Toneelhuis - Seizoensbrochure 2013-2014

T O N E E L H U I S

Sporen in het wit P 01 On top of the world, hoe anders?

Guy Cassiers Dominique Pauwels

P 03

P 12

Bart Meuleman

tg STAN Olympique Dramatique

P 24

Abke Haring P 64

FC Bergman Liesa Van der Aa & Solistenensemble Kaleidoskop Josse De Pauw

P 32 Benjamin Verdonck P 48

Guy Cassiers Tom Lanoye

Mokhallad Rasem P 96

Nooit gezien P 76

P 104

P 88

(Nieuwe) vrienden P 120 Antwerpse Kleppers

Praktisch

En nog meer moois

P 112

P 137

P 128

Sporen in het wit

zijn prominent aanwezig maar worden door een eigentijdse bril herlezen: zo herschrijft Tom Lanoye Hamlet tot Hamlet vs Hamlet, en wordt Macbeth geënsceneerd tot een uitgepuurd muziekdrama MCBTH. Mokhallad Rasem zet met Hamlet Symphony zijn dialoog met Shakespeare verder en FC Bergman buigt zich over het middeleeuwse epos Van den Vos Reynaerde. Benjamin Verdonck houdt het klein met een tafeltoneelvoorstelling.

Bart Meuleman bewerkt De verwondering van Claus, Abke Haring maakt een nieuwe voorstelling TRAINER en Olympique Dramatique slaat de handen in elkaar met dat andere Antwerpse collectief, tg STAN. Volgend seizoen werken we ook samen over de lands- en taalgrenzen heen. We starten onze vierjarige samenwerking met Toneelgroep Amsterdam en met het Théâtre National uit Brussel. We breken daarnaast niet met onze goede gewoontes zoals daar zijn de Antwerpse Kleppers, Tutti Fratelli, amateurTONEELhuis, de uitwisseling met NTGent en KVS en de avonden die we organiseren met onze vaste partners, Behoud de Begeerte, deBuren, DeWereldMorgen, Moussem, kunstenfestival 0090, DeTijd en SKaGeN. Met de Antwerpse partners werken we eveneens verder aan het Witboek voor de kunsten, waarin we het belang van de kunsten voor de samenleving willen documenteren.

Tijdens het seizoen 2012-2013 volgden 150.000 toeschouwers onze sporen in de sneeuw. Daar zijn we best trots op. Maar paradoxaal genoeg spelen ook degenen die ons niet volgen en ons slechts vanop een grote afstand bekijken een rol in ons voortbestaan. Een recent onderzoek wees immers uit dat een heel grote groep van mensen die zelf nooit aan cultuur participeren het toch belangrijk vinden dat theaters, bibliotheken, culturele centra, etcetera bestaan en gesubsidieerd worden. Niemand zal de subsidies voor zwembaden of andere sportfaciliteiten in vraag stellen, ook niet zij die er nooit gebruik van maken. Het stemt hoopvol dat dit ook het geval is voor culturele en artistieke instellingen.

SPOREN IN HET WIT Toen ik in 2006 artistiek leider van Toneelhuis werd, gebruikte ik een beeld uit een boek van de Russische schrijver Viktor Sjalamov om iets te zeggen over de plek van de kunstenaar in de samenleving. Sjalamov beschrijft hoe een man moeizaam en vloekend door de sneeuwvlakte stapt. Voet voor voet maakt hij langzaam een pad. Over het pas gebaande smalle en onzekere spoor volgen een man of vijf, zes, schouder aan schouder. Ze stappen niet in het spoor maar ernaast. Als ze bij een van tevoren aangegeven plek zijn gekomen, keren ze om en lopen terug, zodat de nog niet door mensenvoeten betreden sneeuw wordt platgelopen. Later zullen paarden en tractoren andere mensen over dat pad vervoeren. Voor Sjalamov zijn degenen die het pad maken de schrijvers en zitten op de paarden en de tractoren de lezers. De kunstenaar is letterlijk een wegbereider, iemand die in een nog onbetreden vlakte een spoor trekt dat later door anderen gevolgd kan worden. Ook ik geloof in de kunstenaar als iemand die op een bijzondere manier in de wereld staat en naar de wereld kijkt. Marcel Proust zegt dat een roman werkt als een soort van optisch instrument dat je een scherper beeld van jezelf en de wereld geeft en van je plek in die wereld.

Vlaanderen heeft een uitzonderlijk rijke podiumkunstencultuur. Al enkele decennia staan Vlaamse artiesten aan de internationale top omdat zij de spanning tussen het lokale en het globale op een creatieve manier gebruiken.

Vlaanderen twijfelt tussen het globale en het lokale, tussen mondiale ambities en provinciale burgerlijkheid. Toch zijn lokaal en globaal niet de tegenstellingen zoals ze ons vaak door de media en in de politiek worden voorgesteld.

Wie zich op zijn directe omgeving focust, wordt veel meer geconfronteerd met existentiële vragen dan wie zich op het verre richt. De internationalisering laat toe jezelf te meten aan wat er in de wereld gebeurt. Kunst moet dan ook geen bijdrage leveren aan de constructie van een eenduidige identiteit, maar mediëren tussen de veelheid van posities waaruit de hedendaagse samenleving bestaat.

Toneelhuis heeft de artistieke diversiteit van bij het begin hoog in het vaandel gedragen en zal dat blijven doen. Ook het komende seizoen is daarvan een staalkaart. De ‘klassiekers’

In naam van alle medewerkers van Toneelhuis wens ik u een prettig theaterseizoen.

Guy Cassiers en Cie

1

TO N E E L H U I S

2

Acteursensemble

ON TOP OF THE WORLD, HOE ANDERS? 3

TO N E E L H U I S

Marc Van Eeghem

4

Acteursensemble

GROTE VRAGEN EEN TWEE DRIE Interview door An-Marie Lambrechts foto's Koen Broos

De kelners van Grand Café Leroy hebben ons voor de zekerheid een tafeltje toegewezen in een aparte ruimte van hun etablissement. Als je vijf acteurs bij elkaar zet met nog wat volk erbij, dan weet je het wel: grappen en grollen maar ook een hoop ernst en gedrevenheid die er bij de ene al wat luider uitrolt dan bij de andere.

Katelijne Damen, Johan Van Assche, Kevin Janssens, Tom Dewispelaere en Marc Van Eeghem zijn present.

Abke Haring is op missie in New York. Samen vormen deze zes acteurs het Toneelhuisensemble, een nieuwigheid in het regime van artistiek leider Guy Cassiers.

Toen hij in 2006 aantrad in Toneelhuis, gooide Cassiers het roer om en koos resoluut voor een huis van zeer diverse makers als invulling van een stadstheater. Le nouveau Toneelhuis était arrivé en dat werd gaandeweg gesmaakt, zowel in binnen- als buitenland. Maar de goesting om meer puur theaterrepertoire te spelen borrelde toch weer op bij Guy Cassiers en in januari 2013 was het zover: er werd opnieuw een ensemble samengesteld. Dat zal zich richten op de producties van Guy Cassiers en op de twee projecten die Ivo van Hove in Toneelhuis komt regisseren. Met van Hoves gezelschap Toneelgroep Amsterdam gaat Toneelhuis trouwens een structureel samenwerkingsverband aan tot eind 2016. Het Toneelhuisensemble mag dan bescheiden in omvang zijn, dat formaat wordt ruimschoots goedgemaakt door het kaliber van elk van deze acteurs op zich. We lopen het rijtje af en beginnen bij de dames.

het recente Orlando. Daarnaast is ze bij het grote publiek bekend van o.m. de succesvolle televisiereeks De smaak van De Keyser.

Abke Haring werd opgemerkt door Luk Perceval in de Studio Herman Teirlinck, ze speelt inmiddels meer dan tien jaar in Toneelhuis, met intense verschijningen in Atropa en Bloed & rozen.

Het lied van Jeanne en Gilles. Sinds 2010 maakt ze binnen Toneelhuis ook haar eigen, hoogst eigenzinnige werk. Kevin Janssens is met zijn 33 de jongste van de club. In Toneelhuis speelde hij o.m. in Onegin van Guy Cassiers, maar we kennen hem natuurlijk vooral van zijn tv-en filmwerk zoals Windkracht 10, Vermist, Smoorverliefd, Zot van A, Het varken van Madonna, Weekend aan zee. Johan Van Assche kan terugkijken op een behoorlijk palmares als acteur voor DeTijd en daarbuiten voor o.m. Ivo van Hove.

In Toneelhuis was hij recent te zien in De man zonder eigenschappen en in Bloed & rozen. Het lied van Jeanne en Gilles. Daarnaast verschijnt hij steeds vaker op het scherm, zoals in Het goddelijke monster, Code 37, De zaak Alzheimer en The Spiral. Marc Van Eeghem is acteur voor theater, tv en film. Hij speelde bij gezelschappen als Arca, DeTijd, Het Zuidelijk Toneel, DAS-theater, ’t Arsenaal en Toneelhuis. Voor televisie speelde hij recent nog in De Ronde, Het goddelijke monster en Het varken van Madonna.

Tom Dewispelaere, tenslotte, heeft een nauwe band met Toneelhuis waar Olympique Dramatique, het gezelschap waarvan hij medeoprichter is, al sinds zijn ontstaan kind aan huis is. Hij liet zich opmerken in stukken als Oom Vanja, De geruchten en Onvoltooid verleden; onlangs nog zette hij een indringende ‘man zonder eigenschappen’ neer. Tv- en filmbekendheid verwierf hij met reeksen als De Parelvissers, Van vlees en bloed en met de film Groenten uit Balen.

Katelijne Damen speelde hoofdrollen bij regisseurs als Luk Perceval, Eric De Volder, Ivo van Hove, Alize Zandwijk, Dirk Tanghe en Guy Joosten. Met Guy Cassiers heeft ze een lange staat van dienst die teruggaat tot Cassiers’ Rotterdamse periode in het Ro Theater en die inmiddels tot beklijvende vertolkingen heeft geleid zoals in Bloed & rozen. Het lied van Jeanne en Gilles en

Omdat de komst van het ensemble Guy nauw aan het hart ligt, heeft hij hen – voorafgaand aan deze avond – alle Grote Vragen gesteld: hoe ziet elk van de acteurs zijn of haar plek in Toneelhuis? Wat is de meerwaarde van een ensemble? En – om het helemaal mooi te maken – waar ziet ieder zichzelf staan binnen vier jaar, aan het eind van de huidige subsidieperiode? Johan Van

5

TO N E E L H U I S Het kan ook een nadeel zijn, elkaars zwakke plekken zien; 'alweer die zwakke plek'. En ook: niet meer hoeven aftasten betekent soms ook 'minder betrokken' en dat is juist wat we niet willen.”

Assche bekent meteen dat hij ervan wakker heeft gelegen, van de zwaarte van die vragen. Kevin grapt: “Vooraan op scène, daar zie ik mezelf het liefst staan binnen vier jaar”. “Er nog staan,” tempert Marc Van Eeghem, “gewoon er nog staan en meetellen”.

Katelijne Damen: “Toneelhuis binnen vier jaar? On top of the world, ah ja natuurlijk, hoe anders?”

KATELIJNE: “Ik moet vaak denken aan kampen waar ik ooit aan deelnam. Je werd met zo’n driehonderd man gedropt op een strand in Griekenland en het was de bedoeling dat je zelf, met z’n allen, bepaalde hoe het kamp zou functioneren, wat de spelregels zouden zijn. We kwamen er algauw achter dat je een aantal vrijheden moest inperken om globaal voor zoveel mogelijk mensen vrijheid te genereren: opstaan om elf uur leek eerst een goed plan, maar dan was het te laat om te gaan windsurfen, dus eerder opstaan – en die vrijheid inperken – maakte meer mogelijk voor meer mensen. Zo ga ik er ook vanuit dat élk individu in een huis als Toneelhuis, élke afdeling zich zou moeten richten op het grotere geheel dat vooruit moet gaan, dat een toekomst moet hebben. Maar misschien ben ik daarin te idealistisch?”

We beginnen eraan. Abke Haring mailt vanuit New York, xxxxxxxxxx@hotmail.com spreekt mee. Kevin heeft huiswerk gemaakt en heeft zijn nota’s op de iPhone in de aanslag. Katelijne haalt haar schrift boven. De mannen zijn – voor even – het zwijgen opgelegd.

EEN HUIS DAT NOOIT (AF) IS KATELIJNE DAMEN: “Op dit moment zie ik mijn plek in Toneelhuis als ‘uitvoerend’; tegelijk vind ik het fijn dat ik ook mijn zeg mag hebben in de projecten die we samen maken. Het is voor mij erg prettig te kunnen meedenken in een artistiek proces en het op die manier ook mee te kunnen ‘dragen’. Dat kan nu in Toneelhuis en ik hoop dat dit ook zo blijft. Maar het is een feit dat het huis in de eerste plaats gericht is op de Toneelhuismakers. Als er bijvoorbeeld over De geruchten (productie naar Hugo Claus in 2008, nvdr) gesproken wordt, dan gaat het over Olympique Dramatique en Guy Cassiers als makers daarvan, terwijl dit nu net een voorstelling is die we echt met z’n allen gemaakt hebben, met alle acteurs die daaraan meewerkten. Eerlijkheidshalve moet ik daar ook het omgekeerde aan toevoegen: bij Orlando merkte ik vaak dat de kritiek richting Guy ging en de lof naar mij als actrice, terwijl het dankzij Guys regie is dat ik zo kan spelen. Deze simplificaties in de perceptie vind ik vaak storend, gelukkig werken ze in twee richtingen. Hoe dan ook, ik wil graag verder meedenken. Ik wil graag mee vooruitkijken naar de volgende projecten, mee lezen. Ik ben heel erg curieus naar wat wij – met alle acteurs samen – daarin kunnen aanbrengen. Dat lijkt me een grote uitdaging.”

KATELIJNE: “Anderzijds is de meerwaarde van het ensemble ook een puzzel: het is net omdat elk individu zijn eigen waarheid heeft, dat je een mooie puzzel kan leggen. Als er een stukje ontbreekt, dan zit je in de problemen.”

ENGAGEMENT KOMT IN VELE MATEN EN GEWICHTEN JOHAN VAN ASSCHE: “Het is fijn om dit te horen, Katelijne, want het maakt voor mij ook duidelijker waar het mij om draait. In tegenstelling tot jouw verlangen naar participatie, naar ‘samen’, ben ik eerder iemand die houdt van hiërarchie.

Ik ben gevraagd als acteur en zie mezelf dan als ‘uitvoerend’ in dienst van een regisseur. In dit geval zijn dat Guy Cassiers en Ivo van Hove omdat ik met beiden een goeie ervaring en voorgeschiedenis heb, ook al is die in het geval van Guy kort. Maar met Guy heb ik alleszins een goeie manier van communiceren: soms stuur ik hem na een repetitie een mailtje met mijn mening over een of ander, en hij doet daarmee wat hij wil. Ik wil ‘mijn gedacht’ gezegd hebben tegen degene die de beslissingen neemt. Die hoeft daar wat mij betreft verder niks mee te doen, ik wil het alleen gezegd hebben. Dat volstaat voor mij. Dat ‘samen dingen maken’ heb ik waarschijnlijk nooit gekund, en met ouder worden, wordt dat ook alleen maar erger. (algemene hilariteit) Discussies met meer dan twee of drie liggen mij niet. Je kan dat bescheidenheid of arrogantie noemen, het komt op hetzelfde neer. Op dit moment heb ik ook niet direct behoefte om mijn zeg te hebben op alle echelons van het hele apparaat Toneelhuis. Dat komt misschien nog...”

xxxxxxxxxxx@hotmail.com: “Ik zit op een rare plek. Het zijn er twee.

Ik kan het maken van eigen werk combineren met spelen in andermans werk, en ik ben daar heel erg blij mee. Ik leer ontzettend veel van het werk aan allebei de kanten en neem het een graag mee in het ander.”

KATELIJNE: “Waar ik mezelf zie staan binnen vier jaar kan ik niet loskoppelen van Guys verwachtingen voor de komende periode. De meerwaarde in een ensemble ligt voor mij vooral in de grote herkenbaarheid die dat naar een publiek toe oplevert en in het feit dat je samen iets kan opbouwen. Ik wil kunnen groeien in wat je samen opbouwt: als je eerlijk kritiek kan geven op elkaar, dan kom je als acteur en als groep verder. Als je daar op een zuivere manier mee omgaat, dan stagneert je eigen evolutie en die van de groep niet. Daar ben ik van overtuigd. Zo word je deelgenoot van een droom, van een groter doel en dat vind ik heel bijzonder. Dat doel is voor mij: het blijven ontwikkelen als acteur en als huis naar iets dat nooit (af) is.”

KATELIJNE: “Maar het is niet zo dat ik me overal wil mee moeien.”

JOHAN: “Nee, zo begrijp ik dat ook niet. Ik heb gewoon geen behoefte om op dat vlak gehoord te worden, als je begrijpt wat ik bedoel. Als je mijn mening over iets als promotie of zo wil weten, zal ik die geven, maar die mening hoeft niet per se meegenomen te worden in de uiteindelijke beslissingen. Bij wijze van spreken! Leve Guy! Los het op!”

xxxxxxxxxx@hotmail.com: “Het naar elkaar toe kunnen groeien als acteur en het vertrouwd met elkaar zijn op de scène is fijn. Maar ook elkaars zwakke en sterke punten kennen en elkaar daarin aanvuren of steunen. In de constellatie van een ensemble kunnen we direct beginnen vanaf de eerste repetitie zonder elkaar eerst te hoeven aftasten, dat kan een voordeel zijn. Ook met de ploeg om de stukken heen, de techniek e.d., zijn we met elkaar vertrouwd waardoor je jezelf sneller kunt blootgeven. Of juist niet.

JOHAN: “Verder ben ik hier ook nog maar pas, ik ben hier – tot op heden – gewoon graag. Ik vind trouwens dat we hier als acteur erg goed verzorgd worden. De rolverdeling maakt mij verder niet uit, als ik maar in een goeie productie sta. Dat is het enige dat voor mij telt. De grootte van mijn aandeel vind ik van bijkomstig belang. Ik wil het gevoel hebben: ‘Ik sta hier graag

6

Acteursensemble mee in.’ En ik hoop dat ik binnen vier jaar kan zeggen: ‘Ik wil er nog vier bij doen!’”

MARC VAN EEGHEM: “Ik ervaar de vage lijn tussen makers en spelers als iets goeds, als iets dat in Toneelhuis als geheel moet kunnen. Ik beschouw mezelf als een uitvoerder en niet als maker. Ik wil niet geringschattend doen over mezelf, maar ik zie mij niet als iemand die iets regisseert of creëert. Wel zie ik mij bijvoorbeeld met andere makers dan Guy of Ivo aan de slag gaan, zo zou ik bijvoorbeeld graag eens met FC Bergman werken.

In tegenstelling tot Tom die duidelijke plannen heeft als speler én als maker binnen Olympique Dramatique, zie ik mezelf eerder meewerken aan de projecten van de andere makers van Toneelhuis. Dat is meer iets voor mij.”

KEVIN JANSSENS: “Jullie vullen elkaar eigenlijk heel erg aan. Het zijn twee verschillende vormen van engagement.”

JOHAN: “Ik ben de laatste om te zeggen dat ik geen engagement heb, maar het verschil zit hem in hoe zich dat vertaalt in de praktijk.”

BÉRÉNICE BOVEN

MARC: “Verder wil ik af van het stigma van de nar. Maar dat is eigenlijk meer een levenskwestie: ik vind dat ik af en toe echt wel iets zinnigs te zeggen heb, maar hoe het eruit komt, tja, dat is een andere zaak; daar moet je dan maar doorheen proberen te zien. En waar ik binnen vier jaar staan wil, is eigenlijk heel eenvoudig voor mij: eigenlijk het liefst zoals we nu begonnen zijn met Desperado. Zo te kunnen werken vind ik heel fijn. Van daaruit wil ik evolueren.”

KEVIN: “Voor mij is dit allemaal heel nieuw. Net zoals Katelijne en Johan beschouw ik mezelf als ‘uitvoerend’. De anderen hier rond de tafel hebben al meer ervaring in een ensemble dan ik, maar eigenlijk heb ik er al heel lang stiekem naar verlangd om deel uit te maken van een groep mensen die samen iets opbouwt over de jaren heen.”

KEVIN: “Wat de toekomst betreft, hoop ik heel erg dat deze groep aangevuld kan worden. Ik snap ook wel dat het ensemblegegeven een nieuw element is in huis, en dat we een manier van werken met elkaar moeten ontwikkelen. Toch hoop ik dat we snel eens een productie met z’n zessen maken, zodat het publiek kan komen kijken naar wat die mensen bindt op de scène. Nu doen we dat al met z’n vieren: we zijn net met de repetities van Desperado begonnen, met de vier ‘mannen’. Dat is erg fijn, het klikt tussen ons. Dat zouden we ook met z’n zessen moeten kunnen doen. Lees Bérénice eens, Guy, ik blijf het zeggen!”

MARC: “We moeten wel beseffen dat we geprivilegieerd zijn. Een vaste baan bij een gezelschap, dat is financieel een voorrecht dat weinig andere acteurs kennen. Ik ben me daarvan ten zeerste bewust en wil daar niet mee sollen. Ik kan misschien als een nar naar buiten komen maar ik ben blij dat ik in deze constellatie kan meedenken, mee ideeën aandragen, als in een denktank. En als die ideeën omwille van bepaalde redenen niet kunnen uitgevoerd worden, tant pis, dat snap ik dan wel, maar ik wil ze wel kunnen aandragen. Ik denk ook niet dat we mekaar daar in de weg gaan zitten omdat het ensemble zoals het nu is stuk voor stuk bestaat uit mensen voor wie ik zeer veel respect en bewondering heb.”

KEVIN: “Ik hoop dat dit project niet stopt na vier jaar, maar dat het kan uitgroeien tot iets nieuws. Dat je als acteursgroep een grote herkenbaarheid krijgt in dit huis. Het is dat wat me zo aantrok in de periode onder Luk Perceval toen Toneelhuis een vast ensemble had. Ik ging daar zelf naartoe net om het ensemble aan het werk te zien. Stiekem zou ik dat nu ook graag willen bereiken: dat het publiek komt omwille van de vaste acteurs die op de scène samen met Guy Cassiers een traject afleggen. Maar ik besef ook dat zoiets misschien een paar jaar nodig heeft om een zekere stabiliteit te verwerven. En puur voor mezelf – ik ben de jongste – wil ik veel spelen en ontdekken en leren van iedereen en mijn ding doen. Ik heb er heel veel goesting in.”

xxxxxxxxxx@hotmail.com: “Over vier jaar. Wauw. Interessant. Ik vind de groei die ik mag meemaken de laatste jaren heel erg fijn. Laat die nog maar even doorgaan. Over vier jaar maak ik een stuk op een groot vrachtschip. Het vaart van Antwerpen naar Rotterdam naar New York City en weer terug. De hele vaste ploeg speelt mee. En het duurt een maand. Tegen die tijd kan ik een onderzeeër besturen, en geef ik regieaanwijzingen vanuit een donkergrijze oorlogsonderzeeër naast het schip. Infraroodcamera’s, veel figuratie, etc etc. En ik speel mee, als schoonmaker.”

TOM: “Als ik soms naar het geheel kijk – én de makers én nu dat nieuwe ensemble in combinatie met Toneelgroep Amsterdam – dan vraag ik me soms af of het niet te veel van het goede is.

Soms vraag ik me af waarvoor jij dan kiest, Guy?”

MAG HET WAT MEER ZIJN? TOM DEWISPELAERE: “Ik zie mij als speler bij Guy. Ik vind het erg fijn om de volgende vier jaar Guy en Ivo tegen te komen en mij echt in te zetten voor hun projecten. Daarnaast heb ik grote ambitie en goesting om zelf dingen te maken. Er zitten heel wat projecten in de pijplijn, een samenwerking o.m. met Olympique Dramatique en NTGent. Ik heb heel veel zin om alles te doen wat op mijn pad komt in die vier jaar: acteren, teksten bewerken, misschien zelfs naast Guy gaan zitten, mee kijken naar wat hij aan het maken is. Alles mag passeren: Richard III, De Troje-trilogie…”

GUY CASSIERS: “We hebben er in ons subsidiedossier 2013-2016 voor gekozen om het traject van alle Toneelhuismakers door te trekken, maar om er ook een ensemble aan toe te voegen dat zich concentreert rond Ivo en mij. Dat we een stadstheater op die manier herdacht hebben met al die verschillende theatertalen naast elkaar, blijf ik belangrijk vinden, maar ik ben ook blij dat we nu een nieuwe stap kunnen zetten met de komst van een ensemble. Omdat een publiek zich toch in de eerste plaats identificeert met de acteurs en niet met de makers. Ik wil vertrekken vanuit een dialoog met de makers én met de acteurs. Ik ben er zeker van dat er en cours de route nog dingen zullen veranderen.

Dat is voor mij een nieuw begin. Op naar de toekomst…”

TOM: “Ik zou ook heel graag hebben dat dit ensemble kan evolueren, dat er meer jonge mensen bijkomen. Ik vind dat Toneelhuis te weinig aandacht heeft voor jonge acteurs die van school komen. Gewone, goeie acteurs, los van jonge ensembles als FC Bergman of zo. Het mag wel wat meer zijn op dat gebied.”

7

Kevin Janssens

Tom Dewispelaere

Marc Van Eeghem

Johan Van Assche

Katelijne Damen

TONEELHUIS,

LOD|MUZIEKTHEATER,

SPECTRA ENSEMBLE

EN

VOCAALLAB

Guy Cassiers Dominique Pauwels

MCBTH 26.09.13 28.09.13 bourla

09.10.13 13.10.13

tekst muzikale compositie regie met

William Shakespeare Dominique Pauwels Guy Cassiers Katelijne Damen Vic De Wachter Tom Dewispelaere Kevin Janssens Johan Van Assche Francine Vis (mezzo) Els Mondelaers (mezzo) Ekaterina Levental (alt/mezzo) Fanny Alofs (alt/mezzo) Jan Vercruysse (fluit ) Kris Deprey (klarinet) Frank Van Eycken (percussie) Pieter Jansen (viool) Bram Bossier (altviool) Jan Sciffer (cello) dirigent Filip Rathé kostuums Tim Van Steenbergen video Frederik Jassogne (vzw Hangaar) productie Toneelhuis LOD|muziektheater coproductie VOCAALLAB (NL) SPECTRA Ensemble Maison de la Culture d’Amiens (FR)

12

02.10.13 19.12.13 tournee

Guy Cassiers en Dominique Pauwels

MCBTH

13

TONEELHUIS,

LOD|MUZIEKTHEATER,

SPECTRA ENSEMBLE

DOMINIQUE PAUWELS

© Koen Broos

14

EN

VOCAALLAB

Guy Cassiers en Dominique Pauwels

MCBTH

GUY CASSIERS

Š Frieke Janssens

15

TONEELHUIS,

LOD|MUZIEKTHEATER,

SPECTRA ENSEMBLE

EN

VOCAALLAB

MCBTH is het verhaal van Macbeth teruggebracht tot zijn naakte essentie. Met vijf acteurs, zes muzikanten (SPECTRA Ensemble) en drie zangeressen (VOCAALLAB) wordt het drama verteld van een man die met iedere moord die hij begaat steeds meer greep verliest op de werkelijkheid.

Guy Cassiers en Dominique Pauwels gaan op zoek naar een nieuwe vorm van muziektheater: muziek en zang worden medespelers in het verhaal. Ze leggen een dimensie bloot die in het spreken verborgen en verdrongen blijft. MCBTH wil via de intense interactie van woord, beeld en zang iets oproepen van de wrede poĂŤzie die het stuk draagt.

16

Guy Cassiers en Dominique Pauwels

MCBTH

HET GESPROKEN WOORD ‘BESPOOKT’ DOOR HETGEZONGEN WOORD Interview door An-Marie Lambrechts

en Macbeth maken deel uit van Cassiers’ analyse van de macht en van de figuur van de machthebber en van diens verhouding tot de werkelijkheid. Zowel Hamlet als Macbeth worden geconfronteerd met koningsmoord. Macbeth voltrekt die aan het begin van het drama, Hamlet pas op het einde ervan. Maar in beide gevallen wordt hun bestaan bepaald door die al dan niet voltrokken daad. Voor beide projecten doet Cassiers beroep op vertrouwde medewerkers: MCBTH maakt hij samen met componist Dominique Pauwels (LOD) en Hamlet vs Hamlet samen met schrijver Tom Lanoye. In die zin is er meer continuïteit dan op het eerste gezicht lijkt. Alleen gaat de samenwerking met componist Dominique Pauwels in MCBTH een stap verder dan in Bloed & rozen. De live muziek en zang worden een integraal onderdeel van de dramatische actie van het stuk. Zes muzikanten en drie zangeressen worden ingezet om de innerlijke ontwikkeling van Macbeth te verbeelden.”

Als Guy Cassiers na een reeks romanbewerkingen het geweer van schouder verandert en plots klassiekers als Macbeth en Hamlet gaat aanpakken, dan moet er wel iets aan de hand zijn. We legden ons oor te luisteren bij dramaturg Erwin Jans, die samen met Guy Cassiers tekende voor heel wat van de romanbewerkingen. Als er iemand is die het wel zou weten, moet hij het zijn.

Guy Cassiers kiest voor het eerst twee theaterklassiekers op één seizoen, Hamlet en Macbeth. Dat is een verrassende keuze voor een regisseur die zich tot nu toe bijna uitsluitend heeft toegelegd op het ensceneren van romans. Erwin Jans, wat is voor jou het verband?

“Inhoudelijk valt er een duidelijke lijn te trekken tussen de Triptiek van de macht, De man zonder eigenschappen, Duister hart en Bloed & rozen enerzijds en de twee Shakespearestukken anderzijds. Hamlet

17

TONEELHUIS,

LOD|MUZIEKTHEATER,

SPECTRA ENSEMBLE

Hoe lezen Cassiers en Pauwels de tragedie van Macbeth?

EN

VOCAALLAB

die duistere kant van de mens zo fascinerend voor beide makers?

“Macbeth is Shakespeares laatste en misschien meest originele drama rond het thema van de ambitieuze prins die uiteindelijk omvergeworpen wordt. Dat thema heeft zijn roots in de preoccupatie van de middeleeuwen en de renaissance met de tragedie en de val van grote en machtige mannen.

Maar toch gaat het Guy en Dominique niet zozeer hierom in hun MCBTH. In vergelijking met andere Shakespeareschurken ondergaat Macbeth een diepgaande spirituele verandering; dat gegeven stuwt het stuk voorbij het thema van de val der machtigen: “Bolingbroke en Claudius voelen zich schuldig, maar Macbeth wordt getoond als iemand die zijn eigen hel creëert”, schrijft een onderzoeker. De idee dat Macbeth zijn eigen (negatief) universum, zijn ‘hel’, creëert is zeer uitdagend voor Guy en Dominique. Macbeth doet dat niet alleen door zijn daden – zijn moorden – maar ook, en misschien vooral, door zijn denken. Harold Bloom noemt het stuk terecht "een tragedie van de verbeelding". Door zijn verbeelding – zijn voorvoelen van wat gaat gebeuren en zijn reflectie op wat is gebeurd – komt Macbeth in een wereld terecht die niet langer in termen van goed en kwaad beschreven kan worden, en evenmin in termen van werkelijk en onwerkelijk. Hamlets vraag to be or not to be geldt ook voor Macbeth. Net zoals Agamemnon in Atropa, Kurtz in Duister hart en Gilles de Rais in Bloed & rozen komt ook Macbeth terecht in een morele schemerzone en stapt dan in de duisternis van een ongecontroleerd en oncontroleerbaar geweld.”

“Het schema 'orde – chaos – herstel van de orde' is het basisschema van Shakespeares drama's, zowel van zijn komedies als van de tragedies en de zogenaamde koningsstukken. Shakespeare als pleitbezorger van de orde, het gezag en de moraal, zo lijkt het op het eerste gezicht. Alleen besteedt hij wel het grootste deel van zijn drama's aan de beschrijving van de chaos, het morele verval, het kwaad, de misdaad,... Het zou een miskenning zijn van zijn ethische genie te beweren dat hij ons alleen maar wil tonen hoe het niet moet. Er is veel meer aan de hand in de teksten van Shakespeare dan tonen hoe het goede en de orde het uiteindelijk toch halen op het kwaad en de chaos. De meeste van zijn tragische hoofdpersonages – Hamlet, Othello, Macbeth, King Lear,... – leven in de opschorting van de orde, dragen zelfs bij tot de breuk in die orde. Hun bestaan speelt zich af in de schemerzone tussen ‘zijn’ en ‘niet-zijn’. Tussen zijn en niet-zijn: dat is ‘verloren zijn’. De ervaring van de oorlog is een uitdrukking van dit verloren zijn. De oorlog vormde ook in de hoger aangehaalde voorstellingen van Cassiers het universum waarin de scheidslijn tussen waarheid en leugen, goed en kwaad, werkelijkheid en illusie op het spel wordt gezet.”

Hoe moeten we ons die tegenstelling tussen goed en kwaad, zijn en nietzijn op scène voorstellen?

“Paradoxaal genoeg hangt dit oorlogsuniversum nauw samen met de verinnerlijking die zich in de voorstellingen van Cassiers steeds weer voltrekt en waarbij het gebruik van de visuele technologie een

Hoe gaan Cassiers en Pauwels om met deze oppositie tussen goed en kwaad, licht en duister? Waarom is

18

Guy Cassiers en Dominique Pauwels

MCBTH

MACDUFF MACBETH

1 2

19

TONEELHUIS,

LOD|MUZIEKTHEATER,

SPECTRA ENSEMBLE

EN

VOCAALLAB

lijkheid, de hel van zijn verbeelding – krijgt een vertaling in het gebruik van de zang en de muziek. Voor Dominique moet de voorstelling beginnen als een theaterstuk. Maar naarmate Macbeth meer macht verwerft en meer moorden pleegt, begint het theatermedium af te brokkelen en sluipt er een ander medium binnen: opera (zang en muziek).

Macbeth gaat zodanig op in zijn machtsstrijd dat de wereld rondom hem vervaagt. Opera symboliseert die vervaging. Muziek en zang worden medespeler. Ze vertegenwoordigen de voortdurende verschuiving tussen realiteit en hallucinatie, tussen een rationele en controleerbare wereld enerzijds en een wereld waarin de duisternis van het (innerlijk en uiterlijk) geweld regeert anderzijds. Het gesproken woord wordt ‘bespookt‘ door het gezongen woord. Muziek en lied leggen een dimensie bloot die in het spreken verborgen en verdrongen blijft.”

belangrijke rol speelt. De uitvergroting van de gezichten van de acteurs en de virtuele verdubbeling van hun fysieke aanwezigheid creëren een wereld waarin het statuut van de externe werkelijkheid wordt bevraagd en nadruk komt te liggen op projectie. Cassiers en Pauwels trekken deze verinnerlijking op hun manier radicaal door. Net zoals de klinkers uit de naam werden geschrapt van Macbeth naar MCBTH, net zo wordt ook het drama tot zijn essentie teruggebracht: Macbeth, Lady Macbeth, Koning Duncan, Banquo, Macduff en de heksen.”

En welke rol speelt de muziek in dit proces?

BANQUO

“De ontwikkeling van Macbeth – zijn groeiende moordlust, de verinnerlijking van zijn morele strijd, zijn vereenzaming, zijn steeds losser wordende greep op de werke-

20

MCBTH

LADY MCBETH

Guy Cassiers en Dominique Pauwels

KONING DUNCAN

4 3

5

1

Johan Van Assche

2

Tom Dewispelaere

3

Kevin Janssens

4

Katelijne Damen

5

Vic De Wachter

Š Frieke Janssens

21

TONEELHUIS,

LOD|MUZIEKTHEATER,

SPECTRA ENSEMBLE

do 26.09.13 Bourla 20:00 Antwerpen vr 27.09.13 Bourla 20:00 Antwerpen za 28.09.13 Bourla 20:00 Antwerpen wo 02.10.13 Theâtre National Strasbourg (FR) do 03.10.13 Theâtre National Strasbourg (FR) vr 04.10.13 Theâtre National Strasbourg (FR) za 05.10.13 Theâtre National Strasbourg (FR) zo 06.10.13 Theâtre National Strasbourg (FR) wo 09.10.13 Bourla 20:00 Antwerpen do 10.10.13 Bourla 20:00 Antwerpen vr 11.10.13 Bourla 20:00 Antwerpen za 12.10.13 Bourla 20:00 Antwerpen zo 13.10.13 Bourla 15:00 Antwerpen di 15.10.13 CC Hasselt Hasselt vr 18.10.13 30CC Schouwburg Leuven* za 19.10.13 30CC Schouwburg Leuven* wo 23.10.13 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) do 24.10.13 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) za 26.10.13 NTGent Gent zo 27.10.13 NTGent Gent wo 13.11.13 R. Schouwburg Rotterdam (NL) wo 20.11.13 Maison de la culture Tournai (FR)** do 21.11.13 Maison de la culture Tournai (FR)** ma 02.12.13 Maison de la culture Amiens (FR) di 03.12.13 Maison de la culture Amiens (FR) wo 11.12.13 Théâtre National Brussel*** do 12.12.13 Théâtre National Brussel*** vr 13.12.13 Théâtre National Brussel*** za 14.12.13 Théâtre National Brussel*** di 17.12.13 Théâtre National Brussel*** wo 18.12.13 Théâtre National Brussel*** do 19.12.13 Théâtre National Brussel*** * i.h.k.v. Dubbelspel ** i.h.k.v. NEXT festival *** i.s.m. Kaaitheater

22

EN

VOCAALLAB

Guy Cassiers en Dominique Pauwels

MCBTH

“Shakespeares grootste kracht is een radicale verinnerlijking en dit is zijn meest verinnerlijkte drama, dat zich afspeelt in het schuldige bewustzijn van Macbeth. De minimale uitwerking van de karaktertekening van de andere personages is een bewuste techniek om de aandacht niet van het drama van het hoofdpersonage af te leiden.�

Harold Bloom

23

TO N E E L H U I S

24

tg STAN en Olympique Dramatique

tg STAN

CREATIE 2013

Olympique Dramatique

08.11.13 21.12.13 tournee

CREATIE 2013 (werktitel)

24.10.13 03.11.13 bourla

tekst nog te bepalen van en met Koen De Graeve

Jolente De Keersmaeker

Damiaan De Schrijver

Sara De Roo

Charlotte Vandermeersch

Stijn Van Opstal

Geert Van Rampelberg scenografie Matthias De Koning lichtontwerp Thomas Walgrave productie Toneelhuis

tg STAN

25

TO N E E L H U I S

Ooit zullen, volgens vermaard kosmoloog en theoretisch natuurkundige Lawrence Krauss, mensen mekaar niet meer ontmoeten.

Omdat ze niet meer zullen bestaan.

Wij, van tg STAN en Olympique Dramatique, behoren tot deze verdoemde soort. En wie dit leest ook.

Laat ons, mensen, mekaar ontmoeten nu het nog kan!

Wij bereiden iets voor. In dit geval, een groots verhaal.

Een setting voor een grootse ontmoeting.

Het heeft lang genoeg geduurd om tot dit ontmoeten te komen.

Niet minder dan een eeuwigheid.

Eerdere tg STAN/Olympique Dramatique - ontmoetingen, niet chronologisch, achternamen: der ring des nibelungen: de schrijver de graeve / de parelvissers: de keersmaeker de roo van rampelberg van opstal / an ideal husband: van rampelberg van opstal de schrijver / cologne: de roo van rampelberg / mooi: vandermeersch de schrijver / swooni: van opstal de roo de schrijver van rampelberg / het biedt geen troost: van rampelberg de roo de keersmaeker / (n)iemand: vandermeersch de graeve de roo van opstal/ toestand: vandermeersch de keersmaeker de roo van rampelberg de schrijver de graeve van opstal / met man en macht: de schrijver van opstal de graeve de roo / de eenzame weg/le chemin solitaire: de keersmaeker van opstal de schrijver.

Nu jullie nog. Nu kan het nog. Ergens in oktober nog. November. December.

Toen we nog bestonden. Kom.

26

tg STAN en Olympique Dramatique

CREATIE 2013

MESSEN SLIJPEN ZONDER SCHRIK

Interview door Anna Luyten

Ze zaten in het holst van de nacht op een oever, ergens in Schelle.

Stijn Van Opstal: “We moeten samen ooit iets doen’, zeiden we tegen mekaar ...”

Sara De Roo: “...bij die aangelegde vijver vol zoetwatervissen.”

Stijn Van Opstal: “...en toen zijn we samen in het water gesprongen.”

Damiaan De Schrijver: “Voor alle duidelijkheid. Ik was daar niet bij.”

Het was na de laatste opnames van De Parelvissers in 2005.

Stijn Van Opstal en Geert Van Rampelberg van het collectief Olympique Dramatique en Sara De Roo en Jolente De Keersmaeker van tg STAN maakten samen deel uit van de cast van de televisiereeks. Nu zijn ze opnieuw samen in het water gesprongen, in de vijver die Toneelhuis heet. Een oude droom werd een plan met een datum: seizoen 2013-2014.

Stijn:

Damiaan:

Stijn:

Acht jaar later zitten de Olympiquers en de Stanners, aangevuld met Koen De Graeve en Charlotte Vandermeersch, samen aan een lange tafel teksten te lezen. De meesten van hen hebben intussen nog samengewerkt, ook in een reeks als Met Man en Macht.

Damiaan De Schrijver van het in 1989 opgerichte tg STAN stond mee aan de wieg van het in 1999 opgerichte spelerscollectief Olympique Dramatique. Hij gaf ze les toen ze nog studenten waren in de opleiding Herman Teirlinck in Antwerpen.

“Damiaan was onze bezieler. Zo heette dat toen.” Hij heeft hen nooit een podium moeten opduwen.

“Die vier jongens bruisten van ideeën. Ik deed toen al met hen wat wij met tg STAN altijd gedaan hebben: beginnen met het grondig lezen van de tekst en pas op het allerlaatste moment de scène opgaan, als een risico, met het publiek als getuige. Paniek uitlokken.”

“Ik herinner me dat uitstel niet als paniek, maar als groeiende, ontembare goesting om eindelijk te mogen spelen.”

Messen slijpen

Dat is wat ze nu samen doen: lang aan tafel zitten en speeldrift cultiveren door ze uit te stellen. Zeven acteurs, zonder regisseur, op zoek naar een spel.

Om kort samen te vatten:

Sara: “Gepassioneerde mensen met tegenstellingen, met een geloof in autonomie en een gevoel voor verantwoordelijkheid op die scène.”

Damiaan: “Die verantwoordelijkheid zit op alle niveaus van het creatieve.

Er moeten keuzes worden gemaakt. Wat spelen we en wie met wie?

Het is een proces van samen messen slijpen.”

Als de Stanners de kracht van de Olympiquers moeten beschrijven luidt dat zo: “Branie, baldadigheid, spelbeesten.”

En omgekeerd zegt Stijn Van Opstal: “De voorstellingen van tg STAN zijn veel minder cerebraal dan ze laten uitschijnen.

Ook dat zijn spelersvoorstellingen. Ik kijk uit naar het al dan niet dogmatische idee van het niet spelen voor er publiek in de zaal zit. Het doet me wat denken aan de spanning die we toen op school voelden. Met deze bende boezemt me dat geen schrik in.

27

TO N E E L H U I S Integendeel, het is een spanning die me enorm aantrekt. De kans om de mist in te gaan is misschien wel mooi, maar het publiek mag wel wat vroeger komen dan op de perspremière. Meningen kunnen, naast al te genadeloos, soms ook ondoordacht zijn, zeker als je daar zo kwetsbaar staat.”

Sara:

Het gaat erom elkaars talent te waarderen:

“Wat neerkomt op een nieuwsgierigheid naar mekaar en elkaar graag zien.”

Damiaan: “Toneeltalent is moeilijk te beschrijven. Het is de wil en de persoonlijkheid om met de verbeelding die iemand eigen is, andere mensen te kunnen begeesteren, zowel medespelers als publiek. In producties als De Parelvissers of Met Man en Macht is er al voorwerk gedaan door regisseurs. Het bedje is wat meer gespreid. Nu moeten we voor het stuk dat we samen zullen maken, alles samen gaan verbeelden.”

Stijn: “De basis is wel dat we een repertoirestuk zullen spelen.”

Damiaan: “We gaan het niet schrijven.”

Stijn: “We zijn nu samen toneelstukken aan het lezen. De gesprekken die we daarover hebben, vormen al een voedingsbodem van wat we uiteindelijk zullen doen. We zijn op zoek naar een stuk dat ons drie maanden kan voeden. Dat is evengoed een zoektocht naar wie we zijn.”

Samen kiezen, is al een basis. Samen dingen in de vuilnisbak gooien, een intieme gebeurtenis.

Damiaan: “Het vraagt ook durf om tegen de zeven anderen te zeggen: ‘Willen jullie dit eens allemaal lezen, alstublieft?’ Iedereen visualiseert zich dan zo’n stuk. Charlotte Vandermeersch zegt: ‘Lees die Maria Stuart van Schiller toch eens.’ Iemand anders zegt: ‘Het is nu toch het moment om King Lear te doen.’”

Stijn: “Of lees dat prachtige stuk August: Osage County van Tracy Letts.”

Sara: “Of De vrouw van de zee van Ibsen.”

Damiaan: “Of Het wijde land... En iedere keer de kwetsbaarheid waarmee je een voorstel doet. Want je laat in je kaarten kijken. Het is toch altijd een beetje zoals op de speelplaats vragen aan de andere kinderen: ‘Willen jullie meedoen met mijn spelletje?’”

Sara: “We zijn op zoek naar een gezamenlijke verbeelding.”

Damiaan: “Stijn is een goede handelsreiziger in stukken. Maar je hebt ook het proces waarin je je begint in te beelden hoe je een bepaalde rol zou spelen, en met wie, en welke rol je iemand toebedeelt. Dat is een strategie.”

Sara: “Het is ook leren om iets los te laten als anderen het van tafel vegen.”

Damiaan: “In de strategie van het verdelen van hoofdrollen, moet je ook niet te snel zeggen dat je iets graag doet.”

Stijn: “Misschien is het verdelen van rollen wel het meest intieme gesprek in een collectief.”

Sara: “Een stuk kiezen is een ingrijpende discussie die gaat over wat we relevant vinden en wat onze mening is over de tijd waarin we leven.”

Damiaan: “Misschien is het tijd voor een klucht of moeten we een filosofische voorstelling maken. Als je al een statement wil maken.

In de grote Bourla in Antwerpen zijn er allerlei mogelijkheden: van goed vertier en lekker spelen tot: ‘We zullen toch proberen het over iets meer te hebben dan alleen maar een branievolle, speelvogelachtige voorstelling.’ Je wil ook geen politiek pamflet maken.”

Stijn: “Dat zijn prachtige en belangrijke gesprekken. Het kan inderdaad even legitiem zijn om nu een klucht te spelen. Om mensen weer adem te geven.”

Sara: “En zo het onvermogen weer te geven van de mens om er iets meer van te maken dan dat. Nar zijn is ook een manier om dat uit

28

tg STAN en Olympique Dramatique

CREATIE 2013

te drukken. Op de barricades gaan staan, kan ook te pretentieus worden. Maar de positie van theater, de positie van Toneelhuis in Antwerpen met dit Antwerps stadsbestuur, het zijn wel heftige dingen. Als het over de stad gaat, ben ik toch ongerust over de uitslag van de democratie. We moeten waakzaam zijn. Met al die vuistslagen naar het theater, heb ik het gevoel dat het sociale weefsel wordt aangetast.”

Stijn:

Damiaan:

Stijn:

Sara:

Stijn:

De keuze voor een coproductie is op zich al een statement.

“Nee, dat is geen statement, dat is liefde en nieuwsgierigheid voor elkaar. Of het moest zijn dat dat op zich weer een statement is: kiezen uit liefde.”

“In een tijdperk waarin de relevantie van de kunst in de hoek wordt gedrumd of zoals in Nederland al ‘een hobby van de linksen’ wordt genoemd, moet je jezelf verantwoorden. Er zijn zoveel mensen met een toneelhaat. Het wordt niet beschouwd als een mentaal voedselpakket.”

“Ik maak het mezelf wijs dat het zo is omdat mensen het nog niet kennen. Ik ben ervan overtuigd dat er voor eenieder elke avond ergens een voorstelling speelt, die hem of haar volledig zal inpalmen. Ons Vlaams theateraanbod is van een bijna buitenlandse schoonheid. Maar je moet er wel naar op zoek gaan.

Het is niet gewoon op een knopje drukken.”

“Het vertellen van verhalen op scène helpt een maatschappij ook om vooruit te komen. Dat is de reden waarom wij grijpen naar klassieke stukken. Het is een uitnodiging om een oud verhaal anders en opnieuw te zien en zo een nieuwe blik te werpen op de eigen tijd.”

“In het theater breng je toneelspelers en publiek – mensen – samen die samen iets beleven. Dat kan helend zijn.”

—

Sara:

Sara: Stijn:

Damiaan:

En zo proberen ze nu dingen uit. Aan tafel.

“Een tekstrepetitie is voor ons een alibi om te kunnen uitzoeken waar de mogelijkheden liggen.”

De Olympiquers zullen naar gewoonte rechtspringen aan tafel om het een en ander al beginnen te spelen.

“Wij niet.”

“Voor ons is het parcours van de tafel tot de speelscène een lange grijze zone. Wij spelen de dingen al te graag. Maar het is zeker ook zinvol om die goesting te onderdrukken. Om dat potje dicht te houden en het alleen te benoemen.”

“Ik sta alleen op van de tafel als ik mijn tekst al begin te kennen.

Maar dan meer uit zenuwachtigheid. We wachten tot het publiek er is. Eigenlijk is dat een anticiperen op het gevoel: wat er ook gebeurt: het kan niet fout gaan want wij hebben het nooit gedaan.

Zo wordt alles een cadeau. Mensen lopen weg, of je struikelt of een deur hapert of je weet het niet meer... Het is een kans, zeggen we dan, het is een kans.”

29

TO N E E L H U I S

Š Frieke Janssens

30

tg STAN en Olympique Dramatique

CREATIE 2013

do 24.10.13 Bourla 20:00 Antwerpen vr 25.10.13 Bourla 20:00 Antwerpen za 26.10.13 Bourla 20:00 Antwerpen wo 30.10.13 Bourla 20:00 Antwerpen do 31.10.13 Bourla 20:00 Antwerpen vr 01.11.13 Bourla 20:00 Antwerpen za 2.11.13 Bourla 20:00 Antwerpen zo 03.11.13 Bourla 15:00 Antwerpen vr 08.11.13 Toneelschuur Haarlem (NL) za 09.11.13 Toneelschuur Haarlem (NL) ma 11.11.13 CC Zwaneberg Heist op-den-Berg wo 13.11.13 CC Hasselt Hasselt vr 15.11.13 CC De Kollebloem Puurs za 16.11.13 CC Muze Heusden-Zolder mo 18.11.13 Bronks Brussel wo 20.11.13 de Warande Turnhout do 21.11.13 NTGent Gent za 23.11.13 CC Mechelen Mechelen di 03.12.13 CC Diest Diest wo 04.12.13 De Velinx Tongeren vr 06.12.13 Kaaitheater Brussel za 07.12.13 Kaaitheater Brussel zo 08.12.13 Kaaitheater Brussel di 10.12.13 CC Sint-Niklaas Sint-Niklaas wo 11.12.13 CC Sint-Niklaas Sint-Niklaas do 12.12.13 30CC Schouwburg Leuven vr 13.12.13 30CC Schouwburg Leuven za 14.12.13 30CC Schouwburg Leuven di 17.12.13 CC ‘t Gasthuis Aarschot wo 18.12.13 CC Kortrijk Kortrijk vr 20.12.13 CC Knokke-Heist Knokke-Heist za 21.12.13 De Grote Post Oostende

31

TO N E E L H U I S

Abke Haring 14.11.13 17.11.13 bourla

TRAINER (werktitel)

tekst Abke Haring regie Abke Haring met Ruud Gielens Abke Haring Marlies Heuer Jonas Vermeulen Misha Downey scenografie Jean Bernard Koeman geluidsontwerp Senjan Jansen lichtontwerp Stefan Alleweireldt dansadvies Pieter Ampe productie Toneelhuis

tournee

22.11.13 28.11.13

32

Abke Haring

TRAINER (werktitel)

33

TO N E E L H U I S

stilte en gesprekken aan de lopende band waar het versneden vlees langskomt terwijl de verteller vertelt wie het was en hoe mooi ze kon genieten Drie mannen, twee vrouwen; de nachtploeg.

Met ingesleten discipline voltrekken deze fabrieksarbeiders routineus hun handelingen.

Ze praten maar onder hun woorden stroomt een dieper leven.

Een choreografie van beweging en conversaties.

De mens is de machine, de machine is de mens.

Een industriĂŤle mantra.

Over het verdwijnen van het individu in een pompend organisme.

Over het ontwricht doordoen, uitgesteld inzicht, weten maar niet kunnen, negeren van besef.

In de banale gesprekken en hersenloze bewegingen sijpelt de sensualiteit aldoor binnen.

Of sijpelt ze net weg?

34

Abke Haring

TRAINER (werktitel)

‘BRAINDEAD EXCITEMENT’ Interview door An-Marie Lambrechts

Abke Haring vertelt over haar plannen voor TRAINER: “Ik werk aan TRAINER, een grotezaalvoorstelling die in november 2013 in de Bourla in première gaat. Ik schrijf de tekst, regisseer de voorstelling en speel er ook zelf in mee. TRAINER gaat over sensualiteit in een fabriek. Drie mannen, een vrouw en een meisje, samen de nachtploeg.

Ik wil het hebben over de ont-persoonlijking, de mechanisering van sensualiteit.”

“Ik wil de spreektaal die ik in FLOU gevonden heb verder onderzoeken: ‘gewone gesprekken’ tussen werknemers die over meer gaan dan er wordt gezegd.

Ik schrijf een tekst voor vijf personen. Op scène zie ik een choreografie van beweging en tekst voor me, zowel gesproken als fysiek zichtbaar. Een industriële mantra.”

“De mensen met wie ik ga werken zijn erg belangrijk voor me.

Marlies Heuer, met wie ik eerder al werkte in Linoleum/Speed, heeft een achtergrond van mime die ze combineert met een grote helderheid in tekstzegging.

Met Ruud Gielens ben ik al langer in gesprek, ik maakte met hem onder ijs bij de KVS in 2005. Jonas Vermeulen studeert nu af bij de afdeling Kleinkunst van het Conservatorium in Antwerpen, met zijn tengere fysiek heeft hij een bijzondere présence op scène. De derde mannelijke performer is Misha Downey, hij is een fantastische, onpeilbare kracht in de voorstellingen van Needcompany. Pieter Ampe zal tijdens de eindspurt naar de première mijn sparring partner aan de zijlijn zijn, want ik sta zelf ook op scène. Senjan Jansen, met wie ik al voor een hele reeks producties

35

samenwerkte, staat in voor het geluidsdecor. Beeldend kunstenaar Jean Bernard Koeman ontwerpt voor TRAINER een groot decor.

Ik werk ook opnieuw met Stef Alleweireldt, die voor Benjamin Verdonck en mezelf het licht ontwierp voor SONG#2.”

“TRAINER wordt een beeldende voorstelling, een performance met spelers, objecten en tekst waarin ritme, herhaling en sensualiteit een grote rol spelen. Het decor zal worden opgebouwd en weer afgebroken. De spelers zullen in een machine staan en tegelijk de machine zelf zijn. De machine zal de mens zijn. In de fabriek heerst een ingesleten discipline. Een gewoonte, een beweging, een doordoen zonder erbij na te denken.

Ik wil de sensualiteit van herhaling zonder twijfel of bedenking onderzoeken.

Het individu zal aanwezig mogen zijn, maar ook moeten verdwijnen in een pompend organisme dat niet van nu en hier is.

Braindead excitement.”

TO N E E L H U I S

Speciaal voor deze brochure zocht Abke Haring haar vriend en collega-kunstenaar Edward Janssen op in Amsterdam. Op zoek naar wat Abke Haring drijft om haar werk te maken zoals ze het maakt. Hun gesprek liep verder via skype en e-mail. Hieronder vindt u verslag van hun conversatie: het is een bijsluiter geworden. En zoals steeds met spullen met een bijsluiter: best lezen voor inname.

BIJSLUITER# • • •

Edward Janssen praat met Abke Haring uit de Context gerukte Fragmenten uit een intens Gesprek inclusief INSERTS 00 t/m 37

FRAGMENT// WEERZIEN De Thalys had bijna een uur vertraging. Abke schrijft: “trein nu bijna in Rotterdam. snelle trein, maar nu traag”. Ze oogt fris en monter als ze de trap opkomt. Het gesprek gaat, net als vijftien jaar geleden, over Theater, de Ideale Opkomst, over Macht, Sensualiteit, Gemak, Afspraken, over het jaar 3060, over lege kale Ruimtes waarin Mensen zichzelf herhalen, over Tatoeages, Isolement, Talent en Manipulatie, over een Bed in een Ranzig Hotel, over Romantiek als Pijnstiller.

Acht weken geleden zag ik Abke voor het eerst sinds lange tijd spelen. Nu zit ze voor me en vertelt dat ze nogal streng is, op de vloer, vlak voor de voorstelling… Dat ze stilte nodig heeft om zich te concentreren en dat ze dus van iedereen die stilte eist. Ik maak weinig aantekeningen omdat Abke bedachtzamer spreekt als ik aantekeningen maak. Behendig stuurt ze tussen mijn vragen door. Vele ketsen af. We bestellen beiden een broodje. Abke eentje dat niet op de kaart staat. Op de vraag welke theatermaker ze ‘t beste vindt, antwoordt ze ‘Castellucci’. Ik schaam me omdat ik Castellucci niet ken.

Edward - laten we na het broodje eerst even door het park wandelen Abke - ja, meneer de directeur, jezus, wat kun jij arrogant zijn FRAGMENT// 3060 Edward - jij zei dat 3060 een goed jaar is om in wakker te worden Abke - ja Edward - geloof je in numerologie?

Abke - nee. ik geloof in - wacht, hier ligt iets wat ik zou willen benoemen - .…ik geloof in volg-orde. in cijfers. in opeenvolging. er is een woord dat klopt maar kan ‘t niet vinden Edward - smart-ass Abke - dit wordt een hel INSERT28

WAT TE DOEN BIJ VERVELING

Extreme ervaringen nastreven en zo het alledaagse doen verbleken.

(Abke) INSERT20

GENEGENHEID

Hoeveel genegenheid zie jij dan in het dagelijks leven?

(Ze vroeg het mij.)

FRAGMENT// TALENT - skype [12/03/13 13:50:32] Edward Janssen: met welk talent werk jij de laatste tijd ‘t meest?

[12/03/13 13:50:44] Abke: bij iemand anders of bij mezelf?

[12/03/13 13:50:54] Edward Janssen: beide / eerst anderen

36

Abke Haring

TRAINER (werktitel)

[12/03/13 13:51:12] Abke: ik zou zeggen als ik niet nadenk: inlevingsvermogen [12/03/13 13:51:20] Edward Janssen: goeie [12/03/13 13:51:23] Abke: is dat empathie?

[12/03/13 13:51:33] Edward Janssen: empathie is een mooi woord [12/03/13 13:51:51] Edward Janssen: heel mooi verschijnsel ook. dat je dat kunt zijn naar anderen toe [12/03/13 13:51:58] Abke: ja [12/03/13 13:52:19] Abke: ik zou hierbij de hele uitleg van van Dale willen plaatsten - mocht dit woord in een artikel komen INSERT18

THEATER / ABKE

Ik koester grote liefde voor de codes van het theater.

Ze maken dat ik mijn publiek beter bereik dan wanneer ze er niet zouden zijn. ++ INSERT06

THEATER / EDWARD

Vergis je niet, zeg ik tegen mezelf. Ze kent de wetten van het toneel en koestert er respect voor. Realiseer je dat als je ernaar kijkt.

- Ok, zal ik doen.

INSERT00

WIKIPEDIA / EMPATHIE

Het zichzelf kunnen verplaatsen in anderen draagt bij tot het kunnen begrijpen van emoties van anderen en de communicatie met je medemens. Zonder empathie praat je langs elkaar heen of ontstaan er meningsverschillen.

FRAGMENT// BEKEKEN WORDEN Edward - je speelt met gemak Edward - ben je zo’n goede actrice?

Edward - vind je het ook zelf niet soms een beetje vreemd wat je op dat podium doet?

Abke - denk je dat ik schaamteloos ben?

Edward - als jij speelt lijkt ‘t alsof het bekeken worden je niet deert Edward - als je naakt bent trouwens ook niet Edward - bij performances in de beeldende kunst is naakt altijd heel gangbaar / de laatste tijd heeft het weer een enorme lading / een soort naakt-spanning Edward - …dat is bij jou niet zo INSERT11

NAAKT (IN HERINNERING)

Hun kleding verdween in een levensgrote shredder. Ik keek naar het verpulveren.

Theaterlicht bescheen synthetische stof. Vervolgens een reeks van kleren ontdane lichamen die poseerden, oreerden, ademden, kindje deden en volwassen speelden, spuugden, zweetten, dansten. Ik zit in de zaal in de Brakke Grond in Amsterdam en kijk naar het spel van Abke in SONG#2. Een indrukwekkende reeks beelden, geluiden, emoties, bewegingen en woorden. Een zwart vacuüm waarin de tijd bevriest terwijl de klok gewoon doortikt. Antivries werkt niet. Het portier zit vast. Door het venster blijf je kijken, zowel naar buiten als naar binnen. Kaal en hunkerend, soms met afschuw. Met gemak dringt Abke via ons netvlies en gehoor naar binnen. Empathisch, onverschrokken, alsof ze zwemt.

INSERT23

ZONDER KOSTUUM

Abke - Maar een kostuum vertelt soms al teveel op zichzelf. En als dat je verhaal in de weg zit, is naakt gewoon beter.

INSERT27 WAT TE DOEN BIJ HET NASTREVEN VAN EEN EXTREME ERVARING Eigenlijk kunnen ritten in de ambulance of bezoekjes aan het ziekenhuis beter vermeden worden, aangezien deze de desoriëntatie kunnen verergeren. Indien mogelijk moet daarom geprobeerd worden om naar een omgeving te gaan die rustig, warm en veilig is.

37

TO N E E L H U I S FRAGMENT// BANG VOOR JEANNE D’ARC Abke - ja, jij dan met je rare kunstjes. ik herinner me dat ik van jou rondjes moest rennen met een winkelwagentje en dat ik heel langzaam hele grote stappen moest zetten op een zilveren vloer bezaaid met gouden ballonnen. jij liet me al die dingen doen, gaf me al die rare opdrachten, ik zal nooit vergeten hoe dat was. het was zomer in Amsterdam en iedereen was op vakantie en ik zat daar met jou, uren, in dat verlaten gebouw, mijn best te doen op hele rare dingen. en jij maar vragen om herhalingen; nog een keer, nog een keer!

Edward - zucht Edward - …ben jij wel ‘ns bang voor publiek?

Abke - ja, heel erg geweest met bloed en rozen/ jeanne d’arc. vooral de eerste keer dat ik die voorstelling speelde, heb je dat gezien?

Abke - ah ja nu, ik wil dit vertellen, vind ik leuk; eerste keer volk in de zaal. heel spannend. ik ben voorbereid. natuurlijk. gerepeteerd. tekst ken ik. kostuum. klaar. gaan Abke - ik moet beginnen Abke - ik speel altijd op een paar woorden / die leg ik neer in mijn hoofd waardoor ik er enkel langs hoef te wandelen als het moment daar is Abke - ik begin Abke - de eerste woorden waar ik jeanne op speel zijn openheid. geborgenheid. helemaal jezelf zijn Abke - niet bang zijn. open Abke - ik sta daar Abke - ik ben dat. open. iedereen mag het zien Abke - en dan…realiseer ik me dat het om liefde gaat. dat ik mezelf moet zijn; als ik dit ben, zo open, en zo niet bang en zo hier; het publiek zal van mij moeten houden Abke - ik voelde me kwetsbaar Abke - ...

Abke - ik heb die voorstelling gespeeld en was erna kapot Abke - we hadden nabespreking. ik zei sorry tegen Guy maar Guy was trots. hij zei: dit is goed. zo kwetsbaar als je je voelt; dat zien we en daar houden we van Abke - dus dat is het / spelen met je eigen kwetsbaarheid / ik denk dat acteurs daarom soms maf worden Edward - …mmm / spelen met kwetsbaarheid / is dat ook manipulatie?

Abke - nee man Abke - dat is kwetsbaarheid Abke - manipulatie heeft hier niks mee te maken Abke - natuurlijk wel maar dat ontken ik Edward - mijn docenten leerden mij dat goede kunst bestaat bij gratie van de meest perfect geënsceneerde manipulatie Abke - ik kan het hier niet eens over hebben. dit staat haaks op mijn ideeën Edward - …mmm Abke - op een ander moment zou ik ‘t wel kunnen maar nu niet Edward - snap ‘t Abke - ik snap je vraag. ik ga er alleen nu niet op in Edward - het is gewoon een beetje een smerig woord / manipulatie INSERT31

REGELS / AFSPRAKEN

Als jullie blijven zitten kan ik jullie raken.

Ik wil een stil einde, enkel een vlieg in een jampot.

INSERT33 PODIUM 1) Dwingend universum.

2) Plek waar lichten gedimd kunnen worden.

FRAGMENT// ROMANTIEK Edward - ik denk dat jij romantisch van aard bent Abke - ik ken jouw uitleg van dat woord niet Abke - bedoel je wakker zijn?

Abke - het zien van kleuren? het voelen van vingertoppen terwijl je iets gewoons doet? het proeven van verschillende smaken na elkaar?

Abke - zoiets?

Edward - het woord hangt teveel vast aan liefde Edward - het is de extatische ervaring van alles dat vele malen groter is dan jezelf Abke - ik ben romantisch

38

Abke Haring

TRAINER (werktitel)

FRAGMENT// EINDELOOSHEID Edward - hoe ervaar jij tijd in een voorstelling?

Abke - dat weet ik niet Abke - …maar ik was een tijd terug bij een voorstelling in het kleine theater van Jan Fabre / een theaterstuk dat zo lang duurde dat het de tijd oprekte Abke - zodat je door het repetitieve heen, langs eindeloze scènes, op een andere manier ging kijken Abke - en dat je door het ervaren van eindeloosheid bij een soort van sensualiteits-ervaring kwam INSERT16 SENSUALITEIT Sensualiteit; een schoonheid die je naar beweging doet verlangen.

INSERT34

ALLES MAG GEZIEN WORDEN… (?)

De stilte, het afzien, het samenkomen, het afscheid, de herhaling, het visioen.

Een trip (gedachtenspiraal) is onomkeerbaar, inclusief het roepen om hulp, het verstoten, de onrust, het louteren, het kwellen, de glimlach. Alles mag gezien worden.

INSERT21 BEWEGEN Eindeloos; zonder einde, zeer uitgestrekt, voortdurend. (Abke) > hyponiem; onafzienbaar. (van Dale) FRAGMENT// GOESTING Edward - …en hoe herken je supertalent dan?

Abke - talent herken je aan goesting Abke - maar je kunt ‘t fout hebben hé Abke - dat zal ik zien straks Abke - :p Edward - wat ga je nu met die gasten doen als blijkt dat ze helemaal geen talent bezitten?

Abke - lol hebben Abke - maar ik heb ze al gezien. ze zijn goed. nu ik nog INSERT07

EDWARD JANSSEN, FACTOTUM IN AMSTERDAM

Edward studeerde goudsmeden en autonome kunsten (Zadkine, Schoonhoven / Rietveld Academie Amsterdam, Piet Zwart Instituut in Rotterdam). Hij richtte productiehuis Tripact op met Hester Tammes, werkt als grafisch ontwerper (ontwerpburo ONTWARD). Hij deed performances in musea en galeries in binnen- en buitenland. Momenteel werkt hij aan collages die nog dit jaar aan het publiek getoond zullen worden.

do 14.11.13 Bourla 20:00 vr 15.11.13 Bourla 20:00 za 16.11.13 Bourla 20:00 zo 17.11.13 Bourla 15:00 vr 22.11.13 NTGent za 23.11.13 Kaaitheater di 26.11.13 CC Kortrijk wo 27.11.13 STUK do 28.11.13 STUK

Foto's volgende pagina's: Abke Haring

* i.h.k.v. NEXT festival ** i.h.k.v. Dubbelspel

39

Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Gent Brussel Kortrijk* Leuven** Leuven**

TO N E E LH U I S

E N

M U Z I E K T H E AT E R

T R A N S PA R A N T

FC Bergman Josse De Pauw Liesa Van der Aa & Solistenensemble Kaleidoskop

VAN DEN VOS 16.01.14 24.05.14 tournee

van FC Bergman muzikale compositie Liesa Van der Aa / Michael Rauter, Daniella Strasfogel (Solistenensemble Kaleidoskop) tekst Josse De Pauw kostuums An D’Huys met Stef Aerts

Joé Agemans

Viviane De Muynck

Gregory Frateur

Bart Hollanders

Dirk Roofthooft

Matteo Simoni

Thomas Verstraeten

Marie Vinck e.a. live muziek Solistenensemble Kaleidoskop productie Toneelhuis

Muziektheater Transparant

Solistenensemble Kaleidoskop (DE) in samenwerking met Kaaitheater (BE)

Stadsschouwburg Amsterdam (NL) Le Phénix - Scène nationale de Valenciennes (FR)

Wiener Festwochen (AT)

Operadagen Rotterdam (NL)

Stichting Theaterfestival Boulevard (NL)

Berliner Festspiele/Foreign Affairs (DE)

05.12.13 21.12.13 bourla

48

Liesa Van der Aa, Josse De Pauw, Kaleidoskop, FC Bergman

VAN DEN VOS

49

TO N E E LH U I S

E N

M U Z I E K T H E AT E R

T R A N S PA R A N T

“Nevel hangt in dikke plakken tussen het groen.

In het schaarse licht zien we de tijd voorbijgaan.

Iets schiet tussen de planten door en verdwijnt weer.

De mist neemt toe, vult het woud met een dicht wolkenpak, tot er niets anders meer overblijft dan een solide, witte massa.

Verloren, op de tast, stapt hij door deze smog, door dit bos. Het bos dat kraakt en fluistert. Hij waadt door de varens en roept voorzichtig een naam en die klinkt als: “Vos!” en “Vos?”. En de varens fluisteren mee. En hij kan amper een hand voor ogen zien in de mist die zich als een dikke deken om hem heen plooit.”

Na radicale bewerkingen van o.a. La Divina Commedia en Het Oude Testament vergrijpt FC Bergman zich deze keer aan een andere literatuurklassieker, het epische dierdicht Van de vos Reynaerde. Liesa Van der Aa en het Berlijnse genre-crossing Solistenensemble Kaleidoskop componeren de muziek voor deze muziektheatervoorstelling. Josse De Pauw zorgt voor woorden. Dirk Roofthooft, Viviane De Muynck en Gregory Frateur spelen mee.

50

Liesa Van der Aa, Josse De Pauw, Kaleidoskop, FC Bergman

VAN DEN VOS

Vijf minuten voor de kop eraf FC Bergman Het moet een jaar of vier, vijf geleden zijn. Het begin van de zomer. Enkelen van ons stonden – vijf minuten voor aanvang – nog een laatste streep zon mee te pikken of een sigaret te roken aan de dienstingang van de Bourla.

We zaten in ons laatste jaar Conservatorium en liepen stage bij Olympique Dramatique. FC Bergman bestond toen nog net geen twee jaar.

Het was daar, op die avond dat Liesa Van der Aa met haar fiets een slipspoor trok over de kasseien en ons en passant voorstelde om samen iets te maken. Een opera, of alleszins iets met muziek. Wij kenden mekaar reeds van op school en daar de wederzijdse bewondering voor mekaars werk niet ver te zoeken was, werd de zaak vrij snel beklonken. Dat ‘iets met muziek’ zou na enkele rake vergaderingen voortaan Van den vos als werktitel dragen, naar het middeleeuwse dierdicht Van de vos Reynaerde; het zou dan wel geen opera pur sang worden, maar een muzikaal Gesamtkunstwerk en zou bij voorkeur datzelfde jaar nog in première gaan in de majestueuze bonbonnièrezaal van de Bourla.

Maar omdat tussen droom en daad vaak van alles in de weg staat, en dan vooral praktische bezwaren, werd het project – zoals dat gaat – op de lange baan geschoven.

En misschien gelukkig maar.

Vanaf dat moment begon het schip een rustiger, maar naarmate de jaren vorderden, ook steeds vastberadener koers te varen. En vooral, werden de wonderbaarlijkste figuren aan boord gehesen… Hierdoor, en door de constante toevoer van onophoudelijke ideeën bleef het project ook razendsnel in omvang toenemen…

Omdat, nu toch al zo’n drie jaar na die bewuste zomeravond, nog steeds de droom bestond Van den vos in de Bourla te laten openen, klopten we bij Toneelhuis aan met de vraag of we hun zaal mochten bespelen en of zij ons wilden helpen dit project te realiseren.

Toneelhuis antwoordde aanvankelijk negatief, maar deed ons hierop het volgende tegenvoorstel: “Of we niet voor vier jaar onder hun dak wilden komen wonen?”

Dat wilden we wel.

Van den vos zou ons eerste project onder de vleugels van Toneelhuis worden. En dat wordt het ook. Vijf december gaat de kop eraf. En dat mag u in dit geval vrij letterlijk nemen.

U weet alvast waar u ons vijf minuten voor aanvang kan vinden.

Dit project wordt mee gefinancierd met de steun van de Europese Commissie.

51

Š Frieke Janssens

FC Bergman

52

53

TO N E E LH U I S

E N

M U Z I E K T H E AT E R

VAN DE VOS REYNAERDE, ONZE VOS DOORHEEN DE GESCHIEDENIS Erwin Jans

Misschien las u als kind strips van Reynaert de vos, misschien achtervolgde deze figuur u in de Nederlandse les, maar komt hij echt van ver, die vos? Dramaturg Erwin Jans frist uw geheugen op.

Vlaanderen heeft een opvallend rijke middeleeuwse literatuur. Een van de hoogtepunten is ongetwijfeld het dertiende-eeuwse dierenepos Van de vos Reynaerde. De schrijver stelt zich in de eerste regel voor als ‘Willem die Madoc maakte’ en verwijst daarmee wellicht naar een verloren gegaan ridderepos dat hij voorheen geschreven had. Het verhaal van de vos Reynaert werd vaak en wordt soms nog als ‘typisch Vlaams’ beschouwd. Dit is hoe Stijn Streuvels het verhaal in 1909 beschrijft: “Ons nationaal kunstgewrocht, ons schoonste gedicht, waar de ziel, de lustige adem, het sappige bloed, de zwaai, de zwier, de lenigheid van het machtig leven, waar de bruischende tocht van den gezonden, vlaamschen geest in steekt en heel het werk doorwaait als een felle tocht.”

Toch zijn er naast de Vlaamse nog heel wat andere winden die door het verhaal waaien!

Dierenverhalen in de vorm van volkssprookjes vindt men terug in alle (primitieve) culturen. In de hoogontwikkelde literaturen van India en Griekenland kregen ze een morele strekking. De dierenfabels van de Griekse dichter Aesopus uit de zesde eeuw voor onze tijdrekening zijn in hun Latijnse versie de hele middeleeuwen populair gebleven en inspireerden Jean de La Fontaine. Toch is het onduidelijk of het epos van de vos met deze traditie moet worden verbonden. Wel is het een feit dat dit genre in de elfde eeuw opduikt in de grensgebieden van de Germaanse en Romaanse culturen (Lotharingen, Elzas, Noord-Frankrijk en Vlaanderen). De morele en opvoedkundige strekking is verdwenen en satire is in de plaats gekomen.

Omstreeks 1100 was er een eerste grote verzameling met fabels en verhalen waarin de wolf centraal staat, namelijk Ysengrimus, in het Latijn geschreven, waarin de dieren voor het eerst eigennamen hebben. De dichter van dat werk is vermoedelijk de Gentenaar Magister Nivardus. Vanaf die tijd verschijnen er ook verhalen in de volkstaal, allereerst in het Frans,

waarin de vos de hoofdrol speelt. De dieren manifesteren zich steeds duidelijker als afzonderlijke karakters met hun eigen gewoontes, hebbelijkheden, sympathieën en antipathieën.

De directe voorvader van Willems versie van de vos Reynaert is Le Plaid, letterlijk vertaald 'het pleidooi', dat verscheen rond 1160. Het is het eerste verhaal van een grotere verzameling vossenverhalen: Le Roman de Renart, geschreven door Perrout de Saint Cloude. Het Franse verhaal is het verhaal van een slimme vos die de machtigen een loer draait. De Vlaamse vos gaat veel verder. Hij is psychologisch beter gemotiveerd. De handeling komt voort uit de botsing van de karakters waardoor de vertelling zeer modern aandoet. Ook in de opbouw van het verhaal slaagt Willem erin zijn toehoorders meer in spanning te houden dan zijn Frans voorbeeld.

Van de vos Reynaerde opent met een reeks van ernstige klachten van de dieren aan het adres van de vos tijdens een hofdag van koning Nobel. Koning Nobel besluit de vos te dagvaarden. Reynaert slaagt erin om de eerste twee dieren die daartoe worden uitgestuurd, Bruun de beer en Tybeert de kater, een loer te draaien. Zijn neef, Grimbeert de das, weet hem echter te overtuigen om naar het hof te komen.

Daar wordt de vos schuldig bevonden aan een hele reeks van misdaden. Terwijl de beer, de wolf en de kater samen de galg in orde brengen, vertelt de vos – in een ultieme poging om aan de dood te ontsnappen – aan Koning Nobel dat er een staatsgreep tegen hem voorbereid wordt.

Daarbij zouden niet alleen de beer, de wolf en de kater betrokken zijn, maar ook Reynaerts bloedeigen vader en zijn neef Grimbeert. Vooral omdat de vos zijn eigen familie beschuldigt van hoogverraad overtuigt hij Koning Nobel.

Een bijkomend argument is een geheime schat die de vos op zijn vader heeft buitgemaakt. De Koning wil dat de vos meegaat om de schat aan te duiden, maar Reynaert beweert geëxcommuniceerd te zijn en een boetetocht naar Rome te willen maken. De Koning gelooft de vos op zijn woord en laat hem gaan. Hij wordt thuisgebracht door Cuwaert de Haas en Belijn de Ram. In zijn burcht Malpertuus vermoordt Reynaert Cuwaert en stuurt hij Belijn met een tas naar Koning Nobel. Hij vertelt erbij dat er een brief in zit, maar in werkelijkheid zit de kop van Cuwaert erin. De koning rijdt met de edelen uit naar Malpertuus om de vos om te brengen, maar Reynaert is inmiddels al gevlucht.

54

T R A N S PA R A N T

Reynaert is een held van een bijzondere soort. Hij is sluw, egoïstisch, leugenachtig, pervers, gewelddadig en sarcastisch. Hij zet alles en iedereen voor schut. De vos was in de middeleeuwen een niet graag gezien dier. Hij gold als een roofdier, dat veel schade kon aanrichten. Als kippendief kon hij op het platteland honger en zelfs voedseltekort betekenen. De vos was tevens een drager van hondsdolheid en werd gezien als de verpersoonlijking van de duivel. Hij kon zich voor dood houden, stil als een lijk. Daardoor kwamen vogels op hem af en als ze zeer dichtbij waren, at hij ze op. Kortom, de vos was een doortrapt, boosaardig en onheilspellend dier.

Er heeft zich in de loop van de eeuwen een soft-variant van het Reynaertverhaal ontwikkeld, zoals dat met volksverhalen vaker gebeurt; ook de zogenaamde sprookjes van de gebroeders Grimm zijn oorspronkelijk wrede en vaak obscene volkse vertellingen. Van de vos Reynaerde is niet zomaar een vermakelijk dierenverhaaltje over een slimme vos. Het is een scherpe, satirische en bij momenten sarcastische analyse van de middeleeuwse samenleving die geen enkele stand ontziet.

Het hoeft niet te verwonderen dat het Reynaertverhaal een uitgebreide internationale literaire en picturale nawerking heeft gekend en nog steeds kent. In Vlaanderen hebben zestiende-eeuwse censuuringrepen, de Vlaamse Beweging, de vereenvoudiging naar het kinderboek en nog andere factoren de potentieel kameleontische Reynaertfiguur een tijd lang een wat braver uitzicht gegeven. Bekend geworden zijn de Reynaertbewerkingen voor toneel van Paul de Mont (1895-1950). Zijn eerste bewerking uit 1925 maakte hij voor het Vlaams Volkstoneel.

In de jaren veertig schreef de Mont een tweede versie die bekend is geworden via de schoolopvoeringen van Ast Fonteyne. Het is een tekst die ook nu nog regelmatig in amateurkringen wordt opgevoerd. Een veel grimmigere en sombere versie van het Reynaertverhaal schreef Louis Paul Boon in Wapenbroeders (1955): “De Reinaert, die in het begin nog een gelovig, welmenend man is, sticht de republiek der vrijen.

De eerste die toetreedt, is zijn neef, de wolf. En de wolf zegt: ja de republiek der vrijen, daar is alles van ons, en hij grijpt Reinaert vast en wil hem verslinden. Reinaert ontdekt dan voortdurend dat hij bedrogen en bestolen, beledigd en geschopt wordt en er groeit verzet in hem. Hij denkt dan: het zou veel beter zijn als ik alleen voor mezelf zorgde. En dan begint hij iedereen te beliegen en te bedriegen”, aldus Boon.

Wapenbroeders is Boons afrekening met de samenleving die hij na de oorlog tot stand zag komen en ook met de communistische partij waarvan hij lid was en die hem zwaar ontgoochelde. De lotgevallen van de vos blijven een spiegel, nog eeuwen nadat ‘Willem die Madoc maakte’ ze neerschreef.

Liesa Van der Aa, Josse De Pauw, Kaleidoskop, FC Bergman

VAN DEN VOS

DE ARTISTIEKE PLOEG OVER INSTINCT

1

2

3

4

55

TO N E E LH U I S

E N

M U Z I E K T H E AT E R

T R A N S PA R A N T

“Ik geloof niet aan de meest voor de hand liggende, gemakkelijkste conclusie: dat de mens in de grond een egoïstische domme bruut is en zich als alle beschavingsvernis van hem wordt afgepeld als zodanig gedraagt, zodat de Häftling dus niets anders zou zijn dan een mens zonder remmingen.

Ik denk eerder dat men, wat dit betreft, niet verder kan gaan dan de constatering dat dringende nood en lichamelijke ontbering veel sociale instincten en gewoonten tot zwijgen brengen.

Daarentegen hou ik het volgende voor een opmerkelijk feit: er blijken twee duidelijk onderscheiden mensengroepen te bestaan, de verlorenen en de geredden.”

“… en overal het beest dat in ons schuilt, tevoorschijn springend als we er het minst op bedacht zijn, om enkele uren volledig te leven, daarna ontwakend, besmeurd, ontwijd, gekwetst, meer mens want vollediger bewust van het tekort, telkens opnieuw de krankzinnige rush, roekeloos met krachten gooien, alles op leven, ademloos toekijken als ongekende energiebronnen opeens losbreken, ten slotte in aanbidding neerknielen voor het mirakel dat leven heet, god in de hemel, wat leef ik graag, soms ga ik kapot van doodsangst, ik wil niet sterven!...”

STEF AERTS

THOMAS VERSTRAETEN Uit Jef Geeraerts, Gangreen/Black Venus Uit Primo Levi, Is dit een mens

2

1

4

3

“I think most people have a natural instinct to rebel.”

“Beyond desire is something beyond control” MATTEO SIMONI

JOE AGEMANS

Uit Basic Instinct

Van Elvis Presley

56

Liesa Van der Aa, Josse De Pauw, Kaleidoskop, FC Bergman

VAN DEN VOS

DE ARTISTIEKE PLOEG OVER INSTINCT

5

6

7

8

57

TO N E E LH U I S

E N

M U Z I E K T H E AT E R

“Ach, waar ter wereld geschiedden grotere dwaasheden dan bij de meelijdenden? En wat ter wereld stichtte meer leed dan de dwaasheden van meelijdenden? Wee alle minnenden die nog niet een hoogte hebben die hun medelijden te boven gaat!

Aldus sprak de duivel eens tot mij: ‘Ook God heeft zijn hel: het is zijn liefde voor de mens.’ En onlangs hoorde ik hem dit woord zeggen: ‘God is dood; aan zijn medelijden met de mensen is God gestorven.’

O mens! Geef acht!

Wat spreekt de diepe middernacht?

‘Ik sliep, ik sliep -, Uit diepe droom ontwaak ik zacht: De wereld is diep, En dieper dan de dag zich dacht.

Diep is haar pijn -, Lust - dieper nog dan hartenpijn: Pijn spreekt: verdwijn!

Maar alle lust wil eeuwig zijn -, wil diep, diep eeuwig zijn!’”

T R A N S PA R A N T

“Miss Morstan and I stood together, and her hand was in mine. A wondrous subtle thing is love, for here were we two, who had never seen each other until that day, between whom no word or even look of affection had ever passed, and yet now in an hour of trouble our hands instinctively sought for each other. I have marveled at it since, but at the time it seemed the most natural thing that I would go out to her so, and, as she has often told me, there was in her also the instinct to turn to me for comfort and protection. So we stood hand in hand like two children, and there was peace in our hearts for all the dark things that surrounded us.”

BART HOLLANDERS Uit Arthur Conan Doyle, Sherlock Holmes: The Complete Novels and Stories, Volume I

LIESA VAN DER AA Uit Friedrich Nietzsche, Aldus Sprak Zarathoestra 6

5

8

7

“Diep verscholen in ons bos, schuilt ons instinct, als een loslopend wild dier, zich niet bewust van anderen. Indrukwekkend, zonder verlangen om indruk te maken.

Maar… zodra we anderen gewaar worden, zoomen we ons bos uit tot een model, een kunst of een beschaving waarmee we ons verhouden tot die anderen, we indruk proberen te maken op die anderen. Een constructie waar doorheen we ons bos met moeite terug vinden, ons als een wild dier nog amper kunnen waarnemen.

“Instinct. Het is vaak betrouwbaarder dan jijzelf. De vraag is dan ook is het wel het jouwe?”

JOSSE DE PAUW

Maar als je dan weer inzoomt, heel goed kijkt en aandachtig luistert, dan ontdek je het dier opnieuw, als het zich wild tegen een boom aanschurkt. Als het jeukt, moet je krabben. Punt uit.

Zonder bijgedachten.”

DIRK ROOFTHOOFT

58

Liesa Van der Aa, Josse De Pauw, Kaleidoskop, FC Bergman

VAN DEN VOS

DE ARTISTIEKE PLOEG OVER INSTINCT

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 9

© Koen Broos

10

11 © Phile Deprez

11

59

TO N E E LH U I S

E N

M U Z I E K T H E AT E R

T R A N S PA R A N T

“After a hundred years Nobody knows the place, -Agony, that enacted there, Motionless as peace.

“Men overschat mijn cliënt en men benadeelt hem, want de tijger wordt ook niet aangeklaagd omdat hij het bokje heeft verscheurd. Ja, beweerden de getuigen, maar de tijger verscheurt omdat hij honger heeft. Of omdat zijn instinct het hem ingeeft. Ha, de tijger heeft instinct, de mens heeft alleen schuld. Ik weet wel wie ik zou willen zijn.

Met evenveel recht kan ik beweren dat de mens verscheurt omdat hij schoonheid najaagt en verveling en depressie bestrijdt. Dat lijkt mij een nobeler doel dan de banale honger van een tijger.”

Weeds triumphant ranged, Strangers strolled and spelled At the lone orthography Of the elder dead.

Winds of summer fields Recollect the way, -Instinct picking up the key Dropped by memory.”

MARIE VINCK GREGORY FRATEUR Uit Arnon Grunberg, De Mensheid zij geprezen Uit Emily Dickinson, The Works of Emily Dickinson, Boek 4, gedicht nr 51

10

9

11

“Terrifying are the attent sleek thrushes on the lawn, More coiled steel than living - a poised Dark deadly eye, those delicate legs Triggered to stirrings beyond sense - with a start, a bounce, a stab Overtake the instant and drag out some writhing thing.

No indolent procrastinations and no yawning stares, No sighs or head-scratchings. Nothing but bounce and stab And a ravening second.”

“Instinct is het beest in ons, het laatste restje reptielenbrein dat ook uit het woordenboek verdwenen is. Misschien is het ook de bril waardoor eigenzinnige kunstenaars naar de wereld kijken.”

VIVIANE DE MUYNCK

DANIELLA STRASFOGEL & MICHAEL RAUTER (SOLISTENENSEMBLE KALEIDOSKOP) Uit Ted Hughes, Thrushes

60

Liesa Van der Aa, Josse De Pauw, Kaleidoskop, FC Bergman

VAN DEN VOS Wetenschappers blijven het proberen. Ze beschrijven experimenten waarmee ze empathie en eerlijkheid en vertrouwen menen te kunnen aantonen in kippen, ratten, gaaien of apen. Ze stellen vast dat een rat in gevangenschap een stuk chocolade laat liggen om een opgesloten collega te bevrijden, en dat een bonobo in een zoo een banaan achterhoudt voor een gestrafte kooigenoot.

Empathie, klinkt het dan vol overtuiging. Maar de meerderheid der wetenschappers gaat niet ver mee in het opdelven van menselijke waarden in dieren. Meestal zijn er meer prozaïsche verklaringen voor de resultaten mogelijk, zoals het redden van een verwant of het helpen van een dier dat de groep nodig heeft, in plaats van het inschatten van en het inspelen op emoties.

Het wetenschappelijk onderbouwen van het bestaan van menselijke waarden in dieren kreeg een stevige knauw toen een wereldautoriteit in het onderzoek naar dierlijk vernuft in 2011 door zijn universiteit (het gereputeerde Amerikaanse Harvard) ontslagen werd omwille van fraude, met name het verzinnen en vervalsen van onderzoeksresultaten, onder meer in een experiment waarin was aangetoond dat tamarinaapjes zichzelf in een spiegel herkennen – zelfbewustzijn wordt als cruciaal beschouwd in het kunnen ontwikkelen van hogere waarden. Het is niet zonder betekenis dat in de wetenschappelijke speurtocht naar verheven waarden in dieren menselijk bedrog heeft gespeeld.

Het heeft geen zin om van dieren halve mensen te maken – het is ook niet nodig, ze zijn fascinerend genoeg om wat ze zijn als dier. Waarom is het zo moeilijk om dieren als gevoelloos, amoreel of redeloos te zien? Uit jaloezie, omdat we het onszelf zo moeilijk gemaakt hebben door ons steevast af te moeten vragen of we wel goed bezig zijn, of we niet zondigen tegen de regels, waar de limieten liggen voor het overtreden van wettelijke en maatschappelijke geplogenheden? Terwijl dieren gewoon hun ding kunnen doen, gedreven door instincten en niet gehinderd door morele en andere ingewikkelde beslommeringen.

Dieren vermenselijken om meer te leren over de eigen soort is natuurlijk een ander verhaal, een satire, een levensles in vers- of andere vertelvorm. Er zit niet veel mens in een dier, maar er zit wel veel dier in een mens. De feiten wijzen helaas uit dat onze beschaving dikwijls niet meer is dan een dun laagje vernis dat snel barst en afschilfert als de omstandigheden eens flink tegenzitten. Dat is wat je ziet gebeuren als je in een burgeroorlog sukkelt, en zeker in een genocide. Dan gaan de instincten in een mens domineren.

De mens gedraagt zich als een beest, als een varken, luidt het dan, maar dat doet afbreuk aan de eigenheid van een varken, Een varken zal nooit zo laag vallen als een martelende of moordende mens. Een barbaar, dat is de enige allegorie die voor slechte mensen gebruikt kan worden, een primitieveling die alles wat de mensheid aan waarden heeft verworven, van de baan schuift om ongeremd zijn gang te kunnen gaan.

De mens heeft zich als een barbaar gedragen ten opzichte van veel andere soorten dan de eigen soort. Van de dieren die Reynaert in zijn tijd ontmoette, zijn er vele uit onze contreien verdwenen, zoals de wolf, de beer en de wilde kat. Maar als morele soort beschikken wij over inzicht en gezond verstand, en gelukkig manifesteert zich dat af en toe op tijd. Mensen spannen zich nu in, en nemen zelfs risico’s om kwetsbare dieren te redden. Dieren die vroeger verguisd werden, worden tegenwoordig gekoesterd.

Steeds meer mensen bij ons zijn blij dat ze opnieuw prachtige vossen in hun omgeving kunnen zien – een teken dat het beter gaat met onze natuur. De wilde kat is weer op komst, en zelfs de wolf, want beschermingsmaatregelen resulteren in stijgende populaties elders in Europa. In de weinige grote natuurgebieden die Vlaanderen rest, is er zeker plaats voor een kleine wolvenfamilie. Dan zal het elegante dier voor de eerste keer sinds mensenheugenis op ons begrip kunnen rekenen, op een warm welkom.

Het kan het begin van een nieuw sprookje zijn.

DE VOS EN DE WOLF Dirk Draulans

Roodkapje en haar grootmoeder zijn dodelijk geweest voor de wolf. Het sprookje heeft de reputatie van het intrigerende dier totaal onderuitgehaald. Nochtans heeft de wolf ons de hond geschonken. Wolven hebben zich waarschijnlijk gedeeltelijk zelf gedomesticeerd, door zich – aanvankelijk voorzichtig en vanop grote afstand – aan te sluiten bij zwervende mensen. Vandaag worden er veel meer mensen gedood door honden dan door wolven. Desondanks wordt de hond als een vriend van de mens beschouwd, en de wolf niet.

De vos heeft in mensenverhalen evenmin op veel clementie kunnen rekenen. Als Reynaert werd hij geportretteerd als een intrigant, een duivels en genadeloos creatuur dat manipuleerde en misbruikte. Het is duidelijk dat hij ook in de middeleeuwen vooral werd gezien als een schepsel dat kippen ‘stal’, want dat een kip voor een vos een doodgewone prooi als een muis of een konijn is, ging en gaat er in de hoofden van niet-ecologisch denkende mensen niet in.

De mens was genadeloos voor de roofdieren in zijn omgeving. Ons landschap is steeds roofdieronvriendelijker geworden, omdat de mens steeds meer natuur inpalmde. In de prehistorie volgden sommige wolven mensengroepjes om te kunnen profiteren van slacht- en ander afval dat achterbleef, maar later werd de wolf bij ons noodgedwongen een dier dat in de buurt van menselijke nederzettingen terechtkwam. Hij had geen keuze meer. Het werd zijn einde.

Daarom is het nu zo ironisch dat de vos bezig is onze steden in te palmen. In Brussel is er een oude dame die elke dag eieren kookt en cake bakt voor de vossen in haar tuin. De dieren komen tot in haar salon. Ze behandelt de vossen effectief als kinderen, heeft ze namen gegeven, praat ertegen, en vertelt honderduit over haar troetels, die elk hun eigen karakter hebben.

Individuele dieren hebben uiteraard hun eigenaardigheden, hun persoonlijkheid. Er zijn brutale vossen, maar ook schuchtere. Er zijn assertieve wolven, maar ook introverte. Er zijn ondernemers en meelopers, spurters en wandelaars, haantjes-de-voorste en muurbloempjes. Maar er zijn geen vossen en wolven die mensen viseren omdat ze vinden dat ze in hun weg lopen, dat ze hinderlijk zijn voor hun gemoedsrust. Vossen en wolven gaan niet moorden of verkrachten, niet intrigeren of manipuleren, niet stelen of bedriegen – dat zijn menselijke eigenschappen. Maar ze gaan evenmin vriendelijk of voorkomend zijn tegen andere dieren, hoewel ze die soms nodig hebben.

Het is onwaarschijnlijk moeilijk om het bestaan van een diepere zin in andere diersoorten dan de mens aan te tonen. Als je ziet hoe keihard chimpansees courant tegen elkaar zijn, kun je er moeilijk een zelfs lichte vorm van wat wij beschaving noemen in zien.

Bonobo’s zijn zachter, verdraagzamer, maar in de bonobowereld hebben de vrouwen het voor het zeggen – dat scheelt meer dan een slok op de borrel inzake hardheid. Af en toe duiken er berichten op dat dieren als olifanten en dolfijnen ‘menselijke’ gedragingen zouden vertonen, zoals innige vriendschap of diepe rouw, maar hoe krijg je daar als mens greep op, hoe kun je inschatten hoe fundamenteel die gevoelens zijn als je het niet kunt vragen?

61

Š Sonja Mßller

Solistenensemble Kaleidoskop

62

do 05.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen vr 06.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen za 07.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen wo 11.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen do 12.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen vr 13.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen za 14.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen zo 15.12.13 Bourla 15:00 Antwerpen di 17.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen wo 18.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen do 19.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen vr 20.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen za 21.12.13 Bourla 20:00 Antwerpen do 16.01.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) vr 17.01.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) za 18.01.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) vr 24.01.14 Kaaitheater Brussel za 25.01.14 Kaaitheater Brussel vr 31.01.14 C-mine Cultuurcentrum Genk za 01.02.14 C-mine Cultuurcentrum Genk vr 07.02.14 Le Phénix Valenciennes (FR) za 08.02.14 Le Phénix Valenciennes (FR) vr 23.05.14 R. Schouwburg Rotterdam (NL)* za 24.05.14 R. Schouwburg Rotterdam (NL)* * i.h.k.v. Operadagen

63

TO N E E L H U I S

Bart Meuleman

DE VER WON DERING 23.01.14 26.01.14 bourla

13.03.14 15.03.14

29.01.14 08.03.14 tournee

regie Bart Meuleman tekst Hugo Claus tekstbewerking Bart Meuleman spel Thomas Ryckewaert

Laurence Roothooft

Koen De Sutter

Mark Verstraete

Hendrik-Hein Van Doorn

Jonas Vermeulen e.a. lichtontwerp en scenografie Mark Van Denesse klankontwerp Senjan Jansen kostuumontwerp Ilse Vandenbussche productie Toneelhuis

64

Bart Meuleman

DE VERWONDERING

65

TO N E E L H U I S

‘Zijn beste werk’ noemde Hugo Claus De verwondering, de roman die hij vroeg in zijn carrière, in 1962, schreef. Sappig, bruut, lelijk, plezierig en donker.

Dat is wat bewerker en regisseur Bart Meuleman in gedachten heeft voor zijn theaterversie van deze caleidoscopische roman.

Hoofdpersonage is Victor-Denijs de Rijckel, een 37-jarige leraar Engels-Duits, die na zijn scheiding een uitzichtloos leven leidt. Als hij op het Bal van het Wit Konijn in Oostende een gemaskerde vrouw ziet, ontwaken zijn driften opnieuw. Deze vrouw wil hij ontmoeten. Een schooljongen, Albert Verzele, neemt hem mee op een tocht door Vlaamse velden tot bij een kasteel. Daar woont niet alleen de vrouw die hij begeert, het blijkt ook het brandpunt van de verering voor een zekere Crabbe, een voorman van het fascisme die tijdens de oorlog mysterieus verdween. Gaandeweg gaat de Rijckel zich steeds meer met Crabbe identificeren. Het doet hem uiteindelijk in de psychiatrie belanden.

Via de crisis van het hoofdpersonage voert Hugo Claus ons naar de meest akelige bladzijden van het flamingantisme. “Het is een beerput die de Rijckel in dat dorp aantreft, maar hij valt er uiteindelijk zelf in”, aldus Meuleman. Vlaanderen boven. Of toch niet?

66

Bart Meuleman

DE VERWONDERING

BAL VAN HET WIT KONIJN Interview door An-Marie Lambrechts

“Als mijn beste werk zie ik De verwondering, omdat ik daarmee de meeste risico’s genomen heb”, zei Hugo Claus over de roman die hij in 1962 had geschreven. Als de meester het zelf zegt, wie zijn wij om daaraan te twijfelen?

Auteur en regisseur Bart Meuleman raakte gefascineerd door dit vroege werk van Claus en bewerkt het nu voor theater. Een gesprek.

Bart, waarom koos je voor Claus en waarom dan specifiek De verwondering?

de taal. Ik meende hem zich voortdurend de vraag te zien stellen: in welke taal moet ik nu schrijven? Ik zag de wanhoop daarover, de worsteling daarmee, soms ook de mislukking, maar meer en meer ook de vitaliteit en het genot daarvan. Vanuit dat inzicht ben ik De verwondering weer gaan lezen, een ijkpunt in Claus’ werk, samen met Het verdriet van België.

Dat is een lang verhaal want Claus was voor mij niet direct liefde op het eerste gezicht. Zo rond mijn twintigste was ik zelfs een tijdje anti-Claus. Het was me allemaal te Vlaams. Zijn werk kwam je overal en altijd tegen, Claus was een monstre sacré. Dat verdroeg ik toen niet. Met zijn toneelstukken had ik veel moeite; Suiker bijvoorbeeld vond ik een draak. Gaandeweg begon ik ook zijn proza te lezen, Omtrent Deedee, De hondsdagen, De Metsiers.

Maar niets van dat werk beviel me echt, ik kon het niet ‘geloven’.

Ik had ook moeite met de taal, ik vond ze gezwollen en geposeerd.

Mateloos overschat vond ik Claus toen.

Waarover gaat De verwondering?

Je ziet een man van 37, een leraar Engels-Duits in een college in Oostende. Hij heet Victor-Denijs de Rijckel en het gaat niet goed met hem. Op school laat hij zo weinig indrukken na dat hij zelfs geen bijnaam heeft. Daarbij komt dat hij gescheiden is van zijn vrouw, een van zijn vroegere leerlingen, met wie hij destijds een verboden relatie had. De Rijckel ziet zichzelf als een mislukking. Een voorval dat ikzelf wel heel plezierig vind, zet alles in beweging: de prefect, door wie de Rijckel zich geminacht voelt, moet een lezing geven in Cultuurhuis Ons Volk en hij vraagt de Rijckel om hem in te leiden. Je ziet de klefheid van de situatie voor je: de Rijckel krijgt eigenlijk bevel om die man op een slijmerige manier in te leiden. Hij besluit dat niet te doen, maar in plaats daarvan naar het Bal du rat mort te gaan, bij Claus ook wel het ‘Bal van het Wit Konijn’ genoemd, een klein grapje. Daar raakt hij geïntrigeerd door een vrouw, een hoerig type, die spelletjes speelt met een man die in haar ban is. De volgende dag beweert een jongen op school, Verzele, hem naar die vrouw te kunnen leiden.

Verzele en de Rijckel ondernemen een busreis naar het fictieve West-Vlaamse Hekegem, zij blijkt de dochter van de plaatselijke kasteelheer te zijn. In dat kasteel is er een permanente verering voor een verdwenen fascistische leider, Crabbe.

Wat heeft je anti-Clausgevoel doen omslaan?

Toen ik een paar jaar later De verwondering las, moest ik toegeven dat het bizarre avontuur in mijn herinnering bleef spoken. Nog veel later, in 1997, werkte ik mee aan De encyclopedie van fictieve kunstenaars, o.l.v. Koen Brams. Wij lazen daarvoor romans en verhalen waarin kunstenaars voorkwamen. Van zo een fictief figuur schreven we een lemma zoals in een echte encyclopedie. Ikzelf richtte me op de Vlaamse literatuur en zo kwam ik uit bij Het verdriet van België. Ik heb dat boek op zeven dagen uitgelezen, in een strandstoel aan de Costa del Sol. Totaal verkocht was ik. Vanuit die bewondering ben ik Claus opnieuw gaan lezen met in mijn achterhoofd de vraag: ‘Hoe komt het dat ik dit nu zo fantastisch vind en vroeger zo’n moeite had met Claus?’ Ik begon alles in een ander perspectief te zien en zag Claus plots als de man die voortdurend strijd levert. Vooral met

67

T O N E E L H U I S

68

69

TO N E E L H U I S Wie is die Crabbe? Is dat een historische figuur?

naar stream of consciousness. Je ziet ook een grote interesse voor beeldende kunst in dit boek. Sommige passages lijken wel beschrijvingen van schilderijen.

De verwondering is overduidelijk een vroege krachttoer.

Bij Het verdriet van België heb ik veel meer het gevoel dat Claus gevonden heeft hoe hij moet schrijven. Er is geen weg naast, en om dat te bewijzen houdt hij dat honderden pagina’s vol, zonder enige verslapping. Het is een heel rijp, voldragen werk.

De verwondering is dat niet, het is een broeierig, vreemd, gedraaid boek, caleidoscopisch met geslaagde en minder geslaagde passages, ook qua stijl.

Aanvankelijk weet de Rijckel niet wie Crabbe is. Hij verneemt dat hij de luitenant is van een zekere de Keukeleire, vermoord in mei 1940 in Frankrijk. Dat kan natuurlijk alleen maar Joris van Severen zijn, de leider van het extreemrechtse Verdinaso. Het is niet zeker of er ooit een figuur als Crabbe heeft bestaan, maar het verhaal speelt zich wel helemaal in die sfeer af. Vanwege zijn ‘beschaafd’ accent wordt de Rijckel in het kasteel verkeerdelijk voor dokter Heerema aanzien, een NoordNederlandse specialist die deelneemt aan een ontmoeting tussen Crabbekenners. De Rijckel neemt die rol op en raakt vanaf dan totaal verstrikt in het leven van Crabbe met wie hij zich gaandeweg identificeert.

Wat is voor jou de inzet van je enscenering van De verwondering?

En dan gaat het goed mis met de Rijckel?

Wat ik graag wil doen is een ‘staat van zijn’ van een personage als de Rijckel op de scène zetten. Dat deed ik eerder ook al, bijvoorbeeld in Half elf zomeravond. Het gaat er vooral om een beleving uit te lokken bij het publiek, een beleving die heel erg samenvalt met die van het hoofdpersonage: iemand die al heel ver zit en die je steeds verder ziet afglijden.

Claus suggereert dat het verhaal een reconstructie is van een patiënt in de psychiatrie die op internering wacht en zijn belevenissen opschrijft voor de dokters. In dat relaas zie je een individu in een existentiële crisis die in het dorp op een onfris oorlogsverleden stuit. Het ingenieuze is dat Claus het persoonlijke laat kruisen met het maatschappelijke, het historische: via de belevenissen van de Rijckel laat hij je een stukje dubieus Vlaams verleden zien, en tegelijk toont hij ook hoe dat Vlaamse verleden verder leeft in het dorp. De Duitsers hebben de oorlog dan wel verloren maar het is de vraag of er in de hoofden van de mensen veel veranderd is, want ze spreken nog altijd op dezelfde wijze over die fascistische leider Crabbe.

Waarom fascineert je dat zo? Ook Maria in Half elf zomeravond (naar Marguerite Duras) is een figuur die steeds verder afglijdt?

Omdat ik daar sympathie voor heb. We hebben zo hard geleerd dat het goed is om ons te ‘gedragen’, om te doen wat er van ons verlangd wordt. Maar er zijn situaties waarin mensen zich totaal verliezen, waarin alles ontspoort. Dat wil ik tonen.

Ook omdat het theatraal interessant is. Als je erin slaagt om de toeschouwers te laten binnendringen in het hoofd van zo'n ontspoord iemand, dan laat je hen iets meemaken dat ze van op een afstand wel herkennen – omdat het in wezen in elk van ons zit – maar waar ze liever van wegblijven. Theater kan zoiets tonen, door het te esthetiseren. Door er een sublieme vorm aan te geven. Zo kan je mensen ook verzoenen met die ontsporing. Met hun eigen afgrond.

Een groot verschil met Duras is dat de wereld van Claus veel sappiger is, en veel meer humor heeft. Daar wil ik met deze voorstelling ook meer op zoek naar gaan. In die zin is het een tegenhanger van Duras. Als ik een voorstelling heb gemaakt, wil ik dat mijn volgende voorstelling daarop antwoordt, ertegenin gaat; ja tegenspreekt. Deze voorstelling moet op een plezierige manier ook veel 'lelijker' en 'bruter' worden dan Half elf zomeravond. Alleen al als je beide casts vergelijkt, het liefst nog met de portretten van de spelers bij de hand, zie je het verschil.

Wat boeit jou zo in dat Vlaamse verleden?

Waarom zijn zovele mensen gewoon verdergegaan met hun leven toen hun land bezet werd door de nazi's? Ik snap dat zoiets deels voortkomt uit de bekommernis om te overleven, maar er was ook veel sympathie, veel actieve betrokkenheid. De democratie was eigenlijk nog vrij pril toen. Op het moment dat ze onder de voet werd gelopen, kwamen er allerlei ressentimenten en verdrongen autoritaire gevoelens naar boven. Men genoot ervan dat de klok werd teruggedraaid. Men wilde dat ingewikkelde en krachteloze systeem van de democratie niet. Dat laat Claus treffend zien. Bovendien zitten er in het boek voldoende elementen die suggereren dat er niet eens zoveel veranderd is.

Ik vind het erg belangrijk om je rekenschap te geven van wat de generaties voor ons dachten en deden, zeker als dat doorwerkt in het heden.

Is De verwondering ook daarom voor jou een ijkpunt in Claus’ werk?

Hoe kan je die maatschappelijke ontsporing in dat dorp van toen relevant maken in het hier-en-nu?

Ik ken geen enkel ander boek uit die tijd waarmee je De verwondering kan vergelijken. Lonely at the top, zo staat het daar.

Ik zie het als een poging om iets totaal anders te doen dan wat voordien in het Nederlandse taalgebied geschreven werd. Claus is drieëndertig maar hij heeft op dat moment al heel wat bakens verzet. De verwondering is het werk van een jong iemand, maar het is ook een culminatiepunt waarin hij uitgebreid experimenteert.

Er zijn op dat ogenblik al verscheidene boeken over de oorlog en de collaboratie geschreven, maar niet zoals Claus het hier doet. Hij werkt met verschillende soorten vertelfragmenten, soms vanuit de ik-persoon geschreven, dan weer vanuit een beschrijvende hij-persoon, dan weer vanuit de wij-vorm. Je weet vaak niet wie aan het woord is. Je voelt sporen van le nouveau roman; alleen heeft Claus meer humor dan de meeste nouveau romanciers. Sommige delen zijn zeer filmisch, andere neigen

De wereld die Claus schetst met daarin als middelpunt de verering van 'de held', is iets gevaarlijks. Het zou datgene wat democratie is uiteindelijk ernstig kunnen bedreigen. Het is niet gezegd dat, omdat we zeventig jaar verder zijn, dergelijk gevaar zo veraf zou zijn. Maar ik wil Claus zeker niet de oneer aandoen om daar iets karikaturaals van te maken. De rijkdom van Claus moet blijven bestaan.

70

Bart Meuleman

DE VERWONDERING

BART MEULEMAN

© Frieke Janssens

71

TO N E E L H U I S

72

Bart Meuleman

DE VERWONDERING

“Als je erin slaagt om de toeschouwers te laten binnendringen in het hoofd van zo'n ontspoord iemand, dan laat je hen iets meemaken dat ze van op een afstand wel herkennen – omdat het in wezen in elk van ons zit – maar waar ze liever van wegblijven. Theater kan zoiets tonen, door het te esthetiseren. Door er een sublieme vorm aan te geven. Zo kan je mensen ook verzoenen met die ontsporing. Met hun eigen afgrond.”

Bart Meuleman

73

TO N E E L H U I S

do 23.01.14 Bourla 20:00 Antwerpen vr 24.01.14 Bourla 20:00 Antwerpen za 25.01.14 Bourla 20:00 Antwerpen zo 26.01.14 Bourla 15:00 Antwerpen wo 29.01.14 CC Hasselt Hasselt di 04.02.14 30CC Schouwburg Leuven wo 05.02.14 30CC Schouwburg Leuven do 06.02.14 CC Kortrijk Kortrijk za 08.02.14 De Grote Post Oostende wo 19.02.14 CC Sint-Niklaas Sint-Niklaas wo 26.02.14 KVS BOL Brussel do 27.02.14 KVS BOL Brussel vr 28.02.14 KVS BOL Brussel za 01.03.14 KVS BOL Brussel do 06.03.14 CC Brugge Brugge vr 07.03.14 Vooruit Gent za 08.03.14 Vooruit Gent do 13.03.14 Bourla 20:00 Antwerpen vr 14.03.14 Bourla 20:00 Antwerpen za 15.03.14 Bourla 20:00 Antwerpen

74

Bart Meuleman

DE VERWONDERING

“In ons dorp hebben wij het meest terechtgestelden van West-Vlaanderen, zo van de Witte als van Zwarte zijde, alhoewel van de laatste het meest met die zeven Vlaamse Wachters die Duitse munitiedepots hadden bewaakt; en die op één namiddag door de Krijgsraad ter dood werden veroordeeld.”

Hugo Claus, De verwondering

75

TO N E E LG R O E P

A M ST E R DA M

E N

TO N E E L H U I S

Guy Cassiers Tom Lanoye

HAMLET VS HAMLET 26.03.14 05.04.14

19.03.14

bourla

tournee

14.05.14 17.05.14

13.06.14

tekst William Shakespeare regie Guy Cassiers bewerking Tom Lanoye met Katelijne Damen

Abke Haring

Kevin Janssens

Johan Van Assche

Marc Van Eeghem

Chris Nietvelt

Gaite Jansen

Eelco Smits

Roeland Fernhout kostuums Tim Van Steenbergen geluid Diederik De Cock dramaturgie Erwin Jans productie Toneelhuis

Toneelgroep Amsterdam coproductie deSingel

76

Guy Cassiers en Tom Lanoye

HAMLET VS HAMLET

77

TO N E E LG R O E P

TOM LANOYE

© Koen Broos

78

A M ST E R DA M

E N

TO N E E L H U I S

Guy Cassiers en Tom Lanoye

HAMLET VS HAMLET

GUY CASSIERS

© Frieke Janssens

79

TO N E E LG R O E P

A M ST E R DA M

E N

TO N E E L H U I S

Guy Cassiers en Tom Lanoye zetten hun succesrijke samenwerking verder. Na Mefisto for ever, Atropa. De wraak van de vrede en Bloed & rozen. Het lied van Jeanne en Gilles, buigen ze zich nu samen over ‘het stuk der stukken’: Shakespeares Hamlet. Guy Cassiers regisseert deze bewerking met een negenkoppige cast, samengesteld uit de ensembles van Toneelhuis en Toneelgroep Amsterdam. Het is de eerste coproductie in een reeks van vier, gepland tussen 2014 en 2016.

Voor zijn bewerking van Hamlet duikt Tom Lanoye in de psychologie van de adolescentie. De ‘halfwas’ Hamlet voelt zich verpletterd door de wereld van de volwassenen. Zo ontstaat een personage dat weifelt tussen zelfhaat en zelfoverschatting, tussen minachting voor zichzelf en minachting voor de ‘onzuivere’ wereld. De getormenteerde monologen van Hamlet zijn hartenkreet en uitdrijving, aanklacht en bezwering tegelijk. Hamlet raakt niet alleen verstrikt in de netten van de waanzin op zich, maar ook in de theatraliteit waarmee hij zichzelf ensceneert. Hij is een mens zoals wij allemaal: inconsequent, meerlagig, dubbelslachtig, ambigu. In het nastreven van zijn ambities en in het bestrijden van zijn angsten komt hij oog in oog te staan met zichzelf: Hamlet vs Hamlet.

80

Guy Cassiers en Tom Lanoye

HAMLET VS HAMLET

HAMLET OP DE DREMPEL VAN DE VOLWASSENHEID Tom Lanoye

Voorafgaand aan zijn theaterteksten maakt Tom Lanoye steeds een uitgebreid plan de campagne, waarin hij zijn personages, hun ontwikkelingen en de dramatische gebeurtenissen beschrijft en analyseert.

Hieronder een lang fragment waarin Tom uiteenzet waarom Abke Haring zijn ideale Hamlet is.

VIRTUOSITEIT EN VEDETTISME “Meestal wordt de Deense prins naar mijn gevoel gespeeld door te oude acteurs. Check YouTube en geniet van een scala aan klinkende namen, van een te nadrukkelijke Laurence Olivier tot een schitterende Richard Burton. Helaas komt de virtuositeit van hun spel de kracht van het stuk zelden ten goede. Te vaak wordt een gevestigde acteursvedette gekozen om de vedette onder de toneelrollen, Hamlet, in te vullen.

Het gevolg is onder meer dat de seksuele verwijten aan de koninginmoeder ongeloofwaardig en zelfs misplaatst klinken. De felle dadendrang en de verlamming door faalangst – allebei zo eigen aan jonge idealisten – passen niet bij een man die evengoed 35 zou kunnen zijn als 45. Dit feit alleen al maakt bijvoorbeeld de verfilming van Kenneth Branagh zo problematisch. Nog gezwegen van zijn eigen acteerwerk, hoe briljant alle anderen rond hem ook spelen.

Mijn stelling is dat Hamlet (en dus ook Ophelia) op de drempel staan van de volwassenheid. Romeo en Julia waren prille pubers, slachtoffers van hun allereerste en dus tomeloze kalverliefde. Zij voorzien de tegenkanting van hun families wel, en ze kennen natuurlijk ook de vendetta tussen die beide, maar ze hebben geen besef van de details, de werking, de historie, de hele politiek van de macht en van de implicaties die erachter schuilgaan. Hun drijfveer blijft zuiver romantisch, van de wereld weg, in elkaars armen.

Hamlet echter is oud en pienter genoeg om zulke tribulatiën en machtsverhoudingen juist wél te zien. Hij, de briljante student, bezit de intelligentie om machiavellisme te detecteren. Maar hij bezit evenzeer nog steeds de jeugdige drang tot zuiverheid om zich daar bij voorbaat en principieel tegen te verzetten. Hij wordt voortgestuwd door de hooggestemde Sturm und Drang van iedere brandnieuwe generatie, maar anders dan Romeo en Julia geeft hij zich terdege rekenschap van alle gevolgen van zijn daden. De twijfel die hem zodoende verscheurt, verwordt tot vertwijfeling en verlamming, en levert allengs nog grotere vertwijfeling en verlamming op. Zijn drijfveer is niet romantisch helder, zoals bij Romeo en Julia, maar juist verwarrend veelzijdig. Verontwaardiging, vrees, overmoed, onmacht, zelfhaat… Al die gevoelens vechten om de bovenhand. Hamlet is tegelijk melancholisch en cynisch – twee keer vroegoud. Alleen zijn verbale energie blijft onverminderd sprankelen.

81

TON E E LG R O E P Enkel iemand die sterk van geest is maar nog jong oogt, en die frêler is dan de volwassenen die hij aanwrijft alle zuiverheid te hebben verloren, kan deze Hamlet geloofwaardig belichamen.”

A M ST E R DA M

E N

TO N E E L H U I S

afschuw, ontzag en afgunst – zo kijken kinderen naar hun plompe verwekkers, voorzien als die zijn van groteske buiken en borsten en billen en ballen.

Die beide psychologische lijnen samen, Freud en Adler, leggen m.i. een component bloot die onlosmakelijk hoort bij iedere halfwas, en al zeker bij Hamlet. De twijfel aan zijn identiteit en zijn vermogens, en in het bijzonder de seksuele kant ervan.

Tussen vrees en verlangen is de ongevormde geest vooral ambigu, en onbehaaglijk verontrust door de eigen ambiguïteit. Zelfhaat en zelfoverschatting, ze liggen altijd op de loer, elkaar vergrotend.

Een perpetuum mobile van frustratie jegens zichzelf en van minachting jegens de wereld. Het besef van vernedering wordt nog aangejaagd door de woede ze niet te kunnen beëindigen. En in het besef zelf niet ‘zuiver’ te zijn, wordt de roep om zuiverheid alleen maar groter.

ERSATZ-VADERMOORD “Voor mij lopen daar twee andere belangrijke lijnen mee gelijk. In hun terminologie zijn ze modern-psychologisch, maar naar hun essentie zijn ze universeel en dus ook volop aanwezig bij Shakespeare.

De eerste lijn wordt al frequent gebruikt in menige enscenering. De freudiaanse. Grof samengevat klinkt ze als volgt.

Hamlet kan zijn vadermoord zelf niet meer plegen. Hij moet integendeel toezien dat zijn moeder na de dood van zijn vader niet kiest voor hem, haar zoon, maar voor een ‘nieuwe’ vader, Claudius. Deze is bovendien zijn oom langs vaderskant, dus helemáál een Ersatzpapa. Het pijnlijk verwarrende voor Hamlet is bijgevolg dat hij zijn vadermoord moet plegen – d.w.z. zijn volwassenheid bereiken, zelf ‘man’ worden – door de moordenaar van zijn echte vader te vermoorden.

De getormenteerde monologen van Hamlet bevatten derhalve tegelijk een hartenkreet en een uitdrijving. Een aanklacht tegen alle onrecht, jazeker – maar ook een bezwering van de eigen lamlendigheid. Indien ze al geen regelrechte medeplichtigheid aanklaagt, ‘schuldig verzuim’, bij zichzelf. Een ego dat twijfelt aan zijn ik roept alle anderen het luidst tot de orde. Maar inmiddels bestaan zijn eigen daden vooral uit woorden, en niet uit daden.

Door de moord op vader Hamlet zette oom Claudius zijn jonge neef twee keer een hak. Hij belette Hamlet die moord zelf te plegen, symbolisch bedoel ik. Maar hij zadelde Hamlet ook op met de plicht tot wraak op een man die thans samenwoont en -slaapt met zijn moeder, terwijl hij toch door bloed verbonden is met hemzelf én met zijn echte vader. Die moeder verraadt, in freudiaanse zin, haar zoon dus eigenlijk twee keer. Een zoon ijvert naar de liefde van zijn moeder, op ieder vlak. Daarbij was Hamlets echte vader Hamlets eerste liefdesrivaal. Die vader is nu weggevallen. Echter niet ten voordele van de zoon, maar van een oom. Voor verstokte freudianen betekent dat een extra walmende familiekluwen, vol jaloezie, afwijzing en vernedering, verhevigd door de ontkenning van sommige van de meest verborgen verlangens, zoals seksueel getinte afgunst jegens de eigen verwekker.

Akkoord, ik ga heel kort door de freudiaanse haarspeldbocht, maar daar komt het uiteindelijk wel op neer.

Om al het bovenstaande in ons voordeel aan te wenden zie ik onze Hamlet het best gespeeld worden door Abke Haring. Haar androgynie, haar kwetsbaarheid, haar innerlijke kracht – ze zullen dit schimmenspel van zijn en wezen, van zien en zijn, dit hele spiegelpaleis van hartstocht en paranoia, alleen maar vergroten.

Let wel, het is niet de bedoeling dat Abke Haring een prinses speelt die voorwendt prins te zijn. Nee, ze moet een jongeman spelen, zoals ten tijde van Shakespeare alle vrouwenrollen werden gespeeld door jongens. Niet als travestieten, maar als acteurs die vrouwen belichaamden. Zo ook moet Abke een prins belichamen.

Kiezen voor een actrice als Hamlet is niet nieuw. Er bestaat een lange traditie in. Meestal ging het om een commercieelartistieke gimmick. (‘Komt dat zien! Sarah Bernhardt speelt Hamlet!’ Ze speelde naar verluidt trouwens de pannen van het dak.) Soms ging het om regelrechte travestie, zoals in het geval van Asta Nielsen, internationale ster van de stomme film. In haar geval was de enscenering gebaseerd op een studie, verschenen rond 1910, die beweerde dat de historische Hamlet eigenlijk een prinses was, die daarom niet op de troon mocht komen te zitten, en die daar gek van werd, etc. Uiteraard beleeft Asta/Hamlet in de filmversie een regelrechte affaire met Horatio, inclusief de langoureuze blikken en de smachtende pruilmond waarvoor La Nielsen zo beroemd werd, tot in de gedichten van Paul van Ostaijen toe.

Dit alles verklaart de felheid, op de walg af, waarmee Hamlet zijn moeder hitsigheid en bloedschande verwijt. Die misogyne walg breidt zich zelfs uit naar Ophelia, op het moment dat ook zij hem ‘verraadt’, onder dwang van nota bene haar eigen vader, Polonius. (Vertaler Willy Courteaux legt die uitbreiding van de walg geloofwaardig uit in zijn overigens, als altijd, prima inleiding tot Hamlet.)”

ORGAAN-MINDERWAARDIGHEIDSCOMPLEX “Naast de freudiaanse zou ik ook een tweede psychologische lijn willen uitbuiten. Ze is schatplichtig aan Alfred Adler, ‘de derde stamvader van de psychoanalyse’. Hij ontwikkelde het concept van het minderwaardigheidscomplex. Wikipedia meldt daarover: ‘Sterke gevoelens van minderwaardigheid en onzekerheid die voortkomen uit reële of ingebeelde tekorten.’ Ook geloofde Adler dat de sterkste menselijke drijfveer het verlangen naar ‘superioriteit’ is.

Wat wij zouden doen heeft niets vandoen met de twee bovenstaande opties en diva’s. Het gaat om een inhoudelijke keuze.

Abkes androgynie zal niet alleen haar eigen character bepalen, ze zal ook de band kleuren en m.i. verdiepen met Ophelia en met de koninginmoeder — de twee andere vrouwen uit het stuk. ‘Ga naar een nonnenklooster!’ en ‘Welke vrouw, welke moeder, gedraagt zich zo hoerig als u?’ Uit de mond van een androgyne prins krijgen die vrouwonvriendelijke sneren een dubbele lading. Onder de vrouwenhaat zindert de zelfhaat mee. De casting van Abke Haring als Hamlet opent mijns inziens een onvermoede dramatische en psychologische horizon.”

Adler muntte daarbij ook het begrip ‘orgaan-minderwaardigheidscomplex’. Pubers en jongvolwassenen zouden zich vernederd voelen door de kracht, ja zelfs de louter lichamelijke omvang van volwassenen. Zeker waar het hun edele delen betreft. Met

82

Guy Cassiers en Tom Lanoye

HAMLET VS HAMLET

ABKE HARING

© Frieke Janssens

83

TO N E E LG R O E P

A M ST E R DA M

“In de bewerking die Tom Lanoye gaat maken van Hamlet staat de groei naar de volwassenwording centraal. In dat proces speelt de verbeelding een belangrijke rol.

Hamlet wordt door zijn eigen verbeelding tegelijk gestimuleerd en geïsoleerd.

Uiteindelijk raakt hij verstrikt in zichzelf.

Hij bevindt zich in het centrum van de macht, maar gedraagt zich toch als een buitenstaander. Dat is de kern van zijn identiteitscrisis: hij valt niet met zichzelf samen. Hij verbrokkelt in fragmenten. Voor Tom en voor mij is dat ook een metafoor voor de politieke crisis die Europa op dit ogenblik doormaakt: enerzijds is er de ambitie om deel uit te maken van een geglobaliseerde wereld, anderzijds groeit de angst om het overzicht te verliezen en wordt er opnieuw gezocht naar lokale identiteit en zekerheid. Hamlet blijft een Europees stuk bij uitstek.”

Guy Cassiers

84

E N

TO N E E L H U I S

Guy Cassiers en Tom Lanoye

1

2

3

4

HAMLET VS HAMLET

85

TO N E E LG R O E P

86

A M ST E R DA M

E N

TO N E E L H U I S

5

6

7

8

Guy Cassiers en Tom Lanoye

1

Chris Nietvelt

2

Gaite Jansen

3

Roeland Fernhout

4

Eelco Smits

© Jan Versweyveld

5

Katelijne Damen

6

Kevin Janssens

7

Marc Van Eeghem

8

Johan Van Assche

© Frieke Janssens

HAMLET VS HAMLET

wo 19.03.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) vr 21.03.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) za 22.03.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) wo 26.03.14 Bourla 20:00 Antwerpen do 27.03.14 Bourla 20:00 Antwerpen vr 28.03.14 Bourla 20:00 Antwerpen za 29.03.14 Bourla 20:00 Antwerpen zo 30.03.14 Bourla 15:00 Antwerpen wo 02.04.14 Bourla 20:00 Antwerpen do 03.04.14 Bourla 20:00 Antwerpen vr 04.04.14 Bourla 20:00 Antwerpen za 05.04.14 Bourla 20:00 Antwerpen di 08.04.14 R. Schouwburg Rotterdam (NL) do 10.04.14 Theater a/d Parade Den Bosch (NL) vr 11.04.14 Stadsschb. Arnhem Arnhem (NL) za 12.04.14 Parktheater Eindhoven (NL) di 15.04.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) wo 16.04.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) do 17.04.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) vr 18.04.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) za 19.04.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) di 22.04.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) wo 23.04.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) do 24.04.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) vr 25.04.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) ma 28.04.14 CC De Spil Roeselare di 29.04.14 CC Hasselt Hasselt do 01.05.14 Chassé Theater Breda (NL) vr 02.05.14 CC Brugge Brugge za 03.05.14 Theaters Tilburg Tilburg (NL) di 06.05.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) wo 07.05.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) do 08.05.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) vr 09.05.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) za 10.05.14 Stadsschouwburg Amsterdam (NL) ma 12.05.14 Stadsschouwburg Groningen (NL) wo 14.05.14 Bourla 20:00 Antwerpen do 15.05.14 Bourla 20:00 Antwerpen vr 16.05.14 Bourla 20:00 Antwerpen za 17.05.14 Bourla 20:00 Antwerpen wo 21.05.14 Kon. Schouwburg Den Haag (NL) vr 23.05.14 Vooruit Gent za 24.05.14 Vooruit Gent wo 28.05.14 Kaaitheater Brussel* do 29.05.14 Kaaitheater Brussel* vr 30.05.14 Kaaitheater Brussel* za 31.05.14 Kaaitheater Brussel* ma 02.06.14 CC Kortrijk Kortrijk do 05.06.14 nieuwe zaal Montpellier (FR) vr 06.06.14 nieuwe zaal Montpellier (FR) za 07.06.14 nieuwe zaal Montpellier (FR) wo 11.06.14 Stadsschouwburg Utrecht (NL) vr 13.06.14 Parkstad Limburg Theaters Heerlen (NL) * i.s.m. Théâtre National

87

TO N E E L H U I S

Mokhallad Rasem bourla

01.05.14 11.05.14

HAMLET SYMPHONY concept en regie Mokhallad Rasem tekst vrij naar Shakespeare productie Toneelhuis

tournee

21.05.14 23.05.14

88

Mokhallad Rasem

HAMLET SYMPHONY

89

TO N E E L H U I S

Mokhallad Rasem verraste enkele jaren geleden met Irakese geesten, een voorstelling waarin hij zijn ervaringen met de oorlog in Irak op een fysieke en tegelijk kritische manier vormgeeft. Op dit ogenblik laat hij zich inspireren door de grote tragedies van Shakespeare. Na Romeo & Julia vorig seizoen buigt Mokhallad zich in het seizoen 13-14 over Hamlet. Hij beperkt de personages tot de vier kernfiguren van het stuk: Hamlet, Ophelia, Gertrude en Claudius.

De voorstelling ontwikkelt zich als een droom waarin muziek en dans een belangrijke rol spelen.

Hamlet dirigeert een groep straatmuzikanten om de waarheid te vertellen. Voor de dans gaat Mokhallad terug op de traditie van de dansende derwisjen.

Hamlet Symphony gaat over twijfel. Twijfel zit in de mens. Als iemand op het punt staat iets groots te doen, iets dat niet alleen zijn leven, maar ook dat van de mensen om hem heen blijvend zal veranderen, twijfelt hij altijd. In het verlengde van die twijfel liggen de andere thema’s: wraak, liefde, verraad, moord, hebzucht, dood, angst, waanzin.

90

Mokhallad Rasem

HAMLET SYMPHONY

“Mijn beste vriend en ik” (Mokhallad Rasem)

91

TO N E E L H U I S

persoonlijke verhaal met het universele verhaal van Hamlet.”

HAMLET ALS DANSENDE DERWISJ

In Romeo & Julia heb je alleen het liefdesthema overgehouden en heb je de tekst samengesteld als een collage van fragmenten uit gedichten en andere teksten over de liefde. Ga je ook in Hamlet Symphony ver afwijken van het verhaal dat Shakespeare in zijn stuk vertelt?

Interview door Erwin Jans

Mokhallad Rasem concentreert zich bewust een tijdlang op de stukken van William Shakespeare.

Vorig seizoen bracht hij een Romeo & Julia, in 2013-2014 ensceneert hij zijn interpretatie van Hamlet en een seizoen later staat Macbeth op zijn programma. Hamlet Symphony is voor Mokhallad een stuk over verwarring en vertwijfeling, maar ook over het zoeken naar waarheid. Een zoektocht waarin straatmuzikanten, kapotte instrumenten en dansende derwisjen een droomwereld creëren.

“Voorlopig sta ik nog niet zo ver met mijn ideeën over waar ik precies met de tekst naartoe wil. Hamlet, Ophelia, Claudius en Gertrude zullen natuurlijk hun plek hebben in de voorstelling. Op dit ogenblik heb ik vooral een aantal beelden waarrond mijn fantasie zich ontwikkelt. Ik zie de enscenering als een soort van droom. Hamlet die droomt en tegelijk zijn droom ensceneert. Hij probeert via de droom een oplossing voor zijn probleem te vinden. Ik herinner me dat mijn moeder vroeger een boek had waarin dromen als symbolen van iets werden uitgelegd. Als wij haar onze droom vertelden, dan gaf zij daar onmiddellijk een betekenis aan. Hamlet gaat door een analyse in zijn droom: to be or not to be is de kern van die analyse.

Voor mij slaan die woorden ook op de situatie van de migrant. Wanneer de migrant in een nieuwe wereld terechtkomt, dan twijfelt hij aan alles. Na de dood van zijn vader komt Hamlet ook in een nieuwe, hem onbekende wereld terecht.”

Mokhallad, voor Romeo & Julia was je concrete uitgangspunt de foto van een gebombardeerde en uitgebrande auto die toebehoorde aan een koppel dat woonde in de buurt waar je opgroeide in Bagdad. De auto is het centrale object van je voorstelling geworden. Wat is het persoonlijke verhaal achter Hamlet Symphony?

“Het is een zeer persoonlijk verhaal. In 2009 – ik was toen al in België – kreeg ik het bericht van mijn familie dat mijn vader overleden was. Omdat mijn papieren nog niet in orde waren, kon ik toen niet terugkeren voor de begrafenis. Ook nu kan ik nog steeds niet naar zijn graf omdat hij in Syrië begraven ligt, waar mijn familie omwille van de ellendige situatie in Irak naartoe vluchtte. Maar intussen is Syrië veel te gevaarlijk. Ik heb alleen enkele foto’s van zijn graf. Je wil naar het graf van iemand gaan om met hem of haar te praten. Dat heb ik nog niet kunnen doen. Ik herinner me dat ik in de weken na de dood van mijn vader iedere nacht van hem droomde. Hij sprak met mij alsof hij nog steeds in leven was. Mijn keuze om Hamlet te ensceneren heeft waarschijnlijk met dat nog niet gevoerde gesprek met mijn vader te maken. In de voorstelling verbind ik mijn

In de titel van je bewerking verwijs je expliciet naar muziek. Je noemt je voorstelling Hamlet Symphony. Waarom?

“Hamlet zit vol thema’s: wraak, twijfel, angst, waanzin, moord,… Dat zijn voor mij de instrumenten waarmee de symfonie gespeeld wordt. Hamlet is voor mij een soort van dirigent. Je mag dat ook letterlijk interpreteren. Zoals hij in het stuk van Shakespeare een groep van acteurs regisseert om de waarheid te onthullen, zo dirigeert hij bij mij een groep straatmuzikanten om een symfonie van de pijn te spelen. Ik ben gefascineerd

92

Mokhallad Rasem

HAMLET SYMPHONY

door de instrumenten van straatmuzikanten: zij zijn er niet om goede muziek te spelen, maar om de muzikant te helpen overleven. Dat geeft ze een grote authenticiteit. Hamlet die een orkest van straatmuzikanten uit ver-schillende culturen dirigeert, is een beeld dat ook past in mijn idee van de voorstelling als een droomuniversum.”

het midden van de woestijn, wachtend op het water dat hem zal meevoeren. Of om een ander beeld te gebruiken: Hamlet zoekt naar een kader voor zijn schilderij. Hij wil begrijpen wat er in zijn leven aan het gebeuren is. Hij probeert er greep op te krijgen. Zijn poging is de voorstelling. In mijn verbeelding is mijn voorstelling iets tussen een installatie, een concert en een enscenering. Ik zie Hamlet als een kunstenaar. Via de kunst zoekt hij naar waarheid. Een ander beeld dat in mijn hoofd zit, is dat van de dansende derwisj: de wereld draait niet rondom hem, maar hijzelf draait rond. Door dat draaien stelt de danser zich open voor een kracht, een inzicht van buitenaf. Ook Hamlet ondergaat die transformatie: op een bepaald ogenblik besluit hij niet langer te wachten, maar komt hij in actie en gaat op zoek naar de waarheid.”

De muziek is een metafoor en tegelijkertijd heel concreet aanwezig in de voorstelling?

“Dat is zo. De symfonie klinkt echter niet juist. De instrumenten zijn te oud. Er zitten te veel thema’s in het hoofd van Hamlet. Het hoofd van Hamlet zit vol verwarring. Ik zie hem zitten op een kleine boot in

Mokhallad Rasem en zijn vader, Bagdad, 2005

93

TO N E E L H U I S

MOKHALLAD RASEM

© Frieke Janssens

94

Mokhallad Rasem

HAMLET SYMPHONY

do 01.05.14 Bourla 20:00 Antwerpen vr 02.05.14 Bourla 20:00 Antwerpen za 03.05.14 Bourla 20:00 Antwerpen wo 07.05.14 Bourla 20:00 Antwerpen do 08.05.14 Bourla 20:00 Antwerpen vr 09.05.14 Bourla 20:00 Antwerpen za 10.05.14 Bourla 20:00 Antwerpen zo 11.05.14 Bourla 15:00 Antwerpen wo 21.05.14 Toneelschuur Haarlem  (NL) vr 23.05.14 C-mine Cultuurcentrum Genk

95

K VS

E N

TO N E E L H U I S

Benjamin Verdonck 04.06.14

02.05.14

LEOPOLDSTRAAT 31A ANTWERPEN

tournee

14.06.14

17.05.14

EEN TAFELTONEEL van en met Benjamin Verdonck

Iwan Van Vlierberghe

Sven Roofthooft e.a. productie Toneelhuis KVS coproductie Kunstenfestivaldesarts

96

Benjamin Verdonck

EEN TAFELTONEEL

97

K VS

E N

TO N E E L H U I S

Back to basics met Benjamin Verdonck: “Ik heb een droom. Ik wil graag een tafeltoneel maken. Ik zie het zo voor me: een hoop materiaal dat in een paar koffers past zodat ik er gemakkelijk mee kan rondreizen. Ik wil iets dat ik snel kan opstellen zodat ik op heel veel verschillende plaatsen kan spelen: in de institutionele ruimtes – wit en zwart – maar ook op allerlei minder evidente plekken. Een voorstelling met dingen die ik kan rechttrekken of openklikken. Een voortglijdend landschap.

Mensen kunnen gewoon kijken naar hoe ik blokjes trek en kantel. Tsjak tsjak. Ik stel het mij voor als een actieve tentoonstelling. In plaats van objecten tentoon te stellen in een ruimte waar mensen kunnen rondlopen, toon ik ze zelf.”

Benjamin Verdonck wordt in 2013-2016 ondersteund door KVS en Toneelhuis.

98

Benjamin Verdonck

EEN TAFELTONEEL

DE ROBIN HOOD VAN DE KUNSTWERELD Interview door Jozefien Van Beek

De woonkamer van Benjamin Verdonck ziet eruit als een privétentoonstelling. Op de vensterbank groeit een verzameling alledaagse voorwerpen. De muren hangen vol foto's en tekeningen. Op de sofa ligt zijn zieke dochtertje naar Robin Hood te kijken. Zachtjes de stemmen van Robin Hood en zijn Merry Men op de achtergrond. Af en toe een hoestbui. En plots luidkeels: “Robin Hood is de beste!”

Robin Hood, de Engelse volksheld die steelt van de rijken en zijn buit verdeelt onder de armen. Een politiek statement met pijl en boog. Benjamin Verdonck heeft zijn kunst. En dat kunst ook politiek kan zijn, weet Francis Alÿs, die in The Green Line met een druipende pot groene verf langs de Groene Lijn in Jeruzalem wandelt en zo de historische scheidingslijn tussen Israël en Palestina hertekent. De ondertitel van zijn werk luidt: “Sometimes Doing Something Poetic Can Become Political, and Sometimes Doing Something Political Can Become Poetic”.

Het is iets poëtisch dat Benjamin Verdonck voor ogen heeft voor het nieuwe seizoen.

Maar wàt het precies moet worden, is nog niet helemaal duidelijk. “Dat kan ik pas zeggen als ik eraan begin. Zo is dat met kunst. Je kunt pas over een schilderij spreken als je het gemaakt hebt. Je kunt wel denken dat je het in het blauw gaat verven, maar dan kom je in je atelier en denk je: nee, toch roze. Veel kan ik dus nog niet zeggen. Maar ik heb wel een droom. Ik wil graag een tafeltoneel maken. Ik zie het zo voor me: een hoop materiaal dat in een paar koffers past zodat ik er gemakkelijk mee kan rondreizen. Ik wil iets dat ik snel kan opstellen zodat ik op heel veel verschillende plaatsen kan spelen: in de institutionele ruimtes – wit en zwart – maar ook op allerlei minder evidente plekken.”

“Het gaat me vooral om de sfeer. Toen ik speelde bij Het Zuidelijk Toneel en Toneelgroep Hollandia waren mijn vrienden de muzikanten van Think of One en de mensen die daar rond hingen. Vaak ging ik met hen mee op tournee. Het leuke aan een concert is dat je altijd even een pintje kunt gaan halen als je een nummer niet goed vindt en weer terugkomen als het beter klinkt. Ik wéét wel waarom dat bij toneel niet zo is. Het feit dat mensen beloven om een uur stil te zijn, geeft je andere mogelijkheden. Daar ben ik mij ten volle van bewust, ondertussen veel meer dan vroeger. Nu zie ik de kracht ervan, maar toch ligt mijn hart voor een deel nog bij dat meer ongedwongene. Als mensen niet wíllen kijken, hoeven ze van mij niet te kijken. In die geest wil ik nu iets maken.”

“Het beeld dat ik zie, is dat van mijn held Alexander Calder en zijn Circus. Calder trok van Amerika naar Parijs met een koffertje vol ijzerdraadfiguurtjes die iets konden: een circusdirecteur, een olifant, een paard met een acrobate op. Met die figuurtjes speelde hij circus. Aan het einde van zijn carrière is daar een mooie film van gemaakt. Daarop zie je Calder, een beer van een gast, gewoon spelen: hij laat de poppetjes bewegen en kunstjes doen. Hij trekt ergens aan. Doef. Doing. Heel ongedwongen. Zoiets wil ik ook maken.

Dingen die ik kan rechttrekken of openklikken. Een voortglijdend landschap. Mensen kunnen gewoon kijken naar hoe ik blokjes trek en kantel. Tsjak tsjak. Ik stel het mij voor als een actieve tentoonstelling. In plaats van objecten tentoon te stellen in een ruimte waar mensen kunnen rondlopen, toon ik ze zelf.”

Toneelschrijver George Bernard Shaw wist al: “We do not stop playing because we grow old. We grow old because we stop playing.” Het is net de speelse houding van Calder die Verdonck aantrekt. En ook zijn eigen werk is ervan doordrongen, of hij nu boomhutten bouwt of speelt op de scène, het plezier van het maken is voelbaar. Verdonck: “Picasso zegt dat je als kind een fantastische schilder bent. Eens je kunstenaar bent, probeer je heel je leven weer te leren schilderen zoals een kind. Lange tijd dacht ik dat hij het had over vorm omdat hij zelf soms kinderlijk schildert, maar nu heb ik het gevoel dat het gaat over impulsen. Je moet het denken loslaten. Ik vind het super om te zien hoe mijn dochter tekent.

99

K VS

E N

Ze besteedt vijf minuten aan een tekening en dan wil ze de volgende maken. Niet vanuit de behoefte om veel te maken, maar gewoon omdat ze het graag doet. Ik zou zelf ook fysieker in relatie willen treden met mijn werk.”

“Ik ben heel hard op zoek naar vitaliteit. Ik wil gewoon doen, maken. Ik heb zo veel ideeën, ik wil niet wachten tot 2014 om er iets mee te doen. Dat is een constante strijd, want iets goeds maken, vraagt ook tijd. Hoewel ik zou willen dat het allemaal veel sneller kon gaan, moet je dingen soms laten groeien. Dat is een eeuwige tweespalt.”

Een constante in Verdoncks werk is duidelijk de zin om te creëren. En daarin is hij niet alleen. In het M HKA sprak Jan Lauwers zijn State of the Arts uit op de verjaardag van de kunst: “De kus van Rodin gaat in de eerste plaats over marmer en dan pas over liefde.

Omgekeerd heet het kitsch. Een kunstenaar moet het lef hebben zich in de eerste plaats met materie bezig te houden. Het idee komt op de tweede plaats. (...) Michelangelo heeft dat bewezen. Zijn Sixtijnse kapel heeft de tijd overleefd dankzij de vorm, niet de inhoud.”

Daar is Verdonck het mee eens: “Relevantie zit niet noodzakelijk in de inhoud van wat je maakt, maar ook in hoe je het vormgeeft. Je hebt eindeloos veel mogelijkheden om je te verhouden tot de wereld en iets te zeggen via vorm. Zelf werk ik bijvoorbeeld al heel lang volgens de regels van mijn Handvest voor een actieve medewerking van de podiumkunsten aan een transitie naar rechtvaardige duurzaamheid. Ik volg niet alle artikels letterlijk, maar toch zo veel mogelijk. Toen ik nog in de overtuiging was dat een hele hoop mensen het Handvest zou ondertekenen en naleven was ik zelf van plan om iets helemaal anders te doen. Iets dat de regels net niet volgt om zo aan te tonen dat je het klimaatprobleem op veel verschillende manieren kunt belichten. Ik heb bijvoorbeeld overwogen om het aantal liters kerosine dat ik de afgelopen jaren heb uitgespaard in één keer te verbranden om met die gigantische vlam aandacht te vragen voor het milieu. Het gaat mij eerder om het symbool dan om te zeggen: kijk eens hoe milieubewust ik ben.”

“Een ander voorbeeld. Toen Willy Thomas en ik Global Anatomy maakten, was het vertrekpunt de uitwassen van de globalisering. Ik ving toen veel verhalen op in de aard van: iemand die vegetariër is en met een 4x4 rijdt, berokkent het milieu minder schade dan iemand die vlees eet en geen auto heeft. Of: het is beter om bloemen uit Kenia te kopen omdat het vliegtuig waarmee ze getransporteerd worden minder verbruikt dan de Nederlandse serres. Zo zijn er honderden supermaffe verhalen die je doen twijfelen aan alles.

Dé vraag was voor mij: hoe moet je je nu verhouden tot de wereld? De vorm waarvoor we toen uiteindelijk gekozen hebben, is slapstick: de mens die niet weet hoe hij met de dingen moet omgaan. Ik ben blij dat we die vorm gevonden hebben, want zoiets zegt meer dan een een-op-een vertaling van het uitgangspunt.”

Toen in september 2001 twee vliegtuigen zich in de Twin Towers boorden, waren Verdonck en Willy Thomas bezig met een voorstelling. Iedere kunstenaar vroeg zich af hoe hij met de gebeurtenissen moest omgaan, want ze negeren was geen optie. Wat deden Verdonck en Thomas? Op een moment dat er in de hele westerse wereld blinde paniek heerst, gaan ze verhalen vertellen. Verdonck koos verhalen van Toon Tellegen. En het resultaat was 313. Misschien wisten zij alles. “Wat wij deden, was minder heroïsch, maar het doet me denken aan de man die tijdens de oorlog in Sarajevo niet wegvlucht in schuilkelders, maar cello gaat spelen op ruïnes terwijl zijn stad belegerd wordt. Of het orkest dat op de zinkende Titanic blijft spelen.”

Kunst, zelfs geëngageerde kunst, kan de wereld niet redden. Maar kunst kan wel hoop geven of troost bieden. Of zoals Herman de Coninck het schreef: Zoals je tegen een ziek dochtertje zegt: mijn miniatuurmensje, mijn zelfgemaakt verdrietje, en het helpt niet; zoals je een hand op haar hete voorhoofdje legt, zo dun als sneeuw gaat liggen, en het helpt niet: zo helpt poëzie.

100

TO N E E L H U I S

Benjamin Verdonck

EEN TAFELTONEEL

De schrijver Julio Cortazar krijgt rond 1970 het verwijt dat zijn werk frivool en vrijblijvend humoristisch is ten aanzien van de politieke situatie in zijn land.

Hij antwoordt: “ik ben van mening dat de strijd om het socialisme in Latijns-Amerika de verschrikking van alle dag onder ogen moet zien met de enige houding die het op een dag de overwinning zal opleveren: door angstvallig en als iets kostbaar het vermogen te koesteren om te leven zoals we dat voor die toekomst zouden wensen, met alles wat dit veronderstelt aan liefde, spel en vreugde.�

vr za zo zo do vr za zo zo do vr za za wo do vr za wo do vr za

02.05.14 03.05.14 04.05.14 04.05.14 08.05.14 09.05.14 10.05.14 11.05.14 11.05.14 15.05.14 16.05.14 17.05.14 17.05.14 04.06.14 05.06.14 06.06.14 07.06.14 11.06.14 12.06.14 13.06.14 14.06.14

Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Kunstenfestivaldesarts Leopoldstraat 31a Leopoldstraat 31a Leopoldstraat 31a Leopoldstraat 31a Leopoldstraat 31a Leopoldstraat 31a Leopoldstraat 31a Leopoldstraat 31a

101

20:00 20:00 15:00 20:00 20:00 20:00 20:00 15:00 20:00 20:00 20:00 18:00 22:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00

Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen

K VS

E N

TO N E E L H U I S

“ We do not s because we g We grow old we stop play

102

Benjamin Verdonck

EEN TAFELTONEEL

stop playing grow old. d because ying.�

George Bernard Shaw

103

TO N E E L H U I S

Een goeie voorstelling is nooit weg. Onder dat motto houdt Toneelhuis een aantal producties op repertoire.

Zag u ze nog niet, dit is uw kans. Zag u ze wel en bevielen ze u, zeg het aan uw vrienden!

NOOIT

GEZIEN 104

NOOIT GEZIEN

Toneelhuis

FC Bergman

300 EL X 50 EL X 30 EL

© Sofie Silbermann

Een dorp in de ban van de angst voor de naderende zondvloed.

Een ervaring, een trip. Gemaakt door FC Bergman. Het collectief FC Bergman, “een bende lefgozers” volgens De Morgen, is sinds januari 2013 een van de zeven vaste Toneelhuismakers. In één maand tijd maakte FC Bergman voor het festival de Antwerpse Kleppers 2011 een knaller van een productie, 300 el x 50 el x 30 el.

Met een aantal prominente gastacteurs, tachtig figuranten en een volledig dorp op scène. Wat zich in de huizen afspeelt is te zien op groot scherm. Theater en film worden spectaculair verweven. De voorstelling werd meteen een hit die FC Bergman nog even op het repertoire houdt.

van, met en door Stef Aerts, Joé Agemans, Bart Hollanders, Matteo Simoni, Thomas Verstraeten, Marie Vinck gastacteurs Wom Verachtert, Paul Kuijer, Herwig Ilegems, Gert Portael, Evelien Bosmans, Mieke De Groote, Gert Winckelmans, Ramona Verkerk, Greg Timmermans, Arne Focketyn, Oscar Van Rompay / camera Diego Dezuttere, Kris Dechamps / productieleiding Celine van der Poel / kostuums Judith Van Herck / decor Matthijs Kuyer, FC Bergman, Lieven Slabbinck / productie FC Bergman / uitvoerend producent Toneelhuis / met dank aan wp Zimmer

02 / 03.08.13 Boulevard festival Den Bosch (NL) 30.08 — 01.09.13 Ruhrtriënnale Essen (DE) 27 / 28.03.14 L'Hippodrome Scène Nationale

Douai (FR)

105

TO N E E L H U I S

Toneelhuis

Mokhallad Rasem

© Frieke Janssens

ROMEO & JULIA

That crazy little thing called love! De romantische liefde is een universeel thema. Iedere cultuur en ieder tijdperk heeft zijn eigen Romeo en Julia-verhaal. Aan de hand van poëzie uit Oost en West ging regisseur Mokhallad Rasem op zoek naar wat de liefde zo tijd- en grenzeloos maakt. Hij deed dat samen met een acteurskoppel, een dansersduo en een kinderpaar. Verschillende leeftijden, uiteenlopende culturele achtergronden. Zijn het drie generaties? Of hetzelfde koppel in drie fases van hun leven? Met poëzie, met muziek en met dans geven ze uitdrukking aan wat zij voor elkaar voelen.

“De tijdloze en ontwapenende uitstraling van deze Romeo & Julia draag je in je emotionele rugzak mee naar huis. Het is een voorstelling met een lange afdronk.” – Jan De Smet in De Morgen **** , 23 april 2013

concept, regie Mokhallad Rasem / teksten Shakespeare, Romeo and Juliet, Oosterse en Westerse poëzie e.a. / van en met Gilda De Bal, Vic De Wachter, afwisselend Daan Roofthooft & Mona Staut, Nathan Van den Broeck & Luna Rous, Janten Versteele & Ivana Batchvarov / dans Eleanor Campbell, José Paulo dos Santos / scenografie Jean-Bernard Koeman / montage muziek Saad Ibraheem, Omar Alani / productie Toneelhuis

Romeo & Julia is uitgenodigd voor het Young Director’s Program (YDP) in de prestigieuze Salzburger Festspiele. Het YDP presenteert jonge internationale theatermakers aan het Salzburgse publiek en Mokhallad Rasem is een van de geselecteerden.

11 — 14.08.13 Salzburger Festspiele Wenen (AT)

106

NOOIT GEZIEN

Toneelhuis en Ro Theater

Guy Cassiers

BEZONKEN ROOD

© Pan Sok

Een van de meest aangrijpende rouwzangen uit de Nederlandse literatuur, van auteur Jeroen Brouwers, geënsceneerd door Guy Cassiers en op scène tot leven gebracht door een fenomenale Dirk Roofthooft. Hij speelt de voorstelling inmiddels in vier talen, Nederlands, Engels, Frans en Spaans. Nu reist een Engelstalige versie naar Taipei. In de Bourla speelt de Nederlandse versie. Jeroen Brouwers schreef Bezonken rood (1981) in de weken na de dood van zijn moeder. In 1943 werd de driejarige Jeroen Brouwers samen met zijn zusje, moeder en grootmoeder opgesloten in het Japanse vrouwenkamp Tjideng in het huidige Jakarta. De schrijver vertelt hoe in het kamp de relatie tot zijn moeder voor de rest van zijn leven werd beschadigd en hoe iedere nieuwe liefdesrelatie met een vrouw onder die last bezwijkt. Bezonken rood is gebed, litanie, grafgedicht, afscheidsbrief, lofzang, vervloeking, wanhoopskreet, zelfbeklag, … alles in één ontroerende, harde en poëtische vertelling.

regie Guy Cassiers / tekstbewerking Guy Cassiers, Corien Baart, Dirk Roofthooft / kostuums Katelijne Damen / naar de roman van Jeroen Brouwers / met Dirk Roofthooft / dramaturgie Corien Baart, Erwin Jans / decor-, video- en lichtontwerp Peter Missotten / De Filmfabriek / realisatie video Arjen Klerkx / geluidsontwerp Diederik De Cock / coproductie Toneelhuis, Ro Theater (NL)

107

03.08.13 Biennale Theatre Festival Venetie (IT) 26 — 28.09.13 National Chiang

Kai-Shek Cultural Center Taipei (TW) 20 / 21.05.14 Bourla Antwerpen

TO N E E L H U I S

Toneelhuis

Bart Meuleman

© Koen Broos

DE MAN IN DE MIST

De man in de mist behoort zonder twijfel tot het mooiste dat de Antwerpse auteur Maurice Gilliams (1900-1982) ooit schreef. Het is een juweeltje. Amper een tiental pagina’s lang vertelt een man – Gilliams zelf? – over de avond waarop hij een elektriciteitscentrale moet herstellen, ergens diep in de Kempen. Maar hij geraakt de weg kwijt en verdwaalt in een spookachtig bos, in een mistige nacht. Ondertussen ligt zijn moeder op sterven.

In de handen van regisseur Bart Meuleman wordt De man in de mist een intimistische voorstelling met bijzondere aandacht voor muziek. Saxofonisten Bertel Schollaert en Eva Vermeiren (van het saxofoonkwartet [SIC]) roepen met hun tonen en klanken de mist op waarin de gekwelde verteller zijn verhaal doet.

“Een kraakheldere voorstelling. Theater op de millimeter, zoekend naar perfectie. ***” – Wouter Hillaert in De Standaard, 2 april 2012

regie Bart Meuleman / tekst Maurice Gilliams / spel Mark Verstraete / muziek Bertel Schollaert, Eva Vermeiren / licht Mark Van Denesse / kostuums Iris Van Cauwenbergh / productie Toneelhuis

108

04.10.13 Bourla Antwerpen 05.10.13 Chassé Theater Breda (NL) 08.10.13 CC Maasmechelen 09.10.13 Theater Frascati Amsterdam (NL) 11.10.13 CC De Spil Roeselare 15.10.13 CC Brugge 17.10.13 C-mine Genk 23 / 24.10.13 Theater Antigone Kortrijk

NOOIT GEZIEN

Toneelhuis en KVS

Benjamin Verdonck

DISISIT

© Koen Broos

“DISISIT is een hoekig springend reisje door de logica van het gevoel. Een blinde sporentocht op snelheid. Een associatief klankgedicht zonder handleiding. Een chaotisch avontuur vol risico. Een ervaring die niet per se hoeft begrepen te worden. Een van begin tot eind fascinerende toneelvoorstelling die niet dramaturgisch verantwoord werd opgebouwd, maar spelenderwijs werd uitgevonden.

Een teveel om op te noemen. Een aanrader.” – Stijn Dierckx in De Morgen, 15 november 2011

van ergens naar ergens anders tot aan de overkant dan en niet terug met een tafel wat koordjes sneeuw een huis een tak een lange sliert woorden een glas water een dode kat misschien en op het einde een echt mierennest waarin gekoterd wordt

van en met Benjamin Verdonck, Sébastien Hendrickx, Iwan Van Vlierberghe, Sven Roofthooft / productie Toneelhuis, KVS Benjamin Verdonck wordt in 2013-2016 ondersteund door KVS en Toneelhuis.

13 — 17.11.13

109

KVS Brussel

TO N E E L H U I S

Toneelhuis

ORLANDO

Katelijne Damen

© Frieke Janssens

Guy Cassiers

Kan je meer dan driehonderd jaar leven en in die tijd van geslacht veranderen? Kan je in slaap vallen als man en wakker worden als vrouw? Kan je de minnaar van de Engelse koningin, diplomaat in Turkije en rondtrekkend zigeuner zijn? Ja, het overkomt Orlando, het hoofdpersonage uit de gelijknamige roman van de Engelse schrijfster Virginia Woolf. Orlando (1929) is een avontuurlijke reis door de geschiedenis en de culturen van Europa, en meteen een pareltje uit de literatuur van de twintigste eeuw. Katelijne Damen speelt Orlando, Guy Cassiers regisseert. Orlando is een ode aan de taal. Aan de schoonheid. Aan de verbeelding. Aan het leven.

“Katelijne Damen brengt deze literaire parel met zoveel liefde op de planken dat het Toneelhuispubliek meer dan anderhalf uur aan haar lippen hangt. ****” – Ludo Dosogne op Cobra.be, 11 januari 2013

regie Guy Cassiers / met Katelijne Damen / tekstbewerking Katelijne Damen / decorontwerp Guy Cassiers / kostuumontwerp Katelijne Damen / vertaling Gerardine Franken / dramaturgie Erwin Jans / artistiek medewerker Luc De Wit / video-ontwerp Frederik Jassogne / lichtontwerp Giacomo Gorini / geluidsontwerp Diederik De Cock / productie Toneelhuis

110

06.07.13 Festival d’Avignon (FR) 05 — 10.11.13 Théâtre de la Bastille Parijs (FR) 15 — 16.11.13 Teatro Vascello Rome (IT) 08 — 10.01.14 Bourla Antwerpen 14.01.14 Parktheater Eindhoven (NL)

NOOIT GEZIEN

Toneelhuis

Bart Meuleman

DESPERADO

Š Frieke Janssens

Vier kerels brengen samen het weekend door in een cowboydorp.

In vol ornaat. In het diepst van hun gedachten zijn het helden van de Far West, in het dagelijkse leven is het heldendom pijnlijk veraf.

Van op hun barkruk analyseren ze de wereld, het werk, de vrouwen (en ja hoor, ook een beetje zichzelf). Zwartgallige maar onweerstaanbare humor in Desperado, op tekst van het Nederlandse duo Kas & de Wolf, in een regie van Bart Meuleman. De vier pistoleros van dienst zijn Tom Dewispelaere, Kevin Janssens, Johan Van Assche en Marc Van Eeghem.

regie Bart Meuleman / met Kevin Janssens, Marc Van Eeghem, Johan Van Assche, Tom Dewispelaere / tekst Kas & de Wolf / lichtontwerp Mark Van Denesse / productie Toneelhuis

26.11.13 05.12.13 10.01.14 17.01.14 19 / 20.05.14

111

CC Sint-Niklaas de Warande Turnhout CC De Branding Middelkerke CC De Schakel Waregem 30CC Leuven

TO N E E L H U I S

ANTWERPSE

KLEPPERS 112

30.01 — 01.03.2013

première Bourla

Eva, lieftallig, jong, en theatergroepie, aanbidt Margot, gevestigde ster aan

© Mike Steegmans

30.01.2014 31.01 / 01.02.2014

het theaterfirmament. Iederéén aanbidt Margot, die echter vooral in de clinch ligt met haar vijand de tijd. Eva klimt dankzij haar charmes snel op tot ‘personal assistant’ van de ster. Maar wat eerst toewijding leek, zou wel eens meedogenloze ambitie kunnen zijn... Alles van Eva gaat over mateloze ijdelheid, nietsontziende eerzucht, en onstilbare honger naar aandacht en liefde van het publiek. Over machtsspelletjes achter de schermen, gekonkel en listigheid, zoals je ze overal vindt, van in de coulissen van het theater tot in de coulissen van de werkelijkheid. De wrede wissel der generaties en het eeuwige verlies dat daarmee gepaard gaat.

Alles van Eva is gebaseerd op het hoorspel The Wisdom of Eve van de Amerikaanse actrice en auteur Mary Orr. In 1950 verfilmde Hollywoodregisseur L. Mankievitz

ALL ABOUT EVE

ALLES VAN EVA

DRACULA

SKaGeN

© Willy Wtterwulghe

Zeven is een magisch getal: 2014 brengt de zevende editie van de Antwerpse Kleppers. De zesde editie overschreed vlotjes de kaap van de 10.000 bezoekers.

Het programma van 2014 heeft alles in zich om nog beter te doen: vertrouwde namen als SKaGeN en DeTijd die premières brengen, Comp.Marius & Jan Decorte, Bad van Marie, Zuidpool, Marc Vanrunxt en Kunst/Werk, Muziektheater Transparant, cie lodewijk/louis, Thomas Ryckewaert met Wolff vzw, Kapitein Winokio, en het MartHa!tentatief dat naast de eigen voorstellingen ook het afsluitend feest voor zijn rekening neemt.

Maar ook veel namen die we voor het eerst mogen begroeten in de Kleppers: Jan Fabre & Troubleyn, Ann Van den Broek & WArd/waRD, Let’s go urban…

En een concert van Flying Horseman.

Op zolder treffen we een werk van dansers-in-spe. En zoals elk jaar steken we onze neus ook buiten de deur: in de Balzaal van De Koe kunnen we naar try-outs van Onomatopee gespeeld door de meesterlijke combinatie van tg STAN, De Koe, Dood Paard en Maatschappij Discordia. En nog steeds gelden voor de Kleppers schappelijke prijzen: alle voorstellingen (uitgezonderd de studentenvoorstelling) kan u zien aan € 16 / € 12. Het afsluitende feest is gratis, maar het aantal feestgangers beperken we tot vijfhonderd! U bent gewaarschuwd.

ANTWERPSE KLEPPERS

het gelijknamige scenario tot de Oscarwinnende film All About Eve. tekst naar The Wisdom of Eve, Mary Orr / concept, bewerking, regie en spel Korneel Hamers, Mathijs F. Scheepers, Clara van den Broek, Barbara Sarafian e. a. / vormgeving Ruimtevaarders / kostuums Barbara De Laere / techniek Jeroen Wuyts / productie SKaGeN / coproductie Toneelhuis

www.skagen.be

DeTijd

DRACULA 06.02.2014 première 07.02.2014 Bourla Nooit had de westerse mens het zo goed, nooit voelde hij zich zo slecht. We zijn te alwetend, te geavanceerd, te ironisch, te bijdehand, te post-alles voor een oubollige term als geluk. Het Avondland is moe. Zijn bewoners voelen zich leeggezogen. Welk monster is daar de oorzaak van? Als we in de spiegel kijken zien we alvast onszelf niet. In 1897 schreef Tsjechov Oom Wanja met de pen. In datzelfde jaar schreef Bram Stoker Dracula met een typemachine. Stokers roman is een verzameling van brieven, krantenknipsels, fragmenten uit dagboeken, spoorboekjes, kookboeken, reisgidsen. DeTijd maakt zijn eigen selectie uit deze verzameling en creëert daarmee een hedendaagse Dracula. regie Lucas Vandervost / met Bien De Moor, Suzanne Grotenhuis, Tanya Zabarylo, Wim Danckaert, Lucas Vandervost, Cootje Veelenturf, Michael Vergauwen / productie DeTijd

www.detijd.be

113

TO N E E L H U I S

WArd/waRD – Ann Van den Broek

De naam van danseres en choreografe Ann Van den Broek klinkt luider in het buitenland dan in haar Antwerpse thuisbasis. Kunnen de Kleppers daar iets aan veranderen? Na haar dansopleiding aan de Rotterdamse Dansacademie danste Ann Van den Broek o.m. bij de Elisa Monte Company in New York en gedurende lange tijd bij Krisztina de Châtel in Amsterdam. Met haar eigen choreografieën die ze sinds 2000 maakt, viel ze meermaals in de prijzen. Zo kreeg ze de Mouson Award 2009-2010 voor haar gehele oeuvre van het Duitse Künstlerhaus Mousonturm in Frankfurt dat haar prees voor de intrigerende wijze waarop ze menselijke gedragspatronen centraal stelt in haar werk.

In de Kleppers toont ze The Red Piece, een dynamische groepschoreografie die de passie en de drive van het leven aftast en de overgang naar extremiteiten onderzoekt: vanaf wanneer spreken we van obsessie? Wanneer begint het extreme? Waar ligt the tipping point? Voor The Red Piece werkt Van den Broek samen met de Belgische band Dez Mona. Hun muziek krijgt een belangrijke rol naast de klankencompositie die de dansers live brengen.

Beweging, klank, licht en decor vormen samen een passionele puzzel. concept en choreografie Ann Van den Broek / met Pin-Chieh Chen, Davide Pietro Cocchiara, Jan Deboom, Andreas Kuck, Yi-Chun Liu, Francesca Monti, Ann Van den Broek / muziekcompositie Dez Mona / muzikaal adviseur Arne Van Dongen / styling kostuums Ann Van den Broek / advies Marc Vanrunxt / flamenco coach Clarissa Wedding-Jennes / rope lounge coach Eileen Tan / toneelbeeld Ann Van den Broek, Bernie van Velzen / advies toneelbeeld Niek Kortekaas / lichtontwerp Bernie van Velzen / techniek Frank van Schie, Bernie van Velzen / productie Johanna Korgel / met dank aan Josée Loockx, Marie De Corte, Christine Engelen, Honne Dohrman, Markus Müller / coproductie vzw WArd/waRD, Stichting WArd/waRD (NL), Korzo Producties (Den Haag, NL), ccBerchem / in samenwerking met Chassé Theater (Breda, NL) / met de steun van Fonds Podiumkunsten (NL), de Vlaamse Overheid, Stad Antwerpen

PHAEDRA

08.02.2014 Bourla

© Greetje Van Buggenhout

THE RED PIECE

den, verontrustend onschuldig zelfs. Bovendien is de poëzie van Tsvetajeva van een uitzonderlijk niveau. In prachtige compacte zinnen stuwt zij dit gruwelijke sprookje naar een onafwendbaar noodlot. Een dramatisch gedicht over genetisch gemanipuleerde onschuld. met Koen De Sutter, Ariane van Vliet, Anna Vercammen, Louis Van Der Waal, Sofie Decleir, Koen van Kaam, Jorgen Cassier / lichtontwerp Harry Cole / techniek David Van Hove / productie Theater Zuidpool

www.zuidpool.be

Comp. Marius & Jan Decorte/Bloet

Theater Zuidpool

PHAEDRA 11.02.2014 Bourla Theater Zuidpool is berucht om zijn eigenzinnige interpretaties van klassieke werken. Creaties als Macbeth, kReon, Lucifer en Faust getuigen daarvan. Ditmaal opteert Zuidpool voor één van de mooiste en gruwelijkste mythes uit de Griekse oudheid: Phaedra. Phaedra, “de stralende”, is getrouwd met Theseus, koning van Athene.

Hun huwelijk is kinderloos. Wanneer Theseus langdurig afwezig is, wordt Phaedra hartstochtelijk verliefd op haar stiefzoon Hippolytus. Verteerd door passie besluit zij om Hippolytus de waarheid te zeggen…

Zuidpool kiest radicaal voor de Phaedraversie van Marina Tsvetajeva, één van Ruslands grootste dichters van de twintigste eeuw. Een primeur, want haar tekst is nog nooit in het Nederlandse taalgebied opgevoerd. In de klassieke versies wordt Phaedra vaak voorgesteld als een verbitterde intrigante. Bij Tsvetajeva blijven zij en de andere personages moreel ongeschon-

12 / 13.02.2014

Bourla

“Een pond vlees te snijden uit het eigen lichaam en drie kistjes van goud, zilver en lood.” Deze merkwaardige elementen worden het vertrekpunt van Shylock, een nieuwe theatertekst van Jan Decorte.

Inspiratiebron is The Merchant of Venice.

Daarin vertelt Shakespeare het verhaal van de adellijke, maar arme Bassanio die verliefd is op de mooie, rijke Portia. Om indruk op haar te maken vraagt hij geld aan zijn vriend Antonio. Antonio's kapitaal staat uit op zee, dus leent deze bij de Joodse woekeraar Shylock. En Shylock neemt een heel bijzondere clausule op in de overeenkomst: wanneer Antonio de lening niet tijdig terugbetaalt, moet hij een pond vlees uit zijn eigen lichaam snijden, en wel rond het hart. Bassanio is niet de enige die dingt naar de hand van Portia.

Haar overleden vader heeft drie kistjes gemaakt, van goud, zilver en lood. Wie het juiste kistje kiest, krijgt zijn dochter…

Met Shylock schrijft Jan Decorte een messcherpe theatertekst over vooroordelen en menselijkheid, over macht en liefde. Dit gebeurt op de kruising van frêle poëzie en pure rock-‘n-roll. Deze kleine Shakespeareliga is niet aan haar proefstuk toe. Eerder maakten zij samen Wintervögelchen (naar The Winters’s Tale) en Niks of niks (naar Much Ado About Nothing).

SHYLOCK

www.wardward.be www.wardward.nl

SHYLOCK

tekst en regie Jan Decorte / met Jan Decorte, Sigrid Vinks, Waas Gramser, Kris Van Trier, Herwig Ilegems / decor Jan Decorte, Johan Daenen / kostuums Jan Decorte, Sigrid Vinks, Sofie D’Hoore / licht Jan Decorte, Luc Schaltin / productie Jan Decorte / Bloet, Comp.Marius, Kaaitheater

www.marius.be

114

30.01 — 01.03.2013

ANTWERPSE KLEPPERS

Iris Bouche & Koninklijk Conservatorium Antwerpen

A CORPS PERDU Bourlazolder afwijkende prijs € 10 / € 5

TRUST Balkanbusiness - deel III 14.02.2014 Bourla

© Emilie Vercruysse

Bad van Marie

Na de oprichting (Buxus!, 2001) en de succesvolle aandeelhoudersvergadering (Vasio-Levsky, 2005), vertelt TRUST de kroniek van de ondergang van Balkanbusiness (2013). De val van het eens zo bejubelde bedrijf is het sluitstuk van deze trilogie. Hoe gaat het met de kaderleden?

Bas Teeken, Filip Jordens, Ana Spazova en Roger Vermeulen hebben elkaar al meer dan vijf jaar niet gezien. Het bedrijf is intussen failliet en de onderlinge relaties zijn zwaar verstoord. Wat is er fout gegaan?

Wie is er met het geld gaan lopen? Hoe overleven deze ooit zo succesvolle ondernemers in 2013? Of zijn ze uiteindelijk allemaal op zoek naar Uno Baño de Maria (Cubaans voor knuffel)?

De voorstelling TRUST staat volledig op zich, u hoeft Buxus! en Vasio-Levsky niet gezien te hebben.

KAPITEIN WINOKIO

concept & choreografie Iris Bouche / creatie & spel studenten Dans Koninklijk Conservatorium Antwerpen (Artesis Hogeschool) e.a. / productie Koninklijk Conservatorium Antwerpen (Artesis Hogeschool)

© Iris Bouche

Sinds oktober 2011 voert danseres en choreografe Iris Bouche de artistieke leiding van de afdeling Dans van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen.

De link tussen opleiding en danspraktijk is er een belangrijk aandachtspunt. Elke gelegenheid waarbij de dansers-in-spe hun werk publiek kunnen tonen, is welkom. Gedurende een week is de Bourlazolder het werkterrein van deze kleppersin-spe. In A Corps Perdu onderzoekt Iris Bouche - samen met haar studenten - de relatie tussen dans, ruimte en lichamelijkheid. De fascinatie voor dit thema loopt als een rode draad door haar persoonlijke en professionele parcours. In welke mate wordt een ruimte beïnvloed door een lichaam? A Corps Perdu is een zoektocht naar hoe we elkaar lichamelijk waarnemen en observeren.

A CORPS PERDU

13 / 14.02.2014

Ter info: de voormalige bedrijfsleiders van Balkanbusiness hebben hun drang naar avontuur toch niet helemaal verloren. Over één ding zijn ze het eens: ze brengen hun verhaal in ruil voor Winfor-Life biljetten! Géén theatertickets dus, maar een once in a lifetime-opportunity! van en met Bas Teeken, Filip Jordens, Peter Boelens / met Ana Spazova, Roger Vermeulen / productieleiding Annelies Boelens / film en techniek Koen De Saeger, Tine Robberecht / met dank aan Stefaan Van Brabandt, Luc Broes / productie Bad van Marie

www.badvanmarie.be

Kapitein Winokio

DE WINTER VAN KAPITEIN WINOKIO 16.02.2014 Bourla 15:00 3+ Een zeeman leeft op het ritme van de seizoenen. Kapitein Winokio, Mevrouw de Poes en de matrozen nemen het publiek mee op hun muzikale tocht door de sneeuw. Ze zingen over de gloed van een haardvuur, warme handschoenen en de stilte van vallende vlokken. Benieuwd hoe dat klinkt? Haal de slee uit de kelder en laat het rendier in u los. In de verte rinkelen de belletjes. concept Kapitein Winokio / muziek Winok Seresia / muzikanten Marie-Anne Coppens, Peter Pask, David Piedfort, Eric Engels, Ivan Smeulders, Winok Seresia / regie Wim De Wulf / geluidsontwerp Pierre Leconte – Sonoro / lichtontwerp Michel Jacobs – Popshop / kostuums Sarah Fissette / productieleiding Enak Cortebeeck

www.kapiteinwinokio.be www.winokio.tv

115

TO N E E L H U I S

Troubleyn / Jan Fabre

tg STAN, De Koe, Dood Paard en Maatschappij Discordia

maatschappij op dit moment (nou éénmaal) is geworden.

Vijf representanten van evenveel al dan niet nog existerende gevestigde toneelspelersgezelschappen buigen zich over deze anti-sloganeske falsificatie.

Vijf überobers stappen door de slappe wand, resoneren in de nieuwe ruimte en serveren een kakofonische echolalie.

We beginnen opnieuw.

ONOMATOPEE try-outreeks

19 — 21.02.2014 Balzaal van De Koe Schildersstraat 9, 2000 Antwerpen voorstelling voornamelijk in het Frans (vertaling naar Nederlands wordt voorzien) afwijkend beginuur 20:30 Acht jaar na de oorspronkelijke creatie maken vier – licht tegendraadse – gezelschappen een nieuwe (Europese) versie van Onomatopee, “komisch politiek theater” dat volgens de toenmalige pers alleen maar kon geprezen worden met een grote lading uitroeptekens.

De spontane beweging is weg uit de neoliberale omgeving die de

“Zelden kwamen in een toneelstuk poëzie, klankgedicht en klanknabootsing (onomatopee), drogredenering, syllogisme, scherts, satire, Paul van Ostaijen, Thomas Bernhard, toneeltheorie, de mislukte monoloog en woorden als ‘goesting’ en ‘algemene smaakperceptie’ in een wonderlijker vorm van melancholie samen.” – Kester Fredriks in NRC Handelsblad, 15 september 2007 van en met Gillis Biesheuvel, Damiaan De Schrijver, Willem de Wolf, Peter Van den Eede, Matthias de Koning / productie en techniek tg STAN, De Koe, Dood Paard, Maatschappij Discordia

www.stan.be www.dekoe.be

DISCOGRAFIE

regie Jan Fabre / regie-assistentie Miet Martens, Renée Copraij / met Maria Dafneros, Piet Defrancq, Melissa Guerin, Nelle Hens, Sven Jakir, Carlijn Koppelmans, Georgios Kotsifakis, Dennis Makris, Lisa May, Giulia Perelli, Gilles Polet, Pietro Quadrino, Merel Severs, Nicolas Simeha, Kasper Vandenberghe / kostuums Katarzyna Mielczarek / productie re-enactment 2012 Troubleyn/Jan Fabre / coproductie deSingel, Romaeuropa Festival (IT)

www.troubleyn.be

116

© David Bergé

Een klepper van formaat die we nog nooit eerder mochten begroeten in de Antwerpse Kleppers is Jan Fabre. Een icoon van het Vlaamse theater die al ruim dertig jaar internationaal scoort met extreme, unieke en indrukwekkende voorstellingen.

Met Het is theater zoals te verwachten en te voorzien was zette Fabre zichzelf in 1982 op de kaart. Twee jaar later verblufte hij met De macht der theaterlijke dwaasheden (met daarin de jonge Wim Vandekeybus als de naakte keizer gewapend met scepter en kroon.)

Dertig jaar na de creatie verzamelt Jan Fabre een stel jonge performers rondom zich om opnieuw de macht van de theaterillusie aan te pakken. Fabre doet dat door tegelijk zijn liefde voor de kunsttraditie te bekennen. Zijn vroege bewondering voor Wagner komt tot uiting in een extreem lange en pijnlijke scène waarin een actrice fysiek de toegang tot het toneel ontzegd wordt. Pas wanneer ze kan antwoorden op het herhaalde, mysterieuze "1876?" (de premièredatum van Der Ring des Nibelungen) mag ze terug het toneel op. Daarnaast worden werken van grote meesters zoals Michelangelo, Ingres, David en Fragonard op het achterdoek geprojecteerd. In schril contrast met de pose en het maniërisme in beeld staan de uitgepuurde acties op de scène. Daar worden de helden en prinsessen gereduceerd tot een razende machine van transpirerende lichamen die bijna bezwijken onder dit fysieke geweld. Een vier uur durende ervaring die u niet mag missen.

© Wonge Bergmann

19.02.2014 Bourla afwijkend beginuur 19:00

DE MACHT DER THEATERLIJKE DWAASHEDEN

DE MACHT DER THEATERLIJKE DWAASHEDEN RE-ENACTMENT CREATIE 1984

Kunst/Werk Marc Vanrunxt & Arco Renz

DISCOGRAFIE (werktitel)

20.02.2014 Bourla Discografie is een dubbele solo, gemaakt door twee choreografen, Marc Vanrunxt en Arco Renz.

Samen schrijven zij een danssolo voor Rob Fordeyn. Fordeyn danste

Muziektheater Transparant

DE WATERAFSLUITER 21.02.2014 Bourla Op een hete zomerdag komt een ambtenaar van het waterleidingbedrijf het water bij een arm gezin afsluiten. De vrouw zegt niets maar diezelfde avond gaat ze

© Mario Bastiaens

SHAKESPEARE IN LOVE

tussen 2003 en 2007 bij het Koninklijk Ballet van Vlaanderen. Sindsdien tekent hij zijn eigen parcours uit als freelancer: zo werkte hij o.a. samen met The Forsythe Company, Jean Luc Ducourt en Trajal Harrell. In februari 2012 maakte Vanrunxt reeds een eerste studie voor Rob Fordeyn waarbij hij de klassieke balletattitude en -techniek binnenbracht in een wereld van glitter en glamour. De specifieke achtergrond en bewegingskwaliteiten van Fordeyn zijn nu opnieuw de inzet van deze co-creatie, waarin de verschillende schrifturen van Vanrunxt en Renz met elkaar in dialoog gaan. Het parcours van Marc Vanrunxt gaat terug tot aan het begin van de jaren tachtig, bij de opkomst van de hedendaagse dans in Vlaanderen, toen hij debuteerde als choreograaf. Arco Renz is een generatie jonger: hij studeerde in 1998 af aan P.A.R.T.S. en richtte twee jaar later zijn eigen gezelschap, Kobalt Works, op.

Zowel Marc Vanrunxt als Arco Renz ontwikkelden een unieke stem in het danslandschap. De verwantschap tussen beide oeuvres ligt in de aandacht voor verstilling en mysterie, in een volgehouden radicaliteit en precisie, met als doel: ‘schoonheid’ die raakt. Voor Discografie nodigt Vanrunxt, behalve choreograaf Arco Renz, ook Daniel Vanverre uit die als klankontwerper aanstekelijke disco beats en heftige synthesizerklanken ontmantelt en fragmenteert tot een geheel eigen sound.

© Koen Broos

ANTWERPSE KLEPPERS

DE WATERAFSLUITER

30.01 — 01.03.2013

concept Marc Vanrunxt / choreografie Arco Renz, Marc Vanrunxt / dans Rob Fordeyn / klankontwerp Daniel Vanverre / advies MarieAnne Schotte / licht & techniek Stef Alleweireldt / productie Kunst/Werk / coproductie Kobalt Works residentie STUK / met dank aan Monty

www.kunst-werk.be www.kobaltworks.be

117

met haar man en kinderen op de rails van de TGV liggen. Marguerite Duras schreef De Waterafsluiter na het lezen van deze feiten in de krant: een kortverhaal over stilzwijgen, taal, schuld en medeleven. En over onbehagen.

Dirk Roofthooft en Diederik De Cock gaan met dit verhaal op zoek naar een talige muzikaliteit van een hete, broeierige dag waarop een vrouw een besluit nam. Roofthooft is virtuoos in taal, door haar beperkingen te kennen. Waar taal tekort schiet doet Diederik De Cock geluid stil spreken. Of luid zwijgen? Een experiment met andere, buitengewone klankkleuren van akoestische instrumenten. Een geïmproviseerd schilderij, gekleurd met taal en muziek.

“Dirk Roofthooft brengt de biecht van De waterafsluiter als kaal en intens muziektheater. Het is een aangrijpende, virtuoze voorstelling over schuld en gewetensonderzoek.” - Geert Van der Speeten in De Standaard, 15 maart 2013 tekst Marguerite Duras, Dirk Roofthooft / regie Dirk Roofthooft, Diederik De Cock / met Dirk Roofthooft / muziek- en geluidsontwerp Diederik De Cock i.s.m. Piet Rebel / songteksten Dirk Roofthooft / muzikale uitvoering Diederik De Cock & Piet Rebel / video Dirk Roofthooft / productie Muziektheater Transparant / coproductie deSingel, Grand Théâtre de Luxembourg (LU)

www.transparant.be

TO N E E L H U I S coproductie Vooruit (Gent), Théâtre la Balsamine (Brussel) / i.s.m. STUK (Leuven), BUDA (Kortrijk), WP Zimmer (Antwerpen) / met de steun van de Vlaamse Overheid, Provincie Antwerpen

Let’s go urban

Thomas Ryckewaert

SHAKESPEARE IN LOVE

GENESIS III

22.02.2014 Bourla Sihame El Kaouakibi zette in 2009 de organisatie Let’s go urban op, een all round urban dance opleiding en meteen ook een plek waar jongeren leren geloven in hun eigen kracht en talent. Voor haar werk met Let’s go urban werd Sihame El Kaouakibi in 2011 beloond met de titel ‘Antwerpenaar van het jaar’. Kleppermateriaal bij uitstek dus.

Let’s go urban brengt Shakespeare in love en inspireert zich daarvoor op de gelijknamige film met Gwyneth Paltrow en Joseph Fiennes die vele harten beroerde.

Wat is de ware aard van de liefde? Welke prijs moet je ervoor betalen? Eén van de grootste artiesten ooit, William Shakespeare, vroeg het zich vierhonderd jaar geleden af. Let’s go urban stelt dezelfde vragen in een voorstelling die dans, theater, video en muziek moeiteloos combineert. regie Yves Ruth / choreografie Ismael Ait Hamou, Yannick D’Haese, Mohamed Boujarra, Armel J. Ngungunanga / dansers Jonas Verwerft, Youssef El Kaouakibi, Malik Mohammed, Lito Silva, Valentina Nigro, Roger Makadi, Jay Richmond, Elisabeth Haeck, Caro Coox, Bjorn Loykens, Morena Husson, Sarah Hadadia, Kim Lenearts, Sara Golijanin / decor Marc Guillaume / visuals Gregory Tuema Kabishi / muziek Baker Ruth / kostuum Aurore Dinaux / techniek Jan Gillebeert / productieleiding Cynthia Schenkels / producer Sihame El Kaouakibi / productie Let’s go urban

www.letsgourban.be

© Gary Winogrand

GENESIS III

www.wolffvzw.be

25.02.2014 Bourla “Dan roept de ENE, God, tot de roodbloedige mens en zegt tot hem: waar ben je?” (Gen. 3,9) Een wrede, verwarrende plek is het, waar de verbannen mens terecht komt. Hij wordt geconfronteerd met krachten die zijn verstand te boven gaan. Het regent nu eens vuur en zwavel, dan weer gewoon waterdruppels, maar wekenlang, tot alles verzwolgen is. Niets zo verwarrend, echter, als de krachten die hij in zichzelf ontdekt: jaloezie, erotiek, moordlust. Maar de meest ongrijpbare van al is de liefde.

Na het intrigerende Portrait – deels installatie, deels theatervoorstelling – waagt Thomas Ryckewaert zich in zijn nieuwe creatie aan een van de meest paradoxale meesterwerken uit de wereldliteratuur: Genesis, het eerste boek van de Bijbel. Een voorstelling over onze levenslange poging de chaos te bedwingen.

Eigenlijk geloof ik niets, En twijfel ik aan alles, zelfs aan U. Maar soms, wanneer ik denk dat Gij waarachtig leeft, Dan denk ik dat Gij Liefde zijt, en eenzaam, En dat, in zelfde wanhoop, Gij mij zoekt Zoals ik U. Gerard Reve concept & regie Thomas Ryckewaert / geluidsontwerp Tim Vets / licht Luc Schaltin / scenografie en kostuum Bert Gillet / dramaturgie Marnix Rummens / regie-assistentie Tineke De Meyer / productie Margarita Production /

118

compagnie lodewijk/louis

LES PETITS ET VULGAIRS PLAISIRS 26.02.2014 Bourla Gerrie en Vera leiden een onopvallend bestaan. Meer zelfs, ze leven teruggetrokken in hun appartement, ver weg van enig contact met de buitenwereld. Om daar hun perfecte liefde te koesteren. Tot een nieuwe huurster opduikt die alles in een totaal ander daglicht plaatst. De titel van de voorstelling ontleent compagnie lodewijk/ louis aan de Franse filosoof de Tocqueville die zeer kritisch was voor de moderne mens die het eigen genot vooropstelt en louter bezig is met zijn “petits et vulgairs plaisirs”, los van zijn medemens. Dat dreigt uiteindelijk elke samenhang in een gemeenschap te ondermijnen. Hoe ver mag een mens zich terugtrekken uit de samenleving om de liefde te beleven waar hij denkt recht op te hebben? Dat is het vertrekpunt voor compagnie lodewijk/louis. Maar zoals het een goede lodewijk/louis voorstelling betaamt, is niet altijd alles wat het lijkt… tekst compagnie lodewijk/louis en Lorenza Goos / met Yves De Pauw, Iris Van Cauwenbergh, Lorenza Goos / coach Gert Portael / licht en vormgeving Timme Afschrift / stoel Tonio De Roover / danscoach Eric Raeves / productie compagnie lodewijk/louis / i.s.m. ccBe

www.compagnielodewijklouis.be

Flying Horseman

CONCERT 27.02.2014

Bourla

Flying Horseman is de band rond singer-songwriter Bert Dockx. Deze selectie Antwerpse topmuzikanten creëert bloedstollend mooie albums en dito live shows.

Denk dreigende post-folk en donkere blues, met de emotionele diepgang en zielkervende sfeerschepping die Flying Horseman als handelsmerk heeft. Zelden wordt muziek zo op het scherp van de snee gebracht. 2012 was een druk jaar voor de groep. Hun unaniem geprezen tweede album Twist verscheen in april en daarop volgend brachten ze hun live reputatie naar nieuwe hoogtes. Hun derde album wordt in oktober verwacht.

“Platen die je vanaf de eerste noten bij de lurven vatten, je naar een andere

30.01 — 01.03.2013 wereld transporteren en je alles op dit ondermaanse laten vergeten: ze zijn o zo zeldzaam. Twist is zo’n rariteit.” – Humo “Een groeidiamant van een meesterlijk muzikant” – Oor “Twist is een geweldige tweede die ‘s mans status van misschien wel de boeiendste Vlaamse rockmuzikant van het moment met verve onderschrijft” – Goddeau zang, gitaar en bas Bert Dockx / gitaar en synth Milan Warmoeskerken / drums en percussie Alfredo Bravo / zang, synth en percussie Loesje Maieu / zang, synth en percussie Martha Maieu / bas Mattias Cré

www.bestov.be/?simpro_ portfolio=the-flying-horseman

MartHa!tentatief

DINSKA BRONSKA (werktitel) 28.02.2014

Bourla 8+ Afwijkend tarief voor kinderen van 8 tot 12 jaar: € 8

Een hut, een appelboom, een graf = de wereld van Dinska Bronska = DAAR. Een blinkende toren, de nieuwe wereld, haar papa = daar wil Dinska Bronska naartoe = HIER. De tocht van DAAR > HIER = een reis doorheen de geschiedenis = het toneelstuk.

Dinska Bronska is een voorstelling voor alle kinderen (en hun ouders) van HIER, met een speciale knipoog naar alle kinderen (en hun ouders) die ooit DAAR zijn vertrokken. Dinska Bronska is een levend geworden animatiefilm. Dinska

ANTWERPSE KLEPPERS Bronska wordt het eerste dansstuk ooit van MartHa!tentatief. Dinska Bronska heeft de stem van een meisje dat sinds twee jaar HIER woont.

ANTWERPSE KLEPPERS ALLES VAN EVA do 30.01.14 20:00 vr 31.01.14 20:00 za 01.02.14 20:00

Bourla Bourla Bourla

www.marthatentatief.be

DRACULA do 06.02.14 20:00 vr 07.02.14 20:00

Bourla Bourla

MartHa!tentatief

THE RED PIECE za 08.02.14 20:00

Bourla

PHAEDRA di 11.02.14 20:00

Bourla

SHYLOCK wo 12.02.14 20:00 do 13.02.14 20:00

Bourla Bourla

A CORPS PERDU do 13.02.14 20:00 vr 14.02.14 20:00

Bourlazolder Bourlazolder

TRUST vr 14.02.14 20:00

Bourla

tekst Bart Van Nuffelen / animatie Boris Sverlow /van en met MartHa!tentatief / i.s.m. Red Star Line Museum, Ballet van Vlaanderen

DE SNOEK VAN SJESTOV 01.03.2014 Bourla De snoek van Sjestov gaat over twee mensen die ontdekken dat ze dezelfde dingen mooi vinden. En daarom vrienden worden. Beiden willen ze de wereld anders doen draaien. En dus besluiten ze om samen een toneelstuk te maken. De snoek van Sjestov is een verhaal over vriendschap.

Over hoe je een vriend kunt kwijtraken en die vervolgens toch nog terug kan vinden. Een verhaal dat zich bedient van grote woorden als haat en vergeving. Een verhaal over doodgaan ook. De snoek van Sjestov is verteltheater is zijn puurste vorm.

Na de Klein Jowanneke-cyclus stapt Johan Petit opnieuw het podium op om een verhaal te vertellen. Omdat het tijd is om, vijf jaar na Klein Jowanneke Gaat Dood, de staat van het leven op te maken. Omdat dit verhaal verteld moet worden. van en met Johan Petit en het gehele MartHa!tentatief / live muziek Benjamin Boutreur, Jonas Van den Bossche, Frans Grapperhaus / productie MartHa!tentatief

www.marthatentatief.be

Aansluitend FEEST!

DE WINTER VAN KAPITEIN WINOKIO zo 16.02.14 15:00 Bourla DE MACHT DER THEATERLIJKE DWAASHEDEN wo 19.02.14 19:00 ONOMATOPEE wo 19.02.14 20:30 do 20.02.14 20:30 vr 21.02.14 20:30

Balzaal De Koe Balzaal De Koe Balzaal De Koe

© Philippe Werkers

FLYING HORSEMAN

DISCOGRAFIE do 20.02.14 20:00

Bourla

DE WATERAFSLUITER vr 21.02.14 20:00

Bourla

SHAKESPEARE IN LOVE za 22.02.14 20:00

Bourla

GENESIS III di 25.02.14 20:00

Bourla

LES PETITS ET VULGAIRS PLAISIRS wo 26.02.14 20:00

Bourla

FLYING HORSEMAN do 27.02.14 20:00

Bourla

DINSKA BRONSKA vr 28.02.14 20:00

Bourla

DE SNOEK VAN SJESTOV za 01.03.14 20:00

Bourla

BOURLA BEATS za 01.03.14 22:00

119

Bourla

Bourlahal

TO N E E L H U I S

(NIEUWE) VRIENDEN

(NIEUWE) VRIENDEN Eerder presenteerden we al het beste van wat onze collega-stadstheaters uit Gent en Brussel te bieden hebben. En we maakten een selectie uit het rijke aanbod van onze collega’s in deSingel voor een gezamenlijk abonnement. Dit seizoen verruimen we de cirkel: NTGent en KVS zijn eens te meer te gast, met deSingel gaan we onverminderd verder, maar daarbovenop introduceren we met groot plezier boeiend werk van onze Franstalige collega in Brussel, het Théâtre National. Onbekend mag niet langer onbemind blijven. We delen misschien niet dezelfde taal, maar we leven vooralsnog in hetzelfde land. Hoe kijken onze Franstalige collega’s met hun theatervoorstellingen naar zichzelf en de wereld? Misschien is er wel meer dat ons bindt dan dat ons scheidt. We eindigen met een interview tussen JeanLouis Colinet (directeur Théâtre National), Guy Guypens (artistiek directeur Kaaitheater Brussel) en Guy Cassiers.

neratie meesleurt. Zijn hoofdpersonages zijn bodemloos: ze drinken, stelen, liegen, vloeken, zweren, vrijen, moorden of plegen zelfmoord, etc. Vaak zijn het mannen die tot het besef komen dat ze niets te verliezen hebben en de sprong maken naar een ander soort leven. Die sprong is even vitaal als destructief. Ook de arts in Brief aan mijn rechter waagt de sprong. Na twee huwelijken die min of meer beantwoorden aan de verwachtingen van zijn milieu en familie, stort hij zich in een grondeloos avontuur met de al even grondeloze Martine. Beiden weten dat hun verhouding gedoemd is, maar in afwachting van de ondergang vieren ze de liefde. tekst Georges Simenon / vertaling Halbo C. Kool / regie Johan Simons / spel Frank Focketyn / dramaturgie Jeroen Versteele / bewerking Koen Tachelet, Jeroen Versteele / scenografie Leo de Nijs / lichtontwerp Marc Swaenen, Joris Durnez / kostuumontwerp An De Mol / productie NTGent

www.ntgent.be

NTGent

PLATONOV NTGent NTGent

BRIEF AAN MIJN RECHTER 11.01.2014 Bourla

Bourla

Luk Perceval keert terug naar Vlaanderen voor Platonov. Eten, vuurwerk, en drank, veel drank. Elke lente verzamelt de generaalsweduwe Anna Petrovna vrienden en familie in haar landhuis. Om het einde te vieren van de lange wintermaanden, die ze gescheiden van elkaar doorbrachten. En om vast te stellen dat er alweer zo weinig veranderd is. Elk jaar zet Platonov – minnaar van Anna Petrovna,

© Phile Deprez

PLATANOV

“Focketyn speelt subtiel het spel: hij charmeert en beangstigt, windt om de vinger en stoot af. Net zoals zijn alter ego Alvoine.” – Liv Laveyne in De Morgen, 16 november 2009 Met Brief aan mijn rechter schreef Georges Simenon een demonisch boek over de liefde. Hoofdpersonage is de arts Charles Alavoine, veroordeeld voor het vermoorden van zijn minnares, maar niet met voorbedachte rade. In zijn brief probeert Charles zijn rechter ervan te overtuigen dat hij de moord wél bewust heeft gepland en uitgevoerd, sterker nog, dat het een moord uit liefde was. “Jullie hebben geen idee van de vereniging van twee wezens en van de hoogtepunten die hun hartstocht kan bereiken.”

Simenon, de geestelijke vader van de wereldberoemde detective-met-pijp Maigret, heeft honderden romans op zijn naam staan en verkocht om en bij het half miljard boeken. Zijn boeken zijn in essentie allemaal studies over het menselijke falen en over de onuitwisbare schuld die de mens van generatie op ge-

06 / 07.06.2014

121

man van het boerenmeisje Sasja – het gezelschap onder hoogspanning met zijn al te groot gemoed. Dit jaar is anders.

Sergej Voinitsev, stiefzoon van Anna Petrovna en studievriend van Platonov, heeft trouwplannen. Zijn bruid is Sofja, de grote jeugdliefde van Platonov. De komst van Sofja confronteert Platonov met de loop die zijn eigen leven heeft genomen.

Dit haalt in hem alle passie naar boven.

En een drang tot vernietiging.

Tsjechov (1860-1904) schreef Platonov tijdens zijn studiejaren. Het oorspronkelijke stuk telt een twintigtal personages en een labyrint van intriges. Luk Perceval brengt het in zijn bewerking terug tot zijn kern: een duistere voorstelling over de onleefbaarheid van het leven. Voor zijn terugkeer naar Vlaanderen grijpt Luk Perceval met Platonov terug naar een auteur wiens klassieker De meeuw in 1988 zijn faam als regisseur bij de legendarische Blauwe Maandag Compagnie lanceerde. Na succesvolle jaren bij Toneelhuis trok Perceval naar Duitsland, waar hij een opgemerkte carrière maakte. Tsjechovs oeuvre is hem al die jaren blijven vergezellen.

“Wat Perceval toont is zo eenvoudig en essentieel dat het pijn doet aan de ogen.” Evelyne Coussens in De Morgen, 29 januari 2013 tekst Anton Tsjechov / regie Luk Perceval / met Elsie de Brauw, Briek Lesage, Katrin Lohmann, Bert Luppes, Zoë Thielemans, Steven Van Watermeulen, Lien Wildemeersch, Peter Seynaeve, Hugo Van Den Berghe / dramaturgie Koen Haagdorens / muziek Jens Thomas / choreografie Ted Stoffer / scenografie Philip Bussmann / kostuums Ilse Vandenbussche / licht Mark Van Denesse / productie NTGent

www.ntgent.be

TO N E E L H U I S

Théâtre National

Collectieven mogen dan in Vlaanderen gemeengoed zijn, bij onze zuiderburen zijn ze eerder uitzonderlijk. Wij presenteren u het buitenbeentje uit het Franstalig Belgische theaterlandschap, het Raoul Collectif. Aan het Luikse Conservatorium dat erg veel belang hecht aan het politiek bewustzijn van zijn acteurs-in-opleiding, vormde zich in 2008 een groep van vijf jonge honden die hun voorstellingen collectief wilden gaan maken, als een soort van labo van de democratie. Dat werd het Raoul Collectif. Intussen is de groep uitgegroeid tot de hipste theaterclub bezuiden de taalgrens. Hun eerste magnum opus gaat over vijf individuen – losweg geïnspireerd op waar gebeurde feiten – die worstelen met wat onze maatschappij van hen verwacht.

Wat drijft iemand ertoe om volledig te breken met zijn milieu, en zelfs met de hele maatschappij? Waarom kiest iemand ervoor een te netjes afgebakend parcours in te ruilen voor de revolte? Op hun eigen(zinnige) manier gaat dit jonge collectief op zoek naar wat enkele (anti-)helden heeft aangezet om voorgoed te breken met het systeem waarin ze zich gevangen voelden. We zien hoe de levens van vijf personages die aanvankelijk niets met elkaar te maken hebben, onvermijdelijk toch

concept & regie Raoul Collectif / van en met Romain David, Jérôme de Falloise, David Murgia, Benoît Piret, Jean Baptiste Szezot / m.m.v.

Natacha Belova (kostuum), Julien Courroye (geluid), Emmanuel Savini (licht) / productie Raoul Collectif / coproductie Théâtre National de la Communauté française, Maison de la culture van Doornik / met de steun van Ministère de la Communauté Française, Zoo Théâtre asbl, Groupov, Théâtre & Publics, L’Ancre – Charleroi/ Nouvelles Vagues

www.theatrenational.be

Théâtre National Brussel

CENDRILLON (ASSEPOESTER) 07 / 08.03.2014

Bourla 12+ Frans gesproken, Nederlands boventiteld

Een jong meisje, een kind nog, zit aan het sterfbed van haar moeder. Net voor ze haar laatste adem uitblaast, fluistert de moeder haar enkele woorden toe die het meisje niet goed verstaat. Is het een geheim, of een opdracht nu haar een nieuw leven wacht? Met een vader die snel een andere vrouw huwt die op haar beurt twee tienerdochters meebrengt? De Franse regisseur Joël Pommerat (1963) herschrijft vrijelijk het aloude Assepoesterverhaal tot een actueel sprookje dat luchtig refereert aan situaties die spelen in wedersamengestelde gezinnen en dat toont hoe kinderen met verlies en verdriet omgaan. Het bijzondere aan deze regisseur die internationaal doorbrak in Avignon in 2006 is dat hij vanaf repetitiedag één fantaseert met licht en geluid. Zo creëert hij samen met zijn acteurs voorstellingen die al onze zintuigen bespelen: sterk visuele prikkels en suggestieve geluidsdecors maken zijn stukken bijzonder speels en fris, maar tegelijk inhoudelijk gelaagd.

Op die wijze weet Pommerat met zijn Cendrilllon zowel volwassenen als kinderen te beroeren.

122

© Cici Olsson

04.03.2014 Bourla Frans en Nederlands gesproken, Nederlands boventiteld

samenkomen. Allen stellen ze dezelfde vragen, allen hebben ze dezelfde onzekerheden en delen ze dezelfde drang om te leven. Of is het overleven? Straffe vragen, hopen energie, met de glimlach geserveerd door het Raoul Collectif.

"De eerste creatie van het Raoul Collectif paart energie, levensvreugde en humor aan intelligentie. Een knallende cocktail, een onvoorspelbare voorstelling die duizenden vragen stelt, (…) de theaterconventies met de voeten treedt, een glimlach op de lippen tovert en aanzet tot een hernieuwde drang om met het leven af te rekenen." – Jean-Marie Wynants in Le Soir, 14 januari 2012

CENDRILLON

LE SIGNAL DU PROMENEUR

© Anthony Faladore

Théâtre National Brussel Raoul Collectif

LE SIGNAL DU PROMENEUR

Franstalig theater in België? U kent het niet maar het is alive and kicking. Het Théâtre National is in Brussel gevestigd maar heeft lijntjes lopen naar Luik en Bergen. En het timmert aan de weg.

Grote regisseurs als de Franse Joël Pommerat zijn er ‘artiste associé’ en maken er vaak hun beste werk. Jonge regisseurs als Fabrice Murgia, nog maar net van het Luikse conservatorium (o.l.v. de politiek gedreven theatergoeroe Jacques Delcuvellerie) kunnen er aan de slag. Nieuwe initiatieven in het Franstalige theaterlandschap, zoals het Raoul Collectif, zijn er kind aan huis. Wij presenteren u graag een selectie uit het aanbod van dit theater dat ruim boven het maaiveld uitsteekt.

tekst en regie Joël Pommerat / met Alfredo Cañavate, Noémie Carcaud, Caroline Donnelly, Catherine Mestoussis, Deborah Rouach, Marcella Carrara (vertellersstem), Nicolas Nore (verteller), José Bardio / scenografie en licht Eric

(NIEUWE) VRIENDEN

© Cici Olsson

www.theatrenational.be

Théâtre National Brussel Fabrice Murgia Cie Artara

LIFE:RESET

Soyer / lichtassistent Gwendal Malard / kostuum Isabelle Deffin / geluid François Leymarie / video Renaud Rubiano / muziek Antonin Leymarie / research Evelyne Pommerat, Marie Piemontese, Miele Charmel / regie-assistentie Pierre Yves Le Borgne / regie-assistentie tournee Philippe Carbonneaux / productie Théâtre National de la Communauté française / coproductie De Munt / m.m.v. Compagnie Louis Brouillard

LIFE:RESET / CHRONIQUE D’UNE VILLE EPUISEE 11 / 12.03.2014

Bourla

Een jonge vrouw en haar avatars – hoe maak je daar een fascinerende theatervoorstelling mee? Klein kunstje voor Fabrice Murgia. Nauwelijks dertig, opgeleid aan het Luikse Conservatorium als acteur maar intussen door velen beschouwd als het aanstormend regietalent van Franstalig België. Met voorstellingen die video, muziek en performance ingenieus met elkaar kruisen. “Ik ben opgegroeid met internet, het is een evidentie voor mij maar ik wilde toch iets maken over de eenzaamheid ervan.” In het woordenloze LIFE:RESET stelt Murgia ons een vrouw voor die ‘s avonds lusteloos van haar werk thuiskomt.

Een schijfje stadsleven, métro-boulot-dodo.

Ze heeft zo haar vaste rituelen waarmee ze de avond doorkomt. Een daarvan is haar dubbelleven op internet. In een Edward Hopper-achtige setting ontstaat een beangstigende fusie tussen fantasme en realiteit. Wat is de plek van ons lichaam en van zelfreflectie in tijden van over-communicatie? Wat gebeurt er met het menselijke in ons systeem?” (Fabrice Murgia)

© Jaap Scheeren

www.theatrenational.be

In copresentatie met Kultuurfaktorij Monty KVS en Wunderbaum

THE NEW FOREST – DE WET 09.04.2014 Bourla “Gerechtigheid? Die krijg je in het hiernamaals. In dit leven heb je de wet.” – uit: William Gaddis, A Frolic of His Own De Wet is een documentaire theatervoorstelling in en over Brussel, de hoofdstad van Europa. Collega-stadstheater KVS ligt midden in een ‘hete’ buurt in Brussel: in de wijk ligt een esplanade die beroemd is om haar nachtprostituees. Internationale diplomaten kruisen er

THE NEW FOREST – DE WET

tekst en regie Fabrice Murgia / Artara / met Olivia Carrère / assistentie Christelle Alexandre / video-omgeving Arié Van Egmond / cameraman Xavier Lucy / videoregie Giacinto Caponio / licht Ludovic Desclin / scenografie Vincent Lemaire / set Anne Goldschmidt, Marc-Philippe Guérig, Anne Humblet / muziek en klankregie Yannick Franck / techniek Romain Gueudré / uitvoering decor les Ateliers du Théâtre National / kostuum avatars Sabrina Harri / zang Albane Carrère / figuranten Christelle Alexandre, Romain Gueudré / coproductie IeThéâtre National - Brussel, Theater Antigone - Kortijk, Festival de Liège, Maison de la Culture van Doorniki, CECN / De tekst kwam tot stand met de steun van het Comité Mixte CWB, Chartreuse de Villeneuve-lez- Avignon, Promotion des Lettres du MCF

KVS

ondergrondfiguren, immigranten leven er samen met oorspronkelijke Brusselaars, journalisten van de nabijgelegen redactie van de krant De Morgen lunchen zij aan zij met koffieslurpende Marokkanen. Café Tropical, een bar die quasi tegenover het theater ligt, is een kruispunt van al deze bevolkingsgroepen. Wunderbaum en KVS bouwen voor deze zaalvoorstelling een grote maquette van de wijk en vertellen met behulp van cameraatjes en videoprojectie het verhaal van zijn bewoners en bezoekers. Acteurs bedienen de camera’s en zoomen in op individuele huizen, straathoeken, poppetjes, auto’s. Ervaringen uit de echte wereld komen terecht in een kunstmatige omgeving die doet denken aan de reconstructie van een misdaad. De Wet is een epische voorstelling over de organisatie van de samenleving, over wetten en regels, over goed en kwaad, en over de impact van dit alles op het leven van een eenvoudige politieagent. Tijdens de voorstelling speelt een Albanese klezmerband, recht uit Café Tropical. Documentair theater, maar dan op een heel eigen manier.

Deze voorstelling maakt deel uit van The New Forest: een grootschalig project waarbij vier jaar lang gezocht wordt naar alternatieven voor een toekomstige samenleving. The New Forest heeft allerlei verschijningsvormen, zoals een reeks voorstellingen (waaronder The New Forest – De wet), een interactief online platform en een uitgebreid samenwerkingsverband tussen diverse maatschappelijke geledingen. van en met Walter Bart, Wine Dierickx, Matijs Jansen, Maartje Remmers, Willy Thomas, Mieke Verdin e.a. / vormgeving Maarten van Otterdijk / productie KVS, Wunderbaum

www.kvs.be www.wunderbaum.nl

123

TO N E E L H U I S

Toneelgroep Amsterdam & Ivo van Hove

LANGE DAGREIS NAAR DE NACHT 10.10.2013 deSingel Auteur Eugene O’Neill ontving voor Long Day’s Journey into Night (1942) postuum zijn vierde Pulitzer Prize for Drama.

In dit autobiografische toneelstuk portretteert hij een gezin dat volledig ontwricht is door de morfineverslaving van moeder en de drankzucht van vader en broer. De vier familieleden kunnen niet met, maar ook niet zonder elkaar. Zij komen maar niet in het reine met hun verleden en geven elkaar de schuld van alle gemiste kansen en verloren dromen. De verstoorde familierelaties en de katholieke Ierse roots van de O’Neills worden gevat in één lange dag in 1912 die om ’s ochtends om half negen begint en zijn einde vindt in de nacht. Regisseur Ivo van Hove heeft iets met Eugene O’Neill. Bij het Zuidelijk toneel oogstte hij succes met Rouw siert Elektra, Het Begeren onder de Olmen en Rijkemanshuis. Bij het Staatstheater Stuttgart regisseerde hij Gier unter Ulmen, bij de New York Theatre Workshop More Stately Mansions (Obie Award voor beste regie, 1998) en bij Toneelgroep Amsterdam opnieuw het bejubelde Rouw siert Elektra. Met dit laatste

spel Roeland Fernhout, Marieke Heebink, Ramsey Nasr, Gijs Scholten van Aschat / productie Toneelgroep Amsterdam (NL)

www.tga.nl

Eastman & Sidi Larbi Cherkaoui & Yabin Dance Studio

doordrongen zijn van licht en moesson uit het Verre Oosten. De wereldpremière vindt plaats in Beijing, de Europese première in deSingel. dans Elias Lazaridis, Chao Li, Johnny Lloyd, Fang Yin, Qing Wang, Yabin Wang ea. / muzikale uitvoering Barbara Drazkowska ea. / productie Eastman, Beijing Yabin Dance & Image Cultural Exchange Co. Ltd / coproductie deSingel Internationale Kunstcampus ea.

www.east-man.be

René Pollesch / Volksbühne am Rosa-Luxemburg-Platz

YABIN (WERKTITEL)

EIN CHOR IRRT SICH GEWALTIG

16.01.2014 deSingel Vele dansvoorstellingen zijn het resultaat van ontmoetingen, die soms toevallig, soms doelbewust tot stand komen. Zo een ontmoeting kent dan ‘un moment de grâce’: het moment waarop beide partijen elkaar inspireren, voeden en vervolgens bewust worden van de meerwaarde van een mogelijke samenwerking. Vaak is iemand vragende partij: wil je voor mij een choreografie maken? Of: mag ik bij jullie in de leer komen om mij jullie technieken, die anders zijn dan in mijn cultuur, eigen te maken?

Choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui, de open blik steeds over de grenzen heen, heeft ervaring met beide soorten ontmoetingen. In de dansstudio van deSingel kwam hij onder de indruk van het uitzonderlijk talent van de jonge Chinese danseres Yabin Wang. Hij besloot voor haar en haar gezelschap Yabin Dance Studio een choreografie te maken met vier Chinese dansers en drie dansers van Eastman. Een dans geïnspireerd op de natuur. Op takken, die nooit recht maar altijd grillig groeien. Een dans vertaald in zuivere beweging, met minder theatrale elementen. Overduidelijk zal deze nieuwe creatie, waarvan de scenografie verzorgd wordt door Chinese beeldend kunstenaars,

03.04.2014 deSingel Duits gesproken, Nederlands boventiteld Het voordoek is een bloemetjesbehang. Daarachter is de scène leeg, op enkele kartonnen dozen na. We vernemen dat Marie-Ange het huis verlaten heeft en de meubels heeft meegenomen, inclusief de chaise longue en de Louis XIV-zetel. Is dit een farce? Ein Chor irrt sich gewaltig, geschreven en geregisseerd door René Pollesch, is een mengeling van boulevardkomedie, karaokeavond, politiek betoog en filosofisch discours. Spil van de avond is Sophie Rois, in 2012 door het gezaghebbende theatertijdschrift Theater heute uitgeroepen tot actrice van het jaar. Haar sparringpartner is niet één acteur maar een koor van elf vrouwen, elk getooid in een prachtig rococogewaad uit bontgekleurd Afrikaans katoen. Zoals gebruikelijk bij Pollesch wisselen de acteurs in een luchthartige stijl van rol en van geslacht dat het een lieve lust is. Zo wordt het koor nu eens als Lucien dan weer als Paul of Michael aangesproken, maar steeds als man. Pollesch neemt de literatuur op de korrel, stelt vragen over liefde en seksualiteit en analyseert het politieke bestel. Al dit verbale geweld wordt onderbroken door stukjes populaire Franse chansons. Zij zorgen letterlijk voor ont-spanning.

Een vrolijke, mooi ogende, politiek geïnspireerde theatervoorstelling, met meesterschap gespeeld.

124

© Jan Versweyveld

Deze voorstellingen zijn bij Toneelhuis enkel te boeken in het combiabonnement Toneelhuis – deSingel. (zie p 141) Losse tickets enkel te boeken bij deSingel.

gezelschap – dat hij leidt sinds 2001 – ensceneert hij nu Lange dagreis naar de nacht als een ultieme familietragedie.

LANGE DAGREIS NAAR DE NACHT

Abonnement met deSingel

tekst en regie René Pollesch / met Jean Chaize, Brigitte Cuvelier, Christine Gross, Sophie Rois, vrouwenkoor: Claudia A. Daiber, Betty Freudenberg, Jana Hampel, Lisa Hrdina, Marie Löcker, Marie Lucht, Silvana Schneider, Ninja Stangenberg, Nele Stuhler, Irina Sulaver, Lisa-Theres Wenzel / productie Volksbühne Berlijn (DE)

www.volksbuehne-berlin.de

(NIEUWE) VRIENDEN

NIEUWE POLITIEKE RUIMTES CREËREN Interview door Erwin Jans

Wanneer anno 2013 de artistiek leider van het Antwerpse Toneelhuis (Guy Cassiers), de artistiek directeur van het Brusselse Kaaitheater (Guy Gypens) en de directeur van het Théâtre de la Place in Luik en van het Théâtre National de Belgique te Brussel (Jean-Louis Colinet) samenzitten, dan is de kans groot dat het gesprek gaat over de actuele politieke situatie in België, over Vlaanderen en Wallonië, over Brussel, over tweeen meertaligheid, over kosmopolitisme en nationalisme, en over de rol van kunst en cultuur in dit alles.

Kaaitheater en Théâtre National de Belgique zijn vanaf dit seizoen copresentatoren van Toneelhuisproducties in Brussel. Op zijn beurt toont Toneelhuis een drietal voorstellingen van Théâtre National in Antwerpen. Het zijn artistieke uitwisselingen die minder evident en minder frequent zijn dan je zou verwachten in een tweetalig land.

JEAN-LOUIS COLINET: Theater is taalgebonden, maar toch is er een wil bij beide gemeenschappen om elkaar te ontmoeten. Zeker in Brussel. Dat is het grote verschil met Vlaanderen en Wallonië. Brussel is meertalig en kosmopolitisch. Tien jaar geleden zou een voorstelling waarin twee talen gesproken worden, nog heel vreemd overgekomen zijn. Een tweetalige voorstelling is intussen in Brussel een normaal verschijnsel geworden. Heel wat Brusselaars de souche zijn tweetalig. Vlaanderen en Wallonië hebben echter een heel ander perspectief op meertaligheid. Dat verschil is een van de grote problemen én uitdagingen van ons land.

Als kunst en cultuur een rol kunnen spelen in de ontmoeting van de gemeenschappen, dan vooral in Vlaanderen en Wallonië.

Brussel is op een organische manier kosmopolitisch.

GUY GYPENS: De opstoot van nationalisme in Vlaanderen is niet alleen cultureel bepaald. Ik zie het vooral als een reactie tegen de doorgeschoten globalisering na 1989. Burgers en politici ervaren zichzelf als kwetsbaar en machteloos in de confrontatie met de grote veranderingen die deze globalisering met zich meebrengt. Ze zoeken naar een plek die hen kan beschermen. Ze verlangen terug naar een overzichtelijke en herkenbare gemeenschapsvorm, die echter tot het verleden behoort en dus illusoir is. Daar ligt de diepere oorzaak van het huidige Vlaamse nationalisme, niet in een cultureel bepaald anti-Waals sentiment.

JEAN-LOUIS COLINET: Vroeger was de reactie van Vlaanderen tegen de Franstalige dominantie legitiem. Nu nog zie je bijvoorbeeld in de toiletten van bepaalde Antwerpse restaurants en culturele instellingen de opschriften ‘Dames’ en ‘Messieurs’. Het zijn de verre sporen van een voorbije periode.

Het Vlaamse nationalisme was een rechtvaardig verzet hiertegen. Maar op dit ogenblik buit een bepaalde politiek een gevoel van angst en onzekerheid uit voor zijn nationalistische agenda.

GUY CASSIERS: Alle grote steden ontwikkelen zich snel tot meertalige steden. Ook in Antwerpen loopt de hele wereld in de straten rond. Alleen moet Antwerpen daar nog een aantal conclusies aan verbinden. Economisch heeft Antwerpen internationale ambities, maar cultureel wordt er nog steeds provincialistisch gedacht. Het probleem is dat bepaalde politici en bepaalde media de steden gaan gelijkschakelen met alles wat gevaarlijk is: onveiligheid, vervreemding, criminaliteit, bedreiging door vreemdelingen, fundamentalisme, enzovoort.

GUY GYPENS: De kosmopolitische stad die gelijkgeschakeld wordt met dreiging en gevaar is een Europees fenomeen. Het gaat om de stad als concrete, lokale representatie van abstracte globale kwesties. Het zorgt ook politiek voor nieuwe frontvorming. De opgang van het neoliberalisme dat blind de globalisering heiligt, wordt gecompenseerd en geflankeerd door een nieuw nationalisme dat een valse bescherming in de aanbieding heeft. In nogal wat Europese landen vinden de neoliberalen en de neonationalisten mekaar. Denk maar aan Nederland. In

125

TO N E E L H U I S

© Danny Willems

CASSIERS, GYPENS EN COLINET

Vlaanderen is dat niet anders. Meer nog, de score van N-VA is deels te verklaren door het succesvol samenbrengen van beide strekkingen in één partij.

JEAN-LOUIS COLINET: Wordt de N-VA in Vlaanderen in de eerste plaats als een neoliberale of als een nationalistische partij gezien?

GUY GYPENS: In de politieke marketing overweegt nog steeds het nationalistische discours. Maar voor mij is de N-VA toch vooral een neoliberale partij die zich keert tegen het socialisme, tegen de vakbonden, tegen het georganiseerde middenveld. De aanleiding voor de aanvallen op de kunstensector van de voorbije maanden situeerde zich weliswaar in een cultureel-nationalistische retoriek maar het ging in mijn ogen toch vooral om een neoliberaal discours over kunstsubsidiëring én over de politieke rol die de cultuursector op civiel niveau zou kunnen spelen.

Binnen het neoliberalisme is er voor de gesubsidieerde kunsten nauwelijks een plek als constitutieve kracht in de samenleving. Het voorbeeld van Nederland is veelzeggend.

De kunsten hebben daar de hardste klappen gekregen van de neoliberale politiek van de overheid.

GUY CASSIERS: De kunstenwereld in Nederland is in een isolement gedrongen door een bepaald soort mentaliteit. Het gevaar is niet tijdig ingeschat. De kunstenaars hebben zich voortdurend proberen te verdedigen door te wijzen op de intrinsieke waarde van hun werk: de kunst spreekt voor zich. Dat is een foute strategie gebleken. Als kunstenaars hebben we een grote verantwoordelijkheid en ook een grote kracht. De kunst in België heeft veel troeven in handen. Recent onderzoek heeft daarenboven uitgewezen dat een heel grote groep mensen die nooit naar kunst gaan kijken, het toch belangrijk vinden dat de kunsten gesubsidieerd worden. Het is uiteindelijk die groep die beslist over onze toekomst als kunstensector. Het is aan deze mensen dat we meer inzicht over onze werking moeten verschaffen om hen blijvend te overtuigen van de verwevenheid van de kunsten in de samenleving.

JEAN-LOUIS COLINET: Er is iets dat me opvalt. De Vlaamse politieke klasse heeft in het verleden tegelijk met haar identitair streven ook de moderniteit ondersteund en zich geïdentificeerd met de kosmopolitische dimensie van de kunsten. Denk maar aan het Vlaamse cultureel ambassadeurschap. Vlaanderen heeft veel geld in de kunsten gestoken om zijn identiteit internationaal te affirmeren. Bart De Wever identificeert zich helemaal niet met de kunsten. Zijn cultureel model is populistisch en nationalistisch. Voor mij is het populisme van De Wever het grootste gevaar voor de cultuur.

GUY GYPENS: De tijd dat de moderniteit en met haar de ‘vooruitgang’ nog echte politieke projecten opleverde is jammer genoeg voorbij. We zitten nu in een postideologische fase waarbij het consumentisme een zogezegd waardevrij systeem is waarbij alleen de markt nog grenzen mag stellen aan wat we willen en wanneer. Politici zijn vandaag steeds meer lokale managers van de grote ‘NV McWorld’ of vertegenwoordigers van een lokale ‘culturele jihad’ om Benjamin Barber te parafraseren. Als sector staan we erg kritisch t.o.v. beide. Maar we eten wel jaar na jaar uit de hand van hun vertegenwoordigers. Bovendien staan we zelf steeds opnieuw te springen om onze eigen neoliberale groei- en globaliseringsscenario’s als een ‘kwaliteit’ te promoten. Dat soort schizofrenie maakt ons erg kwetsbaar.

JEAN-LOUIS COLINET: Ik volg die analyse, maar wil toch wijzen op de extreem-rechtse origine van de N-VA. Bart De Wever is zeer salonfähig, maar dat is niet zonder gevaar natuurlijk.

GUY GYPENS: De algemene depolitisering van onze samenleving houdt vele gevaren in. Noem het postdemocratie of postideologie, feit is dat politieke partijen krampachtig de schijn

proberen hoog te houden en nauwelijks nog concrete handelingsperspectieven aanbieden. Het is een van de taken van de culturele sector om mee te werken aan een herstel van constructieve politieke intelligentie in de civiele maatschappij. De verschrompelende zuilen zijn al lang niet meer de oefenterreinen in democratie die ze eens waren. Nieuwe politieke ruimtes creëren is hoogdringend.

De mentale infrastructuur van de consumptiesamenleving is zeer sterk. We weten dat het anders moet maar we handelen er niet naar. Mensen hebben schrik om hun levenskwaliteit te verliezen.

In Nederland wordt die angst op dit ogenblik heel erg op Europa geprojecteerd. In Vlaanderen wordt Wallonië (België) voorgesteld als een bedreiging van de welvaart van de Vlamingen. Het is niet hun identiteit als Vlaming die op het spel staat, maar die als consument. Een onafhankelijk Vlaanderen wordt in de eerste plaats voorgesteld als de plek waar die identiteit als consument probleemloos kan worden voortgezet.

JEAN-LOUIS COLINET: Al bij al is het nationalisme in België een minderheid. Wallonië is niet anti-Vlaams. Vlaanderen gelijkschakelen met nationalisme en Wallonië met socialisme is een grove reductie van een zeer complexe situatie.

GUY CASSIERS: We kunnen over Vlaanderen alleen maar in een geglobaliseerde context nadenken. De historische momenten van Vlaamse grootsheid hebben altijd te maken gehad met zijn kosmopolitische en internationale gerichtheid. Er is natuurlijk een barrière tussen Vlaanderen en Wallonië en dat is de taal.

Daar moeten we aan werken.

JEAN-LOUIS COLINET: Er is nood aan een dynamische culturele samenwerking tussen Vlaanderen en Wallonië. Die samenwerking is evident in Brussel, maar in de andere grote steden is er nog veel werk aan de winkel. In Gent in het Frans spelen is een probleem; in het Engels of het Italiaans helemaal niet. In het Nederlands spelen in Wallonië is intussen meer aanvaard dan in het Frans spelen in Vlaanderen.

GUY GYPENS: Er zijn vreemde logica’s aan het werk in dit land. Samenwerking tussen Kortrijk en Lille is internationaal en dus nastrevenswaardig! Samenwerking tussen Antwerpen en Luik is intercommunautair en dus problematisch. We zitten daarenboven met een reëel taalprobleem. De kennis van het Frans in Vlaanderen neemt af en in Wallonië en Brussel is er nog héél veel werk aan de kennis van het Nederlands. De uitdagingen voor de toekomst zijn niet gering.

GUY CASSIERS: Hier ligt meteen een grote uitdaging voor de kunstenaars. Hun taal slaat een brug tussen het lokale en het globale, het particuliere en het universele. Precies dat verklaart hun grote succes in het buitenland. Laat hun manier van werken en denken een model zijn voor de politici in dit land.

126

Er is nood aan een dynamische culturele samenwerking tussen Vlaanderen en WalloniĂŤ.

Die samenwerking is evident in Brussel, maar in de andere grote steden is er nog veel werk aan de winkel.

Jean-Louis Colinet

Recent onderzoek heeft daarenboven uitgewezen dat een heel grote groep mensen die nooit naar kunst gaan kijken, het toch belangrijk vinden dat de kunsten gesubsidieerd worden. Het is uiteindelijk die groep die beslist over onze toekomst als kunstensector.

Guy Cassiers

127

Guy Gypens

Er zijn vreemde logica’s aan het werk in dit land. Samenwerking tussen Kortrijk en Lille is internationaal en dus nastrevenswaardig!

Samenwerking tussen Antwerpen en Luik is intercommunautair en dus problematisch.

(NIEUWE) VRIENDEN

TO N E E L H U I S

EN NOG MEER MOOIS

128

EN NOG MEER MOOIS

© Dirk Pauwels

BETRAYAL

Verwante theatermakers en crossovers met literatuur, muziek, film,… Al dat moois is te gast in de Bourla. Josse De Pauw, Tom Lanoye, Jules Deelder, Joost Vandecasteele, Jeroen Olyslaegers en een rits theaterauteurs – samen op het Schrijverspodium – halen het beste uit zichzelf boven in het snijveld tussen literatuur, theater en muziek.

Theatermaker Mesut Arslan slaat de brug naar de beeldende kunsten.

Behoud de Begeerte organiseert thema-avonden samen met Toneelhuis en Toneelhuis gaat buurten bij Cinema Zuid. Een enthousiaste groep amateurgezelschappen werkt rond Toneelhuisproducties en als toemaat van al dat moois een klein maar fijn aantal concerten in de Bourla.

1 Een dansje doen.

Een mens doet een dansje.

Lijf tegen het droomlijf aangedrukt.

2 Een mens danst niet meer of veel te zelden.

Vergeefse pogingen een monnik te worden.

Het grote verlangen is stilte en allenigheid.

3 En dan uit het niets bekruipt hem opnieuw de zin in een dansje.

Benieuwd of daarin nog steeds het plezier van het leven schuilt.

De oude monnik doet een dansje. En daarna nog een.

En nog een.

THEATER Josse De Pauw

AN OLD MONK 01 / 02.10.2013

Bourla

AN OLD MONK

© Bache Jespers / Benoit Van Innis

Josse De Pauw brengt een eigen tekst op muziek van Kris Defoort, geïnspireerd door het werk van jazzlegende Thelonious Monk. Een voorstelling over koste wat kost willen leven. Na Die Siel van die Mier en Weg een nieuw dramatisch concert.

“We wilden het al lang en nu doen we het. Over lijf en geest en hoe die maar niet op elkaar afgestemd geraken. Behalve tijdens een dansje misschien.” (Josse De Pauw)

“An Old Monk is een echte grootse Josse De Pauw-solo. Balancerend tussen concert en theatermonoloog, tussen beeldenstorm en intiem dansje, tussen pakkende tragiek en prikkelende humor, vertelt hij over alles wat een mens tot mens maakt. Hij kiest niet voor de makkelijkste weg, gaat op het eind zelfs voor een intrigerend soort van anticlimax, maar pakt mij en passant in waar ik bij sta.” – Griet Op de Beeck in De Morgen, 18 november 2012 tekst, regie en spel Josse De Pauw / muziek Kris Defoort / muzikale uitvoering Kris Defoort Trio / beelden/ scène Bache Jespers (foto’s), Benoît van Innes / productie LOD|muziektheater, Théâtre Vidi-Lauzanne (CH)

129

Mesut Arslan en Kunstenfestival 0090

BETRAYAL 24 – 26.04.2014 Bourlazolder 20:00 en 22:00 Engels gesproken, Nederlands boventiteld De Turks-Belgische theatermaker Mesut Arslan regisseert Betrayal van Harold Pinter. Deze klassieker over een driehoeksverhouding is alleen al bijzonder omdat het verhaal tegen de tijd in verteld wordt en begint met het einde van het overspel. Hier wordt de mens niet alleen verraden door andere mensen maar ook door de tijd. Dat aspect diept Arslan verder uit in zijn versie, Betrayal. Wat is geheugen? Hoe werkt het onbewuste, terwijl de verwerkingscapaciteit van ons bewustzijn slechts een fractie is van de totale capaciteit van het brein? Hij doet een beroep op beeldend kunstenaar Lawrence Malstaf die in de installatie Nevel een ruimte in voortdurende verandering creëert voor het spel met tijd en geheugen. Elke scène gaat een stap verder in de zoektocht naar een andere eerlijkheid waar het geheugen de feiten nog niet gemanipuleerd heeft. concept en regie Mesut Arslan / tekst Harold Pinter / installatie Lawrence Malstaf / met Iris Van Cauwenbergh, Dennis Deter, Thomas Proksch / dramaturgie Ata Ünal / lichtontwerp Jan Maertens / kostuum Rike Fischer / productie Platform 0090 / coproductie Toneelhuis, 't Arsenaal, TAKT Dommelhof

TO N E E L H U I S Stadsschouwburg Amsterdam. Schrijverspodium ontvangt werkingsmiddelen van het Vlaams Fonds voor de Letteren, de Nederlandse Taalunie en de provincie Oost–Vlaanderen en is partner van Antwerpen Boekenstad.

De Soirée in de Bourla vervangt de eerder aangekondigde avond die omwille van het overlijden van Jeroen Willems werd verplaatst.

Ook nog te zien op maandag 7 oktober 2013 om 20.30 uur in Stadsschouwburg Amsterdam.

LITERATUUR Schrijverspodium

05.10.2013 Bourla “Zij die normaal gezien achter de schermen blijven, stelen nu de show.”

– Magali Degrande in Het Nieuwsblad De Soirée Dramatik plaatst schrijvers op het podium. Naar aanleiding van de tiende verjaardag van Schrijverspodium gooien Toneelhuis en Stadsschouwburg Amsterdam hun zalen open voor een luxueuze editie van deze klassieker.

Twee toneelliteraire avonden met een kleurrijke greep uit het beste, het verrassendste en het meest onontdekte van de Nederlandstalige toneelliteratuur van

Track is Rik Elstgeest, Bo Koek, Paul Koek, Hans van der Meer en Ton van der Meer / guest star John van Oostrum Soirée Dramatik Deluxe is een project van Schrijverspodium in coproductie met Toneelhuis en

130

TOM LANOYE 1985

SOIRÉE DRAMATIK DELUXE

het afgelopen decennium. Aan het woord een elftal jonge en gevestigde schrijvers met fragmenten uit eigen toneelwerk. Aan de muziekinstrumenten de leden van Track, de uit de Veenfabriek voortgekomen electro-techno band. In Antwerpen treden aan: Stijn Devillé, werk van Eric De Volder, Abke Haring, Monique Nagielkopf, Jeroen Olyslaegers, Hanneke Paauwe, Elvis Peeters, Pjeroo Roobjee, Arne Sierens, Dimitri Verhulst en Erik Vlaminck. Toneelhuisacteurs geven hen extra stemmen. Op elkaar reagerend creëren muzikanten, schrijvers en acteurs elke avond een muziektheatraal concert waar de vonken vanaf vliegen.

LANOYE & DEELDER, 30 JAAR LATER © A.M.C. Fok.

JULES DEELDER 1985

Behoud de Begeerte

15.02.2014 Bourla Op 15 februari 1984 organiseerde Behoud de Begeerte voor de allereerste keer een literaire avond, en wel in Leuven.

In die dagen trok Tom Lanoye veel aandacht met zijn atletische voorkomen, zijn kleine gestalte en zijn grote muil. Hij was de geheimtip van het moment. Jules Deelder daarentegen was toendertijd al volop de enige echte Jules Deelder, wereldberoemd en berucht, zeker in Nederland en zelfs in Vlaanderen. Behoud de Begeerte besloot Jules Deelder uit te nodigen om het voorprogramma van Tom Lanoye te verzorgen, en meende dat de Leuvense Stadsschouwburg daarvoor net groot genoeg was. Pal dertig jaar later, op 15 februari 2014, treden beide heren opnieuw samen op met een ‘avondvullend literair programma’, en wel in de Bourlaschouwburg, die wellicht voor de gelegenheid ruim te klein zal zijn. www.begeerte.be

Behoud de Begeerte

GELETTERDE MENSEN Jeroen Olyslaegers & Joost Vandecasteele 18.03.2013 Bourla De tweeëndertigste Geletterde Mensen wordt naar goede traditie opnieuw bevolkt door een gouden duo: Jeroen Olyslaegers & Joost Vandecasteele, twee geëngageerde brothers in arms, twee literaire honden zonder muilkorf. Zowel Olyslaegers als Vandecasteele bespelen vele velden van de letteren: beiden schrijven geloofd en geprezen proza, toneel en columns, beiden schuwen het grote woord niet, beiden debiteren op tijd en stond graag hun provocerende meningen en beiden voelen zich goed op het podium.

Genoeg argumenten voor een boeiende, confronterende voorstelling. van en met Jeroen Olyslaegers, Joost Vandecasteele / productie Behoud de Begeerte

THEMA-AVONDEN

BEHOUD DE BEGEERTE In de marge van een aantal Toneelhuisproducties organiseren Behoud de Begeerte en Toneelhuis literaire evenementen en debatten.

Marie Vinck (18 feb), Tom Dewispelaere (11 maart) en Benjamin Verdonck (22 april). Het precieze programma wordt later bekendgemaakt op www.toneelhuis.be en www.cinemazuid.be.

© Filip Van Roe

OLYSLAEGERS EN VANDECASTEELE

EN NOG MEER MOOIS

Het rijk van Koning Nobel

09.12.2013 20:00 Bourla naar aanleiding van Van den vos (FC Bergman)

Nationalisme voor Dummies

25.01.2014 16:00 Bourla naar aanleiding van De Verwondering (Bart Meuleman)

Lof van de twijfel

30.03.2014 20:00 Bourla naar aanleiding van Hamlet vs Hamlet (Guy Cassiers / Tom Lanoye) Het precieze programma wordt later bekendgemaakt op www.toneelhuis.be

MUZIEK Eddy et les Vedettes

ROUTE NATIONALE 7 06.10.2013 15:00 Bourla

Tickets € 16,00 Na hun geslaagde Les Meilleurs Succès-tournee presenteren Eddy et les Vedettes Route Nationale 7. Zoals de legendarische autosnelweg door Frankrijk banen Eddy et les Vedettes zich opnieuw een weg door het Franse chanson van de jaren ’50, ’60 en ’70. En zo laten ze deze keer o.a. Charles Trénet, Bourvil en Edith Piaf de revue passeren. De manier waarop frontman Frank Mercelis hun nummers brengt doet terugdenken aan de gloriedagen van de Parijse concertzaal l’Olympia toen menig Franse zanger, strak in het pak de brug sloeg tussen chanson en pop/rock Samen met vier uitstekende muzikanten vertegenwoordigt Mercelis een ijzersterke live-band die het Franse chanson op een unieke en verrassende wijze tot de verbeelding laat spreken.

Zita Swoon Group FILM

TONEELHUIS @THEMOVIES In Cinema Zuid, Lakenstraat 14, Antwerpen (in het FotoMuseum) Tickets € 5 / € 3 Toneelhuis en Cinema Zuid slaan de handen in elkaar voor een nieuwe reeks van boeiende gesprekken met topacteurs en makers van Toneelhuis over de spannende relatie tussen toneel en film, de wetten van het vak en de omslag van het live performen naar het grote doek. Natuurlijk wordt dit alles ook gekruid met persoonlijke anekdotes. Dit seizoen tonen we de filmselectie van Katelijne Damen (8 okt), Charlotte Vandermeersch (5 nov), Matteo Simoni (10 dec), Marc Van Eeghem (14 jan),

131

NEW OLD WORLD 21.03.2014 Bourla Tickets € 22 Concert met videoinstallatie New Old World is een zorgvuldig gecomponeerd, volledig instrumentaal werk, waarvoor Stef Kamil Carlens intensief samenwerkte met drummer Aarich Jespers, zijn trouwste compagnon de route.

Beiden opgeleid als beeldend kunstenaars, oordeelden ze dat het tijd werd om ook die achtergrond in de Zita Swoon Group te integreren. De voorstelling is dan ook een geslaagde combinatie van muziek met visuele, zelfs theatrale elementen. De muziek echoot klanken uit het verleden: The Shadows, Pinguin Café Orchestra en Brian Eno. “New Old World is een erg aanstekelijk muzikaal project, een kruisbestuiving tussen swingende jazz, popidiomen en

een streep klassiek (…) De muziek wordt intelligent ondersteund door zelfgemaakte filmpjes. De video’s tonen ogenschijnlijk banale fragmenten uit het leven. Kinderen die spelen en tekeningen maken, een podium dat wordt gebouwd, dansende mensen, jong en oud. Maar de combinatie tussen de muziek en de film werkt wonderwel.” Koen Van Boxem in De Tijd, 17 april 2012 muzikale directie en compositie Stef Kamil Carlens (gitaar), Aarich Jespers (drums) / muzikanten Wim De Busser / Pieter Baert (piano, Farfisa orgel), Tomas De Smet (contra- and elektrische bass), Jeroen Baert (viool, gitaar, mandoline), Karel Coninx (altviool), Seraphine Stragier (cello, harp, autoharp) / coproductie deSingel, Rotterdamse Schouwburg, Motel Mozaique, KVS Brussel / organisatie Wolvin / Zita Swoon Group vzw / ondersteund door Kunsten en Erfgoed van de Vlaamse gemeenschap

The belly of an architect (1987), Je pense à vous door de broers Luc en Jean‐Pierre Dardenne (1992) en Marion Hänsel’s film Li – Between thedevil and the deep blue sea (1992).

“Je hoort hem zelden op de radio en zijn interviews kan je op één hand te tellen. Maar toch verkoopt de Limburgse pianist met gemak twee keer de Ancienne Belgique uit, en heeft hij intussen een paar hedendaagse classics achter zijn naam staan.” De Morgen, 19 maart 2012**** Met Wim Mertens (piano en zang), Tatiana Samouil (viool), Lode Vercampt (cello)

HELDEN VAN

WIM MERTENS TRIO 22.03.2014 Bourla Tickets € 22

STIJN VAN OPSTAL 22 — 28.05.2014

Bourla

De gekende ‘helden van’-formule revisited: i.p.v. een muzikant vragen we dit seizoen aan een Toneelhuismaker om over

© Lynn Van Oijstaeijen

AMATEURTONEELHUIS

De gerenommeerde Belgische componist/muzikant Wim Mertens is intussen ruim dertig jaar bezig, bracht meer dan vijftig albums uit en is niet meer weg te denken van de grootste concertpodia. Hij speelt piano en klassieke gitaar en zingt met een karakteristiek hoge stem, waarbij hij zijn eigen en zorgvuldig geselecteerde teksten gebruikt. Zijn composities gaan van piano solo over kamermuziekensembles tot symfonisch orkest. Ook de vorm varieert van korte liederen tot lange complexe stukken. U kent wellicht zijn minimal-hits als Close cover en Struggle for pleasure. Wim Mertens schreef ook verschillende stukken voor theater en film, onder meer de muziek voor Jan Fabre’s opvoering van The power of theatrical madness (1984), Peter Greenaway’s film

het muurtje van zijn métier te kijken. Stijn van Opstal ging graag in op onze vraag om zijn eigen helden op de Bourlascène te zetten. Dat levert een spannend programma van concerten, performances en films op. Volg zijn selectie op www.toneelhuis.be © Eline Ros

ZITA SWOON GROUP

TO N E E L H U I S

132

BOURLA BEATS 26.10 / 07.12.2013 / 01.03 en 17.05.2014

Bourla

Bourla Beats is niet meer weg te denken: voor het zevende seizoen op rij organiseert Toneelhuis feest in de Bourla op zaterdagen na de voorstelling. Goeie dj’s, straffe muziek, veel volk dat komt dansen De Bourla Beats blijven gratis. Tickets zijn enkel de avond zelf te krijgen. Op is op.

LIEFHEBBERS

AMATEURTONEELHUIS 15 — 20.04.2014

Bourla

Na een geslaagd eerste seizoen zetten Toneelhuis en OPENDOEK, de belangenbehartiger van het amateurtheater in Vlaanderen, hun samenwerking verder. Toneelhuis nodigt amateurgezelschappen uit om zich te buigen over het Toneelhuisrepertoire van het seizoen 2013-2014, meer specifiek gaat het om Macbeth, Hamlet, De verwondering en Van de vos Reynaert.

Toneelhuis organiseert in deze context een aantal workshops rond dramaturgie, techniek en acteren. Een selectie van deze voorstellingen zal in de Bourlaschouwburg getoond worden.

Het precieze programma wordt later bekengemaakt op www.toneelhuis.be

Radio 1, partner van het Toneelhuis

133

TO N E E L H U I S

INDEX

134

300 el x 50 el x 30 el 105 A corps perdu 115 acteursensemble 03 Alles van Eva 113 amateurTONEELhuis 132 An Old Monk 129 Betrayal 129 Bezonken rood 107 Bourla Beats 132 Brief aan mijn rechter 121 Cendrillon 122 Creatie 2013 24 De macht der theaterlijke dwaasheden 116 De man in de mist 108 De snoek van Sjetsov 119 De verwondering 64 De waterafsluiter 117 De winter van Kapitein Winokio 115 Desperado 111 Dinska Bronska 119 Discografie 116 DISISIT 109 Dracula 113 Eddy et les Vedettes 131 Een tafeltoneel 96 Ein Chor irrt sich gewaltig 124 Flying Horseman 118 Geletterde mensen 131 Genesis III 118 Hamlet Symphony 88 Hamlet vs Hamlet 76

Helden van‌ 132 Het rijk van koning Nobel 131 Introtekst 01 Lange dagreis naar de nacht 124 Lanoye & Deelder, 30 jaar later 130 Le signal du promeneur 122 Les petits et vulgairs plaisirs 118 LIFE:RESET 123 Lof van de twijfel 131 MCBTH 12 Nationalisme voor dummies 131 Onomatopee 116 Orlando 110 Phaedra 114 Platonov 121 Romeo & Julia 106 Route Nationale 7 131 Shakespeare in love 118 Shylock 114 SoirÊe Dramatik Deluxe 130 The New Forest - De wet 123 The Red Piece 114 Toneelhuis@TheMovies 131 TRAINER 32 Trust 115 Van den vos 48 Wim Mertens Trio 132 Yabin 124 Zita Swoon Group 131

135

TO N E E L H U I S

136

PRAKTISCH

PRAKTISCH

137

TO N E E L H U I S

LOCATIES TONEELHUIS / BOURLA Komedieplaats 18 2000 Antwerpen Voorstellingskassa / Bespreekbureau

Bij voorstellingen vanaf een uur voor aanvang in de Bourla.

Aanvang voorstellingen 20u00 (tenzij anders vermeld)

TONEELHUIS / KANTOREN Orgelstraat 7 2000 Antwerpen Dagkassa / Bespreekbureau

T. 03 224 88 44 www.toneelhuis.be

Van maandag t/m vrijdag van 10u tot 18u Op zaterdag van 14u tot 18u (Vakantie van 1 juli t/m 11 augustus 2013)

Toneelhuis administratie T. 03 224 88 00 www.toneelhuis.be

HOE TONEELHUIS BEREIKEN MET DE FIETS OF VELO Geen eigen fiets? Maak gebruik van het Velo-systeem. € 3 voor een dagpas.

Meer info: www.velo-antwerpen.be Dichtsbijzijnde Velo-stations: • station Bourla (hoek Schuttershofstraat-Huidevettersstraat), 1 min. wandelen • station Rubenshuis (Wapper), 3 min. wandelen MET HET OPENBAAR VERVOER Met de trein tot het Centraal Station of met de bus tot de Rooseveltplaats Van daaruit te voet (15min) of met tram: Premetro 3, 5, 9 en 15 / Afstappen aan halte Meir – uitgang Huidevettersstraat Met de tram: • Premetro 3, 5, 9 en 15 / Afstappen aan halte Meir – uitgang Huidevettersstraat • Trams 7 en 4 / Afstappen aan halte Huidevettersstraat

138

MET DE WAGEN Vanuit: • Hasselt en Turnhout � Via E313 en E34 / Neem afrit 17 Borgerhout • Breda / Via E19 � Volg Antwerpse ring & neem afrit 3 Borgerhout • Gent/Kortrijk � Via E17 / Neem meteen na de Kennedytunnel afrit 5a Antwerpen centrum • Brussel via Boom � Via A12 / Volg Antwerpen centrum • Brussel via Mechelen � Via E19 / Volg aan de Craeybeckxtunnel afrit Antwerpen centrum PARKINGS IN DE BUURT Arenberg: Oudevaartplaats 2-4 Oudaan: Oudaan 3 Stadsschouwburg : Meistraat 4 Vanaf 18u00 betaalt u €5,90 voor de rest van de avond (d.d. maart 2013)

PRAKTISCH

TICKETS EN INFO RESERVEREN BIJ TONEELHUIS

T. 03 224 88 44 www.toneelhuis.be

De loges op het eerste middenbalkon bieden vier plaatsen, die worden uitgenummerd volgens de historische elegantie: dames vooraan, heren achteraan.

Plaatsen op de zijbalkons bieden niet altijd een volledige zichtbaarheid op de scène.

EENHEIDSTARIEF

LOSSE TICKETS RANG A B C

BASIS première

D

€ 20 € 16 € 12 € 8 € 23 € 18 € 12 € 8

REDUCTIES -19 / CJP / Scholen € 11 € 11 € 11 € 8 première € 12 € 12 € 12 € 8 -25/65+, OKO, Werkzoekenden première

Producties met beperkte publiekscapaciteit en alle voorstellingen in de Antwerpse Kleppers

BASIS première

€ 16 € 18

REDUCTIES première

€ 12 € 14

€ 12 € 12 € 12 € 8 € 14 € 14 € 12 € 8

Groepen (+12) SODIPA/SODICO € 16 € 14 € 12 € 8 première € 19 € 16 € 12 € 8

REDUCTIES JONGEREN Ook dit seizoen heeft Toneelhuis een aparte prijscategorie voor iedereen jonger dan 19 jaar of voor CJP-leden. Zij betalen slechts € 11 voor een voorstelling.

SCHOLEN Een leerling betaalt € 11 voor een voorstelling. Per vijftien leerlingen komt een begeleidende leerkracht gratis mee. Dit geldt enkel voor Toneelhuisproducties.

CJP Jonger dan 26 en een culturele veelvraat?

CJP is dé must voor de liefhebber van het betere vrijetijdsbeleven. Een CJP’er betaalt laagste prijs in tal van cultuurhuizen en heeft daarnaast ook recht op heel wat extraatjes in binnen- en buitenland, van Wii tot Van Gogh. Lid worden?

Check www.cjp.be CULTUURCHEQUES VOOR ANTWERPSE STUDENTEN Studenten kunnen voor € 10 op hun campus een boekje met zeven cultuurcheques kopen. Reserveer met deze cheques plaatsen bij de verschillende cultuurhuizen in de stad. Info: http://www.antwerpenstudentenstad.be. Deze cultuurcheques gelden enkel voor de theaterproducties van Toneelhuis.

FONDS VRIJETIJDSPARTICIPATIE Toneelhuis ontwikkelt een duurzaam participatietraject voor mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie. Naast het aanbieden van inleidingen en omkadering op maat werkt Toneelhuis samen met het Fonds Vrijetijdsparticipatie, dat ervoor zorgt dat mensen die in armoede leven kunnen deelnemen aan (o.a.) cultuur. In samenwerking met lokale sociale organisaties werkt het Fonds Vrijetijdsparticipatie de financiële drempel weg zodat mensen in armoede slechts 20% van de deelnameprijs betalen. Meer informatie vindt u op: www.fondsvrijetijdsparticipatie.be Inleidingen en omkadering op maat kunt u aanvragen bij petra.damen@toneelhuis.be SECTORPAS Alle werknemers van organisaties aangesloten bij Overleg Kunstenorganisaties (oKo) kunnen een sectorpas krijgen via het secretariaat van oKo. Sectorpashouders kopen bij Toneelhuis hun tickets met reductie : € 12 euro i.p.v. € 20 (rang A) of € 16 (rang B) en € 14 op de premièredata.

139

15 JUNI 2013 = TICKETDAG EN STOCKVERKOOP Op zaterdag 15 juni van 10u00 tot 16u00 organiseert Toneelhuis naar goede gewoonte een ticketdag in het bespreekbureau (Orgelstraat 7, naast de Bourla).

Losse tickets (behalve op premièredata) zijn die dag te koop aan een uitzonderlijke reductie.

BASIS / In Rang A: -25/+65

€ 16 ipv € 20 € 10 ipv € 12

Op deze dag aangekochte tickets kunnen enkel omgeruild worden mits opleg (tot € 12 / € 20).

Toneelhuis houdt die dag ook een grote stockverkoop. Sla uw slag en ga naar huis met tekstboekenen coupons van stoffen uit het kostuumatelier van het Toneelhuis. Het wordt een feestelijke dag met een hapje en een drankje. Check www.toneelhuis.be voor meer info.

TO N E E L H U I S

ABONNEMENTEN

NR 1

NR. 1+

HUISABONNEMENT = € 84 (i.p.v. € 136)

PREMIÈREABONNEMENT = € 105 (i.p.v. € 156)

Het huisabonnement geeft u de kans aan de grootste reductie de nieuwe producties van Toneelhuismakers te bekijken.

Daarnaast betaalt u slechts 12 € voor andere geselecteerde theatervoorstellingen.

Dit abonnement is nagelnieuw en geldt uitsluitend op de premièredata van de nieuwe producties van Toneelhuismakers. U betaalt weliswaar meer maar u geniet na de première mee van de receptie met de volledige ploeg. Ook met dit abonnement betaalt u slechts € 12 voor andere geselecteerde theatervoorstellingen.

7 nieuwe Toneelhuisproducties met data naar keuze behalve de premières • MCBTH – Guy Cassiers • CREATIE 2013 (werktitel) – Olympique Dramatique / tg STAN • TRAINER – Abke Haring • VAN DEN VOS – FC Bergman • DE VERWONDERING – Bart Meuleman • HAMLET VS HAMLET – Guy Cassiers • HAMLET SYMPHONY – Mokhallad Rasem

7 nieuwe Toneelhuisproducties op vaste data: • MCBTH – Guy Cassiers – 26.09.2013 • CREATIE 2013 (werktitel) – Olympique Dramatique / tg STAN – 24.10.2013 • TRAINER – Abke Haring – 14.11.2013 • VAN DEN VOS – FC Bergman – 05.12.2013 • DE VERWONDERING – Bart Meuleman – 23.01.2014 • HAMLET VS HAMLET – Guy Cassiers – 26.03.2014 • HAMLET SYMPHONY – Mokhallad Rasem – 01.05.2014

NR 3

NR 2

MATINEEABONNEMENT = € 44 (i.p.v. € 80 / € 76)

DANSABONNEMENT = € 48 (i.p.v. € 64)

Ook dit seizoen zijn de matinees weer van de partij. Ditmaal kiest u 4 matineevoorstellingen uit het aanbod van 7 op vaste data, steeds op zondag om 15u.

• MCBTH – Guy Cassiers – 13.10.2013 • CREATIE 2013 (werktitel) – Olympique Dramatique / tg STAN – 03.11.2013 • TRAINER – Abke Haring – 17.11.2013 • VAN DEN VOS – FC Bergman – 15.12.2013 • DE VERWONDERING – Bart Meuleman – 26.01.2014 • HAMLET VS HAMLET – Guy Cassiers – 30.03.2014 • HAMLET SYMPHONY – Mokhallad Rasem – 11.05.2014

Het dansabonnement biedt u een keuze van 4 producties uit een aanbod van 5.

Drie data op vaste data, eentje met keuze.

• TRAINER – Abke Haring (behalve op de première) • THE RED PIECE – WArd/waRD – 08.02.2014 • DE MACHT DER THEATERLIJKE DWAASHEDEN – Jan Fabre – 19.02.2014 • DISCOGRAFIE – Marc Vanrunxt & Arco Renz – 20.02.2014 • SHAKESPEARE IN LOVE – Let’s go Urban – 22.02.2014

Met een Toneelhuisabonnement krijgt u de beste plaatsen aan de meest voordelige prijs.

140

PRAKTISCH

NR 4

NR 5

A LA CARTE ABONNEMENT = € 70 (i.p.v. € 100 / € 96)

JONGERENABONNEMENT = € 36 (i.p.v. € 48)

Het à la carte abonnement geeft u de mogelijkheid een selectie te maken uit een combinatie van nieuwe voorstellingen en hernemingen.

Het jongerenabonnement biedt iedereen jonger dan 25 jaar een uitzonderlijke korting.

4 producties uit het aanbod van 10 met data naar keuze behalve de premièredata • MCBTH – Guy Cassiers • DE MAN IN DE MIST – Bart Meuleman – 04.10.2013 • CREATIE 2013 (werktitel) – Olympique Dramatique / tg STAN • TRAINER – Abke Haring • VAN DEN VOS – FC Bergman • ORLANDO – Guy Cassiers • DE VERWONDERING – Bart Meuleman • HAMLET VS HAMLET – Guy Cassiers • HAMLET SYMPHONY – Mokhallad Rasem • BEZONKEN ROOD – Guy Cassiers

5 producties uit het aanbod van 10 met data naar keuze behalve de premièredata • MCBTH – Guy Cassiers • DE MAN IN DE MIST – Bart Meuleman – 04.10.2013 • CREATIE 2013 (werktitel) – Olympique Dramatique / tg STAN • TRAINER – Abke Haring • VAN DEN VOS – FC Bergman • ORLANDO – Guy Cassiers • DE VERWONDERING – Bart Meuleman • HAMLET VS HAMLET – Guy Cassiers • HAMLET SYMPHONY – Mokhallad Rasem • BEZONKEN ROOD – Guy Cassiers

NR 6

TONEELHUIS & DESINGEL ABONNEMENT = € 118 / € 88 (-25/+65) (i.p.v. € 142 / € 98) In het abonnement met deSingel worden drie producties van deSingel opgenomen en drie producties van Toneelhuis. Met deSingel deelt Toneelhuis interesse voor heel wat boeiende kunstenaars, zoals Ivo van Hove, Sidi Larbi Cherkaoui en René Pollesh. In een gezamenlijk abonnement brengen we een selectie van het programma van beide huizen samen aan een voordelig tarief. (zie pag 124)

3 Toneelhuisproducties, 3 deSingelproducties met vaste data TONEELHUIS • MCBTH – Guy Cassiers – 28.09.2013 • CREATIE 2013 (werktitel) – Olympique Dramatique / tg STAN – 25.10.2013 • HAMLET VS HAMLET – Guy Cassiers – 28.03.2014 DESINGEL • LANGE DAGREIS NAAR DE NACHT – Ivo van Hove – 10.10.2013 • YABIN – Sidi Larbi Cherkaoui & Yabin Dance Studio – 16.01.2014 • EIN CHOR IRRT SICH GEWALTIG – René Pollesh – 03.04.2014

De houders van abonnement 1 t/m 5 ontvangen een gratis Podiumhopper, waarmee u korting krijgt op een voorstelling bij onze bevriende cultuurhuizen de Filharmonie, Het Koninklijk Ballet van Vlaanderen, de Vlaamse Opera in Antwerpen en Amuz.

141

TO N E E L H U I S

RESERVEREN EN BETALEN OP VOORHAND • Aan de dagkassa betaalt u contant, met bancontact of Visa- of Mastercard en u krijgt uw tickets onmiddellijk mee.

• Bij telefonische reservering betaalt u ofwel met Visa- of Mastercard of via overschrijving: op het rekeningnummer IBAN BE48 4028 1360 0227, BIC KREDBEBB met vermelding van het klantennummer (uiterlijk 2 weken na reservering, zo niet vervalt uw reservering).

Tot 7 dagen voor de voorstelling worden de tickets toegestuurd en betaalt u € 2 per bestelling.

• Online: www.toneelhuis.be > Ga naar de voorstelling van uw keuze en klik op de bestelknop om uw tickets te bestellen.

Bij genummerde plaatsen kan u zelf uw plaats bepalen. Let wel: u kan hier enkel kaartjes bestellen voor de categorie basisprijs en de reductiecategorie –25 en +65.

ONLINE BETALEN • met Bancontact / online banking • met kredietkaarten:VISA / Eurocard / Mastercard E-TICKETS / VERZENDING PER POST Als u online tickets koopt, kan u kiezen voor e-tickets die u zelf print (gratis) of die verzonden worden per post (€ 2) tot 7 werkdagen voor de voorstelling, anders liggen ze klaar aan de avondkassa.

AAN DE AVONDKASSA Reserveert u minder dan acht dagen op voorhand, dan betaalt u uw tickets aan de avondkassa ten laatste een halfuur voor aanvang van de voorstelling. Dat kan contant, met bancontact, Visa- of Mastercard.

GOED OM WETEN Als u vooraf telefonisch meegeeft dat u verhinderd bent om een voorstelling bij te wonen, ruilen we kosteloos uw tickets om naar een andere datum van diezelfde productie. In geen enkel geval worden tickets terugbetaald.

MATINEE VOORSTELLINGEN Ook tijdens het seizoen 2013-2014 organiseert Toneelhuis matineevoorstellingen.

Er zijn 7 matinees, één van elke nieuwe grotezaalproductie van Toneelhuismakers.

Wil u meerdere matinees bijwonen, teken dan in voor het matineeabonnement (zie pag. 140).

Matineevoorstellingen gaan telkens door op zondag om 15u en dit op volgende data: • MCBTH – Guy Cassiers – 13.10.2013 • CREATIE 2013 (werktitel) – Olympique Dramatique / tg STAN – 03.11.2013 • TRAINER – Abke Haring – 17.11.2013 • VAN DEN VOS – FC Bergman – 15.12.2013 • DE VERWONDERING – Bart Meuleman – 26.01.2014 • HAMLET VS HAMLET – Guy Cassiers – 30.03.2014 • HAMLET SYMPHONY – Mokhallad Rasem – 11.05.2014

TONEELHUISATELIERS VOOR KINDEREN Terwijl u een matinee bijwoont kunnen uw kinderen terecht op de zolder van de Bourlaschouwburg voor een creatief atelier. De allerkleinsten worden verzorgd en vertroeteld terwijl de kinderen vanaf vier jaar zich buigen over grote vragen… Bestaan heksen echt? Waarom is de wolf jaloers op de vos?

Zijn mensen machines en machines mensen? En de vraag der vragen: Zijn of niet Zijn… DAT is de vraag! Of ze antwoorden gaan vinden is nog niet helemaal duidelijk, maar dat ze zich op hun manier zullen amuseren met de thema’s van de Toneelhuisvoorstellingen, dat verzekeren we u!

PRAKTISCH • Gratis deelname, u schrijft uw kind in wanneer u reserveert voor een matineevoorstelling en vermeldt naast de naam ook de geboortedatum • Minimumleeftijd Toneelhuisatelier: vier jaar, daarnaast is kinderopvang mogelijk van nul tot vier jaar.

• Om 14u30 verzamelen we in de hal van de Bourlaschouwburg (ophalen gebeurt op dezelfde plek) • Na afloop van de voorstelling ontmoeten kinderen en ouders elkaar weer in de hal.

• Meer concrete informatie over de verschillende ateliers vindt u op www.toneelhuis.be

142

THEATERDINER EN GESCHENKBONNEN HET THEATERDINER Toneelhuis biedt u de mogelijkheid om in De Foyer een ‘theaterdiner’ te reserveren voor de voorstelling. Dit theaterdiner kan u tot twee dagen voor de datum van uw voorstelling reserveren bij het bespreekbureau.

Voor het theaterdiner is er keuze tussen: A De theatersuggestie of een salade met glaasje wijn: € 15 per persoon.

B Dagsoep, theatersuggestie of salade met glaasje wijn: € 19 per persoon C De theatersuggestie of salade met glaasje wijn en dessert van de chef: € 19 per persoon D Dagsoep, theatersuggestie of salade, glaasje wijn én dessert van de chef: € 23 per persoon De Foyer is gelegen op de eerste verdieping van de Bourla en is dagelijks open van 11u tot middernacht, op zondag van 11u tot 18u. Voor de zondagbrunch kan u reserveren op het nummer 03 233 55 17.

GESCHENKBON U kan aan het bespreekbureau een geschenkbon kopen voor een bedrag dat u zelf bepaalt. Gedurende één jaar kan de bon ingeruild worden tegen tickets voor de voorstellingen van Toneelhuis.

De geschenkbon geeft geen voorrang tijdens de avondkassa. Reserveren is daarom ook hier aanbevolen.

PRAKTISCH

EXTRA’S RONDLEIDINGEN Tijdens een rondleiding in de Bourlaschouwburg wordt de geschiedenis van het gebouw verteld en worden de theaterconstructies uitgelegd.

Rondleiding voor scholen: € 35 Meer informatie: Petra Damen 03 224 88 20 of petra.damen@toneelhuis.be.

Rondleiding voor groepen (tot 30 personen): € 10 per persoon, minimum 15 personen.

Meer informatie: Fabienne Arras 03 224 88 21 of fabienne.arras@toneelhuis.be ZAALHUUR Bourlaschouwburg De theaterzaal heeft een capaciteit van achthonderd personen. Bekijk de technische specificaties op www.toneelhuis.be > info en contact > zaalhuur.

Voor meer informatie over het huren van de zaal: Koen Vermesen 03 224 88 52 of koen.vermesen@toneelhuis.be De Foyer Voor recepties en feesten in De Foyer kunt u terecht bij: Katrien Haesaerts 03 233 55 17 info@defoyer.be of www.defoyer.be

TOEGANKELIJKHEID Toneelhuis vindt het belangrijk dat iedereen kan genieten van het Toneelhuisaanbod. Daarom zetten we in op het toegankelijk maken van voorstellingen voor mensen met een handicap. Naast de reguliere voorzieningen biedt Toneelhuis tijdens matineevoorstellingen speciale voorzieningen aan voor personen met een visuele beperking.

AUDIODESCRIPTIE (AD) AD is een techniek waarbij audiovisueel materiaal – van theatervoorstellingen, films en series tot voetbalwedstrijden en tentoonstellingen – toegankelijk gemaakt wordt voor mensen met een visuele beperking. Via hoofdtelefoons wordt bijkomende informatie gegeven over wat zich afspeelt op scène en niet duidelijk wordt door de dialogen.

REGULIERE WERKING In de Bourla zijn de plaatsen voor rolstoelgebruikers met de lift te bereiken. Graag vermelden bij reservering dat u rolstoelgebruiker bent.

Slechthorenden kunnen gebruik maken van een vernieuwde ringleiding in de Bourla. Dit draadloos systeem zorgt ervoor dat de geluiden van de scène, door de drager van een hoorapparaat rechtstreeks in het hoortoestel beluisterd kunnen worden. Zet u het hoortoestel op T, dan hoort u enkel de geluiden van op de scene, zet u het hoortoestel op MT dan vangt u naast de scènegeluiden ook de geluiden uit de zaal op. De keuze T geniet hierbij de voorkeur, zodat u niet gestoord wordt door geluiden uit de zaal.

Als u gebruik wenst te maken van de ringleiding, gelieve dit te melden bij uw reservering. We wijzen u dan de juiste plaatsen toe.

Praktisch Vóór elke matineevoorstelling is er een inleiding en stellen de acteurs zichzelf voor zodat u weet welke stem bij welk personage hoort. Afspraak telkens om 14u15 in de inkomhal van de Bourla.

TOEGANKELIJKHEID BIJ MATINEES Voor matineevoorstellingen levert Toneelhuis specifieke inspanningen om de toegankelijkheid voor mensen met een handicap te vergroten. Hiervoor werkt Toneelhuis samen met Intro vzw en VeBeS vzw (Licht en liefde), Ahosa en Onder Ons vzw ASSISTENTIE Vrijwilligers van Intro begeleiden mensen met een handicap vanaf een centraal verzamelpunt aan het Centraal Station Antwerpen naar de Bourla en weer terug.

Afspraak: 1u15 voor aanvang van de voorstelling.

143

Extra Inleidende informatie over de voorstelling vindt u in de vorm van een audiobestand op de Toneelhuiswebsite. Toneelhuisdramaturg Erwin Jans geeft meer achtergrond over de voorstelling.

Tickets & Info Uw begeleider mag gratis mee. VeBeS-, Ahosa- en Onder Ons-leden krijgen korting (€ 10 i.p.v. € 18 in rang A). Heeft u een blindengeleidehond bij, laat het ons weten.

TO N E E L H U I S

PUBLIEKSWERKING/EDUCATIE

WORKSHOPS Bij de eigen producties organiseert Toneelhuis elk seizoen een aantal theaterworkshops. Deze zijn geschikt voor middelbaar onderwijs vanaf de derde graad, hogescholen en universitaire studies. De workshops worden ontwikkeld in nauwe samenhang met het repetitieproces van de voorstelling. De deelnemers ervaren zelf wat spelen is. Ze analyseren toneelteksten en verhouden zich tot de thema’s en achtergronden van de voorstelling.

Voorstellingen waar workshops bij gegeven worden: MCBTH, Orlando, De verwondering, Hamlet vs Hamlet en Hamlet Symphony.

De workshops duren een dagdeel en kunnen zowel op school als in Toneelhuis plaatsvinden.

TRY-OUTS Als vertegenwoordiger van een groep (school, vereniging of organisatie) kunt u zich inschrijven op de try-outlijst. Als Toneelhuis bij een voorstelling try-outs voorziet, wordt u hiervoor uitgenodigd.

Op deze manier kunt u gratis de voorstelling prospecteren en onderzoeken welke inleidende activiteit u wil plannen voor uw groep.

OPEN REPETITIES Daar waar mogelijk staan de repetitieprocessen open voor begeleiders met hun groepen. (maximum 40 personen) INLEIDINGEN / NABESPREKINGEN In de Bourlaschouwburg vinden inleidingen en nabesprekingen plaats bij de voorstellingen. U komt meer te weten over de regisseur en zijn werkwijze, het regieconcept, de schrijver en de acteurs. De concrete data zijn te vinden in deze brochure, in de maandbrochures en op de website. Inleidingen vinden plaats op de eerste verdieping, in de rondgang van de Bourla en zijn toegankelijk voor maximaal 30 personen.

Nabesprekingen vinden plaats in de zaal en zijn derhalve niet bezoekersgelimiteerd.

Op aanvraag geeft Toneelhuis inleidingen en nabesprekingen op school.

SAMENWERKINGEN De publiekswerking van Toneelhuis werkt tijdens verschillende projecten in 20132014 samen met Universiteit Antwerpen – afdeling Theaterwetenschap, Karel de Grotehogeschool - afdeling Kunst en Cultuurbemiddeling, Plantijnhogeschool – afdeling Journalistiek, ArtEZ hogeschool voor de kunsten in Arnhem - afdeling docent drama, K.U.Leuven - afdeling Sociaal-Culturele Pedagogiek en OPENDOEK, amateurtheater Vlaanderen.

STAGEPLAATSEN Vacatures voor stages worden gepubliceerd op de website.

Voor meer informatie over publiekswerking kunt u contact opnemen met Petra Damen, op het nummer 03 224 88 20 of per e-mail petra.damen@toneelhuis.be.

Op woensdag 23 oktober 2013 kunt u deelnemen aan een actieve studiemiddag Omkadering in de klas. Deze middag is bedoeld voor leraren die dieper op de inhoud en vorm van een voorstelling in willen gaan met hun groep. Toneelhuis reikt u diverse methodes aan om een theaterbezoek voor te bereiden of te verwerken.

© Koen Broos

Wie graag zelf meer informatie opzoekt, kan op de website uitgebreide en diepgaande achtergrondinformatie over de makers, de voorstellingen en de omkaderende activiteiten van de publiekswerking vinden. Toneelhuis heeft een gevarieerd educatief aanbod voor groepen met meer en minder theaterervaring.

144

PRAKTISCH

TABLEAU DE LA TROUPE ENSEMBLE VAN MAKERS EN SPELERS MAKERS Abke Haring Bart Meuleman Benjamin Verdonck FC Bergman Guy Cassiers Mokhallad Rasem Olympique Dramatique SPELERS Katelijne Damen Tom Dewispelaere Abke Haring Kevin Janssens Johan Van Assche Marc Van Eeghem ARTISTIEKE MEDEWERKERS Abke Haring / spel, tekst, regie Arjen Klerkx / realisatie video Arne Focketyn / spel Bart Hollanders / spel Bart Meuleman / regie, tekstbewerking Benjamin Verdonck / spel, tekst Bertel Schollaert / muziek Bram Bossier / altviool Charlotte Vandermeersch / spel Chris Nietvelt / spel Corien Baart / tekstbewerking, dramaturgie Daan Roofthooft / spel Damiaan De Schrijver / spel Diederik De Cock / geluidsontwerp Diego Dezuttere / camera Dirk Roofthooft / spel, tekstbewerking Dominique Pauwels / muzikale compositie Eelco Smits / spel Ekaterina Levental / zang (alt/mezzo) Eleanor Campbell / dans Els Mondelaers / zang (mezzo) Erwin Jans / dramaturgie, tekstbewerking Eva Vermeiren / muziek Evelien Bosmans / spel Fanny Alfos / zang (alt/mezzo) FC Bergman / decor Filip Rathé / dirigent Francine Vis / zang (mezzo) Frank Van Eycken / percussie Frederik Jassogne (vzw Hangaar) / video-ontwerp Gaite Jansen / spel Geert Van Rampelberg / spel Gerardine Franken / vertaling Gert Portael / spel Gert Winckelmans / spel Giacomo Gorini / lichtontwerp Gilda De Bal / spel Greg Timmermans / spel Gregory Frateur / zang Guy Cassiers / regie, tekstbewerking, decorontwerp Hendrik-Hein Van Doorn / spel Herwig Ilegems / spel Hugo Claus / tekst Ilse Vandenbussche / kostuumontwerp Iris Van Cauwenbergh / kostuumontwerp Ivana Batchvarov / spel Iwan Van Vlierberghe / techniek Jan Sciffer / cello Jan Vercruysse / fluit Janten Versteele / spel Jean Bernard Koeman / scenografie Jeroen Brouwers / tekst Joé Agemans / spel Johan Van Assche / spel Jolente De Keersmaeker / spel Jonas Vermeulen / spel José Paulo dos Santos / dans Josse De Pauw / tekst Judith Van Herck / kostuums Kas & De Wolf / tekst Katelijne Damen / spel, kostuumontwerp, tekstbew.

Kevin Janssens / spel Koen De Graeve / spel Koen De Sutter / spel Kris Dechamps / camera

Kris Deprey / klarinet Laurence Roothooft / spel Liesa Van der Aa / muzikale compositie Lieven Slabbinck / decor Luc De Wit / artistiek medewerker Luna Rous / spel Marc Van Eeghem / spel Marie Vinck / spel Mark Van Denesse / lichtontwerp, scenografie Mark Verstraete / spel Marlies Heuer / spel Matteo Simoni / spel Matthias De Koning / scenografie Matthijs Kuyer / decor Maurice Gilliams / tekst Mieke De Groote / spel Misha Downey / spel Mokhallad Rasem / concept, regie, spel Mona Staut / spel Nathan Van den Broeck / spel Omar Alani / montage muziek Oscar Van Rompay / spel Paul Kuijer / spel Peter Missotten / De Filmfabriek / decor, video en lichtontwerp Pieter Ampe / dansadvies Pieter Jansen / viool Ramona Verkerk / spel Roeland Fernhout / spel Ruud Gielens / spel Saad Ibraheem / montage muziek Sara De Roo / spel Sébastien Hendrickx / dramaturgie Senjan Jansen / klankontwerp Solistenensemble Kaleidoskop / live muziek, muzikale compositie Stef Aerts / spel Stefan Alleweireldt / lichtontwerp Stijn Van Opstal / spel Sven Roofthooft / techniek Thomas Ryckewaert / spel Thomas Verstraeten / spel Thomas Walgrave / lichtontwerp Tim Van Steenbergen / kostuums Tom Dewispelaere / spel Tom Lanoye / bewerking Vic De Wachter / spel Viviane De Muynck / spel William Shakespeare / tekst Wom Verachtert / spel DIRECTIE Guy Cassiers / artistieke leiding Luk Van den bosch / zakelijke leiding ARTISTIEKE COÖRDINATIE An-Marie Lambrechts DRAMATURGIE & PUBLIEKSWERKING Erwin Jans / dramaturgie Petra Damen / publiekswerking en educatie INTERNE ORGANISATIE Annick Verstraeten / assistentie directie Koen Vermesen / coördinatie Bourla/zaalhuur EXTERNE RELATIES Kristel Marcoen / hoofd externe relaties Leen Van de put / pers- en publiekscommunicatie Fabienne Beernaert / spreiding/communicatie professionelen Fabienne Arras / coördinatie onthaal & bespreekbureau Maya Van Puymbroeck / publiekswerving Kristin Hex / coördinatie publicaties Bram Lenaerts / online communicatie Lieve Wouters / coördinatie vrijwilligers Lynn Van Oijstaeijen / beeldreporter PLANNING & PRODUCTIE Koen Roofthooft / hoofd planning & productie Stefaan Deldaele / productieleiding Mien Muys / productieleiding Michaël Greweldinger / productieleiding

145

Celine Van der Poel / productieleiding Karolien Derwael / productieleiding Lutje Lievens / regie-assistentie Erna Van Goethem / kostuumatelier Christiane De Feyter / kostuumatelier Kathleen Van Mechelen / kleedster Monique Van Hassel / kleedster FINANCIËN & PERSONEEL Lot Beghin / assistentie zakelijke leiding Ilse Muysers / personeelszaken Marcia Stessens / boekhouding en personeel Debbie Bevers / boekhouding Bie Van Pottelberghe / boekhouding ONTHAAL Saar Smets / kassamedewerker Daniëlle Vercammen / kassamedewerker Johanna De Donder / portier Mich De Gruyter / portier Marc Knaepen / portier Bie Van Pottelberghe / portier ZAALPERSONEEL Albert Baeckens Alessandro Cangelli Anne Rysbrack An-Sofie Meylemans Bram Malisse Elias Van Marcke Ellen Janssens Erna D'Hooge Eva Vanhole Frans Verbeeck Huguette Cool Ine Correwyn Jozef Rysbrack Judith Dekker Julienne Tobé Pieter-Jan De Wyngaert Séverine Debecker KANTINE Vincent Goedemé / verantwoordelijke catering Enio Arnouts Liezelot Osselaer Carine Vandersteene TECHNIEK Freek Boey / technisch directeur Tim Zeegers / technisch coördinator Bourla Sophie De Bruyn / assistentie technische leiding Dirk De Peuter / onderhoudstechniek Eric Geudens / onderhoudstechniek Bram Delafonteyne / theatertechniek Koen Deveux / theatertechniek Diederik Hoppenbrouwers / theatertechniek Joost Man / theatertechniek Jeroen Kenens / theatertechniek Maarten Meeussen / theatertechniek Frederik Liekens / theatertechniek Ivan Renette / theatertechniek Filip Van Berendoncks / theatertechniek Paul Van Caudenberg / theatertechniek Henk Vandecaveye / theatertechniek Johan Vandenborn / theatertechniek Ilse Van den Dorpel / theatertechniek Lucas Van Haesbroeck / theatertechniek Sanne Roels / theatertechniek Willy Vercammen / theatertechniek Tom Van Aken / theatertechniek Ken Hioco / theatertechniek Roel Snellebrand / theatertechniek Pepijn De Paepe / theatertechniek Niels Antonissen / theatertechniek Anton Leysen / theatertechniek Frederik Liekens / theatertechniek/decoratelier Patrick Jacobs / decoratelier Jan Palinckx / decoratelier Karl Schneider / decoratelier Philippe Homblé / decoratelier

TO N E E L H U I S

TONEELHUISVRIJWILLIGERS

In ruil voor uw inzet binnen Toneelhuis, mag u onze grote dankbaarheid, een aangename ervaring en interessante voordelen verwachten.

Laat het even weten aan Lieve Wouters: lieve.wouters@toneelhuis.be of 03/224 88 37 (op ma, di en do).

TONEELHUIS ZOEKT DOKTERS IN DE ZAAL Toneelhuis is op zoek naar artsen die tijdens de voorstelling over de gezondheid van de toeschouwers willen waken. Als wederdienst krijgt u twee goede plaatsen in de zaal.

Indien u hier interesse voor heeft, stuur een mailtje naar lieve.wouters@toneelhuis.be.

ONZE HUIDIGE VRIJWILLIGERS: Alex Berkovich Alexandra Van Damme Anke Timmermans Ann Van den Eynden Anne Declercq Anne Floren Anneliese De Boeck Annick Van Oosterwyck Anouk Latte Ayla Callebert Bart Janssen Chieu Sterken Christine Verbruggen Elise De Cock Ellen Knaepen Elvira Crois Eric Lambrechts Erna Moyaert Eva Janssens Evelyne Desmedt Frauke Verstraete Hanne Holvoet Helena Verbeeck Hilde Van Mechelen Hildegarde Peeters Ignace Collin Ilse Oostvogels Inge Van Winckel Inne Van den Bossche Jeroen De Cock Julia Stappers Karen Muyshondt Karen Van Mechelen Karlien Gerits Klaas Nachtergaele Kristoffel Mertens Léon Leenders Lien Meeus Lisa Dierick Lotte de Bruijn

Lotte Philipsen Ludo Van Tilborgh Magda Serrien Marc Kennes Marieke Vanderlinden Marijke De Raes Marina Goeyvaerts Marleen Horemans Marleen Van Pottelberge Marlou de Bont Michel Aarts Michelle Van der Harst Mona Nonneman Monique Bondue Niels Goeman Nima Rasoolzadeh Bagmisheh Noemi Suarez Sanchez Peggy Heynen Peter Hennebel Rajinder Khurana Sam Baidoo Sanne Joostens Serge Delaey Sofie Van den Bril Stijn Stuer Suzan Harlange Tania Goovaerts Thomas Panis Valerie Verlinden Veerle Brat Véronique Zwakhoven Victor Florindo Walter Keteleer Willem Joostens Wim Hertoghs Yannice De Bruyn Met een ‘dankjewel’ aan iedereen voor het engagement!

Toneelhuismedewerkers en -vrijwilligers op de Cultuurmarkt en op Studay, zomer 2012.

Toneelhuis wordt mee mogelijk gemaakt door de hulp van een diverse en unieke vrijwilligersgroep.

Wie graag deel wil uitmaken van de ploeg, mag zich altijd kandidaat stellen. Aan de hand van uw inbreng en onze noden, bekijken we samen op welk terrein uw aangeboden hulp het beste besteed wordt.

Welkom!

146

PRAKTISCH

RESERVERING VOOR REISVOORSTELLINGEN Aarschot — CC 't Gasthuis +32 16 56 48 24 / www.ccgasthuis.be

Eindhoven — Parktheater +31 40 211 11 22 / www.schouwburgeindhoven.nl

Oostende — De Grote Post +32 59 33 90 00 / www.degrotepost.be

Amiens — Maison de la culture d'Amiens +33 3 22 97 79 79 www.maisondelaculture-amiens.com

Essen — Salzlager +49 0700 20 02 34 56 / www.ruhrtriennale.de

Parijs — Théâtre de la Bastille +33 1 43 57 42 14 / www.theatre-bastille.com

Amsterdam — Theater Frascati +31 20 626 68 66 / www.theaterfrascati.nl

Genk — C-mine +32 89 65 38 70 / www.genk.be

Puurs — CC De Kollebloem +32 3 890 76 92 / www.ccdekollebloem.be

Stadsschouwburg Amsterdam — Amsterdam +31 20 624 2311 / www.ssba.nl

Gent — NTGent +32 9 225 01 01 / www.ntgent.be

Roeselare — CC De Spil +32 51 26 57 00 / www.despil.be

Antwerpen — Toneelhuis — Bourlaschouwburg +32 3 224 88 44 / www.toneelhuis.be

Gent — Vooruit +32 9 267 28 28 / www.vooruit.be

Rome — Teatro Vascello +39 6 5881021 / www.romaeuropa.it

Groningen — Stadsschouwbrug Groningen +31 50 368 03 68 www.stadsschouwburg-groningen.nl

Rotterdam — Rotterdamse schouwburg +31 10 411 81 10 / www.rotterdamseschouwburg.nl

Antwerpen — Balzaal – De Koe +32 3 224 88 44 / www.toneelhuis.be Antwerpen — Toneelhuis — Leopoldstraat 31a +32 3 224 88 44 / www.toneelhuis.be Arnhem — Stadsschouwburg Arnhem +31 26 443 73 43 / www.schouwburg-arnhem.nl

Haarlem — Toneelschuur +3123 517 39 10 / www.toneelschuur.nl

Avignon — Théâtre Municipal +33 4 90 14 14 14 / www.festival-avignon.com

Hasselt — CC Hasselt +32 11 22 99 31 / www.ccha.be

Breda — Chassé Theater +31 76 530 31 32 / www.chasse.nl

Heerlen — Parkstad Limburg Theaters +31 45 571 66 07 www.parkstadlimburgtheaters.nl

Brugge — CC Brugge +32 50 44 30 60 / www.cultuurcentrumbrugge.be Brussel — KVS BOX +32 2 210 11 12 / www.kvs.be

Heist op-den-Berg — CC Zwaneberg +32 15 25 07 70 / www.zwaneberg.be

Brussel — Bronks +32 2 219 99 21 / www.bronks.be

Knokke-Heist — CC Knokke-Heist +32 50 63 04 30 / www.ccknokke-heist.be

Brussel — Kaaitheater +32 2 201 58 58 / www.kaaitheater.be

Kortrijk — Theater Antigone +32 56 24 08 87 / www.antigone.be

Brussel — Théâtre National +32 2 203 41 55 / www.theatrenational.be

Salzburg — Republic +43 662 80 455 00 / www.salzburgerfestspiele.at Sint-Niklaas — CC Sint-Niklaas +32 3 766 39 39 / www.ccsint-niklaas.be Strasbourg — TN Strasbourg +33 3 88 24 88 24 / www.tns.fr Taipei — National Chiang Kai-Shek, Cultural Center Taipei +886 2 2343 1566 / www.ntch.edu.tw Tilburg — Theaters Tilburg +31 13 543 22 20 / www.theaterstilburg.nl Tongeren — De Velinx +32 012 800040 / www.develinx.be

Kortrijk — CC Kortrijk +32 56 23 98 55 / www.cultuurcentrumkortrijk.be

Tournai — Maison de la culture de Tournai +32 69 25 30 70 / www.maisonculturetournai.com

Leuven — 30CC Schouwburg +32 16 300 900 / www.30cc.be

Turnhout — De warande +32 14 41 94 94 / www.warande.be

Leuven — STUK +32 16 320 320 / www.stuk.be

Utrecht — Stadsschouwburg Utrecht +31 30 232 41 25 / www.stadsschouwburg-utrecht.nl

Maasmechelen — CC Maasmechelen +32 89 76 97 97 / www.ccmaasmechelen.be

Valenciennes — Le Phénix +33 3 27 32 32 32 / www.lephenix.fr

Diest — CC Diest +32 013 460 640 / www.ccdiest.be

Mechelen — CC Mechelen +32 015 29 40 00 / www.cultuurcentrummechelen.be

Venetië — Teatro alle Tese +39 041 521 88 98 / www.labiennale.org

Douai — L'Hippodrome Scène Nationale +33 3 27 99 66 66 / www.hippodromedouai.com

Middelkerke — CC De Branding +32 59 31 95 53 / www.middelkerke.be

Waregem — CC De Schakel +32 56 62 13 40 / www.ccdeschakel.be

Brussel — KVS BOL +32 2 210 11 12 / www.kvs.be Brussel — locatie te bepalen +32 70 22 21 99 / www.kfda.be Den Bosch — Theater aan de Parade +31 900 33 72 72 33 / www.theateraandeparade.nl Den Haag — Koninklijke Schouwburg Den Haag +31 900 345 67 89 / www.ks.nl

147

TO N E E L H U I S

MEDEWERKERS RAAD VAN BESTUUR Guido Dockx (voorzitter) Kiki Vervloessem (ondervoorzitter) Jan Calewaert Chris Christijn Guido De Brabander Yasmine Kherbache Staf Pelckmans Tinus Schneiders Bauke Schroeven Guido Totté Ernest Van Buynder Marcel Van Campen Bruno Verbergt de dato 29 april 2013

SUBSIDIENTEN Toneelhuis werkt met subsidies van de Stad Antwerpen, de Provincie Antwerpen en de Vlaamse Gemeenschap.

COLOFON Deze brochure werd samengesteld door FC Bergman, Guy Cassiers, Olympique Dramatique, Abke Haring, Kristin Hex, Erwin Jans, An-Marie Lambrechts, Bart Meuleman, Mokhallad Rasem, Fabienne Arras, Leen Van de put en Benjamin Verdonck.

Eindredactie An-Marie Lambrechts, Kristin Hex Met dank aan Ellen Stynen

Portretten en affichebeelden Frieke Janssens (tenzij anders vermeld) Productieleiding Mien Muys Stage productieleiding An Overath Assistentie Ella Dedulle, Mathias Hannes, Ruben Persoons

Vormgeving en coverbeeld Jespers & Maelfeyt

Styling, kap en grime Monique van Hassel

Druk GuidoMaes.printingdeluxe, Gent

Styling De verwondering en Hamlet Symphony Sophie Pillen

Gedrukt op Maxi Gloss, Cyclus Offset en Lessebo 1.3 De seizoensbrochure werd gedrukt op FSC gecertificeerd papier

SPONSORS Toneelhuis krijgt mediasponsoring van:

Uitvoering set Karl Schneider, Jan Palinckx, Patrick Jacobs, Jan Jacobs (decoratelier Toneelhuis) Beeldbewerking affichebeelden Stephan Lesger Behalve bewerking beeld Creatie 2013 Jeremy Marchant Bewerking portretten turnzaal Fisk Imaging Met dank aan Rinus Van de Velde, Julia Goedemé, Erna Van Goethem en Christiane De Feyter (kostuumatelier Toneelhuis), SISBO Begijnevest Antwerpen, Griet Troch, dienst communicatie Toneelhuis, Vincent Goedemé, BLOSO domein Hofstade, Sandra De Greveleer, Robbe Jacobs, Stefaan Deldaele, Erhard Stiefel, Helena Verbeeck, Griet Verschueren, Léon Leenders

De informatie in deze brochure wordt gegeven onder voorbehoud. Wijzigingen zijn mogelijk.

V.U. Luk Van den bosch, Orgelstraat 7, 2000 Antwerpen Toneelhuis is een stichting van openbaar nut.

Ondernemingsnummer: 0462.078.504

148

KALENDER

149

A P RIL

wo 02 20:00

ME I

Hamlet vs Hamlet Hamlet vs Hamlet Hamlet vs Hamlet Hamlet vs Hamlet The New Forest – De wet amateurTONEELhuis amateurTONEELhuis amateurTONEELhuis amateurTONEELhuis TH@TheMovies: Benjamin Verdonck Betrayal Betrayal Betrayal Betrayal Betrayal Betrayal

za 26 22:00

do 03 20:00 vr 04 20:00 za 05 20:00 wo 09 20:00 di 15 20:00 do 17 20:00 za 19 20:00 zo 20 15:00 di 22 19:00 do 24 20:00 do 24 22:00 vr 25 20:00 vr 25 22:00 za 26 20:00

do 01 20:00 vr 02 20:00 za 03 20:00 wo 07 20:00 do 08 20:00 vr 09 20:00 za 10 20:00 zo 11 15:00 wo 14 20:00 do 15 20:00 vr 16 20:00 za 17 20:00 za 17 22:00 di 20 20:00 wo 21 20:00 do 22 20:00 vr 23 20:00 za 24 20:00 zo 25 20:00 ma 26 20:00 di 27 20:00

J U N I

KALENDER ANTWERPEN 2 0 14

Hamlet Symphony Hamlet Symphony Hamlet Symphony Hamlet Symphony Hamlet Symphony Hamlet Symphony Hamlet Symphony Hamlet Symphony Hamlet vs Hamlet Hamlet vs Hamlet Hamlet vs Hamlet Hamlet vs Hamlet Bourla Beats Bezonken rood Bezonken rood Helden van Helden van Helden van Helden van Helden van Helden van Helden van

wo 28 20:00

wo 04 20:00 do 05 20:00 vr 06 20:00 vr 06 20:00 za 07 20:00 za 07 20:00 wo 11 20:00 do 12 20:00 vr 13 20:00 za 14 20:00

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Wunderbaum/KVS Toneelhuis en OPENDOEK Toneelhuis en OPENDOEK Toneelhuis en OPENDOEK Toneelhuis en OPENDOEK Cinema Zuid Mesut Arslan en 0090 Mesut Arslan en 0090 Mesut Arslan en 0090 Mesut Arslan en 0090 Mesut Arslan en 0090 Mesut Arslan en 0090

Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Antwerpen Bourlazolder Antwerpen Bourlazolder Antwerpen Bourlazolder Antwerpen Bourlazolder Antwerpen Bourlazolder Antwerpen Bourlazolder Antwerpen

2 0 14

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis

Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourlahal Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen

2 0 14

Een tafeltoneel Een tafeltoneel Een tafeltoneel Platonov Een tafeltoneel Platonov Een tafeltoneel Een tafeltoneel Een tafeltoneel Een tafeltoneel

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis NTGent Toneelhuis NTGent Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis

Leopoldstraat 31a Antwerpen Leopoldstraat 31a Antwerpen Leopoldstraat 31a Antwerpen Bourla Antwerpen Leopoldstraat 31a Antwerpen Bourla Antwerpen Leopoldstraat 31a Antwerpen Leopoldstraat 31a Antwerpen Leopoldstraat 31a Antwerpen Leopoldstraat 31a Antwerpen

150

vr 24 20:00 za 25 15:00 za 25 20:00 zo 26 15:00 do 30 20:00 vr 31 20:00

FE B R U A R I

De verwondering Nationalisme voor dummies De verwondering De verwondering Alles over Eva Alles over Eva

Toneelhuis Behoud de begeerte Toneelhuis Toneelhuis SKaGeN SKaGeN

TO N E E L H U I S Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen

2 0 14

za 01 20:00 Alles over Eva do 06 20:00 Dracula vr 07 20:00 Dracula za 08 20:00 The Red Piece di 11 20:00 Phaedra wo 12 20:00 Shylock do 13 20:00 Shylock do 13 20:00 A Corps Perdu vr 14 20:00 Trust vr 14 20:00 A Corps Perdu za 15 20:00 Lanoye & Deelder zo 16 15:00 De winter van Kapitein Winokio di 18 19:00 TH@TheMovies: Marie Vinck wo 19 19:00 De Macht der theaterlijke Dwaasheden wo 19 20:30 Onomatopee

do 20 20:00 Discografie do 20 20:30 Onomatopee

vr 21 20:00 De waterafsluiter vr 21 20:30 Onomatopee

za 22 20:00 Shakespeare in love di 25 20:00 Genesis III wo 26 20:00 LES petits et vulgairs PLAISIRS do 27 20:00 Flying Horseman Bronska vr 28 20:00 Dinska

M A ART

za 01 20:00 za 01 22:00 di 04 20:00 vr 07 20:00 za 08 20:00 di 11 19:00 di 11 20:00 wo 12 20:00 do 13 20:00 vr 14 20:00 za 15 20:00 di 18 20:00 vr 21 20:00 za 22 20:00 wo 26 20:00 do 27 20:00 vr 28 20:00 za 29 20:00 zo 30 15:00 zo 30 20:00

SKaGeN Bourla Antwerpen De Tijd Bourla Antwerpen De Tijd Bourla Antwerpen WArd/waRD Bourla Antwerpen Zuidpool Bourla Antwerpen Comp. Marius & Jan Decorte/Bloet Bourla Antwerpen Comp. Marius & Jan Decorte/Bloet Bourla Antwerpen Conservatorium Antwerpen Bourlazolder Antwerpen Bad van Marie Bourla Antwerpen Conservatorium Antwerpen Bourlazolder Antwerpen Behoud de Begeerte Bourla Antwerpen Kapitein Winokio Bourla Antwerpen Cinema Zuid Antwerpen Jan Fabre Bourla Antwerpen STAN, De KOE, Dood Paard en Discordia Marc Vanrunxt & Arco Renz STAN, De KOE, Dood Paard en Discordia Transparant STAN, De KOE, Dood Paard en Discordia Let's Go Urban Thomas Ryckewaart Compagnie Lodewijk/louis Flying Horseman MartHa!tentatief

Balzaal – De Koe Antwerpen Bourla Antwerpen Balzaal – De Koe Antwerpen Bourla Antwerpen Balzaal – De Koe Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen

2 0 14

Snoek van Sjetsov Bourla Beats Le signal du promeneur Cendrillon Cendrillon TH@TheMovies: Tom Dewispelaere LIFE:RESET LIFE:RESET De verwondering De verwondering De verwondering Geletterde mensen New Old World Wim Mertens Trio Hamlet vs Hamlet Hamlet vs Hamlet Hamlet vs Hamlet Hamlet vs Hamlet Hamlet vs Hamlet Lof van de twijfel

MartHa!tentatief Toneelhuis Théâtre National Théâtre National Théâtre National Cinema Zuid Théâtre National Théâtre National Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Behoud de Begeerte Zita Swoon Group Wim Mertens Trio Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Behoud de Begeerte

Bourla Antwerpen Bourlahal Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen

151

S E PT E MBE R

O K TO BE R

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis

Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen

2 0 13

An Old Monk An Old Monk De man in de mist SoirĂŠe Dramatik Deluxe Eddy et les Vedettes TH@TheMovies: Katelijne Damen MCBTH MCBTH MCBTH MCBTH MCBTH Creatie 2013 Creatie 2013 Creatie 2013 Bourla Beats Creatie 2013 Creatie 2013

NOVE MBE R

Josse De Pauw Josse De Pauw Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Cinema Zuid Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis

Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourlahal Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen

2 0 13

Creatie 2013 Creatie 2013 Creatie 2013 TH@TheMovies: Charlotte Vandermeersch TRAINER TRAINER TRAINER TRAINER

DE CE MBE R

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Cinema Zuid Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis

Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen

2 0 13

Van den vos Van den vos Van den vos Bourla Beats Het rijk van koning Nobel TH@TheMovies: Matteo Simoni Van den vos Van den vos Van den vos Van den vos Van den vos Van den vos Van den vos Van den vos Van den vos Van den vos

J AN U ARI

KALENDER ANTWERPEN 2 0 13

do 26 20:00 MCBTH MCBTH MCBTH vr 27 20:00 za 28 20:00

di 01 20:00 wo 02 20:00 vr 04 20:00 za 05 20:00 zo 06 15:00 di 08 19:00 wo 09 20:00 do 10 20:00 vr 11 20:00 za 12 20:00 zo 13 15:00 do 24 20:00 vr 25 20:00 za 26 20:00 za 26 22:00 wo 30 20:00 do 31 20:00

vr 01 20:00 za 02 20:00 zo 03 15:00 di 05 19:00 do 14 20:00 vr 15 20:00 za 16 20:00 zo 17 15:00

do 05 20:00 vr 06 20:00 za 07 20:00 za 07 22:00 ma 09 20:00 di 10 19:00 wo 11 20:00 do 12 20:00 vr 13 20:00 za 14 20:00 zo 15 15:00 di 17 20:00 wo 18 20:00 do 19 20:00 vr 20 20:00 za 21 20:00

wo 08 20:00 do 09 20:00 vr 10 20:00 za 11 20:00 di 14 19:00 do 23 20:00

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Behoud de Begeerte Cinema Zuid Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis

Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourlahal Antwerpen Bourla Antwerpen Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen

2 0 14

Orlando Orlando Orlando Brief aan mijn rechter TH@TheMovies: Marc Van Eeghem De verwondering

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis NTGent Cinema Zuid Toneelhuis

Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Bourla Antwerpen Antwerpen Bourla Antwerpen

152

KALENDER 2013-2014