Toneelhuis seizoensbrochure 2015-2016 by Toneelhuis

Toneel huis Seizoe 201516

De echo van het publiek

Geachte toeschouwers, Voor u ligt de seizoensbrochure 20152016. Hierin presenteert Toneelhuis zijn programma van het volgende seizoen. Dat is immers de functie van een seizoens足 brochure. Maar deze brochure wijkt daar op prettige wijze van af: ze is immers voor een groot deel samen met u tot stand gekomen! In plaats van zelf over onze theatermakers te schrijven, deden we een oproep aan u om hen een aantal vragen voor te leggen. U hebt daar genereus op gereageerd en dat doet ons veel plezier. We nodigden een aantal vragenstellers uit om ook daadwerkelijk met onze theatermakers in gesprek te gaan. De neerslag van die gesprekken vindt u terug in deze brochure. We legden die ontmoetingen ook vast op video; de gemonteerde filmpjes daarvan kan u bekijken op de Toneelhuiswebsite.

De publieksinterviews leverden boeiende contacten en originele invalshoeken op. Het is een directe dialoog met u, ons publiek, die we erg waardevol vinden en die we in de loop van de volgende seizoenen in vele vormen willen uitwerken. Tegen zoveel generositeit van uw kant willen wij onze producties zetten. Het is doorheen al deze projecten dat we met u willen communiceren wat we te zeggen hebben. En dat is ook dit seizoen heel wat. In haar nieuwe voorstelling UNISONO is Abke Haring gefascineerd door vele inwendige stemmen die samen ĂŠĂŠn klank vormen. Bart Meuleman ensceneert Hedda Gabler (Ibsen) in een tijd, de onze, waarin emancipatie alleen maar in schijn een achterhaald begrip is. Mokhallad Rasem buigt zich over De kinderjaren van Jezus (Coetzee) en vertelt een eigenzinnige fabel over migratie en integratie. EVEN I MUST UNDERSTAND IT van Benjamin Verdonck is een reeks van acties, installaties, vlugschriften in en over een samenleving die op een catastrofe afstevent en dat maar niet lijkt te beseffen. In samenwerking met MartHa!tentatief en Zuidpool komt De fietsendief tot stand, een urbane tragikomedie. Alex van Warmerdam schrijft een pittig nieuw stuk op het lijf

van de leden van Olympique Dramatique. Guy Cassiers scherpt in Caligula (Camus) en De welwillenden (Jonathan Littell) zijn zoektocht aan naar de donkere kanten van de macht. En vergeet u daarnaast ook niet de Antwerpse Kleppers, Tutti Fratelli, amateurTONEELhuis, Behoud de Begeerte, KVS, NTGent, Théâtre National, Platform 0090 en onze concerten. Toch maken we ons zorgen dat we zo’n rijk programma niet kunnen voortzetten. Het besparingsbeleid van de Vlaamse regering heeft voelbare effecten. We kunnen niet op dezelfde schaal blijven werken met steeds minder middelen en hebben dus een duidelijke keuze gemaakt die meteen ook een publiek signaal wil zijn. We hebben niet bespaard op de producties die we aanbieden, maar we programmeren die wel op een kortere periode. Tijdens de maanden september en oktober programmeren we niet. Toch blijven we ook in die periode op een bijzondere manier in contact met u, onze toeschouwers. Voor concrete informatie over onze acties tijdens die ‘luwe’ periode nodigen we u uit om ons te volgen op www.toneelhuis.be. We blijven voorstellingen maken en samenwerkingen aangaan, met misschien nog

meer overtuiging dan voorheen. Theater heeft als zeer specifieke stedelijke plek de unieke mogelijkheid om vormen van openbaarheid te creëren, om tijdelijke plekken van ontmoeting en discussie te scheppen, om een netwerk op te zetten met culturele en sociale organisaties, om een lege plek te zijn die door anderen kan worden ingevuld, om een eigenzinnige en krachtige schakel te worden in de civil society. Voor minder willen we niet gaan. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog schreef Virginia Woolf in haar dagboek: “No audience. No echo. That is part of one’s death.” (’Geen publiek. Geen echo. Daar ga je van dood.’) Theater kan alleen maar tot stand komen met uw echo! We kijken ernaar uit om die echo op vele momenten en in vele vormen te horen. Een prettig seizoen gewenst, Guy & Cie

Toneelhuis Seizoen 201516 9

FC Bergman

Het land Nod

Van den vos

Guy Cassiers

Caligula De welwillenden

Passions humaines

Bezonken rood

Orlando

De blinden

Abke Haring

UNISONO

Mokhallad Rasem

103

De kinderjaren van Jezus

117

Wachten

121

Body Revolution

125

Othello

129

PAX Europa

133

Bart Meuleman

137

Hedda Gabler

155

Desperado

159

Olympique Dramatique

163

Creatie 2016

181

Benjamin Verdonck

185

EVEN I MUST UNDERSTAND IT

201

WE DONâ&#x20AC;&#x2122;T SPEAK TO BE UNDERSTOOD

203

notallwhowanderarelost

207

One more thing

211

MartHa!tentatief & Zuidpool & Toneelhuis

215

De fietsendief

231

CMYK

FC BERGMAN

163

OLYMPIQUE DRAMATIQUE

15 31 35

Op zoek naar intense communicatie met het publiek Het land Nod Van den vos

165 181

Het vertrekt toch altijd van een straffe tekst Creatie 2016

185

BENJAMIN VERDONCK

GUY CASSIERS

41 De essentie is de acteur die een gesprek aangaat met het publiek 59 Caligula 63 De welwillenden 67 Passions humaines 71 Bezonken rood 75 Orlando 79 De blinden

187 En diep in de oceaan zwom de blauwe vinvis verder … 201 EVEN I MUST UNDERSTAND IT 203 WE DON’T SPEAK TO BE UNDERSTOOD 207 notallwhowanderarelost 211 One more thing 215

MARTHA!TENTATIEF & ZUIDPOOL & TONEELHUIS De schouwburg is het hart van de stad De fietsendief

ABKE HARING

85 99

Stilte moet je leren UNISONO

217 231

103

MOKHALLAD RASEM

235

ACTEURSENSEMBLE

239

Een voetbalveld verbeelding op één vierkante meter theater

250

ANTWERPSE KLEPPERS

105 Ik woon tussen twee werelden 117 De kinderjaren van Jezus 121 Wachten 125 Body Revolution 129 Othello 133 PAX Europa 137

BART MEULEMAN

139 We moeten het eerder over gisteren hebben dan over vandaag 155 Hedda Gabler 159 Desperado CMYK

252 SKaGeN, Closer 253 De Roovers & FroeFroe, Geloof, hoop en liefde 253 de Roovers & Bloet, Geboeid/Prometheus 253 Zuidpool, Vysotsky 254 Kunst/Werk & Marc Vanrunxt, Real, So Real 254 Comp. Marius & ’t Barre Land, Voor niks Umsonst

254 Dadanero / Koen De Sutter, Montaigne 255 Muziektheater Transparant, WOTH 255 De KOE, Beckett Boulevard 255 Kapitein Winokio, De vier seizoenen 256 STAN & Dood Paard, Kunst 256 Bad van Marie, Marika 256 Troubleyn / Jan Fabre, Mount Olympus 257 The Valerie Solanas, Cryptozoology 257 DeTijd, So it goes 257 OnderHetVel & t,arsenaal & Platform 0090, Verborgen gezicht 258 WArd/waRD / Ann Van den Broek, Jubilee Street 258 MartHa!tentatief, De Barbaren

265

TONEELHUIS & DESINGELABONNEMENT

265 265 265

Canadian Stage / Stan Douglas, Helen Lawrence Toneelgroep Amsterdam / Ivo van Hove, De stille kracht Societas Raffaello Sanzio / Romeo Castellucci, Orestea II

266

PRAKTISCH

289

KALENDER ANTWERPEN

262

BEHOUD DE BEGEERTE Saint Amour

262

TUTTI FRATELLI De Middelmatige Man

262

KVS David Strosberg, Schitz

263

THEATRE NATIONAL Dirk Roofthooft, Brief aan D

263

STUDIO OYUNCULARI IO

264

NTGENT Johan Simons, De Kersentuin

264

AMATEURTONEELHUIS

264

CONCERTEN CMYK

CMYK

FC Bergman CMYK

CMYK

Op zoek naar intense communicatie met het publiek

Tess Jacobs en Maarten Van den Bussche zijn interviewers van dienst. Ze hebben elk hun eigen redenen om FC Bergman met vragen te bestoken: Tess is vijftien en studente aan de Kunsthumaniora met uitzicht op een acteeropleiding later. Maarten volgt een masteropleiding Theater- en filmwetenschap aan de Universiteit van Antwerpen en speelt met plezier advocaat van de duivel. Matteo Simoni ligt met griep in bed. Jammer voor Tess. De andere Bergmannen – Stef Aerts, Joé Agemans, Bart Hollanders, Marie Vinck en Thomas Verstraeten – dienen de interviewers van antwoord.

genoteerd door An-Marie Lambrechts

TESS “Ik heb vooral vragen over jullie opleiding. Wat is jullie daarvan het meeste bijgebleven? Waaraan heb je het meest gehad als je nu op een set of op een podium staat?” THOMAS

“Het begin van de opleiding aan het Koninklijk Conservatorium in Antwerpen – waar we elkaar ontmoet hebben – is voor ons zeker een belangrijk moment geweest. Eén oefening was er voor ons cruciaal: het project Britannicus op tekst van Jean Racine met een CMYK

ongelooflijk gepassioneerde docent Jan Peter Gerrits. Hij bood ons heel veel dramaturgische inzichten in dat verhaal, of beter, hij liet ons die inzichten zelf ontdekken. Van bij aanvang deed Jan Peter ons heel veel scènes zelf maken. Voordat we echt aan scènes begonnen, liet hij ons werken aan bepaalde deelaspecten van het stuk. Op die manier kregen wij het gevoel echt aan een voorstelling te werken. We hadden er live muziek bij gehaald en een heel decor gebouwd. Dat was een aha-erlebnis: we kunnen zélf ook voorstellingen in elkaar steken.” “Dat vond ik op heel de opleiding van toepassing: je werd niet alleen gestimuleerd om te leren spelen, maar ook om theater te leren maken en daarover na te denken. Je had in de eerste twee jaar telkens maar drie toonmomenten van een scène. Daaraan kon je dus drie maanden werken. Dat was gigantisch lang, je kon alle mogelijke manieren uitzoeken om die materie aan te raken. Dat vond ik heel fijn.” MARIE

TESS “Met welke kritiek zit je nu nog in je hoofd als je speelt?” MARIE

“Ik kwam heel onbevangen aan op het Conservatorium, ik had wel gefilmd, maar nog niks met theater gedaan en op dat moment had ik geen enkel bewustzijn van mijn eigen uitstraling op een scène. Dat heb ik daar geleerd. Aan het begin van elke repetitieperiode nu moet ik telkens even opnieuw op zoek naar dat bewustzijn van mezelf op scène. Om niet dezelfde fouten te maken als in het begin.” CMYK

THOMAS

“Bij mij werd heel lang op dezelfde nagel geklopt, namelijk dat ik te rationeel speelde. Dat ik te veel in mijn hoofd opgesloten was, te weinig vrij. Maar die kritiek werkte eigenlijk averechts, ik ging daar nog meer over nadenken. In mijn geval ging het dus vooral om proberen loslaten wat ik in de opleiding op mijn brood kreeg. Ik moet nu vooral bezig zijn met die opmerking te vergeten, want anders kan ik echt niet meer spelen of niks meer maken.” TESS “Welke personen hebben jullie het meest geïnspireerd?” STEF

Voor ons als groep zijn dat volgens mij Jan Peter Gerrits en Dora van der Groen. Wij hebben haar alleen in het eerste jaar gehad, maar zij was de spil van de opleiding. In dat eerste jaar ben je ook nog erg open, je bent nog weinig weerbaar. En dus gemakkelijk te beïnvloeden.” THOMAS

“Het belang dat zij hecht aan waarachtigheid en waarheid, haar visie waarbij de persoonlijkheid van de kunstenaar centraal staat, het zijn inzichten die nog altijd naar boven komen als we aan een nieuwe productie werken. Hoewel haar visie erg tekstgericht was, gaat ze voor ons nog altijd mee. Het ging heel erg over hoe je een tekst, een scène behandelt, en ondanks het feit dat wij in onze voorstellingen nauwelijks tekst gebruiken, blijkt het nog erg van toepassing te zijn. Het is een soort universele taal … Wat we bij Dora opgestoken hebben vormt een gezamenlijk startpunt zonder dat we het daar met elkaar expliciet over hoeven te hebben.

VAN DEN VOS

300 EL X 50 EL X 30 EL

CMYK

FC Bergman in gesprek met Tess Jacobs en Maarten Van den Bussche. Filmstills

CMYK

Het is een gedeelde basis voor hoe we theater willen maken en hoe we onze voorstellingen opbouwen.” TESS

“Willen jullie later zelf lesgeven?”

BART

“Ik heb het afgelopen jaar lesgegeven aan het derde jaar van het Conservatorium. Ik heb lang getwijfeld of ik dat zou doen, ik heb dan toch toegezegd en het bleek een hele opgave. Heel heftig ook omdat je gedwongen bent opnieuw na te denken over wat spelen is. Je stelt jezelf en je positie in vraag: ‘Wie ben ik om deze mensen iets uit te leggen?’ Het lijkt voor de studenten die, zoals Stef net zegt, heel erg open en kwetsbaar zijn, alsof je alle wijsheid in pacht hebt, maar dat is natuurlijk niet zo. Ik vond dat heel moeilijk, maar gelukkig heb ik veel steun gekregen van de andere Bergmannen en misschien wil ik dat ook nog wel eens opnieuw doen. Je leert ook heel wat mensen kennen die dezelfde dromen en passies hebben en dat is heel erg fijn. Als ik ze nu tegenkom, zijn dat ook een beetje vrienden geworden.” MARIE

“Heb je het gevoel dat je iets aan hen hebt kunnen doorgeven?” BART

“Ja, ik denk het wel, als ik afga op wat een aantal van die studenten die nu opnieuw met mij willen werken – los van de school – als feedback gaven.” TESS “Nu je van je passie je beroep hebt kunnen maken, doe je het dan nog altijd even graag als vroeger?” THOMAS

“Het is een ongelooflijk voorrecht om dat te kunnen doen. Elke dag opnieuw.”

STEF

“Dat klopt, ik ben daar heel dankbaar voor, maar tegelijk moet ik toegeven dat ik het vaak heftig vind, ontdaan ook van zijn aanvankelijke romantiek. Wat heel erg veranderd is, is de wijze waarop ik kijk naar andere voorstellingen. Dat is echte beroepsmisvorming: meestal zit ik te kijken naar hoe het licht in elkaar zit of hoe het geluidsontwerp aangestuurd wordt. Je gaat veeleer technieken of acteurs analyseren dan dat je echt kijkt. Alleen heel af en toe – als het een waanzinnig goeie voorstelling is die mij op sleeptouw neemt – kan ik nog op een onbevangen manier kijken.” MARIE

“De magie is onherroepelijk verloren gegaan.” STEF

“Ja, dat klopt en dat vind ik erg jammer; het is misschien wel het grootste nadeel aan het feit dat we van theater onze job gemaakt hebben.” MAARTEN “Wat zijn jullie inspiratiebronnen voor het project Het land Nod?” THOMAS “Voor

Het land Nod willen we op een andere manier werken dan gewoonlijk. Deze keer willen we ‘het begin’ zo veel mogelijk uitstellen tot op de eerste repetitiedag en dus zo weinig mogelijk op voorhand vastleggen. Bij onze vorige productie Van den vos zijn we jaren op voorhand begonnen; dat was een heel intense periode en onze energie was al wat opgebruikt tegen het begin van de repetities. Dat willen we nu koste wat kost vermijden: we willen iets maken in één geut energie. Daarbij laten we ons vooral leiden door de plek waar we CMYK

gaan spelen. Die plek ligt nu nog niet vast. Een heel groot stuk van de inhoud wordt van daaruit geconcipieerd.” STEF

“En vanuit het verhaal dat we als FC Bergman sinds onze allereerste voorstelling al met ons meedragen. Zo is elk project telkens een reactie op het voorgaande.” THOMAS

“De titel verwijst naar het Bijbelse verhaal van Kaïn en Abel, meer bepaald naar de plek waar Kaïn naartoe wordt verbannen na de moord op Abel. Het is een plek van doelloosheid, een plek van ‘doelloos dwalen’ …” STEF

“… Die een metafoor voor de wereld is. Ik denk dat die titel niet slecht gekozen is omdat hij onze kijk op de mensheid, op de wereld verraadt.”

MAARTEN “Jullie maken deel uit van een groot huis dat flink wat subsidies krijgt. De vraag stelt zich dan of zo’n huis gewoon goede voorstellingen moet maken of zich ook moet bezighouden met publieksverbreding, -verdieping, -participatie. Wat zou theater volgens jullie in deze kwestie moeten ambiëren?” MARIE

“Ik denk dat theater niks moet, dat een publiek niks moet. Je maakt theater omdat je een verhaal, iets wat je raakt, wil delen. Het gaat heel erg om delen.” STEF

“En om intens proberen communiceren met je publiek. Bij de ontwikkeling van Het land Nod gaat het op dit moment over hoe we ons verhaal het best kunnen vertellen, het verhaal dat we van bij de start van FC Bergman al wilden vertellen en dat inmiddels verrijkt en verruimd is door onze ervaringen en door de projecten die we al gedaan hebben.” CMYK

THOMAS

“Dat verhaal gaat telkens weer over de tragisch-menselijke conditie dat we geloven iets te kunnen veranderen in het leven. Dat is de essentie van wat we met FC Bergman willen vertellen: de mens bevindt zich in de conditie dat hij denkt dat hij de wereld kan maken en vormgeven naar zijn ideeën en inzichten, maar hij faalt daar altijd in. Die conditie draagt altijd een onmogelijkheid in zich.” MAARTEN “Bertold Brecht en de theatermakers van de jaren zeventig hadden een heel ander beeld van de menselijke conditie: zij waren er vast van overtuigd dat ze de wereld met hun werk wél konden veranderen en vormgeven. Zouden jullie je visie op de menselijke conditie postmodern noemen?” THOMAS

“Mogelijk … Misschien zijn we dan echt wel kinderen van onze generatie. Dat hoop ik eigenlijk want theater heeft alleen maar zin in het licht van de tijd waarin het zich afspeelt. Dat is het prachtige van heel dit medium, dat het van hier en nu is, en over ons en onze generatie gaat.” MAARTEN “Denk je dat deze mensvisie ook door jullie theatercollega’s wordt gedeeld? Ik heb het idee dat deze mensvisie bij een heleboel theatermakers ofwel geleid heeft tot een ironische, afstandelijke tekstbehandeling – ‘wij spelen dit gewoon maar, wij zijn het niet, wij geloven het niet’ – ofwel tot een louter esthetiserende aanpak – ‘we maken mooie beelden, het gaat ons om de kunst …’. Hoe zien jullie dat?” THOMAS

“Ik hoop dat wij ons daarin onderscheiden van andere theatermakers die misschien op dezelfde manier naar de wereld kijken, met name dat uit ons werk duidelijk wordt dat wij wel een enorm geloof koesteren in de menselijke soort.” STEF

“Ironisch of cynisch mag het nooit worden.”

300 EL X 50 EL X 30 EL

CMYK

VAN DEN VOS

TERMINATOR TRILOGIE

CMYK

THOMAS

“Ik snap dat ironie of afstandelijkheid ook een antwoord kan zijn op diezelfde conditie. Ik denk dat wij het vooral zoeken in de schoonheid en de naïviteit van al dat menselijk pogen. Het gaat er net om heel veel mededogen te koesteren.” MAARTEN “Zitten jullie met jullie voorstellingen dan ergens in de schemerzone tussen die groepen in de maatschappij die een soort hervonden geloof in verandering hebben en daar echt willen voor gaan, en die mensen die puur met kunst bezig zijn?” MARIE

“Ondanks onze overtuiging dat het typisch menselijke verlangen om de wereld te kunnen grijpen en begrijpen feitelijk onmogelijk is, geloof ik dat net de poging om dat na te streven heel noodzakelijk is. En net die poging willen wij tonen, veeleer dan de onmogelijkheid op zich.” MAARTEN “Hangt de keuze voor locatietheater ook met die overtuiging samen?”

“Wij zijn eigenlijk haast bij toeval begonnen met locatietheater toen we gevraagd werden om in de hangar van de Scheld’apen een voorstelling te maken. Dat werd De rotsebreker en door die voorstelling is FC Bergman ontstaan. Bij alle volgende projecten zijn we dat blijven doen. Tot de vraag van Toneelhuis kwam om een voorstelling te spelen in het festival Antwerpse Kleppers. Toen hebben we voor het eerst echt iets voor een theaterzaal gemaakt, 300 el x 50 el x 30 el. Dat is ons supergoed bevallen en de komende jaren willen we de schouwburg blijven afwisselen met locaties.” STEF

MAARTEN “Waar liggen voor jullie de grootste verschillen tussen in een zaal werken en op locatie werken?”

“We proberen er op locatie altijd voor te zorgen dat het publiek niet op de gewone manier of volgens de gewone conventies kan komen kijken. Als je op een bus gezet wordt en in de haven gedropt bijvoorbeeld zoals in Terminator Trilogie, dan ben ik ervan overtuigd dat je als toeschouwer veel alerter naar zo’n voorstelling kijkt. Je zit onder de blote sterrenhemel, het kan koud of nat zijn … Je ziet bovendien een decor dat echt is. Dat maakt ook een groot verschil. Theater kunnen maken op een plek die al een enorme waarheid in zich draagt, maakt een theaterervaring op locatie tot iets bijzonders. Dat is een heel andere ervaring dan in een anonieme schouwburg. De Bourlaschouwburg is echter nog van een andere orde.” THOMAS

“De Bourla is een locatie op zich met zijn overvloed aan barokke ornamenten, de gouden beelden etc. Die schouwburg is trouwens een van de redenen waarom we bij Toneelhuis zijn gegaan. Natuurlijk omdat het inhoudelijk een fantastische plek is, maar toch ook omdat je de kans krijgt die ongelooflijke zaal te mogen bespelen. Puur vormelijk merk ik dat we in onze voorstellingen veel bezig zijn met echte materialen. Op locatie is dat een feit. Je zit in de ‘echte wereld’ van die plek. Als we dan in het theater werken, willen we het tastbare van de materialen mee naar binnen nemen. Zoals in 300 el x 50 el x 30 el waar het decor bestaat uit een gigantische humuslaag, met echte bomen etc. Of zoals in Van den vos waar de vloer echte steen is en geen houten plaat met een tekening erop.” STEF

CMYK

“Dat geldt ook voor de mensen die meedoen: zo begint Terminator Trilogie met een massa van vijftig figuranten die echt zijn, die zichzelf zijn. Ze zijn niet getraind om ‘kunstjes’ te doen. Wat acteurs wel vaak hebben.” THOMAS

MAARTEN “Moet die echtheid ook van toepassing zijn op de inhoud, op de verhalen die jullie willen vertellen?”

“Als je bedoelt dat we dan ook documentair zouden moeten werken, dan is het antwoord nee. Dat zou beperkend werken of het zou dreigen snel anekdotisch te worden.” MARIE

“Een verhaal uit een archief hoeft niet meer waarheid in zich te dragen dan een zelfverzonnen verhaal of een verhaal uit de wereldliteratuur, zoals de Divina Commedia, de Bijbel of een epos zoals De vos Reynaerde. We gaan naar dergelijke verhalen op zoek omdat ze heel erg ‘van iedereen’ zijn, of ‘in iedereen’. Dat laat ook heel veel ruimte voor projectie, voor interpretatie. Je weet dat we onze voorstellingen niet graag verklaren aan een publiek: we willen dat iedereen er zijn eigen verhaal van maakt. Als je documentair gaat werken, lijkt ons dat eerder beperkend. Een verhaal waarop je eindeloos kan blijven associëren vinden wij veel fascinerender.” STEF

“Dat is net onze zoektocht bij het maken van een voorstelling: we zoeken naar beelden die de potentie hebben om een hele reeks associaties uit te lokken. Het waar gebeurde kan alleen maar naar zichzelf verwijzen.” THOMAS “Tegelijk willen we nooit MARIE

CMYK

vrijblijvend zijn; wij sturen de beelden en het kijken echt wel in een bepaalde richting. Misschien gaat het ook om twee soorten begrijpen: het rationele begrijpen, waarin zeer uiteenlopende associaties mogelijk zijn en het emotionele begrijpen, waarin wij het publiek echt wel een bepaalde kant op sturen, en daarin misschien ook wel dwingend zijn.” “Je probeert altijd je verhaal te communiceren maar je weet dat dat per definitie onmogelijk is en dan kan je maar beter een goede vorm vinden waarin je verhaal heel erg aanwezig is en waarin de verschillende ‘stap stenen’ zodanig uitgewerkt zijn dat iedereen die op zijn eigen manier kan begrijpen. Ik denk dat je zo het dichtst komt bij wat je wil vertellen.” STEF

Het gesprek gaat dan even alle kanten op. Maarten zoekt antwoorden op zijn vragen naar de relatie tussen theater en de maatschappij. Heeft theater voor FC Bergman een maatschappelijke functie te vervullen? Moet je als maker bezig zijn met de vraag wie je publiek is of welke andere publieken je ook nog zou moeten aanspelen? Is een maatschappelijke functie hetzelfde als maatschappijkritisch zijn? Hoef je je publiek letterlijk te kennen – weten wie zij zijn – opdat je kunstwerk kan communiceren? Mogelijk, maar loert het gevaar van ‘maken wat wordt gevraagd’ dan niet om de hoek, in plaats van je eigen droom na te jagen? Begripsverwarring alom. We komen er niet uit. Joé kijkt toe en zegt hoe opmerkelijk hij de manier vindt waarop Maarten naar de dingen kijkt. Thomas besluit.

“Onze maatschappelijke positie zit hem in onze poging om zo integer mogelijk te maken wat wij vinden dat we moeten maken. Het kunstwerk is hetgeen wat en waarmee wij willen communiceren. In die zin zijn wij als makers niet zozeer bezig met wie nu precies ons publiek is, of welk ander publiek we nog zouden moeten kunnen bereiken. Dat is een taak voor de omkaderende huizen of festivals, die dat trouwens THOMAS

VAN DEN VOS

300 EL X 50 EL X 30 EL

CMYK

VAN DEN VOS

CMYK

voor ons ook al aan het doen zijn. Het kunstwerk bestaat natuurlijk niet zonder publiek. Het is dus niet zo dat het publiek er voor ons niet toe doet. Maar het is via het kunstwerk dat wij de meest intense communicatie met een publiek willen opzetten. Daar is het ons om te doen. Wij kunnen onmogelijk alle problemen van een maatschappij, zoals bijvoorbeeld de sociale en culturele uitsluiting van bepaalde groepen, oplossen. En ons werk hoeft daar ook niet rechtstreeks toe bij te dragen. Maar het is evident dat die theatermakers of kunstenaars die het daar wel willen over hebben en daartoe hun werk maken, dat moeten kunnen doen. Dat is een andere keuze dan de onze. Thomas Bellinck bijvoorbeeld gaat politieke kwesties letterlijk aan in zijn tentoonstellingsproject over Europa, Domo de Europa Historio en Ekzilo. Dat is een prachtig en diepgaand voorbeeld van hoe iemand een maatschappelijk thema aansnijdt en iets in beweging probeert te zetten. Het is heel belangrijk dat dat bestaat, alleen is dat niet ons parcours op dit moment.”

Tess Jacobs is vijftien en studente Woord/ Drama aan de Kunsthumaniora in Antwerpen. Ze is vastbesloten om zich in te schrijven voor een opleiding theater en wil van FC Bergman graag meer weten over de do’s-and-don’ts. Maarten Van den Bussche is 23 en volgt een masteropleiding Theater- en filmwetenschap aan de Universiteit van Antwerpen. In het seizoen 20132014 was hij ook als stagiair betrokken bij het project amateurTONEELhuis van OPENDOEK en Toneelhuis. Hij kijkt graag en veel naar theater en laat er met plezier zijn kritische geest op los. FC Bergman (2008) bestaat uit zes acteurs-theatermakers-kunstenaars: Stef Aerts, Joé Agemans, Bart Hollanders, Matteo Simoni, Thomas Verstraeten en Marie Vinck. Op korte tijd hebben zij een heel eigen theatertaal ontwikkeld, die naast anarchistisch en licht chaotisch vooral extreem beeldend en poëtisch is. In hun voorstellingen staat vaak de spartelende, immer trachtende mens centraal.

CMYK

BART HOLLANDERS

JOÉ AGEMANS

MARIE VINCK

MATTEO SIMONI

STEF AERTS

THOMAS VERSTRAETEN

CMYK

“Jesus’ blood never failed me yet. This one thing I know, for He loves me so.” – Onbekende dakloze, Londen 1971 Wanneer in 1890 het Antwerpse Museum voor Schone Kunsten zijn deuren opent, bloklettert het architectuurtijdschrift L’Emulation: “Que diable va-t-on loger dans ces immenses salles?” Het blijft tot op heden moeilijk om op die vraag een eenduidig antwoord te geven. Feit is dat het museum sinds zijn opening het werk huisvest van een van de grootste duivelskunstenaars uit de kunstgeschiedenis: Pieter Paul Rubens. De centrale zaal van dit gebouw werd zelfs speciaal ontworpen voor doeken van zijn hand. Men zou echter evengoed kunnen zeggen dat het museum al die tijd nog iets anders, misschien wel groter, grootser in zijn

HET LAND NOD

Toneelhuis FC Bergman

13.05.15—23.05.15 Parkloods, Park Spoor Noord 20.06.15—04.10.15 tournee

enorme zalen heeft opgeslagen: een verzameling van menselijke doortochten. Een onzichtbaar archief van verstilde blikken, overpeinzingen, meditaties … Kortom, een reusachtige hoeveel heid aan verhalen, die als een massief maar onzichtbaar monster ligt te slapen tussen zijn fluwelen muren. Al meer dan een eeuw zoeken mensen verpozing en troost tussen deze meesterwerken, kijken craquelé heiligen op hun hoofden neer. Al even lang staat de tijd tussen deze muren stil. Als op 13 oktober 1944 de eerste V-bom in Antwerpen op de huizen van de Schildersstraat naast het museum valt, “blijft het museum grotendeels gespaard, maar de glazen bedaking, de zolderingen, de muurbekleding en natuurlijk ook heel wat schilderijen zijn erg beschadigd. (…) De schade is blijkbaar zo groot dat nog in 1947 regen en sneeuw binnensijpelen in verschillende zalen op de bovenverdieping, dat kroonlijsten afbrokkelen en het museum koud en vochtig is en zelfs ‘onherbergzaam’ wordt genoemd.” (uit Het KMSKA. Een geschiedenis 1810 – 2007) CMYK

MEI 2015 DO DO VR ZA ZA ZO ZO WO DO VR ZA

13 21:00 Parkloods, Park Spoor Noord 14 21:00 Parkloods, Park Spoor Noord 15 21:00 Parkloods, Park Spoor Noord 16 15:00 Parkloods, Park Spoor Noord 16 21:00 Parkloods, Park Spoor Noord 17 15:00 Parkloods, Park Spoor Noord 17 21:00 Parkloods, Park Spoor Noord 20 21:00 Parkloods, Park Spoor Noord 21 21:00 Parkloods, Park Spoor Noord 22 21:00 Parkloods, Park Spoor Noord 23 21:00 Parkloods, Park Spoor Noord

Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen

AUGUSTUS 15 DI WO DO VR ZA DO VR ZA ZO

11 Theaterfestival Boulevard 12 Theaterfestival Boulevard 13 Theaterfestival Boulevard 14 Theaterfestival Boulevard 15 Theaterfestival Boulevard 27 Rotterdamse Schouwburg 28 Rotterdamse Schouwburg 29 Rotterdamse Schouwburg 30 Rotterdamse Schouwburg

‘s Hertogenbosch (NL) ‘s Hertogenbosch (NL) ‘s Hertogenbosch (NL) ‘s Hertogenbosch (NL) ‘s Hertogenbosch (NL) Rotterdam (NL) Rotterdam (NL) Rotterdam (NL) Rotterdam (NL)

Antwerpen OKTOBER 15

JUNI 15 ZA ZO MA

CMYK

20 C-Mine 21 C-Mine 22 C-Mine

Genk Genk Genk

DO VR ZA ZO

1 Stadsschouwburg 2 Stadsschouwburg 3 Stadsschouwburg 4 Stadsschouwburg

Groningen (NL)

van, met

FC Bergman: Stef Aerts JoĂŠ Agemans Bart Hollanders Matteo Simoni Thomas Verstraeten Marie Vinck productie

Toneelhuis met de medewerking en steun van

PRG Belgium, Agfa Graphics, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, Dacar reclame, Kinderboerderij Wilrijk

Vandaag biedt het museum eenzelfde soort aanblik. Deze keer niet door oorlogsgeweld, maar door grondige renovaties. Toch is het een vreemd beeld: de Rubenszaal zo verminkt, zo onttakeld te zien â&#x20AC;Ś Alsof samen met de gaten in de muur ook een bres is geslagen in het reservoir van verhalen, dat zo langzaam lijkt leeg te lopen. FC Bergman doet met Het land Nod een voorzichtige poging de wond te stelpen, een pleister op het houten been te kleven. Het land Nod is een locatievoorstelling.

CMYK

ÂŠ Kurt Van der Elst

Nevel hangt in dikke plakken tussen het groen. In het schaarse licht zien we de tijd voorbijgaan. Iets schiet tussen de planten door en verdwijnt weer. De mist neemt toe, vult het woud met een dicht wolkenpak, tot er niets anders meer overblijft dan een solide, witte massa. Verloren, op de tast, stapt hij door deze smog, door dit bos. Het bos dat kraakt en fluistert. Hij waadt door de varens en roept voorzichtig een naam en die klinkt als “Vos!” en “Vos?”. En de varens fluisteren mee. En hij kan amper een hand voor ogen zien in de mist die zich als een dikke deken om hem heen plooit. De hoogst eigenzinnige bewerking door FC Bergman en co van het episch diergedicht Van de vos Reynaerde werd onthaald als ‘krankzinnig straf theater’. Liesa Van der Aa en het Berlijnse genre-crossing Solistenensemble Kaleidoskop componeerden de muziek voor

VAN DEN VOS

Toneelhuis Solistenensemble Kaleidoskop, Muziektheater Transparant Liesa Van der Aa FC Bergman Josse De Pauw

17—18.03.16 Les Théâtres de la ville de Luxembourg

deze muziektheatervoorstelling. Josse De Pauw zorgt voor woorden. Dirk Roofthooft, Viviane De Muynck en Gregory Frateur spelen mee, omringd door een aantal vrijwilligers. De voorstelling werd geselec teerd voor het Theaterfestival 2014. Uit het juryrapport: “Met deze krachttoer bewijst dit stelletje lefgozers dat ze eigenhandig een nieuw, visueel zinderend hoofdstuk aan onze theatergeschiedenis schrijven. Deze voorstelling is een belangwekkende stap in hun oeuvre en ontplooiing omdat visuele pracht en inhoudelijke kracht meer dan ooit in evenwicht zijn.” “Een reeks adembenemende beelden roepen het sterkste van Castellucci op. (…) De sublieme versmelting van beeldmateriaal, live spel en de dreigende soundtrack van Kaleidoskop maken van deze Van den vos een totaalkunstwerk om helemaal in te verdwijnen. Zo zuiver, zo juist heeft FC Bergman zijn verhaal nog nooit verteld gekregen.” – Evelyne Coussens in De Morgen*****, 9 december 2013 CMYK

van

FC Bergman: Stef Aerts Joé Agemans Bart Hollanders Thomas Verstraeten Marie Vinck muzikale compositie

Liesa Van der Aa Solistenensemble Kaleidoskop: Michael Rauter Daniella Strasfogel Paul Valikoski

kostuums

An D’huys lichtontwerp

FC Bergman i.s.m. Ken Hioco geluidsontwerp

Alex Fostier bewegingsadvies

Ken Hioco productie

Toneelhuis Muziektheater Transparant Solistenensemble Kaleidoskop (DE)

tekst

in samenwerking met

Josse De Pauw

Stadsschouwburg Amsterdam (NL), Kaaitheater Brussel (BE), Le Phénix, Scène nationale de Valenciennes (FR), Wiener Festwochen (AT), Operadagen Rotterdam (NL), Stichting Theaterfestival Boulevard (NL), Berliner Festspiele / Foreign Affairs (DE)

tekst eindlied

Gregory Frateur Craig Ward met

Stef Aerts Joé Agemans Frederick Bruyninckx Viviane De Muynck Gregory Frateur Bart Hollanders Dirk Roofthooft Bent Simons Vicky Van Bellingen Cedric Van Den Abeele Janelle Vanes Wim Verachtert Thomas Verstraeten (live Camera) Marie Vinck June Voeten live muziek

Solistenensemble Kaleidoskop: Dea Szuecs (viool) Paul Valikoski (viool) Ildiko Ludwig (altviool) Yodfat Miron (altviool) Boram Lie (cello) Michael Rauter (cello) Simon Hartmann (contrabas) Caleb Salgado (contrabas) Magnus Andersson (theorbe) CMYK

sponsors

Amadea, Vranckx, Floor Gres, Gavra, Agfa Gevaert NV, Boudewijn Sea Park met de steun van

het Cultuurprogramma van de Europese Unie

“FC Bergman perfectioneert hier al zijn eerdere onderzoek naar theater met immense ruimtes, groepen figuranten en integratie van video. In Van den vos dienen die keuzes niet hun eigen branie, maar wat ermee verteld wordt. (…) Je kan Van den vos een live film in 3D noemen, maar het is theater zoals theater is bedoeld. Het staat te midden van de gemeenschap en bezweert haar diepere paradoxen.” – Wouter Hillaert in De Standaard*****, 7 december 2013

MAART 16 DO VR

17 Les Théâtres de la Ville de Luxembourg Luxembourg (LU) 18 Les Théâtres de la Ville de Luxembourg Luxembourg (LU)

CMYK

Guy Cassiers CMYK

CMYK

Guy Cassiers ÂŠ Adrienne Altenhaus

genoteerd door Erwin Jans

De essentie is de acteur die een gesprek aangaat met het publiek

Hilde Jansens en Wilbert van den Heuvel spraken met Guy Cassiers. Zij is arts in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen en groot cultuurliefhebber. Hij is docent pedagogiek en reist regelmatig vanuit Nijmegen naar Antwerpen voor een avond theater in de Bourla. Zij legden aan Guy Cassiers hun zorgvuldig voorbereide vragen voor. HILDE “Mijn eerste vraag is misschien meer een bekommernis. Ik vroeg me af of de besparingen een effect hebben op de werking van Toneelhuis?”

“Al sinds mijn aanstelling, bijna tien jaar geleden, gaat het budget omlaag. Het is dus geen recente evolutie. We willen in onze programmering nog altijd de schaal hanteren die we denken dat een gebouw als de Bourla verdient. Maar als de subsidies verminderen, kunnen we dat niet blijven volhouden. Vandaar dat we bij het begin van volgend seizoen de Bourla in september en oktober eigenlijk twee maanden gesloten houden, op enkele activiteiten in oktober na. We blijven weliswaar hetzelfde aantal producties maken, maar sommige programma’s worden afgebouwd of geschrapt. We willen natuurlijk niet dat het publiek het slachtoffer wordt, maar we kunnen niet blijven doen alsof de besparingen ons niet raken.” GUY

HILDE “Het theater is nochtans een van de sterke punten van de Vlaamse cultuur.”

CMYK

“Precies. Als het goed gaat met een bedrijf, probeer het dan vooral niet onderuit te halen. Want je krijgt er zo veel van terug. En met een bedrijf bedoel ik natuurlijk niet alleen Toneelhuis maar heel het artistieke landschap in Vlaanderen. We hebben volgens mij in Vlaanderen een unieke positie bereikt, enerzijds gekenmerkt door respect voor het verleden en de traditie en anderzijds door een grote vrijheid. We zijn daarenboven een kleine samenleving waarin de verschillende artistieke disciplines elkaar kunnen ontmoeten en dat gebeurt niet enkel in het theater. We zijn voldoende groot om rond te kijken naar wat er in de wereld gebeurt, maar ook voldoende klein om elkaar tegen te komen op een organische manier. Ik ben heel blij met hoe men in Vlaanderen omgaat met subsidies en hoe men in samenspraak met artiesten, journalisten … blijft nadenken over waar die subsidies naartoe moeten. Het subsidiesysteem vind ik van onschatbare waarde, net zoals ons onderwijssysteem en onze gezondheidszorg van onschatbare waarde zijn. Ik ben blij dat we een subsidiesysteem ontwikkeld hebben dat niet rechtstreeks op het resultaat is gericht. Tegelijk vind ik dat elke artiest hier in Vlaanderen weet wat zijn verantwoordelijkheid is en dat hij iedere euro twee keer moet omdraaien vooraleer hem uit te geven. Omdat we, zeker in het theater, alleen maar bestaan bij gratie van de mensen die naar ons komen kijken. Bij elke voorstelling moet er keihard gewerkt worden om het publiek te overtuigen naar ons toe GUY

CMYK

te komen. Onze voorstellingen worden nu bekeken of nooit. Wij moeten onze waarde bewijzen door vanuit het hier en nu in dialoog te gaan met het publiek.” Wat Toneelhuis betreft, denk ik dat we goed moeten nadenken – en niet alleen wijzelf maar ook de overheid – over wat we willen met een gebouw als de Bourla. Wat betekenen de stadsgezelschappen vandaag de dag? Wat is hun verantwoordelijkheid? Wat is de noodzaak ervan? En wat is dan de schaal waarbinnen je zo’n gezelschap mogelijkheden wilt geven om een verhaal te vertellen binnen die stad? En dat samen met een aantal kunstenaars en samen met een publiek dat dat traject mee volgt? Ook dit seizoen is een poging om op die vragen een antwoord te geven.” HILDE “Het is heel spijtig dat cultuur zo onder druk staat, omdat cultuur helpt de tijdsgeest kritisch te situeren.”

“Er is geweldig veel nood aan reflectie. We worden overstelpt met informatie. Maar het nadenken, het plaatsen van die informatie, er op een creatieve manier afstand van durven nemen … daar kan theater heel erg bij helpen zonder nadrukkelijk met de vinger te wijzen.” GUY

WILBERT “U bent in de jaren tachtig begonnen met het maken van performances voor een groepje vrienden. Nu maakt u grote voorstellingen voor een ruim publiek. Wat is uw relatie met het publiek? Wat betekent publiek voor u?”

“Zonder publiek zou ik geen voorstellingen kunnen maken. Ook al is voor mij het repetitieproces het meest dierbare. De rijkdom van GUY

WOLFSKERS

MEFISTO FOR EVER

CMYK

MEFISTO FOR EVER

ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE

CMYK

een bepaald werk exploreren is een ware ontdekkingstocht voor mij. Als je aan een voorstelling begint, dan voel je ergens waarom je die moet maken, een soort noodzaak. Maar ik probeer die noodzaak nooit volledig op voorhand te definiëren omdat er dan te weinig tijdens het repetitieproces zelf kan ontstaan. Het klinkt misschien contradictorisch maar ik heb de confrontatie met het publiek nodig om een voorstelling te kunnen afwerken. Indien ik de confrontatie met het publiek niet zou hebben, dan zou ik blijven werken aan een voorstelling.” WILBERT “Wat maakt dat u zegt: ‘Dat is noodzakelijk voor mij.’ En waarom is dat vaak een boek?”

“Het vertrekpunt is inderdaad vaak een boek. Ik ben gefascineerd door taal. Als ik een theatertekst lees, dan heb ik het gevoel dat ik aan het werk ben. En als ik een boek vastpak, dan is het mijn vrije tijd. Klinkt misschien vreemd, maar zo is het. Bij het lezen overkomt me dan vaak dat ik denk: hier moet iets mee gebeuren. Soms blijft dat idee nog tien jaar op de plank liggen. Soms denk ik: ‘Dat moet ik morgen doen, want dat klopt met het tijdsgewricht waarin we ons bevinden.’ Theater is een traag medium, dus in dat opzicht moet je ook niet meteen ’s avonds een debat rond een bepaald thema willen voeren, zoals het journaal. Daar is theater altijd te laat voor. Als theatermaker moet je niet wedijveren met de andere media. De kracht van theater is dat het de tijd neemt om een bepaald onderwerp uit te diepen, om bepaalde thema’s langs verschillende GUY

kanten te bekijken. Tijd nemen en het isolement van het theater zijn voor mij van heel groot belang. Waardoor je niet alleen thematisch een aantal uren aan iets kan besteden in samenspraak met je publiek, maar je ook vanuit het isolement de zintuigen van de toeschouwer op een andere manier kan aanspreken. Door de overdaad van informatie die op ons afkomt, worden onze zintuigen vaak afgestompt. Binnen het isolement van het theater wil ik de toeschouwers opnieuw met die onbenutte mogelijkheden in contact brengen.” WILBERT “En is wat u nu gaat maken, ook urgent voor u? Hoort dat bij dat lijstje?”

“Voor mij heeft die vraag ook te maken met een andere vraag: hoe construeer je een duidelijk traject voor je eigen artistieke lijnen? Ik ben negen jaar geleden in Toneelhuis begonnen met Mefisto for ever. Dat was een voorstelling die nadacht over de positie van de kunstenaar in een veranderend politiek tijdperk. Die voorstelling is onderdeel geworden van een triptiek over de macht. In Wolfskers stond het standpunt van de machthebber centraal en in Atropa het standpunt van de vrouw. Ook het volgend seizoen staat in het teken van de macht, maar van een totaal geëscaleerde macht. Het gaat om twee producties: Caligula van Albert Camus en een bewerking van De Welwillenden, een boek van Jonathan Littell dat de Prix Goncourt gewonnen heeft. Caligula is een suggestie van Kevin Janssens, die ook de hoofdrol zal spelen. GUY

CMYK

De Welwillenden is een heel dik boek. Na driehonderd pagina’s dacht ik: potverdikke, dit is belangrijk, hier mag ik niet te lang mee wachten. Ik zag ook onmiddellijk mogelijk heden om deze tekst te ensceneren in samenwerking met Toneelgroep Amsterdam omdat we samen over een prachtige groep acteurs beschikken.” WILBERT “Hangen die twee voorstellingen voor u samen?”

“In die twee voorstellingen ensceneer ik verschrikkelijke personages. Caligula is keizer van Rome. Na de dood van zijn zuster op wie hij erg verliefd was, verliest hij iedere zin in het leven. Hij beseft dat er geen eeuwige universele principes van goed en kwaad zijn. Door zijn agressieve en provocatieve gedrag daagt hij zijn omgeving uit en haalt hij het hele politieke en morele bouwwerk onderuit. Hij confronteert zijn vrienden en de senatoren van Rome met hun lafheid, hun hypocrisie, hun leugens, hun al te menselijke instelling. Omdat hij zichzelf alle vrijheid gunt, gaat Caligula op een apocalyp tische manier ten onder. Het boek van Jonathan Littell toont een man, Max Aue, die nauw betrokken is bij het zo efficiënt mogelijk vernietigen van de Joden in Oost-Europa. Het is een boek vol gruwelijke feitelijkheden. Caligula gebruikt zijn macht om heel de maatschappij onderuit te halen omdat hij vindt dat het bestaan geen zin heeft. Dat fatalisme zie ik in onze samenleving meer en meer. In het boek van Littell zit de gruwel in de

GUY

CMYK

drijfveren van de nazi-officieren. De beslissing over de uitroeiing van de Joden is genomen, dus hoe pakken we dat zo efficiënt mogelijk aan? Het gruwelijke van het boek is dat je vreest dat jij in die omstandigheden hetzelfde had kunnen doen. Dat schokkende feit maakt het boek heel belangrijk. De twee voor stellingen confronteren ons als toeschouwer op heel verschillende wijzen met onze morele keuzes.” WILBERT “U heeft grafiek gestudeerd. Als u een boek leest, leest u in beelden? Of bent u meer geïnteresseerd in de woorden?”

“Ik ben iemand die zichzelf zeer slecht kan uitdrukken. Waarom ik in theater zit, heeft vooral te maken met de prachtige zinnen die ik bij iemand anders hoor. In dat opzicht beschouw ik mezelf als een soort sluis die vertaalt, die analyseert en probeert via het verhevigde moment van de theatervoorstelling de essentie duidelijk te maken van wat mij zo dierbaar was toen ik het boek las. En het mooiste cadeau is als mensen zeggen: ‘Nu ga ik dat boek toch eens lezen.’” GUY

WILBERT “Hebt u er nooit aan gedacht om te gaan filmen?”

“Wat voor mij het theater zo’n unieke plek maakt, is dat het een gemeenschappelijk proces is. Ik zou een heel slechte filmregisseur zijn omdat ik weet dat je daar alles perfect moet voorbereiden en toch iedere dag geconfronteerd kan worden met veel onbekende factoren. Dat zou ik gewoon niet aankunnen, hoe graag ik ook in beelden denk en hoe erg mijn voorstellingen soms op een film lijken. Ik ben heel blij GUY

WOLFSKERS

CMYK

Guy Cassiers in gesprek met Hilde Jansens en Wilbert van den Heuvel. Filmstills.

om twee maanden de tijd te hebben om samen met heel veel invloeden van buitenaf uiteindelijk tot een constellatie te komen waarvan ik denk: ‘deze basis is zodanig dat het voor mij heel spannend wordt om te kijken wat er iedere avond voor een nieuw publiek gebeurt.’ De tijd en ruimte die het theater heeft, zie ik veel minder in het medium film, waar het schieten van de beelden, ondanks alle voorbereiding, zeer afhankelijk is van de plek waar je gaat filmen. Ik heb eenzelfde ambigue verhouding tot opera. Ik vind dat een fascinerend medium. Ik heb erin gewerkt en ik zal dat ook blijven doen. Maar het gemeenschappelijke denken ontbreekt daar grotendeels. Er is te weinig tijd om een gesprek te voeren over het samenbrengen van de verschillende disciplines. Het is dat gemeenschappelijke proces dat het voor mij interessant maakt om binnen theater te blijven functioneren. Voor mij is elke voorstelling een andere voorstelling. Met elke voorstelling denk je dat je de wereld gaat verbeteren. En zo gauw de première achter de rug is, denk je dat het misschien een goede poging was, maar dat het met de volgende voorstelling pas echt gaat lukken … En zo zit je telkens te zoeken naar wat je mist. En dat is de drijfveer, je gaat steeds op zoek naar het ontbrekende. Maar ik ben vooral heel gelukkig met en trots op de omstandigheden waarin ik kan werken en de mensen waarmee ik dat traject kan afleggen. Dat is voor mij heel dierbaar. En wat je dan uiteindelijk mist in een voorstelling, dat is dan weer de stimulans voor de volgende.”

WILBERT “Ik heb een aantal tegenstellingen waarmee ik u wilde confronteren.” GUY

“Doe maar.”

WILBERT

“Verbeelden of verwoorden?”

“Mijn inspiratiebron zijn altijd woorden. Maar door mijn opleiding genereren die woorden ook altijd beelden. Ik probeer in mijn voorstellingen disciplines te combineren om de woorden zo helder mogelijk te begrijpen en zo helder mogelijk aan de toeschouwer aan te reiken. Mensen zeggen altijd dat ik beeldend theater maak en dat is voor een deel zo, maar de essentie blijft het woord en de acteur die een gesprek aangaat met zijn publiek. Dat is mijn vertrekpunt. En de andere disciplines helpen mij om de inhoud beter te begrijpen en een vertaling te maken voor de toeschouwer, waardoor hij beter zijn weg vindt naar die essentie.” GUY

WILBERT

“Afstand of nabijheid?”

“Theater vertrekt vanuit het hier en nu, vanuit het nabije, vanuit het fysieke contact tussen mensen. Dat is voor mij heel belangrijk. Tegelijkertijd ga ik altijd op zoek naar personages die dikwijls buiten de maatschappij staan of die zichzelf daarbuiten plaatsen. Via een afstand, via het indirecte krijg je beter een kijk op de nabijheid waarin je staat. Dus mijn personages, of ze nu uit de lagere klasse komen dan wel dat ze de macht in handen hebben, zijn dikwijls personages die zich buiten de maatschappij plaatsen en die vanop die afstand een heel rake kijk hebben op wat er al dan niet GUY

CMYK

fout is binnen onze maatschappij. En het is die afstand, dat bewust anders kijken naar hetzelfde gegeven, dat je kan helpen beter om te gaan met je nabije omgeving. Het is die harmonicabeweging die voor mij heel belangrijk is. Het ‘hier en nu’, het fysieke van elke voorstelling proberen in dialoog te brengen met een universum dat veel verder reikt dan alleen maar die schouwburg waarin het plaatsvindt. Ik vind het heel spannend om dat soort ademen op te zoeken binnen mijn voorstellingen.” WILBERT

“Verdwalen of de weg vinden?”

“Dan kies ik voor verdwalen. Ik verdwaal heel graag in voorstellingen. Natuurlijk mag je niet verdwaasd en verdwaald achterblijven in iets waar je dan uiteindelijk niet meer uit weggeraakt. Maar tijdens de repetitieprocessen geef ik mijzelf het recht om te durven verdwalen. Als je je parcours van A tot Z uitstippelt, dan komen er weinig onverwachte dingen uit en leer je dus ook weinig van dat repetitieproces. Als ik een voorstelling maak die er volledig uitziet zoals ik ze voordien bedacht had, dan is dat geen interessante voorstelling. Het is doordat je dingen samen ontdekt – en dat kan dikwijls door een toeval zijn – dat je een nieuwe weg inslaat waarvan je niet altijd weet waar die uitkomt. Dat zijn voor mij de spannende momenten. Dus verdwalen hoort daar voor een deel bij.” GUY

WILBERT “Moet ook het publiek een tijdje in een voorstelling verdwalen?”

“Ik vind dat niet alles moet voorgekauwd worden. Het is als GUY

CMYK

met kinderen die telkens hetzelfde sprookje willen horen. Dat kan van belang zijn, dat geeft vertrouwen en rust bij een toeschouwer. Ik vind dat daar andere media voor zijn, maar dat is niet de functie van het gesubsidieerde theater. Het gesubsidieerde theater moet inspireren, moet de toeschouwer vooruit helpen, hem nieuwe smaken aanreiken. En in dat opzicht moet je ook als toeschouwer durven werken.” WILBERT onwennig.”

“En iets nieuws smaakt in het begin nog

“Precies, het kan in eerste instantie zelfs verwarren. De belangrijkste voorstellingen die ik mij herinner, waren niet altijd de voorstellingen die ik van A tot Z volledig snapte. Maar ze hebben mij wel aan het werk gezet. Je moet natuurlijk een houvast hebben, aan alleen maar verwarren heeft niemand iets. Maar je moet vraagtekens durven plaatsen bij de waarheden waarmee we geconfronteerd worden. Ik denk dat dat de ambitie is die je moet hebben als theatermaker. Maar op een speelse manier, waar door je het publiek aan het werk zet.”

GUY

WILBERT “Misschien nog een tegenstelling: herinneringen of dromen?”

“Daarmee komen we bij een van mijn favoriete schrijvers, Marcel Proust, die heel intens geschreven heeft over de herinnering in A la recherche du temps perdu. Hierin beschrijft hij hoe hij na het proeven van een madeleinekoekje zich plots een moment uit zijn jeugd haarscherp herinnert. Daar merk je hoe het zintuigelijke en de herinnering GUY

ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE

CMYK

met elkaar verbonden zijn. Precies doordat hij plots is teruggeplaatst in zijn kindertijd, zoals met een teletijdmachine, kijkt hij op een andere manier naar zijn toekomst. Vanaf dat moment begint hij op een heel andere manier te leven en valt alles op zijn plek. Wanneer de toekomst ter sprake komt, dan gaat het over dromen en fantaseren. En ik denk dat we dat te weinig doen, durven dromen, durven loskomen van het bestaande.” WILBERT te sluiten.”

“Dat is een mooie gedachte om mee af

Wilbert van den Heuvel is 44 en is docent pedagogiek. Vanuit Nijmegen reist hij, samen met zijn zus, regelmatig voor een matineevoorstelling af naar de Bourlaschouwburg. Hij is een liefhebber van de visuele beeldtaal van Guy Cassiers. Naar aanleiding van die rijke kijkervaringen heeft Wilbert woorden genoteerd die hij met Guy’s voorstellingen associeert. Hij is benieuwd of Guy Cassiers deze woorden herkent en hoe die een rol spelen bij het maakproces. Hilde Jansens is 49 en is arts op de afdeling ziekenhuishygiëne in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) in Edegem en een groot cultuurliefhebber. Van zodra ze een kans ziet, vind je haar in het theater of op een andere culturele manifestatie. Daarom ging haar vraag vooral over de aangekondigde besparingen in de culturele sector en wat de mogelijke impact hiervan is op Toneelhuis. Guy Cassiers (1960) behoort tot de top van de Europese theatermakers. Zijn eigenzinnige theatertaal waarin visuele technologie een geslaagd huwelijk aangaat met passie voor literatuur, wordt in binnen- en buitenland erg gewaardeerd. Hij is sinds 2006 artistiek directeur van Toneelhuis.

CMYK

DE WELWILLENDEN

CMYK

ALWIN PULINCKX

DE WELWILLENDEN

AUS GREIDANUS JR

DE WELWILLENDEN

ABKE HARING

CALIGULA DE WELWILLENDEN

JOHAN VAN ASSCHE

CALIGULA DE WELWILLENDEN

KATELIJNE DAMEN

CMYK

CALIGULA

DE WELWILLENDEN

CMYK

TOM DEWISPELAERE

BART SLEGERS

DE WELWILLENDEN

HANS KESTING

DE WELWILLENDEN

CALIGULA

JIP VAN DEN DOOL

MARC VAN EEGHEM

CALIGULA DE WELWILLENDEN

KEVIN JANSSENS

CMYK

CALIGULA

première

Toneelhuis Guy Cassiers

19—28.11.15 Bourla 01—16.12.15 tournee

Met Caligula zet Guy Cassiers zijn zoektocht verder naar de figuur van de macht en de machthebber. Albert Camus (1913-1960) voltooide zijn drama over de wreedste onder de Romeinse keizers net voor de Tweede Wereldoorlog, maar het werd pas na de oorlog opgevoerd. Het stuk is mede omwille van de oorlogsgebeurtenissen, niet onterecht, geïnterpreteerd als een aanklacht tegen dictatuur en machtsmisbruik.

Maar Camus’ Caligula is ook een drama over de verpletterende existentiële confrontatie met de dood. Caligula kan de dood van zijn zuster en minnares Drusilla niet verwerken. Het besef van de eindigheid van het bestaan stort hem in absolute eenzaamheid en wanhoop. Hij weigert de absurditeit van het bestaan en de relativiteit van ieder geluk. Hij begint een zoektocht naar het absolute, die zich uit in zijn verlangen om de maan te bezitten. Zijn omgeving, zijn vrienden, de senatoren zijn in de letterlijke betekenis van het CMYK

NOVEMBER 15 DO 19 20:00 Bourla VR 20 20:00 Bourla ZA 21 20:00 Bourla ZO 22 20:00 Bourla WO 25 20:00 Bourla DO 26 20:00 Bourla VR 27 20:00 Bourla ZA 28 20:00 Bourla

CMYK

Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen

DECEMBER 15 DI 1 Koninklijke Schouwburg DO 3 CC MA 7 Stadsschouwburg MA 7 Stadsschouwburg DO 10 Kaaitheater VR 11 Kaaitheater ZA 12 Kaaitheater WO 16 Stadsschouwburg

Den Haag (NL) Hasselt Groningen (NL) Groningen (NL) Brussel Brussel Brussel Amsterdam (NL)

tekst

Albert Camus regie

Guy Cassiers met

Katelijne Damen Tom Dewispelaere Kevin Janssens Johan Van Assche Marc Van Eeghem dramaturgie

Erwin Jans vertaling

Yannick Dangre kostuumontwerp en scenografie

Tim Van Steenbergen geluidsontwerp

Diederik De Cock productie

Toneelhuis

woord ‘relativisten’: zij leven en overleven, min of meer gelukkig, met hun illusies, hun leugens en hun compromissen. Caligula wil die leugens ontmaskeren en iedereen dwingen de naakte waarheid onder ogen te zien: de afgrond van de absolute vrijheid voorbij goed en kwaad. Dat drijft hem tot een schokkende terreur en een willekeurige uitoefening van de macht. Hij experimenteert met leven en dood van mensen uit zijn omgeving omdat hij het kan en er de macht toe heeft. Scènes van een ongekend machtsmisbruik en een vernede rende brutaliteit wisselen af met intieme filosofische dialogen waarin Caligula probeert door te dringen tot de zin van het bestaan.

CMYK

DE WELWILLENDEN

première

Toneelhuis Toneelgroep Amsterdam Guy Cassiers

10—19.03.16 Bourla 23.03—22.06.16 tournee

Guy Cassiers waagt zich voor de nieuwe coproductie met Toneelgroep Amsterdam aan de bijna duizend pagina’s tellende roman De Welwillenden van Jonathan Littell over de Jodenvernietiging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bij zijn verschijnen in 2006 werd het boek tegelijk bekroond en bekritiseerd. Het moeilijke en gevaarlijke van De Welwillenden is niet alleen dat het verteld wordt vanuit het standpunt van een dader, SDofficier Max Aue, maar ook en vooral dat Aue ons voorhoudt dat we in de ‘juiste’ omstandigheden allemaal dader kunnen worden. Littell laat ons inzien dat het Derde Rijk niet buitenmatig bevolkt was met monsters of perverten, maar met gewone burgers, die in en door het nationaalsocialisme collectief opschoven in de richting van de totale waanzin. Littell trekt de lezers mee in het hoofd van de dader en plaatst hen daardoor in een ongemakkelijke positie van identificatie.

CMYK

MAART 16 DO 10 19:00 Bourla ZA 12 19:00 Bourla ZO 13 19:00 Bourla DI 15 19:00 Bourla WO 16 19:00 Bourla DO 17 19:00 Bourla VR 18 19:00 Bourla ZA 19 19:00 Bourla WO 23 Le Phénix DO 24 Le Phénix VR 25 Le Phénix DI 29 Vooruit WO 30 Vooruit

Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Valenciennes (FR) Valenciennes (FR) Valenciennes (FR) Gent Gent

APRIL 16 ZA 2 CC WO 6 Stadsschouwburg DO 7 Stadsschouwburg VR 8 Stadsschouwburg ZA 9 Stadsschouwburg DI 12 Stadsschouwburg WO 13 Stadsschouwburg DO 14 Stadsschouwburg VR 15 Stadsschouwburg ZA 16 Stadsschouwburg

CMYK

MEI 16 VR ZA ZO WO DO VR ZA DI WO DO VR ZA

6 Istanbul Theatre Festival 7 Istanbul Theatre Festival 8 Istanbul Theatre Festival 18 Stadsschouwburg 19 Stadsschouwburg 20 Stadsschouwburg 21 Stadsschouwburg 24 Stadsschouwburg 25 Stadsschouwburg 26 Stadsschouwburg 27 Stadsschouwburg 28 Stadsschouwburg

Istanbul (TR) Istanbul (TR) Istanbul (TR) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL)

JUNI 16 Hasselt

Amsterdam (NL)

DO VR ZA DI VR ZA DI DO VR WO

2 Kaaitheater 3 Kaaitheater 4 Kaaitheater 7 Stadsschouwburg 10 Stadsschouwburg 11 Stadsschouwburg 14 Parkstad Limburg Theaters 16 Rotterdamse Schouwburg 17 Rotterdamse Schouwburg 22 Chassé Theater

Brussel Brussel Brussel Groningen (NL) Utrecht (NL) Utrecht (NL) Heerlen (NL) Rotterdam (NL) Rotterdam (NL) Breda (NL)

tekst

Jonathan Littell bewerking

Bart Meuleman regie

Guy Cassiers met

Katelijne Damen Kevin Janssens Johan Van Assche Abke Haring Hans Kesting Bart Slegers Jip van den Dool Aus Greidanius Jr. Alwin Pulinckx dramaturgie

Erwin Jans coproductie

Toneelhuis Toneelgroep Amsterdam in samenwerking met

Le Phénix, Scène nationale de Valenciennes (FR), Maison de la Culture d’Amiens (FR), Istanbul Theatre Festival (TR), Festival Temporada Alta (ES), Romaeuropa (IT) met de steun van

het Cultuurprogramma van de Europese Unie

In zijn enscenering concentreert Cassiers zich op Aues verblijf in drie steden die in de roman een centrale rol spelen: Kiev, Stalingrad en Berlijn. Iedere stad een stap dichter bij de totale apocalyps. Het ensemble van Toneelhuis wordt versterkt met vijf acteurs van Toneelgroep Amsterdam, die samen een carrousel van personages rondom Max Aue in gang zullen zetten. Met De welwillenden gaat Guy Cassiers de confrontatie aan met de donkerste kant van het menselijke gedrag: het nazistische gedachtengoed en de vernietiging van de Joden. Hoe is dit in het hart van Europa kunnen gebeuren? Welke politieke, ideologische, psychologische en sociale transformaties hebben dit geweld doen ontstaan en zijn gang laten gaan? De wankele politieke basis van Europa en de opkomst van extreemrechtse en xenofobe partijen geven aan dit project een bijzondere urgentie.

CMYK

ÂŠ Kurt Van der Elst

Commotie bij koningshuis en kerkelijke overheid omwille van te veel sensualiteit en decadent gekoketteer met de dood, artistieke nijd tussen een veelbelovend achitect (Victor Horta) en een beeldhouwer van kleine komaf (Jef Lambeaux), politieke koehandel tussen de Belgische katholieke garde en de Saudische sjeiks … Het zijn slechts enkele ingrediënten uit het leven van het kunstwerk Les passions humaines, een reliëf van beeldhouwer Jef Lambeaux (1852-1908) dat middenin Brussel staat. Guy Cassiers maakt van het kunstwerk het hoofdpersonage van een docudrama met een tweetalige cast, op tekst van Erwin Mortier. Rond het beeldhouwwerk schetsen zij een panorama van menselijke drama’s, maatschappelijke tegenstellingen en ideologische gevechten, confrontaties vol passie en hartstocht, net zo

PASSIONS HUMAINES

Toneelhuis Théâtre national Fondation Mons 2015 lemanege.mons Guy Cassiers

24.09—16.10.15 tournee Frans en Nederlands boventiteld

heftig als afgebeeld op en uitgelokt door De menselijke driften van Jef Lambeaux. Met een tweetalige FransNederlandse cast is Passions humaines in alle opzichten een Belgisch verhaal. “Het kleine wonder van deze voorstelling is haar ongeforceerde tweetaligheid. Twee culturen, twee stijlen en twee talen smelten samen.” —Geert Van Der Speeten in De Standaard, 23 april 2015 “Passions humaines est une plongée dans une archéologie belge qui résonne toujours en 2015. (…) Un grand morceau de passions belges. —Guy Duplat in La Libre Belgique, 23 april 2015

CMYK

JUNI 15 MA DI

15 Holland Festival 16 Holland Festival

Amsterdam (NL) Amsterdam (NL)

SEPTEMBER 15 DO 24 CC Brugge

CMYK

Brugge

OKTOBER 15 DI 6 30CC DO 8 NTGent DI 13 CC VR 16 CC De Spil

Leuven Gent Hasselt Roeselare

regie

Guy Cassiers tekst

Erwin Mortier vertaling

Marie Hooghe dramaturgie

Erwin Jans met

Claire Bodson Katelijne Damen Tom Dewispelaere Thierry Hellin Vincent Hennebicq Kevin Janssens Serge Larivière Muriel Legrand Candy Saulnier Marc Van Eeghem Jorre Vandenbussche kostuum- en decorontwerp

Tim Van Steenbergen video-ontwerp

Kurt d’Haeseleer lichtontwerp

Stefan Alleweireldt geluidsontwerp

Diederik De Cock i.s.m. Muriel Legrand research Lambeauxmateriaal

Carine Cuypers productie

Toneelhuis coproductie

Théâtre National, Fondation Mons 2015, Le Manège.Mons Met de steun van

de Stad Antwerpen

CMYK

Bezonken rood is een rouwzang op de gestorven moeder en een herinnering aan de Jappenkampen tijdens WO II. De voorstelling is gebaseerd op de roman van Jeroen Brouwers, geënsceneerd door Guy Cassiers en op scène tot leven gebracht door een fenomenale Dirk Roofthooft. In 1943 werd de driejarige Jeroen Brouwers samen met zijn zusje, moeder en grootmoeder opgesloten in het vrouwenkamp Tjideng, in het huidige Jakarta. De schrijver vertelt hoe in het kamp de relatie tot zijn moeder voor de rest van zijn leven werd beschadigd en hoe iedere nieuwe liefdesrelatie onder die last bezwijkt.

BEZONKEN ROOD

Toneelhuis ro theater Guy Cassiers

27.11.15—14.06.16 tournee

Dirk Roofthooft speelt deze monoloog al elf jaar lang in het Nederlands, Frans, Engels en Spaans. De voorstelling was de afgelopen jaren te zien in België, Nederland, Zwitserland, Frankrijk, Canada, de Verenigde Staten, Polen, Spanje, Italië, Turkije, Luxemburg, Duitsland, Tsjechië en Taiwan. “Bezonken rood is een ode aan het vakmanschap. Een avond om stilletjes aan kapot te gaan. Dat Dirk Roofthooft deze voorstelling maar tot het einde van zijn leven blijft spelen. Ik heb mijn kaartjes voor volgend jaar al besteld. Ik hoop van u hetzelfde.” — Ruth Joos in De Standaard, 7 juni 2010 Bezonken rood blijven we – wegens groot succes – op het repertoire houden. Nu al voor het elfde jaar.

Bezonken rood is gebed, litanie, grafgedicht, afscheidsbrief, lofzang, vervloeking, wanhoops kreet, zelfbeklag … alles in één ontroerende, harde en poëtische vertelling. CMYK

NOVEMBER 15 VR 27 Parktheater

Eindhoven (NL)

DECEMBER 15

2—18 Théâtre de la Bastille

Parijs (FR) FEBRUARI 16

JANUARI 16 WO 6 Schouwburg DI 19 CC DI 26 CC

CMYK

DI 2 CC

Maasmechelen

Kortrijk Leuven Sint-Niklaas

JUNI 16 DI

14 Koninklijke Schouwburg

Den Haag (NL)

tekstbewerking

Guy Cassiers Corien Baart Dirk Roofthooft regie

Guy Cassiers kostuums

Katelijne Damen naar de roman van

Jeroen Brouwers spel

Dirk Roofthooft dramaturgie

Corien Baart Erwin Jans decor-, video en lichtontwerp

Peter Missotten / De Filmfabriek realisatie video

Arjen Klerkx geluidsontwerp

Diederik De Cock coproductie

Toneelhuis ro theater (NL)

CMYK

ÂŠ Frieke Janssens

Kan je meer dan driehonderd jaar leven en in die tijd van geslacht veranderen? Kan je in slaap vallen als man en wakker worden als vrouw? Kan je de minnaar van de Engelse koningin, diplomaat in Turkije en rondtrekkend zigeuner zijn? Ja. Het overkomt Orlando, het hoofdpersonage uit de gelijknamige roman van de Engelse schrijfster Virginia Woolf. Orlando (1929) is een avontuur lijke reis door de geschiedenis en de culturen van Europa, en meteen een pareltje uit de literatuur van de twintigste eeuw. Katelijne Damen speelt Orlando, Guy Cassiers regisseert. Orlando is een ode aan de taal. Aan de schoonheid. Aan de verbeelding. Aan de zintuigen. Aan het leven. Geselecteerd voor Het Nederlands Theaterfestival 2013. Uit het juryrapport:

ORLANDO

Toneelhuis Guy Cassiers Katelijne Damen

11—14.05.16 Théâtre National Brussel

“Met de oerkracht van actrice Katelijne Damen, haar even lyrisch als heldere bewerking van de tekst van Virginia Woolf en de esthetische beeldtaal van Guy Cassiers en zijn beelden geluidontwerpers hebben de leden van Toneelhuis een juweel toegevoegd aan hun oeuvre.” “Katelijne Damen brengt deze literaire parel met zoveel liefde op de planken dat het Toneelhuispubliek meer dan anderhalf uur aan haar lippen hangt.” – Ludo Dosogne op Cobra.be****, 11 januari 2013 “Het zijn een bijna sprookjes achtige sfeer en bedwelmende taalvirtuositeit die van deze voorstelling een waar kleinood maken. (…) Damen werd voor haar meeslepende vertolking beloond met een staande ovatie door de helft van de zaal. De andere helft was waarschijn lijk nog aan het ontwaken uit de betoverende trance die Orlando opwekt.” – Jan-Jakob Delanoye in Cutting Edge****, 12 januari 2013

CMYK

MEI 16 WO DO VR ZA

CMYK

11 Théâtre 12 Théâtre 13 Théâtre 14 Théâtre

National

Brussel

National

Brussel

National

Brussel

National

Brussel

regie

Guy Cassiers met

Katelijne Damen tekstbewerking

Katelijne Damen decorontwerp

Guy Cassiers kostuumontwerp

Katelijne Damen

“Cassiers heeft inmiddels zo’n eigen stijl dat je zou kunnen denken dat zijn voorstellingen niet meer die verwondering van uit het begin kunnen oproepen. Maar hij krijgt het, samen met Katelijne Damen, toch weer voor elkaar.” – Karin Veraart in De Volkskrant, 1 februari 2013

vertaling

Gerardine Franken dramaturgie

Erwin Jans artistiek medewerker

Luc De Wit video-ontwerp

Frederik Jassogne lichtontwerp

Giacomo Gorini geluidsontwerp

Diederik De Cock productie

Toneelhuis

CMYK

ÂŠ Kurt Van der Elst

Samen met een grote groep van makers en acteurs van Toneelhuis maakte Guy Cassiers een unieke enscenering van De blinden van Maeterlinck, misschien meer een performance of een installatie dan een voorstelling, met een intrigerende soundscape van Diederik De Cock. De blinden is een gezamenlijk project van alle theatermakers en acteurs van Toneelhuis, net zoals De geschiedenis van de wereld in 10 ½ hoofdstuk (2009) en Middenin de nacht (2011). De blinden (1890) is een stuk van Maurice Maeterlinck, tot nog toe de enige Belgische winnaar van de Nobelprijs Literatuur. De blinden gaat over een groep van blinden in “een oeroud bos in het hoge noorden, voormenselijk van aanblik, onder een hemel uitbundig bezaaid met sterren”, zoals Maeterlinck het bij de aanvang van zijn stuk omschrijft. De blinden wachten op de

DE BLINDEN

Toneelhuis Guy Cassiers ensemble van makers en spelers

29—30.09.15 tournee

terugkomst van hun gids. Langzaam beginnen ze te beseffen dat hun gids dood is en dat ze op zichzelf zijn aangewezen. De blinden weten niet wat ze moeten doen. Ze draaien rond elkaar met hun zinnen, weten niet waar ze zijn, wat ze zijn en wat er precies gebeurt. Dit nog altijd beklemmende stuk kondigt Samuel Becketts Wachten op Godot aan. Toch gaat Guy Cassiers een andere richting uit met zijn inter pretatie. Hij concentreert zich niet op de metafysische angst, maar op de maatschappelijke onzekerheid bij het wegvallen van een politieke leider. Voor Cassiers is het bos het theater zelf, waarin de toeschouwers verdwalen op zoek naar betekenis. De tekst van Maeterlinck wordt op de voet gevolgd, maar de makers en de acteurs krijgen een grote vrijheid om een aantal beelden, taferelen of tableaux vivants te bedenken. Samen met het hele Toneelhuis team maakt Guy Cassiers van de enscenering een politiek statement over de verantwoordelijkheid van het individu en over de plek van de machthebber. CMYK

SEPTEMBER 15 DI WO

CMYK

29 Stadsschouwburg 30 Stadsschouwburg

Amsterdam (NL) Amsterdam (NL)

tekst

Maurice Maeterlinck vertaling

Erwin Mortier concept, regie

Guy Cassiers van, met

Abke Haring Johan Van Assche Katelijne Damen Kevin Janssens Marc Van Eeghem Mokhallad Rasem Tom Dewispelaere Ben Segers Thomas Verstraeten Bart Meuleman e.a. dramaturgie

Bart Meuleman Erwin Jans muziek-, geluidsontwerp

Diederik De Cock kostuum

Monique Van Hassel Kathleen Van Mechelen productie

Toneelhuis

“Dit is een voorstelling die een geconcentreerde aandacht van de toeschouwer vraagt. Maar de vorm die Cassiers voor deze tekst gevonden heeft, is zo dwingend dat men niet veel moeite heeft om zich te laten opzuigen door de vreemde beklemming die ontstaat door het samenspel van spelers, licht, en tekst. Het is een Maeterlinck die overtuigt, en dat is van de kant van Cassiers geen kleine prestatie.” – Johan Thielemans op Cobra.be, 25 september 2014 “Dit ‘ensemblestuk’ is theater dat zich sterk naar binnen keert, als een schitterende stijloefening. Maar het is ook een voorstelling met een niet mis te verstane politieke lading, over angst voor het onbekende, en mangelende verantwoordelijkheidszin.” – Geert Van der Speeten in De Standaard****, 29 september 2014

CMYK

Abke Haring CMYK

CMYK

Abke Haring

Stilte genoteerd door Erwin Jans

moet

Colette Cleeren is beeldend kunstenaar. Zij is in het bijzonder geïnteresseerd in de manier waarop een actrice als Abke Haring zich in haar rollen investeert. Als beeldend kunstenaar maakt Colette objecten, maar Abke maakt kunst met haar eigen lichaam. COLETTE “Als ik mijn vragen nu zo zie dan denk ik dat ze misschien niet direct genoeg of misschien zelfs te direct zijn. Laat me proberen. In welke mate verandert een theaterproductie je levensinstelling? Al die ervaringen en al de rollen die je je in het spelen toeëigent, spelen die door in je dagelijkse leven?”

“Nee, dat is eigenlijk niet zo. Het is ook werk. Het is een moeilijke en tegelijk grappige vraag. Door het spelen van Hamlet voel ik mij niet méér een jongen. Het is wel zo dat als je speelt en repeteert, dat je dan dingen tegenkomt waar je mee moet leren omgaan. Maar dat laat je voor een stuk achter in de repetitieruimte. Je bent wel heel moe achteraf. Vermoeidheid neem je wel mee naar huis (lacht).” ABKE

COLETTE “In welke mate kan je jezelf herkennen in een rol? Kan je in een rol ook iets ontdekken van wat je nog niet kende van jezelf?” ABKE

leren

“Je kan dingen ontdekken, vooral over hoe je die speelt en over hoe je met dingen omgaat. Hamlet was een moeilijke, zware rol en dan leer je wel hoe je daarmee moet omgaan, bijvoorbeeld hoeveel voorbereiding je nodig hebt. Je leert daardoor jezelf kennen. Ik denk dat je sowieso groeit als mens of je nu toneelspeelt, beeldhouwt, schilderijen CMYK

maakt of in een kantoor werkt. Met het ouder worden leer je veel. Hoop ik toch.” COLETTE “Niet iedereen krijgt de kans om Hamlet te zijn en daar zelf een invulling aan te geven. Ik denk dat daar ook een persoonlijke ervaring aan voorafgaat. Maar volgens jou is dat niet zo?” ABKE

“Nee, niet per se. Ik snap wel ongeveer wat je bedoelt, maar dat is ook een soort van mythe die over het toneelspelen hangt: dat je heel veel van jezelf in een rol stopt en er ook als een andere persoon uitkomt. Maar dat is bijna onmogelijk. Als je dat elke avond zou doen, dan zou je in psychotherapie moeten.” COLETTE “En als je bijvoorbeeld zegt: ik gooi me in mijn rol! Wat is dat dan? Is dat dan iets technisch?” ABKE

“Acteren zit op een grens. Het gaat over geloofwaardigheid en over echtheid, terwijl het ook gaat over iemand die ik speel. Maar je moet er echte gevoelens in leggen, anders is het niet geloofwaardig. Ik vind het een heel bijzonder vak. Als ik lang niet heb gespeeld dan voel ik de drang om weer te spelen. Omdat ik het spelen en iets met elkaar aangaan heel bijzonder vind. Maar dat is iets anders dan in het echte leven. Want als je in het echte leven de hele tijd dingen moet aangaan met mensen, dan word je heel moe. Maar op het podium is dat dan …” COLETTE “Dat is een uitdaging met jezelf?” ABKE

“Ja, of met het moment en met de zaal … Als een voetbalmatch. Wat gaat er gebeuren? Spannend! En ook heel technisch. Bij Hamlet zat er een gat in de vloer. Ik had de scène met de moeder vlak na de pauze CMYK

waarin ik mijn mes pak enzovoort. Dat was een hele choreografie. Ik moest altijd opletten dat ik niet in dat gat donderde. Dat is heel technisch, maar dat maakt het wel heel spannend voor mij als actrice om dat elke keer te doen. Dat is leuk, echt een voetbalmatch. Ik kan me voorstellen dat zoiets erg ontnuchterend werkt als ik dat zo vertel, en dat je denkt dat het nep is.” COLETTE “Nee, want als toeschouwer is het de bedoeling dat wij komen kijken en helemaal opgaan in het verhaal en niet kijken naar de enscenering. In eerste instantie toch niet.” ABKE

“Bij sommige stukken misschien wel, ik weet het niet. Bij stukken die daar speciaal over gaan.” COLETTE “Ik bedoel dat je jezelf laat meeslepen in de fake.” ABKE

“Zo stom, want ik ben eigenlijk heel erg tegen fake.” COLETTE “Ik zeg fake, maar ik bedoel dat niet want het is niet fake.” ABKE

“Ja precies, maar dat is heel moeilijk om over te praten. Het is een soort spel, want als iets fake is dan wil je er ook niet naar kijken. Ik leer van ervaringen en dan heb ik het vooral over hoe ik de dingen aanpak. Maar vooraf groeien naar mijn rol doe ik bijna niet. Dat is vooral mezelf smijten en zien waar ik uitkom …” COLETTE “Intuïtief?” ABKE

“Ja heel erg intuïtief. Sommige acteurs groeien wel naar hun rol toe. Die lezen veel en kijken veel video’s. Maar dat heb ik helemaal niet, dat vind ik juist een ballast.”

TRAINER

HAMLET VS HAMLET

CMYK

Abke Haring in gesprek met Colette Cleeren. Filmstills.

COLETTE “Een ballast omdat je je daardoor van jezelf verwijdert?” ABKE

“Je moet je dan tot iets verhouden. Je hebt dan een beeld dat je wil veranderen of dat je wil imiteren. Ik vertrek liever van een blanco blad zodat ik kan doen wat ik wil, wat ik voel.” COLETTE “Ik zou een voorstelling graag vaker willen zien omdat me bij de eerste keer veel ontgaat. Maar daarom niet in hetzelfde jaar. En meestal is dat niet mogelijk. Omdat je soms ergens blijft hangen om welke reden dan ook. Bijvoorbeeld omdat je de tekst niet helemaal verstaat. Je kan vaak de toneelteksten gaan lezen, maar dat is iets heel anders.”

hoofd mijn gedachten daarover te kunnen ordenen. Bij de tournee van Hamlet vs Hamlet was dat minder het geval omdat ik toen vooral bezig was met mijn zwangerschap. Eigenlijk was het toen gewoon: redden wat er te redden valt tot het einde van de voorstellingenreeks. En plots dacht ik nadien: ‘die Hamlet ga ik nooit meer spelen’. Dat vond ik jammer. Die gedachte heb ik toch nodig om dan in rust afstand te kunnen nemen.” (Abke kijkt naar Colette die door haar papieren met vragen bladert.)

ABKE

“Ik kan de voorstellingen waar ik zelf in sta niet zien. Dat vind ik jammer.”

“Je hebt een hele reeks vragen bedacht, dat lijkt me best wel lastig.”

COLETTE “Is het op video heel anders?”

COLETTE “Vragen bedenken is niet moeilijk. Maar ze stellen …”

ABKE

“Ja, dan schrik je heel erg. Voor Hamlet vs Hamlet zat ik met Guy Cassiers in een programma op televisie. Er werden fragmenten getoond uit de voorstelling. Dat is heel confronterend. Ik heb er nooit aan gedacht dat het er zo uitzag. Dat wil ik echt niet zien op video. Grappig is dat! Maar jij kan echt afstand nemen van iets wat je gemaakt heb, niet?” COLETTE “Ja.” ABKE

“Dat is fantastisch. Je kan het in een kamer zetten, de deur dichtdoen en dan weggaan.” COLETTE “Ja, je gewoon omdraaien, het wegdoen, het verkopen … Is het belangrijk voor jou om afstand te kunnen nemen van een productie of een rol?” ABKE

“Ik vind het heel belangrijk om tijdens een tournee te voelen: ‘dit zijn de laatste voorstellingen’. Ik vind het belangrijk om dan rustig in mijn

ABKE

“Het gaat goed.”

COLETTE “Ik heb een tekst van jou uit de brochure over UNISONO gehaald. Die begint zo: ‘Als ik eigen voorstellingen maak, vind ik dat het meeste gezegd wordt in stilte.’ Ik kan daar eigenlijk helemaal inkomen. In mijn werk ben ik daar ook mee bezig. Ik vind dat er een aantal verwantschappen zijn.” ABKE

“Ik las op jouw site de uitspraak ‘Kunst is een vlucht, een stilte.’ Kan dat?” COLETTE “Ja, daarin wordt stilte letterlijk vernoemd. Maar ook in mijn titels, bijvoorbeeld: De klank van het naamloze of De woordlottige kamer of … Ik weet al niet meer wat juist.” ABKE

“De titels van je eigen werken vergeten. Dat is pas afstand nemen (lacht)!” COLETTE “Ja, of gewoon de ouderdom (lacht). Je hebt het verder over ‘stemmen van mensen die hetzelfde voelen of meemaken’. Dat komt op mij over alsof het om iets pijnlijks gaat. Een soort existentiële onmacht om de eenzaamheid van de ander te omhelzen en daar telkens weer mee geconfronteerd te worden bij ieder mens die je kent of tegenkomt. Dat er eigenlijk CMYK

maar één manier is om bij iemand te kunnen komen, en dat is in die stille ruimtes tussen het lawaai van de woorden en van de gedachten. Klopt dat voor jou?” ABKE

“Dat zijn heel erg jouw ogen die dat lezen.” COLETTE “Ik interpreteer dat zo, maar stemt dat een beetje overeen met hoe jij dat ziet?” ABKE

“Ik kan me hier op zich wel in vinden maar ik heb het niet zo bedoeld. UNISONO gaat niet zozeer over eenzaamheid maar over het alleen kunnen zijn. Het gaat er vooral over dat iedereen in grote lijnen hetzelfde meemaakt en natuurlijk ook weer helemaal niet. Maar je wordt geboren en dan ga je weer dood en daartussen zit een bepaalde groei, hoe moeilijk of hoe anders die groei ook is. Dat is een soort van universeel iets.” COLETTE “Ik dacht, hetzelfde meemaken is iets ongrijpbaars, iets wat we niet weten. We denken het wel of we voelen dat aan, maar we weten eigenlijk niet precies waarover het gaat. Want het valt altijd tussen de handelingen, tussen de woorden.” ABKE

“Maar ik wil het juist graag over die handelingen hebben, we doen allemaal ook heel letterlijk steeds dezelfde handelingen.” COLETTE “Probeer je de mensen vanuit een fotografische blik op hun herkenbare handelingen te betrappen?”

“Ik wil mensen niet betrappen. Het is gewoon zo. Ik zit vaak in New York en daar is het zo druk dat je heel duidelijk al die patronen ziet. Als het licht op groen springt, zijn het niet gewoon twee mensen die oversteken, maar een hele massa. Dat zijn echt grote bewegingen. De eenzaamheid, de stilte, het onbekende, het samen vallen zonder dat je het weet van ABKE

CMYK

elkaar … daar ben ik heel erg in geïnteresseerd.” COLETTE “De buitenkant en de binnenkant gaan samen natuurlijk.” ABKE

“Ja, stilte is een heel bijzonder ding. Je kan stilte heel zwaar interpreteren maar ook heel licht.” COLETTE “En wat versta je onder licht?” ABKE

“Dat iemand gewoon stil is omdat hij bijvoorbeeld aan het wachten is op zijn koffie. Maar dezelfde stilte kan ook aanvoelen als doorrazende gedachten waar je niet meer tegen kan. En tweemaal gaat het om stilte. Dat is heel bijzonder.” COLETTE “Het is heel moeilijk om stil te zijn. Ik vind dat heel moeilijk, omdat er zoveel geraas en gedaas is en zoveel beelden in je hoofd. Ergens bij stil kunnen staan is een luxe.” ABKE

“Luxe? Noodzaak! Stil kunnen zijn is voor mij een noodzaak.” COLETTE “Met luxe bedoel ik dat het voor veel mensen niet evident is om daar aan toe te komen. Misschien op de tram?” ABKE

“Nee, stilte moet je oefenen. Als je dat wil, dan moet je dat oefenen. Thuis bijvoorbeeld.” COLETTE “Ben je al concreet met UNISONO bezig?” ABKE

“Die voorstelling had al in maart in première moeten gaan! Maar ja, dus niet, want ik ben intussen zwanger geworden.”

COLETTE “Ik had al tickets gekocht.” ABKE “Sorry!”

TRAINER

CMYK

FLOU

CMYK

COLETTE “Wordt het nu een andere voorstelling?” ABKE

“Het groeit gewoon door. Dat vind ik mooi om te zien. De voorstelling groeit verder terwijl ik nu met heel andere dingen bezig ben. Dat neemt elkaar allemaal mee.” COLETTE “Wat betekent UNISONO voor jou?” ABKE

“Voorbeelden van unisono zijn verschillende stemmen die één klank maken of verschillende mensen die eenzelfde patroon dansen. Na een grote productie als Hamlet vs Hamlet wilde ik graag iets in mijn eentje doen, iets heel kleins. Mijn vertrekpunt is de vraag: ‘Als ik in mijn eentje een patroon van meerdere mensen zou kunnen uitvoeren, wat gebeurt er dan en hoe ziet dat er dan uit?’ Met die vraag ben ik nu bezig: hoe kan je meerdere mensen of meerdere patronen alleen doen? Dat gaat dan vooral over mijn lichaam. Het wordt een heel lijfelijke voorstelling.” COLETTE “Heb je al een idee hoe je daaraan gaat beginnen?” ABKE

“Ik heb daar een idee over. Als ik iets maak voor meerdere mensen, dan doe ik daar heel lang over. Dan denk ik veel na want ik moet het allemaal aan mijn acteurs kunnen uitleggen. Maar nu ik alleen ben, probeer ik mijn idee zo rustig mogelijk te laten weken. Ik moet het immers aan niemand uitleggen. Ik wil heel graag met de repetities beginnen en dan zullen we wel zien waar we uitkomen.” COLETTE “Heb je de tekst al geschreven?” ABKE

“Voor deze voorstelling schrijf ik veel minder dan normaal.

Ik neem heel graag de rust en de tijd om te schrijven. Maar deze voorstelling wil ik graag met minder woorden doen, omdat het over het beeldende gaat.” COLETTE “Dat klinkt eigenlijk heel muzikaal.” ABKE

“Ja, maar dan zonder woorden of in elk geval met minder woorden. Ik weet niet of ik durf zeggen dat het voor mij een uitdaging is en of het publiek dat moet weten. Ik vind het altijd lastig om weg te geven waar je mee bezig bent. Het is een kiem die aan het groeien is en die wil je eigenlijk met rust laten. Terwijl dat niet altijd kan. Wat ik erover kan zeggen is dat ik nog aan het zoeken ben, dat alles groeit, dat het met niet al te veel woorden zal zijn … Maar als dat nodig is, zal er een overvloed aan woorden zijn. Ik weet het eigenlijk nog niet. Maar ik ben wel anders aan het schrijven dan normaal.” COLETTE

“Je kent wel de richting waar je naartoe wil?”

ABKE “Ja.” COLETTE “Dat lijkt me het belangrijkste.” ABKE

“Eigenlijk is het belangrijkste te weten hoe je begint.” COLETTE “Hou je van de afwisseling tussen spelen en maken?” ABKE

“Ja, na UNISONO speel ik in De welwillenden, een samen werking met Toneelgroep Amsterdam, in een regie van Guy Cassiers. We repeteren dan in Antwerpen en Amsterdam. Andere mensen en andere methodes tegenkomen op de scène, dat is heel leuk. De combinatie van maken en spelen, daar ben ik CMYK

heel gelukkig mee. Dat heb jij niet als beeldend kunstenaar.” COLETTE “Neen, maar wij hebben ook wel zoiets als de afwisseling tussen het atelier en de tentoonstelling.”

ABKE

“Dat weet ik niet.”

COLETTE “Wij hebben ons product en we zitten daar een beetje mee te schuiven om te zien hoe het werkt.”

“Ah ja, natuurlijk.”

“Dat is wel precisiewerk denk ik, toch?”

COLETTE “Want dat is ook voor een deel je werk uit handen geven.”

COLETTE “Wij moeten zelf niet op het podium staan. Dat is het grote voordeel!”

ABKE

“Hoe lang werk je aan een tentoonstelling? Hoe begint dat?”

ABKE

“Maar wat jij maakt is puur jezelf.”

COLETTE “Meestal zijn het werken van jaren terug, die gemengd worden met nieuw werk. Dat kan heel lang duren.”

COLETTE “Ja, maar ik verstop mij daar ook wel achter.”

ABKE

COLETTE “Een jaar, twee jaar …”

“Ja, maar wij kunnen ons verstoppen achter het feit dat we de woorden van anderen spreken, van Hamlet of Shakespeare of whoever.”

ABKE

COLETTE “Maar jij moet het wel communiceren via je eigen fysieke aanwezigheid en ik moet dat niet doen.”

ABKE

“Hoe lang weet je op voorhand dat zo’n tentoonstelling komt?” “Toch wel lang.”

COLETTE “Ja, maar soms ook maar een paar maanden en dan is het improviseren.” ABKE

“Dat opbouwen, dat naar de tentoonstellingsruimte gaan, dat overleggen met andere mensen … Is dat een soort repeteren?” COLETTE “Ja, want die context is heel belangrijk. Als je met andere mensen samen tentoonstelt, resoneert elk werk in het werk van de ander.” ABKE “Natuurlijk.” COLETTE “Het is heel belangrijk dat je je eigen werk in de mate van het mogelijke op het werk van de ander afstemt zodat er een meerwaarde ontstaat door samen tentoon te stellen.” ABKE

“Ik herken daar aspecten van het repeteren in.” COLETTE “Ik denk dat het makkelijker dan repeteren is.”

CMYK

ABKE

“Maar toch doe jij het ook want het is jouw materiaal.” COLETTE “Het is een gewoon een object. Ik moet daar niet bij zijn.” ABKE

“Je hoeft er niet bij te zijn. Dat is misschien wel fijn. Je kan af en toe gewoon naar huis gaan. Stel je voor dat je daar heel de tijd naast moest staan om uitleg te geven. (lacht.)” COLETTE “Uitleggen moeten we wel vaak doen. Dat is heel moeilijk en soms helemaal overbodig.” ABKE

“Lijkt me verschrikkelijk moeilijk.” COLETTE “Ik doe dat voor mijzelf maar als ik dat moet communiceren met iemand die niet in mijn wereld zit, vind ik dat wel moeilijk.” (Colette bladert in haar notities.)

HAMLET VS HAMLET

BLOED & ROZEN. HET LIED VAN JEANNE & GILLES

CMYK

ABKE

“Je hebt je heel goed voorbereid.”

COLETTE “Ja, voor mij is voorbereiden bezig zijn met het juist formuleren. En als het moment daar is, dan stoort het mij.” ABKE “Wat?” COLETTE “De voorbereiding, die formuleringen!” ABKE

“Ja, dat snap ik ook. Stom is dat. Maar je hebt het wel goed gedaan.” Colette Cleeren (1954) is kunstenares. Ze studeerde af aan de Karel de Grote-Hogeschool (Vrije Grafiek) en aan de Academie te Hasselt (Schilderkunst). Haar werk bestaat uit tekeningen, bewerkte postkaarten, grafiek en schilderkunst. Het werd al meermaals tentoongesteld, zowel in België als in het buitenland (Japan, China, Portugal, New York, Bulgarije …). Colette is vooral benieuwd naar de persoon achter de actrice Abke Haring en hoe acteren een invloed heeft op haar leven. Abke Haring (1978) is sinds 2010 een van de vaste Toneelhuismakers. Ze schrijft theater teksten, regisseert ze en acteert er ook in. Abke Haring speelt eveneens in regies van andere regisseurs.

CMYK

UNISONO

première

Toneelhuis Abke Haring

25—28.11.15 Leopoldstraat 31a, Antwerpen 02.12.15—04.02.16 tournee

Abke Haring is theatermaker en actrice. Ze schrijft teksten, regisseert ze, en speelt er in: Nageslachtsfarce/genocide, Kortstond, HOOP, Linoleum/ speed, HOUT, FLOU, TRAINER … Het zijn stuk voor stuk markante producties gebleken: heftig, controversieel maar alleszins van een niets ontziende eerlijkheid.

Inmiddels heeft Abke Haring ook als actrice een aantal indrukwekkende rollen op haar naam staan, de meest recente als Hamlet in Hamlet vs Hamlet, in een regie van Guy Cassiers, waarvoor ze de Theo d’Or 2014 ontving, de prijs voor beste vrouwelijke dragende rol. Haar intense présence op scène maakt van haar een bijzondere verschijning in het theaterlandschap. Nu creëert ze een nieuwe solo, UNISONO. “Ik heb enorm veel zin om opnieuw klein te werken, en alleen. Ik ben benieuwd wat dat met me doet, na een grote productie als Hamlet vs Hamlet. Het zal gaan over patronen. De gezamelijkheid en CMYK

100

DECEMBER 15 WO 2 Toneelschuur DO 3 CC De Spil VR 4 Kaaitheater ZA 5 Kaaitheater DO 10 CC VR 11 Rotterdamse Schouwburg ZA 12 Chassé Theater DI 15 Verkadefabriek WO 16 Frascati Theater DO 17 Theater Kikker VR 18 Theater Kikker ZA 19 Theater aan het Vrijthof

Haarlem (NL) Roeselare Brussel Brussel Hasselt Rotterdam (NL) Breda (NL) ‘s Hertogenbosch (NL) Amsterdam (NL) Utrecht (NL) Utrecht (NL) Maastricht (NL)

JANUARI 16 DO 21 CC

NOVEMBER 15 WO DO VR ZA

CMYK

25 20:00 Leopoldstraat 26 20:00 Leopoldstraat 27 20:00 Leopoldstraat 28 20:00 Leopoldstraat

31a

Antwerpen

31a

Antwerpen

31a

Antwerpen

31a

Antwerpen

Maasmechelen

FEBRUARI 16 WO 3 CAMPO DO 4 CAMPO

Gent Gent

van, met

Abke Haring productie

Toneelhuis

101

de eenzaamheid ervan. Unisono. Vele stemmen die samen één klank vormen. Dat is voor mij ook: verschillende mensen die hetzelfde voelen of meemaken.” “Als ik eigen voorstellingen maak, vind ik dat het meest gezegd wordt in stilte. In de stilte kan je zoveel doen: hoe kijk je elkaar aan, waar sta je, ben je ver, ben je dichtbij? Ben je zeker, ben je onzeker? Daar ligt het voor mij. Maar omdat ik heel veel dingen wil vertellen en daarvoor ook het woord gebruik, heb ik een probleem. Want woorden hebben een kleur, een verleden, ieder heeft er een ander beeld bij, etc. Eigenlijk zou ik soms liever beelden maken of bewegingen, en toch zijn het steeds weer ook de woorden die komen. Er zijn zoveel woorden en er is zoveel wat ik wil vertellen, namelijk gevoelens, momenten, gedachten, adempauzes, een heel hoofd vol …” – Abke Haring

CMYK

102

CMYK

103

Mokhallad Rasem CMYK

CMYK

Mokhallad Rasem

105

genoteerd door An-Marie Lambrechts

woon tussen twee werelden

Walter Van Looveren en David Verdeure zijn de gesprekspartners van Mokhallad Rasem. Beide heren volgen al langer het werk van Mokhallad. Hun invalshoeken zijn verschillend maar blijken elkaar wonderwel aan te vullen. WALTER “Mokhallad, ik ben erg blij dat ik je kan interviewen want ik ben erg geïntrigeerd door je voorstellingen. Ik zag onder meer Irakese Geesten in Monty en Romeo & Julia en Hamlet Symphony hier in de Bourlaschouwburg. Hoe interessanter ik een voorstelling vind, hoe meer vragen er bij mij opkomen. Een van die vragen is: hoe kies jij de verhalen waarmee je een voorstelling gaat maken?”

“Ik kies de verhalen in de eerste plaats vanuit mezelf en vanuit thema’s die ik aan bod wil laten komen. Daarbij ga ik vooral op zoek naar universele thema’s. Voor mij is het belangrijk om te zien wat er in de wereld aan de hand is en dat wil ik dan vertalen naar mezelf, naar wat dat met mij doet. Van daaruit ga ik zoeken naar codes om daarover te vertellen. Maar ik wil niet zomaar een verhaal vertellen: mijn werk moet ook een manier zijn om te reageren op wat zich voordoet in de wereld. Ik hoef de problemen daarom niet te kunnen oplossen, maar ik wil er mij wel toe verhouden in mijn werk. Tegelijkertijd speelt er nog iets anders, dat is de verhouding tussen werkelijkheid en verbeelding. Voor mij zijn dat twee werelden: de realiteit is wat zich voordoet aan ieder van ons; de verbeelding gaat voor mij over de kwestie hoe je die realiteit brengt.”

MOKHALLAD

CMYK

WALTER “Het is treffend dat jij op die manier spreekt over ‘twee werelden’. Als mensen die zinsnede hier gebruiken, gaat het meestal over een andere tweedeling: jij hebt een andere taal en cultuur dan ik, je komt uit een ander land, ik ben een ‘oude’ Belg, jij bent een ‘nieuwe’ Belg. Wat is er voor jou veranderd in jouw basiskeuzes als theatermaker sinds je hier bent?”

“Toen ik theater maakte in Irak, vluchtte ik weg van de realiteit. Daar creëerde ik – en ook de andere theatermakers rondom mij – een andere realiteit, omdat de ‘echte’ realiteit te hard was, te onbegrijpelijk en te zeer doordrongen van machtsmisbruik. Ik vluchtte daarvan weg en hield me alleen bezig met een verbeeldingswereld. Toen ik naar België gekomen ben, is daarin iets fundamenteel veranderd: vanaf dat moment ben ik mij ervan bewust geworden dat die realiteit mij ook bepaald en gecreëerd heeft. Ik ben me meer gaan bezighouden met de analyse: ‘Van waar ben ik?’, ‘Van waar kom ik?’. Ik ben beginnen teruggrijpen naar mijn eigen cultuur en alles waarmee ik ben opgegroeid. En nu woon ik tussen die twee werelden. Ik woon tussen de realiteit van toen die heel hard was, en de verbeelding waarmee ik nu die realiteit aanpak.”

MOKHALLAD

“Toen ik naar hier kwam, opende er zich voor mij een nieuwe wereld: niet alleen was er een nieuwe taal, een nieuwe kleur, een nieuwe lucht … De wereld voelde ook veel meer ‘open’ aan dan de gesloten wereld waar ik uit kwam en die me dwong om een alternatieve wereld te fantaseren. In Irak had ik veel minder zicht op de wereld. Inmiddels heb ik een stuk van de wereld gezien en voel ik dat ik in mijn werk terug kan naar mijn eigen – eerste – realiteit.” CMYK

106

DAVID “Je zegt dat je universele verhalen kiest, maar in je beeldtaal maak je een spreidstand. Zo maak je in Irakese Geesten gebruik van fragmenten uit de Disneyfilm Aladdin. Hoe maak je die potpourri van invloeden tot een nieuw geheel?”

“Ik kom vanuit de ene wereld in een andere, en daardoor ben ik permanent op reis. Alles wat ik op deze reis tegenkom gebruik ik in mijn beeldtaal. De beelden komen als het ware onderweg naar mij toe. Bovendien interesseert mij niet zozeer de andere wereld op zich maar vooral de reis naar die andere wereld; het gaat om de weg of de overgang naar die andere wereld. Die overgang onderzoek ik om mijn beelden te maken. De wereld als geheel kan ik niet vatten of weergeven, maar als ik theater maak, ontdek ik de wereld op dat eigenste moment. Het is pas achteraf dat ik dat voor mezelf kan duiden en zien waar die beelden vandaan komen.”

MOKHALLAD

DAVID “Is elke nieuwe voorstelling een zoek tocht naar een specifieke beeldtaal voor die voorstelling?”

“Ja en nee, want soms zie ik ook materiaal terugkeren in mijn werk. Ik wil hoe dan ook steeds nieuwe werelden ontdekken, ik voel me constant op reis. Ik stel me voortdurend de vraag: ‘Waar sta ik?’, ‘Waar ben ik?’, ‘Waar ga ik naartoe?’. Daarbij heb ik een ander ritme dan andere mensen: ik kan niet langer dan vijf minuten bij een scène blijven! Misschien is dat het ritme waarmee ik ben opgegroeid, ik wil telkens iets nieuws brengen, we weten immers niet wat morgen brengt. Gaan we nog leven morgen? Breekt morgen de oorlog uit of niet? Ga ik morgen iemand verliezen of niet? Dat ritme stuurt me in mijn voorstellingen. Zo is het MOKHALLAD

107

ROMEO & JULIA

CMYK

HAMLET SYMPHONY

108

CMYK

Disneyfragment ook een stukje reis naar een wereld die ik wil ontdekken.” DAVID “Je volgende voorstelling gaat letterlijk over reizen, gebaseerd op de roman van Coetzee, De kinderjaren van Jezus.” MOKHALLAD

“Toen ik de tekst van De kinderjaren van Jezus las, had ik het gevoel dat Coetzee over mij had geschreven. Het boek gaat over een kind dat aankomt in een nieuw land, zonder vader, zonder moeder. Dat kind moet de nieuwe wereld ontdekken. Voor mij was dat heel herkenbaar: toen ik naar België kwam, voelde dat ook aan als geboren worden zonder vader of moeder. Zonder taal om te vragen waar je naartoe moest, of hoe laat het was. In mijn herinnering heeft die periode een soort van tijdloosheid die ik herkende bij Coetzee: je weet niet of het verhaal zich afspeelt in een verleden, een toekomst, of nu. Het is belangrijk voor mij om het daarover te hebben: over het gevoel van een kind dat alleen staat zonder dat iemand het kan verstaan. Het was voor mij alsof Coetzee geleefd had met mensen die naar een nieuw land moeten trekken …”

DAVID “Die tijdloosheid vind ik heel erg van toepassing op jouw voorstellingen. Misschien heeft ze ook te maken met de verhalen die je kiest waarover Walter het eerder had.” WALTER “Mogelijk komt die ook mee met het kleinere aandeel dat taal heeft in jouw voorstellingen? Hoe zie jij dat?”

“Ik maak visueel theater. Taal was in het begin bijna helemaal afwezig. Ik wist ook letterlijk niet hoe ik met mensen kon communiceren. Zo was ik, toen ik hier pas woonde, de sleutel van mijn appartement kwijt; dat uitleggen

MOKHALLAD

109

aan de telefoon was ongelooflijk ingewikkeld voor mij. Het stond bijna gelijk met aan- of afwezig zijn in deze wereld. Met zichtbaar of onzichtbaar zijn. To be or not to be. Het visuele was een eerste stap: toen ik in de stad aankwam, was het eerste wat ik deed rondkijken naar de mensen, de trams, de auto’s, de kleuren, de vormen. Ik luisterde naar mensen, hoorde hun talen, maar verstond er niks van. Dat heeft voor mij een nieuwe taal gecreëerd, een taal die bestaat uit verschillende talen door elkaar – Nederlands, Frans, Spaans, Arabisch – die ik in mijn voorstellingen soms simultaan gebruik. Het visuele is een heel universele taal, dicht bij de beeldende kunst die mij altijd geïnspireerd heeft. Wat mij boeit, is hoe je een cultuur kunt ontmoeten via de beelden die een cultuur creëert. Telkens als ik in een stad ben, bezoek ik ook het plaatselijke museum en kijk ik naar de beelden en wat ze mij kunnen vertellen over die cultuur, over die plek. Het zijn signalen, tekens of gebaren van die cultuur, zoals een kind dat huilt omdat het honger heeft, ook een signaal is. Met die elementen ben ik ‘opgegroeid’ hier in de nieuwe wereld. En zo heb ik gaandeweg mijn theatertaal ontwikkeld.” DAVID “Bedoel je dan ook dat er meer tekst zat in de voorstellingen die jij in Irak maakte?”

“Zeker en vast, ik maakte heel veel gebruik van Arabische teksten en bovendien moest ik de codes niet uitleggen. Soms had het publiek aan een woord genoeg om te begrijpen waarop ik doelde. Hier moet ik veel meer werken aan

MOKHALLAD

CMYK

manieren waarop het publiek kan begrijpen wat ik bedoel. En soms begrijpen ze het ook gewoon niet. Dat gebeurt …” DAVID “Dat gebeurt ook wel met artiesten die de taal wel spreken!” WALTER “Ik heb mij altijd afgevraagd of jij niet bang bent van deze cultuurtempel die volhangt met coryfeeën van de westerse cultuurgeschiedenis. Je komt hier binnen en je durft je smijten op teksten van Shakespeare, of Coetzee die dan wel een ZuidAfrikaan is, maar het toch ook over een stuk westerse cultuur heeft. Is jouw visuele ingesteldheid de sleutel om daar minder angst voor te hebben?”

“Nee, het zit nog anders. In mijn opleiding ben ik opgegroeid met het Griekse theater, met Shakespeare enzovoort. Maar ik heb dat allemaal via de boeken leren kennen, via foto’s en afbeeldingen, en voor mij bleef dat toch eerder een soort van fantasiewereld. Toen ik hier kwam, zag ik pas dat Shakespeare een echte wereld kan zijn, die handelt over universele thema’s als dood, macht, twijfel, zoektocht naar waarheid, liefde. Bloed en doodslag. Het was haast of Shakespeare in Irak heeft gewoond. De vraag die ik vervolgens moest stellen was hoe ik die Shakespeare in mijn eigen taal, met mijn geschiedenis kon brengen. Zo ben ik mijn eigen achtergrond gaan gebruiken voor de figuur van Hamlet, naast wat Shakespeare zelf over Hamlet schrijft. Zo kon het in Romeo & Julia evenzeer gaan om twee mensen die doodgaan door de oorlog en niet alleen omwille van een verboden liefde. Shakespeare is als het ware een dubbele laag die zich over mijn eigen cultuur, mijn eigen geschiedenis legt.” MOKHALLAD

WALTER “Heb je zelf in Irak Shakespeare geënsceneerd?” CMYK

110

“Nee, maar ik heb wel Hamlet en Macbeth zelf gespeeld. In een meer klassieke opvoering, omdat we toen weg wilden van de realiteit zoals ik eerder al zegde; de dubbele laag die ik nu in Shakespeare leg, zat daar zeker niet in.”

MOKHALLAD

DAVID “Ik vind het wel straf dat Shakespeare – een icoon van de westerse cultuur – daar een vlucht uit de realiteit was, en dat hij hier voor jou een manier wordt om met je eigen realiteit om te gaan.”

“Ja, dat is voor mij op dit moment de essentie van theater maken.”

MOKHALLAD

WALTER “Is het hier dan minder nodig om van de realiteit weg te vluchten?”

“Ja, dat klopt, maar natuurlijk spelen er ook in deze cultuur angsten, en politieke problemen. Ik observeer hoe het systeem hier werkt, hoe macht hier functioneert. Ook dat inspireert mij. Maar ik heb ook een vraag aan jullie: hoe kijken jullie naar de Arabische wereld? Welke beelden hebben jullie van die wereld?”

MOKHALLAD

DAVID “Ik vind het heel moeilijk om een ongefilterd beeld te krijgen van de Arabische wereld. Niet alleen de media maar ook de kunsten bieden vaak een onvolledige blik. De voorstellingen die we hier zien worden meestal gemaakt door mensen die hun land ontvlucht zijn. We krijgen minder makkelijk stemmen te horen van mensen die daar nog zijn. Idem voor film: de wereldcinema die onze zalen haalt, gaat eerst door een westerse filter. Want die prenten worden geselecteerd door westerse festivals, verdeeld door westerse distributeurs, soms zelfs mede gefinancierd door westerse producenten. Dat bevoordeelt wereldfilms die hun plaatselijke problematiek aan onze westerse besognes koppelen. Jij hebt nog banden met Irak en hebt waarschijnlijk wel nog een beter beeld op de zaken?”

“Ik ben intussen twee keer naar Irak geweest maar ik herken heel erg wat je zegt; hetzelfde is nu met mij aan het gebeuren: ik krijg geen duidelijk beeld meer.

MOKHALLAD

Mokhallad Rasem in gesprek met Walter Van Looveren en David Verdeure. Filmstills.

CMYK

IRAKESE GEESTEN

HAMLET SYMPHONY

112

CMYK

Vroeger was er een duidelijk beeld, met een dictator aan de macht; nu is er grote onduidelijkheid. Wie heeft de macht? Wie is je vijand? Wie wil het land helpen opbouwen? Wie wil het vernietigen? Ik krijg nu ook een heel ‘onscherp’ beeld van Irak.” DAVID “Daarom vind ik kunstenaars zo belangrijk om een preciezer beeld te krijgen. Ik heb altijd het gevoel dat kunstenaars beter kunnen omgaan met die onduidelijkheid dan de media. Media gaan de complexiteit vaak reduceren, terwijl mensen zoals jij geen behoefte lijken te hebben aan duidelijke antwoorden of afgeronde verhalen.”

“Dat klopt heel erg: ik kan geen afgeronde verhalen brengen omdat ik ook niet weet hoe het gaat aflopen met mijn land en met de cultuur in dat land; schoon heid en lelijkheid moet ik dwars door elkaar laten lopen, ook al omdat de kapotgeschoten wereld mij erg geïnspireerd heeft … Tegelijk is de wereld waarin ik nu woon in zekere zin hypothetisch: ben ik hier of ben ik daar? Ik sta in het midden tussen die twee werelden.”

MOKHALLAD

DAVID “Die vraag wilde ik je al stellen: is er nog wel een ‘hier’ en een ‘daar’? Ben jij niet het mooiste voorbeeld dat we allemaal van overal kunnen zijn?”

“Ik voel mij aan de grens staan. Naast de zee of aan de rand van de Sahara. Soms sta ik in het midden van de wereld, en tegelijk is er geen vaste plek voor mij. Alles beweegt, net zoals ik in mijn voorstellingen dans en taal en kleur en licht en beweging door elkaar gebruik. Net zoals ik me ook de vraag stel wat je identiteit is: heb je die achtergelaten of heb je die meegenomen door je land van oorsprong te verlaten? Heb je je cultuur achtergelaten of heb je haar

MOKHALLAD

113

meegenomen? Tussen al die dingen sta ik. Ik denk dat ik – komende vanuit een heel oude beschaving – op zoek ben naar een hedendaagse beschaving.” DAVID “Wordt dat een mengvorm of iets helemaal nieuws?”

“Dat kan alleen maar nieuw zijn: als je op reis gaat, weet je ook niet wat er onderweg gaat gebeuren. Al mijn voorstellingen zijn een soort reis, ik wil onderweg zijn, ik wil niet aankomen … Ik denk dat ik misschien wel nooit op het punt kom dat ik van mezelf vind dat ik aangekomen ben, dat ik er al ben …”

MOKHALLAD

DAVID “Is de Bourla of Toneelhuis voor jou een tussenstop?”

“De Bourla is voor mij een heel mooie droom; het is ook een stop, een halte, een station op mijn reis. En van hieruit gaat het ook weer verder, richting een onbekende toekomst …”

MOKHALLAD

WALTER nog zijn?”

“Wil je hier binnen tien of twintig jaar

“Dat weet ik niet, ik weet wel dat ik nog steeds aan een wereld op de scène zal werken, maar het gaat er niet om of dat de Bourla is of een ander theater. Met deze stap ben ik heel blij maar als ik op een zeker moment geen plaats meer heb in een theater, dan zal ik iets maken op straat. Het gaat niet over de plek, het gaat over wat je wil maken en vertellen.”

MOKHALLAD

DAVID “Heeft de zuivere materialiteit van een plek dan geen invloed?”

CMYK

“Natuurlijk bepalen de materiële omstandigheden je werk. Hier in Toneelhuis heb ik veel mogelijkheden gekregen en dat heeft me beïnvloed. Ik heb hier veel dingen geleerd, alleen al een groep van mensen die voor jou werken leren organiseren volgens een schema, dat heeft mijn taal heel erg verrijkt. Ook het feit dat hier een heleboel makers zitten die heel erg verschillend werk maken, vind ik zeer inspirerend. Het zijn als het ware mensen die ik onderweg op mijn reis tegenkom en die me de hand reiken.”

MOKHALLAD

WALTER “Ik vind het wel prettig – en dat was voor mij ook de insteek van dit gesprek – dat ik de ‘Arabische wereld’ om dat nu zo te noemen, op een heel andere manier leer kennen door je voorstellingen en hoe jij er nu over spreekt, zelfs in voorstellingen als Romeo & Julia waarin ik minder elementen uit jouw wereld zie dan in je voorstellingen in Monty.”

“Maar Romeo en Julia dragen in mijn voorstelling ook een gasmasker in de eerste scène, er is een verbrande auto … Het zijn allemaal stukjes realiteit die ik mee binnengebracht heb in Romeo & Julia. Elke voorstelling heeft telkens weer te maken met mijn realiteit, een kapotte realiteit, waarin ik dan toch op zoek wil gaan naar schoonheid. Die kapotte wereld repareren en opnieuw omvormen tot iets moois, dat is wat ik toch altijd wil doen … Of dat dan echt mooi is, weet ik niet.”

MOKHALLAD

WALTER “Jij durft inderdaad lelijkheid laten zien in je voorstellingen, je hebt daar geen schrik van, je voelt je alleszins niet verplicht 3om alles mooi te laten zijn.”

“Toen ik in Hamlet Symphony een beeld van een stad liet overgaan in een beeld van een kapotte stad, zegden heel veel MOKHALLAD

CMYK

114

mensen me achteraf hoe ‘mooi’ ze dat vonden; in de werkelijkheid zou iedereen weglopen van die destructie, maar theater geeft deze beelden een andere dimensie, een andere kleur. De thema’s zijn vaak lelijk – macht, angst, oorlog – maar kunst kan die lelijkheid een ander leven of een andere wending geven. Mijn Romeo en Julia gaan aan het eind niet dood. Ik ben zelf ook op zoek naar leven, niet naar de dood. En dat is ook een van de redenen waarom ik naar een andere wereld gekomen ben, om hier een andere wereld te hebben, om een leven te hebben.” DAVID te repareren?”

“Theater dient dus om de wereld

“… om dat alvast te proberen. Dat is voor mij de taak van de kunstenaar.”

MOKHALLAD

David Verdeure is 44 en woont in Deurne. Hij verdient zijn brood als regisseur en producent van audiovisuele producties: reclamespots en corporate videos. Om zijn ziel te redden van die commercie – Davids eigen woorden – verdiept hij zich in de kunsten, van film over beeldende kunst tot theater. Hij stuurde vragen in voor Mokhallad Rasem en Olympique Dramatique. Walter Van Looveren is 58 en woont in Antwerpen. Als theaterwetenschapper, acteur, mediapedagoog en inburgeringsleerkracht werkte hij altijd in internationale en interculturele werkomgevingen. Als trouwe bezoeker van Toneelhuis keek hij uit naar een gesprek met nieuwe Belg en theatermaker Mokhallad Rasem. Hij is de initiatiefnemer van de jonge vzw De Verhalenwerf, een interculturele organisatie die haar thuisbasis heeft in het cultureel ontmoetingscentrum coStA in de Antwerpse SintAndrieswijk. Van daaruit wil De Verhalenwerf verhalen verzamelen, uitwisselen en vertellen om “bruggen te slaan tussen mensen en regenbogen tussen culturen en gemeenschappen”. Mokhallad Rasem (1981) is acteur en regisseur, geboren en opgeleid in Bagdad. De oorlog in Irak gaf zijn leven een andere wending en sinds acht jaar woont en werkt hij in België. Hij liet zich opmerken met Irakese Geesten en Monde.com (Facebook). Sinds 1 januari 2013 is hij Toneelhuismaker. Van zijn hand zijn Romeo & Julia, Hamlet Symphony, Wachten, Body Revolution en Othello.

115

SABRI SAAD EL HAMUS

MARK VANDENBOS

YAMINA TAKKATZ

MIEKE DE GROOTE

CMYK

117

DE KINDERJAREN VAN JEZUS

première

Toneelhuis Mokhallad Rasem

10—19.12.15 Bourla 22—23.12.15 tournee

Hoe voelt het om je oude wereld – vol vertrouwde herinneringen en gewoontes – achter te laten in een nieuwe omgeving? Hoe voelt het om een leven te leven waaraan niets ontbreekt, een leven schoongewassen van herinneringen, zonder heimelijke verlangens of hunkering? Is dat mogelijk? En wenselijk? Deze vragen vormen de kern van De kinderjaren van Jezus, de recente roman van de ZuidAfrikaanse Nobelprijswinnaar J.M. Coetzee en uitgangspunt voor Mokhallad Rasem, die de roman herwerkt tot een levendig toneelstuk voor twee mannen, twee vrouwen en een kind. Een man – zijn leeftijd is onduidelijk – en een vijfjarige jongen komen na een lange reis van ergens over de oceaan aan in een opvangcentrum waar ze verblijfspapieren en een nieuwe naam krijgen, ‘Simon’ voor de man en ‘David’ voor de jongen. Behalve dat ze zich in het Spaans moeten behelpen, is er geen enkele aanwijzing over waar ze zich precies bevinden. Het verleden is een vage herinnering. CMYK

118

tekst

J.M. Coetzee bewerking

Mokhallad Rasem e.a. acteurs

Sabri Saad El Hamus Mark Vandenbos Yamina Takkatz Mieke De Groote e.a. productie

Toneelhuis

DECEMBER 15 DO 10 20:00 Bourla VR 11 20:00 Bourla ZA 12 20:00 Bourla ZO 13 20:00 Bourla WO 16 20:00 Bourla DO 17 20:00 Bourla VR 18 20:00 Bourla ZA 19 20:00 Bourla DI 22 t,arsenaal WO 23 t,arsenaal

CMYK

Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Mechelen Mechelen

Zij zijn nieuwkomers, ontheemden in een vreemde omgeving. Tijdens de reis is de kleine David zijn moeder kwijtgeraakt en Simon heeft zich over hem ontfermd, als een soort van voogd of begeleider. Simon zoekt een onderkomen en vindt werk, maar zijn voornaamste doel is om voor David een moeder – zijn moeder? – te zoeken. De omgeving waarin Simon en David terechtkomen is in bepaalde opzichten erg herkenbaar: er wordt gewerkt, er zijn winkels en huizen, er rijden auto’s rond, er wordt getennist en er zijn scholen en culturele centra. Maar al die vertrouwde dingen spelen zich af in een onwerkelijke, bevreemdende sfeer. De bewoners gaan vreedzaam met elkaar om, ogenschijnlijk zonder verlangens of begeerte, in een soort van egalitaire samenleving die Simon telkens weer met verbazing slaat. Met groot geduld wordt hem, het ‘buitenbeentje’ dat nog helemaal in de ban is van ‘de ouderwetse manier van denken en voelen’, uitgelegd hoe het werkt in de nieuwe wereld. Je aanpassen aan een nieuwe omgeving en toch je identiteit bewaken blijkt een moeilijke oefening, zo moeilijk zelfs dat Inès, de moeder die voor David wordt ‘gevonden’, het jonge – en hoogst bijzondere – kind uiteindelijk zal willen onttrekken aan die nieuwe maatschappij.

119

Coetzee-kenner Ludo Teeuwen schreef: “Deze roman lijkt wel een testament, het afscheid van een vermoeide, oude wereld die plaats moet maken voor de bevrijdende wereld van het kind.” Achterlaten wat voorbij is, en het nieuwe willen of moeten omarmen, zonder jezelf te verliezen, is dat niet de basisconditie van velen in onze samenleving? Of van ons allen telkens opnieuw? Hoog tijd dat Toneelhuismaker Mokhallad Rasem hier zijn licht over laat schijnen.

Simon, Inès en David, samen op de vlucht … CMYK

CMYK

121

WACHTEN

Toneelhuis Moussem Mokhallad Rasem

06.06.15—21.04.16 tournee

Wachten werd geselecteerd voor het Fringe Madrid Festival en won in 2014 de derde prijs op het BE Festival in Birmingham.

Hoe kijkt een Arabische theater maker naar de toestand in de wereld? Wat betekent wachten? Toneelhuismaker Mokhallad Rasem werpt een hedendaagse blik op Waiting for Godot van Beckett en maakt daarvan een voorstelling van 25 minuten.

Na een indrukwekkende tournee langs Engeland, Schotland en Spanje spelen we nu schoolvoorstellingen en voorstellingen i.s.m. sociaalculturele verenigingen en asiel- en integratiecentra.

Na de liefde (in Romeo & Julia) buigt Mokhallad Rasem zich over een andere essentiële menselijke ervaring: wachten. Speelt je achtergrond een rol in wat wachten voor je betekent? Betekent wachten overal ter wereld hetzelfde? Doet het ertoe op wie of op wat je wacht? In welke omstandigheden je wacht? Er zijn talloze vormen van wachten: wachten op papieren, wachten op inzicht, wachten tot de pijn overgaat, wachten op een brief, wachten op de terugkeer van de geliefde, wachten op de dood, op God, op betere tijden … Wachten: een voorstelling in woord en beeld. CMYK

122

JUNI 15 ZA 6 ACT

Bilbao (PT)

OKTOBER 15 DO 22 Red Star Line Museum

Antwerpen *

JANUARI 16 ZA 9 Azielzoekers Integratie

Zemst

APRIL 16 DO 21 De Werf * Besloten voorstelling

CMYK

Brugge

concept, regie

123

Mokhallad Rasem creatie, spel

Lore Uyttendaele Jessa Wildemeersch Mokhallad Rasem Bassim Mohsen videomontage

Saad Ibraheem productie

Moussem i.s.m. Toneelhuis, Association Kulturanova

EXTRA: WACHTEN / BIS

met de steun van

Europese Unie in het kader van

het project moussem.eu. uitvoerend producent

Toneelhuis

02.05.16 Bourla De voorstelling Wachten krijgt ook een nieuw leven: het wordt de rode draad voor verschillende scholen en sociale organisaties in en rond Antwerpen binnen een samenwerkingstraject rond identiteit en zingeving. Mokhallad Rasem en zijn ploeg werken met jonge mensen uit alle hoeken en kanten van de stad. Wachten speelt op hun school of in hun buurt, jongeren interviewen vervolgens elkaar en hun families, zij ontmoeten andere jonge mensen in andere wijken in de stad en gaan met elkaar in gesprek over de vluchtige en diepere invulling van hun jong volwassen leven. Mokhallad Rasem bundelt hun nieuwsgierigheid naar verhalen van anderen in een nieuwe, eenmalige avondvoorstelling in de Bourla op maandag 2 mei 2016: Wachten / bis. Op www.toneelhuis.be vindt u een overzicht van alle deel足nemende partners. CMYK

CMYK

ÂŠ Kurt Van der Elst

Op 17 december 2010 stak een Tunesische jongeman, Mohamed Bouazizi, zichzelf in brand uit protest tegen het regime. Wat volgde was een uitzonderlijk jaar met opstanden die zowat overal in het Midden-Oosten uitbraken, een golf van protest die aanvankelijk hoopvol de Arabische Lente werd genoemd. Haast elk land in de regio kende zijn versie van deze Arabische Lente. Onderdrukking, oneerlijk verlopen verkiezingen, corruptie, prijsstijgingen, gebrek aan politieke vrijheid en werkloosheid werden het meest genoemd als oorzaken van de protesten en demonstraties. De zittende regeringen werden verantwoordelijk gehouden en in een aantal gevallen ten val gebracht. Helaas vaak zonder soelaas … Van deze (r)evoluties hebben de media de afgelopen jaren uitvoerig verslag gedaan. Theatermaker Mokhallad Rasem stelt zich de vraag wat al die

125

BODY REVOLUTION

Toneelhuis Mokhallad Rasem

10.10.15—21.04.16 tournee

beelden doen met zijn collegamakers en -performers die hier in België wonen maar wortels hebben in Marokko, Tunesië, Irak, Syrië … Hoe voelt dat? Hoe ga je om met alle informatie die je als expat te horen krijgt van je familie en vrienden die daar achterbleven? Wat doet die informatie met je lijf? Hoe reageert het lichaam op geweld en angst? Samen met drie performers zoekt Mokhallad Rasem een dansant antwoord op die vragen. Body Revolution is een guerrillaversie van een voorstelling: op korte tijd gemaakt, voor een beperkt publiek op korte tijd gespeeld.

CMYK

126

OKTOBER 15 ZA 10 CCBE

Berchem

DECEMBER 15 VR 4 Vooruit

Gent

MAART 16

ZA 5 Vooruit

Gent

ZA 12 Theater aan het Vrijthof

FEBRUARI 16 ZA 27 Theater Malpertuis

CMYK

Maastricht (NL)

APRIL 16 Tielt

DO 21 De Werf

Brugge

concept, regie

Mokhallad Rasem dansers / acteurs

Mostafa Benkerroum Bassim Mohsen Ehsan Hemat productie

Toneelhuis coproductie

Artefact Festival STUK Leuven

127

“Als je omgeving vaste grond verliest, moet jij volgen. Misschien is vooral dat de kracht van verandering: niet je eigen wil om steeds beter te scoren, maar een lijfelijke confrontatie tussen je binnenruimte en de grote buitenwereld. Mokhallad Rasem verbeeldt de clash knap in Body Revolution, een performanceinstallatie waarin drie mummiemannen in en uit projecties van kapotte Arabische steden bewegen. Hun herinnering trekt hen terug, maar hun noodzaak om te overleven duwt hen er weer uit. Zo doet Artefact wat je van alle kunst verwacht: het stelt een maatschappelijk vraagstuk op scherp door het te compliceren.” – Wouter Hillaert in De Standaard, 18 februari 2015

CMYK

ÂŠ Kurt Van der Elst

“Mijn lief is mijn lief niet, ik herken hem niet meer.” Na Romeo & Julia en Hamlet Symphony buigt Mokhallad Rasem zich dit seizoen over nog een grote shakespeareaanse tragedie: Othello. William Shakespeare vertelt het verhaal van de Moorse generaal Othello die trouwt met de mooie Venetiaanse Desdemona. Er wordt echter met scepsis en onverholen racisme op dit gemengde koppel gereageerd. Othello’s reserveofficier Jago insinueert dat Desdemona overspel pleegt. Othello kan dit niet verkroppen en gedreven door een verblindende jaloezie doodt hij haar. Wanneer hij ontdekt dat hij belogen is, doodt hij ook zichzelf.

129

OTHELLO

Toneelhuis Mokhallad Rasem

07.11.15 – 12.01.16 tournee

vertrekpunt van een eigenzinnige, hedendaagse bewerking. Othello concentreert zich op de spanning tussen drie mensen die uit elkaar worden gedreven door wantrouwen, jaloezie en angst. Voor Mokhallad Rasem is het misbruiken en vermoorden van een ander zoveel schadelijker dan een oorlog. Hoeveel wil je van iemands achtergrond weten voordat je een relatie kan aangaan? In een beeldende, muzikale voorstelling, waarin droom, verbeelding en werkelijkheid in elkaar overvloeien, worden een vriendschap en een liefdesrelatie in een ander daglicht gezet.

Ook nu is de tekst van Shakespeare voor regisseur Mokhallad Rasem het CMYK

130

NOVEMBER 15 ZA 7 C-Mine

CMYK

JANUARI 16 Genk

DI 12 Bronks

Brussel

tekst vrij naar

William Shakespeare bewerking

Mokhallad Rasem Roy Aernouts Filip Jordens Julia Ghysels Roos Euwe regie & scenografie

Mokhallad Rasem met

Roy Aernouts Julia Ghysels Filip Jordens dramaturgie

Erwin Jans assistentie regie & dramaturgie

Roos Euwe productie

131

“Het stuk overstijgt de thema’s van individuele jaloezie, discriminatie en macht, en krijgt een politieke dimensie. (…) Met filmbeelden en uitvergrote projecties, een soundscape, sober spel en met live muziek weten Rasem en zijn spelers, dramaturgen en het hele team een sfeer te creëren, die in al zijn donkerte schoonheid uitstraalt. Een sfeer die beklijft. Kunnen we überhaupt samenleven? Moeten we elkaar en onszelf wantrouwen? Zijn we niet allemaal een leugen voor elkaar?” – Tuur Devens op Theaterkrant.nl, 27 maart 2015

Toneelhuis

CMYK

“Europa, hier ben ik. Zie mij, hoor mij, hou van mij! Vraag mij: ‘Wie ben jij?’ En ik zal antwoorden: ‘Ik ben jou. Ik ben Europa, ik ben jouw nieuwe gezicht.’” Mokhallad Rasem werkte eerder al samen met Sabri Saad El Hamus van het Amsterdams gezelschap DNA, met name als regisseur van Sabri en Thomas Janssens in Closed Curtains (2014). Uit deze samenwerking kwam een nieuwe vraag voort, namelijk of Mokhallad opnieuw de regie zou willen voeren van een nieuwe productie, PAX Europa, die DNA samen met t,arsenaal mechelen in de steigers zet. Voor de tekst van PAX Europa tekent niemand minder dan Fikry El Azzouzi, de Vlaams-Marokkaanse auteur die door Tom Lanoye tot de grote nieuwe talenten gerekend wordt en intussen ook de 65ste Arkprijs van het Vrije Woord ontving.

133

PAX EUROPA

Toneelhuis De Nieuw Amsterdam t,arsenaal mechelen Mokhallad Rasem

24—25.05.16 Bourla 24.03—12.05.16 tournee

De Griekse mythe van Europa als beeldschone koningsdochter die ontvoerd wordt door oppergod Zeus en naar wie het nieuwe werelddeel werd genoemd, spreekt nog altijd tot de verbeelding. Inmiddels is Europa een oude dame die haar aantrekkingskracht nog niet verloren heeft, al heeft ze een hele transformatie ondergaan. In PAX Europa klinken de stemmen van mensen van over de hele wereld. Niet de grote verhalen zoals we ze dagelijks op het nieuws gepresenteerd krijgen, maar juist de kleine, intieme verhalen en de geschiedenis van bewoners, reizigers en vluchtelingen uit alle windstreken, zoals ze samenleven op Europese bodem. Al deze persoonlijke verhalen samen werpen licht op het Europa van vandaag en morgen. Hoe denken deze verschillende mensen over het Europa van nu? In hoeverre is er sprake van een gemeen schappelijk verleden? En wat betekenen de grote ontwikkelingen in het Europa van de 21ste eeuw voor onze toekomst? CMYK

134

APRIL 16

MAART 16 DO VR DO ZA WO DO

CMYK

24 21:00 première Frascati Theater 25 21:00 Frascati Theater 24 20:30 Chassé Theater 26 20:30 Schouwburg Kunstmin 30 20:30 Schouwburg 31 20:30 Stadsschouwburg

Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Breda (NL) Dordrecht (NL) Arnhem (NL) Utrecht (NL)

VR ZA MA DI WO ZA DI WO DO VR ZA WO ZA

1 20:30 Theater Bouwkunde 2 20:00 Schouwburg Orpheus 11 12:30 Concordia—Broodje Cultuur 12 20:00 Toneelschuur 13 20:00 Toneelschuur 16 20:30 Theater De Verbeelding 19 20:30 Theaters Tilburg 20 20:15 Theater a/h Spui 21 20:15 Theater De Stoep 22 20:30 Rotterdamse Schouwburg 23 20:30 Theater De Lieve Vrouw 27 20:00 NTGent 30 20:30 De Goudse Schouwburg

Deventer (NL) Apeldoorn (NL) Enschede (NL) Haarlem (NL) Haarlem (NL) Purmerend (NL) Tilburg (NL) Den Haag (NL) Spijkenisse (NL) Rotterdam (NL) Amersfoort (NL) Gent Gouda (NL)

MEI 16 DO 12 20:30 LUX DI 24 20:00 Bourla WO 25 20:00 Bourla

Nijmegen (NL) Antwerpen Antwerpen

concept

135

Sabri Saad El Hamus Michael De Cock tekst

Fikry El Azzouzi regie

Mokhallad Rasem eindregie

Gerardjan Rijnders dramaturgie

Kristin Rogghe met

Werner Kolf Aminata Demba Sabri Saad el Hamus e.a. productie

De Nieuw Amsterdam coproductie

t,arsenaal mechelen Toneelhuis

CMYK

136

CMYK

137

Bart Meuleman CMYK

CMYK

ÂŠ Bart Meuleman

We moeten het eerder over gisteren hebben dan over vandaag 139

Voor haar opleiding als regisseur schrijft Barbara Ericx een scriptie over romanbewerkingen voor het theater. In Bart Meulemen vindt zij een geschikte gesprekspartner voor haar vele concrete vragen die de theatermaker de gelegenheid geven over de essentie van zijn werk te spreken.

genoteerd door Erwin Jans

BARBARA “Hoe zou jijzelf je eigen werk omschrijven qua genre, sfeer, thematiek?”

“Ik denk dat mijn werk lichtjes fantastisch is. Ik bedoel daar niet mee dat het geweldig goed is, maar dat het altijd te maken heeft met een soort van fantasie. En die fantasiewereld is het binnenstebuiten keren van wat er zich in een hoofd allemaal aan beelden, gebeurtenissen en sferen voordoet. Ik maak dat hoofd open en toon het op scène. Soms doe ik dat op een sobere en soms op een meer groteske manier. Dat hangt af van het vertrekpunt.” BART

BARBARA “Heb je een voorkeur voor een doelgroep: kinderen, jongeren, volwassenen?”

“Ik wil graag alerte, attente toeschouwers in de zaal die bereid zijn om mee te gaan in wat ik wil laten zien. Dat betekent onder meer dat ze bereid moeten zijn om mee te stappen in een wereld die ook lichtjes vreemd is, een wereld waarvan de codes nog niet bekend zijn als ze binnenkomen. Je moet bij wijze van BART

CMYK

spreken als toeschouwer leren om in de voorstelling mee te stappen. En dat kan enkele minuten duren, dat kan een kwartier duren. Het is een opmerking die ik al wel eens krijg over mijn voorstellingen.” BARBARA “Theater kan heel kort op de bal spelen. Ik las in een ander interview dat dat een kenmerk is van theater dat jou aanspreekt. Mag ik daaruit concluderen dat jij graag een maatschappelijke boodschap in het werk steekt?”

“Ik weet niet of ik vind dat theater kort op de bal moet spelen eigenlijk, al heb ik dat misschien ooit wel eens gezegd. Theater kan bijvoorbeeld niet concurreren met televisie, als het om snelheid gaat. Als je ziet wat er met televisie en het internet mogelijk is, dan denk ik dat je als theatermaker je positie in vraag moet stellen tegenover die snelheid. Je moet als theatermaker bedachtzamer zijn en en het, wat mij betreft, eerder over gisteren hebben dan over vandaag. Als ik over vandaag nadenk, doe ik dat graag via de omweg van gisteren.” BART

BARBARA “Ik ben erg geïnteresseerd in de manier waarop je romans bewerkt. Hoe begin je daaraan?”

“Het begint met het gegre pen worden door een boek, wat niet altijd hoeft te betekenen dat ik het een fantastisch boek vind. Maar ik moet er iets in zien, ik moet als het ware een visioen hebben van wat zo’n boek op scène kan teweegbrengen, en dat gebeurt in een flits. Dat is meteen ook het moment waarop ik beslis om het boek te bewerken. Dan laat ik het heel lang liggen, en krijg ik een beetje schrik van die beslissing. Maar vroeg of laat moet ik er toch aan beginnen. Ik begin heel eenvoudig BART

CMYK

140

bij pagina een en haal uit het boek die dingen waarvan ik denk dat ik er iets mee kan doen. Zo kom ik tot een allereerste, brute versie die bestaat uit aan elkaar geplakte fragmenten en notities. Zo maak ik eigenlijk meestal een vier- à vijftal versies waarin ik dat brute materiaal steeds meer verfijn: ik schrap vooral en voeg soms iets toe. Ik herwerk de taal ook een beetje, in functie van de acteurs. Ik schuif de taal wat meer naar hen toe. Na de voorlaatste versie gooi ik het boek echt weg. Dan denk ik: ‘oké, ik heb nu heel de tijd in de geest van het boek gewerkt, of in de geest van mijn lezing van het boek, ik weet het nu wel ongeveer’. Van dan af permitteer ik mij vrijheden in functie van het finale script, die ik mij voordien misschien minder permitteerde. Ik laat het boek los maar blijf wel werken in de geest van mijn lezing van het boek. Ik probeer de tekst ruim voor de repetities af te hebben, zodat hij kan gaan liggen. En ik daar bij wijze van spreken zelf naast kan gaan liggen. Zodat er over ons beide – zowel over de tekst als over mij – rust kan neerdalen. Want rust hebben we nodig.” BARBARA “Is er tijdens het repeteren nog inspraak van de acteurs?”

“Wat kleine dingen betreft, zeker. Het gebeurt dat een acteur zegt: ‘Ik vind die repliek wat lastig om uit te spreken.’ Of iemand wijst mij op iets wat niet klopt. Maar in grote lijnen is het script af. Er zit trouwens al veel regiewerk in het finale script.” BART

BARBARA “Volg je bij de bewerking de structuur van het boek?”

141

DE VERWONDERING

HALF ELF ZOMERAVOND

CMYK

IN DE STRAFKOLONIE / HET HOL

“Ja, tot nog toe ben ik inderdaad vrij klassiek geweest in het bewerken van boeken. In die zin dat ik meestal begin bij het begin en eindig bij het einde. Ik heb het boek ook zo gelezen: ik begin niet in het midden en ga daarna naar het einde en dan weer terug naar het begin. De meeste boeken zijn een bepaalde tocht die intentioneel is vanwege de auteur die zegt: ‘Ik wil hier vertrekken en daar uitkomen.’ En ondertussen maak je van alles mee. Je komt in een roman ook dingen tegen die je in toneelstukken vaak niet tegenkomt. Dat vind ik eigenlijk al spannend genoeg. Daarin wordt al vaak genoeg de wereld op zijn kop gezet. Dat probeer ik te vertalen naar de grote scène.” BART

BARBARA “Hoe kies je de romans die je wil bewerken?”

“De literaire werken die ik tot nog toe gekozen heb, heb ik gekozen in een fractie van een seconde: ik ga dàt doen. Bijvoorbeeld De verwondering van Hugo Claus. Maar daar gaat natuurlijk een geschiedenis aan vooraf. De auteurs die ik gekozen heb om te vertalen naar theater, hebben allemaal een rol gespeeld in mijn jongere leven. Dat zijn auteurs die al lang meegaan, ze reizen mee en zitten in mijn hoofd. Voor een deel wil ik eigenlijk nagaan of ik het belang dat ze voor mij gehad hebben nog steeds kan bevestigen. Het is een onderzoek naar en een verdediging van die auteurs. Het zijn auteurs van gisteren, ze zijn allemaal dood en ze hebben allemaal via hun werk de twintigste eeuw op een heel persoonlijke manier BART

143

mee vormgegeven. Het zijn vaak weerbarstige boeken. Marguerite Duras, Kafka, Gilliams … : allemaal eenlingen die in het midden van het leven stonden en die dat leven op een bepaalde manier ook als een verschrikking ervaren hebben en daar heel persoonlijk verslag van gedaan hebben. Zelfs Claus. Ik herken daar dingen in, ik voel mij daar in meerdere of mindere mate mee verwant – voor zover je dat kan of mag zeggen. Ik wil die schrijvers verdedigen. Ik wil ze misschien ook een klein beetje in vraag stellen. Ik wil ze vooral hier houden. Bij ons.” BARBARA “Waar worstel je vooral mee als je een roman begint te bewerken?”

“Met de vraag of ik het eigenlijk wel kan.” BART

BARBARA “Is er een werk dat volgens jou niet voor theater te bewerken is?”

“Goh, ik zou nooit aan iets van James Joyce willen beginnen, maar er zijn mensen die het wel gedaan hebben. Guy Cassiers heeft Musil op het theater gebracht. Als ik daar aan denk dan lopen de rillingen over mijn rug. Ik zou dat nooit durven. Er zijn talloze werken waar ik niet aan zou willen beginnen.” BART

BARBARA “Zijn er dingen waar je je schuldig over voelt als je aan de slag gaat met een boek?”

“Nee, ik voel me niet schuldig omdat ik keuzes maak. In laatste instantie maak je jezelf los van het boek, zoals ik daarstraks al zei. En dan doe je soms ingrepen waarvan je weet dat je er een beetje mee tegen de geest van het boek ingaat. Uiteindelijk moet je voor BART

CMYK

de theaterscène kiezen. Als het echt op het scherp van de snee is. Dan moet je zeggen: ‘Nee, nu moeten we toch aan de scène denken en nu moeten we het respect even achterwege laten.’” BARBARA “Hoe ga jij om met beschrijvingen in een boek? Hoe breng je die op het theater?”

“Beschrijvingen kunnen heel interessant zijn om theater mee te maken, al geldt dat ook weer niet voor elk boek. Maar wel bijvoorbeeld in het geval van Half elf zomeravond van Marguerite Duras. Het boek zit vol beschrijvingen van het landschap en van het weer. We zitten ergens in Spanje, het is bloedheet en er is een gigantisch onweer. Je hebt zwarte wolken die aan komen waaien, de toppen van de bomen die bijna tot op de grond buigen. En dan wordt het weer rustig. En dan komt er weer zon. En dan is het plotseling weer even fris. Ik vond het heel interessant om het hoofdpersonage die weersomstandigheden te laten beschrijven. Via die weerpraatjes kom je iets te weten over hoe die vrouw zich voelt. De tekst vertelt iets over het binnenste van die vrouw. Zij gaat helemaal op in die beschrijvingen. Het is bijna alsof ze het zelfs niet ziet maar dat ze het gewaarwordt in zichzelf.” BART

BARBARA “In het boek vielen de weersveranderingen niet direct samen met haar gemoedswisselingen. Dat was dus de keuze van jouw bewerking?”

“Ja, ik heb die beschrijvingen naar binnen getrokken.” BART

BARBARA “Ja, mooi. En gedachten, hoe kan je die op scène brengen?”

CMYK

144

“Van gedachten kan je gewoon spreektekst maken.” BART

BARBARA “Of met een voice-over? Dat wordt bijna niet gedaan maar …”

“Ik heb een voorstelling gemaakt die bijna uitsluitend met voice-over was, naar Gregoria van Maurice Gilliams. Dat was een onmogelijk boek: driehonderdzestig pagina’s zonder dialoog! Ik dacht: hoe moet ik dat nu in godsnaam doen? Van de geselecteerde fragmenten heb ik één verhaal gemaakt, een verhaal dat meestal de chronologie aanhoudt van het boek. Ik heb Herman Gillis, de acteur die het hoofdpersonage speelt, al die fragmentjes laten inspreken. En we zijn gaan repeteren met die geluidsband. Je hoorde een stem dingen vertellen en je zag ondertussen de personages die dingen ook min of meer doen. Maar net iets anders. Net iets platter, smeriger, idioter, onnozeler dan de verheven tekst die je hoorde.” BART

BARBARA “Bij een boekbewerking doe je altijd een beetje onrecht aan de literaire kwaliteiten van het boek, want het wordt een voorstelling. Je moet dus de wetmatigheden van het medium ‘theater’ optimaal gebruiken. Heb je een voorbeeld van hoe dat kan?”

“Het mooiste aan theater vind ik de driedimensionaliteit, het feit dat je een ruimte hebt. Een scène kan zich voor de ogen van het publiek afspelen, terwijl een nieuwe scène al ergens op de achtergrond kan beginnen. Terwijl iets bezig is, doemt al iets anders op, precies omdat er een ruimte en een achtergrond is. Dat kan niet in een roman. Die vorm van gelijktijdigheid vind ik heel wonderlijk, magisch zelfs. Dat is een BART

145

HALF ELF ZOMERAVOND

GREGORIA

CMYK

Bart Meuleman in gesprek met Barbara Ericx. Filmstills.

van de mooiste dingen van theater. In de jaren zestig heeft men ook met gelijktijdigheid in de literatuur geëxperimenteerd, maar de literatuur is niet zo geschikt om die beleving werkelijk te laten zijn. Je kan wel zeggen: ‘We laten twee teksten door elkaar lopen.’ Maar het resultaat is niet dat je die twee werkelijkheden in elkaar ziet schuiven, het resultaat is meestal leesfrustratie.” BARBARA “Volgend seizoen ensceneer je Hedda Gabler van Ibsen. Ik ben daar heel benieuwd naar, want het is een theaterstuk en geen roman.”

“Ik heb de voorbije jaren literaire teksten bewerkt en ik denk dat de tijd er is om een stuk te doen. En dan kom ik opnieuw bij een auteur die ik lang geleden al gelezen heb, Ibsen. Dat is een auteur die je leert kennen, in mijn tijd toch, op de middelbare school. Het was een naam als een klok, zoals Tsjechov. Ik begon hen te lezen toen ik zestien was. En bij Tsjechov werd die reputatie voor mij ook bevestigd, maar Ibsen vond ik eigenlijk een beetje saai. Toen ik een jaar of twintig was, heb ik een voorstelling gezien in Anderlecht van Jan Decorte en die maakte kipkap van Ibsen. Hij heeft twee stukken van Ibsen bij elkaar geklutst en is daar echt mee tekeergegaan. Er schoot nog een stuk van zeventig minuten van over en daarin werd Ibsen compleet belachelijk gemaakt. Heel geestig, en voor mij was het de bevestiging van het feit dat Ibsen eigenlijk oude koek is. Maar met het ouder worden heb ik meer respect voor hem gekregen. Ik vind Hedda Gabler het meest wrange stuk van Ibsen. Haar personage is fantastisch en ook die toch wat slappe mannen die rond haar cirkelen zijn heel boeiend.

BART

147

Ik vind Hedda Gabler ook een van de weinige stukken van Ibsen – maar misschien lees ik dat verkeerd – dat humor heeft. Een wrange humor. Ik heb zin om dat stuk te ensceneren en misschien heeft dat ook wel verband met eerdere dingen die ik gedaan heb, met een stuk als Gregoria bijvoorbeeld dat ook een licht groteske vorm heeft. Personages die als angsthazen over het podium huppelen, ook een beetje hitsig en een beetje verdorven al. Ik heb gekozen voor acteurs die allemaal een stuk ouder zijn dan de rollen die Ibsen voorziet. Hedda Gabler is in dit geval Ariane van Vliet, Ariane is geen vijfentwintig. De mannen rondom haar zijn ook geen dertig of vijfendertig maar een stuk ouder. Dat vind ik op zich al een heel komisch gegeven.” BARBARA “Dus het is de bedoeling dat het een komische voorstelling wordt?”

“Het is een tragedie hé, maar ik hoop zeker dat er ook gelachen wordt.”

BART

BARBARA “Ga je het stuk ook bewerken, of ga je die tekst volgen?”

“Ik wil in de geest van Ibsen werken, ja.” BART

BARBARA “Maar wel met eigen tekst?” BART

doen.”

“Nee, ik wil dit stuk echt

BARBARA “En wat is de premisse van het stuk, of is die er nog niet?”

“Goh, het is misschien nog een beetje vroeg om daar veel over te zeggen. Ik moet nog met BART

CMYK

de tekst beginnen want ik ga er wel een bewerking van maken, in die zin dat ik alle replieken eerst goed in handen wil hebben. En dan kijken of ik misschien een beetje moet knippen hier en daar of bepaalde dingen veranderen. Maar wat je vooral ziet is een vrouw in een mannenwereld die qua gevoeligheid superieur is aan die mannen. En die er eigenlijk niet in slaagt om zich echt te manifesteren en dan maar de hand aan zichzelf slaat. Het gaat zeker over een vrouw in een mannenwereld.” BARBARA “En over verveling? Ze zegt toch ergens: ‘Het enige waar ik voor op de wereld ben gezet, is om mij dood te vervelen.’”

“Ja, het gaat ook over verveling.”

148

Brecht wel eens het geval, maar dit stuk is anarchistisch, bijna niet na te vertellen. Het speelt zich voor een deel af in een Chinese wijk vol misdaad en ontuchtige toestanden. Een heel woelige, bonte, verrassende wereld. Je weet bijna niet waar je naartoe gaat in dit stuk. Ik zou het willen geschreven hebben omwille van zijn expressiviteit. Je bent eigenlijk constant verrast door wat er allemaal gebeurt.” BARBARA “Is er een toneelstuk dat je graag wil regisseren maar niet durft?”

“Het ‘stuk der stukken’, King Lear van Shakespeare.” BART

BART

BARBARA “En waarom durf je niet? Want dat wordt toch wel regelmatig geregisseerd.”

BARBARA “Welk toneelstuk van de laatste eeuw zou je willen geschreven hebben en waarom?”

BART

“Dat is moeilijk. Tja …”

BARBARA “Is er iets wat je gezien hebt waar je jaloers op was en waarvan je dacht: ‘dat zou ik nu echt graag zelf geschreven hebben.’”

“Goh … Ik ga een keuze maken, ik ga niet zeggen dat dat het ultieme stuk is dat ik graag had willen schrijven. Maar een stuk dat ik wel onwaarschijnlijk knap vind en misschien wel graag geschreven had, is een heel vroeg stuk van Bertolt Brecht: Im Dickicht der Städte. In het kreupelhout van de stad. Een heel stedelijk stuk, zoals de titel al zegt, met een mengeling van personages, misdaad, spanning … Hele bizarre verschijningen, een hele bonte wereld, heel kleurrijk, heel levendig. En een stuk zonder al te veel moraal. Dat is in de latere stukken van BART

CMYK

“Volgens mij wordt het niet zo vaak geregisseerd want het is een ongelooflijke kluif. Ik denk dat als je het helemaal speelt, dat je dan met vijf uur niet toekomt. Het is heel moeilijk om erin te snijden want het is een stuk dat bijna alles dekt, zeker in de sfeer van de macht en van de familie. Het is zo veelomvattend en het is prachtig van taal. Zo groots, zo episch, zo fantastisch ook. Die scènes op de heide, dat onweer! Onweer is voor mij een ongelooflijke bron van inspiratie voor theater.” BARBARA “Is er nog een vraag waarvan je denkt: dat is echt een goede vraag om nu te stellen.” BART

“Nee.”

BARBARA “Oké. Dankjewel.” BART

“Jij ook bedankt.”

149

GREGORIA

HALF ELF ZOMERAVOND

CMYK

DE VERWONDERING

150

CMYK

Barbara Ericx (1979) studeerde in 2010 af als theatermaker/docente/regisseur aan de Toneel足 academie Maastricht, ze volgt nu een aanvullende opleiding Master Regisseur.

151

Bart Meuleman (1965) is theaterauteur, essayist, dichter en Toneelhuismaker. Hij bespeelt in zijn werk een breed palet van genres en onderwerpen, waarbij hij telkens zoekt naar het meest geknipte genre voor het onderwerp dat hem bezighoudt. Heel wat van Meulemans theaterwerk speelt zich af in de frictie tussen normaliteit en ontsporing, persoonlijk of politiek.

CMYK

152

WILLY THOMAS

ARIANE VAN VLIET

CMYK

153

HAN KERCKHOFFS

LAURENCE ROOTHOOFT

LUKAS SMOLDERS

CMYK

155

HEDDA GABLER

première

Toneelhuis Bart Meuleman

18—26.02.16 Bourla 02—25.03.16 tournee

Van alle stukken die Ibsen schreef, heeft Hedda Gabler waarschijnlijk het meeste humor. Een komedie kan je het niet noemen, maar hoe sommige mannen in dit stuk rond een verwende, verveelde en vooral diep ongelukkige vrouw draaien, dat geeft toch wel een paar hilarische momenten.

Naar The Letter, Jean-Baptiste Camille Corot

Hendrik Ibsen nam op het einde van de negentiende eeuw met onder andere Nora, een poppenhuis en Spoken het verstikkende burgerlijke milieu van zijn tijd op de korrel, en liet sommige van zijn personages zich daar van bevrijden (Nora), terwijl andere er juist aan ten onder gingen (Oswald Alving, en dus ook Hedda Gabler). De wereld is uiteraard veranderd. De lange eeuw van emancipatie zoals de stukken van Ibsen die in het vooruitzicht stelden, ligt eerder achter ons, en als we terugblikken zien we veel bitterheid en ontgoocheling. Gaf de vrijheid die we zochten niet het verhoopte geluk? Misschien bestond ze ook niet. CMYK

156

MAART 16

FEBRUARI 16 DO 18 20:00 Bourla VR 19 20:00 Bourla ZA 20 20:00 Bourla ZO 21 15:00 Bourla DI 23 20:00 Bourla WO 24 20:00 Bourla DO 25 20:00 Bourla VR 26 20:00 Bourla

CMYK

Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen

WO 2 KVS DO 3 KVS DI 8 30CC DO 10 CC MA 14 Stadsschouwburg DI 15 CC ZA 19 Parktheater DI 22 NTGent DO 24 CC â&#x20AC;&#x2DC;t Getouw VR 25 CC De Werf

Brussel Brussel Leuven Brugge Amsterdam (NL) Hasselt Eindhoven (NL) Gent Mol Aalst

tekst

Henrik Ibsen regie

Bart Meuleman met

Ariane van Vliet Han Kerckhoffs Laurence Roothooft Willy Thomas Lukas Smolders scenografie en lichtontwerp

Mark Van Denesse kostuumontwerp

Ilse Vandenbussche productie

Toneelhuis coproductie

KVS

157

Dat is wat het sombere beeld van de toekomst ons nu alleszins wil voorhouden: dat we ons maar beter terugplooien op wat we zo goed kennen, in plaats van een sprong te wagen in het ongewisse. In de bewerking van Bart Meuleman gaat Hedda Gabler vandaag dan ook over de gevolgen van een maat足 schap足足pelijke restauratie. Hoe personages, zich in een kleine, benauwende wereld opsluiten in tijden die nieuwe zekerheid eisen. Aan de structuur van het oorspronkelijke stuk verandert dat niets: Hedda Gabler blijft vooral razend spannend.

CMYK

ÂŠ Frieke Jansens

159

DESPERADO

Toneelhuis Bart Meuleman Acteursensemble

15.01—27.02.16 tournee

van dienst zijn Tom Dewispelaere, Kevin Janssens, Johan Van Assche en Marc Van Eeghem.

“Vier mannen, vier sukkels. Het beeld dat van mannen geschetst wordt in Desperado is niet fraai. En daarom is het zo geestig. Je kan er heel erg mee lachen, en tegelijk is het heel treurig. Het stuk is twintig jaar geleden geschreven, maar wat er staat, geldt nog altijd. Afgrondhumor.” —Bart Meuleman Vier kerels brengen samen het weekend door in een cowboy dorp. In vol ornaat. In het diepst van hun gedachten zijn het helden van de Far West, in het dagelijkse leven is het heldendom pijnlijk veraf. Van op hun barkruk analyseren ze de wereld, het werk, de vrouwen (en ja hoor, ook een beetje zichzelf).

“Droogkomisch maar beenhard. Desperado schetst de last en het onvermogen van vier mannen om hun leven tot iets zinnigs uit te bouwen. (…) Dat het oeverloze gebazel zo hard aankomt, is te danken aan een schitterend kwartet acteurs. (…) Een staaltje ouwehoeren op topniveau” – Wouter Hillaert in De Standaard, 21 mei 2013 “Deze tekst is een prikkelend spel van ogenschijnlijk gebazel, vol herhalingen en flauwekul, maar in zijn slimme opbouw en ritmiek een huzarenstukje dat goeie acteurs kunnen kneden tot een topavond over de tragiek van het mens-zijn. En hier zaten vier toppers op een rij.” – Griet Op de Beeck in De Morgen, 25 mei 2013

Zwartgallige maar onweerstaan bare humor in Desperado, op tekst van het Nederlandse duo Kas & de Wolf, in een regie van Bart Meuleman. De vier pistoleros CMYK

160

FEBRUARI 16

JANUARI 16 VR 15 CC ‘t Schaliken DO 21 CC ZA 23 Parktheater

CMYK

Herentals Diest Eindhoven (NL)

ZA 6 CC VR 19 CC ‘t Heilaar ZA 20 Cultuurcentrum VR 26 Theater Vooruit ZA 27 CC

Strombeek Beerse Lier Boechout Wevelgem

regie

161

Bart Meuleman met

Kevin Janssens Marc Van Eeghem Johan Van Assche Tom Dewispelaere tekst

Kas & de Wolf lichtontwerp

Mark Van Denesse kostuums

Monique van Hassel productie

Toneelhuis

CMYK

163

Olympique Dramatique CMYK

CMYK

Het

vertrekt toch

altijd genoteerd door Kristin Hex

van een straffe tekst

165

David Verdeure runt Manitoba Audiovisuele Producties. Een tiental jaar geleden maakte hij de ATVtrailers voor Toneelhuis, o.a. voor de voorstellingen van Olympique Dramatique. Hij kent het werk van het viertal dus van dichtbij. Hij vroeg expliciet om de mannen te mogen interviewen op de rekwisietenzolder van de Bourla. Stijn Van Opstal is op dat moment op tournee met Carrara van Studio Orka, maar de drie andere Olympiquers tekenen present. En ze hebben er zin in. DAVID “Heren. Ik wilde jullie graag hier interviewen omdat ik hoopte op deze zolder een heleboel rekwisieten tegen te komen uit jullie vorige voorstellingen, zoals dit bijvoorbeeld, een tennisraket uit Het wijde land. Ik moest toen denken aan die boutade die zegt dat de middelbare leeftijd het punt is waarop je te oud bent om naar het net te sprinten maar te jong om al te beginnen golfen. Wat ik eigenlijk wil vragen: zijn jullie oud geworden?”

“Ik sprint toch nog wel regelmatig naar het net hoor. En ik voel mij ook nog niet op de leeftijd dat ik moet gaan golfen. Ik vind golfen ook helemaal niet leuk. Jij wel hé, Geert?” TOM

“Ik wel, ja. En ik sprint nog altijd even hard, maar ik val veel harder dan vroeger. Ik begin mij wel in te houden. Als ik over een muurtje moet springen, denk ik toch twee keer na.” GEERT

CMYK

DAVID “Jullie zijn intussen al vijftien jaar bezig als collectief. Heeft een theatergezelschap ook een levensloop en dus misschien ook een midlifecrisis?”

“Ik denk dat we die al wel gehad hebben met ons vieren, na Kunstminnende heeren. En ik denk dat we daardoor op een juistere manier zijn beginnen nadenken over hoe we verder moeten de komende jaren.”

TOM

“We hadden bij die voorstelling voor het eerst de keuze gemaakt om niet van een bestaande tekst te vertrekken. We wilden iets creëren vanuit het niets en dan zijn we toch tegen een stevige muur gebotst. En dan bots je op elkaar.” GEERT

“Wij maakten altijd voor stellingen vanuit ons vieren. Na tien jaar werd dat claustrofobisch. We moesten nieuwe wegen bewandelen, wat ons alle vier ruimte, adem en goesting gaf om opnieuw samen te komen.”

TOM

“Kunstminnende heeren was een experiment, dat niet helemaal werd wat het had moeten zijn. Toen bleek dat er misschien iets aan de hand was tussen ons en zijn we beginnen nadenken hoe we verder moesten gaan.” BEN

“Vanaf dat moment zijn we eerlijker beginnen uitspreken waar iedereen als persoon goesting in had. Het was heel fijn om dat toe te laten, die persoonlijke zoektocht van vier verschillende mensen.” GEERT

DAVID “Toen pas, wanneer jullie al tien jaar bezig waren?”

CMYK

166

“Ja, daarvoor dachten we echt als gezelschap. Maar iedereen heeft toch zijn persoonlijke goesting, en die verdween voor een stuk in de consensus die je toch altijd maakt als je met vier werkt. Iedereen heeft zich toen expliciet uitgesproken. Hadden de vier goestingen toen samengevallen, dan hadden we weer iets nieuws gemaakt. Maar die bleken dus te verschillen, en in plaats van te stoppen met Olympique Dramatique, zijn we beginnen zoeken naar nieuwe vormen om met elkaar aan het werk te gaan.”

GEERT

“Ik denk ook dat zich in die periode andere dingen begonnen aan te dienen, persoonlijke aan biedingen die we kregen en die we moesten aftoetsen met de groep. Dat gesprek tussen ons vieren is toen opengetrokken: hoe gaan we daarmee om?”

BEN

DAVID “Leidde die crisis ook tot zelfreflectie? Zijn jullie gaan nadenken over de plaats die jullie werk inneemt binnen een ruimer kader?”

“We moesten vooral kijken of we konden blijven bestaan als collectief. Was het mogelijk om elkaar te blijven uitdagen, samen een stuk te maken, te luisteren naar elkaar? Na zoveel jaar weet je op voorhand wat de ander gaat zeggen. Dan sluipt er toch een soort automatisme in. En toen hebben we dus de keuze gemaakt om in de toekomst altijd vanuit een straffe tekst te vertrekken.” GEERT

TOM

“Ik denk dat het onze kracht is om grote verhalen te vertellen voor een grote scène, en om spelers enthousiast te maken om de pannen van het dak te spelen.”

167

AUGUSTUS ERGENS OP DE VLAKTE

BIJ HET KANAAL NAAR LINKS

CMYK

Tom Dewispelaere, Ben Segers en Geert Van Rampelberg in gesprek met David Verdeure. Filmstills.

DAVID “Ik hoor bijna een bekeringsdrift om mensen naar de zalen te lokken met grote verhalen?”

“Ik ben ervan overtuigd dat er altijd een groot publiek zal zijn voor grote verhalen en goede acteurs. Volgens mij zullen de zalen daar voor blijven vollopen. Mensen zitten daar echt op te wachten.” TOM

DAVID “Grote verhalen, kunnen die vooral op een theaterbühne gebracht worden? Of hebben jullie gelijkaardige ervaringen op de filmset?”

“Het hangt er echt van af wie die dingen maakt. Ik heb afgelopen zomer in de nieuwe film van Alex van Warmerdam gespeeld. Ik voel een enorme theatraliteit in zijn personages en dialogen. Ik heb ook een aantal filmscenario’s gelezen waarvan ik denk: ‘wow, dit is bijzonder, dit is meer dan wat je vaak te lezen krijgt.’ Dus ze zijn er.” TOM

DAVID “Maar jullie blijven altijd terugkomen naar het theater?”

“Absoluut. Ik besef dat het een enorme luxe is dat ik, naast alle andere dingen die ik doe, ook in deze groep zit.” BEN

“Ik heb gemerkt, door een half jaar niet te filmen en alleen met de voorstelling AUGUSTUS ergens op de vlakte bezig te zijn, hoe fijn het is om die twee af te wisselen. En om te kunnen zoeken. Theater is toch een andere manier van spelen. Je kan uitvergroten, terugtrekken … Ik vind dat noodzakelijk. Het opent een gebied dat je daarna helpt bij het filmen om losser te spelen. Ik speel vrijer in film dankzij het theater.” GEERT

169

DAVID “Jullie hadden het over de botsing die ontstond bij Kunstminnende heeren. Ik herinner mij van vroeger dat het al eens durfde te kletteren achter de schermen. Is dat veranderd?”

“Kletteren deed het nu toch ook niet altijd.” BEN

“Heb je daar bewijsmateriaal van? (hilariteit)” GEERT

DAVID “Toen wij kwamen filmen voor de trailer van Donkisjot ben ik met mijn cameraman tweeënhalf uur gaan snookeren omdat de lichtman er de brui aan gaf toen jullie onderling maar bleven kibbelen.”

“Ja, dat zou wel kunnen (lacht). Dat was een heel grote groep en een moeilijke voorstelling om in elkaar te steken, maar wel heel schoon. Soms moet het kletteren hé. Maar eigenlijk, onder ons vier zo echt kletteren, echt ambras? Zelden hoor.” GEERT

“Na Kunstminnende heeren heerste vooral grote ontgoocheling: na de voorstelling van het podium stappen en in een soort van algemene depressie in de kleedkamer binnenkomen … Dat was echt verschrikkelijk. Toen hebben we beslist: dit gaat nooit meer gebeuren. We moeten andere dingen doen, nieuwe vormen zoeken om samen te werken. Met AUGUSTUS ergens op de vlakte is dat heel fijn gelukt. Met Geert en Ben die spelen, Stijn en ik die kijken en helpen, door te werken met nieuwe mensen ook: een grote groep acteurs, jonge mensen en ervaren rotten. Dat is een mooie tocht geweest, dat is een spoor om verder op te blijven zoeken.” TOM

DAVID “Jullie volgende voorstelling maken jullie samen met Alex van Warmerdam. Is die samenwerking ook in dat kader te zien: het verbreden van de groep met nieuwe mensen en nieuwe manieren van werken?”

CMYK

“Het is eigenlijk een verderzetting omdat Tom en Stijn al een voorstelling met Alex gemaakt hebben (Bij het kanaal naar links, n.v.d.r.), Ben en ik zaten daar niet in. Toen ik de voorstelling zag, had ik daar wel spijt van. Op een of andere manier past Alex heel goed bij ons, als gezelschap. Nu gaan we alle vier acteren, en Alex gaat schrijven en regisseren. Dus nu nemen Tom en Stijn weer een andere positie in.” GEERT

DAVID “En jullie hebben er vertrouwen in dat Alex met zo’n groot verhaal komt, ook al is het een nieuwe tekst?”

“Absoluut. Zijn stukken zijn meestal maar voor de helft af wanneer de repetities starten. Dan weet hij: we moeten naar daar en er moet nog iemand dood. En tijdens het proces wordt het stuk afgewerkt. Ik verwacht niet dat de tekst helemaal klaar zal zijn wanneer we beginnen. Dat is niet zijn manier van werken.” TOM

DAVID

“Dus je weet nog niet wie er dood gaat?”

TOM

“Neen (lacht).”

DAVID “Er is trouwens ook appeltaart! Het is niet de taart uit Adams appels maar er is mij verzekerd dat ze even lekker is. Adams appels was een voorstelling waarin de zotheid centraal stond, net als in Donkisjot. Die zotternij heb ik altijd in jullie stukken teruggevonden.”

“In elk artikel zijn wij de jonge, rebelse kwajongens van het theater, maar die term klopt na al die jaren toch niet meer. Ik zeg niet dat er geen humor in onze voorstellingen zit, maar het hangt toch vooral af van welke voorstelling je maakt op dat moment. Wij zijn ook geen drieëntwintig meer. Onze smaken en onze stijl evolueren,

TOM

CMYK

170

maar toch blijven we met dat etiket van ‘losgeslagen jonge honden’ zitten. Ik denk dat er nu ondertussen al veel groepen zijn opgestaan bij wie die titel beter past.” DAVID

“Is dat iets wat je stoort?”

“Nee, dat stoort mij niet, maar ik vind het lui van journalisten om die term te blijven hanteren.” TOM

DAVID “Nog iets dat we opgeduikeld hebben uit de archieven hier, het lege canvas dat jullie in 1998 gebruikt hebben voor Drie kleuren wit, de bewerking van Art van Yasmina Reza. Kunstminnende heeren, Drie kleuren wit … : jullie lijken in jullie werk met kunst en de impact van kunst bezig te zijn. Wat is volgens jullie de zin van wat jullie doen? Is het een blanco canvas waarop de toeschouwer zijn eigen dingen mag projecteren? Of hebben jullie in die grote verhalen ook een grote boodschap?”

“Ik wil gewoon dat mensen op het puntje van hun stoel zitten, dat ze ontroerd worden of zich een breuk lachen. Dat maakt mij niet uit. Als we ze maar een wereld kunnen laten zien waarin zij meegenomen worden, waarin ze hun eigen leven herkennen en de fouten die de personages maken waardoor ze over zichzelf beginnen reflecteren. Dat kan AUGUSTUS zijn of Drie kleuren wit, Shakespeare of Tsjechov, maar het is niet zo dat wij stukken zoeken waarin we reflecteren over kunst. Drie kleuren wit was vooral een uitgelezen manier om geweldig goede, geestige dialogen te brengen op een manier zoals wij ook met elkaar spreken.” TOM

“We vertrekken vooral van een goede tekst, denk ik.” BEN

DAVID “Vertrek je van de inhoud of van de manier waarop je het wil vertellen?”

171

THE LIEUTENANT OF INISHMORE

CMYK

KUNSTMINNENDE HEEREN

DRIE KLEUREN WIT

172

CMYK

“Nee, het gaat echt om de inhoud. Soms lees je een stuk dat zo goed is dat je bijna niet kan stoppen met lezen. Ik had dat meteen met AUGUSTUS, maar evengoed met De kersentuin of Richard III. Je droomt meteen van mensen die de personages spelen en zich erin verliezen. En als het publiek zich mee mag verliezen in de spelers op het toneel, dat vind ik top.” TOM

“We vallen wel vaak voor schriftuur, hoe iets geschreven is. In welk ritme iets geschreven is of welke zin na wat komt. Dat was zo bij Drie kleuren wit, De Krippel, The lieutenant, AUGUSTUS … Die stukken bijten, ze zijn zo snedig geschreven, de personages overleven door humor. Dat is iets wat altijd terugkomt, bij Alex eigenlijk ook. Dat ‘jonge honden’-idee zit eigenlijk voor een groot stuk in de teksten. De personages zijn vaak net iets groter, je kan er als publiek helemaal in meegaan.” GEERT

DAVID “Om de parallel tussen een theater gezelschap en een levensloop even door te trekken: jullie zijn niet meer het jongste gezelschap in het landschap. Zien jullie jezelf soms als vaderfiguren voor jongere gezelschappen?”

“Neen, zo voel ik dat helemaal niet. We zijn vooral bezig met ons parcours goed uit te denken en te zien welke stappen we de komende jaren moeten zetten om fantastische producties te maken. Ik kijk met veel bewondering naar andere of jongere gezelschappen, jongere acteurs die ook aan hun weg aan het bouwen zijn. Maar ik heb het gevoel dat we zelf nog erg aan het bouwen zijn. Het is niet zo dat TOM

173

we ergens bovenaan staan te kijken hoe het landschap er beneden uitziet. Integendeel.” DAVID “Maar carrièreplanning is dus wel iets waar je mee bezig bent, als gezelschap?”

Tom: “Ja, dat kan ook niet anders. Zeker als je toneel maakt voor een grote zaal, dan moet je toch een paar jaar vooruitdenken over wat je parcours is en welke lijn je wil volgen. Het is niet zo dat je zegt: ‘Wat gaan we volgende maand eens maken?’” “Dat is iets waar vooral Tom en Stijn mee bezig zijn, als het gaat over lijnen uitzetten naar de toekomst. Eigenlijk hebben we toch nooit echt aan carrièreplanning gedaan met Olympique.” GEERT

TOM

“Dat hangt er wat vanaf.”

“De keuze om bij Toneelhuis te komen nadat we altijd projectsubsidies hadden. Dat was wel een duidelijke keuze. Die opent wegen. Ik vind het fijn dat we hier zoveel vormen kunnen geven aan ons gezelschap. We kunnen afwisselen in spelen en regisseren, als die fascinatie er is voor het werk van Alex, dan maken we samen iets … Alles is bespreekbaar, alles kan. Dat is niet zo vanzelfsprekend, denk ik. Ik denk trouwens ook niet dat er echt veel gezelschappen zijn die dat doen met elkaar.” GEERT

“In die zin heb ik echt het gevoel dat dit een nieuw begin is. Sinds AUGUSTUS zijn er nieuwe openingen gecreëerd voor ons vieren TOM

CMYK

en voor de mensen die we uitnodigen. Ook qua vormgeving of licht, andere acteurs, andere manieren van werken, andere teksten. Ik vind dat een goede energie om weer verder te gaan.”

174

En dan nog zeggen waarschijnlijk alle technici in huis: ‘Oh my god, daar zijn ze weer!’ (Hilariteit in alle gelederen.) Maar voor ons gevoel is het al veel strakker.”

DAVID “Kijk, jullie zijn er goed doorgeraakt, door die midlifecrisis!”

DAVID “Heeft de Bourla als plek een invloed op wat jullie maken?”

“We hebben bij AUGUSTUS ook gemerkt hoe fijn het is om heel afgelijnd en georganiseerd te werken. Dat was vroeger natuurlijk anders, toen viel de organisatie onder ons vieren, we zagen wel hoe we alles gingen regelen. We zaten soms tot twee uur ’s nachts te palaveren over een scène of over het stuk. Nu pakken we dat anders aan.”

“Toch wel ja. Ik hou van dit huis, echt, ik hou van dit gebouw, van deze scène. Ik speel hier graag, ik kom hier graag naar dingen kijken. Dat is zot hé. Ik voel mij goed als ik hier speel. Na een tournee kijk ik er toch altijd heel erg naar uit om hier af te sluiten. Ik vind de Bourla wel een magische plek in de stad.”

BEN

“Het was de eerste keer dat wij echt als spelers functioneerden binnen ons eigen gezelschap. Tom en Stijn hadden de verantwoordelijkheid genomen om het te sturen en dat stuk te maken. Dat is wennen, maar het was fijn om daarin te volgen. Dat kan ook niet anders, met zo’n grote groep en zo’n verhaal. Als dat niet gestructureerd is, dan loop je verloren.” GEERT

“AUGUSTUS hadden we onmogelijk in collectief kunnen maken. Dat is het verschil met vroeger, dan was het een totale chaos geweest waarbij de laatste week alles nog zou moeten gebeuren. Dan was de voorstelling nooit geworden wat ze nu is.”

TOM

DAVID “Dus die productionele professionaliteit heeft ook invloed op het soort theater dat jullie maken?”

“Ik denk dat we daar stilaan volwassen in aan het worden zijn, in hoe we een proces moeten structureren en productioneel regelen. TOM

CMYK

TOM

“Het voelt hier toch altijd een beetje aan als een thuismatch. Ook omdat de stukken meestal hier gemaakt worden. En dan leer je dat gebouw wel kennen. ‘s Morgens vroeg tijdens de repetities, je loopt door die gangen, je komt de mensen tegen, de koffie ... Alles gewoon.” BEN

GEERT

“De koffie...”

BEN

“Dat is goede koffie hé!”

“De grootte van de zaal ook. Die heeft gemaakt dat we grote voorstellingen zijn beginnen maken, op maat van de Bourla. En dan ga je op tournee naar kleinere zalen. In onze beginjaren maakten we onze voorstellingen bij Thassos (theaterbureau in Borgerhout, n.v.d.r.) in een kleine ruimte, dan kwamen we daarmee in een groot theater en dan denk je: ‘miljaar, wat een klein decor in een grote zaal.’ En nu is het vaak omgekeerd.” GEERT

175

AUGUSTUS ERGENS OP DE VLAKTE

BIJ HET KANAAL NAAR LINKS

CMYK

AUGUSTUS ERGENS OP DE VLAKTE

ADAMS APPELS

176

CMYK

DAVID “Die grote verhalen hebben ook een grote scène nodig?” TOM

177

“Ik vind dat wel.”

“Die hebben vooral veel volk nodig!” BEN

CMYK

178

CMYK

ALEX VAN WARMERDAM

EVA VAN DE WIJDEVEN

ANNET MALHERBE

GEERT VAN RAMPELBERG

179

TOM DEWISPELAERE

BEN SEGERS

STIJN VAN OPSTAL

CMYK

180

CMYK

181

CREATIE 2016 (WERKTITEL)

première

Toneelhuis Orkater Olympique Dramatique De Mexicaanse Hond

13—16.04.16 26—29.05.16 Bourla 07.04—07.06.16 tournee

Na het grote succes van de Vlaams-Nederlandse coproductie Bij het kanaal naar links (2011) die Olympique Dramatique samen met de Nederlandse theater- en filmmaker Alex van Warmerdam creëerde, was meteen duidelijk dat deze makers samen nieuwe plannen zouden smeden. De productie Bij het kanaal naar links – goed voor een selectie in het Nederlands Theaterfestival – legde ook de lijnen bloot die lopen tussen Van Warmerdam en de leden van Olympique Dramatique: ze koesteren allebei een grote liefde voor het gewone – voor gewone mensen zoals u en ik – maar dat gewone krijgt bij hen altijd een slagje, het ontspoort en de duistere drijfveren van ons handelen komen boven. Niets menselijks is ons vreemd … Intussen werden de banden tussen beiden ook aangehaald via de films die Alex van Warmerdam maakt: zo speelde Tom Dewispelaere mee in de film CMYK

182

MEI 16

APRIL 16 DO 7 Stadsschouwburg VR 8 Stadsschouwburg ZA 9 Stadsschouwburg WO 13 20:00 Bourla DO 14 20:00 Bourla VR 15 20:00 Bourla ZA 16 20:00 Bourla DI 19 ChassĂŠ Theater WO 20 Theater De Spiegel DO 21 Rotterdamse Schouwburg VR 22 Rotterdamse Schouwburg ZA 23 CC Zwaneberg DI 26 De Goudse Schouwburg DO 28 Stadsschouwburg VR 29 Stadsschouwburg ZA 30 Stadsschouwburg

CMYK

Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Breda (NL) Zwolle (NL) Rotterdam (NL) Rotterdam (NL) Heist-op-den-Berg Gouda (NL) Utrecht (NL) Utrecht (NL) Utrecht (NL)

DI 3 CC WO 4 CC VR 6 Theater aan het Vrijthof ZA 7 Stadsschouwburg MA 9 Koninklijke Schouwburg DI 10 Koninklijke Schouwburg WO 11 Theater aan de Parade VR 13 Stadsschouwburg ZA 14 Stadsschouwburg DI 17 NTGent WO 18 NTGent DO 19 NTGent ZA 21 Stadsschouwburg ZO 22 Stadsschouwburg MA 23 Stadsschouwburg DI 24 Stadsschouwburg DO 26 20:00 Bourla VR 27 20:00 Bourla ZA 28 20:00 Bourla ZO 29 20:00 Bourla DI 31 Theaters Tilburg

Brugge Hasselt Maastricht (NL) Enschede (NL) Den Haag (NL) Den Haag (NL) Den Bosch (NL) Groningen (NL) Groningen (NL) Gent Gent Gent Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Tilburg (NL)

JUNI 16 WO 1 30CC DO 2 30CC VR 3 30CC ZA 4 30CC DI 7 Parktheater

Leuven Leuven Leuven Leuven Eindhoven (NL)

tekst, regie, muziek

Alex van Warmerdam spel

Tom Dewispelaere Geert Van Rampelberg Stijn Van Opstal Ben Segers Eva van de Wijdeven Annet Malherbe coproductie

Orkater, Toneelhuis

183

Borgman (2013), en hij neemt een van de hoofdrollen voor zijn rekening in Van Warmerdams Schneider vs. Bax. Onmiddellijk daarna gaat Van Warmerdam schrijven en ontwerpen voor deze nieuwe productie met Olympique Dramatique in de grote zaal van de Nederlandse en Belgische schouwburgen.

CMYK

185

Benjamin Verdonck CMYK

CMYK

ÂŠ Griet Stellamans

En diep

187

in de

oceaan

zwom de blauwe genoteerd door An-Marie Lambrechts

vinvis

verder...

Van Benjamin Verdonck naar blauwe vinvissen die diep in de oceaan zwemmen, het is voor bioloog Jens Verwaerde maar een gedachtesprongetje. Althans dat liet zijn mail aan ons vermoeden. Dat mocht hij toch eens komen uitleggen. In Benjamins atelier in Borgerhout – tussen allerlei vogelnesten in wording – zetten de twee heren zich aan tafel voor een gesprek over orchideeën en wolharige neushoorns, de waarde van kunst en cultuur, en het vermogen om te leven zoals je dat voor de toekomst zou wensen. We beginnen met het begin: de vraag die Jens Verwaerde ons mailde. “Ik voel een dermate grote drang om er u (en de rest van de wereld, waaronder niet in het minst onze beleidsmakers) op te wijzen dat instanties als de uwe – noemen we het even dé culturele sector – vitaal zijn, niet alleen voor de kijkers en luisteraars, maar ook voor zij die, net zoals ik, genieten van de loutere aanwezigheid van cultuurhuizen als de uwe. Het is misschien voor mij als bioloog het best te vergelijken met het JENS

CMYK

bestaan van blauwe vinvissen: je ziet ze amper tot nooit, maar varend op zee volstaat het besef dat ze er zijn om je de grootsheid en schoonheid van de oceaan te doen inzien. Of anders: hoewel ik amper toneel(huis) ganger ben, is uw loutere aanwezigheid en het besef dat jullie werken voldoende om mij een goed gevoel te geven. (…) Volstaat het loutere besef van de aanwezigheid en werking van een Toneelhuis of moet een Toneelhuis zich verdedigen door zich proberen te bewijzen voor een zo groot mogelijk publiek, op het opdringerige af?” “Voor alle duidelijkheid: ik ben niet Toneelhuis. Artistiek leider Guy Cassiers heeft toen hij aantrad in 2006 zes makers mee uitgenodigd om naast hem te komen werken in Toneelhuis. Ik vond dat een sterk gebaar: zo’n huis niet voor jezelf houden en de rest wat kruimels toeschuiven, maar een superdiverse kring van mensen samenbrengen. Het is zijn dramaturgische gedachte: het verschil is de lijn. Dat is ook aan de hand in de wereld rondom ons. Als ik spreek, is dat eerder vanuit mezelf als maker binnen Toneelhuis dan ‘als Toneelhuis’.” BENJAMIN

“Om op je vraag te antwoorden moet ik even een omweggetje maken langs het artikel over de bonobo’s dat jij ooit schreef in Etcetera en dat je me toestuurde. Als ik het goed begrepen heb, dan zeg je daarin dat cultureel gedrag zich bij de bonobo’s ontwikkelt als ze daartoe veel economische mogelijkheden hebben: als er voldoende voedsel is en genoeg tijd omdat er geen belagers zijn. Op dat moment is er niet veel reden om CMYK

188

die ontwikkeling te honoreren; het nut van die ontwikkeling blijkt pas later als de bonobo’s in een andere omgeving terechtkomen en ze die daar kunnen aanwenden.” “Die redenering kan je transponeren naar kunst: ik heb het gevoel dat wat ik aan het doen ben van belang is en op termijn nut kan hebben voor de samenleving. Maar ik kan dat niet hardmaken. Strikt genomen valt kunst – ik heb het dan niet over Toneelhuis als structuur – moeilijk te verdedigen. Desondanks dicht ik kunst een grote waarde toe en wil ik ook strijden voor een samenleving waarin die kunst een plaats krijgt.” “Waarom dat zo is, kan ik het beste uitleggen aan de hand van een citaat van de schrijver Julio Cortázar. Die krijgt rond 1970 het verwijt dat zijn werk frivool en vrijblijvend humoristisch is ten aanzien van de politieke situatie in zijn land, Argentinië. Hij antwoordt: ‘Ik ben van mening dat de strijd om het socialisme in Latijns-Amerika de verschrikking van alle dag onder ogen moet zien met de enige houding die het op een dag de overwinning zal opleveren: door angstvallig en als iets kostbaar het vermogen te koesteren om te leven zoals we dat voor die toekomst zouden wensen, met alles wat dit veronderstelt aan liefde, spel en vreugde.’ Met andere woorden: in antwoord op kritiek dat zijn werk in de Argentijnse samenleving van dat moment politiek irrelevant is, zegt Cortázar: ‘Mijn werk is niet bekritiseren wat er is, maar bijdragen aan de maakbaarheid van de toekomst.’ Vanuit die optiek

189

KALENDER

NOTALLWHOWANDERARELOST

CMYK

HART BOVEN HARD, NATIONALE MANIFESTATIE BRUSSEL, 06.11.14

De reus komt uit de voorstelling REUZEN van Jetse Batelaan en werd uitgeleend uit solidariteit met Hart boven Hard. KALENDER

ÂŠ Mark Rietveld

190

kan je wél argumenteren dat kunst er moet zijn, want ik wens mij en mijn naasten namelijk een samenleving toe waarin kunst bestaansrecht heeft. Om diezelfde reden vind ik een beweging als Hart boven Hard belangrijk: het verzet tegen een louter economische kijk, het verdedigen van waarde boven winst wordt hierbij niet alleen onderschreven door de culturele sector maar door een indrukwekkende verscheidenheid aan organisaties en burgers. Daarom engageer ik mij voor Hart boven Hard. En verdedig ik ook dat Toneelhuis zich mee achter dat project zet.” “Om dus terug te komen op je vraag: ja, ik wil vanuit die optiek cultuur met hand en tand verdedigen, net omdat je een samenleving voor ogen hebt waarvan je wenst dat dingen die niet meteen bestand zijn tegen de pletwals van het neoliberalisme toch overeind blijven.” JENS

“In de natuursector zit je met een vergelijkbaar fenomeen. Voor veel mensen is natuur beperkt tot ‘groen’. Strikt genomen levert ‘voor groen zijn’ niks op. Sinds een tiental jaar wordt er in onze sector ook geargumenteerd in economische termen: je kan niet berekenen hoeveel de natuur op zich waard is, maar je kan wel gerede aannames doen van wat er gebeurt als de natuur weg is. Als je bijvoorbeeld het stadspark volgooit en dicht bouwt, dan weet je dat dat in een eerste beweging geld opbrengt, maar dat daarna de waarde van de omliggende gronden en gebouwen daalt, net omdat je geen groen meer hebt en gewoon uitkijkt

191

over andere appartementsblokken. Je kan dat perfect berekenen, net zoals uit Europees onderzoek bijvoorbeeld blijkt dat huizen die langs het water liggen vijftien percent meer waard zijn dan vergelijkbare huizen die niet aan water liggen. Je kan met die informatie naar de Minister stappen en zeggen dat de 22000 hectare die wij als Natuurpunt beheren de prijzen van de gronden rondom die natuurreservaten doen stijgen. Dat is natuurlijk een krom argument, want de waarde van die panden interesseert ons niet, wel hoeveel orchideeën er groeien in dat natuur gebied. Maar een soortgelijke redenering zou je ook kunnen opzetten voor kunst en cultuur.” “Die onderzoeken zijn voor kunst en cultuur gedaan en daarover heb ik gelezen dat elke euro investering in cultuur een terugverdieneffect van twee euro heeft. Diezelfde redenering wordt ook gehanteerd bij de verdediging van een project als Ringland: de overkapping van de Antwerpse ring rendeert omdat er daardoor minder mensen ziek worden en dat betekent minder uitgaven in de gezondheidszorg. Hoe ver is het dan gekomen? Alles wordt gereduceerd tot kosten-batenanalyses. Een ideologisch discours over wat wij echt waardevol vinden in onze maatschappij bestaat niet meer.” BENJAMIN

“Daar komt nog bij – en dat is voor de natuur waarschijnlijk niet anders – dat je je ook de vraag moet stellen welke kunst je dan wil verdedigen. Zoals jullie ook moeten kiezen welke orchideeën jullie in de eerste plaats CMYK

willen verdedigen. En a priori geldt die vraag voor de instituten rond de kunst: welke instituten moet je dan verdedigen? Ik vind het bemoedigend dat grote instituten op de kar springen van Hart boven Hard, maar het is ook oppassen dat het niet gaat over een consolidering van die instituten. Het is belangrijk om te blijven nadenken over welke structuren nodig zijn om de kunst zo goed mogelijk te faciliteren.” “Ik vraag me ook regelmatig af hoe ik het ‘nut’ kan aantonen van mijn werk met bedreigde orchideeën en grassoorten. Ik kan me voorstellen dat je de gemiddelde Belg – waarvan er honderdduizend zich aangesloten hebben bij Natuurpunt en de rest niet – niet zomaar kan overtuigen dat je een aantal miljoenen nodig hebt om de habitat te beschermen van met uitsterven bedreigde wespensoorten. Gaandeweg zijn wij in onze natuur reservaten ook uitkijkhutten voor vogels, wandelroutes e.d. gaan bouwen. Dat levert in de publieke opinie sterkere argumenten op dan de loutere bescherming van een miniem plantje of insect. Met andere woorden, er wordt een soort van ‘industrie’ rond gebouwd die ik nog te tolereren vind. Ik begrijp dat en zal daar tot op zekere hoogte aan meewerken, maar ik vind het niet de eerste taak om mijn werk – en dus in jouw geval jouw werk als kunstenaar – constant te hoeven verantwoorden.” JENS

“We leven in een klimaat van grote nutsgerichtheid.” BENJAMIN

“Klopt en wat ik misschien nog erger vind is dat er daarbij een JENS

CMYK

192

gevoel van ressentiment speelt: als de ander iets meer of anders bezit, moet dat worden afgepakt. Of als er iemand uit een bepaalde groep met een bomgordel rondloopt, moet heel de groep eruit gegooid worden. Maar als je iedereen eruit zet die volgens jou niet goed is, wat hou je dan over? Wat heb je dan zelf te bieden? Waarschijnlijk niet veel. In die zin ben ik het eens met mijn schoonvader Luc Deleu die zegt: ‘Er is niks goeds zonder iets slechts.’ Er is geen goede kunst zonder slechte kunst. Dus je kan niet verwachten dat alles wat kunstenaars maken goed is, want dan zou alles hetzelfde zijn. En is er uiteindelijk ook weer niks. Ik vind dat een heel ontwapenende gedachte.” “Over de subsidiekwestie voor de kunsten heeft Josse De Pauw een prachtige brief geschreven aan Jo Libeer, voorzitten van Voka. Libeer vroeg zich af of subsidie voor kunst eigenlijk wel nodig was. De teneur van Josses repliek is dat niet alleen de kunsten worden gesubsidieerd: in andere bedrijfstakken komt overheidssteun evenzeer voor maar wordt daar gewoon anders genoemd, de ‘redding’ van de banken is daarvan het duidelijkste voorbeeld. Maar de belangrijkste vraag voor mij blijft toch: ‘Hoe geef ik mee vorm aan de wereld die ik mij en mijn naasten toewens?’ Die gedachte is voor mij de motor om de kunst te verdedigen en ik hoop dat ze als dusdanig ook in mijn werk vervat zit. Of dat dan genoeg is, of ingrijpend genoeg, zal alleen maar met de tijd blijken.” BENJAMIN

Benjamin Verdonck in gesprek met Jens Verwaerde. Filmstills.

CMYK

NOTALLWHOWANDERARELOST

EVEN I MUST UNDERSTAND IT, DE FINALE (KAAP / TWEETAKT)

194

CMYK

JENS

“Als je spreekt over de wereld die jij wenst in de toekomst, bedoel je dan ook dat iedereen dezelfde vrijheid heeft als die jij nu als kunstenaar geniet?” “De vrijheid die ik als kunstenaar geniet is verschillend van de vrijheid die ik als burger geniet. Dat verschil is belangrijk denk ik; als iedereen overal lukraak vogelnesten aan gebouwen gaat hangen om erin te wonen, krijg je samenlevingsproblemen, al zou ik dat heimelijk wel willen zien gebeuren natuurlijk.” BENJAMIN

“Speelt er bij jullie ook discussie over welke ‘natuur’ jullie willen verdedigen?” BENJAMIN

“Jazeker. Over de definitie van natuur is heel wat te doen. De stelling die ik hanteer is dat natuur alles is wat spontaan is, zonder invloed van de mens. Het onkruid tussen de tegels is natuur. De aangeplante bomen in het park niet. De vogels die erin komen broeden weer wel. Als natuurbeheerder ga je een situatie creëren waarin natuurlijke processen, waaronder dus ook het verschijnen van soorten, opnieuw hun gang kunnen gaan. Dat is compleet het tegenovergestelde van landbouw: een landbouwer wil resultaat aan het eind van zijn handelingen; die landbouwer is niet blij met de ‘toevalligheid’ die wij als natuurbeheerder cultiveren – wij wachten af wat zich spontaan aandient.” JENS

“De mens is toch ook natuur, is het dan niet vreemd dat BENJAMIN

195

jouw definitie van de natuur alles impliceert dat niet bemiddeld is door de mens?” “Klopt. Op zich is de mens niet uitgesloten uit de natuur. Het referentiepunt voor onze huidige ‘natuur’ ligt rond 1860; dan zou de biodiversiteit hier het grootst geweest zijn sinds de ijstijden, tien tot twaalfduizend jaar geleden. Met actief natuurbeheer probeer je een situatie te creëren opdat die natuurelementen vanzelf terugkomen. Maar omdat wij als mens de wereld op dit moment heel erg beïnvloeden, schiet er voor de natuur niet zoveel ruimte meer over. Net daarom nemen wij maatregelen om dat proces wat te faciliteren, maar je gaat het niet dicteren. Als je de vergelijking trekt met de kunstenaar: je geeft geld aan de kunstenaar zonder te zeggen dat je dit stukje groen wil, dat stukje rood enz. In zekere zin is de kunstenaar voor de mensheid wat de natuur is voor de aarde.” JENS

“Om het concreet over je werk te hebben: we zitten hier tussen een aantal objecten waarvan ik denk dat sommige zwaluwnesten zijn. Wat ben je daarmee van plan?” JENS

“Onder de titel EVEN I MUST UNDERSTAND IT werk ik sinds begin 2015 aan een nieuwe actiecyclus in de publieke ruimte, zoals ik in 2009 ook KALENDER heb gemaakt. De drijfveer voor deze nieuwe cyclus is het punt waar we net over spraken: de op til zijnde veranderingen in ons ecosysteem die zeer moeilijk omkeerbaar zullen zijn, als je de specialisten mag geloven.

BENJAMIN

CMYK

Dat houdt mij al een tijd bezig. Hoe meer je leest, hoe meer je ziet dat dat een zwaar globaal probleem is dat veel verder gaat dan wat je kan counteren door op kleine schaal geen vlees te eten of niet met de auto te rijden. Dus wat te doen?” “Voorbij het spreken en lezen daarover, wil ik daar nu graag werk over maken. Werk dat autonoom is maar waarvan de betrokkenheid heel duidelijk is. Zo wil ik bijvoorbeeld voor Bospest in een gewoon rijhuis een invasieve plantensoort langs alle ramen en deuren laten ‘uitbreken’, alsof die soort alleen van dat huis bezit heeft genomen door tot nog toe ongekende krachten.” “Hetzelfde zou ik willen doen met wat hier nu in mijn atelier staat en wat jij tot mijn grote vreugde herkent als zwaluwnesten, maar dan overmaats. Je herkent ze maar ze zijn te groot en er hangt te veel stront onder. Zodat je het gevoel krijgt ‘wow, ze zijn terug, maar ze zijn met veel, met heel veel en groter dan ik dacht’. Als ik al een connectie met de natuur heb, zit die vooral in de angst van al het vreemde dat mij zou kunnen overkomen. Malariamuggen in België, vreemdsoortige mutaties, vogelgriepvarianten, dat soort van dingen.” “Dan is er ook een ander soort van actie: in de media zijn er hallucinante beelden van overstromingen, de tsunami in Japan, de Elbe die uit haar oevers treedt etc. Dat levert beelden op die je niet kan verzinnen: een prachtig chaletdorp waarvan alleen nog de nokken van de daken te zien CMYK

196

zijn, overgelopen zwembaden, een boot op een dak … Alluderend op die beelden zou ik die situaties willen her-creëren, maar dan duidelijk als kunstwerk, als tijdelijk monument, als wrange grap. Zo stel ik mij bij In het water voor dat je in een fontein in de stad een ondergelopen speeltuin bouwt; je weet dat die ‘niet echt is’, maar het laat je toe je tot zo’n beeld te verhouden. Dat is mijn manier om het gesprek hierover te openen.” “Beuys schrijft: ‘Just as you have come to me to see what I have made, maybe we can sit and talk’. Dat is wat ik als de corebusiness zie van mijn werk.” “Bedoel je dan dat de mensen zich bewust moeten worden van de dreiging die uitgaat van de stijging van de zeespiegel?” JENS

“Ik wil er in eerste instantie over praten. Natuurlijk zou ik willen dat de mensen ook actie ondernemen: stoppen met vliegtuigen nemen of vlees eten, hun dak isoleren en nadenken over hoe we dat hier met z’n allen kunnen oplossen. Maar de realiteit toont dat als je kan kiezen tussen twee stukken taart, je altijd het lekkerste stuk kiest. Dat heeft verstrekkende gevolgen en dus moeten we daar op een of andere manier aan werken. Ik zie mijn werk als een constructieve bijdrage. Zeker niet om mensen iets te verbieden. Het is trouwens de overheid die veel meer sturend moet ingrijpen, niet ik als individu. Ik zie mijn werk als een instrument, een stuk gereedschap om iets te bewerkstelligen, met name die BENJAMIN

197

EVEN I MUST UNDERSTAND IT, DREK EN VEREN (ROTTERDAM)

CMYK

ONE MORE THING

198

CMYK

sociale sculptuur: het feit dat mensen samenkomen, spreken, er iets van vinden, niet akkoord gaan, meningen hebben …”

199

Benjamin Verdonck wordt in 2013-2016 ondersteund door Toneelhuis (Antwerpen) en KVS (Brussel).

“Ik denk dat dat heel belangrijk is: dat er over gepraat wordt. Je kan beter een inspirerende voorbeeldfunctie opnemen dan iets te gaan gebieden of verbieden.” JENS

“Klopt, maar ik ben niet tevreden met er alleen over te praten. De ecologische kwestie is urgent, het is voor mij een heel leesbaar resultaat van ons neoliberaal gedrag gedurende de afgelopen honderd, tweehonderd jaar, en daar wil ik mee aan sleutelen door middel van mijn werk.” BENJAMIN

Benjamin Verdonck (1972) is acteur, schrijver, beeldend kunstenaar en theatermaker. Hij bespeelt zowel de reguliere theaterzaal als de publieke ruimte. Momenteel werkt hij aan een actiecyclus EVEN I MUST UNDERSTAND IT. Benjamin Verdonck is verbonden aan Toneelhuis in Antwerpen en aan KVS in Brussel. Jens Verwaerde is 46 en bioloog. Hij is verbonden als educatief medewerker aan Natuurpunt. Hij noemt zichzelf een niet-kenner: “Een mens als ik baseert zich immers vooral op hearsay en double hearsay om een groot deel van het culturele gebeuren in Vlaanderen te beoordelen. Reeds kort na mijn geboorte knaagde hierover een schuldgevoel, aangezien ik tot in de toppen van mijn vingers aanvoel dat cultuur DE basis is van het menselijke bestaan.” De uitdaging om een Toneelhuismaker met vragen te belagen kon hij niet laten liggen. Waarvan akte.

CMYK

201

EVEN I MUST UNDERSTAND IT

premiĂ¨re

Toneelhuis KVS Benjamin Verdonck

Onder de titel EVEN I MUST UNDERSTAND IT duiken in het straatbeeld van Antwerpen, Brussel, Rotterdam, Ljubljana en andere steden in verre en minder verre buitenlanden installaties, acties, activiteiten en vlugschriften op waarin Benjamin Verdonck vorm tracht te geven aan wat hem meer dan ooit bezighoudt: het uitblijven van het publieke debat over de stilaan onafwendbare veranderingen in ons ecosysteem. Welke rol kan een kunstwerk spelen in het vormgeven van onze relatie met deze op til zijnde catastrofe? Wat gebeurt er met de kunst als kritisch gebaar wanneer ze verbonden wordt met maatschappelijk engagement? Volg de acties op www.toneelhuis.be

van

Benjamin Verdonck e.a. ÂŠ G. Kempynck

productie

Toneelhuis KVS e.a. CMYK

CMYK

ÂŠ Phile Deprez

van en met

Benjamin Verdonck Pieter Ampe Iwan Van Vlierberghe Korneel Coessens Louise Crabbé Peter Seynaeve productie

Toneelhuis KVS CAMPO coproductie

BIT Teatergarasjen (Bergen, NO) La Bâtie, Festival de Genève (CH)

203

WE DON’T SPEAK TO BE UNDERSTOOD

Toneelhuis KVS CAMPO Benjamin Verdonck Pieter Ampe

26.05.15—04.03.16 tournee

Toneelhuismaker Benjamin Verdonck en danser-theater maker Pieter Ampe maakten samen een eigenzinnige voorstelling. Ze gingen aan de slag met De vier jaargetijden van Vivaldi. Op de scène trekken de seizoe nen voorbij, maar het verloop is niet altijd zoals dat zou moeten. Wat voor impact hebben die steeds veranderende omstandig heden op hen? Houden ze stand in die verandering, of blijven ze speelbal van de steeds groter wordende chaos? Verdonck en Ampe zijn machinist en lijdend voorwerp, zanger en danser, in deze visuele performance. WE DON’T SPEAK TO BE UNDERSTOOD is een ont wrichtende concertante met een wonderbaarlijke, eindeloze epiloog die het publiek verweesd en hulpeloos achterlaat. CMYK

204

AUGUSTUS 15 VR ZA MA

14 Theaterfestival Boulevard 15 Theaterfestival Boulevard 31 La Bâtie

’s Hertogenbosch (NL) ’s Hertogenbosch (NL) Genève (CH)

SEPTEMBER 15 MEI 15 DI WO

26 Spring Festival 27 Spring Festival

Utrecht (NL) Utrecht (NL)

CMYK

1 La Bâtie 5 Homo Novus Festival 6 Homo Novus Festival

Genève (CH) Riga (LV) Riga (LV)

FEBRUARI 16

JUNI 15 DI 2 Tanztage WO 3 Tanztage ZA 6 Wiener Festwochen ZO 7 Wiener Festwochen MA 8 Wiener Festwochen DI 9 Wiener Festwochen

DI ZA ZO

Potsdam (DE) Potsdam (DE)

Wenen (AT)

VR 5 CC De Schakel ZA 13 De Grote Post

Waregem Oostende

MAART 16 DO 3 De Velinx VR 4 30CC

Tongeren Leuven

205

â&#x20AC;&#x153;Ik beweer dat het theater van het absurde niet over het absurde gaat maar over het leven zin geven in onze absurde situatie.â&#x20AC;? Michael Bennett, Reassessing the Theatre of the Absurd

CMYK

ÂŠ Benjamin Verdonck

Geestdrift (een vrolijk plezier in de absurditeit van de menselijke conditie) en een voorliefde voor het onzegbare. Weinig woorden, veel touwtjes, sneeuw, kleuren en hoekige figuren, deuren die opengaan en terug toe. Ga zitten en aanschouw dit weifelend en rusteloos, wispelturig en vluchtig werk. Een diorama, een kijkdoos, een wunderkammer, een tafeltoneel. Geselecteerd voor het Theater festival 2014. Uit het juryrapport: “Op de hectische chaos en de te spectaculaire snelheid van onze maatschappij is deze voorstelling een glashelder antwoord dat blaakt van rust en verstilling. (…) notallwhowanderarelost is als een verkwikkende natuurwandeling (te midden véél zingende vogeltjes) vol subtiele humor en gestoei met de conventies van het theater. Na die wandeling besef je plots de kracht van de

207

NOTALLWHOWANDERARELOST

Toneelhuis KVS Benjamin Verdonck

18.05.15—02.02.16 tournee

traagheid en de stilte. Dankzij de magie van het theater.” “Verdonck bedient dit geometri sche ballet zelf met touwtjes, zoals ooit in WEWILLLIVESTORM. Minstens zo ontwapenend als de animatie is de animator zelf. Op de tippen van zijn tenen, een en al stille aanmoediging voor zijn objecten, geeft hij als een danser spanning aan een houten driehoek die ineens ook zelf op zijn top kantelt of een pirouette maakt. (…) Niets in de mouwen, alles in de handen. (…) Als een speelvogel geeft Verdonck vorm aan zijn droom om een tafeltoneel te creëren, knutselen met de elementaire functies van kunst: kleur, klank, ritme, geometrie, perspectief. Een klein beetje tekst is er ook. Als boventiteling komt hij naar beneden rollen. ‘Wahrheit = konkret’, bijvoorbeeld. Het had van deze uiterst precieuze voorstelling de titel kunnen zijn.” – Wouter Hillaert in De Standaard ***, 5 mei 2014 “Met een minimum aan middelen ontketent Verdonck een maximum aan theatergenot. Geen groots, intellectueel genot maar het genot van in alle stilte CMYK

208

AUGUSTUS 15 WO DO

MEI 15 MA DO VR

18 Fondation Cartier 28 Tanztage 29 Tanztage

Parijs (FR) Potsdam (DE) Potsdam (DE)

JULI 15 ZO MA DI WO DO

CMYK

12 Festival d’Avignon 13 Festival d’Avignon 14 Festival d’Avignon 15 Festival d’Avignon 16 Festival d’Avignon

Avignon (FR) Avignon (FR) Avignon (FR) Avignon (FR) Avignon (FR)

26 Mladi Levi 2015 27 Mladi Levi 2015

Ljubljana (SI) Ljubljana (SI)

OKTOBER 15 DI WO DO VR ZA

13 KVS 14 KVS 15 KVS 16 KVS 17 KVS

Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel

FEBRUARI 16 DI

2 Theater aan het Vrijthof

Maastricht (NL)

van en met

Benjamin Verdonck Iwan Van Vlierberghe Sven Roofthooft Sébastien Hendrickx Han Stubbe Louisa Vanderhaegen Griet Stellamans

209

genieten van de concentratie waarmee een kunstenaar een intiem spel speelt en ons door dat spel zelfs laat meeleven met de meest banale voorwerpen.” – Els Van Steenberghe op Knack.be, 7 mei 2014

productie

Toneelhuis KVS coproductie

Kunstenfestivaldesarts Steirischer Herbst Graz (AT) NXTSTP met de steun van

het Cultuurprogramma van de Europese Unie

CMYK

ÂŠ Benjamin Verdonck

211

ONE MORE THING

Toneelhuis KVS Benjamin Verdonck

25.06—29.08.15 tournee

miniatuurvoorstelling voor speciale gelegenheden voor vijftien personen in evenveel minuten.

“Een mobiele miniatuurtheater voorstelling met een zin uit het boek Il diavolo sulle colline van Cesare Pavese die mij is bijgebleven.” – Benjamin Verdonck De voorstelling notallwhowander arelost van Benjamin Verdonck speelt in binnen- en buitenland en werd geselecteerd voor het Theaterfestival. In one more thing – het jongere broertje van notallwhowanderarelost – gaat Benjamin Verdonck nóg een stap verder: uit een koffertje tovert hij een theatertje van 60cm x 60cm x 60cm. Gebaseerd op een zin uit Il diavolo sulle colline (De duivel op de heuvels) van Cesare Pavese, assembleert hij met voorbijglijdende letters een grafisch-abstracte fantasie over de relativiteit der dingen. Een kijkdoos op één vierkante meter, theater op je vel. Een mobiele en muzikale CMYK

212

JUNI 15 DO VR ZA

25 Inteatro Festival 26 Inteatro Festival 27 Inteatro Festival

Polverigi (IT) Polverigi (IT) Polverigi (IT)

AUGUSTUS 15 ZA 29 Mladi Levi 2015

CMYK

Ljubljana (SI)

van en met

213

Benjamin Verdonck Iwan Van Vlierberghe Griet Stellamans Productie

Toneelhuis KVS coproductie

Kunstenfestivaldesarts Steirischer Herbst Graz (AT) NXTSTP met de steun van

het Cultuurprogramma van de Europese Unie

CMYK

Lynn Van Oijstaeijen

215

MartHa!tentatief & Zuidpool & Toneelhuis CMYK

CMYK

217

schouwgenoteerd door Kristin Hex

burg is het hart van de stad

Maarten Van den Bussche, masterstudent in de theater- en filmwetenschap en gebeten door theater, stuurde ons een filmpje met een aantal prangende vragen over publieksverbreding. Voer voor een stevig gesprek met regisseur Bart Van Nuffelen en acteur Marc Van Eeghem. MAARTEN “In De fietsendief zullen mensen live leren fietsen op de scène en werken jullie met nietprofessionele acteurs. Ik ben al meteen enthousiast! Kan je vertellen wat je precies van plan bent?”

“Drie van de vier spelers in De fietsendief zijn echt opgeleid tot acteur: Marc Van Eeghem en Sofie Decleir werken al jarenlang in het theater en hebben intussen een stevige staat van dienst, Igor Shyshko is een professioneel danser. Het vierde personage, een jonge vrouw, die in zekere zin het hoofd personage is, zoeken we daarom gewoon in de stad. Wij zullen rond die jonge vrouw een hele wereld bouwen, zodat zij kan schitteren. Het is niet de bedoeling haar te dwingen in een acteursrol, te verwachten dat ze speelt zoals ervaren professionele acteurs. De setting: Marc, een verbitterde gemeentearbeider (gespeeld door Marc Van Eeghem), geeft enigszins tegen zijn zin fietslessen aan jonge migrantenvrouwen. Momenteel bekijken we de mogelijkheid om op elke speelplek te werken met allochtone nieuwkomers die echt bezig zijn te leren fietsen. Dat is

BART

CMYK

natuurlijk een heel ontroerend beeld: iemand die net wel, net niet kan fietsen. Dat moment willen we proberen op de scène te brengen, als beeldend gegeven. Met die mensen leggen we een traject af, maar met de vrouw, het vierde personage, werken we natuurlijk intenser. MAARTEN “De reden om met zulke mensen te werken is dat ze andere dingen kunnen binnenbrengen?”

“Ja, dat is zo. Twee acteurs hebben echt een hedendaagse teksttheaterachtergrond. Dat is een systeem waarin ook ik ben opgeleid. Ik vind het spannend om dat te combineren met de wereld van de hedendaagse dans, wat een totaal andere manier is om een verhaal te vertellen, en daar dan weer een nietprofessioneel acteur naast te zetten.” BART

MAARTEN “Jullie halen inspiratie uit de film Ladri di Biciclette (van Vittorio De Sica, 1948, naar de novelle van Luigi Bartolini, n.v.d.r.). De film is een kritische parabel over armoede. Willen jullie die boodschap ook overbrengen naar het publiek? Is het de bedoeling stelling in te nemen?”

“Wat mij raakt in de film is door de scenarist, Cesare Zavattini, heel mooi verwoord: er worden elke dag evenveel fietsen gestolen als er vliegen zijn in de stad Rome. De kranten besteden er volstrekt geen aandacht aan, maar in het geval van dit hoofdpersonage had het moeten uitgesmeerd worden over de hele voorpagina.”

BART

“Als onze fiets gestolen wordt, is dat balen, maar voor sommige mensen in dezelfde stad is het bijna van levensbelang dat ze die fiets ter beschikking hebben. Zij hebben – in tegenstelling tot ons – MARC

CMYK

218

niet de mogelijkheid om dat snel op te lossen.” “Het interessantste vind ik hoe in een stad verschillende realiteiten volledig naast elkaar kunnen bestaan, ieder volgens zijn eigen systematiek, en elkaar totaal niet raken. In ons stuk worden die realiteiten levend in een wat verzuurde gemeentearbeider (Marc), een integratie-ambtenaar (Sofie), een aan speed verslaafde fietsendief (Igor) en een jonge vrouw die net in de stad is gearriveerd. In het stuk willen we die vier parallelle werelden en levens laten zien, vervolgens tonen hoe ze mekaar omwille van de omstandigheden occasioneel raken, zonder echt te interageren, om mekaar op het einde echt tegen te komen in een grote confrontatie. De gemeentearbeider die tegen zijn zin fietsles geeft aan jonge migrantenvrouwen komt door de gebeurtenissen opeens heel nauw met hen in contact.” BART

MAARTEN “Hoe ga je als regisseur-schrijver, die toch uitdrukkelijk tot een van die werelden behoort, om met dat gegeven?”

“Sofies personage (ze heet ook Sofie in het stuk) behoort tot de wereld van de tweeverdieners, de middenklasse. De gemeentearbeider, gespeeld door Marc, representeert mensen die teleurgesteld zijn in het leven en hoe dat voor hen is uitgedraaid. Ik kan daar iets over zeggen omdat ik die mensen ken, omdat ik mezelf en mijn vrienden en mijn familie ken.” BART

MAARTEN “Liggen die twee werelden niet heel dicht bij elkaar, en ver van de twee andere werelden?”

219

DESPERADO

HET VERTREK VAN DE MIER

CMYK

Marc Van Eeghem en Bart Van Nuffelen in gesprek met Maarten Van den Bussche. Filmstills.

“Op het eerste gezicht wel, maar wat ik graag zou laten gebeuren is dat de fietsleraar door de gebeurtenissen beseft dat hij in essentie misschien wel veel nauwer verbonden is met de ander die niets heeft. Dat vind ik interessant, om te merken dat de breuklijnen in onze maatschappij soms helemaal elders liggen dan waar je ze op het eerste gezicht zou verwachten. De twee andere werelden ken ik door onderzoek. Een aantal jaren geleden maakten we met het MartHa!tentatief een voorstelling over het De Coninckplein in Antwerpen en de drugsproblematiek daar. Ik durf zeggen dat ik sindsdien ook op dat vlak weet waarover ik spreek: we hebben niet alleen nauw samengewerkt met hulpverleners, buurtbewoners en drugsagenten, maar ook met mensen met een verslaving, sommigen van hen speelden ook mee in de uiteindelijke voorstelling. De vierde categorie zijn nieuwkomers in overlevingsmodus. In zo’n situatie gebeurt er iets raars, zij komen eigenlijk in een soort oorlogszone terecht. Ook die mensen zijn we in ons onderzoek in de stad meermaals tegengekomen.” BART

MAARTEN “De voorstelling gaat óver deze vier werelden, maar wil je ook vóór die vier werelden theater maken? Of laat je het afhangen van wie de weg vindt naar de Bourla?”

“De wens is er natuurlijk, maar in de praktijk is dat niet evident.” MARC

“Je kan niet negeren dat theater door zijn vorm, door de traditie, door dit gebouw, het soort mensen aantrekt dat het dichtst BART

221

bij de wereld van Sofie aansluit. En an sich is dat ook helemaal niet erg. Zolang wij (zowel het MartHa!tentatief, Toneelhuis als de stad) erop inzetten dat die drempel zo laag mogelijk blijft en dat nieuwe, minder evidente publieken ook worden aangesproken. Maar dat kan niet via één stuk, dat kan alleen via een hele werking: netwerken uitbouwen, kruisbestuivingen, spelen op locatie … Het is een complex en divers verhaal. In De fietsendief is in de eerste plaats de bijdrage van iemand uit zo’n andere wereld van belang, omdat dat het inzicht gevoelig verhoogt. Op die manier stamp je de deuren tussen de werelden ook open.” MAARTEN “Hou je in je achterhoofd dat de wereld die in de zaal zal zitten hoofdzakelijk uit één wereld afkomstig is? Beïnvloedt dat de manier waarop je een boodschap wil overbrengen?”

“Johan Petit en ik deden een aantal jaar geleden op vraag van de Stad Antwerpen een spreekbeurt, De Ontembare Stad, over de nieuwe stad, met cijfers en inzichten. We hebben die spreekbeurt tweehonderd keer gebracht, in culturele centra maar ook voor werknemers van de stad. Een spreekbeurt, dat is een heel open, neutrale vorm om een boodschap over te brengen. Maar toen we speelden voor de vuilnismannen, brak er achteraf toch een soort van rel uit, omdat een aantal retorische trucs die we toepasten, bijvoorbeeld ironie, niet als dusdanig werden aangevoeld en dus hevige verontwaardiging uitlokten over wat we allemaal durfden zeggen. Dat was voor ons heel confronterend, het besef dat je toch niet met elke cultuuruiting bij BART

CMYK

elk publiek terecht kan. Je moet de vorm blijkbaar toch heel erg toespitsen op je publiek om te zorgen dat het punt dat je wil maken, overkomt.” “Ik ben voor drempelverlaging in die zin dat mensen pas in je zaal komen als ze het schoon vinden, aangenaam en plezant. Onze voorstelling Desperado bijvoorbeeld is toegankelijk voor zeer veel lagen van de bevolking. Het is niet moraliserend, met een mooie tekst en het stuk wordt hopelijk goed door ons gebracht. Het leent zich zelfs om op locatie te spelen, het is heel toegankelijk, zonder daardoor in te boeten op artisticiteit. Toneelhuis wil met dat soort stukken en door samenwerkingen met bijvoorbeeld het MartHa!tentatief het publiek ook openbreken.” MARC

MAARTEN “Waar komt die toegankelijkheid van Desperado uit voort, denk je?”

“Het is plezant. Kevin Janssens doet mee. Je mag dat niet onderschatten. Hij is buiten een goed acteur ook een publiekstrekker. Mensen komen soms speciaal voor acteurs als Kevin Janssens en Matteo Simoni. Zo krijg je ook een ander publiek in je zaal.” MARC

MAARTEN “Zou het kunnen dat er in een theaterseizoen weinig van dat soort toegankelijke stukken zijn omdat regisseurs voorstellingen maken die ze zelf goed vinden? En die ze dus bijna per definitie maken voor een publiek uit hun eigen leefwereld?”

“Guy Cassiers, met zijn eigen karakteristieke signatuur, gaat in Toneelhuis samenwerkingen aan met makers als Benjamin Verdonck, FC Bergman … net om MARC

CMYK

222

een breed palet aan te bieden. Zelfs het zeer toegankelijke theater van MartHa!tentatief wordt hoofdzakelijk bekeken door mensen die al naar theater gaan. De naïeve gedachte uit de jaren zestig dat je iets kan bijdragen aan de problematiek van de mijnwerkers door samen socialistische liederen te zingen, daar hadden de arbeiders ook lak aan hoor, ze bekeken de acteurs van De Nieuwe Scène als aliens denk ik. Met alle respect voor Julien Schoenaerts, die daar ook stond met zijn viool. Voor mij is theater nog altijd een soort ontspanning, die wel inspanning mag vragen, en je moet dat richten naar een geïnteresseerd publiek. Het is niet de bedoeling om met Maria Stuart naar de Seefhoek te trekken. Dan ben je te naïef bezig. Wat niet wil zeggen dat je die voorstelling niet op je programma mag zetten.” MAARTEN “Ik heb niet de indruk dat er nu een balans is in het programma, ik zie hoofdzakelijk zwaardere stukken.”

“Ik vind het jammer dat de perceptie is dat Toneelhuis alleen moeilijke stukken maakt met twintig beamers en video’s. Want dat is niet zo. Ten tijde van Perceval werd Toneelhuis gereduceerd tot theater met blote piemels en blote wijven, en nu tot beamers en projecties (lacht). FC Bergman maakt grandioze stukken op locatie, Olympique Dramatique maakt succesvoorstel lingen die een heel breed publiek aanspreken, zoals AUGUSTUS ergens op de vlakte, Benjamin Verdonck laat een vogel neerstorten op de Meir, Guy Cassiers maakt samen met HETPALEIS Het vertrek MARC

223

DE ONTEMBARE STAD: 175 NATIONALITEITEN OP DE BOURLASCÈNE

DINSKA BRONSKA

CMYK

DINSKA BRONSKA

224

CMYK

van de mier met acteurs van KunstZ, Bart Meuleman maakt het zeer toegankelijke Desperado … Er zijn ook samenwerkingen, zoals nu met MartHa!tentatief, er zijn jaarlijkse initiatieven als de Antwerpse Kleppers … De diversiteit is aanwezig.” “Tijdens de Antwerpse Kleppers in 2013 hebben we aan het einde van De Ontembare Stad geprobeerd om alle Antwerpse nationaliteiten op de scène van de Bourla te krijgen. Dat waren de schoonste theatrale minuten van mijn leven: op het einde kwamen al die mensen een voor een op de scène en vormden samen een ontroerende illustratie van de nieuwe stad. Ook voor de bomvolle Bourla was dat een absoluut topmoment. Het blijft natuurlijk toneel: het is maar zeshonderd man op een hele stad, op één avond, en na de voorstelling is het ook weg. Ik vind dat de verbeelde realiteit moet proberen de nieuwe wereld te omvatten, niet alleen in theater, maar ook in film en televisie. Ik heb de indruk dat het beter wordt, dat we op al die vlakken stappen zetten.” BART

“Als AJAX in Nederland kampioen speelt, dan staan alle spelers op het bordes van de Stadsschouwburg van Amsterdam om de massa toe te spreken. Dan is dat het AJAX-balkon! Ik vind dat de schouwburg het hart is van een stad, ook in tijden van oorlog. In Sarajevo zaten de theaters vol. De schouwburg bood bescherming maar de stukken boden ook de broodnodige ontspanning. MARC

225

Ik geloof heilig dat een schouwburg geen gesloten burcht mag zijn. De drempelvrees is hier soms groot omdat het zo’n schoon, imposant gebouw is, een cultuurtempel. Maar het is hier eigenlijk een muziektheater. Tom Waits is hier geweest! Er komt een restaurant beneden, een terras op het plein, dat zal allemaal helpen om de Bourla open te breken. We moeten proberen om nog meer doorstroming te creëren van mensen die dit gebouw niet als een heilige burcht beschouwen waar ‘cultuur wordt bedreven’.” MAARTEN “Als je op locatie speelt, waar je een ander publiek opzoekt, heb je dan het gevoel dat je compromissen sluit? Dat je om aansluiting te zoeken bij hun wereld, dingen maakt die je zelf minder goed vindt?”

“Ik denk dat je dat niet mag doen. Met het MartHa!tentatief hebben we het geluk dat wat wij graag zien, wat wij maken, blijkbaar redelijk open en laagdrempelig is. Je moet maken wat je in je hebt, wat je graag ziet, en wat verwoordt hoe je de wereld ziet. Het is wel de verantwoordelijkheid van de theatermaker om ook na te denken over zijn publiek. Vorig jaar maakten we een jeugdvoorstelling: Dinska Bronska. Zeventig procent van de kinderen in Antwerpen zijn anderstalige nieuwkomers, dan mag je niet teveel op tekst inzetten. Als regisseurtekstschrijver is dat wel even zoeken … We hebben een andere weg gezocht; het is een animatie voorstelling geworden, met een eenvoudig idioom, met een nieuwe heldin, een meisje dat nieuw is in de stad. Maar daar zoek je dan ook BART

CMYK

je kunst in. De krijtlijnen worden anders getekend, maar daarbinnen maak je nog steeds wat je wil maken.” MAARTEN “Is het doel vooral om een zo goed mogelijke voorstelling te maken voor jezelf? Of wil je ook een boodschap of een gevoel van schoonheid overbrengen?”

“Je maakt een voorstelling vanuit die twee wensen. De tijd van de navelstaarderij, het ijdel, louter eloquent, ‘schoon’ theater is voorbij. Je kiest een stuk vanwege de schoon heid van de tekst, maar ook omwille van de inhoud.” MARC

“Voor mij is een stuk pas gelukt als je voelt dat het wereldbeeld dat je wil uitdragen, aankomt, maar ook als je iets hebt gemaakt waar je zelf tevreden over bent. Soms lukt dat ook niet hé.” BART

MAARTEN “En hoe kan je controleren of je boodschap ook leesbaar is?”

“De echt straffe regisseurs kunnen daarvoor voldoende afstand bewaren tijdens het maakproces. Wij moeten tijdens try-outs mensen uitnodigen om te checken of we wel vertellen wat we willen vertellen (lacht). Ook na de voorstelling proberen we feedback te krijgen van het publiek.”

BART

MAARTEN “Je mag niet onderschatten dat ook wij in een andere wereld leven, wij zijn dagdagelijks met theater bezig, voor onszelf maken we evidente of drastische keuzes, maar dat komt daarom zo niet over.”

“Ja dat klopt, daarom nodigen wij onze lieven en de vrienden van de voetbal uit om te komen kijken. En die drukken ons dan met veel plezier met de neus op de feiten (lacht).” BART

CMYK

226

“Ik zeg het nog eens: de diversiteit van je programmering is heel belangrijk om de drempel verlaging op een zeer kwalitatieve manier door te voeren. AUGUSTUS ergens op de vlakte is een heel goed voorbeeld.” MARC

“Als professioneel maker vond ik dat een steengoed stuk, maar ik heb ook meteen mails gestuurd naar een paar nonkels en tantes die al jaren zeggen dat ze in Toneelhuis hun gading niet meer vinden, omdat ik wist dat ze daarvan zouden genieten én zichzelf erin zouden herkennen. Maar net zo goed word ik zelf omvergeworpen door een stuk van Benjamin Verdonck, waarvan ik weet dat ik hen daar niet mee naartoe moet nemen. Laat al die dingen maar naast elkaar bestaan. Al is het grappige dat mijn vader, die helemaal geen specialist is, Benjamins stukken soms beter kan ‘lezen’ dan ikzelf. Het pikt natuurlijk ook dat hij Benjamins stukken precies beter vond dan de mijne (lacht).” BART

Maarten Van den Bussche is 23 en volgt een masteropleiding Theater- en filmwetenschap aan de Universiteit van Antwerpen. In het seizoen 20132014 was hij ook als stagiair betrokken bij het project amateurTONEELhuis van OPENDOEK en Toneelhuis. Hij kijkt graag en veel naar theater en laat er met plezier zijn kritische geest op los. Marc Van Eeghem (1960) is acteur. Hij speelt zowel in theater, tv als film. Theater bij Nederlandse en Vlaamse gezelschappen als DeTijd, Het Zuidelijk Toneel, Toneelhuis, DAS-theater en ’t Arsenaal; op tv in series als Terug naar Oosterdonk en Het goddelijke monster en in films als Het varken van Madonna. Hij is vast acteur bij Toneelhuis sinds 2013. Bart Van Nuffelen (1973) is regisseur en schrijver van het fenomenale MartHa!tentatief. De laatste jaren werkte hij aan een opgemerkte stadsrevue over ‘de ontembare stad’ met stukken als 13 ½, De Vernissage en de grote actie 175+, waar alle nationaliteiten van deze stad op de scène van de Bourla werden samengebracht.

227

IGOR SHYSKHO

SOFIE DECLEIR

CMYK

228

BART VAN NUFFELEN

CMYK

229

JOHAN PETIT

MARC VAN EEGHEM

CMYK

231

DE FIETSENDIEF

première

MartHa!tentatief Toneelhuis Zuidpool Bart Van Nuffelen Johan Petit

28.04—08.05.16 Bourla 11.05—21.05.16 tournee

Toneelhuis stapt graag mee in een nieuw stadsproject van MartHa!tentatief en Zuidpool, De fietsendief. MartHa!tentatief heeft zich intussen enige reputatie verworven als maker van aangrijpende, grappige stadsrevues en ook dit project zit in deze lijn. De fietsendief vertrekt van onderzoek naar het leven in de hedendaagse stad, maar ontwikkelt zich als een fictief verhaal met grote waarheidsgetrouwheid. “Dit is het verhaal van een wanhopige zoektocht naar een fiets. Wat is dat, een fiets? Er zijn evenveel fietsen als vliegen in Rome. Elke dag worden er tientallen en tientallen fietsen gestolen, zonder dat de kranten er ook maar één regel aan wijden. Maar het kan natuurlijk dat de kranten niet erg goed in staat zijn de zaken op hun juiste waarde te schatten. In het geval van Antonio bijvoorbeeld hadden ze de diefstal van zijn fiets moeten CMYK

232

MEI 16

APRIL 16 DO 28 20:00 Bourla VR 29 20:00 Bourla ZA 30 20:00 Bourla

CMYK

Antwerpen Antwerpen Antwerpen

WO 4 20:00 Bourla DO 5 20:00 Bourla VR 6 20:00 Bourla ZA 7 20:00 Bourla ZO 8 15:00 Bourla WO 11 CC ZA 21 CC

Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Strombeek Lokeren

tekst

Bart Van Nuffelen regie

Johan Petit Bart Van Nuffelen met

Sofie Decleir Marc Van Eeghem Igor Shyshko e.a. productie

MartHa!tentatief coproductie

Zuidpool Toneelhuis

233

vermelden onder de titel over zes kolommen.” —Cesare Zavattini, scenarist van Ladri di Biciclette (1948) In De fietsendief is de diefstal van een fiets ook vandaag de opmaat voor een reeks verhelderende gebeurtenissen, al was het maar omdat in de uren na de diefstal de tot voor kort perfect gescheiden planeten van vier mensen met elkaar in botsing komen. Een ‘nieuwe’ jonge vrouw, die deelneemt aan een initiatief om migrantenvrouwen te leren fietsen. De initiatiefneemster, een welwillende integratie ambtenaar. Een aan speed verslaafde fietsendief. En een verbitterde gemeentearbeider die door zijn (weinig glorieuze) wielerverleden tegen zijn zin wordt uitgekozen om de migranten vrouwen te leren fietsen. Met Sofie Decleir (integratie ambtenaar in een middelgrote Vlaamse stad), Marc Van Eeghem (derde plaats ‘elite zonder contract’ Gullegem Koerse, 1984), Igor Shyshko (een Bulgaarse fietsendief) en vijf ‘nieuwe’ jonge vrouwen die live leren fietsen.

CMYK

235

Acteursensemble CMYK

236

ABKE HARING

JOHAN VAN ASSCHE

KATELIJNE DAMEN

CMYK

237

TOM DEWISPELAERE

MARC VAN EEGHEM

KEVIN JANSSENS

CMYK

filmstill.

Een

239

voetbalveld verbeelding genoteerd door Erwin Jans

op één vierkante meter theater

Peter Schroeijers is Nederlander. Sinds 2003 woont hij in België. Hij heeft in Amsterdam de opleiding docent Drama gevolgd en staat inmiddels in het Steineronderwijs. Peter is geïnteresseerd in het verschil tussen theater en acteren in Vlaanderen en Nederland, en wil graag weten hoe de acteurs omgaan met emoties. Toneelhuisacteurs Kevin Janssens, Katelijne Damen en Johan Van Assche gaan met hem in gesprek. PETER ‘Ik heb de voorstelling Maria Stuart gezien samen met mijn vriend en wat ons allebei meteen opviel, was het verschil tussen de taal van de Nederlandse acteurs en die van de Vlaamse. En ik merkte dat de tekst van de Nederlandse acteurs naar mijn hoofd ging en de tekst van de Vlaamse acteurs veel meer naar mijn buik. Ik veralgemeen nu, maar het houdt me toch bezig. Hoe ervaren jullie dat verschil?” KATELIJNE “Ik

vind dat elke acteur anders is. Ik merk bijvoorbeeld wel onderlinge verschillen, maar die hebben minder te maken met de grens tussen Vlaanderen en Nederland dan wel met de verschillen tussen bijvoorbeeld toneelopleidingen. Er is een verschil in hoe toneel scholen het acteren aanpakken. Maar dat hebben we bij ons ook. Johan en ik spreken helemaal verschillend en er zijn misschien tien mensen die Johan fantastisch vinden en 180 mij!” CMYK

“Absoluut, dat is de juiste verhouding! (Gelach.) U bent ook niet voor niets naar Vlaanderen gekomen hé! U wordt blijkbaar aangetrokken door iets wat in het Vlaamse volk zit. Dus dat is een smaakkwestie. Les goûts et les couleurs ne se discutent pas. Ik ervaar dat zelf helemaal niet wanneer ik met Nederlanders speel. In alle eerlijkheid, ik merk dat niet. Je zou kunnen zeggen dat ze wat brutaler zijn in de omgang, sneller hun gedacht zeggen, directer zijn. Maar ik ervaar niet dat het minder uit de buik komt en meer uit het hoofd en bij ons omgekeerd. Wij zijn misschien iets intuïtiever in het spelen en het omgaan met de materie. Maar in het resultaat zie ik daar geen verschil in.” JOHAN

PETER “Maar het is toch opvallend dat Ivo van Hove al jaren bij Toneelgroep Amsterdam zit en dat Guy Cassiers jaren bij het Ro Theater heeft gewerkt. Blijkbaar hebben ze in Nederland behoefte aan de Vlaamse theateraanpak.” KATELIJNE “Ik

heb ooit eens King (queen) Lear gespeeld. We speelden in Nederland en in het publiek waren een aantal dames die achteraf zeiden dat ze het een mooie voorstelling vonden, maar ze hadden toch wat commentaar op het Vlaamse. Toen we zeiden dat het een vertaling was van Burgersdijk – een Nederlander – schrokken ze en tegelijkertijd waren ze verrast. Blijkbaar werd er vroeger in Nederland een taal gesproken die meer aansluit bij het Vlaams nu.” “Het verschil tussen hoofd en buik zou te maken kunnen hebben met de taal op zich. Maar dat houdt geen steek bij Maria JOHAN

CMYK

240

Stuart omdat iedereen dezelfde taal spreekt, namelijk de taal van de vertaler. Het Vlaams is een oudere taal, een meer agrarische taal dan het Nederlands. Het NoordNederlands is veel moderner en veel efficiënter, is zakelijker en directer. Wij hebben veel meer woorden nodig dan de Noord-Nederlanders en dat kan voor een aantal mensen charmant zijn. U zegt: ‘Ivo van Hove zit in Nederland.’ Maar Johan Simons zit ook in Vlaanderen. Dus die uitwisseling bestaat nog altijd, maar is duidelijk minder dan zoveel jaren geleden. Sowieso is de beweging van Nederland naar Vlaanderen altijd gering geweest, terwijl die van Vlaanderen naar Nederland op een bepaald moment veel groter geweest. Volgens mij heeft dat te maken met een mooie karaktertrek van de Nederlanders: hun openheid. Wij sluiten ons veel sneller af denk ik. Wij hebben veel sneller zoiets van: dat is hier niet van ons. Nederlanders hebben wat dat betreft een veel grotere openheid naar andere culturen. Ze zijn nieuwsgieriger. Hoewel je merkt dat de laatste jaren, zoals in de rest van Europa, Nederland zich helaas ook aan het sluiten is. In die zin is zo’n samenwerking tussen Toneelhuis en Toneelgroep Amsterdam belangrijk. We zijn maar een heel klein taalgebied, het stelt al niet veel voor. En als je dat dan nog eens opdeelt in Vlaanderen en Nederland, dan wordt het wel heel klein. We hebben er dus allemaal belang bij om dat bij elkaar te klutsen in de hoop dat dat dan ook bij het publiek gaat werken. Dat het accepteert dat Vlamingen naast Nederlanders in dezelfde

241

KATELIJNE DAMEN IN ORLANDO

JOHAN VAN ASSCHE IN HAMLET VS HAMLET

CMYK

KEVIN JANSSENS IN MCBTH

KATELIJNE DAMEN IN MARIA STUART

242

CMYK

productie staan en dat we zo een grotere afzetmarkt krijgen in dat kleine taalgebied van ons.” PETER “Ik heb gisteren een stukje gezien van een YouTube-filmpje over de werkwijze van Guy Cassiers. (tot Kevin) U was daar ook bij en toen zag ik dat hij heel erg de spelers betrok bij het licht en bij bepaalde effecten. Werkt hij heel erg samen met zijn acteurs en laat hij zich door hen beïnvloeden?”

“Dat hangt van de productie af. Guy is altijd heel goed voorbereid wat vormgeving, licht en decor betreft. Sommige momenten ben je heel hard betrokken bij de technische kant en soms ook niet, dan ben je gewoon een onderdeel van het geheel, een instrument waarvan de regisseur zich bedient. Het is heel interessant om als acteur te onderzoeken: ‘hoe kan ik mij hierin nu verplaatsen en hoe kan ik mij hier toe verhouden?’” KEVIN

PETER “Wie is de kunstenaar, de regisseur of de acteur?”

“Ik denk dat theater een samenvloeiing is van beide. Ik denk dat Guy ook altijd de juiste mensen kiest om mee samen te werken, mensen die in zijn constellatie goed kunnen functioneren. En dan is het aan jezelf als acteur om daar je vrijheid in te vinden, want soms ben je heel beperkt omdat je afhankelijk bent van bepaalde technieken of van bepaalde lichtstanden. Soms ben je dan weer heel vrij wat licht en techniek betreft, zoals bijvoorbeeld in Hamlet vs Hamlet.” KEVIN

“Ik vind dat een moeilijke vraag. Want dan moeten we het hebben over: wat is een kunstenaar? Wanneer is iemand een kunstenaar? JOHAN

243

Dan zijn we vertrokken voor een paar uur. Acteurs zijn natuurlijk geen decorstukken. Voor sommige regisseurs is dat misschien jammer maar zo is het niet. Het zijn decorstukken die protesteren. Je moet daar dus rekening mee houden. Je kan daar niet overheen lopen. In die zin is er altijd sprake van ‘samenwerken’.” KATELIJNE “Je

kan als regisseur een acteur hier of daar ‘zetten’. Maar die acteur moet daar dan ook nog wel iets doen. Guy geeft mij soms een vierkante meter speelplek terwijl dat in mijn verbeelding een heel voetbalveld was. Maar ik kan wel proberen om mijn verbeelding van dat voetbalveld naar die vierkante meter te verplaatsen. En ik vind het een uitdaging om daar naar te zoeken. In die zin heb ik nooit het gevoel dat ik beknot word in mijn artistieke vrijheid.” PETER “Door mijn belangstelling voor therapieën en dergelijke heb ik lang gedacht dat je als acteur eigenlijk wel veel op een rijtje moet hebben, want je wordt in je spel met zoveel emoties geconfronteerd. Hoe ervaren jullie dat?”

“Het blijft spelen hé. Als je als acteur in een bepaalde rol jezelf zo hard gaat verliezen dat je niet meer thuis kan komen en het niet meer kan loslaten, dan moet je stoppen. Spelen is geen therapie, integendeel. Je moet ervan kunnen genieten, ook van bepaalde donkere kanten die je tijdens het spel naar boven haalt.” KEVIN

PETER “Maar het kan zijn dat je door theater allerlei ervaringen opdoet die je in het normale leven niet zal opdoen?”

CMYK

“Ja, maar het blijft toch spelen. Je bent je er toch van bewust dat je op een podium staat.” KEVIN

PETER “Dus je blijft je constant bewust van jezelf? Je kijkt eigenlijk de hele tijd naar jezelf?”

“Ja, en dat is ook het moeilijke aan spelen: dat bewustzijn moet er zijn maar het mag je niet in de weg staan. Dat evenwicht is een moeilijke kwestie. Het is een ideaal maar dat haal je zelden. Wat ik mij wel kan voorstellen, is dat door te spelen en door dus constant naar jezelf te kijken en jezelf te analyseren, je ook wel de neiging hebt om dat in het dagelijkse leven met je emoties te doen. En dat is soms verwarrend, dat je denkt: ‘ik ben kwaad maar ben ik nu kwaad of speel ik kwaad?’” JOHAN

KEVIN

“Is dat zo?”

“Ik heb dat snel, de eerste impuls van een emotie is nog echt, maar als ik dan doorga, dan betrap ik mijzelf erop dat ik er naar begin te kijken. Maar misschien is dat bij iedereen zo. Ik ben nu toevallig acteur dus ik denk dat dat daarmee te maken heeft, maar misschien doet iedereen dat wel. Voor een acteur is het een kwestie van evenwicht. Want zonder dat bewustzijn kan je volgens mij ook niet goed spelen. Er zijn veel te veel dingen waar je rekening mee moet houden als acteur. Je kan niet zomaar wat doen.” JOHAN

PETER “Wat mij ook bezighoudt: ik heb gezien dat jullie alle drie volgend seizoen gaan spelen in Caligula en in De welwillenden. Op welke basis zeggen jullie daar ‘ja’ op? Dat worden twee heavy stukken, denk ik.”

CMYK

244

“Caligula is door Kevin aangebracht. Voor de rest is het een banaal antwoord: wij, deze mensen hier, vast verbonden aan een gezelschap, worden dus voor bepaalde stukken gecast.” JOHAN

PETER “Zijn er momenten dat je op dingen ‘nee’ zegt?”

“Dat kan je volgens mij wel doen, maar daar moet je dan toch wel echt een goede reden voor hebben. Je tekent voor Toneelhuis en dat is omdat je vertrouwen hebt in de mensen die hier werken, vertrouwen in je collega’s, vertrouwen in de regisseur, vertrouwen in de artistieke leiding en zolang dat vertrouwen er is doe je gewoon wat er van je gevraagd wordt.”

JOHAN

PETER “Ik heb wat zitten lezen over De Welwillenden. Ik vind het heel erg eigentijds.” KATELIJNE “Ik

ben net beginnen lezen.”

PETER “Het gaat over de donkere kant van de mens. Ik heb laatst Het verstoorde leven: Dagboek van Etty Hillesum, 1941-1943 gelezen. Het is heel knap dat zij in de Tweede Wereldoorlog naar de Duitsers kan blijven kijken zowel in een positieve als in een negatieve zin. Ze zegt: ‘het gaat om de keuze die je maakt, kies ik voor het goede of het slechte? Kies ik voor het een of kies ik voor het ander?’ En ik denk dat De Welwillenden daarover gaat.”

“Ik ben aan bladzijde 30! Dat is al erg ver want er zijn nog maar 970 te gaan! (Gelach.) Ik heb al een regel aangestreept: ‘Als u niet inziet dat het u net zo goed had kunnen overkomen als mij, dan hoeft u niet verder te lezen. Dan is dit boek niet voor u bedoeld.’ Daar zal het dan wel over gaan, maar daar kan ik mij ook voor 200% in vinden. De omstandigheden bepalen mensen heel erg. Wij geloven zelf graag JOHAN

245

JOHAN VAN ASSCHE IN DESPERADO

KEVIN JANSSENS IN DESPERADO

CMYK

Kevin Janssens, Johan Van Assche en Katelijne Damen in gesprek met Peter Schroeijers. Filmstills.

dat we een heel vrije keuze hebben maar zelf, persoonlijk geloof ik daar bijzonder weinig van.” PETER “Hoe bereiden jullie je voor op die stukken?”

“Ik heb net vandaag de biografie over de historische Caligula ontvangen om toch meer over hem te weten te komen. De Welwillenden ga ik binnenkort ook lezen. Bij sommige projecten die gebaseerd zijn op bestaande figuren is het fijn om wat opzoekingswerk te doen. Dat is natuurlijk ook weer voor iedereen anders. Sommige acteurs vinden dat fijn en hebben dat nodig en sommigen niet.” KEVIN

“Het is een manier om inspiratie op te doen. En als die historische informatie voorhanden is, dan zal je geneigd zijn om die te raadplegen om te zien of er iets bruikbaars in zit. Maar ik ben er net zo goed van overtuigd dat dat niet hoeft, terwijl ik het zou doen omdat het gewoon fijn is. In het geval van een stuk als AUGUSTUS ergens op de vlakte, waarin alleen fictieve personages optreden, doe je beroep op je acteursinstinct om dat te spelen.” JOHAN

PETER “Wat is de rol van je leven die je zou willen spelen of die je misschien gespeeld hebt?” KATELIJNE “Ik

heb een gigantisch lijstje. Er zijn altijd rollen waar je blij mee bent, waarvan je zegt: ‘Dat heb ik goed gedaan.’” PETER “Was Orlando een van de meest aangrijpende rollen die u gespeeld hebt?” KATELIJNE “Dat

was heel fijn. Het was een fascinerend en moeilijk

247

werkproces. Maar de voorstelling waar ik het meest en het hardst aan gewerkt heb, was Rijkemanshuis met Ivo van Hove. Niet voor de buitenwereld, voor het publiek, maar voor mezelf. Bloed, zweet en tranen heeft die voorstelling me gekost. Voor mezelf heb ik daar iets bereikt. En ik bedoel daarmee niet dat ik dat heel goed heb gespeeld, maar ik heb daar voor mezelf een gigantische stap gezet.” PETER

“En wat is dat, wat u bereikt hebt?”

KATELIJNE “Dat

weet ik niet. Dat is iets wat ik voel. Iets wat ik bijvoorbeeld heel vroeger ook heb gevoeld. Vanaf mijn twaalfde jaar heb ik aan amateurtoneel gedaan. Ik moest altijd prinsessen spelen. Ik was een verschrikkelijke prinses. Tot ik op een bepaald moment bij Vrouw Holle het slechte meisje mocht spelen en ik weet niet precies wat, maar er gebeurde daar iets. Maar het moet niet per se groots zijn, ook de monoloog op het einde van Onder de vulkaan zal ik voor eeuwig blijven koesteren omdat het zo intens en mooi was. Of mijn rol in Hersenschimmen van Guy Cassiers bij het Ro Theater of Strange Interlude van Luk Perceval bij Blauwe Maandag Cie. Maar ik heb nog een hele lijst van rollen die ik zou willen doen.” “Ik heb dat niet. Dat is een van de redenen waarom ik bij Toneelhuis werk, dat die beslissingen en die keuzes door iemand anders gemaakt worden. Ik zat vroeger bij een ander gezelschap, ik heb ook een paar regies gedaan, maar ik ben JOHAN

CMYK

daarmee gestopt. Ik heb ook les gegeven, maar ook daarmee ben ik gestopt. Waarschijnlijk omdat ik te bang en te laf ben om voor die keuzes te staan. Want als je zegt ‘ik kies daarvoor’, dan kies je daar ook voor. Ik hoef dat eigenlijk niet meer. Waar zou ik moeten voor kiezen? Ik weet het eigenlijk niet. Ik ben niet bezig met rollen. Natuurlijk, als ik elke avond op het toneel sta, heb ik liever iets te doen dan niets. Ik ben veel meer gefascineerd door stukken. En mijn voorkeur gaat dan vooral uit naar het niet-repertoire. Ik ben blij dat we De welwillenden gaan doen. Dat interesseert mij meer dan nog eens een Tsjechov of een Shakespeare. “Ik vind de combinatie van die twee keuzes wel leuk …” KEVIN

“Ik zeg niet dat ik dat niet leuk vind, maar ik heb het wat gehad met stukken …” JOHAN

“Met het bekende repertoire?” KEVIN

“Met afgewerkte verhalen. Met verhalen met een begin en een einde. Dat hoeft voor mij niet. Ik vond bijvoorbeeld De man zonder eigenschappen van Musil erg boeiend omdat daar dingen in gezegd worden die je maar zelden in je leven op zo’n manier geformuleerd krijgt. Dat zijn mensen die dingen kunnen schrijven die je niet gauw hoort en die zodanig mooi geformuleerd zijn dat ze lang blijven hangen.” JOHAN

PETER “Bedoel je daar het filosofische gehalte van een tekst mee?”

CMYK

248

“Ja, dat is het eigenlijk. Daarom speel ik ook graag mee in Caligula van Camus. Dat is een stuk dat mij aantrekt en het bevat veel filosofische reflectie. En De welwillenden natuurlijk. Die vraagstelling vind ik direct al interessant. Dat interesseert mij meer dan een verhaaltje, al doe ik er nu een beetje denigrerend over, wat niet echt mijn bedoeling is.” JOHAN

PETER

“Ik heb het gevoel dat …”

“… dat alles gezegd is. (Gelach.)” KEVIN

PETER

“Ik vond het wel fijn.”

“Bedankt voor uw interesse.” JOHAN

PETER

“Jullie heel erg bedankt.”

Peter Schroeijers (1953) is Nederlander. Sinds 2003 woont hij in België. Hij heeft in Amsterdam de opleiding docent Drama gevolgd en staat inmiddels in het Steineronderwijs. Peter is geïnteresseerd in het verschil tussen theater en acteren in Vlaanderen en Nederland, en wil graag weten hoe de acteurs omgaan met emoties. Johan Van Assche (1956) is acteur met een lange staat van dienst: acteur en medeoprichter van Het Gezelschap van de Witte Kraai, later DeTijd. Sinds 2001 artistiek directeur van het Herman Teirlinck Instituut, intussen het Koninklijk Conservatorium waar hij nu coördinator is. Free-lance acteur bij o.m. Zuidelijk Toneel en Toneelgroep Amsterdam. Tv-acteur in meerdere reeksen. Vast acteur bij Toneelhuis sinds 2013. Kevin Janssens (1979) is acteur. Hij verwierf bekendheid met rollen voor tv en film, zoals o.m. Windkracht 10, Zot van A, Smoorverliefd. Maar de liefde voor theater laat hem niet los en sinds 2013 maakt hij deel uit van het ensemble van Toneelhuis. Katelijne Damen (1960) is actrice in theater, tv en film. In het theater werkte ze o.a. met Luk Perceval, Erik De Volder, Ivo van Hove en Guy Cassiers. Voor televisie werkte ze o.a. met Guido Henderickx, Frank Van Passel en Jan Mathys. Ook in films is ze regelmatig te zien, zoals in Offline van Peter Monsaert. Ze maakt deel uit van het vast ensemble van Toneelhuis.

249

KATELIJNE DAMEN IN MCBTH

JOHAN VAN ASSCHE IN AUGUSTUS ERGENS OP DE VLAKTE

CMYK

250

Antwerpse Kleppers CMYK

251

CMYK

De Antwerpse Kleppers mogen in 2016 negen kaarsjes uitblazen en weten voorlopig nog niet van ophouden: zoveel schoon volk op scène en in de zaal, wie kan daar tegen zijn? Twee premières: eentje van SKaGeN en eentje van Koen De Sutter. Een locatievoorstelling van Bad van Marie (hoed u!). Theatervoorstellingen van Comp. Marius, STAN, de KOE, DeTijd (in een nieuwe formatie), 0090, Zuidpool, de Roovers (versterkt door FroeFroe en Bloet) … Pal in het midden van de Kleppers is er voor de uithouders onder u een echte theatermarathon van Jan Fabre. Voor wie het graag dansant houdt, zijn er voorstellingen van Marc Vanrunxt en Ann Van den Broek. Muziek serveren we in alle uitersten: van Kapitein Winokio over The Valerie Solanas tot Liesa Van der Aa. MartHa!tentatief als afsluiter: never change a winning team. Eenheidsprijs € 16 / € 12, uitgezonderd de 24-uren performance Mount Olympus.

252

SKaGeN / Mathijs F Scheepers

Closer 07—10.01.16 Bourla zondag 10.01 om 15:00 Première Closer belooft een bijzondere theaterervaring te worden: de Bourla wordt getransformeerd tot een intieme arena waarin publiek en acteurs haast op elkaars lippen zitten. Deze uitzonderlijke mate van intimiteit wordt verkregen doordat u als toeschouwer – gewapend met een koptelefoon en een second screen – elke zucht en elke beweging van de spelers kan volgen alsof ze naast u staan. Vanuit deze cocon, afgesloten van de rest van de wereld, bent u getuige van de veldslag tussen de vier personages. Het is een vorm gesneden op de maat van het toneelstuk van Patrick Marber. In Closer, Marbers meedogenloze vivisectie van de liefdeslevens van Alice, Dan, Anna en Larry, wisselen egoïsme en genadeloze eerlijkheid elkaar in razend tempo af. Het publiek volgt het viertal doorheen de tijd, waarbij er één constante bovendrijft: een onverzadigbaar en vooral genadeloos verlangen naar liefde en intimiteit. Closer, een toneelstuk uit 1997, werd in 2004 verfilmd door Mike Nichols (die ook Who’s afraid of Virginia Woolf? naar het grote scherm omzette) met Julia Roberts, Clive Owen, Natalie Portman en Jude Law. tekst PATRICK MARBER regie MATHIJS F SCHEEPERS met BARABARA SARAFIAN TOM VERMEIR ANNE LAURA VAN DE PUTTE LOUIS VAN DER WAAL scenografie MICHIEL VAN CAUWELAERT video KORNEEL HAMERS kostuum BARBARA DE LAERE licht MARK VAN DENESSE productie SKAGEN coproductie Toneelhuis

www.skagen.be

En niet te vergeten: er is ook de derde editie van de Klepperkes waarvoor onze collega’s van de Arenbergschouwburg naar het beste onder de jonge (Antwerpse) makers speuren. Het programma van de Klepperkes wordt pas later – heet van de naald – bekendgemaakt op www.arenbergschouwburg.be en www.toneelhuis.be.

CMYK

de Roovers & FroeFroe

Geloof, hoop en liefde 12.01.16 Bourla Geloof, hoop en liefde – op tekst van de Hongaars-Duitse schrijver Ödön von Horvàth – vertelt op tragikomische manier het schrijnende levensverhaal van Elisabeth, een jonge vrouw die op alle mogelijke manieren probeert te overleven in woelige en harde tijden. Het begint allemaal met een vergunning die ze nodig heeft om te kunnen werken als verkoopster, en waarvoor ze haar lijk al bij leven aanbiedt aan het mortuarium … De meedogenloze crisis in het Europa van het interbellum vormt de achtergrond van dit boosaardig sprookje. De parallellen met het huidige Europa zijn treffend. Het schrikbeeld van een jong en kwetsbaar persoon die zich staande moet houden in een samenleving waar de werkloosheid en de zelfmoordcijfers pieken, waar sociale opvang een uitgehold begrip is en alle rijkdom in de handen van de happy few, lijkt ook vandaag meer en meer realiteit te worden. De prikkelende combinatie van wrangheid en humor in het verhaal van Horvàth stuurt de Roovers opnieuw richting Theater FroeFroe, de ‘Meesters van het Absurde en de Zwarte Humor’. Eerder werkten ze al samen voor het locatieproject De broers Perdu (Zomer van Antwerpen in 2011). De ongebreidelde vormelijkheid van de poppen van FroeFroe kan de hallucinante verbeelding van Horvàth alleen maar versterken.

de Roovers & Bloet

Geboeid/Prometheus 13.01.16 Bourla

Geboeid/Prometheus is een nieuwe tekst van Jan Decorte gebaseerd op de Griekse tragedie van Aischylos, geschreven in de vijfde eeuw voor Christus. Het is een waanzinnig stuk, een krachtig en dreigend portret van onverzettelijkheid dat hij samen met de Roovers gestalte wil geven. Prometheus stal het vuur van de goden en gaf het aan de mensen. Hij bracht hen zo beschaving, wetenschap en kunst. En hij schonk de sterfelijke mensen ook het vergeten, zodat zij hun eigen dood niet zouden voorzien. Dit niet-weten bracht rust. Zeus is zo woedend dat hij Prometheus aan een rots laat ketenen. Elke dag pikt een adelaar aan zijn lever die ‘s nachts weer aangroeit, zodat er geen einde komt aan de pijn. Prometheus is kwaad en niet geneigd te buigen voor de macht. Hij weet als enige hoe Zeus van zijn troon gestoten kan worden, maar weigert zijn geheim prijs te geven. De zekerheid dat Zeus hem ooit nodig zal hebben, stelt hem in staat om zich niet over te geven.

253

tekst ÖDÖN VON HORVÀTH met LUC NUYENS SOFIE SENTE poppenspelers TANIA KLOEK FILIP PEETERS scenografie STEF STESSEL muziek ANNE NIEPOLD (ACCORDEON) coproductie de Roovers, FroeFroe

www.deroovers.be www.froefroe.be

Zuidpool

Vysotsky 14.01.16 Bourla Pas na de val van de Berlijnse Muur in 1989 raakten de liederen van de dissidente Russische zanger-dichter Vladimir Vysotsky (1938-1980) verspreid in het Westen, weliswaar in heel beperkte mate en meestal door middel van illegale opnames van zijn verboden live concerten. Vysotsky gaf als geen ander de onderdrukte bevolking van de toenmalige Sovjet-Unie een stem, maar zelfs nu nog beroert hij steeds nieuwe generaties en is zijn geest niet weg te denken uit het dagelijkse Russische leven. Hij schreef zo’n zeshonderd liederen. Met zijn machtige, met vodka doordrenkte stem zong hij over liefde, oorlog, sterven, topsport en vrijheid. Hij was een taaie overlever die helaas veel te vroeg stierf. Vysotsky was én is Rusland. Tien jaar geleden, in december 2005, ging Siberië in première. Het was de allereerste productie van de nieuwe artistieke ploeg van Theater Zuidpool: Jan Bijvoet, Jorgen Cassier, Sofie Decleir en Koen van Kaam. In Siberië zongen en speelden zij liederen van Vysotsky in het Nederlands. Het werd een alom gelauwerd, eenvoudig en krachtig concert over de weerbarstige mens. Over de levenslustige ‘nee-zegger’. Ter gelegenheid van haar tienjarig jubileum vraagt Zuidpool aan haar artistieke kompanen Mauro Pawlowski (dEUS, Gruppo di Pawlowski, Maurits Pauwels Groep …), Sjoerd Bruil (Black Cassette, Gruppo di Pawlowski …) en Tijs Delbeke (Sir Yes Sir, Dez Mona …) om samen Vysotsky’s liederen nog één keer terug op de planken te brengen. Het belooft een uniek concert te worden. Een vrolijk muzikaal inferno met de rauwe schoonheid van Vladimir Vysotsky’s werk in de hoofdrol. van, met JAN BIJVOET SJOERD BRUIL JORGEN CASSIER SOFIE DECLEIR TIJS DELBEKE MAURO PAWLOWSKI KOEN VAN KAAM productie THEATER ZUIDPOOL

www.zuidpool.be

tekst, regie JAN DECORTE met JAN DECORTE SIGRID VINKS SARA DE BOSSCHERE MICHAEL VERGAUWEN decor JAN DECORTE JOHAN DAENEN

kostuums JAN DECORTE SIGRID VINKS SOFIE D’HOORE licht JAN DECORTE LUC SCHALTIN productie BLOET coproductie Kaaitheater, de Roovers

www.deroovers.be www.bloet.be

CMYK

254

Kunst/Werk & Marc Vanrunxt

Real, So Real 15.01.16 Bourla

“Radicale kwetsbaarheid en luisteren met de ogen open. Prachtige enscènering van Morton Feldman’s Three Voices door Marc Vanrunxt” — Fransien Van Der Putt op Cultureel Persbureau

Real, So Real is gebaseerd op de compositie Three Voices van Morton Feldman voor drie stemmen waarvan één live gezongen wordt, en de andere twee op band zijn ingezongen. Feldman schreef het werk in 1982 voor zangeres Joan La Barbara, als hommage aan de schilder Philip Guston en de dichter Frank O’Hara. Iets meer dan dertig jaar later laat mezzosopraan Els Mondelaers haar stem in drievoud klinken. Danseres Marie De Corte gaat in dialoog met deze driestemmige installatie en biedt als dansend lichaam krachtig weerwerk aan de monumentaliteit van de muziek. Met Real, So Real gaat choreograaf Marc Vanrunxt op zoek naar het spanningsveld tussen het reële (real) en het irreële (unreal), naar de interactie tussen stem (de zangeres) en lichaam (de danser).

Comp.Marius & ’t Barre Land

Voor niks Umsonst 16.01.16 Bourla

Dadanero / Koen De Sutter

Montaigne 19—20.01.16 Bourla Première “Ik ben wie ik ben. Ik heb een boek geschreven. De verzameling van mijn ideeën. Waarom eigenlijk? Voor wie eigenlijk? Voor mijn familie. Voor mezelf. Niet voor u. Niet voor u. Wel voor u.” Een filosoof op scène zetten, dat lijkt een waagstuk maar het is een kolfje naar de hand van acteur en regisseur Koen De Sutter. Hij heeft al heel lang iets met het werk van Michel de Montaigne, de gerenommeerde Franse filosoof uit de zestiende eeuw. Diens Essays behoren tot de boeiendste teksten uit de filosofische literatuur. Ze vormen – in een lange alleenspraak – Montaignes zelfportret en publieke bekentenis. De lezer wordt de bevoorrechte getuige van Montaignes niet aflatende pogingen om inzicht te krijgen in zijn eigen bestaan, en dat van de mens in het algemeen. Zijn motto luidde: “Que sais-je?” Tja, wat weet iemand eigenlijk echt zeker? Nu staat Montaigne op de planken. Koen De Sutter plaatst de meedogenloze zoektocht van Montaigne in het heden. Hij denkt na over de grote en de kleine dingen des levens. Hij praat over zijn pijn en zijn vreugde. Hij hekelt, verwart, bewondert, herinnert zich, weifelt, is nieuwsgierig en kijkt kritisch naar de machthebbers en naar zichzelf. Maar bovenal hongert hij naar een goed gesprek. tekst ALEXANDER ROOSE spel, vorm KOEN DE SUTTER beeld SOFIE MULLER licht BAS DE VOS

CMYK

kostuum ANJA PERISIC muziek CESAR assistentie CAMILLE BOURGEUS spreiding, pers SASKIA LIÉNARD

productie DADANERO

choreografie MARC VANRUNXT dans MARIE DE CORTE mezzosopraan ELS MONDELAERS muziek THREE VOICES van MORTON FELDMAN scenografie KOENRAAD DEDOBBELEER advies MARIE-ANNE SCHOTTE licht en techniek STEF ALLEWEIRELDT geluid SIMON VANDER BEKEN productie KUNST/WERK coproductie ChampdAction, Concertgebouw Brugge, TAKT Dommelhof met steun van de Vlaamse overheid

www.kunst-werk.be

Comp.Marius en ’t Barre Land vormen een kleine Belgisch-Hollandse toneelspelersliga die niet aan haar proefstuk toe is. Beide gezelschappen leerden elkaar in 1995 kennen op de Arnhemse Toneelschool en werkten sindsdien samen aan voorstellingen rond Shakespeare, Oscar Wilde en Beckett. In een totaal veranderd subsidielandschap komen ze elkaar opnieuw tegen voor het maken van Voor niks Umsonst, gebaseerd op een tekst van de negentiende-eeuwse Oostenrijkse auteur J.N. Nestroy, ook wel de kwelgeest van de welgestelde burgerij genoemd. Speciaal voor zijn Weense publiek herschreef hij succesvolle Franse kluchten waar hij slinks een parodiërende laag aan toevoegde. In het stuk Umsonst (letterlijk ‘voor niks’) verlaten twee toneelspelers het provinciaalse toneelmilieu, op zoek naar liefde en roem. Ze stranden in een hotel, waar ze zich voor alles behalve zichzelf uitgeven en intussen aan Die Räuber van Schiller en As you like it van Shakespeare repeteren. Kolder verzekerd. In Voor niks Umsonst blijken de plotwendingen uiteindelijk zinloos, en moeten de toneelspelers altijd gratis en voor niks optreden. vertaling, bewerking ’T BARRE LAND & COMP.MARIUS met MARGIJN BOSCH ANOUCK DRIESSEN WAAS GRAMSER MAAIKE NEUVILLE KRIS VAN TRIER VINCENT VANDEN BERGH CZESLAW DE WIJS JONAS VERMEULEN coproductie Comp.Marius, ’t Barre Land

www.marius.be www.barreland.nl

Muziektheater Transparant, Toneelhuis / Liesa Van der Aa

255

Beckett Boulevard 22—23.01.16 Bourla

WOTH 21.01.16 Bourla WOTH is een muziektheaterproductie opgezet door muzikante Liesa Van der Aa en videast Frederik Jassogne. Met de dodenceremonie ‘de weging van het hart’ uit de Egyptische mythologie als vertrekpunt gaan ze op zoek naar de betekenis van geloof, oordeel, waarden en de lichtheid van het bestaan in de 21ste eeuw. Met WOTH (Weighing of the Heart) zoeken Liesa Van der Aa en haar kompanen zich een weg doorheen de morele chaos van onze veelstemmige wereld. Met zijn combinatie van live muziek, installatie en videotechnologie balanceert WOTH op de grens tussen hedendaags muziektheater en een geënsceneerd concert. De muzikale compositie van Liesa Van der Aa bevat elementen uit de elektronica, barok, soundscape en pop. Naast haar staan negen muzikanten/performers op scène met een zeer divers instrumentarium. Frederik Jassogne geeft het geheel vorm als een theatrale installatie, met gebruik van technieken als morphing, interactieve beeldprojectie en hologram. “WOTH is een totaalbeleving die je ondergaat. Niets liet Van der Aa aan het toeval over. Een huzarenstuk: thematiek / concept, muzikanten, acteurs, animaties, projecties, kostumering en uiteenlopende muziekstijlen (rap, gregoriaanse gezangen, Arabisch, jazz …) liepen perfect in elkaar over. Van der Aa is bijzonder ambitieus en ze maakt het nog waar ook. Onnavolgbaar is het minste wat je van dit kunstproject kunt zeggen.” – Wouter Jaques in Cutting Edge, 25 januari 2015 concept, compositie LIESA VAN DER AA vormgeving, video LIESA VAN DER AA FREDERIK JASSOGNE ANJA PERISIC AFREUX BEELDFABRIEK kostuumontwerp ANJA PERISIC geluidsontwerp DIEDERIK DE COCK set JOÉ AGEMAN lichtontwerp, technische coördinatie KEN HIOCO geluid ROEL SNELLEBRAND tekst WOTH I EN WOTH II LIESA VAN DER AA WOTH III LIESA VAN DER AA EN KATRIN LOHMANN 42 JUDGES LIESA VAN DER AA EN PETER SPAEPEN arrangementen LIESA VAN DER AA KATRIN LOHMANN JON BIRDSONG LAMBERT COLSON HANNES D’HOINE EPHRAÏM CIELEN SJOERD BRUIL NATHAN WOUTERS ARNE LEURENTOP PETER SPAEPEN (KOORARRANGEMENTEN)

uitvoering LIESA VAN DER AA (viool en stem) KATRIN LOHMANN (klarinet, orgel, viool) HANNES D’HOINE (contrabas, synths, gitaar) EPHRAÏM CIELEN (percussie, gitaar, stem) SJOERD BRUIL (gitaar, stem) JON BIRDSONG (cornetto, trompet) LAMBERT COLSON (cornetto, blokfluit) ARNE LEURENTOP (viool, piano, gitaar) NATHAN WOUTERS (contrabas) spel in film JOHAN LEYSEN (TOTH) coaching GUY CASSIERS dramaturgie HANNE ROOFTHOOFT productie LOUISA’S DAUGHTER VZW coproductie deSingel Internationale Kunstcampus, Muziektheater Transparant, Toneelhuis en Handelsbeurs, i.s.m. Flagey, Cultuurcentrum Hasselt en Kaaitheater met steun van de Vlaamse Overheid

www.transparant.be www.liesavanderaa.be

de KOE

Een faustiaanse afdaling naar de plekken waar de macht zich bevindt. Ergens in het midden, zo lijkt het. We stellen ons voor dat het alledaags begint. Met een actrice (Natali Broods), die haar spelende leven beu is en op de oprichting van een politieke partij zint. Waarom niet? En waarom zou de eerste scène zich niet afspelen in restaurant Ostend Queen op de bovenste verdieping van het Kursaal in Oostende, waar zij in een gesprek met haar ex-man (Willem de Wolf) haar plannen uit de doeken doet. En waarom zou zich na verloop van tijd niet een ober (Peter Van den Eede) bij hen voegen? En waarom zou de politica in spe niet op de uitnodiging van deze ober ingaan om nog even naar beneden, naar het casino te gaan? Zodat het stuk (en de politica) meteen kan vervreemden, meteen mee kan afdalen, en zich kan laten verleiden om nobele overtuigingen met lust, hebzucht, hoogmoed en faalangst te vermengen? Natali zoekt zoals gezegd het midden. Maar ook Willem en Peter zoeken het midden. Het midden, dat door iedereen wordt gezocht, maar dat inmiddels al even hard – samen met iedereen – verdwijnt. Beckett Boulevard, een stuk waarvan we weten dat het begint maar niet waar het eindigt. A badly made play.

Kapitein Winokio

De vier seizoenen van Kapitein Winokio

van, met NATALI BROODS WILLEM DE WOLF PETER VAN DEN EEDE productie DE KOE

www.dekoe.be

24.01.16 Bourla

15:00 & 17:00 Zittend concert voor iedereen vanaf 4 jaar

Ook nu kan Kapitein Winokio niet ontbreken op de Antwerpse Kleppers. Kapitein Winokio zingt het hele jaar rond. Beleef een volledig jaar in één uur: vallende sneeuw, stralende zon, bloeiende bloemen en kale takken wisselen elkaar moeiteloos af. Geniet van de gezelligheid van een haardvuur, de romantiek van een picknick en de euforie van een zonover goten dag. Voel hoe de klankkleur van de muziek verandert op het ritme van de seizoenen. Kinderen weten waarom! concept KAPITEIN WINOKIO muzikanten WINOK SERESIA IVAN SMEULDERS MARIE-ANNE COPPENS DAVID PIEDFORT ERIC ENGELS PETER PASK arrangementen WINOK SERESIA IVAN SMEULDERS regie WIM DE WULF

geluidsontwerp PIERRE LECONTE – SONORO lichtontwerp MICHEL JACOBS – POPSHOP kostuums, decor SARAH FISSETTE

www.kapiteinwinokio.be

CMYK

256

STAN & Dood Paard

Troubleyn & Jan Fabre

Mount Olympus

Kunst 26—27.01.16 Bourla

to glorify the cult of tragedy

30.01.16 Bourla 24-uren performance uitzonderlijke prijs € 20 / € 16

Serge, Mark en Ivan zijn al vijftien jaar vrienden. Serge wil al wel eens geld uitgeven aan moderne kunst. Mark niet. Ivan weet het niet zo goed. Serge koopt een wit schilderij voor 60.000 euro. Mark vindt dit belachelijk en laat dat merken. Ivan zit tussen beide partijen in, probeert de brokken te lijmen en maakt er ondertussen zelf een paar. Of de vriendschap zal overleven, is de vraag. Yasmina Reza is een Franse schrijfster en actrice. Haar vader was een Joods-Iraanse ingenieur van Russische afkomst, haar moeder een Joods-Hongaarse violiste. Kunst, haar bekendste stuk, ging in première op 28 oktober 1994 in Parijs en won het jaar daarop de Molière voor beste auteur en beste stuk. Het stuk is ondertussen vertaald in 35 talen. Olympique Dramatique speelde deze tekst onder de titel Drie kleuren wit eerder al tot groot genoegen van het publiek. Kunst is natuurlijk vooral een briljante tragikomedie, maar het immer cynischer wordende neoliberale discours over de relevantie van kunst en cultuur zorgt ervoor dat deze tekst beangstigend actueel blijft. Wanneer is kunst kunst? Hoeveel mag het kosten? Is het relevant dat een land geld besteedt aan kunst? Moet uw hobby gesubsidieerd worden? tekst naar YASMINA REZA van, met KUNO BAKKER GILLIS BIESHEUVEL FRANK VERCRUYSSEN kostuumadvies AN D’HUYS licht en geluid JULIAN MAIWALD coproductie STAN, Dood Paard

www.stan.be www.doodpaard.be

Bad van Marie

Marika 27—30.1.16

locatie n.t.b

Marika zit bij haar vaste babysitpost. Een bijverdienste naast haar opleiding in de dramatische kunsten. Wat spookt er op zo’n avond allemaal rond in het hoofd van deze bijna afgestudeerde? Vanuit haar opleiding wordt ze gedwongen tot een kritische kijk op de wereld, maar dit blijkt niet altijd een even positieve uitwerking op haar te hebben. Ze lijkt de realiteit enkel nog op een obsessieve, analytische manier te kunnen benaderen. Haar babysitavonden bieden de perfecte gelegenheid om binnen te dringen in de huiselijke, afgesloten nestjes om van daaruit grondige en perfectionistische studiec ases te maken over de mensen, zichzelf en de toekomst. Laat u verrassen door Marika en Bad van Marie.

CMYK

Mount Olympus. To glorify the cult of tragedy, a 24 hour performance is een gigantische brok geschiedenis in een zee van tijd. Het is de tijd van de mensheid, van de geboorte van de tragedie, van de afdaling in de hel en de vulkaan van het kwaad die onophoudelijk zijn as uitspuwt. Broedplek daarvan is de overmoed, de blindheid en de zuchtigheid van de mens die struikelt over god en gebod en ten val komt, opnieuw en opnieuw. En in die val generaties van tijd met zich meesleurt. We herkennen de contouren van verhalen en figuren uit de Griekse tragedie, deels nabij en tegelijk ver weg. De barsten in deze figuren worden door Fabre verder gescheurd, tot ze helemaal in flarden hangen, uiteengeslagen door extreem geweld, homerisch gelach en heftige extase. Maar naast de tragedie speelt ook de tijd zelf de hoofdrol in deze productie. Wat is tijd in theater? En wat gebeurt er wanneer je die tijd oprekt? Tot de tijd zelf zich begint te ontspannen en te rafelen. Is het een vorm van hallucinatie? Van droom? Hoe is het te belanden in het moeras van de slapeloosheid? Mount Olympus belooft een unieke ervaring te worden. Beklim mee die berg, duik mee in die oceaan, het zal onvergetelijk zijn. concept, regie, choreografie JAN FABRE tekst JEROEN OLYSLAEGERS JAN FABRE muziek DAG TAELDEMAN dramaturgie MIET MARTENS regieassistentie FLORIA LOMME licht JAN FABRE HELMUT VAN DEN MEERSSCHAUT kostuum JAN FABRE KASIA MIELCZAREK fotografie, webcontent SAM DE MOL gastdramaturgen HANS-THIES LEHMANN LUK VAN DEN DRIES FREDDY DECREUS

tekst MARIKA MATTHIJS PETER BOELENS met MARIKA MATTHIJS regie PETER BOELENS productie CÔTÉ JARDIN BAD VAN MARIE

www.badvanmarie.be

performers LORE BORREMANS KATRIEN BRUYNEEL ANNABELLE CHAMBON CÉDRIC CHARRON RENÉE COPRAIJ ANNY CZUPPER ELS DECEUKELIER BARBARA DE CONINCK PIET DEFRANCQ MÉLISSA GUÉRIN STELLA HÖTTLER IVANA JOZIC MARINA KAPTIJN GUSTAV KOENIGS SARAH LUTZ MORENO PERNA GILLES POLET PIETRO QUADRINO ANTONY RIZZI MATTEO SEDDA MEREL SEVERS KASPER VANDENBERGHE LIES VANDEWEGE ANDREW VAN OSTADE MARC MOON VAN OVERMEIR FABIENNE VEGT productieleiding ILKA DE WILDE productie TROUBLEYN/JAN FABRE coproductie Berliner Festspiele/Foreign Affairs (DE), Concertgebouw Brugge/ December Dance (BE), Julidans 2015 Amsterdam (NL), Festival Internacional de Teatro de Buenos Aires (AR), Romaeuropa (IT) met de steun van de Stad Antwerpen, Angelos, Antwerpen Artist in residence tijdens de creatie: Phil Graffin

www.troubleyn.be

The Valerie Solanas

Cryptozoology CD-release

257

MUSIC IN BELGIUM: “Un groupe flamand qui, il faut le dire, a été particulièrement gâté par les fées en ce qui concerne le talent.”

02.02.16 Bourla Met hun eigenzinnige songs die doen denken aan zowel The Doors, Captain Beefheart als Nick Cave, wist de Antwerpse band The Valerie Solanas inmiddels een unieke stem te verwerven in het Belgische muzieklandschap. Satire is nooit ver weg, verwijzingen naar ‘marginale’ genres als sciencefiction en horror vormen vaste ingrediënten. Hun sound verenigt elementen uit de jazz, blues en groove met avant-garde en spoken word. Voor hun nieuwste album Cryptozoology liet de band zich inspireren door vampiers, Lovecraftiaanse monsters en andere fabelachtige creaturen uit de symbolistische literatuur. Vergeet daar niet enige grootstadsromantiek bij te denken. Uiteraard mogen de duizelingwekkende tekeningen van partner in crime Bert Lezy live weer niet ontbreken. Welkom in het rariteitenkabinet van de Solanas, see you on the other side! Over het album Amazons schreef RifRaf: “Een unieke band met ijzersterke plaat die wemelt van de creatieve eclectische uitspattingen, literaire verwijzingen en schitterend Bert Lezy-artwork. Heerlijk snoepgoed.” OOR vult aan: “Laat David Lynch het niet horen, hij verzint er zo een film onder.”

DeTijd

So it goes 03.02.16 Bourla Als een seniele weduwnaar gaan slapen en wakker worden op de dag van je bruiloft. In 1955 een deur binnenstappen en in 1941 door een andere deur naar buiten komen. In 1958 stomdronken met de ogen knipperen en terechtkomen in 1945, in een stad in een vreemd land, die na een bombardement veranderd is in een maanlandschap. In een stad waar alleen stilte overblijft na het bloedbad. Alleen de vogels blijven zingen: “Poe-Ae-wiet?” Zo gaat het. Zo kan het gaan. So it goes is het verhaal van Billy Pilgrim, zoals opgetekend in het boek Slaughterhouse 5 van Kurt Vonnegut. Freek Vielen vertelt dat verhaal samen met The Ambush Party, een vrije-impro jazzband, die op voorhand niet weet wat ze gaat spelen, maar gelukkig wel alles weet van waanzin, tijdreizen, oorlog, Dresden, westerse beschaving, Billy Pilgrim en Kurt Vonnegut. “Met So it goes voegt Vielen een juweel van een tekst toe aan zijn pogingen om taal te geven aan wat zich onder het oppervlak van de evidenties roert. Hij brengt zelf zijn eigen monoloog en het klinkt eerlijk, intelligent en doorvoeld. Het ritme van de tekst ontvouwt zich als een bezwering, zonder echter het gapende gat waarrond de woorden cirkelen, te dichten.” – Bauke Lievens in Etcetera, 14 januari 2015

The Valerie Solanas MICHAËL BRIJS (zang, dwarsfluit) DIEDERIK VAN REMOORTERE (drums) FILIP VANDEBRIL (bas) TOM TIEST (gitaar) artwork BERT LEZY

productie FREDERIK SEGERS geluidstechniek GEERT VANBEVER management, bookings SASKIA LIÉNARD label, distributie LC MUSIC GREEN LFANT MUSIC COMPANY

www.solanas.be

OnderHetVel & Platform 0090 & t,arsenaal mechelen

Verborgen Gezicht 04.02.16 Bourla De Turks-Belgische theatermaker Mesut Arslan maakt met Verborgen Gezicht een theaterbewerking van Gizli Yüz (Het verborgen gezicht), het enige filmscenario van de Turkse auteur en Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk. Arslan werkt voor zijn beeldende teksten lichtchoreografie samen met een Vlaams-Turkse acteursploeg en met scenograaf Erki De Vries. Van 1985 tot 1989 schreef Pamuk Het zwarte boek, een ingenieus geconstrueerde roman, doorvlochten met mysterieuze verhalen. Eén verhaal hieruit, Het verborgen gezicht, heeft Pamuk uitgewerkt tot filmscenario voor de bekende Turkse regisseur Ömer Kavur. Hierin krijgt een fotograaf van een vrouw de opdracht om ‘s nachts mensen te fotograferen in de bars van Istanbul. Terwijl hij vooral geïnteresseerd is in de vrouw, is de vrouw gefascineerd door de gezichten van de mensen op de foto’s, en in het bijzonder door één man, die horlogemaker blijkt. Als de vrouw verdwijnt, gaat de fotograaf op zoek naar haar. Mesut Arslan laat zich voor zijn voorstelling inspireren door deze surreële film. Hij gebruikt niet enkel de scenariotekst van Pamuk, maar verbeeldt de hoofdthema’s van het verhaal – identiteit, tijd, perceptie – ook door middel van een atypische rolverdeling en een lichtconcept dat tegelijk de scenografie is. Via tekst, rolwisselingen, choreografie en licht brengt Arslan zo de ‘verborgen gezichten’ van de personages tot leven.

tekst, spel FREEK VIELEN muziek HARALD AUSTBØ OSCAR JAN HOOGLAND NATALIO SUED MARCOS BAGGIANI dramaturgie ROSA VANDERVOST kostuum SABINA KUMELING licht WILLY WTTERWULGHE techniek RON VAN EYCKE TOM VAN DE OUDEWEETERING productie DE TIJD

www.detijd.be

tekst ORHAN PAMUK regie MESUT ARSLAN dramaturgie ATA UNAL scenografie ERKI DE VRIES met LOTTE HEIJTENIS YVES DE PAUW DENIZ POLATOGLU TOM VAN LANDUYT techniek TURAN TAYAR productie ONDERHETVEL T,ARSENAAL MECHELEN PLATFORM 0090 coproductie Europalia, wpZimmer, Istanbul Theatre Festival

www.onderhetvel.be www.tarsenaal.be www.0090.be

CMYK

WArd/waRD / Ann Van den Broek

258

Jubilee Street (werktitel)

05.02.16 Bourla In 2015 bestaat WArd/ waRD, de organisatie rondom het choreografisch werk van Ann Van den Broek, precies vijftien jaar. Het kon niet anders of daar zou een voorstelling van komen: dat wordt Jubilee Street (werktitel), een nieuwe creatie in het teken van dit vijftienjarig bestaan.

MartHa!tentatief

De Barbaren 06.02.16 Bourla De barbaren: een chichi trut van ’t stad, een meisje met een sprekende muis en een geheimzinnige donkere jongen met een blinkende metalen schedel, komen door een wondere speling van het lot samen in een vierkante kilometer van pakweg de duizendste stad ter wereld. De Barbaren beschrijft het moment waarop je voor het eerst begrijpt hoe de wereld draait. Dat onher roepelijke moment dat je leven voorgoed in twee hakt, in een tijd ervoor en een tijd erna. Wie op dat punt geweest is, weet dat er geen weg terug meer is. Wie op dat punt geweest is, is een barbaar, voor eeuwig en altijd. “De Barbaren neemt ongelijkheid niet voor waar. Dit stuk steekt ‘onze welvarende regio’ stokken in de wielen. Niet zuur, niet zoet. Wel met een gretigheid waar je warm van wordt.” – Wouter Hillaert in De Standaard, 19 oktober 2014

CMYK

Jubilee Street (werktitel) wil een intieme herinnering zijn aan de afgelopen vijftien jaar en meteen ook een voorafschaduwing van de toekomst. Opgebouwd uit spontane flashbacks en flashforwards van oud en nieuw bewegingsmateriaal. Controledrang, ambitie, plichtsbesef, de zoektocht naar een methodiek, de nood aan structuur op en naast de scène, een ontembare levenslust en creatiehonger vormen samen de verslavende ondertoon van deze nieuwe creatie. Jubilee Street (werktitel) wordt voort gestuwd door hoop en bevindt zich op de grens tussen beheersing en overgave, euforie en desillusie, zelfspot en zelfoverwinning. Een maalstroom die bezint en bezingt. Samen met cameraman Bernie Van Velzen (die live beelden filmt en projecteert) neemt Ann Van den Broek de toeschouwer mee op een haast psychedelische trip. Met de blik op verleden en toekomst gericht vervaagt de grens tussen toeschouwer en performer in het nu.

choreografie, concept ANN VAN DEN BROEK van, met FRAUKE MARIËN JAN DEBOOM LOUIS COMBEAUD FERHAT GÜNES BERNIE VAN VELZEN FRANK VAN SCHIE E.A. productie WARD/WARD

www.wardward.be

regie NATHALIE ROYMANS tekst BART VAN NUFFELEN met SOFIE PALMERS JANNE DESMET STEFAN PERCEVAL vormgeving LIEN WAUTERS

coach, geluid TIM CLEMENT eindregie JOHAN PETIT productie MARTHA!TENTATIEF coproductie Het Gevolg

www.marthatentatief.be

259

JANUARI 16 DO VR ZA ZO DI WO DO VR ZA DI WO DO VR ZA ZO ZO DI WO WO DO VR

7 8 9 10 12 13 14 15 16 19 20 21 22 23 24 24 26 27 27 28 29

20:00 20:00 20:00 15:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 15:00 17:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00

CLOSER CLOSER CLOSER CLOSER GELOOF, HOOP EN LIEFDE GEBOEID/PROMOTHEUS VYSOTSKY REAL, SO REAL VOOR NIKS UMSONST MONTAIGNE MONTAIGNE WOTH BECKETT BOULEVARD BECKETT BOULEVARD DE VIER SEIZOENEN DE VIER SEIZOENEN KUNST KUNST MARIKA MARIKA MARIKA

SKaGeN / Mathijs F Scheepers SKaGeN / Mathijs F Scheepers SKaGeN / Mathijs F Scheepers SKaGeN / Mathijs F Scheepers de Roovers / FroeFroe de Roovers & Bloet Zuidpool Kunst/Werk & Marc Vanrunxt Comp. Marius & ‘t Barre Land Dadanero/Koen De Sutter Dadanero/Koen De Sutter Transparant/Liesa Van der Aa de KOE de KOE Kapitein Winokio Kapitein Winokio STAN & Dood Paard STAN & Dood Paard Bad van Marie Bad van Marie Bad van Marie

Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla op locatie op locatie op locatie

ZA ZA

30 30

17:00 20:00

MOUNT OLYMPUS (24-uren performance) MARIKA

Troubleyn & Jan Fabre Bad van Marie

CRYPTOZOOLOGY SO IT GOES VERBORGEN GEZICHT JUBILEE STREET DE BARBAREN

The Valerie Solanas DeTijd OnderHetVel / Platform 0090 / t,arsenaal mechelen WArd/waRD & Ann Van den Broek MartHa!tentatief

Bourla op locatie

FEBRUARI 16 DI WO DO VR ZA

2 3 4 5 6

20:00 20:00 20:00 20:00 20:00

Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla

CMYK

260

Te Gast

CMYK

261

CMYK

Behoud de Begeerte Behoud de Begeerte

Saint Amour 27.02.16

262

In 2016 gaat het herboren Saint Amour verder. Herboren, maar als vanouds met een schare messcherpe auteurs die de liefde fileren, zinderende muziek en filmfragmenten, een uitgekiend decor, en een publiek dat nauwelijks op zijn stoel kan blijven zitten van verrukking. Het thema in 2016 is ‘Funny Valentine’, van de onhandigheden die de liefde met zich meebrengt tot de krankzinnige situaties waartoe ze mensen kan drijven. De precieze samenstelling van de deelnemende auteurs en performers wordt pas later bekendgemaakt. www.begeerte.be

KVS Tutti Fratelli KVS / DAVID STROSBERG

De Middelmatige Man (werktitel)

25—26.03.16

uitzonderlijke prijs € 12 / € 10

Nee maar uw mening interesseert ons U bent een uitzonderlijk man U weet wat de mensen meestal denken U weet hoe men zich meestal voelt U bent van groot belang U kan een grote hulp zijn Niet alleen voor ons Maar voor heel het land Want wat de meeste mensen willen Dat willen wij ook willen

Tutti Fratelli is inmiddels een vaste waarde in Antwerpen en ver daarbuiten. Deze sociaal-artistieke werkplaats in het hart van Antwerpen creëert nu al jaren met groot succes boeiende ontmoetingen tussen kunstenaars en verschillende kansengroepen. Nu is het de beurt aan Tom Dupont, de man met de gouden pen, om een toneelstuk te schrijven voor Tutti Fratelli. Dat wordt De Middel matige Man. Florejan Verschueren, ook al een oude getrouwe van Tutti Fratelli, schrijft hiervoor een nieuwe muziekcompositie. Reinhilde Decleir staat samen met Tom Dupont in voor de regie. Alles staat dus in de steigers voor een avond vol vreugde, glans, warmte en liefde. Laat u verrassen door de Fratelli’s.

www.tuttifratelli.be

CMYK

SCHITZ 02—04.06.16

“Schitz is in de eerste plaats cabaret. Af en toe zelfs van de grappigste soort.” – Liv Laveyne in De Morgen, 13 januari 2004 Auteur Hanoch Levin is een monument in het Israëlische theater. In 2004 was KVS het eerste Nederlandstalige theater om zijn werk op te voeren. Schitz behoort tot zijn lichtere werk. Levin tekent een gezinnetje van vader, moeder, dochter en schoonzoon. De lelijke dochter wil een man, de moeder wil een professor in Amerika en de toekomstige schoonzoon wil het geld van de vader. Het stuk laat zich in één slagzin vatten: niets heeft nog waarde, maar alles heeft een prijs. Het blijft in de familie, maar tegelijk spreekt Schitz over de wereld: ‘L’humour, c’est quand on rit quand même.’ Om het geheel nog wat aan te dikken, doet Schitz een beroep op de trucs van het cabaret: liedjes en dik aangezette kostuums. Hoe vettiger, hoe prettiger.

tekst HANOCH LEVIN regie DAVID STROSBERG met BRUNO VANDEN BROECKE BRENDA BERTIN KOEN DE GRAEVE JEAN BAPTISTE SZEZOTE CHRIS THYS MIEKE VERDIN dramaturgie HILDEGARD DE VUYST muziek KOEN DE GRAEVE BRUNO VANDEN BROECKE scenografie, licht MICHIEL VAN CAUWELAERT kostuums LIES VAN ASSCHE productie KVS

www.kvs.be

Théâtre National Théâtre National, Toneelhuis / Coline Struyf

Brief aan D.

Een liefdesgeschiedenis

11—14.05.16 Première van de Nederlandstalige versie

We citeren uit Libération, 25 september 2007: “André Gorz (84) en zijn vrouw Dorine (83) zijn samen uit het leven gestapt. Gisteren hing op de deur van hun huis in Vosnon (departement Aube), waar het koppel zich een twintigtal jaar geleden terugtrok, de simpele boodschap: ‘Gendarmerie bellen’. Daarvoor heeft een vriendin gezorgd. Ze lagen naast elkaar op hun bed, hand in hand. Uit zijn liefdesbrief Lettre à D, waarvan André Gorz vertelde dat hij hem huilend geschreven had, sprak al zijn passie en dankbaarheid voor D., Dorine.”

263

tekst ANDRÉ GORZ vertaling MARTINE BOM regie COLINE STRUYF met DIRK ROOFTHOOFT lichtontwerp AMÉLIE GÉHIN geluidsontwerp DAVID DEFOUR regieassistentie AMEL BENAÏSSA scenografie SOPHIE CARLIER productie THÉÂTRE NATIONAL/BRUXELLES THÉÂTRE DE NAMUR, CENTRE DRAMATIQUE MAISON DE LA CULTURE DE TOURNAI TONEELHUIS L’ANCRE CHARLEROI THÉÂTRE DE LIÈGE in samenwerking met VZW MARIEDL

Studio Oyunculari Platform 0090 / Şahika Tekand & Studio Oyunculari

IO 20—21.05.16

Op zijn 82ste schreef de Franse filosoof en journalist André Gorz een magistrale liefdesbrief aan zijn vrouw Dorine: “Nous serons ce que nous ferons ensemble.” De brief schetst een krachtig, authentiek beeld van hun leven als geliefden, levensgezellen en gelijkgestemden. Het is tegelijk een levendig document over een cultureel tijdperk waarin figuren als Jean-Paul Sartre het denken van hele generaties beïnvloedden en waarin de discrete Gorz – medeoprichter van Le Nouvel Observateur – zelf een belangrijke rol speelde, onder meer als pionier van de politieke ecologie. Théâtre National brengt voor dit project regisseur Coline Struyf samen met acteur Dirk Roofthooft. Struyf, die in 2006 afstudeerde aan het Brusselse INSAS, werkte eerder al in Théâtre National als ‘jonge regisseur in residentie’. “Brief aan D. is geen theatertekst maar een liefdesbrief van een man aan zijn vrouw: uitermate intiem. Nochtans is de tekst wel gepubliceerd. Het is die overgang van intiem naar publiek die ik met deze voorstelling wil aftasten. Dirk Roofthooft kijkt ons recht in de ogen om een rauwe, heftige emotie over te brengen en woorden van liefde te vertolken die twee mensen verenigen tot in de dood”, aldus Coline Struyf. De Franstalige versie wordt gelanceerd in Théâtre National, de première van de Nederlands talige versie vindt plaats in de Bourlaschouwburg.

www.theatrenational.be

met Nederlandse boventitels

De Turkse regisseuse Şahika Tekand was – op uitnodiging van Platform 0090 – eerder al te gast in Toneelhuis met voorstellingen als Euridike’s Cry (2006), Fear of Darkness (2009) en Anti-Prometheus (2013). Telkens weer bijzonder indringende belevenissen waarin dwingende tekstritmes hun effect niet misten, voortgestuwd door ingenieuze licht- en klankpatronen. Betoverend en onrustwekkend tegelijk. Tekand, naast gevierd filmactrice ook regisseur en oprichter van een acteerstudio Studio Oyunculari, laat zich graag inspireren door de Griekse mythologie om de spanningslijnen in onze huidige samenleving te duiden. Nu richt ze zich op de figuur Io, een bovennatuurlijke schoon heid, die na vele rondzwervingen wanhopig op zoek gaat naar Prometheus die aan de rotsen vastgeketend werd door Zeus. Zijn straf heeft Prometheus te danken aan het vuur dat hij stal voor de mensen. Io vindt op het einde van haar zoektocht een veranderde Prometheus die worstelt met zijn geweten en zijn onderdanigheid. Vanuit het spanningsveld tussen de ‘geketende’ Prometheus en de ‘ontketende’ Prometheus creëert Şahika Tekand een moderne tragedie waarin conflicten over basisrechten (zoals het recht op leven, de vrijheid van meningsuiting), de rechten voor vrouwen en minderheden, macht en rechtvaardigheid aan bod komen.

productie STUDIO OYUNCULARI coproductie Toneelhuis, IKSV-Theaterfestival Istanbul (TR) en Platform 0090

www.0090.be

CMYK

NTGent NTGent / Johan Simons

De Kersentuin 07—08.06.16 Johan Simons ruilt zijn stek als directeur van de Münchner Kammerspiele (DE) – waar hij nochtans de artistieke successen opstapelde – in voor een plek als artistiek leider en regisseur bij NTGent. Voor Simons is het werk van Tsjechov een late ontdekking. Na een regie van Oom Wanja in de Münchner Kammerspiele (april 2013) is het uitkijken naar deze Kersentuin. Temeer omdat Elsie de Brauw, na een weergaloze vertolking van Anna Petrovna in Luk Percevals regie van Platonov (NTGent, 2013), opnieuw de vrouwelijke hoofdrol voor haar rekening zal nemen. Weduwe Ljubov Ranjevskaja keert terug uit Parijs naar haar ouderlijk huis in Rusland, een landgoed bekend om zijn oude kersentuin. Haar terugkeer is beladen. Enkele jaren eerder vertrok ze naar het buitenland, nadat haar man zich had doodgedronken en haar zoon was gestorven. Haar vroegrijpe dochter Anja heeft Ljubov overgehaald om terug te keren. Deze emotionele geschiedenis wordt doorkruist door een meer prozaïsch verhaal: Ljubov heeft schulden. Daardoor dreigt de kersentuin enkele dagen na haar terugkeer openbaar te worden verkocht. Samen met de andere bewoners van het landgoed hoopt Ljubov op een oplossing. Ze blijft geld uitgeven, niet in staat de feiten onder ogen te zien. Uiteindelijk zal de huisvriend Lopachin – een boerenzoon wiens ouders ooit nog als lijfeigenen op het landgoed hebben gewerkt – de kersentuin verwerven. Lopachin: een eigentijdse verlosser, die Ljubov bevrijdt van haar schuld. Johan Simons maakt met zijn regie van De Kersentuin een analyse van de samenhang tussen eigenheid (identiteit) en eigendom. Het zelfbeeld van de westerse mens is onlosmakelijk vergroeid met wat hij bezit. De vraag die daaruit

264

volgt: wat gebeurt er met dat beeld als bezittingen verloren gaan of worden verworven? Een prangende vraag in het licht van de huidige tijd, waarin de waarde van een eigendom onderhevig is aan dynamieken die ontsnappen aan de greep van het individu, en bijwijlen beangstigend vluchtig zijn. Is er een uitweg uit een realiteit waarin zelfbeeld en moraal enkel overeind blijven mits de juiste financiële transacties? tekst ANTON TSJECHOV regie JOHAN SIMONS met ELSIE DE BRAUW LIEN WILDEMEERSCH OSCAR VAN ROMPAY ELS DOTTERMANS BENNY CLAESSENS PIERRE BOKMA ALEJANDRA THEUS E.A. productie NTGENT

amateurTONEELhuis Toneelhuis en OPENDOEK

Bourla Al voor de vierde keer organiseren Toneelhuis en OPENDOEK amateurTONEELhuis. Toneelhuis nodigt Antwerpse amateurgezelschappen uit om zich te buigen over haar repertoire. Dit seizoen gaat om Hedda Gabler (Ibsen), Caligula (Camus) en De kinderjaren van Jezus (Coetzee). In deze context organiseert Toneelhuis ook dramaturgische inleidingen, workshops en masterclasses. Een selectie van de voorstellingen zal in de Bourlaschouwburg getooond worden tijdens de festivalweek in april 2016.

Concerten Toneelhuis

Bourla Naar goede gewoonte kan u bij Toneel huis genieten van bijzondere concerten in de intieme concertzaal die de Bourla is. De namen worden in de loop van het seizoen bekendgemaakt.

CMYK

Volg ons op www.toneelhuis.be

Het precieze programma wordt later bekendgemaakt op www.toneelhuis.be

Toneelhuis & deSingelabonnement Deze voorstellingen zijn bij Toneelhuis enkel te boeken in het combiabonnement Toneelhuis – deSingel (p 275). Losse tickets zijn enkel te boeken bij deSingel.

Canadian Stage / Stan Douglas

Helen Lawrence 29.10.15 deSingel Stan Douglas (1960) is een internationaal gerenommeerde Afrikaans-Canadese installatie- en videokunstenaar met Vancouver als thuisbasis. Zijn werk, op te vatten als een allegorie van de donkere tijden waarin we leven, exploreert het collectieve geheugen, de sociale vervreemding en raciale conflicten. Samen met scenarist Chris Haddock schreef hij de multimediathriller Helen Lawrence, een verweving van 3D-film met theater, geconcipieerd voor het podium. De voorstelling inspireert zich op de film noir en is een sterk staaltje van design, innovatieve technologie en messcherpe dialogen. U kijkt tegelijk naar de theatrale handeling op het podium én naar de zwart-witfilm die hiervan op het voordoek geprojecteerd wordt. De acteurs bewegen op een naakte scène, maar op het scherm bevinden ze zich in een digitaal decor van straten en interieurs, een reconstructie van het Canada van de jaren veertig. Plaats van handeling is Vancouver anno 1948, tijdens de naweeën van de Tweede Wereldoorlog. Corrupte politiemensen spelen onder één hoedje met gangsters die bordelen en gokhuizen uitbaten. Wraak, hebzucht en afgunst regeren deze door archetypes bevolkte wereld. Een femme fatale, Helen Lawrence, arriveert om een oude schuld te vereffenen. In een nevel van psychose, pillen- en drankverslaving, achtervolgt ze haar doelwit doorheen de stad. Is ze slachtoffer of dader? tekst STAN DOUGLAS CHRIS HADDOCK spel LISA RYDER CRYSTAL BALINT GREG ELLWAND RYAN HOLLYMAN STERLING JARVIS NICHOLAS LEA ALLAN LOUIS AVA JANE MARKUS HROTHGAR MATHEWS HALEY MCGEE MAYKO NGUYEN ADAM KENNETH WILSON

coproductie Artsclub Theatre Company (CA), The BANFF Centre (CA), Stan Douglas Inc. (CA), Festival Transamériques Montreal (CA), National Arts Centre (CA) met de steun van Arts Partners in Creative Development (CA) en Canada Council for the Arts (CA)

Twintig jaar na de creatie van Orestea keert Romeo Castellucci terug naar een van zijn iconische voorstellingen. Een unieke kans om het vroege werk van de Italiaanse meester te (her) ontdekken! In Orestea II wordt de trilogie van Aeschylus over wraak, boete en schuld tot haar essentie herleid. Het is een Griekse familietragedie waarbij Elektra en Orestes hun moeder Clytaemnestra vermoorden, die op haar beurt hun vader Agamemnon uit wraak gedood had. Aeschylus’

265

Toneelgroep Amsterdam / Ivo van Hove

De stille kracht 11.02.16

deSingel

De twintigste eeuw met haar grote ideologische confrontaties en verzuchtingen ligt achter ons. Wat zijn de uitdagingen van vandaag? Hoe ziet de wereld van morgen eruit? Meer dan honderd jaar geleden zag Louis Couperus zich geplaatst voor dezelfde cruciale dilemma’s. De wereld omstreeks 1900 maakte immers een stormachtige periode door. De Nederlandse romancier schreef op een volkomen bevrijde, niet moraliserende manier over zoekende, rusteloze mensen op het breukvlak van twee eeuwen. Het inmiddels klassiek geworden oeuvre van Louis Couperus is een kolfje naar de hand van regisseur Ivo van Hove. Hij zet de komende jaren dan ook in op niet minder dan drie werken van deze scherpe en sensitieve observator van de menselijke psyche. De stille kracht is gebaseerd op Couperus’ herinneringen aan zijn kindertijd in Nederlands-Indië, het huidige Indonesië. Daar speelt De stille kracht zich af, in de stad Buitenzorg (Bogor) op West-Java, tijdens de Nederlandse overheersing. Couperus beschrijft op visionaire wijze hoe de westerse cultuur niet op kan tegen de oosterse ‘stille kracht’, die onderhuids aanwezig is en een trage slijtage aanricht. De Nederlandse kolonisator domineert en controleert, maar blijkt niet in staat de kern van de oosterse cultuur te raken. Wat rest is een machteloze mens in de Javaanse jungle … tekst LOUIS COUPERUS regie IVO VAN HOVE met JIP VAN DEN DOOL AUS GREIDANUS JR. MARIEKE HEEBINK GAITE JANSEN MARIA KRAAKMAN HALINA REIJN VANJA RUKAVINA GIJSSCHOLTEN VAN ASCHAT E.A. bewerking ERIC DE VROEDT

dramaturgie PETER VAN KRAAIJ scenografie en lichtontwerp JAN VERSWEYVELD kostuums AN D’HUYS productie TONEELGROEP AMSTERDAM coproductie Ruhrfestspiele Recklinghausen (De) ondersteund door Ammodo Particulier producent Joost en Marcelle Kuiper

Socìetas Raffaello Sanzio / Romeo Castellucci

Orestea II 10.03.16

mythisch verhaal belicht het conflict tussen passie en ratio. De strijd tussen goddelijke en menselijke wetten, die steeds een tragische afloop kent, wordt door Castellucci omgezet in onvergetelijke scenische beelden, van een glaciale schoonheid. De Italiaanse meester voert u naar een oord waar droom, hallucinatie en werkelijkheid niet langer van elkaar te onderscheiden zijn. Orestea II toont een intrigerende oerwereld waar leven en dood, mensen, dieren en dingen in elkaar overlopen.

deSingel

coproductie Odéon-Théâtre de l’Europe (Parijs), Festival d’Automne à Paris, MC2 (Grenoble), Célestins/Théâtre de Lyon, Théâtre Nouvelle Génération/ Centre dramatique national de Lyon, La rose des vents/Scène nationale Lille Métropole (Villeneuve d’Ascq), Maillon Théâtre de Strasbourg/Scène Européenne, Romaeuropa Festival

CMYK

266

Praktisch

CMYK

267

CMYK

268

Publiekswerking CMYK

EDUCATIE EN OMKADERING

269 Wie graag zelf meer informatie opzoekt, vindt in deze seizoensbrochure maar ook op de website uitgebreide en diepgaande achtergrondinformatie over de makers, de voorstellingen en de om kaderende activiteiten van de publiekswerking. Toneelhuis heeft een gevarieerd educatief aanbod voor groepen met meer en minder theaterervaring. WORKSHOPS Bij de eigen producties orga niseert Toneelhuis elk seizoen een aantal theaterworkshops. Deze zijn geschikt voor middel baar onderwijs vanaf de derde graad, hogescholen en univer sitaire studies. De workshops worden ontwikkeld in nauwe samenhang met het repetitie proces van de voorstelling. De deelnemers ervaren zelf wat spelen is, ze verhouden zich tot de thema’s en achter gronden van de voorstelling. Voorstellingen waar workshops bij gegeven worden zijn Hedda Gabler, De welwillenden, De fietsendief en de nieuwe voorstelling van Olympique Dramatique met De Mexicaanse hond. De workshops duren een dagdeel en kunnen zowel op school als in Toneelhuis plaatsvinden. TRY-OUTS Als vertegenwoordiger van een groep (school, vereniging of organisatie) kunt u zich

MATINEEVOORSTELLINGEN

Ook tijdens het seizoen 20152016 organiseert Toneelhuis matineevoorstellingen. Er zijn zes matinees, één van elke nieuwe grotezaalproductie van Toneelhuismakers. Wilt u meerdere matinees bijwonen, teken dan in voor het matinee abonnement. (Zie p.274) Tijdens de matinees zijn er Toneelhuisateliers voor kinderen. Terwijl ouders genieten van de voorstellingen, leven de kinderen zich uit (voor gedetailleerde info, zie Toneelhuisateliers).

inschrijven op de try-outlijst. Als Toneelhuis bij een voorstelling try-outs voorziet, wordt u hiervoor uitgenodigd. Op deze manier kunt u gratis de voorstelling prospecteren en onderzoeken welke inleidende activi teit u wil plannen voor uw groep. OPEN REPETITIES Daar waar mogelijk staan de repetitieprocessen open voor begeleiders met hun groepen (maximum 40 personen). INLEIDINGEN In de Bourlaschouwburg vinden op alle weekdagen behalve de premièredata inleidingen plaats bij de Toneelhuisvoorstellingen. U komt meer te weten over de regisseur en diens werkwijze, het regieconcept, de schrijver en de acteurs. Deze gratis inleidingen starten telkens om 19u15 en worden georganiseerd in de rondgang van de Bourla op de eerste verdieping. Op aanvraag geeft Toneelhuis inleidingen en nabesprekingen op school. STUDIEMIDDAG VOOR LEERKRACHTEN Op woensdag 18 november 2015 kunt u deelnemen aan een actieve studiemiddag Omkaderen in de klas. Deze middag is bedoeld voor leerkrachten die dieper op de inhoud en vorm van een voorstelling in willen gaan met hun groep. Toneelhuis reikt u diverse methodes aan om een

theaterbezoek voor te bereiden of te verwerken. SAMENWERKINGEN De publiekswerking van Toneelhuis werkt tijdens verschillende projecten in 20152016 samen met Universiteit Antwerpen en Universiteit van Amsterdam (afdeling Theaterwetenschap), Karel de Grote-Hogeschool (afdeling Kunst- en Cultuurbemiddeling en lerarenopleiding), ArtEZ hogeschool voor de kunsten in Arnhem (afdeling Docent Theater) en OPENDOEK, amateurtheater Vlaanderen. Samen met sociale organisaties en verenigingen waar armen het woord nemen zet Toneelhuis zich in voor een duurzaam participatietraject voor mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie. Toneelhuis biedt inleidingen, workshops en omkadering op maat voor sociale organisaties in de stad. U kunt deze aanvragen bij Petra Damen op 03 224 88 20 of petra.damen@toneelhuis.be U kunt zich natuurlijk ook eerst richten tot de organisaties waar al een duurzame relatie mee is opgebouwd: OCMW Antwerpen / Dienst Vrije Tijd, Recht-Op, de8, Nova Op Stap, APGA en Samenlevingsopbouw Antwerpen. Op bovenlokaal niveau kunt u terecht bij het Fonds Vrijetijdsparticipatie; onze partner in de strijd tegen sociale uitsluiting.

• DE KINDERJAREN Elke matineevoorstelling wordt VAN JEZUS specifiek toegankelijk gemaakt Mokhallad Rasem voor mensen met een visuele zo 13.12.15 handicap. We voorzien telkens een audiobeschrijving. Vermeld • HEDDA GABLER Bart Meuleman bij reservering dat u hiervan zo 21.02.16 gebruik wil maken. Wenst u • DE WELWILLENDEN meer info over de specifieke Guy Cassiers toegankelijkheids-voorzieningen zo 13.03.16 in de Bourla? (Zie p. 270) • DE FIETSENDIEF MartHa!tentatief Matineevoorstellingen vinden zo 08.05.16 telkens plaats op zondag om • CREATIE 2016 (werktitel) 15u en dit op volgende data: Olympique Dramatique • CALIGULA & Orkater Guy Cassiers zo 29.5.16 zo 22.11.15

CMYK

270

RONDLEIDINGEN

Toneelhuis gunt u graag een blik achter de schermen en organiseert rondleidingen in de Bourlaschouwburg. Onder begeleiding van een Toneelhuismedewerker brengt u een uitgebreid bezoek aan de Bourla, waarbij u meer te weten komt over de geschiedenis van het gebouw en de theaterconstructies. RONDLEIDING VOOR SCHOLEN: € 35 Meer informatie bij Petra Damen op 03 224 88 20 of

TOEGANKELIJKHEID

Toneelhuis vindt het belangrijk dat iedereen kan genieten van het Toneelhuisaanbod. Daarom zetten we in op het toegankelijk maken van voorstellingen voor mensen met een beperking. Naast de reguliere voorzieningen biedt Toneelhuis tijdens matineevoorstellingen speciale voorzieningen aan voor personen met een visuele beperking. Het toegankelijkheidaanbod wordt mee gerealiseerd door Intro vzw. REGULIERE WERKING In de Bourla zijn de plaatsen voor rolstoelgebruikers met de LIFT te bereiken. Graag vermelden bij reservering dat u rolstoelgebruiker bent. Slechthorenden kunnen gebruik maken van de RINGLEIDING in de Bourla. Dit draadloos systeem zorgt ervoor dat de geluiden van de scène door de drager van een hoorapparaat rechtstreeks in het hoortoestel beluisterd kunnen worden. Zet u het hoortoestel op T, dan hoort u enkel de geluiden van op de scène, zet u het hoortoestel op MT dan vangt u naast de scènegeluiden ook de geluiden uit de zaal op. De keuze T geniet hierbij de voorkeur,

CMYK

petra.damen@toneelhuis.be. RONDLEIDING VOOR GROEPEN (tot 30 personen): € 10 per persoon, minimum 15 personen Meer informatie bij Koen Vermesen op 03 224 88 52 of koen.vermesen@toneelhuis.be. RONDLEIDINGEN OP VASTE DATA MET VRIJE INSCHRIJVING: € 7 per persoon, rondleidingen vinden plaats vanaf 12 personen. Maximum aantal: 25 personen.

zodat u niet gestoord wordt door geluiden uit de zaal. Als u gebruik wenst te maken van de ringleiding, reserveer uw plaatsen op de parterre van rij 1 t/m 12. Wenst u meer informatie, neem even contact op met Maya Van Puymbroeck op 03 224 88 33 of maya. vanpuymbroeck@toneelhuis.be. TOEGANKELIJKHEID BIJ MATINEES Voor matineevoorstellingen levert Toneelhuis specifieke inspanningen om de toegankelijkheid voor mensen met een beperking te vergroten. Hiervoor werkt Toneelhuis samen met Intro vzw en VeBeS vzw (Licht en liefde), AHOSA en Onder Ons vzw. Toneelhuis volgt de onderzoeken die gebeuren aan de Universiteit Antwerpen (Onderzoeksgroep TricS (Vertaalwetenschap, Tolkwetenschap en Interculturele Communicatie) op de voet, en houdt zo de vinger aan de pols van nieuwe ontwikkelingen op vlak van audiobeschrijvingen. ASSISTENTIE Vrijwilligers van Intro vzw begeleiden mensen met

De rondleidingen zijn toegankelijk vanaf 10 jaar. Op vier zaterdagen kan u dit seizoen individueel inschrijven: • za 24 okt. 2015 • za 19 dec. 2015 • za 26 maart 2016 • za 4 juni 2016 Telkens van 14u-16u Graag ten laatste tien dagen vooraf aanmelden bij de ticketbalie op 03 224 88 44 of tickets@toneelhuis.be.

een beperking vanaf een centraal verzamelpunt aan het Centraal Station Antwerpen naar de Bourla en weer terug. Afspraak: 1u15 voor aanvang van de voorstelling. AUDIODESCRIPTIE (AD) AD is een techniek waarbij een theatervoorstelling toegankelijk gemaakt wordt voor mensen met een visuele beperking. Via hoofdtelefoons wordt bijkomende informatie gegeven over wat zich afspeelt op scène en niet duidelijk wordt door de dialogen. PRAKTISCH Vóór elke matineevoorstelling is er een inleiding en stellen de acteurs zichzelf voor zodat u weet welke stem bij welk personage hoort. Tijdens de voorstelling kan u de audiobeschrijving volgen via hoofdtelefoons. Afspraak telkens om 14u in de inkomhal van de Bourla. TICKETS & INFO Uw begeleider mag gratis mee. VeBeS, AHOSA en Onder Onsleden krijgen korting (€ 14 i.p.v. € 20 in rang A). Heeft u een blindengeleidehond bij, laat het ons weten: 03 224 88 44

TONEELHUISATELIERS VOOR KINDEREN

TONEELHUIS GOES GREEN

271 Terwijl u een matinee bijwoont, kunnen uw kinderen terecht op de zolder van de Bourlaschouwburg voor een creatief atelier. De allerkleinsten worden verzorgd en vertroeteld terwijl de kinderen vanaf vier jaar zich buigen over de grote vragen uit de voorstellingen … Hartstochtelijk, beschouwend, ploeterend, lezend, spelend, knutselend en vooral lachend werken de kinderen zich door het zondagmiddagaanbod heen. Het is aan te raden om uw kinderen tijdig in te schrijven want de ateliers blijken inmiddels een gewild onderdeel van het matineeaanbod te zijn.

PRAKTISCH • Gratis deelname, u schrijft uw kind in wanneer u reserveert voor een matineevoorstelling en vermeldt naast de naam ook de geboortedatum. • Minimumleeftijd Toneelhuisatelier: vier jaar, daarnaast is kinderopvang mogelijk van nul tot vier jaar. • Om 14u30 verzamelen we in de hal van de Bourlaschouwburg (ophalen gebeurt op dezelfde plek). • Na afloop van de voorstelling ontmoeten kinderen en ouders elkaar weer in de hal.

Meer concrete informatie over de verschillende ateliers vindt u op www.toneelhuis.be.

GREEN TRACK WIL DE ANTWERPSE KUNSTENSECTOR DUURZAMER EN ECOLOGISCHER MAKEN. Toneelhuis heeft daarvoor samen met 21 andere Antwerpse culturele organisaties het Green Trackcharter ondertekend om op ecologisch gebied samen te werken en kennis met elkaar uit te wisselen. Door de krachten te bundelen willen de deelnemende organisaties hun inspanningen verbeteren en zichtbaar maken. De ambities zijn groot: Green Track-leden willen ook hun omgeving inspireren én het publiek meenemen in hun verhaal.

ACTIEPLANNEN MÉT RESULTATEN Toneelhuis en de andere Green Track-leden zetten zich in om hun energieverbruik, verplaatsingen, drukwerk, materiaal en afval te reduceren. Elke organisatie stelt een actieplan met concrete doelstellingen op, maar daarnaast worden er ook gemeenschappelijke initiatieven georganiseerd om elkaar te ondersteunen, zoals het delen van materiaal en vervoer, groepsaankopen en belangenbehartiging.

provincie en stad Antwerpen. Prospekta – centrum voor kunstcommunicatie van de provincie Antwerpen – is initiatiefnemer en coördineert het netwerk. Reeds 22 partners in Antwerpen ondertekenden ondertussen het charter! www.greentrack.be

GREEN TRACK Green Track Antwerpen is geïnspireerd op Green Track Gent en Leuven en sluit aan bij de klimaatambities van

CMYK

Tickets & info 272

LOSSE TICKETS

DINSDAG 26.05.15 = START TICKETVERKOOP

De verkoop van losse tickets gaat van start op dinsdag 26 mei 2015, zowel bij de ticketbalie, telefonisch als online.

ZONDAG 30.08.15 = TICKETS AAN CULTUURMARKTKORTING!

Toneelhuis tekent present op de jaarlijkse Cultuurmarkt op zondag 30 augustus. Deze keer stellen we de Bourla open voor publiek en organiseren we een GROOTSE STOCKVERKOOP VAN TONEELTEKSTEN EN KOSTUUMS op de scĂ¨ne. Zet het culturele seizoen goed in en kom snuisteren in unieke schatten in de Bourla. U kan er doorlopend terecht tussen 11u en 18u voor een hapje en een drankje en toelichting over het nieuwe Toneelhuisseizoen. En wat meer is: we verkopen die zondag losse tickets voor geselecteerde voorstellingen met een SPECIALE CULTUURMARKTKORTING.

CMYK

273

N° 1 HUISABONNEMENT = € 84 (i.p.v. €120)

ABONNEMENTEN

Het huisabonnement geeft u de kans aan de grootste reductie de nieuwe creaties van Toneelhuismakers te bekijken. Daarnaast betaalt u slechts € 14 voor andere geselecteerde theatervoorstellingen.

6 nieuwe Toneelhuisproducties met data naar keuze behalve de premières:

DINSDAG 12.05.15 = START ABONNEMENTENVERKOOP WAAROM EEN ABONNEMENT?

• CALIGULA – Guy Cassiers • DE KINDERJAREN VAN JEZUS – Mokhallad Rasem • HEDDA GABLER – Bart Meuleman • DE WELWILLENDEN – Guy Cassiers • CREATIE 2016 (werktitel) – Olympique Dramatique & Orkater • DE FIETSENDIEF – MartHa!tentatief

Met een Toneelhuisabonnement krijgt u de EERSTE KEUZE en de beste plaatsen aan de MEEST VOORDELIGE PRIJS. De houders van abonnement 1 t/m 3 ontvangen bovendien een gratis PODIUMHOPPER, waarmee u korting krijgt op een voorstelling bij onze bevriende cultuurhuizen de Filharmonie, Kunsthuis Opera Ballet Vlaanderen en Amuz.

EEN ABONNEMENT BESTELLEN • Van dinsdag 12 mei t/m zaterdag 23 mei 2015 geeft Toneelhuis voorrang aan de verkoop van abonnementen. U kan uw abonnement hernieuwen of voor het eerst een abonnement kopen en dit zowel bij de ticketbalie als online. • Voor een bestelling via de ticketbalie kan u het bestelformulier gebruiken (ingesloten bij deze brochure). Reserveringen worden behandeld in volgorde van ontvangst. • Info over online bestellen met Ticketmatic vindt u op p. 276.

CMYK

274

N° 1+

N° 2

PREMIÈREABONNEMENT = € 102 (i.p.v. € 138)

MATINEEABONNEMENT = € 52 (i.p.v. € 80)

Dit abonnement geldt uitsluitend op de premièredata van de nieuwe creaties van Toneelhuismakers. U betaalt weliswaar meer maar u geniet na de première mee van een hapje en een drankje met de volledige ploeg. Ook met dit abonnement betaalt u slechts € 14 voor andere geselecteerde theatervoorstellingen.

Ook dit seizoen zijn de matinees weer van de partij. Ditmaal kiest u 4 matineevoorstellingen uit het aanbod van 6 op vaste data, steeds op zondag om 15u. Tijdens de matinees voorzien we een audiobeschrijving voor mensen met een visuele handicap. Kinderen van het matineepubliek kunnen zich intussen uitleven in de gratis Toneelhuisateliers.

6 nieuwe Toneelhuisproducties op de premièredata:

• CALIGULA – Guy Cassiers zo 22.11.15 • DE KINDERJAREN VAN JEZUS – Mokhallad Rasem zo 13.12.15 • HEDDA GABLER – Bart Meuleman zo 21.2.16 • DE WELWILLENDEN – Guy Cassiers zo 13.3.16 • DE FIETSENDIEF – MartHa!tentatief zo 8.5.16 • CREATIE 2016 (werktitel) – Olympique Dramatique & Orkater zo 29.5.16

• CALIGULA – Guy Cassiers do 19.11.15 • DE KINDERJAREN VAN JEZUS – Mokhallad Rasem do 10.12.15 • HEDDA GABLER – Bart Meuleman do 18.2.16 • DE WELWILLENDEN – Guy Cassiers do 10.3.16 • CREATIE 2016 (werktitel) – Olympique Dramatique & Orkater wo 13.4.16 • DE FIETSENDIEF – MartHa!tentatief do 28.4.16

CMYK

275

N° 3

N° 4

A LA CARTEABONNEMENT = € 80 (i.p.v. € 100)

TONEELHUIS & DESINGEL ABONNEMENT = € 111 / € 90 (-25/65+) i.p.v. € 139 / € 109

Het A la carte-abonnement geeft u de mogelijkheid een selectie te maken uit een combinatie van nieuwe Toneelhuiscreaties en gastvoorstellingen van KVS, NTGent, Théâtre National en 0090. U kiest in dit abonnement 3 nieuwe Toneelhuis voorstellingen en 2 gastvoorstellingen, uit een aanbod van 10 met data naar keuze behalve de premièredata. 3 te kiezen uit 6 Toneelhuiscreaties:

• • • •

BRIEF AAN D. – Théâtre National SCHITZ – KVS IO – Sahika Tekand, 0090 DE KERSENTUIN – NTGent

Met deSingel deelt Toneelhuis interesse voor heel wat boeiende kunstenaars, zoals Ivo van Hove en Romeo Castellucci. In een gezamenlijk abonnement brengen we een selectie van het programma van beide huizen samen aan een voordelig tarief. (zie p. xxx) 3 Toneelhuisproducties, 3 deSingelproducties met vaste data:

TONEELHUIS • CALIGULA – Guy Cassiers do 26.11.15 • HEDDA GABLER – Bart Meuleman do 25.2.16 • DE WELWILLENDEN – Toneelhuis & Toneelgroep Amsterdam / Guy Cassiers do 17.03.16 DESINGEL • HELEN LAWRENCE – Canadian Stage / Stan Douglas do 29.10.15 • DE STILLE KRACHT – Toneelgroep Amsterdam / Ivo van Hove do 11.2.16 • ORESTEA II – Socìetas Raffaello Sanzio / Romeo Castellucci do 10.03.16

CMYK

276

TICKETS KOPEN

Online op www.toneelhuis.be Via onze website kan u 24u op 24u, 7 dagen op 7 tickets bestellen, tot 5 minuten voor de voorstelling. Eens u uit ons aantrekkelijk aanbod een keuze gemaakt hebt, kiest u via www.toneelhuis.be het abonnement op uw maat of één of meerdere losse tickets. Bij elke voorstelling kan u op een gedetailleerd zaalplan zien welke plaatsen nog beschikbaar zijn. Het online ticketsysteem stelt een beschikbare plaats in de zaal voor, maar u kan deze voorgestelde keuze ook zelf wijzigen. Betalen kan vervolgens met Bancontact / home banking / Ideal, met kredietkaarten: VISA / Eurocard / Mastercard of per overschrijving. Vanaf het moment dat uw betaling in orde is, ontvangt u een mail met een link naar uw e-ticket(s). U hebt de optie om meerdere tickets op één A4 te printen. Mits opleg van € 2 kunnen we de tickets ook per post opsturen.

GOED OM WETEN

Verkochte tickets worden niet terugbetaald, tenzij de voorstelling afgelast wordt. U kan uw tickets tot een dag voor de voorstelling ruilen voor een andere datum. De ruilkosten bedragen € 2 per ticket. Bent u uw (e)-tickets vergeten of verloren? Geen nood, al uw gegevens staan geregistreerd. U kan vooraf zelf uw tickets opnieuw printen via de ticketlink in uw bevestigingsmail. Voor het opnieuw printen van uw tickets aan de avondkassa rekenen wij € 1 per ticket. We streven ernaar onze voor stellingen zo stipt mogelijk

CMYK

Op de tickets staat een barcode die door een onthaalmedewerker zal gescand worden wanneer u naar de voorstelling komt. Onthaal en ticketbalie

Bij telefonische reservering betaalt u ofwel met Visa- of Mastercard of via overschrijving: op het rekeningnummer IBAN BE48 4028 1360 0227, BIC KREDBEBB met vermelding van het ordernummer.

Orgelstraat 7, 2000 Antwerpen. Open van dinsdag t/m vrijdag van 10u tot 18u

U kan ervoor kiezen om uw tickets thuis te printen of, mits betaling van € 2 per bestelling, sturen we u de tickets toe tot zeven dagen voor de voorstelling.

Komedieplaats 18, 2000 Antwerpen. Op zaterdag van 14u tot 18u en vanaf een uur voor aanvang van de voorstelling.

Let wel, niet betaalde reserveringen vervallen automatisch twee weken voor aanvang van de voorstelling.

Jaarlijkse vakantie van 1 juli t/m 3 augustus 2015. Aan de ticketbalie betaalt u contant, met bancontact of Visa- of Mastercard en u krijgt uw tickets onmiddellijk mee. Ticketbalie 03 224 88 44 Dinsdag t/m vrijdag van 10u tot 18u en op zaterdag van 14u tot 18u.

te laten starten. Daarom vragen we u om een half uur voor aanvang uw tickets af te halen. Na aanvang van de voorstelling laten we geen publiek meer toe in de zaal, tenzij bij eventuele pauzes. Laatkomers hebben geen recht op terugbetaling. Voor uitverkochte voorstellingen werken we met een wachtrij aan de voorstellingskassa vanaf een uur voor aanvang. Hebt u tickets over, dan kan u die steeds zelf doorverkopen aan de mensen in de wachtrij. De wachtrij biedt evenwel geen garantie op een ticket, maar het

Voorstellingskassa Vanaf een uur voor aanvang van de voorstelling is de kassa geopend. Tickets kopen en betalen kan contant, met Bancontact, Visa- of Mastercard. Vanaf tien minuten voor de voorstelling worden de niet tijdig afgehaalde tickets doorverkocht.

is de moeite waard om het te proberen. Op de dag van de voorstelling, verkopen wij een aantal zoekplaatsen. Voor een zoekplaats betaalt u € 16 en hiermee mag u een vrije plaats innemen net voor aanvang van de voorstelling. Schakel uw gsm uit tijdens de voorstelling. Het maken van foto’s, beelden geluidsopnamen is niet toegelaten

277

TICKETS PRIJZEN

Bij Toneelhuis hanteren we drie rangen, naargelang het zit- en zichtcomfort. Wij bezorgen u steeds correcte informatie over

de kwaliteit van de beschikbare plaatsen. Plaatsen op de zijbalkons bieden niet altijd een volledig zicht op de scène.

LOSSE TICKETS

EENHEIDSTARIEF

RANG A B C

Producties in de Leopoldstraat, alle voorstel lingen in de Antwerpse Kleppers (behalve de 24 uren-performance Mount Olympus). BASIS € 16 REDUCTIE -25 / 65+ / OKO € 12 Bij een premièrevoorstelling betaalt u € 2 extra, behalve bij premières in de Antwerpse Kleppers. Voorstelling Tutti Fratelli: € 12 / € 10

BASIS BASIS première

€ 20 € 16 € 10 € 23 € 18 € 12

REDUCTIE 65+, OKO -25

€ 14 € 14 € 10 € 12 € 12 € 10

REDUCTIE Première 65+ Première -25, OKO

€ 17 € 14 € 10 € 14 € 14 € 10

Concerten worden pas later bekendgemaakt en hebben meestal een afwijkend tarief. Volg onze site of teken in op onze maande lijkse digitale nieuwsbrief.

CMYK

REDUCTIES PASSEN EN CHEQUES

278 NIEUW! JONGERENKAART Speciaal voor jongeren tot 25 jaar lanceert Toneelhuis een nieuwe jongerenkaart. Voor slechts € 50 kan u vijf voorstellingen tijdens het seizoen 2015-2016 bijwonen. Dat is dus maar €10 per voorstelling. Te verkrijgen bij de ticketbalie of online. Het grote voordeel aan deze jongerenkaart is dat ze niet persoonlijk is en niet beperkt is tot één ticket per voorstelling. Geef ze dus gerust door aan vrienden, of beter nog: breng uw vrienden vooral mee. Zolang ze maar -25 zijn. De jongerenkaart is geldig voor álle voorstellingen in Toneelhuis en ook op premièredata. Want we zien jullie graag komen! Wel vooraf reserveren als u zeker wil zijn van goede plaatsen.

CULTUURCHEQUES VOOR ANTWERPSE STUDENTEN Studenten kunnen voor € 10 op hun campus een boekje met zeven cultuurcheques kopen. Reserveer met deze cheques plaatsen bij de verschillende cultuurhuizen in de stad. Info: www.gate15.be.

TONEELHUIS / BOURLA Komedieplaats 18 2000 Antwerpen

TONEELHUIS / KANTOREN Orgelstraat 7 2000 Antwerpen

• Voorstellingskassa / onthaal & ticketbalie Bij voorstellingen vanaf een uur voor aanvang in de Bourla Op zaterdag van 14u tot 18u. Aanvang voorstellingen 20u00 (tenzij anders vermeld)

• Onthaal & ticketbalie 03 224 88 44 Van dinsdag t/m vrijdag van 10u tot 18u (Vakantie van 1 juli t/m 3 augustus 2015)

OKO SECTORPAS Alle werknemers van organisaties aangesloten bij Overleg Kunstenorganisaties (oKo) kunnen een sectorpas krijgen via het secretariaat van oKo. Sectorpashouders kopen bij Toneelhuis hun tickets aan reductie: € 14 i.p.v. € 20 of € 16, inclusief op premièredata.

PODIUMHOPPER De podiumhopper is een initiatief van verschillende culturele instellingen in Gent en Antwerpen. U krijgt hem SCHOLEN cadeau bij aankoop van Een leerling betaalt € 12 een Toneelhuisabonnement voor een voorstelling. Per en geniet zo eenmalig een 15 leerlingen komt een korting in elk van de andere begeleidende leerkracht gratis mee. Voor programmatips, extra deelnemende huizen. In info, uitnodigingen voor try-outs Antwerpen geldt dit aanbod in Toneelhuis, de Filharmonie, of een inleiding, mail Kunsthuis Opera Ballet petra.damen@toneelhuis.be. Vlaanderen en Amuz.

ADRESSEN

CMYK

• Toneelhuis administratie 03 224 88 00

A-KAART De A-kaart is de spaar- en voordeelkaart van de stad Antwerpen. Vanaf oktober 2015 kan u met uw A-kaart ook in Toneelhuis punten sparen als u een voorstelling bijwoont. U vindt de zuil aan de voorstellingskassa van de Bourla. Eén bon op uw A-kaart is goed voor € 2 korting op een voorstelling naar keuze. Tijdelijke acties worden aangekondigd via de nieuwsbrief van de A-kaart. U kan de A-kaart op vele punten in de stad aankopen. Surf naar www.antwerpen.be/a-kaart voor alle informatie. GESCHENKBON U kan bij de ticketbalie en online een geschenkbon kopen voor een bedrag dat u zelf bepaalt. Gedurende één jaar kan de bon ingeruild worden tegen tickets voor de voorstellingen van Toneelhuis. De geschenkbon geeft geen voorrang tijdens de avondkassa. Reserveren is daarom ook hier aanbevolen.

ETEN EN DRINKEN

BOOKSHOP

ZAALHUUR BOURLA SCHOUWBURG

BEREIKBAARHEID

279 DE FOYER In 2014 nam De Foyer een nieuwe start onder leiding van het Felix Pakhuis-team. De Foyer ligt op de eerste verdieping van de Bourla. U kan er voor en na de voorstelling en tijdens de pauze terecht voor een drankje en een hapje. Vermijd wachtrijen tijdens de pauze en na de voorstelling, koop uw drankbonnetjes vóór aanvang van de voorstelling. Maak van uw theateravond een totaalbeleving! Op voorstellingsavonden kan u vanaf 18u30 genieten van een dagvers theater menu met seizoensgebonden

gerechten. De prijs voor het theatermenu bedraagt € 22,50 per persoon. Indien u uw diner u uw theaterbuffet reserveert in combinatie met uw voorstelllingstickets via Toneelhuis, betaalt u slechts € 19,50 per persoon. Daarnaast is De Foyer enkel geopend voor de gekende brunchformule op zon- en feestdagen, telkens van 10u tot 12u en van 12u30 tot 14u30. Online reserveren is wenselijk en kan op www.bourlaschouwburg.nu.

GELIJKVLOERS In het voorjaar zal er op het gelijkvloers een permanente horecazaak openen, waar u van dinsdag tot zaterdag en elke koopzondag terecht kan vanaf 10u. Kom bij goed weer genieten van een uitzonderlijk zonnig terras op de Komedieplaats! Voor meer info kan u terecht op www.bourlaschouwburg.nu.

Door de jaren heen gaf Toneelhuis reeds vele tekst uitgaven en fotoboeken uit. Het hele aanbod kan u online of bij de ticketbalie raadplegen en bestellen.

De theaterzaal heeft een capaciteit van 800 personen.

Voor meer informatie over het huren van de zaal: Koen Vermesen op 03 224 88 52 of koen.vermesen@toneelhuis.be.

MET DE FIETS OF VELO Geen eigen fiets? Maak gebruik van het Velo-systeem. € 3 voor een dagpas. Meer info: www.velo-antwerpen.be

of met tram: Premetro 3, 5, 9 en 15. Afstappen aan halte Meir – uitgang Huidevettersstraat

Dichtsbijzijnde Velo-stations: • station Bourla (hoek SchuttershofstraatHuidevettersstraat), 1 min. wandelen • station Rubenshuis (Wapper), 3 min. wandelen MET HET OPENBAAR VERVOER MET DE TREIN tot het Centraal Station of met de bus tot de Rooseveltplaats. Van daaruit te voet (15 min.)

MET DE TRAM • Premetro 3, 5, 9 en 15 Afstappen aan halte Meir – uitgang Huidevettersstraat • Trams 7 en 4 Afstappen aan halte Huidevettersstraat MET DE WAGEN Vanuit: • Hasselt en Turnhout Via E313 en E34 / Neem afrit 17 Borgerhout • Breda Via E19 / Volg Antwerpse ring & neem afrit 3 Borgerhout

• Gent/Kortrijk Via E17 / Neem meteen na de Kennedytunnel afrit 5a Antwerpen centrum • Brussel via Boom Via A12 / Volg Antwerpen centrum • Brussel via Mechelen Via E19 / Volg aan de Craeybeckxtunnel afrit Antwerpen centrum PARKINGS IN DE BUURT Arenberg: Oudevaartplaats 2-4 Oudaan: Oudaan 3 Stadsschouwburg: Meistraat 4 Vanaf 18u betaalt u € 6 voor de rest van de avond (d.d. maart 2014)

CMYK

280

TONEELHUIS VRIJWILLIGERS

Toneelhuis wordt mee mogelijk gemaakt door de hulp van een diverse en unieke vrijwilligersgroep. Voorlopig worden er geen nieuwe kandidaten meer in de groep aangenomen. U mag ons echter altijd laten weten dat u interesse heeft in de vrijwilligerswerking van Toneelhuis. Stuur gerust een mailtje naar lieve.wouters@toneelhuis.be. Wanneer er een plekje vrijkomt, contacteren we u graag. HUIDIGE TONEELHUISVRIJWILLIGERS: Alex Berkovich Alexandra Van Damme Anke Timmermans Ann Van den Eynden Anne Floren Anne Vanoppen Anneliese De Boeck Bart Janssen Bianca Fastré Caroline De Somer Catherine Lijssens Elise De Cock Elise Van Damme Elizabeth Geerts Elvira Crois

TONEELHUIS ZOEKT ARTSEN

Toneelhuis is op zoek naar artsen die tijdens de voorstelling over de gezondheid van de toeschouwers willen waken. Als wederdienst krijgt u twee goede plaatsen in de zaal. Indien u hiervoor interesse heeft, stuur een mailtje naar lieve.wouters@toneelhuis.be.

CMYK

Emelie Hens Eric Lambrechts Erna Moyaert Fenneke Brookhuis Gijs Creemers Hanne Holvoet Hanne Roofthooft Hanne Verhoeven Helena Verbeeck Hilde Van Mechelen Ilse Oostvogels Inge Van Winckel Ingrid Van Liefferinge Inne Van den Bossche Jacoba Rubbens Jeroen De Cock Jolien Philipsen Jolien Smits Judith Vereecken Julia Stappers Karen Muyshondt Karen Van Mechelen Karlijn Ongena Kato Bijtebier Kristoffel Mertens Léon Leenders Liesbeth Uytfries Liselotte Roodbol Lisa Dierick Lisa Deckers Lisa Durnez Loren Aernouts Lori Tuerlinck Lotte Philipsen

Lut Vinck Lynn Theuns Magda Serrien Margot Deneuburg Marieke Vanderlinden Marina Goeyvaerts Marjan Buseyne Marleen Geyzen Marleen Horemans Marleen Van Pottelberge Merel Hendrickx Michaël Van Remoortere Monique Bondue Nima Rasoolzadeh Bagmisheh Peggy Heynen Peter Hennebel Robert Allaerts Sam Baidoo Sam Cunningham Sanne Joostens Sanne Swerts Sarah Delang Serge Delaey Sophia Van Gompel Sophie Van der Lugt Tania Goovaerts Veerle Brat Véronique Zwakhoven Victor Florindo Walter Keteleer Wim Hertoghs Het is fijn dat u deel uitmaakt van de vrijwilligersploeg!

281 RAAD VAN BESTUUR

COLOFON

Johan Swinnen (voorzitter) Kiki Vervloessem (ondervoorzitter) Julie Bynens Chris Christijn Bruno Claesen Pascale De Groote Emiel Pieters Joachim Pohlmann Tinus Schneiders Bauke Schroeven Marcel Van Campen Dorian Van der Brempt Naira Vardanian Ernest Van Buynder Ivan Van de Cloot Bea van Valkenburg

Deze brochure werd samengesteld door FC Bergman, Guy Cassiers, Katelijne Damen, Tom Dewispelaere, Olympique Dramatique, Abke Haring, Kristin Hex, Erwin Jans, Kevin Janssens, An-Marie Lambrechts, Bart Meuleman, Mokhallad Rasem, Johan Van Assche, Leen Van de put, Marc Van Eeghem en Benjamin Verdonck. Eindredactie An-Marie Lambrechts, Kristin Hex Met dank aan Ellen Stynen Productieleiding interviews Maya Van Puymbroeck Met dank aan Noor van der Poorten Vormgeving Jespers & Maelfeyt Fotografie: makers en spelers Toneelhuis Stills: Lynn Van Oijstaeijen Druk: Roularta Gedrukt op papier Newspaper 52gr, ISO 68 met PEFC label.

SUBSIDIENTEN Toneelhuis werkt met subsidies van de Stad Antwerpen en de Vlaamse Gemeenschap.

PEFC-gecertificeerd

Toneelhuis krijgt mediasponsoring van:

komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen

PEFC/07-31-174

www.pefc.org

De informatie in deze brochure wordt gegeven onder voorbehoud. Wijzigingen zijn mogelijk. V.U. Luk Van den bosch, Orgelstraat 7, 2000 Antwerpen Toneelhuis is een stichting van openbaar nut. Ondernemingsnummer: 0462.078.504

CMYK

282

Word Vriend van Toneelhuis! CMYK

283

Wij bieden u: Theater bestaat maar bij gratie van u, ons publiek. Draagt u Toneelhuis een warm hart toe? Word dan Vriend van Toneelhuis en ontdek onze werking van binnenuit. Of u liefhebber bent of expert, nieuwsgierig of gepassioneerd, als Vriend steunt u het artistieke project en krijgt u een exclusieve inkijk in de werking. Elke donatie maakt een verschil. Uw belangrijke financiële steun maakt onze plannen voor de komende jaren mee mogelijk. U bent al Vriend van Toneelhuis voor € 50 per jaar.

• een exclusieve blik achter de schermen bij De welwillenden van Guy Cassiers. Tijdens de repetities geeft Guy Cassiers een persoonlijke toelichting bij het creatieproces voor de vrienden van Toneelhuis, in aanwezigheid van de acteurs en kostuumontwerper Tim Van Steenbergen. Aansluitend wordt u uitgenodigd op een receptie met een hapje en een drankje. • een vriendenpas waarmee u reductie krijgt op al uw aankopen in de Toneelhuis bookshop. • een unieke en exclusieve verrassingsactiviteit in de loop van het seizoen.

U kan zich als vriend aanmelden bij vrienden@toneelhuis.be of telefonisch: 03 224 88 44

CMYK

TABLEAU DE LA TROUPE

CMYK

284 ENSEMBLE VAN MAKERS EN SPELERS

GEERT VAN RAMPELBERG spel

MOSTAFA BENKERROUM dans, spel

GERARDINE FRANKEN vertaling

MURIEL LEGRAND spel, geluidsontwerp

ABKE HARING

GERARDJAN RIJNDERS regie

PAUL VALIKOSKI muzikale compositie

BART MEULEMAN

GIACOMO GORINI lichtontwerp

PAUL VALIKOSKI live muziek

BENJAMIN VERDONCK

GREGORY FRATEUR spel, tekst eindlied

PETER MISSOTTEN De Filmfabriek /

FC BERGMAN

GRIET STELLAMANS productie

decor-, video en lichtontwerp

GUY CASSIERS

GUY CASSIERS concept, regie,

PIETER AMPE spel, tekst, concept

MOKHALLAD RASEM

decorontwerp

ROOS EUWE bewerking, dramaturgie

OLYMPIQUE DRAMATIQUE

HAN KERCKHOFFS spel

ROY AERNOUTS bewerking, spel

JOHAN VAN ASSCHE

HAN STUBBE muziek

SAAD IBRAHEEM videomontage

KATELIJNE DAMEN

HANS KESTING spel

SABRI SAAD EL HAMUS spel, concept

KEVIN JANSSENS

HENRIK IBSEN tekst

SÉBASTIEN HENDRICKX dramaturgie

MARC VAN EEGHEM

IGOR SHYSHKO spel

SERGE LARIVIÈRE spel

TOM DEWISPELAERE

ILDIKO LUDWIG live muziek

SIMON HARTMANN live muziek

ILSE VANDENBUSSCHE

SOFIE DECLEIR spel

ARTISTIEKE MEDEWERKERS

kostuumontwerp

STEF AERTS spel, concept,

ABKE HARING spel, tekst, regie

IWAN VAN VLIERBERGHE techniek

lichtontwerp, decorontwerp

ALBERT CAMUS tekst

J.M. COETZEE tekst

STEFAN ALLEWEIRELDT lichtontwerp

ALEX FOSTIER geluidsontwerp

JANELLE VANES spel

STIJN VAN OPSTAL spel

ALEX VAN WARMERDAM tekst,

JEROEN BROUWERS tekst

SVEN ROOFTHOOFT techniek

regie, muziek

JESSA WILDEMEERSCH spel

THIERRY HELLIN spel

ALWIN PULINCKX spel

JIP VAN DEN DOOL spel

THOMAS VERSTRAETEN live

AMINATA DEMBA spel

JOÉ AGEMANS spel, concept,

camera, spel, concept, lichtontwerp,

AN D’HUYS kostuumontwerp

lichtontwerp, decorontwerp

decorontwerp

ANNET MALHERBE spel

JOHAN PETIT regie

TIM VAN STEENBERGEN kostuum-

ARIANE VAN VLIET spel

JOHAN VAN ASSCHE spel

en decorontwerp

ARJEN KLERKX realisatie video

JONATHAN LITTELL tekst

TOM DEWISPELAERE spel

AUS GREIDANIUS JR. spel

JORRE VANDENBUSSCHE spel

VICKY VAN BELLINGEN spel

BART HOLLANDERS spel, concept,

JOSSE DE PAUW tekst

VINCENT HENNEBICQ spel

lichtontwerp, decorontwerp

JULIA GHYSELS bewerking, spel

VIVIANE DE MUYNCK spel

BART MEULEMAN bewerking,

JUNE VOETEN spel

WERNER KOLF spel

dramaturgie, spel, regie

KAS & DE WOLF tekst

WILLIAM SHAKESPEARE tekst

BART SLEGERS spel

KATELIJNE DAMEN spel,

WILLY THOMAS spel

BART VAN NUFFELEN tekst, regie

kostuumontwerp, tekstbewerking

WIM VERACHTERT spel

BASSIM MOHSEN dans, spel

KATHLEEN VAN MECHELEN kostuum

YAMINA TAKKATZ spel

BEN SEGERS spel

KEN HIOCO lichtontwerp,

YODFAT MIRON live muziek

BENJAMIN VERDONCK spel,

bewegingsadvies

tekst, concept

KEVIN JANSSENS spel

DIRECTIE

BENT SIMONS spel

KRISTIN ROGGHE dramaturgie

GUY CASSIERS artistieke leiding

BORAM LIE live muziek

KURT D’HAESELEER video-ontwerp

LUK VAN DEN BOSCH zakelijke leiding

CALEB SALGADO live muziek

LAURENCE ROOTHOOFT spel

CANDY SAULNIER spel

LIESA VAN DER AA muzikale compositie

ARTISTIEKE COÖRDINATIE

CARINE CUYPERS research

LORE UYTTENDAELE spel

AN-MARIE LAMBRECHTS

Lambeauxmateriaal

LUC DE WIT artistiek medewerker

CEDRIC VAN DEN ABEELE spel

LUKAS SMOLDERS spel

CLAIRE BODSON spel

MAGNUS ANDERSSON live muziek

DRAMATURGIE & PUBLIEKSWERKING

CORIEN BAART tekstbewerking,

MARC VAN EEGHEM spel

ERWIN JANS dramaturgie

dramaturgie

MARIE HOOGHE vertaling

PETRA DAMEN publiekswerking

CRAIG WARD tekst eindlied

MARIE VINCK spel, concept,

INTERNE ORGANISATIE

DANIELLA STRASFOGEL

lichtontwerp, decorontwerp

muzikale compositie

MARK VAN DENESSE scenografie

ANNICK VERSTRAETEN

DEA SZUECS live muziek

en lichtontwerp

assistentie directie

DIEDERIK DE COCK geluidsontwerp

MARK VANDENBOS spel

KOEN VERMESEN coördinatie Bourla,

DIRK ROOFTHOOFT spel,

MATTEO SIMONI spel, concept,

zaalhuur

tekstbewerking

lichtontwerp, decorontwerp

EHSAN HEMAT dans, spel

MAURICE MAETERLINCK tekst

ERWIN JANS dramaturgie

MICHAEL DE COCK concept

ERWIN MORTIER tekst, vertaling

MICHAEL RAUTER muzikale

EVA VAN DE WIJDEVEN spel

compositie, live muziek

FIKRY EL AZZOUZI tekst

MIEKE DE GROOTE spel

FILIP JORDENS bewerking, spel

MOKHALLAD RASEM bewerking,

FREDERICK BRUYNINCKX spel

concept, regie, scenografie

FREDERIK JASSOGNE video-ontwerp

MONIQUE VAN HASSEL kostuum

285 EXTERNE RELATIES

ZAALPERSONEEL

KRISTEL MARCOEN hoofd

ALBERT BAECKENS suppoost

externe relaties

ANNE RYSBRACK suppoost

BRAM VAN WICHELEN digitale

AN-SOFIE MEYLEMANS suppoost

communicatie en databank

BRAM MALISSE suppoost

FABIENNE BEERNAERT

ELLEN JANSSENS suppoost

externe relaties, verkoop

ERNA D’HOOGE suppoost

KRISTIN HEX coördinatie publicaties

EVA VANHOLE suppoost

LEEN VAN DE PUT pers-

FRANS VERBEECK suppoost

en publiekscommunicatie

HANNAH SCHILTZ suppoost

LIEVE WOUTERS coördinatie

HUGUETTE COOL suppoost

vrijwilligers

KLAAS NACHTERGAELE suppoost

LYNN VAN OIJSTAEIJEN beeldreporter

JOZEF RYSBRACK suppoost

MAYA VAN PUYMBROECK

JULIENNE TOBÉ suppoost

publiekswerving

MARLOU DE BONT suppoost SÉVERINE DEBECKER suppoost

PLANNING & PRODUCTIE KOEN ROOFTHOOFT hoofd planning

KANTINE

& productie

VINCENT GOEDEMÉ verantwoordelijke

CELINE VAN DER POEL

catering

productieleiding

CARINE VANDERSTEENE

GRIET STELLAMANS productieleiding

ENIO ARNOUTS

MICHAËL GREWELDINGER

LIEZELOT OSSELAER

productieleiding MIEN MUYS productieleiding

TECHNIEK

STEFAAN DELDAELE productieleiding

FREEK BOEY technisch directeur

LUTJE LIEVENS regie-assistentie

TIM ZEEGERS technisch coördinator

SUSANNE KLISCH coördinatie

Bourla

kostuumatelier

SOPHIE DE BRUYN assistentie

KATHLEEN VAN MECHELEN

technische leiding

medewerkster kostuumatelier en

DIRK DE PEUTER onderhoudstechniek

kleedster

ERIC GEUDENS onderhoudstechniek

MONIQUE VAN HASSEL medewerkster

WILLY VERCAMMEN

kostuumatelier en kleedster

onderhoudstechniek ANTON LEYSEN theatertechniek

FINANCIËN & PERSONEEL

BRAM DELAFONTEYNE

LOT BEGHIN assistentie zakelijke leiding

theatertechniek

ANN TILMAN personeelszaken

DIEDERIK HOPPENBROUWERS

MARCIA STESSENS boekhouding

theatertechniek

en personeel

EMMANUEL DESMYTER

BIE VAN POTTELBERGHE boekhouding

theatertechniek

DEBBIE BEVERS boekhouding

FILIP VAN BERENDONCKS theatertechniek

ONTHAAL BOURLA EN BESPREEKBUREAU

ILSE VAN DEN DORPEL

HENK VANDECAVEYE theatertechniek

LIEVE WOUTERS coördinatie

theatertechniek

onthaal & bespreekbureau

MATHIAS BATSLEER theatertechniek

DANIËLLE VERCAMMEN

JEROEN KENENS theatertechniek

kassamedewerker

JOOST MAN theatertechniek

SAAR SMETS kassamedewerker

KOEN DEVEUX theatertechniek

BIE VAN POTTELBERGHE portier

LUCAS VAN HAESBROECK

MARC KNAEPEN portier

theatertechniek

MICH DE GRUYTER portier

MAARTEN MEEUSSEN theatertechniek NIELS ANTONISSEN theatertechniek PAUL VAN CAUDENBERG theatertechniek PEPIJN DE PAEPE theatertechniek TOM VAN AKEN theatertechniek JAN PALINCKX coördinatie decoratelier FREDERIK LIEKENS theatertechniek, decoratelier KARL SCHNEIDER decoratelier PATRICK JACOBS decoratelier

CMYK

RESERVERING VOOR REISVOORSTELLINGEN

286

CC DE WERF

GC ‘T HEILAAR

THEATER AAN HET SPUI

+32 53 73 28 12

+32 14 60 07 70

+31 70 346 52 72

www.ccdewerf.be

www.beerse.be/productgroep.aspx?

www.theateraanhetspui.nl

Aalst

pg=1544&id=1538

Den Haag (NL)

Beerse THEATER BOUWKUNDE

THEATER DE LIEVE VROUW +31 33 422 65 55

CCBE

+31 570 614075

www.lievevrouw.nl

+32 3 286 88 25

www.theaterbouwkunde.nl

Amersfoort (NL)

www.ccbe.be

Deventer (NL)

Berchem CC

STADSSCHOUWBURG AMSTERDAM +31 20 624 23 11

ACT

+32 013 460 640

www.ssba.nl

bai-bai.net/act

www.ccdiest.be

Amsterdam (NL)

Bilbao (PT)

Diest

HOLLAND FESTIVAL

THEATER VOORUIT

SCHOUWBURG KUNSTMIN

+31 20 523 77 87

+32 3 460 06 80

+31 78 639 79 79

www.hollandfestival.nl

www.boechout.be/product.aspx?

www.kunstmin.nl

Amsterdam (NL)

id=1100

Dordrecht (NL)

Boechout PARKTHEATER

FRASCATI THEATER +31 20 626 68 66

CHASSÉ THEATER

+31 40 211 11 22

www.theaterfrascati.nl

+31 76 5303 132

www.parktheater.nl

Amsterdam (NL)

www.chasse.nl

Eindhoven (NL)

Breda (NL) CONCORDIA TONEELHUIS - BOURLA

CC BRUGGE

+31 53 430 09 99

+32 3 224 88 44

+32 50 44 30 60

www.concordia.nl

www.toneelhuis.be

www.cultuurcentrumbrugge.be

Enschede (NL)

Antwerpen

Brugge

TONEELHUIS - LEOPOLDSTRAAT 31A

DE WERF

+31 53 485 85 00

+32 3 224 88 44

+32 50 33 05 29

www.wilminktheater.nl

www.toneelhuis.be

www.dewerf.be

Enschede (NL)

Antwerpen

Brugge

PARKLOODS SPOOR NOORD

BRONKS

+41 22 908 69 50

+32 3 224 88 44

+32 2 219 99 21

www.batie.ch

www.toneelhuis.be

WWW.BRONKS.BE

Genève (CH)

Antwerpen

Brussel

STADSSCHOUWBURG

LA BÂTIE

C-MINE CULTUURCENTRUM KAAITHEATER

+41 22 908 69 50

DESINGEL

+32 2 201 59 59

www.c-minecultuurcentrum.be

+32 3 248 28 28

www.kaaitheater.be

Genk

www.desingel.be

Brussel CAMPO

Antwerpen KVS

+32 9 223 00 00

SCHOUWBURG ORPHEUS

+32 2 210 11 12

www.campo.nu

+31 55 527 03 00

www.kvs.be

Gent

www.orpheus.nl

Brussel KUNSTENCENTRUM VOORUIT

Apeldoorn (NL) THÉÂTRE NATIONAL

+32 9 267 28 28

STADSSCHOUWBURG

+32 2 203 53 03

www.vooruit.be

+31 26 443 73 43

www.theatrenational.be

Gent

www.schouwburg-arnhem.nl

Brussel NTGENT

Arnhem (NL)

CMYK

KONINKLIJKE SCHOUWBURG

+32 9 225 01 01

FESTIVAL D’AVIGNON

DEN HAAG

www.ntgent.be

+33 4 90 14 14 14

+31 900 345 67 89

Gent

www.festival-avignon.com

www.ks.nl

Avignon (FR)

Den Haag (NL)

287

DE GOUDSE SCHOUWBURG

CC LOKEREN

THEATER DE VERBEELDING

THEATER KIKKER

+31 18 251 37 50

+32 9 340 50 56

+31 299 411 234

+31 30 231 9666

www.goudseschouwburg.nl

www.lokeren.be/subsites/ccl

www.theaterdeverbeelding.nl

www.theaterkikker.nl

Gouda (NL)

Lokeren

Purmerend (NL)

Utrecht (NL)

STADSSCHOUWBURG GRONINGEN

LES THÉÂTRES DE LA VILLE

HOMO NOVUS FESTIVAL

STADSSCHOUWBURG UTRECHT

+31 50 368 03 68

DE LUXEMBOURG

+371 67228477

+31 30 232 41 25

www.de-oosterpoort.nl

+352 47 08 95 1

www.homonovus.lv

www.stadsschouwburg-utrecht.nl

Groningen (NL)

www.theatres.lu

Riva (LV)

Utrecht (NL)

Luxemburg (LU) CC DE SPIL

SPRING FESTIVAL

+31 23 517 39 10

CC MAASMECHELEN

+32 51 26 57 00

+31 30 2332032

www.toneelschuur.nl

+32 89 76 97 97

www.despil.be

www.springutrecht.nl

Haarlem (NL)

www.ccmaasmechelen.be

Roeselare

Utrecht (NL)

TONEELSCHUUR

Maasmechelen ROTTERDAMSE SCHOUWBURG

LE PHÉNIX

+32 011 22 99 33

THEATER AAN HET VRIJTHOF

+31 10 411 81 10

+33 3 27 32 32 32

www.ccha.be

+31 43 350 55 55

www.rotterdamseschouwburg.nl

www.lephenix.fr

Hasselt

www.theateraanhetvrijthof.nl

Rotterdam (NL)

Valenciennes (FR)

CULTUURCENTRUM HASSELT

Maastricht (NL) THEATERFESTIVAL BOULEVARD

CC DE SCHAKEL

T,ARSENAAL MECHELEN

+31 73 613 76 71

+32 56 62 13 40

www.parkstadlimburgtheaters.nl

+32 15 42 25 44

www.festivalboulevard.nl

www.ccdeschakel.be

Heerlen (NL)

www.tarsenaal.be

s Hertogenbosch (NL)

Waregem

PARKSTAD LIMBURG THEATERS +31 45 571 66 07

Mechelen VERKADEFABRIEK

WIENER FESTWOCHEN

+32 15 25 07 70

CC ‘T GETOUW

+31 73 681 81 60

+43 1 589 22 11

www.zwaneberg.be

+32 14 33 09 00

www.verkadefabriek.nl

www.festwochen.at

Heist-o d-Berg

www.getouw.be

s Hertogenbosch (NL)

Wenen (AT)

CC ZWANEBERG

Mol CC SINT-NIKLAAS

CC GULDENBERG

+32 14 28 51 30

LUX

+32 3 766 39 39

+32 56 43 34 95

www.schaliken.be

+31 900 5894636

www.ccsint-niklaas.be

www.wevelgem.be/ccwevelgem

Herentals

lux-nijmegen.nl

Sint-Niklaas

Wevelgem

CC ‘T SCHALIKEN

Nijmegen (NL) THEATER DE STOEP

THEATER DE SPIEGEL

+90 212 334 07 00

DE GROTE POST

+31 181 652222

+31 38 4 288 288

tiyatro.iksv.org/en

+32 59 33 90 00

www.theaterdestoep.nl

www.odeondespiegel.nl

Istanbul (TR)

www.degrotepost.be

Spijkenisse (NL)

Zwolle (NL)

ISTANBUL THEATRE FESTIVAL

Oostende CC STROMBEEK

CULTUURCENTRUM KORTRIJK +32 56 23 98 55

THÉÂTRE DE LA BASTILLE

+32 2 263 03 43

www.schouwburgkortrijk.be

+33 1 43 57 42 14

www.ccstrombeek.be

Kortrijk

www.theatre-bastille.com

Strombeek

Parijs (FR) THEATER MALPERTUIS

30CC +32 16 300 900

FONDATION CARTIER

+32 51 40 62 90

www.30cc.be

+33 01 42 18 56 50

www.malpertuis.be

Leuven

fondation.cartier.com

Tielt

Parijs (FR) THEATERS TILBURG

CULTUURCENTRUM +32 3 488 06 79

INTEATRO FESTIVAL

+31 13 543 22 20

www.lierscultuurcentrum.be

+39 71 90 90 007

www.theaterstilburg.nl

Lier

www.inteatro.it/inteatro-festival

Tilburg

Polverigi (IT) CC DE VELINX

MLADI LEVI +386 1 231 44 92

TANZTAGE POTSDAM

+32 12 39 38 00

www.bunker.si/eng/festivals/mladi-levi

+49 30 283 52 66

www.develinx.be

Ljubljana (SI)

www.sophiensaele.com/festival.

Tongeren

php?IDfestival=80 Potsdam (DE)

CMYK

288

CMYK

289

Kalender Antwerpen De kalender van de tournee vindt u telkens bij de voorstellingen zelf in deze brochure.

CMYK

290 OKTOBER 15 ZA

14:00

RONDLEIDING BOURLA

Toneelhuis

Bourla

CALIGULA première CALIGULA CALIGULA CALIGULA CALIGULA UNISONO première CALIGULA UNISONO CALIGULA UNISONO CALIGULA UNISONO

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis

Bourla Bourla * Bourla Bourla ** Bourla * Leopoldstraat 31a Bourla * Leopoldstraat 31a * Bourla * Leopoldstraat 31a * Bourla Leopoldstraat 31a

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis

Bourla Bourla * Bourla Bourla ** Bourla * Bourla * Bourla * Bourla Bourla

NOVEMBER 15 DO VR ZA ZO WO WO DO DO VR VR ZA ZA

19 20 21 22 25 25 26 26 27 27 28 28

20:00 20:00 20:00 15:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00

DECEMBER 15 DO VR ZA ZO WO DO VR ZA ZA

10 11 12 13 16 17 18 19 19

20:00 20:00 20:00 15:00 20:00 20:00 20:00 14:00 20:00

DE KINDERJAREN VAN JEZUS DE KINDERJAREN VAN JEZUS DE KINDERJAREN VAN JEZUS DE KINDERJAREN VAN JEZUS DE KINDERJAREN VAN JEZUS DE KINDERJAREN VAN JEZUS DE KINDERJAREN VAN JEZUS RONDLEIDING BOURLA DE KINDERJAREN VAN JEZUS

première

JANUARI 16 DO VR ZA ZO DI WO DO VR ZA DI WO DO VR ZA ZO ZO DI WO WO DO VR ZA ZA

CMYK

07 08 09 10 12 13 14 15 16 19 20 21 22 23 24 24 26 27 27 28 29 30 30

20:00 20:00 20:00 15:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 15:00 17:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 17:00 20:00

CLOSER CLOSER CLOSER CLOSER GELOOF, HOOP EN LIEFDE GEBOEID/ PROMETHEUS VYSOTSKY REAL, SO REAL VOOR NIKS UMSONST MONTAIGNE MONTAIGNE WOTH BECKETT BOULEVARD BECKETT BOULEVARD DE VIER SEIZOENEN DE VIER SEIZOENEN KUNST KUNST MARIKA MARIKA MARIKA MOUNT OLYMPUS 24-uren performance MARIKA

SKaGeN SKaGeN SKaGeN SKaGeN de Roovers & FroeFroe de Roovers & Bloet Zuidpool Marc Vanrunxt Comp Marius & ‘t Barre Land Dadanero / Koen De Sutter Dadanero / Koen De Sutter Transparant & Liesa Van der Aa De Koe De Koe Kapitein Winokio Kapitein Winokio STAN & Dood Paard STAN & Dood Paard Bad van Marie Bad van Marie Bad van Marie Troubleyn & Jan Fabre Bad van Marie

Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla locatie n.t.b. locatie n.t.b. locatie n.t.b. Bourla locatie n.t.b.

291 FEBRUARI 16 DI WO DO Vr ZA Do Vr ZA ZO DI WO DO VR ZA

02 03 04 05 06 18 19 20 21 23 24 25 26 27

20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 15:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00

CRYPTOZOOLOGY SO IT GOES VERBORGEN GEZICHT JUBILEE STREET DE BARBAREN HEDDA GABLER première HEDDA GABLER HEDDA GABLER HEDDA GABLER HEDDA GABLER HEDDA GABLER HEDDA GABLER HEDDA GABLER SAINT AMOUR

The Valerie Solanas DeTijd OnderHetVel & 0090 & t,arsenaal Ward/WaRD / Ann Van den Broek MartHa!tentatief Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Behoud de Begeerte

Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla * Bourla Bourla ** Bourla * Bourla * Bourla * Bourla * Bourla

19:00 19:00 15:00 19:00 19:00 19:00 19:00 19:00 20:00 14:00 20:00

DE WELWILLENDEN première DE WELWILLENDEN DE WELWILLENDEN DE WELWILLENDEN DE WELWILLENDEN DE WELWILLENDEN DE WELWILLENDEN DE WELWILLENDEN DE MIDDELMATIGE MAN RONDLEIDING BOURLA DE MIDDELMATIGE MAN

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Tutti Fratelli Toneelhuis Tutti Fratelli

Bourla Bourla Bourla ** Bourla * Bourla * Bourla * Bourla * Bourla Bourla Bourla Bourla

20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00

CREATIE 2016 première CREATIE 2016 CREATIE 2016 CREATIE 2016 DE FIETSENDIEF première DE FIETSENDIEF DE FIETSENDIEF

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis

Bourla Bourla * Bourla * Bourla Bourla Bourla * Bourla

20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 15:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 15:00

WACHTEN-BIS DE FIETSENDIEF DE FIETSENDIEF DE FIETSENDIEF DE FIETSENDIEF DE FIETSENDIEF BRIEF AAN D. BRIEF AAN D. BRIEF AAN D. BRIEF AAN D. IO IO PAX Europa PAX Europa CREATIE 2016 CREATIE 2016 CREATIE 2016 CREATIE 2016

Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Théâtre National Théâtre National Théâtre National Théâtre National 0090 & Sahika Tekand 0090 & Sahika Tekand De Nieuw A’dam & t,arsenaal De Nieuw A’dam & t,arsenaal Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis

MAART 16 DO 10 ZA 12 ZO 13 DI 15 WO 16 DO 17 VR 18 ZA 19 VR 25 ZA 26 ZA 26 APRIL 16 WO 13 DO 14 VR 15 ZA 16 DO 28 VR 29 ZA 30

MEI 16 MA WO DO VR ZA ZO WO DO VR ZA VR ZA DI WO DO VR ZA ZO

2 4 5 6 7 8 11 12 13 14 20 21 24 25 26 27 28 29

Bourla Bourla * Bourla * Bourla * Bourla Bourla ** Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla * Bourla * Bourla Bourla **

CMYK

292 JUNI 16

CMYK

DO VR ZA ZA DI Wo

2 3 4 4 7 8

20:00 20:00 14:00 20:00 20:00 20:00

SCHITZ SCHITZ RONDLEIDING BOURLA SCHITZ DE KERSENTUIN DE KERSENTUIN

KVS KVS Toneelhuis KVS NTGent NTGent

* **

met inleiding in de Bourla om 19:15 matinee met Toneelhuisatelier, audiobeschrijving en assistentie (zie p. 269-270)

Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla Bourla

293

CMYK

294

Bestelformulier abonnementen CMYK

295

Terugsturen naar Toneelhuis, Orgelstraat 7, 2000 Antwerpen Faxen naar 03 224 88 01 - Mailen naar tickets@toneelhuis.be

Naam Adres Postcode

Gemeente

E-mail Telefoon overdag Geboortedatum

Telefoon ’s avonds /

Betalingswijze +

Ik ben abonnee 14-15 | Ik ben nieuwe abonnee

Contant Overschrijving of storting op rek. nr. IBAN BE48 4028 1360 0227, BIC KREDBEBB Visa/Mastercard geldig tot / / 3 laatste cijfers op de handtekeningstrook op de achterzijde van de kaart

NR 1 / HUISABONNEMENT

6 nieuwe Toneelhuisproducties met data naar keuze behalve de premières x € 84 =€ opgave van de

gekozen data (behalve de premières): CALIGULA – Guy Cassiers / / DE KINDERJAREN VAN JEZUS – Mokhallad Rasem / HEDDA GABLER – Bart Meuleman / / DE WELWILLENDEN – Guy Cassiers / / CREATIE 2016 (werktitel) – Olympique Dramatique & Orkater DE FIETSENDIEF – MartHa!tentatief / /

/ /

NR. 1+ / PREMIÈREABONNEMENT 6 nieuwe Toneelhuisproducties op vaste data x € 102,00

=€

CALIGULA – Guy Cassiers – do 19 nov. 2015 DE KINDERJAREN VAN JEZUS – Mokhallad Rasem – do 10 dec. 2015 HEDDA GABLER – Bart Meuleman – do 18 feb. 2016 DE WELWILLENDEN – Guy Cassiers – do 10 maart 2016 CREATIE 2016 (werktitel) – Olympique Dramatique & Orkater – wo 13 april 2016 DE FIETSENDIEF – MartHa!tentatief – do 28 april 2016

CMYK

296 NR 2 / MATINEEABONNEMENT

4 producties uit een aanbod van 6, op vaste data, telkens op een zondag om 15u x € 52,00 =€

vink hier uw keuze aan: CALIGULA – Guy Cassiers – zo 22 nov. 2015 DE KINDERJAREN VAN JEZUS – Mokhallad Rasem – zo 13 dec. 2015 HEDDA GABLER – Bart Meuleman – zo 21 feb. 2016 DE WELWILLENDEN – Guy Cassiers – zo 13 maart 2016 DE FIETSENDIEF – MartHa!tentatief – zo 8 mei 2016 CREATIE 2016 (werktitel) – Olympique Dramatique & Orkater – zo 29 mei 2016

NR 3 / A LA CARTE ABONNEMENT

5 producties uit het aanbod van 10 met data naar keuze (behalve de premièredata) x € 80,00 =€ vink hier uw keuze aan en geef de gekozen data op: 3 te kiezen uit 6 Toneelhuisproducties: CALIGULA – Guy Cassiers / / DE KINDERJAREN VAN JEZUS – Mokhallad Rasem / HEDDA GABLER – Bart Meuleman / / DE WELWILLENDEN – Guy Cassiers / / CREATIE 2016 (werktitel) – Olympique Dramatique & Orkater DE FIETSENDIEF – MartHa!tentatief / / 2 te kiezen uit

4 gastvoorstellingen: BRIEF AAN D – Théâtre National SCHITZ – KVS / / IO – Sahika Tekand, 0090 / DE KERSENTUIN – NTGent /

/ /

NR 4 / TONEELHUIS & DESINGEL ABONNEMENT

3 producties van deSingel en 3 van Toneelhuis, voorstellingen en data liggen vast x € 111,00 x € 90 (-25/65+)

=€

Reserveringen worden behandeld in volgorde van ontvangst. Uw abonnement is pas definitief na ontvangst van uw betaling, zo niet vervalt de reservering.

Datum

Handtekening

(*) U mag mij voor tussentijdse acties en aanbiedingen vrijblijvend contacteren op het volgende e-mailadres (*) aankruisen indien u dit wenst.

CMYK