Here we are. Over de kracht van het verschil

Here we are.

Over de kracht van het verschil

Ellen Bettonville TOTAL IDENTITY Stijn van Diemen TOTAL PUBLIC

Over de auteurs Ellen Bettonville (1962) is oprichter van Bettonville en sinds 2015 als associate partner betrokken bij Total Identity. Met een achtergrond in reclame, sales promotion en public relations weet zij wat mensen beweegt, motiveert en bindt. Ellen is een van de oprichters van branchevereniging IDEA (Dutch Event Association) en heeft als jurylid diverse cases beoordeeld op originaliteit en effectiviteit. Mede door haar jarenlange inzet heeft het vakgebied ‘live communicatie’ zich verder ontwikkeld op het gebied van creativiteit en professionaliteit. Ellen is met haar team de afgelopen 25 jaar verantwoordelijk geweest voor meer dan 1500 (internationale) events. Haar kracht en focus liggen op het bedenken van een creatief, realistisch concept dat aansluit bij de missie en visie van een bedrijf. Haar aanpak onderscheidt zich door een daadkrachtige, persoonlijke benadering en een mix van creativiteit, technische kennis en zakelijk inzicht.

Stijn van Diemen (Laren (NH), 1963) studeerde Nederlands en Filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkte als redacteur en vormgever bij diverse culturele en overheids-instellingen en richtte in 1988 ontwerpbureau annex uitgeverij Plano op, dat hij bijna tien jaar leidde. Hij vervulde diverse functies bij Tel Design in Den Haag, was een aantal jaren woon- en werkzaam in Valencia en Madrid en gaf twee jaar les aan de Hogeschool van Amsterdam.

Aan Total Identity is hij sinds 2003 verbonden: als directeur van de Haagse vestiging, als mede-directeur in Amsterdam en momenteel als strategy director van Total Public.

Here we are.

Over de kracht van het verschil Ellen Bettonville Stijn van Diemen

‘Culture is the way in which a group of people solves problems and reconciles dilemmas.’ Fons Trompenaars en Charles Hampden-Turner

2015 TOTAL IDENTITY

De strateeg kadert.

Verschillen in cultuur worden vaak ervaren als lastig. Begrijpen wij elkaar wel goed? Als wij iets benoemen, hebben we het dan over het zelfde of creĂŤren we een misverstand? En als we elkaar zeker willen begrijpen, reduceren we het gesprek dan niet tot het minimaal noodzakelijke? In onze ervaring kunnen verschillen een blokkade vormen.

Wat we in dit essay willen bespreken, is hoe verschillen juist de ruimte kunnen bieden om tot vernieuwing te komen. Het perspectief vanuit verschillende culturen is groter dan vanuit ĂŠĂŠn enkele cultuur. De kunst is, elkaars perspectieven toe te laten en zo tot een rijker beeld te komen.

De kansen te benutten die nu juist vanuit het verschil ontstaan.

Wat daarvoor noodzakelijk is, is grip te krijgen op die verschillen. Waaruit bestaan ze en hoe begrijpen we dus elkaar zo goed mogelijk? Welke parameters kunnen we gebruiken om verschillen tastbaar te maken? Daarover gaat een deel van dit essay.

Wat daarnaast noodzakelijk is, is directe interactie tussen mensen.

De kortste lijn te hanteren, om misverstanden direct uit de weg te ruimen, inzichten uit de eerste hand te krijgen, interactie met elkaar te kunnen hebben om te onderzoeken en te leren. Online contact is snel bereikbaar, vanzelfsprekend en effectief, zeker, maar fysiek contact is vele malen sterker, omdat daarbij gestuurd kan worden aan de beleving van de context waarbinnen het thema wordt geadresseerd. Omdat we ons in dezelfde situatie en op dezelfde plek bevinden. Elkaar in de ogen kunnen kijken en zo veel meer informatie krijgen dan via de afstandelijke, digitale weg. Live kunnen meemaken waarover het verschil gaat, er duiding van kunnen krijgen uit de eerste hand. En er plezier en voldoening aan kunnen beleven.

Dit essay is daarom een raamvertelling. Naast het begrijpen, tonen we het beleven. Naast het cognitieve, het meemaken. Naast het rationaliseren, het voelen. Naast de strateeg, de empathische mens. Die lijkt te accepteren dat niet alles te begrijpen valt. Wat valt daarvan te leren?

2

Ellen reist. Altijd.

Vanaf jonge leeftijd ben ik gefascineerd door reizen. Andere landen zien, andere culturen begrijpen en andere mensen ontmoeten. Het is dan ook geen toeval dat ik na wat omzwervingen terecht ben gekomen in de event marketing business. In dit vakgebied kwam alles tezamen. Creativiteit, commercie, reizen en werken met mensen uit andere culturen. Vol enthousiasme stortte ik mij op het bedenken van een creatief plan dat paste bij de strategie van het bedrijf. Vond het heerlijk om samen met opdrachtgevers doel­ stellingen te formuleren, uit te dragen en daar een goed event van te maken.

In het begin van mijn carrière was ik zeker niet gehinderd door de impliciete en expliciete effecten van cultuur en business. Eigenlijk vreemd want zo empathisch als ik ben als persoon, zo rationeel vloog ik projecten aan.

Ik stootte mijn neus dan ook regelmatig door mijn directheid en mijn eigen gevoel van waarheid.

Dat loopt als een rode draad door mijn leven: ‘mijn eigen waarheid’. Alles wat je tegen een ander vertelt, vertel je aan jezelf. Andere mensen zijn je spiegel. Wat je in je leven niet hebt verwerkt daar resoneer je op. Eckhart Tolle beschrijft dit in zijn boek De kracht van het nu als het ‘pijnlichaam’: een schaduw die vol zit met alles wat we niet accepteren van onszelf en die, zonder dat wij dat doorhebben, vaak een enorme invloed heeft op ons gedrag, onze levenskwaliteit en onze stemming.

Mijn waarheid is dat je op mentaal en spiritueel niveau één bent, waar je ook vandaan komt. Je bestaat uit trauma’s die op hun beurt uit herinneringen en angsten bestaan. Je bestaat uit gedachten die hun herkomst vinden in je conditionering. Een eeuwige dans van entiteiten die allemaal een eigen rol spelen. Als twee mensen met elkaar communiceren, zijn eigenlijk niet die twee mensen, maar twee sub-entiteiten met elkaar aan het communiceren. Vanuit deze gedachtegang sta ik in het leven, maak ik fouten en leer.

Het is voor mij spannend om samen met strateeg Stijn van Diemen op reis te gaan. Onze ervaringen te delen en inzicht te verkrijgen in hoe verschillen ruimte kunnen bieden om tot vernieuwing te komen. Want mijn leven is reizen. Fysiek of niet: het gaat om de beweging en het opzoeken van het verschil.

3

Grip op de zaak – of beleven.

Fons Trompenaars en Charles Hampden-Turner definiĂŤren in Riding the Waves of Culture een aantal culturele verschillen vanuit hanteerbare parameters. Het uitgangspunt van mensen wordt gekleurd door hun culturele context. Die we vaak niet zien en dus moeten benoemen om te begrijpen hoe woorden worden gekleurd, begrippen worden gehanteerd, associaties worden gelegd.

Universalistisch versus specifiek.

Ik kan denken dat wat ik beoordeel als goed of niet goed voor iedereen geldt. Dat mijn waarheid die van iedereen kan zijn. Of minimaal navolgbaar is voor anderen. Deelbaar is en sturend voor de groep. Aziatische culturen hanteren een begrippenkader dat gaat over het grote geheel, en het individu als daaraan volgend definieert. Maar ik kan ook ervaren dat mijn specifieke relaties en omstandigheden sturend zijn voor mijn oordeel. Dat mijn waarheid afwijkt van die van jou en dat wij dat beiden accepteren en als uitgangspunt nemen voor een samenwerking. Dat wij wederzijds iets aan elkaar hebben. Het is de basis van het denken in de Westerse cultuur.

Is het niet zo dat in elke cultuur een definitie bestaat van goed en juist, maar dat het inderdaad de interpretatie is die verschilt? Wat ik zo mooi vind aan bijvoorbeeld Emirates is dat de crew bestaat uit verschillende culturen en ze vanuit die gedachte hun klanten op hoog niveau bedienen. De gehele benadering van de klant is erop gericht dat waar je ook vandaan komt, er altijd vanuit die cultuur gedacht en gehandeld wordt. Zo kun je kiezen uit verschillende maaltijden en een verscheidenheid aan entertainment, en biedt Emirates gerichte service. Deze airline heeft een meervoudige cultuur ontwikkeld die niet als bedreigend wordt ervaren maar als een verrijking.

4

Individualistisch versus collectief.

Er zijn culturen waarin het individu de maat van alle dingen is, maar er zijn er ook, waarin het collectief leidt. De bijdrage van het individu aan het collectief wordt daarin verschillend begrepen: als vanzelfsprekend in collectief gerichte culturen, als een persoonlijke, waardevolle keuze in individualistische. Wie als Noordwest-Europeaan in mediterrane culturen terechtkomt, vindt de invloed van de omgeving op het eigen handelen van het individu vaak onacceptabel groot. En de mediterrane mens vindt de Noordwest- Europeaan op zijn beurt weer eenzaam en in de steek gelaten. Beide partijen zouden niet anders willen.

Sales-medewerkers van een internationaal bedrijf werden in Cyprus verwelkomd voor een driedaagse meeting. Eén van de directeuren kwam bij de eerste meeting het podium op, begon het X-lied te zingen en zweepte met zang en geklap zijn medewerkers op. Aansluitend begon hij over het dienen van het collectief waarin hij diverse keren hetzelfde argument gebruikte. Het bedrijf moest concurreren met de economieën van Japan en China. De directeur was een voorstander van ‘stijf in het gelid staan’ en het collectief-denken.

Zakelijk versus emotioneel.

Onze westerse cultuur kenmerkt zich door een grote zakelijkheid in de relaties, zodra het over het behalen van doelstellingen gaat. Emoties worden ervaren als onprofessioneel en op allerlei manieren buitengesloten.

Maar in zuidelijke culturen is zakendoen menselijker van aard en worden emoties daarin geaccepteerd. Boos worden, weglopen en plezier maken zijn onderdeel van het proces van toenadering en overeenstemming.

‘Money makes the world go round’: een online bordspel ontwikkeld voor Linksys, geïnspireerd op het bekende Monopoly. Een internationaal gezelschap verdeeld over 10 teams van 20 personen en een jury (bank). Vragen, s­ tellingen

5

en antwoorden werden door verschillende culturen geïnterpreteerd en bediscussieerd. Emoties liepen dan ook vaak hoog op. In één team, bestaande uit Fransen, Italianen en Amerikanen, was het verschil in beleving heel duidelijk.

De groep kreeg een discussie met de ‘bank’. De Amerikanen uit het gezelschap gingen als eerste staan en probeerden op rustige toon de ‘bank’ met feiten te overtuigen. Het antwoord van ‘de bank’ was niet bevredigend waarna de frustratie en emoties van zowel de Fransen als de Italianen hoog opliepen. Druk gebarend, en op luide toon, overbrugden zij de afstand naar de ‘bank’ en probeerden die te overtuigen van hun gelijk.

Gespecificeerd versus diffuus.

Contact kan deelcontact zijn. Ik zet alleen dat in in de relatie, wat ik relevant acht voor de sitiuatie en het doel dat ik nastreef. Ik maak mijzelf tot een tijdelijke specifieke identiteit. Maar in bijvoorbeeld Latijns-Amerika wordt dat bepaald niet gewaardeerd, en begrepen als een gebrek aan commitment. De persoonlijke relatie op zichzelf is daar vele malen belangrijker dan bij ons. Het na te streven doel is een gevolg van de relatie, om het zo maar uit te drukken. En komt dus ook pas later ter sprake. Eerst de mens, dan zijn doelstelling – in plaats van andersom.

Medewerkers van Unisys uit verschillende landen namen deel aan een congres op Malta. Sommige medewerkers hadden zelf hun ticket geboekt en moesten overstappen. Helaas was er bij drie vluchten iets niet goed gegaan met de bagage, waardoor van de 200 gasten bijna de helft geen bagage had.

Opmerkelijk waren de verschillende reacties richting het organisatorische team. Die varieerden van persoonlijke confrontaties tot het omzichtig vertellen dat het wel heel erg was dat hun bagage niet aangekomen was.

6

Resultaat versus positie.

Ik kan beoordeeld worden op wat ik heb bereikt. Op de resultaten die ik weet neer te zetten. Ik ben zo acceptabel en belangrijk als mijn laatste resultaat. Mijn status is een dagkoers. Maar ik kan ook beordeeld worden op wie ik van nature ben: afkomst, geslacht, leeftijd – maar ook de relaties die ik heb en de opleiding die ik heb gedaan. Mijn status is een construct.

Het levert interessante verschillen op, die lang niet altijd even zichtbaar zijn. Een Nederlander wil een positie bereiken om geld te verdienen; een Italiaan wil geld verdienen om een positie te bereiken.

Na een internationaal event wilde de Japanse directeur van Sony al zijn medewerkers op de foto. Onze fotograaf had zich verdiept in de Japanse cultuur, maar vergiste zich toch in de strakke regels en normen. Zo was het ondenkbaar dat een ‘meerdere’ knielde voor een ‘lagere’ en moest de fotograaf veel creativiteit aanwenden om tot een aantrekkelijke foto te komen.

Lineair versus circulair.

Ik kan naar tijdsverloop, en dus ook naar het verloop van mijn doelstellingen, op heel verschillende manieren kijken. Ik kan mijzelf en mijn situatie zien als een punt in een ontwikkeling die reeds langer gaande is, die nog door zal gaan en waarop ik invloed heb. Ik zal dan mijn verleden gebruiken om in de toekomst tot betekenis te komen. Zulk denken is Amerikaans en Europees. Maar ik kan ook circulair denken, uitgaan van ritmes en terugkeer in wat gebeurt; heden, verleden en toekomst als een geheel zien dat niet ontwikkelingsgericht is maar steeds nieuwe situaties en resultaten oplevert. Veel Aziatische culturen hebben zo’n invalshoek van wederkeer.

Is het niet zo dat lineair denken snel verstarrend werkt? Dat het denken in ronde vormen meer interactie en begrip teweeg brengt? Zeker wanneer inzicht in werken met verschillende culturen een belangrijk gegeven is?

7

Hoe mooi zou het zijn als we in staat zouden zijn de tegenpolen van het lineaire en het circulaire denken met elkaar te verbinden en ervoor open staan om de waarheid buiten onszelf te zoeken?

Bepaald versus dynamiserend.

Komen mijn drijfveren van binnenuit of word ik gestuurd en bekrachtigd vanuit de natuur? Moet ik, met andere woorden, antwoorden op krachten van buitenaf, of verwacht de omgeving het initiatief van mij? Heb ik een iPod om de omgeving niet lastig te vallen, of wil ik ongestoord door de omgeving van mijn muziek kunnen genieten? Ben ik een storende factor, of word ik gestoord? Maak ik de omgeving, of bepaalt de omgeving mijn gedrag?

In de ideale wereld worden de ervaringen van wijsheden (vanuit welke cultuur dan ook) doorgegeven aan volgende generaties en levend gehouden.

Je zorgt goed voor jezelf maar neemt ook je verantwoordelijkheid voor de wereld om je heen. Is het in dan belangrijk om te weten of je als individu aan verwachtingen voldoet, of je drijfveren gestuurd worden ja of nee? Of je gedrag wordt beïnvloed door allerlei sociale, culturele, spirituele, psychische en fysieke factoren? Mensen zijn in de eerste plaats individuen en geen vertegenwoordigers van hun cultuur. En nemen hun verantwoordelijkheid in alle gevallen vanuit zichzelf. In mijn ervaring ontstaan de verschillen in de vorm waarín ze dat doen.

8

De dynamiek van het begrip.

David Pinto zegt in Interculturele communicatie over het hanteren van culturele verschillen dat kennis van de eigen normen en waarden noodzakelijk is om die van een andere cultuur te kunnen onderscheiden en er vervolgens mee om te kunnen gaan. Hij beschrijft dat in termen van ‘grenzen’ en ‘codes’, in een nogal defensieve benadering die ontstaat doordat culturele verschillen hier als een probleem worden opgevat. Het verschil leidt tot grenzen aan de acceptatie, en daarmee tot grenzen aan het ‘aanpassen’ aan de ander. Maar de dialectiek tussen ik en de ander wordt wel effectief beschreven: mijn eigen begrippenkader verhindert een heldere blik op dat van de ander, en is dus uitgangspunt bij het inzetten van een beweging.

We kunnen ook anders kijken. Wanneer worden cultuurverschillen dynamisch en inspirerend? Wanneer hoeven we het niet meer over codes en acceptatie te hebben, maar kunnen we werkelijk met elkaar in gesprek gaan om inzichten te verrijken en ervaringen te delen in plaats van ze tegenover elkaar te zetten?

Het begint ermee dat we verschillen überhaupt opvatten als oorzaak van dynamiek: de afstand is geen blokkade maar creëert de ruimte voor verschillende inzichten. Wij stellen onszelf doelbewust op afstand van elkaar, omdat dat een ruimte tussen ons definieert. En onderzoeken vervolgens van beide kanten de verschillen. Niet om ze te harmoniseren, maar om ze bij elkaar op te tellen. Niet om ze slechts te accepteren (dat zou een badinerende houding zijn!), maar om ze te begrijpen in hun wederzijdse waarde. Niet om ze te elimineren, maar om ze een rol te laten spelen in onze gezamenlijke inspanning. Enzovoort.

9

Naast de eerder genoemde parameters beschrijven Trompenaars en Hampden-Turner culturele verschillen vanuit de ervaring. Ik kan artefacten en producten van een cultuur zien, het stelsel van normen en waarden dat daarachter ligt meemaken in het gedrag van de dragers van de cultuur, en ervan uitgaan dat deze normen en waarden gebaseerd zijn op impliciete aannames, die ik in de meeste gevallen niet zal kennen. Om niet alleen begrip te hebben voor ‘de ander’, maar daaraan ook waarde te kunnen ontlenen voor wat ik zelf doe, is nodig dat ik werkelijk contact maak met de ‘andere cultuur’. En daarvoor is noodzakelijk dat ik in een juiste context, met een stimulerende beleving en met voldoende prikkels, vertegenwoordigers van die cultuur meemaak. Persoonlijk, gericht op begrip en met wederzijds goedvinden van onder­zoek. Ik moet contact maken en ruimte zoeken voor het andere. Ik moet op zoek naar overeenkomsten en verschillen. Maar hoe?

Begrip creëren vanuit het doel.

Ruimte ontstaat nooit in een lineaire tegenstelling. Langs een lijn kunnen we alleen maar naar elkaar toe of van elkaar af bewegen. In het eerste geval betekent dat het verkleinen van verschillen en doorgaans dus het bereiken van een compromis. In het tweede geval vergroten we alleen maar de tegenstelling. In geen van beide gevallen wordt het verschil dus verrijkend.

Door het creëren van een context waarin wederzijdse afhankelijkheid ontstaat voor het bereiken van een gemeenschappelijk doel, moeten we juist gaan redeneren vanuit de wederzijdse bijdragen aan het bereiken van dat doel. Zo maken we van de verschillen evenzovele perspectieven op het gestelde probleem. En daarmee inzichten die elkaar verrijken. We creëren een noodzaak om de verschillen nu juist niet op te heffen, maar te benutten:

10

cultuurdrager 1

ruimte voor oplossingsgericht onderzoek

doelstelling

cultuurdrager a

De grote rol van de interactie in zo’n proces moet gefaciliteerd worden door het in een juiste context te laten plaatsvinden. Een context waarin het niet alleen veilig is, zodanig dat ik me vrij voel om te handelen en te interacteren; maar waarin ik me ook gestimuleerd voel om de ander op te zoeken en kennis te maken met zijn begrippenkader, om ook mijn eigen begrippen actief te kunnen laten worden. Dat nu, is de waarde van een event: niet alleen het bijeenbrengen van mensen uit verschillende culturen, maar ook het creëren van een gemeenschappelijke doelstelling binnen een effectieve context en met een stimulerende beleving.

We kunnen bijvoorbeeld denken vanuit een toekomstbeeld. We kunnen iets virtueel meemaken dat er in het echt nog niet is. We kunnen gezamenlijk werken aan een of meerdere mogelijke scenario’s voor de oplossing van een probbleem of de invulling van een kans. Enzovoort.

Vanuit de Benelux verzamelden de medewerkers van Van Neerbos Bouw­ markten zich in een Belgisch chateau. Twee dagen met meetings en een spannende opdracht. In groepen samenwerken en met (mini)bouwmaterieel een stad bouwen. Een uitdaging, want teams moesten materieel verdienen, vragen beantwoorden en plannen voorleggen aan de Nederlands/Belgische burgemeesters. De stad moest fijn zijn om te wonen, met veilige wijken, een ziekenhuis, een school, veel groen en mooi verlicht. Teams moesten rekening houden met een taakstellend budget en dienden een overlegteam samen te stellen om aansluiting te vinden bij andere wijken.

11

Aan het einde van de tweede dag werden de lichten van de grote stad ontstoken en werd er nagepraat over de ervaringen. Een aantal cultuuraspecten viel op: Nederlanders willen na overleg direct knopen doorhakken, terwijl in België geldt: ‘Eerst het contact, dan het contract’. Belgen hebben een luistercultuur, Nederlanders zeggen sneller waar het op staat.

Pas toen de teams onderling een juiste vorm van contact begonnen te onderhouden en het gezamenlijke belang onderkenden van het bouwen van een stad, kwam de bouw op gang.

Bij het vertrek ontving iedere deelnemer een tegeltje met ’s lands eer en wijsheden.

12

De Events Cultural Checklist.

Welke omgeving gecreÍerd moet worden in een event, welke werkvorm gekozen wordt en vanuit wat voor gemeenschappelijke doelstelling we gaan werken, hangt volledig af van de aard van de verschillen. Op basis van onze rijke ervaring hebben we daarom een checklist opgesteld (zie de volgende pagina’s), die vanuit de instandhouding van culturele verschillen redeneert, daarvan de meerwaarde benoemt en de juiste beleving definieert. Het is een tool voor het creÍren van events vanuit de opvatting dat ieder verschil rijkdom betekent en een waarde kan hebben voor het benaderen van problemen en kansen.

13

Cultuuropvatting 1

Cultuuropvattting a

Specifiek Mijn situatie en relaties bepalen mijn blik op de wereld. Ik definieer mijzelf vanuit het verschil met anderen.

Hier ontstaat eigenheid.

Universalistisch Hoe ik de dingen zie, is begrijpelijk voor ieder ander. Ik denk vanuit een geheel en zie mijzelf als onderdeel daarvan.

Hier ontstaat een overstijgende visie.

Individualistisch Ik ga uit van mijn eigen kracht en lever daarvandaan een bijdrage. Voor zover ik dat wil: ik stel mijn eigen grenzen.

Hier ontstaat kracht.

Collectief Ik ben een gewaardeerd deel van het geheel en ontleen daaraan mijn kracht.

Ik geef iets terug.

Hier wordt geborgd.

Zakelijk Eerst de zaak, dan de mens: onze relatie baseert zich op inhoud en het contract.

Wat willen wij van elkaar?

Hier ontstaat doelgerichtheid.

Emotioneel Eerst de mens, dan ontstaat ruimte voor zaken: onze inhoud baseert zich op de relatie en het contact. Wat vinden wij van elkaar?

Hier ontstaat contextualiteit.

Gespecificeerd Ik breng alleen dat van mijzelf in het spel dat ik noodzakelijk acht voor mijn belang in de relatie. Ik toon mijn identiteit slechts deels, de rest is immers ruis.

Hier ontstaat focus.

Diffuus Ik ontdek tijdens het bouwen van de relatie wie mijn gesprekspartner is en toon mijzelf als een ‘hele mens’. Niet het ‘wat’ interesseert mij, maar het wie en waarom.

Hier ontstaat verbinding.

Resultaat Ik ben zo goed als mijn laatste resultaat.

Ik streef naar een goede positie, om daarmee een goed leven te kunnen leiden.

Hier ontstaat gedrevenheid.

Positie Ik benut mijn afkomst als gegeven en wil door mijn omgeving gewaardeerd worden.

Ik heb middelen nodig om mijn positie te borgen.

Hier bestaat een startpunt.

Lineair Ik denk in progressie. Wat ik doe en bereik is een volgende stap in een ontwikkeling.

Ik ontleen mijn waarde daaraan.

Hier gaat het over vooruitgang.

Circulair Ik vind mijzelf steeds opnieuw uit. Goed leven is herwaarderen en kwaliteit vinden en hervinden.

Hier gaat het over bezinning.

Dynamiserend Ik volg mijn eigen drijfveren eerder dan de verwachtingen van mijn omgeving. Ik zet dingen in beweging omdat ik dat zelf wil.

Hier gaat het over initiatief.

Bepaald Wie ik ben en wat ik doe, is bepaald door de omgeving waarbinnen ik functioneer.

Ik ben mij van die omgeving ook steeds zeer bewust.

Hier gaat het over sensitiviteit.

14

Meerwaarde van de optelsom van het verschil

Noodzakelijke beleving voor succesvol benutten verschil

Voorbeeldcase

Eigen visie.

Omgeving: doelgericht Denkmodel: ontstaan Instrument: creatie

Mooie match van de Emirates (pagina 4)

Geborgde kracht.

Omgeving: veiligheid Denkmodel: ruimte Instrument: verrassing

De keuze van de directeur (pagina 5)

Doelgerichte contextualiteit.

Omgeving: vertrouwen Denkmodel: perspectief Instrument: (toekomst)beeld

Verschillende reacties bij ‘Money makes’ (pagina 6)

Betrokken focus.

Omgeving: tijd Denkmodel: keuzes Instrument: scenario’s

Malta laat zich zien (pagina 6)

Omgeving: erkenning Denkmodel: ontdekken Instrument: reis

Status als construct (pagina 7)

Bezonnen vooruitgang.

Omgeving: ontmoeting Denkmodel: waarderen Instrument: evaluatie

Verbinden om open te staan voor waarheid (pagina 7/8)

Omgevingsbewust initiatief.

Omgeving: open Denkmodel: kansen Instrument: prototypes

Hoe ben je verantwoordelijk? (pagina 8)

Gedrevenheid vanuit een gedefinieerd punt.

15

Nederland TOTAL IDENTITY Pedro de Medinalaan 9 1086 XK Amsterdam Telefoon (020) 750 95 00 www.totalidentity.nl info@totalidentity.nl TOTAL PUBLIC Mauritskade 1 Postbus 221 2501 CE Den Haag Telefoon (070) 311 05 30 www.totalpublic.nl info@totalpublic.nl TOTAL ACTIVE MEDIA Pedro de Medinalaan 9 1086 XK Amsterdam Telefoon (020) 750 95 00 www.totalactivemedia.nl info@totalactivemedia.nl KOEWEIDENPOSTMA Pedro de Medinalaan 9 1086 XK Amsterdam Telefoon (020) 612 19 75 www.koeweidenpostma.com info@koeweidenpostma.com C&F REPORT Pedro de Medinalaan 9 1086 XK Amsterdam Telefoon (020) 691 31 44 www.cfreport.nl info@cfreport.nl TOTAL IDENTITY EINDHOVEN Provincialeweg 144 5503 HK Veldhoven Telefoon (040) 820 02 09 www.totalidentity.nl eindhoven@totalidentity.nl

PARTNERS België TOTAL IDENTITY ANTWERPEN Gijzelaarsstraat 29 B-2000 Antwerpen Telefoon +32 3 230 42 70 www.totalgramma.be info@totalgramma.be Duitsland WIRDESIGN BRAUNSCHWEIG Sophienstraße 40 38118 Braunschweig Contact: Norbert Gabrysch Telefoon +49 531 8881-0 welcome@wirDesign.de WIRDESIGN BERLIN Gotzkowskystraße 20/21 10555 Berlin Contact: Florian Breßler Telefoon +49 30 275728-0 Berlin@wirDesign.de www.wirDesign.de Rusland BRANDSON BRANDING AGENCY 191123, 44 Chaikovskogo Street, Office 38 Saint-Petersburg Telefoon +7 (812) 688 80 75 Telefoon +7 (964) 376 01 63 eng.brendson.com info@brendson.com Zuid Korea CDR ASSOCIATES 60-12 Dongsung Bldg.

Nonhyun-dong, Gangnam-gu Seoul 135-010, Korea Telefoon +822 518 2470 www.cdr.co.kr cdr@cdr.co.kr