld, de roep om diversiteit, de sociale ongelijkheid, de economische crisis, de politieke verharding,…

Ik zou willen eindigen met een uitspraak van de Russische filmmaker Tarkovsky die me al vele jaren zeer dierbaar is: “Kunst bevestigt het beste in de mens: hoop, liefde, geloof, schoonheid, gebed; of waarin hij gelooft en waarop hij hoopt. Als iemand die niet kan zwemmen in het water valt, zal zijn lichaam instinctief bewegingen maken om hem te redden. Zo is de kunst het instinct dat de mens, in geestelijke zin, voor verdrinking behoedt.” In al hun onvatbaarheid en kwetsbaarheid zijn het precies deze woorden die we nu moeten inzetten tegen de angst, de terreur, het cynisme, de onverschilligheid,…

Het is in die complexe context dat de theatermakers van Toneelhuis hun voor stellingen maken. Ze reageren erop vanuit hun particuliere manier van werken: sommigen expliciet, sommigen minder direct, anderen via het tekstrepertoire, nog anderen vooral via het beeld, nu eens in de Bourla, dan weer in de publieke ruimte. In de loop van het volgende seizoen starten we met twee nieuwe initiatieven: P.U.L.S., een traject dat we afleggen met vijf jonge theatermakers, en het Buro voor Stedelijk Enthousiasme, een intense samenwerking met MartHa!tentatief rond stad en theater. We blijven geloven in de toekomst en in de rol die het theater daarin kan spelen.

Hoop. Liefde. Schoonheid. Geest. Ziel. Guy Cassiers Toneelhuis

CMYK

Premières

CMYK

Toneelhuis

De moed om te doden

Guy Cassiers

CMYK

DE MOED OM TE DODEN

Met De moed om te doden vertaalt Guy Cassiers de problematiek van de macht en de manipulatie – die hij het voorbije decennium vooral vanuit een politieke en Europese dimensie benaderde – terug naar zijn oerscène: het gezin en de spanning tussen ouder en kind, in dit geval tussen vader en zoon. De moed om te doden sluit aan bij producties als Natuurgetrouw, een voorstelling op tekst van Harold Pinter die Guy Cassiers samen met zijn vader Jef Cassiers speelde, Rotjoch en De Wespenfabriek. In die voorstellingen leidt de confrontatie tussen kind en ouder tot uitbarstingen van fysiek en verbaal geweld, maar ook tot waarheid en inzicht. 05—13.11.16 13—17.12.16 Bourla 15.11—20.12.16 tournee

CMYK

Dat besef van verandering is essentieel om het werk van Norén te begrijpen. Over De moed om te doden schreef hij: “Voor mij is het werk als kunstenaar een manier om zoveel kennis over jezelf, over je leven te verwerven, dat je het wel moet veranderen. In mijn poëzie kon ik een directe confrontatie vermijden. Dat wilde ik niet meer. Het eerste wat ik schreef was een stuk dat als hoorspel is uitgezonden, Depressie. En onmiddellijk daarna De moed om te doden. (…) Ik denk dat de krachten die we binnenin ons hebben, onze verlangens, angsten, moed, vader, moeder, ik denk dat die krachten vreselijk sterk zijn. Die krijgen hun sturende macht over ons omdat ze ontkend worden.”

CMYK

In de huiselijke setting van het appartement ontspint zich een tragisch ritueel waarbij de zoon zich probeert los te maken van de vader om te kunnen overleven. Als weinig andere schrijvers weet Norén de agressieve en defensieve taalmechanismes bloot te leggen die de personages tegen elkaar en tegen zichzelf gebruiken. De dialogen zijn grimmig en scherp, maar niet ontdaan van enige (zwarte) humor die de verstikkende atmosfeer van het gebeuren doorbreekt. Als de vader de vriendin van de zoon probeert te verleiden, is het duidelijk dat de confrontatie naar een extreem en onomkeerbaar punt wordt gedreven…

DE MOED OM TE DODEN

De setting van De moed om te doden kan niet eenvoudiger: een appartement, met daarin een vader en een zoon (en later in het stuk diens vriendin Radka). De personages in de stukken van Norén worden gekenmerkt door een ‘double bind’ met hun verleden en hun afkomst. Ze willen weg uit hun verstikkende omgeving, maar hebben ook angst voor het leven daarbuiten. Ze ontwikkelen beschermingsen overlevingsstrategieën tot het moment waarop ook die geen oplossing meer bieden.

Aminata Demba

Kevin Janssens

Marc Van Eeghem

tekst

Lars Norén regie

Guy Cassiers met

Kevin Janssens Marc Van Eeghem Aminata Demba dramaturgie

Erwin Jans productie

Toneelhuis

CMYK

DE MOED OM TE DODEN

Lars Norén (°1944) is een Zweeds schrijver, dichter en regisseur. Hij begon als dichter. Vanaf de jaren zeventig wendde hij zich tot het theater. Zijn toneeloeuvre concentreert zich op gekwelde relaties en claustrofobische familiedrama’s. Vaak zijn een realistische huiselijke setting en een alledaags taalgebruik zijn geliefde ingrediënten. De stukken van Lars Norén zijn een voortzetting van het werk van grote Scandinavische toneelauteurs als Strindberg en Ibsen en van de Zweedse filmmaker Bergman. Ook Edward Albee (Who is afraid of Virginia Woolf?) en Eugene O’Neill (Een lange dagreis naar de nacht) worden vaak genoemd in verband met Norén. Hij werd in de Nederlanden geïntroduceerd door schrijver, vertaler en regisseur Karst Woudstra. In de jaren tachtig en negentig was Norén in Vlaanderen en Nederland een veel gespeeld auteur met stukken als De moed om te doden, De nacht, moeder van de dag, Een onderwereldse glimlach en Demonen. Sinds 1993 regisseert Norén ook zelf. Inmiddels is zijn thematiek verschoven. Zijn stukken focussen niet langer op de familiale en psychologische bindingen, maar concentreren zich op een maatschappelijke en politieke problematiek, niet in de laatste plaats de positie van de buitenstaander. De huiselijke setting is vervangen door de straat, de gevangenis, de psychiatrische kliniek, de bezette stad of de opvangcentra voor junks en illegalen.

Lars Norén

DECEMBER 16 NOVEMBER 16

do 1

Bourla

Antwerpen

ma 7 20:00 Bourla

Antwerpen

Antwerpen Antwerpen

30CC

Antwerpen Leuven

Leuven Gent

CMYK

CC Maasmechelen

CC De Werf

Aalst

Cultuurcentrum

Hasselt

Parktheater

Eindhoven (NL)

Bourla

Antwerpen

Bourla

Antwerpen

Bourla

Antwerpen

Bourla

Antwerpen

za 17 20:00 Gent

di 29

vr 16 20:00

wo 23 NTGent

Turnhout

do 15 20:00

di 22 NTGent

De Warande

wo 14 20:00 Leuven

wo 16 30CC

di 13 20:00

wo 16 30CC

Utrecht (NL)

za 10

di 15 xxx

Stadsschouwburg

do 8

zo 13 15:00 Bourla

Haarlem (NL)

wo 7

za 12 20:00 Bourla

Toneelschuur

di 6 Antwerpen

wo 9 20:00 Bourla

Rotterdam (NL)

za 3

di 8 20:00 Bourla

Rotterdamse Schouwburg

vr 2

za 5 20:00

Bourla

Antwerpen

di 20 Maasmechelen

Chassé Theater

Breda (NL)

CMYK

Guy Cassiers

Toneelhuis

Grensgeval

CMYK

GRENSGEVAL

Nobelprijswinnares Elfriede Jelinek schreef in 2013 Die Schutzbefohlenen als reactie op het steeds schrijnender wordende vluchtelingenprobleem in Europa. Twee jaar voordat de vluchtelingencrisis in alle hevigheid uitbrak, schreef zij dit stuk dat ze op haar persoonlijke website met commentaarteksten blijft aanvullen en actualiseren. Voor Jelinek is de vluchteling bij uitstek de figuur om de situatie van het hedendaagse Europa door te lichten en de discussie te voeren over normen en waarden, de plek van religie, de verantwoordelijkheid van de politiek. 04—13.05.17 Bourla 19.05—22.06.17 tournee

Berlinde De Bruyckere, Zonder titel, 1992 - H 160 x 60 x 70 cm - dekens, hout © Jan Pauwels

CMYK

Het hoofdpersonage van de stukken van Jelinek lijkt de taal zelf te zijn. Wat zij schrijft, zijn letterlijk ‘lappen tekst’ die nadien aan acteurs worden toegewezen. Personages in de eigenlijke zin zijn er niet. Jelinek is minder geïnteresseerd in de klassieke dialoog dan wel in koorteksten en bodeberichten die ze in de Griekse tragedie terugvindt. In het grootste deel van de tekst zijn de vluchtelingen aan het woord, maar dat perspectief verschuift soms ook naar dat van de bange blanke Europeaan. In de vaak agressieve taal komt het onbewuste van de samenleving naar boven. Het is alsof Jelinek in haar stukken de kapitalistische samenleving op de therapiesofa legt en

CMYK

gewoon laat spreken. In die woordenstroom herkennen we zowel verwijzingen naar de grote teksten uit de wereldliteratuur als populistische clichés en vooroordelen. Guy Cassiers gaat aan de slag met Jelineks aanklacht, als onderdeel van een tweeluik over de migratieproblematiek. Tegenover de agressie en de verbale woede van Grensgeval plaatst hij in seizoen 2017-2018 het poëtisch-ingetogen en aangrijpende Het kleine meisje van meneer Linh, naar de gelijknamige roman van Philippe Claudel.

GRENSGEVAL

Met Die Schutzflehenden verwijst Jelinek naar De Smekelingen, het klassieke stuk van Aeschylus. In haar versie geeft Jelinek de asielzoekers een stem en legt zij met haar scherpe pen genadeloos het cynisme en latente racisme in de Europese politiek bloot. Haar tekst is meer dan profetisch te noemen: alle beelden die intussen op ons netvlies gebrand staan, van aangespoelde kinderlijkjes tot lugubere koelwagens brengt zij – jaren voor de feiten – haarscherp tot leven.

Han Kerckhoffs

Guy Cassiers maakt de voorstelling met vier acteurs en met studenten dans van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen.

“We leven. We leven. Hoofdzaak: we leven. En veel meer is het ook niet dan leven na het verlaten van ons heilig land van herkomst. Niemand kijkt welwillend naar beneden naar onze stoet, maar op ons neerkijken doen ze wel. We zijn gevlucht, door geen volksgericht veroor deeld, maar door iedereen veroordeeld daar en hier. Wat we wisten in ons leven is verdwenen, verstikt onder een vracht verschijningen, er is geen onderwerp meer dat we moeten weten, er is helemaal niets meer. Het is ook niet meer nodig ergens betekenis aan te hechten. We proberen vreemde wetten te lezen. Men zegt ons niets, we horen niets, we worden ontboden en niet afge haald, we moeten verschijnen, we moeten hier verschijnen en dan daar, maar welk land dan, liefderijker dan dit – en zo’n land kennen we niet – welk land kunnen wij betreden? Geen. Bedremmeld staan we erbij. We worden weer weggestuurd. We gaan op de koude kerkvloer liggen. We staan weer op. We eten niets. We moeten toch weer eten, op zijn minst drinken. We hebben hier van die takken voor de vrede, van die takken van de oliepalm, nee, van de olijfboom hebben we afgerukt, ja, en dit hier ook nog, allemaal volgeschreven. We hebben verder niets, aan wie mogen we die alstublieft overhandigen, deze stapel. We hebben twee ton papier beschreven, ze hebben ons natuurlijk erbij geholpen, smekend houden we het nu omhoog, het papier, nee, papieren hebben we niet, alleen papier, aan wie mogen we het geven?” Elfriede Jelinek fragment uit Grensgeval vertaling Tom Kleijn

Abke Haring

CMYK

regie

Guy Cassiers tekst

Elfriede Jelinek vertaling en dramaturgie

Tom Kleijn met

Abke Haring Katelijne Damen Han Kerckhoffs Lukas Smolders studenten van Koninklijk Conservatorium Antwerpen opleiding dans

U kan haar ook kennen van haar romans De pianiste (1983, in 2001 verfilmd door Michael Haneke) en Lust (1989). Haar romans en toneelstukken choqueren met hun aanval tegen tal van taboes, zoals de Oostenrijkse rol in de Tweede Wereldoorlog, het (seksuele) machtsmisbruik in de huiselijke sfeer en het geweld van het kapitalisme op de financiële markten. Zij hanteert daarbij een sarcastische, provocerende stijl die door haar tegenstanders in Oostenrijk als ‘nestbevuiling’ ervaren wordt: ‘gods lasterend’, ‘vulgair’ en ‘haatdragend’, zo omschrijven zij haar werk. Tegelijkertijd wordt Jelinek geroemd als een begaafde taalkunstenares. Jelineks literatuur is naast provocatief ook satirisch: ze verwoordt haar kritische boodschap in spitsvondige woord spelingen, verrassende metaforen en hila rische persiflages. Prachtig geformuleerde zinnen contrasteren vaak met de obscene, agressieve en politieke thematiek. Haar teksten bewegen zich voortdurend heen en weer tussen proza en poëzie, tussen incantatie en scheldpartij, tussen hymne en manifest, tussen theater scènes en filmische sequenties. In haar teksten zijn niet langer individuen aan het woord, maar lijkt de samenleving zelf te spreken, haar politiek en economisch half bewuste, half gearticuleerde ideologieën en vooroordelen.

choreografie

Maud Le Pladec kostuumontwerp

Tim Van Steenbergen video-ontwerp

Frederik Jassogne geluidsontwerp

Diederik De Cock productie

Toneelhuis

Katelijne Damen

MEI 17 DO 4 20:00 Bourla

Antwerpen

ZA 6 20:00 Bourla

Antwerpen

ZO 7 20:00 Bourla

Antwerpen

DI 9 20:00 Bourla

Antwerpen

WO 10 20:00 Bourla

Antwerpen

DO 11 20:00 Bourla

Antwerpen

VR 12 20:00 Bourla

CK* Cultuurcentrum

Groningen (NL)

Parktheater Eindhoven

Kortrijk

CMYK

Brussel

Kaaitheater

Brussel

WO 7 Eindhoven (NL)

Koninklijke Schouwburg

Den Haag (NL)

DO 22

DI 30 Stadsschouwburg

Kaaitheater VR 2

ZA 27

xxx

DO 1

WO 24

Elfriede Jelinek

JUNI 17 Antwerpen

VR 19 Stadsschouwburg

Jelineks teksten zijn seismo grafen voor het steeds luider wordende gedruis van de globalisering, voor het tumult van (racistische, seksistische, nationalistische,…) discoursen die in laatste instantie gedragen en gestuwd worden door het kapitaal. Jelinek bouwt verder op een lange Oostenrijkse traditie van verbaal gesofisticeerde sociale kritiek die haar verbindt met schrijvers als Karl Kraus, Elias Canetti en Thomas Bernhard. Toen Jelinek in 2004 haar Nobelprijs voor Literatuur kreeg, loofde de jury haar “voor haar muzikale stroom van stemmen en tegenstemmen in romans en toneel stukken, die met een buitengewoon taal bewuste gedrevenheid de absurditeit blootleggen van de clichés van de samen leving en hun onderwerpende kracht.”

Antwerpen

ZA 13 20:00 Bourla

Lukas Smolders

GRENSGEVAL

De Oostenrijkse schrijfster Elfriede Jelinek (°1946), winnares van de Nobelprijs voor Literatuur in 2004, was destijds zeer gecontesteerd. Naast romans en theaterteksten schrijft ze ook essays, poëzie, radiospelen en libretti. Ze geldt al van bij het begin van haar carrière als een van de belangrijkste Duitstalige auteurs én als enfant terrible van de Oostenrijkse literatuur.

Utrecht (NL)

Rotterdamse Schouwburg

Rotterdam (NL)

CMYK

Toneelhuis

eenmalige concertante lezing

Bloed & rozen. Het lied van Jeanne en Gilles

Guy Cassiers Tom Lanoye

CMYK

BLOED & ROZEN. HET LIED VAN JEANNE EN GILLES

Jeanne d’Arc en Gilles de Rais. Op het eerste gezicht zijn deze twee historische figuren elkaars absolute tegenpool. Het eenvoudige Franse boerenmeisje Jeanne d’Arc sterft na enkele spectaculaire overwinningen op Engeland als heks op de brandstapel. De rijke en adellijke Gilles de Rais, die aan haar zijde vocht, geeft zich na haar dood over aan magie, moord en seksuele excessen en sterft op de brandstapel als een boetvaardige zondaar. Jeanne en Gilles: de Maagd en de Duivel! Tijdens de Ouverture van het Stadsfestival Op.Recht. Mechelen worden de twee rechtszaken – het proces van Jeanne d’Arc en het proces van Gilles de Rais – uit de voorstelling Bloed & rozen (2011) in een concertante lezing gebracht. 17.09.16 tournee

CMYK

28 Tom Lanoye schreef de tekst van Bloed & rozen op vraag van regisseur Guy Cassiers, speciaal voor het Festival van Avignon 2011. In de hoofdrollen: Abke Haring als Jeanne d’Arc en Johan Leysen als Gilles de Rais. Na de premièrereeks in Antwerpen werd het stuk opgevoerd in de Cour d’Honneur du Palais des Papes in Avignon en deed daarna een reeks binnenen buitenlandse theaters aan. De voorstelling werd geselecteerd voor het Nederlandse Theaterfestival 2012. Nu brengt Toneelhuis een eenmalige concertante lezing in de St.-Rombouts kathedraal in Mechelen.

Guy Cassiers

BLOED & ROZEN. HET LIED VAN JEANNE EN GILLES

In 2016 is het vierhonderd jaar geleden dat de ‘Grote Raad’ zijn intrek nam in Mechelen. De in 1616 in het Hof van Savoy opgerichte Grote Raad kan beschouwd worden als de eerste Europese rechtbank. Burgers die niet bij machte waren om via de gewone rechtbank hun recht te halen, konden nog altijd terecht bij de Grote Raad te Mechelen. Mechelen stond bekend als de stad waar recht te halen viel. Dat vierhonderdjarige bestaan wordt gevierd met het Stadsproject Op.Recht. Mechelen, waarbij de blik gericht wordt op de huidige stand van zaken binnen de rechtsstaat.

regie tekst

Tom Lanoye dramaturgie

Erwin Jans lezing

Jos Verbist Johan Leysen Ariane van Vliet Tom Lanoye muzikale compositie

Dominique Pauwels Frank Agsteribbe productie

Toneelhuis

SEPTEMBER 16 za 17 10:00

CMYK

Sint Romboutskathedraal

Mechelen

CMYK

Toneelhuis LOD De Munt / La Monnaie

Japanse creatie

House of the Sleeping Beauties

Guy Cassiers Kris Defoort

CMYK

HOUSE OF THE SLEEPING BEAUTIES

In 2009 creëerden componist Kris Defoort en regisseur Guy Cassiers het operaproject House of the Sleeping Beauties, gebaseerd op de gelijk namige roman uit 1961 van de Japanse auteur en Nobelprijswinnaar Yasunari Kawabata. Kunstwerken reizen tussen culturen: de muziektheatervoorstelling reist nu terug naar Japan. Eind 2016 wordt House of the Sleeping Beauties uitgenodigd in Tokio en krijgt Guy Cassiers de kans de voorstelling in Japan opnieuw te maken, nu met een Japanse cast. Het gaat hier veeleer om een nieuwe creatie dan om een loutere herneming met een andere cast. 10—11.12.16 tournee

CMYK

34 In de oorspronkelijke enscenering van House of the Sleeping Beauties werd een Japanse tekst geconfronteerd met een westers theatraal en muzikaal idioom. In de creatie in Tokio zal de Japanse cultuur, omwille van de Japanse cast en de Japanse context ongetwijfeld een belangrijke rol spelen. Het boek vertelt de opeen volgende bezoeken van de oude heer Eguchi aan een vreemd en teder bordeel waar oudere mannen de nacht kunnen doorbrengen en zich in bed kunnen aanvlijen tegen de warme lichamen van door slaapmiddelen verdoofde, zeer jonge meisjes: een verhaal over afscheid nemen, ouderdom en dood. Componist Kris Defoort plaatst in zijn opera de stem als instrument centraal: binnen de slaapkamer heerst de lyriek en de zang, daarbuiten de gesproken dialoog. Binnen en buiten, gezongen en gesproken: twee werelden van weemoed, maar verschillend in kleur, in intensiteit, in emotionaliteit.

DECEMBER 16

Tokyo Bunka Kaikan

Tokio (JP)

zo 11

Tokyo Bunka Kaikan

CMYK

Kris Defoort libretto

Guy Cassiers Kris Defoort Marianne Van Kerkhoven gebaseerd op het gelijknamige boek van

Yasunari Kawabata regie

Guy Cassiers muzikale leiding

Patrick Davin dramaturgie

Marianne Van Kerkhoven (met dank aan Corien Baart, Erwin Jans, Marie Roofthooft, Natasha Schulte en Nienke Scholts) choreografie

Sidi Larbi Cherkaoui stijlconcept en vormgeving

Enrico Bagnoli Arjen Klerkx

“House of the Sleeping Beauties is een voorstelling van een onderkoelde schoonheid. De kostuums zijn verbluffend, het decor stijlvol sober, de video is prachtig. Intrigerend.” – Lucas Huybrechts in Knack, 20 mei 2009 “Kris Defoort verknoopt in zijn tweede samenwerking met regisseur Guy Cassiers een aantal genres en kunstvormen tot een roesachtig melange. (…) De regie van Guy Cassiers toonde eenvoudig en intiem: een bloedrode kamer, met een trage film als achterwand. In die papieren muur een uitsparing voor danseres Kaori Ito, die als woelende trapezewerkster de slapende meisjes verbeeldde. Verleidelijk, ongenaakbaar en onbereikbaar verleden tijd voor de oude man.” – Trouw, 11 mei 2009

lichtontwerp

Enrico Bagnoli video

Arjen Klerkx kostuums

Tim Van Steenbergen spel

Kyozo Nagatsuka Mieko Harada zang

Katrien Baerts (sopraan) Omar Ebrahim (bariton) koor

Yoko Hayashi Chihiro Hara Megumi Shiozaki Megumi Yoshimura dans

Kaori Ito ensemble Tokyo Geidai Sinfonietta productie

LOD muziektheater Toneelhuis De Munt / La Monnaie coproductie

Grand Théâtre de Luxembourg (LU), Asko|Schönberg (NL), Musica – festival international des musiques d’aujourd’hui de Strasbourg, La Filature (FR), Operadagen Rotterdam (NL) met de steun van

za 10

muziek

Tokio (JP)

Orchestre National de Belgique, BOZAR Music, Ars Musica, Concertgebouw Brugge, Kunstenfestivaldesarts

CMYK

OpĂŠra national de Paris Toneelhuis

Trompe-la-mort

Luca Francesconi Guy Cassiers

CMYK

39 De opera Trompe-la-mort, op libretto en muziek van de Italiaanse componist Luca Francesconi, spitst zich toe op een van de meest fascinerende personages van het monumentale werk van Balzac, La Comédie humaine: Jacques Collin alias Vautrin alias M. de Saint-Estève alias Carlos Herrera alias Trompe-lamort, een meester in de metamorfose die opklimt van boef tot politiechef! Hij is niet alleen een meester in de transformatie, maar ook een meester in de manipulatie.

CMYK

Trompe-la-mort is gebaseerd op Balzacs romans Illusions Perdues (1837-1843) en Splendeurs et misères des courtisanes (1838-1847). In dit libretto zet de valse ‘Spaanse priester’ Carlos Herrera twee jonge verliefden, de ambitieuze maar zwakke Lucien de Rubempré en de onschuldige prostituee Esther Gobseck, volledig naar zijn hand om via hen (invloed)rijk te worden in de hoogste Parijse middens. Hij manipuleert hun emoties, maakt gebruik van hun zwakheden en stuurt hun gedrag. De twee geliefden gaan ten onder, terwijl de geniale manipulator in zijn laatste incarnatie politiechef wordt en dus de orde gaat dienen die hij een leven lang wilde ondermijnen.

Trompe-la-mort is een onttakeling van de mythologie van de romantiek en een rauwe sociale analyse van geld, prostitutie en misdaad, die de aristocratische kringen met de onderwereld van Parijs verbinden. Na zijn ensceneringen van de grote modernistische auteurs van de twintigste eeuw (Proust, Musil, Conrad, Woolf, Lowry) waagt Guy Cassiers zich met deze opera aan de negentiende-eeuwse ‘vader’ van hen allen. Ook in de volgende seizoenen zal Cassiers zich verder verdiepen in het werk van Balzac. 16.03 – 05.04.17 tournee

CMYK

muziek

Honoré de Balzac

TROMPE-LA-MORT

Luca Francesconi

libretto

Luca Francesconi naar

Honoré de Balzac dirigent

Susanna Mälkki regie

Guy Cassiers met

Thomas Johannes Mayer Julie Fuchs Cyrille Dubois Jean-Philippe Lafont Ildikó Komlósi Philippe Talbot Béatrice Uria-Monzon Chiara Skerath, Laurent Naouri François Piolino Rodolphe Briand Laurent Alvaro kostuumontwerp

Tim Van Steenbergen dramaturgie

Erwin Jans koorleiding

xxx

Alessandro Di Stefano uitvoering orkest en koor

Opéra national de Paris productie

Opéra national de Paris in samenwerking met

Toneelhuis

MAART 17 DO 16

Opéra Garnier

Parijs (FR)

ZA 18

Opéra Garnier

Parijs (FR)

ZA 25

Opéra Garnier

Parijs (FR)

Honoré de Balzac (1799-1850) wordt algemeen beschouwd als een van de belangrijkste Franse schrijvers van de eerste helft van de negentiende eeuw. Hij is de grondlegger van de realistische roman, hoewel zijn werk nog veel romantische trekken heeft. Zijn bekendste werk is La Comédie humaine, een verzameling van bijna honderd onderling verbonden romans. Daarin probeert hij een zo waarheidsgetrouw mogelijk beeld van de Franse maatschappij na de val van Napoleon te geven. Een aantal van die romans behoren tot de top van de Franse literatuur en zijn klassiekers geworden: Eugénie Grandet, Le Père Goriot en Illusions Perdues. Concreet beslaat La Comédie humaine de periode 1789-1850. Balzac is een zeer scherp observator van zijn tijd. Balzac noemde zijn Comédie humaine zelf “een drama in honderd bedrijven met vierhonderd of vijfhonderd personages” en wilde naar eigen zeggen concurreren met de burgerlijke stand. Hij is een geschiedschrijver van het heden. Daarnaast heeft hij een krachtige verbeelding waarmee hij personages schiep die iconisch zijn geworden. Hij zag hoe de maatschappij in de greep raakte van het beginnende, rauwe kapitalisme. Weinige auteurs hebben zo intens de vernietigende rol van geld in de menselijke relaties begrepen als hij. Daarin is hij absoluut onze tijdgenoot. Balzac wordt niet toevallig uitvoerig geciteerd in Kapitaal in de 21ste eeuw van Thomas Piketty, de Franse econoom die met dit boek in één slag wereldberoemd werd. Het door geld gedomineerde maatschappelijke panorama dat Balzac beschrijft, heeft opvallende overeenkomsten met onze door financiële speculatie en economische crisis geterroriseerde tijd.

DO 30

Opéra Garnier

Parijs (FR)

APRIL 17 ZO 2

Opéra Garnier

Parijs (FR)

WO 5

CMYK

Opéra Garnier

Parijs (FR)

CMYK

Toneelhuis ARSENAAL/LAZARUS

Wat ik graag zou zijn als ik niet was wat ik ben

Benjamin Verdonck Willy Thomas

CMYK

WAT IK GRAAG ZOU ZIJN ALS IK NIET WAS WAT IK BEN

Na 313/misschien wisten zij alles en Global Anatomy werken Willy Thomas en Benjamin Verdonck opnieuw samen aan een voorstelling. De titel is ontleend aan een boek van César Bruto. Op tafel ligt werk van de schrijver Julio Cortázar, waarin de hoofdpersonages consequent op zoek gaan naar tekens en bewijzen dat er — naast datgene wat wij als vaststaande werkelijkheid ervaren — nog evenzoveel mogelijkheden van andere werkelijkheden bestaan. Aan de muur hangt een zin uit het boek Zelf denken van Harald Welzer. Het gaat over het zoeken naar plekken waar de compacte werkelijkheid ‘geperforeerd’ kan worden. Een werkelijkheid waaraan we onderworpen lijken te zijn omdat we denken dat ze in wezen onveranderlijk is, maar waarin we misschien toch gaten en kieren kunnen maken die zich laten uitdiepen en verbreden… 12—22.01.17 Bourla 24.01—08.04.17 tournee

CMYK

César Bruto

CMYK

WAT IK GRAAG ZOU ZIJN ALS IK NIET WAS WAT IK BEN

“steeds als de kouw aanbreekt dus in het midde van de herfst bekruipt me de rare gewoonte om essentrieke en esotische tingen te denken bevoorbeeld als dat ik wel een zwaluw zou willen zijn want dan kon ik wegvliegen naar landen waar het warm is, of een adder zoals je ze in de dierentuin hebt, die beestjes die ze zo goed in een glazen kooi hauden met verwarming zodat ze niet stijf worden swinters”

47 “en ik hoop maar dat iemand iets heeft aan wat ik opsgrijf, dat hij hierna goet op zijn gedrag let en niet berouw krijgt als te laat is en alles al naar de bliksem is door z’n eigen schuld” César Bruto

CMYK

DO 12 20:00 Bourla

Antwerpen

VR 13 20:00 Bourla

Antwerpen

ZA 14 20:00 Bourla

Antwerpen

WO 18 20:00 Bourla

Antwerpen

DO 19 20:00 Bourla

Antwerpen

VR 20 20:00 Bourla

Antwerpen

ZA 21 20:00 Bourla

Antwerpen

ZO 22 15:00 Bourla

Antwerpen

DI 24 Cultuurcentrum

Hasselt

DO 26

ARSENAAL

Mechelen

VR 27

Benjamin Verdonck

ARSENAAL

Mechelen

ZA 28

ARSENAAL

Mechelen

ZO 29

ARSENAAL

Mechelen

FEBRUARI 17 WO 1

CAMPO

Gent

DO 2 CAMPO

Gent

VR 3

CAMPO

Gent

VR 10 Toneelschuur

Haarlem (NL)

ZO 12 Willy Thomas

Strombeek

DI 14 CC CC Belgica

30CC

Willy Thomas Benjamin Verdonck

DO 23

productie

ZA 25

Toneelhuis

Cultuurcentrum De Grote Post

coproductie

DI 28

ARSENAAL / LAZARUS

CMYK

30CC

C-mine Cultuurcentrum

WO 1 Rotterdamse Schouwburg

Rotterdam (NL)

VR 3

CC De Spil

Roeselare

DI 14 KVS

Brussel

WO 15 KVS

Brussel

DO 16 KVS

Brussel

ZA 18

De NWE Vorst

Tilburg (NL)

VR 31 TWEETAKT

Utrecht (NL)

APRIL 17 ZA 1

Dendermonde

WO 22 van en met

MAART 17

Brugge

VR 17

WAT IK GRAAG ZOU ZIJN ALS IK NIET WAS WAT IK BEN

JANUARI 17

TWEETAKT

Utrecht (NL)

WO 5 Leuven

De Brakke Grond

Amsterdam (NL)

DO 6 Leuven

De Brakke Grond

Amsterdam (NL)

VR 7 Oostende

De Brakke Grond

Amsterdam (NL)

ZA 8 Genk

De Brakke Grond

Amsterdam (NL)

CMYK

Toneelhuis KVS

EVEN I MUST UNDERSTAND IT

Benjamin Verdonck

CMYK

EVEN I MUST UNDERSTAND IT

Onder de titel EVEN I MUST UNDERSTAND IT spint Benjamin Verdonck sinds begin 2015 een web van projecten die nu eens de vorm van een voorstelling aannemen, dan weer een lezing, een tentoonstelling of een installatie in de openbare ruimte. De ene vorm lokt de volgende uit. Staan inmiddels op het repertoire: drie mobiele tafeltonelen — one more thing, Gille leert lezen en SONG. In de openbare ruimte van Rotterdam wordt er gewerkt aan het onder water zetten van een parkeergarage, en in Den Bosch aan een boot in een boom. In ’t Speelscholeke in Deurne werkt Benjamin Verdonck intussen verder aan een verhaal over het potlood van Milton Friedman. En dan zijn er nog een tentoonstelling van verzamelingen en een aantal imagoverlagende winkeltjes in de krochten van de Bourla…

CMYK

one more thing

Gille leert lezen EVEN I MUST UNDERSTAND IT

een kijkdoos die in een houten koffer past elke avond een andere muzikant woorden die voorbijkomen gekleurde vlakken touwtjes, elastieken gordijnen die open gaan en dicht een mobiele miniatuurvoorstelling van veertien minuten voor een twintigtal personen geschikt voor huiskamers, parochiezaaltjes, festivalcafés, donkere bossen gebaseerd op een zin uit De duivel op de heuvels van Cesare Pavese. concept en uitvoering

Benjamin Verdonck productie

Toneelhuis KVS © Benjamin Verdonck

Een miniatuurvoorstelling van een tiental minuten die aanvankelijk gemaakt werd als didactisch materiaal voor ’t Speelscholeke waar Benjamin Verdonck aan het werk was. Een uitklaptheatertje dat achterop een fiets past. Nu bedoeld om mee rond te rijden en onaangekondigd halt te houden in obscure etablissementen.

EVEN I MUST UNDERSTAND IT

SONG EVEN I MUST UNDERSTAND IT

In 2012 maakte Benjamin Verdonck samen met Abke Haring de grotezaalvoorstelling SONG#2. Hij ontwierp daarvoor ook het slotbeeld, een optocht van driehoeken in alle maten die samenschuiven tot een abstract landschap. De maquette voor SONG#2 (1m op 2m40) is nu een tafeltoneel geworden. In tegenstelling tot zijn voorgangers is de techniek in dit werk veel meer verhuld. Wel is er gedimd licht, een infini, coulissen, trage techno,… Vijftien minuten imaxtheater voor dertig toeschouwers. concept en uitvoering

Benjamin Verdonck productie

Toneelhuis KVS

concept en uitvoering

met dank aan

Benjamin Verdonck

Abke Haring

productie

Toneelhuis KVS OKTOBER 16 vr 7 Actoral

Marseille (FR)

za 8 Actoral

Marseille (FR)

NOVEMBER 16 za 19

Museum M

Leuven

zo 20

Museum M

Leuven

DECEMBER 16

MAART 17

za 3

Burning Ice Festival, Kaaitheater

Brussel

zo 4

CMYK

Burning Ice Festival, Kaaitheater

Brussel

MAART 17

DO 9 20:00 Bourla

DO 9 20:00 Antwerpen

VR 10 20:00 Bourla

Bourla

Antwerpen

VR 10 20:00 Antwerpen

Bourla

Antwerpen

CMYK

Terug naar huis

“sinds januari dit jaar ben ik zes maanden lang aan het werk op een schooltje in deurne aanleiding voor mijn aanwezigheid daar is een filmpje waarin de econoom milton friedman een potlood gebruikt om uit te leggen hoe het mechanisme van de vrije markt werkt het grafiet komt uit zuid-afrika, het hout uit west-amerika, het aluminium uit china, de verf uit indië het gommetje uit nederland en al die mensen, gedreven door een onzichtbare hand die concurrentie heet werken samen aan dat potlood waardoor jij het aan de beste prijs kopen kan en bijdraagt aan harmonie en wereldvrede. ik heb de leerlingen van het schooltje gevraagd of ze me willen helpen met mijn plan om alle onderdelen van het potlood terug te brengen naar hun respectieve plaatsen van oorsprong als iets te ruste leggen maar evenzogoed de weg bereiden voor iets nieuws”

EVEN I MUST UNDERSTAND IT

alle dingen waar ik van hou EVEN I MUST UNDERSTAND IT

“ik toon mijn verzamelingen: kapotte voetballen, opgekrulde stukjes ijzerdraad, zilverpapieren proppen, 100 balletjes uit tsjechie, post uit japan, witte, zwarte en gekleurde touwtjes, ongebruikte consumptiebonnen, my favourite things (50x2), posters van verloren katten, de dingen op de vensterbank in de keuken, rondellen, takjes uit verschillende steden, le bureau de ristourne de gants et de mouffles perdus,… “al jaren staat op de muur van het decoratelier geschilderd: alles heeft een plaats, alles op z’n plaats” concept en uitvoering

Benjamin Verdonck productie

Toneelhuis

Benjamin Verdonck brengt lezingen / performances over dit werk. concept en uitvoering

Benjamin Verdonck en leerlingen van ’t Speelscholeke Deurne productie

Toneelhuis KVS © Benjamin Verdonck

NOVEMBER 16 ZA 16 30CC

Leuven

MAART 17 DO 9 20:00 Bourla

Antwerpen

VR 10 20:00 Bourla

CMYK

Antwerpen

CMYK

Benjamin Verdonck Thomas Verstraeten

Nocturama EVEN I MUST UNDERSTAND IT

De Bourlaschouwburg heeft aan de voorkant tien deuren die uitgeven op de inkomhal. Aan de achterkant bevindt zich een laad- en loskade en een dubbele deur die dienst doet als artiesteningang. Beide zijkanten van het gebouw hebben elk vier enkele en twaalf dubbele deuren. Vroeger diende de helft van de zijdeuren als nooduitgang, de andere helft gaf toegang tot de koninklijke loges en ironisch genoeg ook tot het derde balkon en hoger nog, de uil, de plaats voor de minst gefortuneerde toeschouwers. Vandaag bevinden zich achter de deuren een trappenhal, een noodgenerator voor onvoorzien stroomtekort, een toegang tot de kassa, een toegang tot de keuken van de foyer, een technische ruimte, een vuilnisopslagplaats, een bergruimte, een fietsenstalling en een kleedruimte voor het onderhoudspersoneel.

“De stad Sofronia is samen gesteld uit twee halve steden. In de ene is een grote achtbaan met steile bulten, een zweefmolen, een reuzenrad, een cilinder met stijlwandrijders, een circustent met een bos trapezes in de nok. De andere helft van de stad is van steen en marmer en cement met een bankgebouw, woonhuizen, de school, het slachthuis en alle andere. De ene helft van de stad is vast, de andere is geïmproviseerd en als de tijd van haar verblijf om is wordt zij uit elkaar gehaald en overgeplaatst naar de braakliggende terreinen van een andere halve stad. Zo breekt elk jaar de dag aan waarop metselaars de marmeren gevelstenen loshalen, de stenen muren omlaag trekken, de cementen pijlers, dat ze het monument slopen, het ziekenhuis, de olieraffinaderij. Ze laden ze op aanhang wagens om hun jaarlijks traject af te leggen. Hier blijft het halve Sofronia over met de schiettent en de draaimolens en zij begint de dagen te tellen dat zij moet wachten op de terugkeer van de karavaan en het begin van het complete leven.”

JUNI 16 VR 10 Bourla ZA 11 Bourla

Antwerpen

ZO 12 Bourla

Antwerpen

DO 16 Bourla

Antwerpen

VR 17 Bourla Benjamin Verdonck

Italo Calvino, De onzichtbare steden

Alles verandert. Niets blijft hetzelfde.

Antwerpen

ZA 18 Bourla

Antwerpen

ZO 19 Bourla

Antwerpen

DO 23

In juni en september 2016 verandert de schouwburg in een tijdelijk monument voor dingen die komen en gaan: op donderdag, vrijdag en zaterdag om middernacht gaan de deuren aan weerszijden van de Bourlaschouwburg open waarachter zich een nachtwinkel, een shisha bar, een wedwinkel, een bel winkel, een seksshop of een videotheek zullen bevinden. Plekken waar je altijd komt, waar je nooit komt. Plekken die je ontdekt, die je niet meer terugvindt. Plekken die je graag ziet, plekken die je liever niet gezien had

Bourla

Antwerpen

VR 24 Bourla

Antwerpen

ZA 25 Bourla

Antwerpen

ZO 26 Bourla

Antwerpen

SEPTEMBER 16 DO 8 Bourla

Antwerpen

VR 9 Thomas Verstraeten

Bourla Bourla

Bij zonsopgang gaan de deuren weer dicht.

Antwerpen

ZA 10 Antwerpen

ZO 11 Bourla

Antwerpen

DO 15 concept en uitvoering

Bourla

Benjamin Verdonck Thomas Verstraeten

VR 16

productie

ZA 17

Toneelhuis

Bourla

Antwerpen Antwerpen Antwerpen

ZO 18 © Thomas Verstraeten

CMYK

Bourla

Antwerpen

CMYK

Toneelhuis

Risjaar Drei

Olympique Dramatique

CMYK

RISJAAR DREI

Risjaar is afstotelijk. Hij is prematuur geboren, onaf. Hij is misvormd, hij mankt en hij is lelijk als de nacht. Tijdens de Rozenoorlogen die plots uitbraken na de dood van Hendrik Vijf, heeft Risjaar als een beest gevochten voor zijn familie, aan de zijde van zijn broer Edwaar. En nu is Edwaar koning, dankzij een aantal brutale politieke moorden, uitgedacht door zijn kreupele broertje. Maar het einde van de oorlog brengt voor Risjaar niet de lang verhoopte rust. Risjaar kent geen vrede. Zijn afkeer voor de mensheid, waar hij nooit echt bij zal horen, zit te diep gebakken. Er is integendeel iets geboren, iets aangewakkerd. Een inzicht. Een drift, een gewetenloze ambitieuze honger. Een mogelijkheid om boven zichzelf uit te stijgen: “Agge ne klootzak zoekt, ksallekikkem wel spelen.” Tom Dewispelaere en Stijn Van Opstal brachten – na AUGUSTUS ergens op de vlakte – weer een absolute topcast bij elkaar. 16—19.02.17 20—21.03.17 18—22.04.17 Bourla 23.02—13.04.17 tournee

CMYK

Richard III is een van Shakespeares vroege stukken, voor het eerst opgevoerd rond 1593. Shakespeare is nog jong – ongeveer 28 – maar hij schept meteen een van de meest memorabele monsters uit de literatuur. Richard III heeft sindsdien niets van zijn glans en aantrekking verloren. Wat hem mee zo aantrekkelijk maakt, is zijn bevrijde en ongegeneerd vrolijk tentoongespreide amoraliteit. Schaamteloze onmenselijke meningen klonken nooit zo lekker.

65 Tis nu dat de winter vant malcontentement nen dreizestig toer hee gepakt en nen hete zweetzomer wier deur die zon van York m’n bruur Edwaar de keuning maar zegt maar Eddy En alle donderwolken die ons dak deden daveren zijn verzopen in de zilte zwarte zee Wij sieren ons vandaag den dag met speekmadolles en ons blaffers rusten in ons nachtkas den oorlogsroep is vervangen deur de gangnam style en ons GI Joe’s dansen godverdomme travolta rond nen discopaal Den oorlog is passé Ons combatshoes aan den haak ontdaan van modder opgeblonken met zwarte patinee En de big bad boys al huppelend op zwarte lakézolen hoeren en boeren lijk zot hun fluiten achterna

Maar het stuk is meer dan een karakterschets van een psychopaat in wording. Het is vooral een portret van een elite, een klein groepje machthebbers dat de politiek heeft gereduceerd tot een spel, een schaakspel in achterkamers en wandelgangen. Uit verband gespeeld door onderlinge strijd en ambitie vormt dit de ideale voedingsbodem voor de sluwste, de handigste, de meest eloquente, de meest meedogenloze onder hen, om uit te groeien tot een perverse dictator. Macht als doel. Maar wat met die macht eens ze verworven is?

uit Risjaar Drei

CMYK

RISJAAR DREI

MAART 17 WO 1 30CC

Leuven

DO 2 KVS Marc Van Eeghem

Brussel

VR 3

Jan Decleir

KVS

Brussel

Peter Van den Begin

ZA 4 KVS

Brussel

DI 7 Stadsschouwburg

Amsterdam (NL)

WO 8 Stadsschouwburg

Amsterdam (NL)

VR 10 CC tekst

ZA 11

William Shakespeare

regie en bewerking

DI 14

Tom Dewispelaere Stijn Van Opstal

Cultuurcentrum FEBRUARI 17

Peter Van den Begin Jan Decleir Sofie Decleir Koen De Sutter Nico Sturm Sanne Samina Hanssen Marc Van Eeghem Jonas Vermeulen dramaturgie

DO 23

Ellen Stynen

licht

VR 24

Enrico Bagnoli

kostuum

MA 27

Ilse Vandenbussche

30CC

productie

DI 28

Toneelhuis

30CC

CMYK

Bourla

Antwerpen Antwerpen

Rotterdam (NL)

CK * Cultuurcentrum Parktheater

Antwerpen

Bourla

Kortrijk

Bourla

Eindhoven (NL)

CC Zwaneberg

Antwerpen

Kunstencentrum Vooruit

Heist-o.d-Berg

CC â&#x20AC;&#x2DC;t Getouw

Cultuurcentrum De Grote Post

Oostende

CC De Werf

Aalst

CC De Spil

Roeselare

Bourla

Antwerpen

Bourla

Antwerpen

DO 20 20:00 Gent

Bourla

Antwerpen

VR 21 20:00 Gent

Bourla

Antwerpen

ZA 22 20:00

DO 30 Leuven

WO 19 20:00

ZA 25 Leuven

Den Haag (NL)

DI 18 20:00 Antwerpen

VR 24 Brugge

Koninklijke Schouwburg

DO 13

DO 23 Brugge

DI 11

DI 21 20:00 Antwerpen

Utrecht (NL)

DO 6

MA 20 20:00

ZO 19 15:00 Bourla

Rotterdamse Schouwburg

Stadsschouwburg DI 4

ZA 18

ZA 18 20:00 Bourla

ZA 1 Hasselt

VR 17

VR 17 20:00 Bourla

APRIL 17 Sint-Niklaas

WO 15

met DO 16 20:00

Sint-Niklaas

Mol

Bourla

Antwerpen

CMYK

RISJAAR DREI

Sofie Decleir

Jonas Vermeulen

Koen De Sutter

CMYK

Nico Sturm

Sanne Samina Hanssen

CMYK

Mokhallad Rasem

Toneelhuis Theater Malpertuis

Zielzoekers

CMYK

ZIELZOEKERS

Toeval bestaat niet: nog lang voor de ‘vluchtelingencrisis’ in de zomer van 2015 losbarstte, inviteerde het asielcentrum in Menen Theater Malpertuis en Mokhallad Rasem om samen een artistiek project op te zetten. Het centrum wilde daarbij zijn bewoners betrekken en buitenstaanders sensibiliseren voor de problematiek. De noodzaak van dergelijk opzet is intussen alleen maar gegroeid. 10—13.05.17 locatie Antwerpen 26.04—06.05.17 tournee

CMYK

concept en regie

Mokhallad Rasem dramaturgisch advies

Piet Arfeuille uitvoerend producent

Theater Malpertuis coproductie

Toneelhuis Asielcentrum Menen cc De Steiger Menen

APRIL 17 WO 26

Cultuurcentrum De Steiger

Menen

DO 27

Cultuurcentrum De Steiger

Menen

VR 28

Cultuurcentrum De Steiger

Menen

ZA 29

Cultuurcentrum De Steiger

Menen

MEI 17

Theater Malpertuis

Tielt

DO 4

Theater Malpertuis

Tielt

VR 5

Theater Malpertuis

Tielt

ZA 6

Theater Malpertuis

Tielt

WO 10 Locatie

Antwerpen

DO 11 Locatie

Antwerpen

VR 12 Locatie

Antwerpen

ZA 13 Locatie

CMYK

Mokhallad Rasem verblijft begin 2017 zes weken in het asielcentrum, waar hij met de bewoners materiaal aanmaakt voor een nieuwe locatievoorstelling: Zielzoekers. Voor meer info over locatie en aanvangsuur: volg ons op toneelhuis.be.

ZIELZOEKERS OPEN DEUR

WO 3

Mokhallad Rasem koos van meet af aan voor een bijzondere insteek: hij vergelijkt het leven in een asielcentrum met een wachtkamer. Een vorig leven is hoe dan ook afgebroken, een volgend leven kan nog niet echt opgestart worden. In een soort van limbo slingeren asielzoekers tussen heimwee naar het verleden en het verlangen naar een – nog te veroveren – toekomst. Dat tussengebied voelt voor velen als een verlammende gevangenis, maar Mokhallad Rasem pleit resoluut voor het openbreken van die verstarring. Hij spreekt uit eigen ervaring, want tussen 2005 en 2006 verbleef hij zelf in het asielcentrum van Zemst. Volgens hem is het mogelijk in die onzekere tussenfase al deuren te openen naar een nieuwe wereld, een nieuw bestaan. Een nieuwe ziel…

Antwerpen

Op zaterdag 11 februari 2017 zet het asielcentrum in Menen zijn deuren open. U wordt er verwelkomd door Mokhallad Rasem en de bewoners. Voor het volledige programma van die dag: ccdesteiger.be Toneelhuis biedt een georganiseerde busreis aan naar de OPEN DEUR. Inschrijven kan bij de ticketbalie van Toneelhuis: 03 224 88 44

CMYK

Mokhallad Rasem

Toneelhuis SIWA CND Besanรงon Nationaal Theater van Bagdad

Looking for Oresteia

CMYK

LOOKING FOR ORESTEIA

Wat is de plek van geweld en wraak in de maatschappij? Valt dat geweld ooit te overstijgen en zo ja hoe? Deze vragen werden al gesteld door Aeschylos in de Oresteia. Mokhallad Rasem is een van de drie regisseurs die door het in Parijs gevestigde SIWA-platform – ‘laboratoire artistique itinérant des mondes Arabes contemporains’ – uitgenodigd werd om zich te buigen over de Oresteia, samen met de Iraakse regisseur en acteur Haythem Abderrazak en de Franse Célie Pauthe, regisseur en artistiek directeur van het Centre National Dramatique de Besançon. juni 17 Leopoldstraat 31a september 16 tournee

CMYK

concept en regie

Haythem Abderrazak Célie Pauthe Mokhallad Rasem

Looking for Oresteia wil de Oresteia omcirkelen in etappes, via workshops die telkens leiden tot toonmomenten, in aanloop naar een meer finale presentatie.

naar een artistiek idee van

Yagoutha Belgacem met

Maimoon Al Khalidi Dan Artus Marc Berman Yas Khdhaer Ikbal Naim Judith Morisseau Inaam Wali Al Battat

Op 28 juni 2015 was er een eerste toonmoment in Besançon. In september 2016 vindt er een tweede workshop met toonmoment plaats in Le Mans en wij nodigen u graag uit voor een derde toonmoment na een nieuwe werkcyclus in onze repetitieruime in de Leopoldstraat in juni 2017.

muzikanten

Sari Al Bayati Khaled Al Khafaji vertaling naar het Arabisch

Youssef Seddik vertaling naar het Frans

Florence Dupont artistieke medewerkers

Arafat Sadallah Jean-Pierre Han Janek Turkowski tolk

Waël Ali

Om de sfeer te schetsen alvast een greep uit het toonmoment van 28 juni 2015: een studio in Besançon was gedurende tien dagen de werkplek waar de drie regisseurs aan de slag gingen met twee Franse acteurs, drie Iraakse acteurs en actrices, twee Iraakse muzikanten en twee tolken. Haythem Abderrazak concentreerde zich op deel één van de trilogie, Agamemnon. Célie Pauthe

productie

SIWAPLATEFORME – LABORATOIRE (FR), Centre Dramatique National de Besançon (FR), La Fonderie Le Mans (FR), Training Space Workshop Bagdad (IQ), Toneelhuis, Nationaal Theater van Bagdad (IQ), Franse Ambassade in Irak (IQ), Institut français Parijs (FR)

zoomde in op deel twee, Offervrouwen. Mokhallad Rasem verdiepte zich in deel drie, Wraakgodinnen. Als de Oresteia gaat over het stopzetten van de wraakplicht opgelegd door de goden en daarmee het begin van de rechtspraak aankondigt, dan trok het resultaat van de workshop en vooral de bijdrage van Mokhallad Rasem dit thema open naar hier en nu, met genuanceerde beschouwingen over de alom aanwezige geweldpleging in Europa en daarbuiten, over de situatie in Irak (van een dictator naar de huidige chaos), en over de globale marktmechanismen die misschien wel een nieuwe variant op de onontkoombare wraakzuchtige goden zijn… Benieuwd wat een nieuwe etappe in deze boeiende materie ons brengt. Wie wil meekijken naar echt work in progress weet waar naartoe.

SEPTEMBER 16

La Fonderie

Le Mans (FR)

JUNI 17

CMYK

Leopoldstraat 31a

Antwerpen

CMYK

Toneelhuis Buro voor Stedelijk Enthousiasme

Young Baghdad

Mokhallad Rasem

CMYK

YOUNG BAGHDAD

Mokhallad Rasem nodigt u op twee opeenvolgende avonden uit voor een levendig debat over hoe jongeren in Bagdad op dit moment naar zichzelf en hun toekomst kijken. Aanleiding is een workshop die hij in de zomer van 2015 gaf aan een groep studenten van het Conservatorium en de Theateropleiding van de Universiteit van Bagdad. 13â&#x20AC;&#x201D;14.10.16 Leopoldstraat 31a

ÂŠ Mokhallad Rasem

CMYK

“Misschien is de nood aan de heropbouw van een eigen identiteit voor mensen in een oorlogssituatie belangrijker dan de heropbouw van de kunst, maar in de constructie van een nieuwe identiteit en een nieuwe realiteit kan kunst een rol spelen. Kunst kan dan misschien niet de wereld veranderen, maar kunst kan wel de realiteit van één persoon veranderen”, aldus Mokhallad Rasem.

CMYK

Mokhallad Rasem herwerkt de portretten tot een reportage die het uitgangs punt wordt voor een gesprek met diverse gasten. Check toneelhuis.be voor de line-up van de avonden.

YOUNG BAGHDAD

Het thema van de workshop – realiteit versus droom – leverde gaandeweg tientallen treffende videoportretten op van jonge mensen in Bagdad die vertellen over de realiteit waarvan zij dromen. In vele varianten werd gesproken over het verlangen naar een gewoon leven, zonder conflict, zonder oorlog, zonder godsdienst, zonder steeds weer de dood... Wie zou ik dan zijn? Hoe zou het leven, mijn leven dan zijn? Elke avond kon het publiek komen kijken naar de interviews die Mokhallad had gefilmd, en elke avond werd daarover gediscussieerd: de zoektocht naar een antwoord op die vragen bleek zeer herkenbaar en de nood om gehoord te worden zeer groot.

Deze twee avonden zijn meteen ook het startschot voor een kersvers initiatief van Toneelhuis en MartHa!tentatief: het Buro voor Stedelijk, een nieuw samenwerkingsproject tussen MartHa!tentatief en Toneelhuis. Dat Buro wil in de eerste plaats de stad intrekken en op zoek gaan naar verhalen die nog niet eerder gehoord werden en de moeite waard zijn om te vertellen. Die verhalen komen nu eens terecht in kleinschalige presentaties her en der in de stad, en dan weer op de Bourlascène. Maar het Buro wil ook het denken rondom de stad (niet alleen Antwerpen, ook andere steden) en zijn diverse bewoners stimuleren. Via lezingen, workshops, debatten wil het in gesprek gaan met andere denkers, makers, individuen, burgers,… die ook sterk begaan zijn met hun leefwereld en het welzijn daarin. Young Baghdad trapt dit nieuwe initiatief op gang.

concept

Mokhallad Rasem OKTOBER 16

montage

DO 13 20:00

Mokhallad Rasem Paul Van Caudenberg

Leopoldstraat 31a

Antwerpen

productie

Antwerpen

Toneelhuis Buro voor Stedelijk Enthousiasme

VR 14 20:00

Leopoldstraat 31a

CMYK

Toneelhuis Toneelgroep Amsterdam

De dingen die voorbijgaan

Ivo van Hove

CMYK

91 Met zijn enscenering in 2015 van De stille kracht maakte Ivo van Hove komaf met het beeld dat sinds de jaren zeventig aan Couperus is gaan kleven. Geen Haags kostuumdrama, geen zweem van clichés over Indonesië. Wel ging hij recht naar de kern van deze visionaire roman, en dat is de westerse cultuur die onverzoenbaar tegenover de oosterse staat.

Net als in De stille kracht toont Couperus dat hij zijn tijd ver vooruit is. Hij schildert het portret van een moderne familie die niet samenhangt. Ze biedt geen geborgenheid. Onderling heerst wantrouwen en nijd. De leden vluchten weg van elkaar en van de loden last die op hen rust. Ze wonen verspreid in Den Haag, Londen, Nice en Nederlands-Indië.

Toneelhuis stapt als coproducent mee in Van Hoves tweede project naar Couperus, De dingen die voorbijgaan, gebaseerd op de magistrale psychologische thriller Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan (1906). Hierin zien we hoe een familie wordt achtervolgd door een in mysterie gehulde moord uit een ver verleden in Nederlands-Indië.

Slechts enkelen slagen erin de traumatische gebeurtenissen uit het verleden de rug toe te keren. Kleindochter Ottilie leeft in vrije liefde met een minnaar in Zuid-Frankrijk. Haar broer Lot staat op trouwen met Elly, de kleindochter van Takma. Couperus’ roman is daarmee niet alleen het portret van een onttakelde familie maar ook een voor die tijd verregaand pleidooi voor een leven dat zich niet wil laten inperken door burgerlijke conventies.

De 97 jaar oude grootmama Ottilie krijgt nog iedere dag bezoek van Takma, haar minnaar van toen. De oude mensen zijn getekend door wroeging. Hun lange leven lijkt een straf. Ze worden een last voor zichzelf en voor de kinderen en kleinkinderen.

Na De stille kracht is dit het tweede deel van Van Hoves Couperustrilogie. 19—28.10.16 Bourla 16.09—22.12.16 tournee

CMYK

Maar literaire roem gaf hem nauwelijks voldoening. Zijn leven lang was Couperus een rusteloos schrijver. Niet alleen beoefende hij zo’n beetje alle denkbare literaire genres – poëzie, korte verhalen, sprookjes, romans, feuilletons, epigrammen, reisverhalen, beschouwingen en toneelbewerkingen – na de eeuwwisseling was hij ook voortdurend op reis. Romans en verhalen volgden elkaar in een verbluffend tempo op, waarin hij ook telkens weer een compleet nieuwe wereld schiep, nu eens naturalistisch dan weer historisch of symbolistisch. De stille kracht (1900), een van zijn meesterwerken, schreef hij in slechts een paar maanden. De drie plaatsen die in zijn leven zo’n bepalende rol spelen – NederlandsIndië, Den Haag en Italië – zijn in zijn werk veel meer dan toevallige literaire locaties. Elk ervan groeit uit tot symbool van een geestesgesteldheid, een manier van in de wereld staan. Het Indië van zijn jeugd staat voor een overweldigende natuur waarin de angstige mens een vreemde wordt voor zichzelf. Als jongetje moest de kleine Louis vaak door het donker naar de Indische badkamer, die in de koloniale tijd ver van het woonhuis verwijderd was. De angstige ervaring van het naakte jongetje dat zich haastig wast, omringd door een inktzwarte duisternis van een

onbegrijpelijk universum, klinkt door in zijn werk – vooral in de scène uit De stille kracht, waarin de chronisch overspelige residentsvrouw Leonie van Oudijck tijdens het nemen van haar bad bespuugd wordt door onzichtbare monden. Den Haag staat in het werk van Couperus voor de sociale wereld die de mens ketent. Achter een keurige façade van burgerlijke beschaving gaan al te menselijke emoties schuil: ambitie, competitie, jaloezie, onderdrukt verlangen en kruipende waanzin. In zijn romanreeks De boeken der kleine zielen (1901-1903), een hoogtepunt in zijn werk, beschrijft hij hoe een geziene Haagse familie uiteenvalt; de oude, negentiende-eeuwse zekerheden voldoen niet meer. Met een verbluffend psychologisch inzicht en veel empathie beschrijft Couperus hoe zijn personages, ieder op zijn of haar manier, op zoek gaan naar nieuwe betekenis in hun leven, nieuwe verbanden met elkaar. In een Haagse roman die hij een paar jaar later schreef, Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan… (1906) neemt hij een moord uit jaloezie in de jeugd van mensen die nu stokoud zijn als aanleiding om over het raadsel van de hartstocht te schrijven. De levens van ogenschijnlijke bedaarde mensen in Den Haag zijn getekend door vulkanische passies. Couperus zag seks en menselijke hartstocht als een van de belangrijke drijfveren van de mens. Ook vandaag nog is het verbazingwekkend hoe openhartig zonder preutsheid of moralisme hij daarover durfde te schrijven.

vooral zijn romans die in de antieke wereld spelen, zoals het uitzinnig decadente De Berg van Licht (1905) en De komedianten (1917). Hoewel de figuur van Orlando in de feuilletons diep is ingebed in reële feiten en omstandigheden, gaat het waarschijnlijk om een grote, maar fictieve liefde. naar Bas Heijne, Angst en schoonheid, Louis Couperus, de mystiek der zichtbare dingen, 2014

DE DINGEN DIE VOORBIJGAAN

Misschien zag u ooit flarden van de tv-bewerking uit 1974 met voor die tijd behoorlijk pikante scènes met Pleuni Touw? Misschien associeert u Couperus met verplichte lectuur. Jammer, want Couperus (1863-1923) is volgens Bas Heijne misschien wel de grootste romanschrijver die Nederland gekend heeft. Couperus groeide op in een milieu van Hollandse koloniale bestuurders en bracht als kind vijf jaar in het toenmalige Nederlands-Indië door, een ervaring die in zijn schrijverschap een bepalende rol speelde. Op zijn vierentwintigste schreef hij een naturalistische roman over een benard vrouwenleven, Eline Vere (1889), verwant aan Ibsens Nora en Fontanes Effi Briest, die hem in één klap tot een gevierd schrijver maakte.

Louis Couperus

Italië was voor hem, zoals voor zoveel schrijvers in de negentiende en twintigste eeuw, het land van het natuurlijke leven; hij beschouwde het als zijn eigenlijke vaderland. In de talloze journalistieke feuilletons die hij in het eerste decennium van de twintigste eeuw over zijn leven in het Zuiden schreef herschiep hij zichzelf als flaneur, die een intieme en ideale vriendschap beleefde met een jonge Italiaanse zakenman, Orlando geheten. Couperus was getrouwd met een nicht van hem, die hem hielp bij zijn werk en hem overal vergezelde, maar zijn werk is doordrongen van onverbloemde homoseksuele emoties, fotocollectie Veenhuijzen, CBG Den Haag

CMYK

DE DINGEN DIE VOORBIJGAAN

van

Louis Couperus regie

Ivo van Hove met

Katelijne Damen Fred Goessens Janni Goslinga Aus Greidanus jr. Abke Haring Robert de Hoog Jip van den Dool Hans Kesting Hugo Koolschijn Maria Kraakman Celia Nufaar Frieda Pittoors Gijs Scholten van Aschat Bart Slegers

Aus Greidanus jr.

SEPTEMBER 16 VR 16 Ruhrtriennale

Maschinenhalle, Gladbeck (DE)

ZA 17 Ruhrtriennale

Maschinenhalle, Gladbeck (DE)

ZO 18 Ruhrtriennale

Maschinenhalle, Gladbeck (DE)

VR 23

DECEMBER 16

bewerking

Ruhrtriennale

Koen Tachelet

ZA 24

DO 8

dramaturgie

Ruhrtriennale

Stadsschouwburg

Peter van Kraaij

Maschinenhalle, Gladbeck (DE) Maschinenhalle, Gladbeck (DE)

VR 9

scenografie en lichtontwerp

Stadsschouwburg

Jan Versweyveld

OKTOBER 16

ZA 10

video

Stadsschouwburg

Theunis Zijlstra

WO 19 20:00

DI 13

muziek

Bourla

Harry de Wit

DO 20 20:00

kostuums

Bourla

An D’Huys

VR 21 20:00

coproductie

Bourla

Ruhrtriënnale

ZA 22 20:00

ondersteund door

Bourla

Ammodo

DI 25 20:00

particulier producent

Bourla

Joost Houtman en Jeffrey Ong Jeroen van Ingen en Jaap Kooijman Rob en Marijke van Oordt

WO 26 20:00

productie

Bourla

Toneelgroep Amsterdam Toneelhuis

VR 28 20:00

CMYK

Bourla

Antwerpen

Stadsschouwburg

Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL)

WO 14 Antwerpen

Stadsschouwburg

Amsterdam (NL)

DO 15 Antwerpen

Stadsschouwburg

Amsterdam (NL)

VR 16 Antwerpen

Stadsschouwburg

Amsterdam (NL)

ZA 17 Antwerpen

Stadsschouwburg

Amsterdam (NL)

DI 20 Antwerpen

Stadsschouwburg

Amsterdam (NL)

WO 21

DO 27 20:00

Bourla

Amsterdam (NL)

Antwerpen

Stadsschouwburg

Amsterdam (NL)

DO 22 Antwerpen

Stadsschouwburg

Amsterdam (NL)

CMYK

Janni Goslinga

Gijs Scholten van Aschat

Bart Slegers

Robert de Hoog

DE DINGEN DIE VOORBIJGAAN

Abke Haring

Celia Nufaar

CMYK

Frieda Pittoors

Fred Goessens

CMYK

DE DINGEN DIE VOORBIJGAAN

Hugo Koolschijn

Maria Kraakman

Hans Kesting

CMYK

100

“Louis Couperus schrijft op een volkomen bevrijde, niet moraliserende manier over zoekende en rusteloze mensen op het breukvlak van twee eeuwen. Met één been staat hij nog in de negentiende eeuw, met het andere wijst hij ver vooruit naar de toekomst. Hij voert mensen op die afscheid nemen van oude zekerheden en moeten leren omgaan met een nieuwe wereld vol onzekerheid, vol vraagtekens en zonder antwoorden. Hij deinst er daarbij niet voor terug om ook de duistere kanten te laten zien die achter de façade van de beschaving schuilgaan. Zijn werk is doortrokken van expliciete seksualiteit, overspel, pedofilie, incest en hysterie.”

101

DE DINGEN DIE VOORBIJGAAN

Katelijne Damen

“Louis Couperus kijkt als een kosmopoliet naar de wereld. Hij behandelt in zijn werk thema’s die niet alleen Nederland, maar de hele wereld aan belangen. Voor mij is hij de meest mondiale schrijver uit de Nederlandse literatuur. Hij schrijft met een open blik over mensen die vaak een te nauwe blik op het leven en de wereld hebben.”

“Ik voel me aangetrokken door de ‘existentiële onrust’ – zoals Bas Heijne dat treffend verwoordde – in het werk van Couperus. Ik wil hem als een tijdgenoot op het toneel brengen, als iemand die in zijn werk de zenuwen van onze eenentwintigste eeuw raakt.” Ivo van Hove

Jip van den Dool

CMYK

102

Behoud de Begeerte Toneelhuis

103

Hugo Clauslezing:

CMYK

104

105 De allereerste Hugo Clauslezing werd in 2010 door Gerrit Komrij uitgesproken, in Oostende. Sinds 2013 vindt de Clauslezing in Antwerpen plaats; Gerard Mortier nam toen de honneurs waar. Kees van Kooten bracht in 2015 een lezing zoals van hem te verwachten was: grappig, eigengereid, bewonderend.

Connie Palmen (Â°1955) schrijft romans, verhalen en essays. Ze debuteerde in 1991 met De wetten, meteen een bestseller. Sindsdien zijn al haar boeken bestsellers. Haar zevende en tot nu toe laatste roman Jij zegt het (2015) werd bedolven onder een sterrenregen. Zo 19.03.17 Bourla

Connie Palmen brengt haar 2017-versie van de Clauslezing op 19 maart, de sterfdatum van Hugo Claus. Palmen sprak de meester reeds toe op zijn 70ste en 75ste verjaardag â&#x20AC;&#x201C; toespraken die tot de beste in het genre behoren. Ongetwijfeld zal Palmen met haar Hugo Clauslezing een erudiete en verrassende round-up maken van het leven, het schrijverschap en de genialiteit van een van de belangrijkste auteurs uit ons taalgebied ooit.

CMYK

106

CMYK

107

CMYK

108

109

In december deden we een oproep aan u, ons publiek, om een tip in te sturen voor onze makers: een vernissage, een kunstwerk, een dichtbundel, een plek, een persoon, â&#x20AC;Ś die de maker in kwestie zou kunnen interesseren. U reageerde enthousiast en met velen! Onze makers selecteerden elk een tip en gingen met de tipgever op stap. Het relaas daarvan vindt u hier. Blijf ons voeden, vragen@toneelhuis.be #toneelhuis

CMYK

blijf ons volgen:

Ontmoetingen

Neem eens een Toneelhuismaker mee op stap!

CMYK

110

111

Dag Toneelhuis, Ik neem Benjamin Verdonck graag mee de hoogte in! Benjamin Verdoncks liefde voor hoogtes is me bekend: vogelnesten, boomhutten, boten op daken, â&#x20AC;Ś Daarom wil ik hem meenemen naar een fantastische uitkijkpost over Antwerpen: de zendmast bovenop de Oudaan. Met vriendelijke groet, Jonas Devos

Oudaan, Bron: archief Onroerend Erfgoed, foto: A.De Belder

CMYK

DAAR WAAR NIEMAND EERDER WAS

112

CMYK

Op een boogscheut van de Bourla rijst de hoge toren “De Oudaan” op, ontworpen door het architectentrio Renaat Braem, Jul De Roover en Maxime Wynants. Zij kregen in de jaren vijftig de opdracht een nieuw administratief centrum te ontwerpen voor de Stad Antwerpen in het midden van het stadscentrum. Van de aanvankelijk geplande drie torens werd alleen Oudaan gerealiseerd (1958-1966). Het ontwerp, de constructie en de binneninrichting die ook door Braem en co werden ontworpen, getuigen stuk voor stuk van een bijzonder geavanceerde visie op stedelijk wonen en werken. Omwille van zijn artistieke en historische waarde werd het gebouw in 2002 in zijn geheel als monument beschermd. Vanaf de oplevering tot nu is het door de Lokale Politie Antwerpen in gebruik. In afwachting van de verkoop vinden er op dit moment renovatiewerken plaats die vooral tot doel hebben om de veiligheid te verbeteren en het gebouw zijn oorspronkelijke uitstraling terug te geven. En hier komen we Jonas Devos tegen: hij staat mede in voor de renovatie van dit geklasseerd monument. Hij klimt samen met Benjamin van verdieping tot verdieping naar het dak en uiteindelijk naar de top van de zendmasten die erop prijken. Een modernistisch monument, staalblauwe lucht, vrieskou en vergezichten, kan dat Benjamin bekoren?

Uitkijkposten in ijle luchten fascineren Benjamin Verdonck al lang. In 2004 bouwde hij hirondelle/dooi vogeltje/the great swallow, een gigantisch vogelnest op tweeëndertig meter hoogte tegen het administratief centrum van de stad Brussel. Verdonck ondernam vanuit dat vogelnest een aantal acties die de omstanders bijzonder konden verblijden. Later zou hij deze actie nog hernemen, in 2005 op het Fierce Festival in Birmingham en in 2008 in Rotterdam. Ook de Spaanse stad Girona zag Benjamin Verdonck vanuit een bijzonder perspectief: in 2007 klom hij naar de top van de mooiste boom van de stad en bracht er – in fragiel evenwicht op het uiterste punt – een groet uit aan de ondergaande zon boven de stad. Op die arendsplek stond nooit eerder een mens. In de Poolse stad Szczecin troffen we – het was de warme zomer van 2012 – een man op het dak van een hoog gebouw, in het midden van de stad. De man verzaagt planken en timmert ze aan elkaar. Onder zijn handen komt een boot tot stand. Een boot op een stelling op de punt van een dak. Gereed om gelanceerd te worden. Waarheen en waartoe? Niemand die het weet, de vogels en de mensen kijken toe…

113

De tipgever die zich aandiende – architect-restaurateur Jonas Devos – kent Verdoncks fascinatie voor bijzondere uitkijkposten al langer: de allereerste technische tekeningen voor wat in 2004 uitgroeide tot hirondelle/dooi vogeltje/ the great swallow werden door Devos zelf gemaakt. Intussen heeft hij zich verder gespecialiseerd in renovaties met bijzondere aandacht voor ecologisch verantwoorde technieken. Een van de projecten die Jonas Devos op dit moment onder handen neemt is het gebouw Oudaan – ook wel de Politietoren genoemd – pal in het centrum van Antwerpen. Op die toren staan enorme zendmasten: is dit misschien de ultieme uitkijkpost voor Benjamin Verdonck in Antwerpen?

Benjamin “Het is wonderlijk om uitgelegd te krijgen met welk een zorg er methodes ontwikkeld worden om dergelijke

CMYK

114

gebouwen te renoveren. Jonas toonde me hoe het gewapend beton in dit gebouw in elkaar zit: het beton werd met de hand gestort bovenop de wapening waardoor er hier en daar weke plekken ontstonden. Op die plekken ging het ijzer roesten en duwde het zich een weg door het beton. Nu wordt met een speciale techniek zink aangebracht op dat beton en dat zink ‘offert’ zich als het ware op, want het neemt het roestingsproces over van het ijzer dat op die manier gesaneerd wordt. Ik had geen idee van dergelijke ‘actieve’ renovatie: het gaat dus om een proces in wording, een wisselwerking tussen twee metalen die iets nieuws oplevert. Je stelt je zo een gebouw voor als een inerte massa en plots besef je dat daarin toch actieve processen aan de gang zijn, organisch haast, zodat je de toren op een bepaalde manier haast als een boom kan zien, een organisme dat groeit. Dat is nieuw voor mij.” “Doordat de buitenschil van het gebouw op bepaalde punten ook blootgelegd wordt voor de renovatie zie je ook letterlijk de menselijke interventie: eerst werd de grid gemaakt, dat werd langs binnen bekist, pas daarna langs buiten; in de kieren en spleten tussen de twee bekistingen werden door mensenhanden houten spietjes aangebracht om alles mooi op maat bij elkaar te krijgen. Zo’n spietje in je handen houden geeft je een heel concreet beeld van hoe zo’n constructie die ‘dicht’ en ‘af’ lijkt eigenlijk in elkaar zit, vol van door mensenhanden gemaakte mallen en vormen.”

“Als je helemaal naar de top van de zendmast kruipt, zes verdiepingen hoog en het beschermnet achter je laat, en je armen uitstrekt dan weet je dat er niemand maar dan ook niemand – zelfs niet de bouwers van deze toren – dat stukje van de lucht heeft aangeraakt. Diezelfde ervaring had ik ook bij dooi vogeltje, het nest waarbij ik op een bepaald moment op een constructie tot een stuk buiten het nest schoof: op dat moment wist ik dat niemand ooit op dat punt, op die afstand van het gebouw was geweest.” “Als je in het gebouw binnenkomt, valt de samenhang van het ontwerp pas echt op: Renaat Braem ontwierp niet

CMYK

alleen de buitenkant maar tekende ook voor de interieurafwerking, de inrichting, alle details, de trappen en balies enzovoort. Je moet je voorstellen dat alles daar ter plekke volgens zijn ontwerp werd gemaakt, niks geen prefab trappen of constructies die binnenkwamen, maar het pure vakwerk ter plekke. De kennis, dat vakwerk,… dat is bijzonder inspirerend en ook iets waarin je de mensenmaat ziet van zo’n gebouw: de handen die dit stuk voor stuk gemaakt hebben.”

115

“Eens je op dat uiterste punt staat is het natuurlijk fantastisch om ‘mijn’ stad te zien: op zeventig meter hoogte die stad ontmoeten is kicken. De kathedraal is hoger, 123 meter, maar toch... De vele torens in de stad vallen op, de Bourlaschouwburg waarvan ik vanaf die plek het hele dak kan zien. De omvang van het station, de enorm dichte bebouwing in het centrum en rond het station. Maar ook de ring rond Antwerpen: de auto’s aan het Sportpaleis zie je alsof ze binnen handbereik zijn, je ziet Doel, de Petrochemie, Linkeroever. Vanuit deze positie – een echt arendsnest – laat de stad zich tegelijk lezen als één samenhangend geheel – een dorp? – dat ik intussen heel goed heb leren kennen en waarin grote stukken van mijn werk zich afspelen.” opgetekend door An-Marie Lambrechts

ANDERE INGEZONDEN TIPS VOOR BENJAMIN VERDONCK: - de musea Kunstpalast en K20 in Dusseldorf - de Lost Gardens of Heligan in Cornwall - kunstcentrum Space Belgica in Molenbeek - het interactief collectief PIPS:lab in Amsterdam - het huis van James Ensor - de Drie Gapers - De promenade - Villa Maritza - de vuurtoren en de vissershaven in Oostende - een wandeling in natuurgebieden Oude Landen in Ekeren - de Schijnvallei in Wommelgem of de Hobokense Polder - een wandeling in het Nationaal Park Hoge Kempen

CMYK

116

117

Nationaal Park Hoge Kempen ÂŠ Lynn Van Oijstaeijen

Ik vind jullie uitdaging fantastisch! Als medewerker van BOS+ vind ik zelf ontzettend veel inspiratie in allerlei vormen van kunst en cultuur, niet in het minst de podiumkunsten. En ik heb de indruk dat dit wederzijds is voor een heel groot aantal makers, denk maar aan de sprookjesachtige bossen en bomen die opduiken in het werk van FC Bergman. Bovendien lopen ook onze maatschappelijke bezorgdheden sterk samen, bekijk maar eens de organisaties die Hart boven Hard onderschrijven. Het bos en de wijde natuur zijn zo ver van ons bed tegenwoordig en toch zo ontzettend belangrijk. Ons voorstel voor FC Bergman is hĂŠĂŠl simpel: jullie een lange wandeling laten maken in een van die schaarse gebieden waar dat vandaag in Vlaanderen nog mogelijk is. Bedoeling is dat elk afzonderlijk de wandeling aflegt zodat je even echt de natuur op jezelf kan laten inwerken. We hebben geen concrete doelstellingen hiermee, behalve jullie onze eigen natuur ter inspiratie aanbieden, en vernemen wat dat met jullie doet. En wie weet, enige tijd nadien er een glimp van opvangen in een van jullie voorstellingen. Hartelijke groet, Bert De Somviele

CMYK

EEN SOORT VAN MEDITEREN

118

119

Bert

“Kunstenaars en creatievelingen vinden door hun drukke bezigheden vaak geen tijd om in contact te komen met de natuur, zeker niet in ons verstedelijkt Vlaanderen. Daarom wilden we hen graag een keer echt laten ervaren wat het betekent om de natuur volop op je te laten inwerken. Meer en meer blijkt uit onderzoek dat zelfs een kwartier per dag wandelen in het groen opvallend goed werkt tegen stress en de concentratie beduidend verbetert.” Matteo

“Het was een fantastische ervaring. De uitdrukkelijke vraag was om ons totaal te concentreren op de wandeling. Gsm’s moesten we daarom achterlaten in de auto. Ik schrok ervan hoe heftig ik dat vond. Maar hoe heerlijk was het om je totaal los te koppelen, net als in de theaterzaal, in feite.”

Marie

Matteo Simoni, Marie Vinck en Bart Hollanders gingen met veel plezier in op het voorstel. Op 11 februari 2016 ontmoetten ze elkaar in het Nationaal Park Hoge Kempen in Limburg. Daar had Bert een prachtig wandeltraject uitgestippeld van tien kilometer. De Bergmannen startten met tussen pauzes, zodat ze ongeveer twee uur alleen onderweg waren.

CMYK

Matteo

“Ik dacht dat we een gesprek zouden hebben tijdens de wandeling, maar we vertrokken elk apart. En het was net heerlijk om twee uur lang alleen te stappen, tien kilometer lang weg te dromen… Twee uur lang alleen met je eigen gedachten, in zo’n prachtige omgeving.”

Bart “In het begin ben je nog wat gestresseerd en bezig met de opdracht: ‘Ik zal maar een beetje sneller lopen, zodat de volgende me zeker niet inhaalt, want dat is niet de bedoeling.’ Dat soort gedachten. Daarna begin je over jezelf en over je werk na te denken; maar even later stop je eigenlijk met nadenken. Je concentreert je op je ademhaling, je kijkt bewust rond, neemt de omgeving in je op.”

Bert De Somviele is directeur van BOS+, de Vlaamse organisatie die werk maakt van het behoud, het duurzaam beheer en de uitbreiding van bossen, hier en in het zuiden. BOS+ informeert en sensibiliseert overheden, pers, ondernemingen en middenveld over het maatschappelijk belang van bomen en bossen, en activeert hen om bij te dragen tot meer en beter bos. Want bos doet leven. In Vlaanderen verdwijnt nog altijd meer bos dan er bijkomt waarmee onze regio de trieste uitzondering van West-Europa is: daar is de voorbije decennia meer dan twee miljoen hectare bos bijgekomen. BOS+ wil het tij helpen keren.

“Ik had het toen bijzonder druk met filmen. Eén dag vrij had ik, die week. Ik was ziek aan het worden, was oververmoeid... De wandeling die Bert voor ons had uitgestippeld kwam me eigenlijk slecht uit. Even overwoog ik om de ontmoeting aan me te laten voorbijgaan en rustig thuis te blijven. Tot ik besefte dat er natuurlijk niets is dat meer deugd doet dan een goeie boswandeling op zo’n moment. En ik was achteraf zo blij dat ik gegaan was! Fantastisch was het.”

Marie

“Bij mij was dat net hetzelfde. In het begin van de wandeling was ik me

CMYK

120

overbewust van wat ik aan het doen was. Mijn gedachten bleven maar gaan, ik moest mezelf echt opleggen om te genieten van de wandeling zelf. En gauw lukte dat ook: ik was echt in het moment…” Matteo

“Het heeft iets meditatiefs. Ik surf graag, en deze ervaring is eigenlijk vergelijkbaar. Het is een soort van mediteren. Door je te concentreren op de golf, de natuur, de wandeling, ga je andere zaken relativeren.”

“Ja, toen we elkaar na twee uur weer ontmoetten, bleek dat we echt hetzelfde hadden beleefd. We hebben alle drie dezelfde stadia doorlopen: overbewust zijn, beginnen nadenken en dan toch een soort onthechte toestand.” Matteo

“Zo’n ervaring zou normaal moeten zijn, wekelijkse kost, maar dat is natuurlijk niet zo.”

Bart “De vrijheid van deze ontmoeting was ook heerlijk. Er was geen druk, geen opdracht, geen vooropgesteld doel. Bert dacht gewoon dat we er iets aan zouden hebben.”

“Bij de start en bij aankomst gaf Bert ons een stresstest om in te vullen. Er was een groot verschil tussen mijn antwoorden voor en na. Je legt toch andere accenten na zo’n meditatieve wandeling. Zo’n gedachtestroom heeft toch veel impact.”

Matteo

Marie

“Hij wilde ons niet per se iets tonen, het idee was om ons het bos zelf en alleen te laten ervaren.” Bart “Op het moment dat ik totaal opging in de wandeling, beklom ik een heuvel, en daarachter zag ik – na anderhalf uur enkel natuur te hebben gezien – in de verte industrie. En dan een kerktoren, en een beetje later nog een extra toren. Dat bleek een minaret te zijn van een recent gebouwde moskee. Beneden aan de heuvel kwam je uit bij een meer. Bert vertelde achteraf dat dat een kunstmatig meer was. En de heuvel was een oude mijnterril. Heel bijzonder: zo’n prachtig natuurgebied blijkt dan artificieel te zijn.” Matteo

“Die heuvel vond ik ook heel bijzonder. Bij de afdaling daarvan zag je de aankomst in de verte en kon je je gedachten afronden.”

“Het Nationaal Park is echt een prachtige plek, het zijn eigenlijk ongelofelijk veel landschappen in één. Eerst wandel je door verwelkte varenstruiken, laten beklim je een heuvel, je stapt door drassige moerassen, en dan weer door dichtbegroeide bossen. Ik heb me toen vast voorgenomen om dit vaker te doen. Het is me intussen nog niet gelukt.” Matteo “Bij aankomst spraken we over onze gedachten tijdens de wandeling. Die bleken heel gelijklopend te zijn: we hadden nagedacht over ambitie, over kritiek op anderen, over grote levensvragen: vriendschap, leven, werk,…

121

Bart

“Op algemene zaken als ‘slaap je goed’ kan je geen verschil afmeten voor en na de wandeling natuurlijk. Daar was de test niet echt representatief, maar bij andere vragen zoals ‘Ik heb me de voorbije twee uur druk gemaakt in iets of iemand’ of ‘Ik heb op dit moment hoofdpijn of andere lichamelijke klachten’ zag je toch wel opvallende verbeteringen.”

Matteo

“We kregen van Bert nog een tas soep met heerlijk brood. En op terugweg zijn we collectief in slaap gevallen in de auto.”

Bert “Jullie hebben deze dag helemaal beleefd zoals wij het gehoopt hadden!” opgetekend door Kristin Hex

Marie

CMYK

www.bosplus.be

ANDERE INGEZONDEN TIPS VOOR FC BERGMAN: - het LAM in Lille, de film Youth van Paolo Sorrentino - een reuze zandkasteel bouwen aan de Belgische kust - het Museum voor midden-Afrika in Tervuren - de romans Anna Karenina van Lev Tolstoj - Bloedboek van Dimitri Verhulst - De Uitverkorene van de Heer van Albert Cohen - de tentoonstelling van Rinus Van De Velde in het S.M.A.K in Gent - de documentaire May you live in interesting times van Fiona Tan - het boek Identity and Violence van Amartya Sen - de graphic novel Verdwaald van Shamisa Debroey - het Artcenter Hugo Voeten in Herentals - het werk van kunstschilder Walter Philips - een gevonden collectie van honderd zwart-wit foto’s uit de jaren ’30 van de vorige eeuw - een gesprek over het BUSO

CMYK

122

123

Goeiemiddag Toneelhuis, Ik vind dit wel een leuke uitdaging/associatieoefening! Abke Haring doet me aan Hildegard von Bingen denken en omgekeerdâ&#x20AC;Ś dus breng ik Abke graag in contact met haar muziek of teksten. Vriendelijke groeten, Tania Goovaerts

Uitgave liederen, Consciencebibliotheek Antwerpen ÂŠ Jelle Jespers

CMYK

124

IN DE SCHADUW VAN HET LEVENDE LICHT

Abke Haring kreeg verrassende voorstellen. Martijn wilde haar meenemen naar een blindenrestaurant in Antwerpen, waar je in het donker eet en waar de kelners blind zijn. Eric suggereerde haar de tentoonstelling Splendeurs et misères. Images de la prostitution (1850-1910) in Parijs en Melins stelde haar voor om Kafka on the shore van Murakami te lezen. Maar het was Tania die haar het meest nieuwsgierig maakte. Tania Goovaerts is vrijwilligster bij Toneelhuis. Zij verraste Abke Haring met de opmerking dat zij haar aan Hildegard von Bingen deed denken. Abke: “Ik had in het verleden al wel naar muziek van Hildegard von Bingen geluisterd, maar over haar leven en persoonlijkheid wist ik zo goed als niets. Ik was benieuwd naar wat Tania over haar en mij te vertellen had.” Maar ook Tania is geen ‘kenner’ van von Bingen. Dus trokken Abke en Tania zich een namiddag lang terug in de Antwerpse Conscience-bibliotheek, waar de bibliothecaresse een twintigtal boeken van en over Hildegard von Bingen ter inzage had klaargelegd. Het werd een ontdekking.

CMYK

125

Tania en Abke raakten heel snel onder de indruk van de persoonlijkheid van de Duitse benedictijnse abdis en mystica die leefde van 1098 tot 1179. Zij geldt als eerste vertegenwoordigster van de Duitse middeleeuwse mystiek. Zij was een ontzettend actieve vrouw op domeinen als religie, kosmologie, wetenschappen, filosofie, compositie en muziekbeoefening, poëzie, plantkunde en linguïstiek. Abke was danig onder de indruk: “Wat een bijzondere vrouw, die Hildegard. Ze werd daarenboven zeer ernstig genomen, wat niet zo vanzelfsprekend was in een samenleving die door mannen werd gedomineerd. Ik ben vol bewondering. Zij moest zich natuurlijk op bepaalde momenten verdedigen. Je kon niet zomaar beweren dat je contact had met God. Zij maakt in haar geschriften daarom een onderscheid tussen hallucinaties en visioenen. Dat deed me erg denken aan de figuur van Jeanne d’Arc die ik enkele seizoenen geleden in de voorstelling Bloed & rozen speelde: Jeanne werd ondervraagd en ten slotte op de brandstapel omgebracht omdat ze beweerde stemmen te horen die haar leven richting gaven.” Al snel ging het gesprek tussen Abke en Tania over wat het betekent vrouw te zijn. Tania heeft twee kinderen en is thuis gebleven om ze op te voeden. Abke: “Ik ben pas moeder geworden en besef nu veel meer dan vroeger met welke keuzes een vrouw geconfronteerd wordt. Ik begrijp dat een vrouw kan beslissen om bij haar kinderen te blijven. Ik begrijp ook dat je als vrouw met welke keuze je ook maakt met een schuldgevoel blijft zitten: een schuld ten opzichte van wat je niet hebt gekozen. Wat zou Hildegard von Bingen hebben gedaan indien ze kinderen had? Het is een hypothetische vraag natuurlijk, maar wel boeiend. Heeft ze minnaars gehad in haar leven? Heeft ze seks en erotiek ervaren? Zij schreef in elk geval op een zeer positieve manier over seksuele relaties en over lichamelijk genot. Heel erg vooruit op haar tijd. In een van haar geschriften zou de eerst expliciete beschrijving van een orgasme vanuit vrouwelijk perspectief te vinden zijn! Prachtig toch!” Hildegard von Bingen was vaak ziek. Haar ziektebeeld doet denken aan wat

we vandaag migraineaanvallen noemen. Die relatie tussen spiritualiteit en fysiek lijden spreekt Abke erg aan: “Hildegard geloofde dat haar ziekte voortkwam uit het onbehagen van God ten aanzien van haar aanvankelijke ongehoorzaamheid om te verkondigen wat ze in haar visioenen had gezien. God zei haar dat ze moest schrijven, maar in het begin weigerde ze. Maar uiteindelijk deed ze het toch en ervoer de helende werking ervan.”

Toch ging ook dat schrijven niet zonder slag of stoot: “Ik heb met mijn mobiele telefoon een foto gemaakt van een passage uit een boek over haar schrijverschap. Daar wordt een onderscheid gemaakt tussen de ‘lux vivens’ (het levende licht) en de ‘umbra lucis viventis’ (de schaduw van het levende licht). Het levende licht is haar ontmoeting met God, het zijn haar visioenen die vaak gepaard gaan met hevige lichamelijke pijn. Het opschrijven van die visioenen kan pas in de ‘schaduw van het levende licht’. Die schaduw stelt haar in staat om te begrijpen en te interpreteren wat zij in het levende licht had ontvangen. Ik ben erg onder de indruk van dat soort beschrijvingen. Wat mij ook fascineert, is von Bingens kennis van geneeskrachtige kruiden. Ikzelf ben ook grootgebracht met gezonde voeding en allerhande kruiden. Von Bingen had tijd om te werken in de tuin en om met kruiden en planten te experimenteren. Geweldig vind ik dat.”

Wat precies in Hildegard von Bingen deed Tania aan Abke denken? Abke: “Dat weet ik niet. Ik heb het ook niet expliciet durven vragen. Maar ik voel me wel vereerd dat ze iets van mij in die grote Hildegard herkende.” opgetekend door Erwin Jans ANDERE INGEZONDEN TIPS VOOR ABKE HARING: - het Artcenter Hugo Voeten in Herentals - de romans De Uitverkorene van de Heer van Albert Cohen en Kafka on the Shore van Haruki Murakami - het blindenrestaurant Ctaste in Antwerpen - het werk van kunstschilder Walter Philips - een gevonden collectie van honderd zwart-wit foto’s uit de jaren ’30 van de vorige eeuw - een gesprek over het BUSO - de tentoonstellingen Sammlung met losen Enden - einsicht und aussichten in Kornelimunster - Aachen en Splendeurs et misères. Images de la prostitution 1850-1910 & L’origine du monde in musée Orsay, Parijs

CMYK

126

127

Goeiemiddag,

Platenhoes eerste album: Introducing Brad Mehldau

Ik denk dat ik een leuk concert heb voor de mannen van Olympique Dramatique… Op donderdag 25 februari komt Brad Mehldau naar Brussel/Flagey voor het eerste van drie unieke concerten samen met ‘ons’ orkest Brussels Philharmonic. Meestal speelt Brad concerten samen met zijn eigen band maar deze keer gaat hij in dialoog met een groot symfonisch orkest. Een buitenkans voor een onverwachte roadtrip langs Amerikaanse componisten die net als Mehldau zelf de klassieke muziektaal wisten te koppelen aan die jazzy improvisatie-sfeer. Op het programma: Charles Ives, Aaron Copland en natuurlijk zijn eigen composities. Jullie zijn van harte welkom in Flagey op 25 februari. Wij zorgen voor een drankje voor en na het concert! Met vriendelijke groeten, Nico Moernaut

CMYK

EEN PIONIER IN DE JAZZ

128

129

Nico

“Toen ik de oproep zag ‘Neem eens een Toneelhuismaker mee op stap’, dacht ik meteen: ‘Wat een goed idee! Waarom hebben wij dat niet bedacht?’ Voor ik in de muziek belandde, ging ik vaak naar theater. Van Olympique Dramatique heb ik nagenoeg alles gezien, ik hou van hun werk. Ze zijn steeds op zoek naar nieuwe manieren om toneel te interpreteren. Wat zij met theater doen, doen wij met muziek: ook wij slaan voortdurend bruggen tussen verschillende muzikale werelden. Mij leek het interessant om hen in contact te brengen met de muziek van de geniale jazzpianist Brad Mehldau. In Flagey zou hij de dialoog aangaan met de sonoriteit van een groot symfonisch orkest: een crossover van jazzy improvisatie met klassieke muziektaal.” Tom Dewispelaere doet het relaas van een bijzondere avond. Onze ontmoeting met Nico was zeer hartelijk: een enthousiaste man die ons met veel trots vertelde over het Brussels Philharmonic. Hoe dat dan juist gaat met dirigenten die van over heel de wereld ingevlogen worden. Over dat bijzondere gebouw, hun muzikanten, waar ze op inzetten. Over zijn functie. En dat hij praktisch al onze voorstellingen gezien heeft. Een diehard–fan dus. Die op zijn beurt ons fan wil laten worden van zijn orkest.

CMYK

Nico Moernaut, publiekswerker bij Brussels Philharmonic, nodigde de vier Olympiquers uit voor een concert van Brad Mehldau. Het Brussels Philharmonic, in 1935 opgericht door de Belgische openbare omroep (NIR), koestert zijn rijke verleden. Het orkest had en heeft een uitstekende reputatie voor het creëren van nieuwe composities, en werkte samen met componisten als Bartók, Stravinsky, Messiaen en Francesconi. Zijn historische thuishaven is Flagey, waar het orkest repeteert en concerteert in de akoestisch tot de wereldtop behorende Studio 4. Het is de uitvalbasis voor concerten in Brussel, Vlaanderen en Europa.

“Jullie gaan vanavond Brad Mehldau zien. Hij was op zijn zes jaar al een muzikaal genie. Wereldniveau. Een pionier in de jazz.” Jazz dus. Muziek waar geen van ons echt vertrouwd mee is, buiten de gekende of klassieke wegen die het jazzgenre bewandelt. Spannend. “Jullie roken ook?”, vraagt Nico. “Gelukkig.” Nog een snelle peuk op de trappen van Flagey. De poster van Brad Mehldau op de achtergrond. “Hij ziet er wel een beetje somber uit”, zegt Geert. “Ja,” zegt Nico, “hij is niet van de makkelijkste… ik heb nog geprobeerd na het concert een ontmoeting te regelen, maar hij wil eigenlijk niemand zien.” We zijn een beetje opgelucht. Want wat zouden wij in godsnaam tegen die man moeten zeggen?

CMYK

“Mooi gespeeld Brad… wij kennen eigenlijk niks van jazz maar toch… mooi.”

130

Snel ons glas leeg en de zaal binnen die tot de nok gevuld is. We zitten in het midden van de zaal. Een inleiding op de scène. In heel beschaafd Nederlands, vlekkeloos Frans, Duits en Engels. De avond zal beginnen met Central Park in the Dark, een compositie van Charles Ives die het orkest alleen zal spelen. Voor we het weten bevinden we ons in een soort Lynchiaanse sfeer. Een wandeling door een donker park. Hier en daar een vogel. Of een dronkaard op een bankje. Een orkestmuziekje in de verte. Een moderne compositie. Indrukwekkend. Heel erg filmische muziek. Het toneel wordt nu omgebouwd. Een grote vleugelpiano staat in het midden. Muzikanten verzetten zich. En dan verschijnt waar iedereen voor gekomen is. Brad Mehldau. Applaus. Een magere ietwat bleke man komt het toneel op. Neemt plaats achter de piano op een veel te laag krukje. “Ja, dat krukje wil hij altijd, hij wil altijd heel laag zitten”, zal Nico ons later melden. En Brad begint nu aan een improvisatie die een twintigtal minuten zal duren. Je moet geen jazzkenner zijn om het talent en het genie van deze man te zien en te voelen. Hij beheerst het genre zo goed dat hij met een pink op level 42 zit, terwijl wij ons nog door level twee moeten worstelen. De klanken, de tonaliteit, de ritmes die hij hanteert, zijn van een ontzettende complexiteit. Het duurt even voor we ingetuned zijn in zijn wereld. Na een tiental minuten begin je op een of andere manier te voelen wat hij probeert en begin je er ook de schoonheid in te zien. En na vijftien minuten ben je verkocht. Wat een muziek. Maar voor we dat goed en wel beseffen is het pauze en staan we alweer met Nico, die ons aan de uitgang van de zaal stond op te wachten met drankjes, te roken op de trap. “Wat vinden jullie?” “Geweldig Nico, echt. Maar toch ook goed dat we Brad niet gaan ontmoeten. Want wat hadden wij tegen dit wonderkind moeten zeggen? ‘Mooi gespeeld, Brad’?”

CMYK

131

Terug de zaal in. Nu komt de compositie die Brad geschreven heeft en die hij zal uitvoeren met het voltallige orkest: Variations on a Melancholy Theme. Brad komt samen met de dirigent op. Dit stuk is sowieso toegankelijker dan zijn eerste improvisatie. Bevat ook meer humor. Want de dirigent verliest al na de tweede of derde maat zijn stokje. Maar hij komt er mee weg. Misschien was het gespeeld? Wie is die acteur? De compositie wordt op een oorverdovend applaus onthaald. En terecht. Dan volgen de bisnummers. Drie in totaal. Een waar we zelfs even The Who horen passeren. Brad is dus ook rock-’n-roll. Einde concert. Nog een snel drankje en een sigaret om het af te leren op de trappen van Flagey samen met Nico en enkele muzikanten die met hun instrumenten om de schouder toekomen. Of ze al lang bij het orkest spelen? Of ze lang hebben gerepeteerd met Brad? Dat soort vragen. En of Brad nog in het gebouw is? “Neen,” antwoordt Nico, “die zit al lang in een taxi naar een hotel op de Louisalaan.” Dat is spijtig want we hadden hem gerust nog willen ontmoeten om hem te zeggen: “Dat heb je geweldig mooi gespeeld, Brad.”

www.brusselsphilharmonic.be www.flagey.be

ANDERE INGEZONDEN TIPS VOOR OLYMPIQUE DRAMATIQUE: - het werk van Vincent Van Gogh - het werk van Edward Hopper en de link met de film Shirley - Visions of Reality van Gustav Deutsch - de Sint-Bernardusabdij in Hemiksem, Museum Prinsenhof in Delft - de tentoonstelling The Political Line van Keith Haring in de Kunsthal in Rotterdam - een urenlange wereldverbeterende gespreksavond bij een kampvuur met bier of sangria - een gesprek over mensen met een niet-aangeboren hersenletsel - de roman De laatkomer van Dimitri Verhulst - het schilderij Le pigeon aux petits pois van Picasso - een gesprek over het BUSO - het videowerk van AES+F op de tentoonstelling 2050: een korte geschiedenis van de toekomst in de Koninklijke musea van België - een kennismaking met de majorettekes uit Sint-Jans-Molenbeek - het schilderij Futuristisch landschap van Willy Minders - het werk van kunstschilder Walter Philips - een gevonden collectie van honderd zwart-witfoto’s uit de jaren dertig van de vorige eeuw

CMYK

132

133

Beste meneer/mevrouw,

Foto uit tentoonstelling De Maakbare Mens, Sofie Knijff

Ik zou Mokhallad Rasem graag willen meenemen naar het Dolhuys, museum van de geest in Haarlem, Nederland. Het Dolhuys toont ons de mens en vooral mensen die afwijken van de ‘norm’. Ook tonen ze het verleden van psychiatrie en hoe de samenleving toen omging met mensen die stoornissen hadden. Maar ook hoe men nu omgaat met mensen die ‘anders’ zijn. De tentoonstelling momenteel heet De Maakbare Mens. Ik heb hem zelf niet gezien maar volgens de site neem je de maakbaarheid van jezelf onder de loep. Ik ben meerdere keren in het Dolhuys geweest en ik krijg altijd kriebels wanneer ik zie hoe de samenleving omging met de ander. Met vriendelijke groet/ Kind regards, Melina Ghasseminejad

CMYK

134

“JIJ TOONT MIJ DE ANDER. HET ANDERE.”

135

En toen kwam de tip van Melina Ghasseminejad: zij wilde Mokhallad meenemen naar het Haarlemse Dolhuys, ‘museum van de geest’. “Het Dolhuys”, zo schrijft Melina, “toont ons de mens en vooral mensen die afwijken van de ‘norm’. Het toont de geschiedenis van de psychiatrie en hoe de samenleving omging met mensen met stoornissen. Maar ook hoe men nu omgaat met mensen die ‘anders’ zijn.” En die tip zou een trip worden naar Haarlem. Begin februari spoorden Melina en Mokhallad naar Haarlem en bezochten, samen met beeldreporter Lynn Van Oijstaeijen, het Dolhuys en de lopende tentoonstelling De Maakbare Mens. Het Dolhuys – what’s in a name? – is gevestigd in een voormalig krankzinnigengesticht, een ‘dolhuis’. Sinds 2005 is het Dolhuys er als Nederlands nationaal museum voor de psychiatrie actief: via zijn vaste collectie (met merkwaardige cellen van de ‘dollen’ uit de zestiende eeuw) en via wisselende tentoonstellingen wil het Dolhuys de mens in al zijn facetten in beeld brengen en stereotiepe beelden ter discussie stellen. Doel is om zo een bijdrage te leveren aan begrip en erkenning van mensen, in het bijzonder van die mensen die afwijken van de geldende ‘norm’. Afwijking in gedrag, denken en emoties, zowel in het heden als het verleden.

CMYK

De slogan van de tentoonstelling De Maakbare Mens is “Ooit ’n volmaakt mens ontmoet? En…, beviel ‘t?” De tentoonstelling houdt het begrip van de maakbaarheid van de mens kritisch tegen het licht: “Veel Nederlanders willen vandaag de dag volmaakt zijn. We streven naar een gezonde geest, vlekkeloos gedrag en een perfect lichaam. Dagelijks posten we massaal selfies op Facebook, we scheppen een ideaal beeld van onszelf. Maar hoe lang kunnen we nog blijven voldoen aan deze hoge eisen? Mensen die dat niet kunnen, vallen buiten de boot. De ‘onvolmaakten’ horen er niet bij, zijn gek, beperkt, eng, zielig of ziek. Maar om echt succesvol te zijn, denk

Mokhallad Rasem ontving een hele reeks tips van toeschouwers die zijn werk linkten aan een plek, een ervaring, een activiteit,… die ze wilden delen met Mokhallad. Zo stelde kinesist Chris Dorchain, die Mokhallad en de equipe van Irakese geesten in 2010 behandelde tijdens Theater aan Zee, voor om samen naar de Dodengang in Diksmuide te trekken. Deze Dodengang is het enige bewaarde Belgische loopgravenstelsel uit de Eerste Wereldoorlog, en een pijnlijke herinnering aan de gruwel van de oorlog. Elke oorlog… Of er was de invitatie van Hiwaar, een groepje Belgen die in het Antwerpse Nova ontmoetingen uitzetten met mensen die hun wortels hebben in de Arabische taal en cultuur en die hun kennis willen delen.

JE BENT BELAND IN EEN ANDERE WERKELIJKHEID

CMYK

136

aan beroemdheden, kunstenaars en wetenschappers, moet je dan juist niet afwijken van de norm?” De tentoonstelling leidt Mokhallad en Melina door een ingenieus parcours van zeer diverse beelden, materialen en ervaringen: het gaat van manshoge kasten die haast als altaren of schrijnen ingericht zijn met de spullen van mensen die gek geworden zijn of voor gek aanzien werden, tot een isoleercel voor gekken; het gaat van meer wetenschappelijke toelichtingen over de evolutie van de kennis van de menselijke geest, tot fotoreeksen van mensen die om een of andere reden als afwijkend werden aanzien. En telkens weer die ene vraag: wat is normaal, en wat niet? Tussen alle foto’s, materialen en verhalen treffen Melina en Mokhallad ook werk van heel wat kunstenaars aan: Edvard Munch, Vincent van Gogh,…

137

altijd iets van jezelf bloot, van je eigen trauma’s, je achtergrond. Er is altijd een geschiedenis die je heeft aangeraakt en die afleesbaar wordt in je werk, ook al ben je je daarvan pas later bewust en interpreteren de toeschouwers dit vaak op heel uiteenlopende wijzen. Op die manier gesteld kan je je afvragen of het theater leven is, of je leven theater? In de tentoonstelling zie ik de verbinding tussen wat je maakt als kunstenaar en je persoonlijkheid, je geschiedenis erg goed verenigd. Bijzonder inspirerend. Dus dankjewel, Melina, voor de tip van het Dolhuys en een fijne ontmoeting!” opgetekend door An-Marie Lambrechts

JIJ TOONT MIJ DE ANDER. HET ANDERE Tussendoor valt de vraag waarom Melina precies aan Mokhallad dit Dolhuys wilde tonen. Welk verband ziet zij? Daar is ze stellig over: “Jij toont mij de ander. Het andere.” En dus wilde zij hem op haar beurt iets laten zien van een ander soort van mensen. Vandaar het Dolhuys. Daar waar Mokhallad eerder het cultureel andere binnenbrengt, wil zij het psychologisch andere tonen. Net omdat er onder die ‘anderen’ ook heel wat kunstenaars zijn. Omdat die kunstenaars mogelijk net door hun afwijkend kijken kunstenaar zijn en ons kunnen wijzen op iets wat we anders niet zien. Is dat iets waarin Mokhallad zich als kunstenaar kan terugvinden? Mokhallad “Elke kunstenaar heeft een vorm van anders zien en anders zijn. Als kunstenaar zoek je grenssituaties op: wat is sociaal of cultureel aanvaardbaar en wat niet? Wat is afwijkend en wat niet? En in de keuzes die je dan maakt laat je als kunstenaar ook stukken van jezelf en dus van de eigenaardigheden van je psyche zien. Als ik theater zie, zie ik ook de mens achter dat werk. En dus ook zijn eigenaardigheden. Werk wordt nooit ‘zomaar’ gemaakt. De keuzes die je als kunstenaar maakt, leggen

CMYK

www.hetdolhuys.nl

ANDERE INGEZONDEN TIPS VOOR MOKHALLAD RASEM: - de Dodengang in Diksmuide - de club Hiwaar op het Kiel - een wandeling in het oude havengedeelte van Antwerpen (Kattendijkdok/ Oosterweel) - een wandeling in natuurgebieden Oude Landen in Ekeren - de Schijnvallei in Wommelgem of de Hobokense Polder - de documentaire May you live in interesting times van Fiona Tan - het werk van kunstschilder Walter Philips - een gesprek over het BUSO - een gevonden collectie van honderd zwart-wit foto’s uit de jaren ’30 van de vorige eeuw - het boek Identity and Violence van Amartya Sen - de graphic novel Verdwaald van Shamisa Debroey.

CMYK

138

139

Dag makers van Toneelhuis,

Campus Drie Eiken, Universiteit Antwerpen © Lynn Van Oijstaeijen

Sinds kort ben ik één van de “dokters in de zaal” van het Toneelhuis en daar geniet ik erg van. Zo beland ik nu elke maand op jullie website om de programmatie te bekijken en zo zag ik ook de-daag-ons-uit-oproep. De kunstenwereld en de medische wereld zijn totaal verschillend, al denk ik dat we een grote passie delen voor mensen. Literatuur, film, theater en muziek hebben me altijd geholpen om mijn job vol te houden en om patiënten beter te begrijpen. Daarom wil ik graag iets terug doen voor de kunst en jullie een inkijk geven in de medische wereld. Concreet wil ik jullie uitnodigen voor een les. Ik ben niet alleen huisarts, maar ook commu nicatietrainer aan de universiteit Antwerpen, faculteit geneeskunde. We geven les aan alle studenten geneeskunde van het eerste tot het laatste jaar. De lessen gaan van non-verbale communicatie en luisteren tot conflict en het meedelen van slecht nieuws. We zoeken taal en omgangsvormen voor al die moeilijke onderwerpen. De lessen worden gegeven aan kleine groepen studenten en zijn erg interactief. Ik nodig jullie graag uit om eens te komen kijken of om te komen meedoen. Hartelijk, Katelijne Baetens

CMYK

DOKTERTJE SPELEN

140

Katelijne Baetens nam Guy Cassiers mee naar een oefening van de studenten geneeskunde tweede jaar. Katelijne is een van de dokters in de zaal in de Bourla. Het is daarom misschien niet zo verwonderlijk dat de oefening waar ze Guy mee naar toe nam veel met theater te maken heeft. Guy: “De oefening bestond erin de studenten te leren omgaan met patiënten tijdens het begin van een consultatie. Dat is een complexer gebeuren dan ik dacht. Een dokter moet op zo kort mogelijke tijd zoveel mogelijk relevante informatie van de patiënt krijgen. Hij moet immers een diagnose kunnen maken. Hij moet onmiddellijk naar zijn doel toe gaan. Ik zou instinctief over het weer beginnen te praten om het ijs te breken. Maar een dokter heeft natuurlijk geen tijd voor dergelijke omwegen! Tegelijk moet hij de patiënt ook geruststellen en soms zelfs kalmeren. En vooral: hij moet de patiënt het gevoel geven dat hij geen nummer is. Het gaat er dus om het vaste dramaturgische kader, het vaste kader van een dergelijke ontmoeting voor de patiënt zoveel mogelijk te verdoezelen en toch efficiënt te zijn.“

Guy Cassiers kreeg een hele lijst romans als suggestie aangeboden: Oorlog en terpentijn van Stefan Hertmans, De vier maaltijden van Meir Shalev, Elementaire Deeltjes van Michel Houellebecq, Lichtjaren van James Salter, Over de liefde van Doeschka Meijsing, De Huid van Curzio Malaparte, Roosevelt van Gie Bogaeert, De leerschool van het lijden van Emilio Gadda, Netotsjka van Dostojevski, Brieven van belang van Shaun Usher, … Ook een aantal tentoonstellingen waaronder Fooling Utopia en movingmesdag, het werk van Elisabeth Van Dam, het werk van kunstschilder Walter Philips, een gevonden collectie van honderd zwartwit foto’s uit de jaren ’30 van de vorige eeuw, … Maar het werd uiteindelijk een bezoek aan de universiteit!

CMYK

De studenten doen een rollenspel met simulatiepatiënten. Guy is onder de indruk: “De amateurs doen dat heel goed. Ze hebben hier blijkbaar veel ervaring mee. Voor hen is het een vorm van vrij improviseren. De amateurs spelen ook een belangrijke rol bij het evalueren van het gesprek. Ze weten zich bijzonder goed in te leven in de rol van patiënt. De nadruk in deze oefening ligt vooral op de kleine ongemakken zoals hoofdpijn en buikpijn. In de volgende jaren worden de studenten geconfronteerd met veel extremere en moeilijkere situaties, zoals het vertellen dat iemand kanker heeft. Dan heb je meer dan medische kennis nodig, zoveel is duidelijk. Maar zelfs in meer alledaagse situaties speelt psychologisch inzicht een belangrijke rol. Hoe laat je patiënten praten? Wat als je als dokter voelt dat hij of zij iets achterhoudt of verzwijgt? Hier zijn technieken voor: iets herhalen wat de patiënt zegt om hem te dwingen te nuanceren, het stellen van open vragen waardoor hij meer moet zeggen dan ja of neen. Soms is het probleem dat de patiënt aankaart immers niet het echte probleem.”

141

Hoe de studenten het er in de oefening vanaf brachten? “Je merkt dat de studenten nog erg jong zijn. Ze hebben moeite met simpele vragen als ‘waarmee kan ik u helpen’ omdat ze die als een cliché ervaren. Ze voelen zich nog geen dokter, want als er iemand is die die vraag op een natuurlijke manier mag en zelfs moet stellen is het wel de dokter! Ze hebben wel de medisch-technische kennis, maar het ontbreekt hen nog aan sociale vaardigheden. Wat dat betreft zouden ze inderdaad nog wat van acteurs kunnen leren over houding, gebarentaal, taalgebruik, etc.”

En of Guy zelf iets geleerd heeft? “Vanaf nu kijk ik in elk geval anders naar de dokter. Bij mijn volgende bezoek heb ik een aantal criteria in het achterhoofd waarmee ik hem kan evalueren!” opgetekend door Erwin Jans

ANDERE INGEZONDEN TIPS VOOR GUY CASSIERS: - Het reuzenheemthuismuseumpje in Bornem, Oorlog en terpentijn van Stefan Hertmans - De vier maaltijden van Meir Shalev - Elementaire Deeltjes van Michel Houellebecq - Lichtjaren van James Salter - Over de liefde van Doeschka Meijsing - De Huid van Curzio Malaparte - Roosevelt van Gie Bogaeert - De leerschool van het lijden van Emilio Gadda - Netotsjka van Dostojevski - Brieven van belang van Shaun Usher - Le bourgeois Gentilhomme van Molière - Der aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui van Bertolt Brecht - de tentoonstellingen Fooling Utopia en movingmesdag - het werk van Elisabeth Van Dam - het werk van kunstschilder Walter Philips - een gevonden collectie van honderd zwart-wit foto’s uit de jaren ’30 van de vorige eeuw - een gesprek over het BUSO - Tyne Cot Cemetery (Passendale) - Essex Farm Cemetery (site John McCrae) - Bayernwald (Wijtschate) - het vlechtwerk-kunstwerk aan het Schoonselhof het collectief Lars Doberman

CMYK

142

143

Hernemingen

CMYK

144

145

HET LAND NOD

Toneelhuis FC Bergman

23.06—21.08.16 tournee

FC Bergman liet zich inspireren door de majestueuze Rubenszaal van het Antwerpse Koninklijk Museum voor Schone Kunsten. Het land Nod is een pakkend verhaal over de geschiedenis van de Rubenszaal, zijn werken, en bovenal de mens die troost en beschutting zoekt in het museum. Na een reeks voorstellingen in België en Nederland werd Het land Nod deze zomer uitgenodigd voor het Festival van Avignon (FR) en het Zürcher Theater Spektakel (CH).

CMYK

“Zonder woorden verhalen vertellen, de makers en spelers van FC Bergman gaan de uitdaging aan en slagen er dankzij perfect uitgekiende beelden meesterlijk in. De juiste energie, acrobatie en verstilling zorgen voor een zowel hilarische als melancholische voorstelling. Met een mix van poëzie, slapstick, filmische beelden en hun typische anarchistische theatertaal nemen ze de toeschouwers mee in een aaneenschakeling van grootse en piepkleine vertellingen.” – Lotte Philipsen in Focus Knack, 8 mei 2015

“Net zoals de Franse cineasten in de jaren zestig brengen de makers van FC Bergman een nieuwe golf in beweging in het theaterlandschap. De parallellen bevestigen hun jeugdige enthousiasme en innovatieve taal.” – Lotte Philipsen in Focus Knack, 8 mei 2015 “In Het land Nod zoekt de kleine naakte mens beschutting tussen de enorme muren van het museum. Dat levert spannende beelden op. (…) Een indrukwekkende belevenis.” – Evelyne Coussens in De Morgen****, 11 mei 2015

CMYK

146

van en met

geluidsontwerp

FC Bergman i.s.m. Diederik De Cock lichtontwerp

FC Bergman i.s.m. Ken Hioco productie

Toneelhuis met de steun van

Stad Antwerpen met dank aan

PRG Belgium AGFA Graphics Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

HET LAND NOD

FC Bergman: Stef Aerts Joé Agemans Bart Hollanders Matteo Simoni Thomas Verstraeten Marie Vinck

147

“FC Bergman, collectif anversois qui devrait constituer l’un des moments très forts avec Le Pays de Nod.” – Olivier Py, directeur Festival d’Avignon in Le Figaro, 25 maart 2016 “In dit decor, in dit kale licht van de eeuwigheid, worden menselijke figuren vanzelf te klein voor de taak waarmee het leven hen bedacht heeft. Vooral het personage van Stef Aerts, een museummedewerker met een grijze kiel rond een ontaardend plichtsbewustzijn, laat dat mooi zien. Zijn vouwmeter komt te kort voor de afmetingen van de geschiedenis. Zijn moker is te zwaar, zijn laddertje te wankel om de muren van zijn bestaan te lijf te gaan. (…) In de tekstloze sfeerwerking meet FC Bergman zich met de groten: het mystieke naturalisme van Romeo Castellucci, het mistroostige absurdisme van Christoph Marthaler, dan weer de dansante dynamiek van Pina Bausch.” – Wouter Hillaert in De Standaard***, 9 mei 2015

JUNI 16 do 23

Kaaitheater, Hallen van Schaerbeek

Brussel

vr 24

Kaaitheater, Hallen van Schaerbeek

Brussel

za 25

Kaaitheater, Hallen van Schaerbeek

Brussel

JULI 16 wo 13