VERDER_vFAS, jr 3, nr 2, w2011

VERDER Neem mee!

Als je relatie verandert

Een uitgave van de vereniging van Familierecht Advocaten Scheidingsmediators vFAS Nummer 2 | 2011 www.verder-online.nl

SCHEIDEN ONDER DE LOEP

Relatietherapeut Else-Marie van den Eerenbeemt reageert

KIEZEN, DAAR GA JE KAPOT AAN

Drie tienermeiden over de scheiding van hun ouders RECHT DOEN AAN HET KIND

Kinderrechter Toos Enkelaar komt op voor kinderen in de knel

Boer Jos vond Dycke voor de ogen van miljoenen Nederlanders

VLINDERS OP DE BOERDERIJ

Redactioneel

Anke Mulder Voorzitter vereniging van Familierecht Advocaten Scheidingsmediators (vFAS)

Jarenlang had ik mij voorgenomen er aan te beginnen en nu is het er eindelijk van gekomen. Ik heb net de eerste bladzijden gelezen van de klassieker Anna Karenina van Tolstoj. Een absolute aanrader, zo heb ik altijd begrepen. De eerste pagina’s zijn in ieder geval veelbelovend.

De openingszin luidt: ‘Alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, ieder ongelukkig gezin is ongelukkig op zijn eigen manier.’ Een prachtige zin die bij mij meteen allerlei associaties opriep. Als advocaten en mediators zien wij natuurlijk veel van die ongelukkige gezinnen in ons werk. Allemaal mensen die ongelukkig zijn op hun eigen manier en om uiteenlopende redenen. Deze ongelukkige gezinnen hebben echter één ding gemeen: er gaat vaak een lange periode aan vooraf voordat mensen besluiten uit elkaar te gaan. Ik kom zowel in mijn praktijk als in mijn privé-omgeving geen stellen tegen die snel of lichtvaardig tot een echtscheiding besluiten, in tegenstelling tot wat wel eens beweerd wordt. Niets is minder waar. Vaak gaat er een jarenlange ongelukkige relatie aan vooraf. Zeker als er kinderen zijn, proberen mensen daar op de één of andere manier een modus in te vinden. Soms lukt dat, maar soms ook niet.

Een echtscheiding blijft een buitengewoon ontwrichtend proces waar we niet zorgvuldig genoeg mee om kunnen gaan. Daarom organiseert de vFAS dit jaar op donderdag 15 september voor de tweede maal de Dag van de Scheiding. Iedereen kent wel de hartverscheurende verhalen van gebroken gezinnen. Of misschien denkt u er zelf over om een punt te zetten achter uw relatie. Juist omdat scheidingen zo vaak voorkomen en zoveel mensen raken, willen we op de Dag van de Scheiding daarvoor aandacht vragen.

Van mensen in het land en van politici. We kunnen niet vaak genoeg benadrukken hoezeer het van belang is dat mensen die toch al door een zwaar emotioneel proces gaan, ervan op aan moeten kunnen dat hun belangen professioneel behartigd worden. Met deskundige begeleiding die zorgdraagt voor materiële en immateriële zaken. Zodat er geen dingen over het hoofd worden gezien of foutief geregeld. Daarom ziet u deze dagen in het land opvallende posters over de Dag van de Scheiding en zult u ons tegenkomen in de media. U kunt bovendien op 15 september terecht bij advocatenkantoren aangesloten bij de vFAS voor een gratis scheidingscheck, of uw vragen telefonisch stellen. Blijf niet rondlopen met uw twijfels en zorgen, maar maak ze bespreekbaar. Wij zijn er voor.

Colofon

Het magazine Verder wil mensen helpen bij het maken van de juiste keuzes als hun relatie verandert door trouwen, samenwonen, kinderen krijgen, uit elkaar gaan of overlijden. Verder is een uitgave van de vereniging van Familierecht Advocaten Scheidingsmediators (vFAS). Het magazine verschijnt tweemaal per jaar en wordt gratis verspreid in een oplage van 42.500 exemplaren.

Redactieadres Vereniging FAS Secretariaat Postbus 65707 2506 EA Den Haag redactie@verder-online.nl www.verder-online.nl Redactieadviesraad Koert Boshouwers Sabine van Gestel Paul de Gier Anke Mulder Concept en vormgeving Total Identity: Sieds de Boer Erik olde Hanhof Anneloes Logjes Yvonne van de Wal Julius van der Woude Fotografie en illustraties Lobke van Aar Willeke Duijvekam Hollandse Hoogte Erik olde Hanhof Tjitske van Leeuwen Ingmar Swalue Julius van der Woude Aan dit nummer werkten mee Kamer 465 Paulien Bakker Koert Boshouwers Sabine van Gestel Paul de Gier Anouk Horsthuis Linda Huijsmans Rutger Vahl Yvonne van de Wal Coverfotografie Tjitske van Leeuwen en Tilly Hazenberg (styling) Druk Senefelder Misset Overname Artikelen uit Verder mogen niet zonder toestemming van de redactie worden overgenomen. Voor aanvraag: zie redactieadres.

Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die toch onvolledig of onjuist is opgenomen aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid.

Inhoud

12 Boer Jos vond Dycke

Heel Nederland zag hoe de vonk oversprong tussen de leukste boer van seizoen 2009 en de vrouw van zijn dromen Dycke. Werkt de chemie nog steeds?

4

Scheiden onder de loep In de aanloop naar de Dag van de Scheiding leggen we alvast een aantal veelgestelde vragen voor aan relatietherapeut Else-Marie van den Eerenbeemt.

18

Partneralimentie voor samenwonenden Hoe gaat de Tweede Kamer om met partneralimentatie voor samenwonenden of echtgenoten die waren getrouwd in ‘koude uitsluiting’? De meningen lopen uiteen.

22

Tien jaar homohuwelijk Nog altijd niet onomstreden, vindt de weigerambtenaar.

24

Kiezen, daar ga je kapot aan Drie tienermeiden over de scheiding van hun ouders.

30

Recht doen aan het kind Toos Enkelaar, kinderrechter in Amsterdam, wil dat een kind vrijuit durft te spreken en dat het eerlijk zegt wat het zélf wil. Voor haar staat het belang van het kind altijd centraal.

En verder 08

Nieuws en handige websites

10

Samen Apart

28

Vraag en antwoord

34

Lekker doen: geef je huis een facelift

36

Boeken

37

Column Koert Boshouwers

38

Overzicht vFAS-advocaten

Nummer 2 – 2011

5

WELLES NIETES DAG VAN DE SCHEIDING 4

VERDER Als je relatie verandert

Op de Dag van de Scheiding, donderdag 15 september, kunt u terecht bij advocatenkantoren van de vFAS met al uw vragen over scheiden. Relatietherapeut en specialist in familieverhoudingen Else-Marie van den Eerenbeemt neemt alvast vier issues onder de loep.

Tekst Rutger Vahl, illustratie Julius van der Woude

WIE NEEMT MEESTAL HET INITIATIEF OM TE SCHEIDEN? Jaarlijks lopen zo’n 35.000 huwelijken stuk en gaan 60.000 samenwoners uit elkaar. Voor de meeste mensen is een scheiding emotioneel zwaar. Toch lukt het de meeste ex-partners na verloop van tijd de draad weer op te pakken. Dan breekt een nieuwe periode in het leven aan.

Bijna iedereen die gescheiden is, vindt de scheiding achteraf een goede beslissing. Het gros – vooral vrouwen – noemt zichzelf gelukkiger dan voor de scheiding.

Mannen ervaren vaker gevoelens van machteloosheid en woede. Else-Marie van den Eerenbeemt bevestigt dat er een verschil is tussen hoe mannen en vrouwen een scheiding ervaren: ‘In het vooroordeel dat trouwen voor mannen is en scheiden voor vrouwen zit een kern van waarheid. Het is bijvoorbeeld vaker de vrouw die het initiatief tot scheiden neemt.’

Waar vrouwen meer opgelucht zijn na het beëindigen van een relatie kunnen mannen zich in het eerste jaar na hun scheiding diep ongelukkig voelen. Zeker als er kinderen zijn. Veel mannen moeten zich dan, eigenlijk voor het eerst, als vader bewijzen, licht Van den Eerenbeemt toe. ‘Dat kan een zware druk opleggen. Uit de statistieken weten we dat mannen in het eerste jaar na hun scheiding een verhoogde kans op een verkeersongeluk of hartinfarct hebben. De problemen van pas gescheiden mannen worden wel eens onderschat.’

Opvallend is dat het contact met de andere partner na de scheiding meestal slecht blijft. Het bewijst, vindt Van den Eerenbeemt, dat een ‘mooie’ scheiding voor veel stellen toch een illusie blijft. ‘Geld en kinderen, Nummer 2 – 2011

5

dat zijn de grootste bronnen van ruzie.’ Zijn er geen kinderen, dan verloopt het uit elkaar gaan soepeler en besluiten partners ook makkelijker de stekker eruit te trekken. ‘Ik hoorde laatst een vrouw over haar beëindigde relatie zeggen dat “de prik uit de cola was”.

Dat was duidelijk een samenwoner zonder kinderen.

Iemand die getrouwd is en kinderen heeft, zul je niet snel in die woorden over een scheiding horen praten.’

IS EEN SCHEIDING ALTIJD SLECHT VOOR KINDEREN? Als mensen gaan scheiden, dan willen zij dat hun kinderen daar zo min mogelijk schade van ondervinden.

Dat is positief. Alleen lukt het lang niet alle ouders om ook echt de kinderen voorop te stellen bij een scheiding. Volgens Van den Eerenbeemt worden om kinderen de meest afschuwelijke gevechten geleverd. ‘En juist die ruzies zijn erg schadelijk voor het kind.’ Dat komt, legt ze uit, omdat kinderen bij confl icten tussen de ouders het gevoel krijgen dat ze moeten kiezen voor hun vader of moeder. Dat brengt ze in een onmogelijke positie. Van de 70.000 thuiswonende kinderen die jaarlijks betrokken raken bij een scheiding, ontwikkelt 30% emotionele of gedragsproblemen. Dat is twee keer zoveel als kinderen die niet met een scheiding te maken krijgen. Van den Eerenbeemt: ‘Ouders kunnen nog zo tevreden zijn over hun scheiding, en ook het kind kan zeggen dat het beter is zo, maar een kind heeft diep van binnen nooit echt vrede met een scheiding. Ik sprak een volwassen man die zei: “Toen mijn stiefmoeder overleed, hoopte ik dat mijn ouders weer bij elkaar zouden komen.” Zijn ouders waren toen al tientallen jaren uit elkaar.’

6

VERDER Als je relatie verandert

Dit voorjaar kwam SIRE met een campagne over de gevolgen van echtscheiding voor kinderen. Daarin werden ouders opgeroepen tijdens de scheiding toch vooral op hun woorden te letten. Op de beelden was te zien hoe kinderen getatoeëerd werden met teksten als ‘Waardeloos. Net als je moeder’ en ‘Als je nu naar je vader gaat, kun je daar blijven’. Die teksten zijn niet over de top, vindt Van den Eerenbeemt. Ze was als adviseur nauw bij de campagne betrokken. ‘Zo hard kan het er echt aan toegaan bij een scheiding. Ouders realiseren zich onvoldoende welke schade ze aanrichten als ze in hun boosheid of wrok iets tegen hun kinderen zeggen. Ik heb bejaarden meegemaakt, die nog steeds zeggen te lijden onder de echtscheiding van hun ouders.’

Kan een scheiding ook positieve gevolgen hebben voor een kind? Na enig aarzelen beantwoordt Van den Eerenbeemt deze vraag positief. ‘Ik hoor kinderen zeggen dat de relatie met hun vader is verbeterd door de scheiding. Vaders die zich tijdens het huwelijk afzijdig hielden van de opvoeding, proberen dit na hun scheiding recht te zetten. Ze willen ineens een echt leuke vader zijn. Dat een scheiding daarnaast beter kan zijn voor kinderen in gezinnen met geweld en mishandeling spreekt voor zich.’

ZIJN ER MEER SCHEIDINGEN DOOR INTERNET? Hoe groot is de kans dat je partner op internet een ander ontmoet en de benen neemt? Niet groot. Toch zien veel Nederlanders in internet en sociale media een concrete bedreiging voor hun huwelijk. Van den Eerenbeemt begrijpt de angst wel. ‘Veel mensen houden altijd iets van: als mijn partner maar niet op een ander verliefd wordt… Maar als huwelijken stuk lopen door overspel, is de nieuwe liefde meestal niet de oorzaak maar meer het resultaat van een relatie die al heel

lang niet goed meer was. Partners zoeken een uitvlucht in verliefd worden op een ander. Als de scheiding is uitgesproken, is die nieuwe vlam in feite overbodig geworden. Vaak zie je dat de liefde dan snel bekoelt.’

De grootste oorzaak van scheidingen is en blijft ‘het uit elkaar groeien’. Van den Eerenbeemt: ‘Dit is voor mensen met huwelijksproblemen een geliefde term.

Als je zegt: we zijn uit elkaar gegroeid, dan heeft niemand de schuld. Maar als relatietherapeut vraag ik natuurlijk door. Dan blijkt dat partners elkaar wel degelijk beschuldigen en dat er veel verwijten zijn.’

Wie bang is dat zijn of haar levensgezel via het web een nieuwe liefde opdoet, zou niet alleen het internet moeten afsluiten maar ook moeten verhinderen dat partnerlief een baan en een sociaal leven heeft .

Want niet internet maar werk en vriendenkring zijn doorgaans de plekken waar nieuwe liefdes worden opgedaan. Eenmaal gescheiden is internet trouwens wél het medium om een nieuwe partner te vinden.

Dag van de Scheiding De familierechtadvocaten en scheidingsmediators van de vFAS organiseren op 15 september 2011 de Dag van de Scheiding. Deze datum is niet willekeurig gekozen: de allereerste echtscheiding in Nederland werd op 15 september 1796 uitgesproken. Met de Dag van de Scheiding wil de vFAS de aandacht vestigen op het belang van een goede, respectvolle scheiding. Daarnaast vindt de vFAS het belangrijk dat er een brede maatschappelijke discussie op gang komt over de gevolgen van scheiden. Op 15 september kunt u vrijblijvend en kosteloos bij kantoren van de vFAS terecht voor de scheidingscheck en/of voor uw eventuele andere vragen over scheiden.

Het advies van de vFAS-advocaat-mediator geeft u inzicht in de keuzes en gevolgen in uw situatie.

WAT IS HET BESTE: EEN ADVOCAAT OF MEDIATOR? Om de scheiding rond te krijgen, moet er een verzoekschrift worden ingediend en daar heb je een advocaat of mediator voor nodig. Maar wat is nou het beste?

De volkswijsheid zegt dat als je elkaar haat, dat je dan allebei het beste een advocaat in de arm kunt nemen.

En wil je als vrienden door, dan kies je voor een mediator. Wat vindt Van den Eerenbeemt hiervan? ‘Als de ex-partners ieder een eigen advocaat hebben en met de advocaten erbij in overleg gaan, kan dat juist heel goed zijn. Dan hebben man en vrouw de rust dat hun rechten in de gaten worden gehouden, hetgeen het overleg bevordert. Ben je het samen eens over de scheiding en de dingen die geregeld moeten worden, dan zou je ook kunnen volstaan met één (familierecht)advocaat of mediator.’ Van den Eerenbeemt voegt daaraan toe: ‘Bij mediation staat het belang van kinderen altijd heel sterk voorop. En je maakt afspraken waar beide partijen zich in kunnen vinden. Natuurlijk is het wel belangrijk dat iedereen zich ook aan die afspraken houdt.’

De moeilijkste scheidingsprocessen zijn volgens Van den Eerenbeemt die waarbij grote zakelijke belangen spelen, en waar ook een emotionele component is. ‘Ik maakte de situatie mee waarbij de man directeur was in het familiebedrijf van zijn vrouw en schoonvader. Zijn vrouw, met wie hij in scheiding lag, vroeg haar vader haar toekomstige ex-man te ontslaan. Die schoonvader weigerde dat, omdat hij zijn directeur niet kon missen.

Bij dat soort uitermate complexe scheidingen kom je er zonder hulp van professionals echt niet uit.’

Nummer 2 – 2011

7

nieuws websites

Deel kinderalimentatie mag in natura Nieuwe internationale alimentatieregels van kracht Vanaf 18 juni 2011 zijn er nieuwe EU-regels op het gebied van internationale alimentatie inning van kracht. Door deze nieuwe regels wordt het innen van alimentatie van alimentatieplichtigen die in het buitenland wonen gemakkelijker.

De regels (Verordening (EG) nr. 4/2009) zijn op 18 december 2008 vastgesteld en zijn op 18 juni

Informatie, advies of steun Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG)

Het CJG biedt informatie, advies en lichte hulp bij opvoed- en opgroeivragen. Ook voor relatieen scheidingsvraagstukken kun je er terecht. De dienstverlening is kosteloos. Overal in het land zijn deze centra volop in ontwikkeling.

Informeer bij de gemeente voor een CJG bij jou in de buurt. www.cjg.nl

8

VERDER Als je relatie verandert

van toepassing in de EU-lidstaten.

Met deze regels kunnen mensen daadwerkelijk alimentatie innen in grensoverschrijdende situaties. In de meeste gevallen is een beslissing over onderhoudsverplichtingen die in het ene EU-land is gegeven, in het andere EU-land uitvoerbaar zonder speciale procedures. Hierdoor zullen de procedures sneller verlopen en zullen de kosten voor ouders minder hoog oplopen.

In de EU wonen ongeveer 16 miljoen internationale paren en komen ongeveer 1 miljoen echtscheidingen per jaar voor.

Korrelatie

Bij (psycho)sociale problemen rond scheiden kun je met Korrelatie bellen, e-mailen of chatten. Je krijgt dan informatie, advies of hulp van professionele hulpverleners. Zij kunnen ook verwijzen naar organisaties bij jou in de buurt.

0900 – 1450 (15 cent per minuut)

Raad voor Rechtsbijstand

De website verschaft informatie over (gesubsidieerde) rechtsbijstand en mediation. www.rvr.org

Een man die een deel van de kinderalimentatie in natura wil betalen mag dat volgens een recente uitspraak van het Hof in Den Bosch. Een man vertrouwde het niet dat het volledige bedrag dat hij aan kinderalimentatie aan zijn ex betaalde ook daadwerkelijk aan zijn kroost werd besteed.

Daarom mag hij van het Hof in Den Bosch de helft van zijn kinderalimentatie rechtstreeks aan zijn kinderen besteden, in de vorm van kleding en sportclubs (Alimentatie Nieuwsbrief maart 2011 nr. 6).

De man stelde voor om de helft van de alimentatie naar zijn ex-partner over te maken en de andere helft direct aan spullen voor de kinderen uit te geven. Het

Hof wijst dit verzoek toe, mede omdat de ex-partner van de man tijdens de zitting heeft toegegeven een deel van de kinderalimentatie te gebruiken om zelf rond te komen. Overigens moet de man de uitgaven voor zijn kinderen wel kunnen aantonen.

In de meeste gevallen betaalt de alimentatieplichtige de volledige kinderalimentatie aan de verzorgende ouder van de kinderen. Betaling in natura kan in overleg met en na toestemming van de verzorgende ouder. Deze regeling moet worden vastgelegd bij de rechter. In dit geval ging het overigens om een eenzijdig verzoek aan de rechter. Dit behoort ook tot de mogelijkheden.

Landelijk Bureau Inning Ouderbijdragen (LBIO)

Co-ouderschap bestellen die uitvoerig op dit onderwerp ingaat. www.nibud.nl

Als de rechter alimentatie heeft vastgesteld en de daarvoor aangewezen ex-partner betaalt deze niet, dan kan het LBIO worden ingeschakeld om dit alsnog te doen. www.lbio.nl

Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud)

Wie meer wil weten over geldzaken na scheiding, vindt informatie op de website. Daar kun je ook de Geldwijzer Alimentatie en

Postbus 51

Dit is de informatiesite en het telefoonnummer van de gezamenlijke ministeries. Hier kun je algemene informatie over scheiden vinden en brochures aanvragen. www.rijksoverheid.nl of 0800 – 8051 (gratis) www.verder-online.nl www.dagvandescheiding.nl

Kinderombudsman

Ruzie over alimentatie steeds vaker voor rechter Ouders vechten de ruzie over de hoogte van kinderalimentatie steeds vaker voor de rechter uit.

In 2000 voerden ouders er 4.500 rechtszaken met elkaar over, in 2009 zo’n 8.000, buiten de echtscheidingszaken om. Ook betalen vaders (99 procent van de alimentatiebetalers is man) steeds vaker de kinderalimentatie niet of te laat. In twee jaar is het aantal verzoeken van moeders om niet-betaalde kinderalimentatie alsnog te innen met 33 procent gestegen. Vorig jaar ging het om 10.300 verzoeken. Het Landelijk Bureau Inning Ouderbijdragen int bij wanbetaling.

Dit alles is reden om de berekening van de hoogte van de kinderalimentatie te vereenvoudigen, concludeert jurist Merel Jonker.

Zij onderzocht de Noorse en

Zweedse stelsels van kinderalimentatie om te bekijken hoe de berekening kan worden versimpeld. In Noorwegen is de berekening een aantal jaren geleden vereenvoudigd. Dat leidde tot een forse daling van het aantal rechtszaken en tot minder wanbetaling.

Het Nederlandse systeem is ingewikkeld. De vader mag van zijn inkomen tal van kosten aftrekken, maar over al die aftrekposten valt te twisten.

Duidelijk is de berekening in elk geval niet. Jonker bepleit in haar proefschrift normbedragen voor de aftrekposten en gemiddelde bedragen voor woon- en leefkosten. In Noorwegen hanteert de rechter een vast bedrag dat elk kind nodig zou hebben voor zijn onderhoud.

Marc Dullaert is de nieuwe kinderombudsman. Hij is per 1 april 2011 aangetreden. Het is voor het eerst dat in Nederland een speciale ombudsman voor kinderen is aangesteld. De kinderombudsman

richt zich op de belangen van kinderen tot 18 jaar en komt gevraagd en ongevraagd met advies. Andere landen hebben al een aparte kinderombudsman.

Dullaert is de oprichter en bestuursvoorzitter van kinderrechtenorganisatie KidsRights.

Die organisatie komt op voor de rechten van kinderen en reikt jaarlijks de Internationale Kindervredesprijs uit aan een jongere die zich inzet voor kinderrechten. Daarvoor was Dullaert tvproducent. Hij is ondergebracht bij de Nationale ombudsman, die zich voortaan beperkt tot klachten over schending van rechten van volwassen burgers door de overheid.

Geef uw mening Partneralimentatie voor samenwonenden?

Co-ouderschap is vooral leuk voor de ouders?

Hoezo ‘boze’ stiefmoeder?

Ga naar www.verder-online.nl om mee te discussiëren over deze en andere onderwerpen. Snelle reageerders krijgen het ‘Grote co-ouder doe boek’ van Petra Vollinga cadeau (zolang de voorraad strekt).

Nummer 2 – 2011

9

samen apart Dirk woonde nog maar net in Amsterdam toen hij een passionele relatie kreeg met Pieter. Na een aantal jaren was het op en gingen ze uit elkaar.

Toch kochten ze vorig jaar een huis en wonen de twee nu weer samen, als beste vrienden.

Tekst Paulien Bakker Bakker, fotografie Ingmar Swalue

Dirk (37)

‘Ik hoop wel op de ultieme liefde’ 'Als homoseksueel in Tilburg voelde ik me altijd een beetje een buitenbeentje. Er was weinig ruimte om mezelf te zijn.

Toen mijn beste vriend Cas in Amsterdam ging wonen, ging ik vaak naar hem toe om te gaan stappen. Ik werkte bij Domino’s Pizza en hoorde op een gegeven moment dat ze een filiaalmanager zochten in Amsterdam. Toen ik bij Cas in kon trekken en daar kon werken, durfde ik de stap wel te maken.

Pieter was een vriend van Cas; ik kende hem al toen ik nog in Tilburg woonde. We hadden wel eens een leuke nacht samen gehad. Pas toen ik naar Amsterdam verhuisde en Pieter daar weer zag, raakte het aan. Die eerste tijd was geweldig. Ik werkte van drie tot elf, en daarna gingen we samen uit. Ik had een piepklein appartementje in de Pijp gekocht; Pieter trok al snel bij mij in. Maar de grote stad had teveel verleidingen. We probeerden nog een tijdje een open relatie te hebben maar we gingen teveel tegen elkaar opboksen. Na een relatie van viereneenhalf jaar en de nodige escapades, besloten we er een punt achter te zetten.

De eerste tijd zochten we elkaar niet op. Maar omdat we deel uitmaakten van dezelfde vriendengroep, kwamen we elkaar wel steeds weer tegen. Na een jaar gingen we weer samen dingen doen en geleidelijk aan werden we vrienden, beste vrienden. Pieter heeft een groot incasseringsvermogen en het is een beetje alsof we samen onze verlate puberteit hebben doorgemaakt. Dat schept een band.

Ik ken niet veel stellen in onze scene die lang bij elkaar blijven.

Ik heb na Pieter nog een paar relaties gehad, maar nooit langer dan twee jaar. Samen een huis kopen is dan geen optie. Ik wilde groter wonen en lichter. Toen heb ik Pieter op een dag voorgesteld om samen een huis te kopen. Of we ook weer geliefden van elkaar worden? Nee, dan was dat inmiddels al wel gebeurd. Als ik nu iemand anders tegenkom, dan gaan we eerst latten. Als we dan na een jaar of drie nog steeds gek op elkaar zijn, zien we dan wel weer.

Het sprookje van de ware liefde, ja dat heb ik verloren. Het is fijn om samen te wonen. Fijn dat je niet alles in je eentje hoeft te doen. We koken voor elkaar, je hebt aanspraak als je thuiskomt. En we hoeven geen verantwoording aan elkaar af te leggen. Mijn inschatting is dat deze relatie meer kans van slagen heeft dan de liefdesrelatie die we eens hadden. Maar garanties zijn er niet. Hij kan op een dag met een vreselijke nieuwe man thuiskomen, je weet het niet. Uiteindelijk hoop ik wel op de ultieme liefde, maar als dat er niet in zit, is dit ook een hele leuke optie.’

10

VERDER Als je relatie verandert

Pieter (33)

‘Toen Dirk die eerste keer in Amsterdam was, hadden Cas en zijn vriend al bedacht dat ik van hun vriendenkring degene zou zijn waar hij op zou vallen. Het was die avond gelijk raak.

Ik was niet op zoek naar een relatie, ik was 21 en volop aan het uitgaan. Maar Dirk bleef wel in mijn hoofd zitten. Pas toen we elkaar een paar maanden later weer terugzagen, kregen we een relatie. We waren heel verliefd. Na een paar maanden heb ik hem zelfs ten huwelijk gevraagd. We gingen samenwonen in de Pijp. Het was een heerlijke buurt, we hadden een leuk huis – maar de relatie werd al snel minder. Ik was blij dat ik iemand had gevonden waar ik alles mee kon delen, en durfde het niet goed te zeggen als iets me dwars zat. Spanningen ging ik uit de weg, terwijl we juist behoorlijk verschillen. Dirk zit het liefste thuis, ik heb mensen om me heen nodig. De muren kwamen op me af. We hebben nog een tijdje een open relatie gehad, maar toen was er al teveel gebeurd.

Dirk maakte er uiteindelijk een einde aan. Ik smeekte hem om het niet te doen, maar ik wist dat het beter was. Ik vertrok en voelde me al snel opgelucht. Dirk nodigde me uiteindelijk weer uit voor zijn verjaardag. Hij had toen al een ander. Ik heb toen wel een zonnebankje gepakt, ik wilde er goed uitzien.

Ik vond het moeilijk dat die ander mijn plek had ingenomen.

Maar iedereen kende mij en ons, en met die ander is het nooit wat geworden.

Ik heb altijd geweten dat we weer bij elkaar zouden komen. We horen bij elkaar. Ik denk dat we samen oud worden – maar wel als vrienden. Ik moet er niet aan denken om nog een relatie met hem te hebben. Hij is mijn beste vriend, maar dat seksuele zie ik niet meer. Dat de relatie over was, heb ik vrij snel een plek kunnen geven. We zeggen elkaar nu de waarheid en ik weet dat ik hem kan vertrouwen. Vorig jaar had ik een relatie die niet liep en dat heeft hij toen ook tegen me gezegd. We botsen nog steeds wel eens. Ik maak veel lawaai, hij heeft behoefte aan rust. We hebben een manier gevonden om met onze verschillen om te gaan. Als me nu iets dwars zit, dan zeg ik dat en dan spreken we af dat we er de volgende dag over praten. Dan kan Dirk bedenken wat hij ervan vindt. Dat is prima in een vriendschap, maar om in een relatie iedere keer een dag te moeten wachten, daar moet ik niet aan denken. Het is niet alleen het seksuele wat nu ontbreekt. In een relatie heb je ook andere verwachtingen van elkaar. In een vriendschap is het makkelijker om de ander vrij te laten.’

‘In een vriendschap is het makkelijker om de ander vrij te laten’

Nummer 2 – 2011

11

VLINDERS OP DE Ze waren vijf en negen BOERDERIJ

jaar alleen toen ze elkaar ontmoetten, verliefd werden, elkaar hun liefde betuigden en wij massaal meeleefden.

Nu, bijna twee jaar later, wonen boer Jos en ‘zijn’ Dycke samen op de boerderij die het decor vormde van hun ontmoeting. Het nieuwe leven waarover ze voor de camera’s droomden, is een feit.

Tekst Anouk Horsthuis, fotografie Tjitske van Leeuwen, styling Tilly Hazenberg

De routeplanner zegt zelfverzekerd ‘rechts’, de weg neemt een duik, houdt plotseling op en daar is… de IJssel. Even is er twijfel of een andere route niet sneller zou zijn, maar dan slaat het onmiskenbaar toe: vakantiegevoel.

Vanwege de plotselinge rust. Vanwege het snelstromende rivierwater, het wolkendek dat openbreekt en vooral: het pontje dat kalmpjes aan komt varen en uitnodigend een oprijplank laat zakken. Vooruit maar: we nemen de toeristische route.

Aan de overkant laat het platteland van Gelderland zich op zijn mooist zien, met na iedere bocht prachtige doorkijkjes. Boerderijen. Een dijk.

Weilanden, wilgen, heuvels, bossen. En dan, na het tweede dorpje door te zijn gereden: landerijen met gladiolen, mest op de weg, een oprijlaan, een boerenbedrijf en op een groot bord: ‘Jos Sloot Akkerbouw en Bloembollen’.

In de kantine van het bedrijf staat de Jos van het bord, oftewel Boer Zoekt Vrouw-boer Jos. Precies de lange man, met het grijze haar en de pretlichtjes in zijn ogen, die zich twee jaar geleden in de kijker speelde van vier miljoen BZV-kijkers. En van Dycke. Met een glimlach staat ze naast hem. Of het bezoek koffie wil?

Nummer 2 – 2011

13

Boer Zoekt Vrouw

In 2009 stuurde Jantine, de oudste dochter van Jos Sloot, een brief naar de KRO. Haar vader zou een perfecte boer zijn voor Boer Zoekt Vrouw, vond ze, en dat vond de KRO na een uitgebreid gesprek op de boerderij ook. Vanaf dat moment ging het snel. In de zomer van dat jaar vonden de opnamen voor het programma plaats en in no time verloor Jos zijn hart aan Dycke, die net als hij twee dochters heeft. In de maanden tussen de opnamen en de uitzending bloeide hun liefde verder op, in stilte. Jos, met een kop koffie voor zich op tafel: ‘We moesten het stil houden, om het programma niet dwars te zitten. Maar hoe moeilijk ook, achteraf was het de perfecte manier om aan onze relatie te beginnen. Niemand wist van ons en niemand bemoeide zich dus ook met ons. Daardoor hadden we de ruimte om in alle openheid en eerlijkheid alleen maar met elkaar bezig te zijn.’ Dycke glimlacht. ‘Het had inderdaad iets heel bijzonders, dat we elkaar alleen stiekem konden ontmoeten. Daardoor voelde het een beetje zoals een tienerverliefdheid. Bovendien hadden we geen last van de oh’s en ah’s van andere mensen die onze blik hadden kunnen kleuren. Er waren helemaal geen bijgeluiden, alleen wij tweeën.’

Zijn bravoure, zijn blik, zijn loopje

Als de koffie klaar is en we aan de grote tafel zitten, vertelt Dycke wat er gebeurde toen ze Jos voor het eerst op televisie zag. ‘Ik was net bezig met het in elkaar zetten van een IKEA-kastje, toen mijn oog op hem viel.

Ik was direct geïnteresseerd, omdat hij zo niet paste in het beeld dat ik van het programma had, met boeren die zich op een kneuterige manier voorstellen. Tot twee uur ’s nachts heb ik zijn oproep steeds opnieuw afgespeeld, via Uitzending Gemist. Ik was getroffen door alles wat ik zag: zijn bravoure, zijn blik, zijn loopje.

Maar ook door zijn meiden, die heel innemend vertelden hoezeer ze hun vader een vrouw gunden, omdat ze het iedere keer zo moeilijk vonden om hem alleen achter te laten, na het weekend.’

Jos knikt. ‘Als de meiden niet achter mijn deelname hadden gestaan, had ik het niet gedaan. Ik wilde zeker weten dat ze het echt oké vonden. Net als mijn broer, 14

VERDER Als je relatie verandert

mijn personeel en zelfs mijn ex-vrouw. Ik heb het met hen allemaal overlegd.’ Ze vonden het allemaal goed, tot opluchting van Jos. ‘Ik heb na mijn huwelijk twee relaties gehad, maar hoe leuk die vrouwen ook waren, het was het steeds net niet. En dat was echt een teleurstelling, want voor mij stond vast dat ik niet alleen oud wilde worden.’

Maar dan moest het wel precies goed zijn; Jos zegt het meerdere malen, en ook Dycke benadrukt een paar keer dat het wat haar betreft op alle fronten moest kloppen. ‘Zomaar een fl irt was voor mij niet genoeg. En gelukkig was het van begin af aan duidelijk dat we allebei voor niets minder dan een serieuze relatie gingen. Niet dat ik daar nou al zo actief naar op zoek was geweest hoor, maar langzaam maar zeker was wel het moment gekomen dat ik weer open stond voor een man in mijn leven.’ Ze blijft even stil. ‘Ik was al vijf jaar alleen. En ik merkte dat ik steeds vaker dacht: jeetje, mijn leven is nog lang niet over. Het zal toch niet waar zijn dat ik altijd alleen blijf?’ Jos’ oproep kwam dan ook precies op het juiste moment.

‘Als ik hem twee jaar eerder had gezien, was het beslist te vroeg geweest. Toen was ik namelijk nog veel te druk met het opbouwen van mijn eigen leven. Maar nu had ik mijn leven weer op de rit en was ik klaar voor een nieuwe stap.’

Hij: ‘Ik ben negen jaar alleen geweest en ineens is m’n huis vol, met vijf vrouwen!’

Zij: ‘Tot twee uur ’s nachts heb ik zijn oproep steeds opnieuw afgespeeld, via Uitzending Gemist’ Nummer 2 – 2011

15

Makkelijk praten

Hij: ‘Toch was ik Dycke liever gewoon in Doetinchem of zo tegen het lijf gelopen’

Naar de essentie

Hoe doe je dat, in korte tijd ontdekken of je echt met een ander een nieuwe stap wilt zetten?

Jos en Dycke glimlachen allebei verlegen. ‘Weet je wat het is?’ begint Jos. ‘Door Boer zoekt Vrouw moest ik in korte tijd keuzes maken. Ik moest razendsnel schakelen tussen mijn gevoel en mijn verstand en daardoor werd ik gedwongen snel naar de essentie te gaan. Bovendien had ik een duidelijk profiel voor ogen en daar voldeed Dycke helemaal aan.’

Zo makkelijk was het natuurlijk niet helemaal. Dycke is de eerste die erover begint, terwijl ze de kopjes nog eens volschenkt. ‘We hadden natuurlijk niet alleen met onszelf te maken,’ zegt ze rustig. ‘Kijk, dat wij met elkaar verder wilden, was een ding, maar dat onze meiden daarbij betrokken zouden raken, was van een heel andere orde. Ik heb er dan ook veel met mijn meiden over gepraat. Ik heb ze verteld dat het voor mij heel goed voelde, met Jos, en ook dat ik graag op termijn bij Jos wilde gaan wonen. Natuurlijk zaten ze daar in eerste instantie niet om te springen, maar doordat mijn ex woont in het dorp waar wij woonden, realiseerden ze zich ook dat hun wereldje daardoor binnen handbereik zou blijven.’ De voorbereidingen duurden uiteindelijk ruim een half jaar; toen verhuisden Dycke en haar dochters.’ Ze blijft weer even stil. ‘Natuurlijk vond ik dat zelf ook een moeilijk moment. Ik was weliswaar heel vol van ons samen, maar ik wist niet hoe het zou uitpakken, met ons zessen in een huis. En ik realiseerde me dat ik mijn kinderen meesleepte in een groot avontuur, waarvoor alleen ík de verantwoordelijkheid droeg.’

16

VERDER Als je relatie verandert

Gelukkig pakte de verhuizing goed uit. Met dank aan een grondige verbouwing waardoor iedereen een eigen kamer kreeg en het feit dat de meiden het goed met elkaar kunnen vinden. Dycke: ‘Het zijn geen dikke vriendinnen van elkaar, maar dat hoeft ook helemaal niet. Dat ze alle vier iets in elkaar herkennen, is genoeg.’

Ze lacht. ‘En ook heel handig, trouwens. Voor mij fungeren Jos en zijn meiden regelmatig als spiegel. Dan zie ik ze bezig met elkaar en kijk ik ineens met heel andere ogen naar mezelf en mijn meiden.’

Het is het voordeel van samenleven met iemand die niet ook de ouder is van je kinderen, weet ze. ‘Jos kan met afstand naar mij kijken en mij daardoor helpen, als moeder. Vreemde ogen kunnen je immers heel veel duidelijk maken. Bovendien zijn zijn dochters een paar jaar ouder dan die van mij, waardoor ik nu een man naast me heb die alles wat ik met mijn meiden meemaak, herkent en in perspectief kan plaatsen.’ Jos knikt.

‘Weet je wat het is, Dycke?’, zegt hij. ‘Ons geluk is dat wij zo makkelijk praten. We hebben het beste met elkaar voor en dat houden we niet voor onszelf. Natuurlijk beschermen we onze eigen meiden heel erg en hebben we daar soms woorden over. Maar dat hebben we allebei ingecalculeerd. Dat hoort nu eenmaal bij een relatie waarbij stiefk inderen betrokken zijn.’ Ineens barst Jos in lachen uit. ‘En vind je het trouwens gek.

Ik ben negen jaar alleen geweest en ineens is m’n huis vol, met vijf vrouwen!’ Dan, serieus: ‘Maar uiteindelijk heeft dit samenwonen natuurlijk vele malen meer voordelen dan nadelen. Er is weer leven in de brouwerij!’

Spijt van zijn deelname aan Boer Zoekt Vrouw heeft hij dan ook niet. Niet echt tenminste. ‘Het was een geweldige ervaring die me Dycke heeft gebracht. Maar toch.

Terugkijkend, met alles wat ik nu weet, was ik Dycke toch liever gewoon in Doetinchem of zo tegen het lijf gelopen.’

� Accountancy

� Bedrijfsadvies

� Belastingadvies

� Corporate Finance

� Juridisch Advies

� Subsidieadvies

� Werkgeversservice

Ruimte voor ondernemen!

www.acconavm.nl

� Agrarisch Advies

HETE LIEFDE

KOUDE UITSLUITING 18

VERDER Als je relatie verandert

Tekst Rutger Vahl, illustratie Lobke van Aar

Berooid achterblijven na een scheiding. Het overkomt jaarlijks enkele duizenden mensen. Meest al zijn het vrouwen die ongehuwd samenwoonden of getrouwd waren op basis van ‘koude uitsluiting’. Een oplossing moet komen van de Tweede Kamer. Maar die is nog niet overtuigd van het probleem.

Tien jaar lang speelde Monique de hoofdrol in haar eigen doktersroman. Zonder happy end helaas. Zij was verpleegster in het ziekenhuis, haar grote liefde Stefan was arts. Nadat Monique bij Stefan was ingetrokken bleek ze zwanger van een tweeling. Een paar goede jaren volgden, maar daarna werd de relatie slechter.

Toen Monique een kortstondige verhouding kreeg met een andere man en dit opbiechtte, barstte de bom.

Stefan zette haar op straat. Vanaf dat moment verliep elk contact via advocaten. Daar kreeg Monique de schrik van haar leven. Omdat ze niet getrouwd was met Stefan – dat was er nooit van gekomen, heel stom vond ze dat achteraf – bleek ze bijna nergens recht op te hebben. Het mooie vrijstaande huis stond op naam van Stefan. Die was fulltime blijven werken en had veel geld verdiend. Daar hoefde hij geen cent van te delen met Monique. Heel onrechtvaardig vond ze. Zij was immers gestopt met werken om voor de kinderen te zorgen. Haar ex hoefde zelfs geen partneralimentatie te betalen. Alleen voor de tweeling kon Monique maandelijks een bedrag tegemoet zien.

omdat ze ongehuwd samenwoonden zonder een goed samenlevingscontract. Of omdat ze getrouwd waren op basis van ‘koude uitsluiting’, de befaamde huwelijkse voorwaarden waarbij elke vorm van gemeenschappelijk inkomen of vermogen is uitgesloten. Deze vrouwen zijn na een relatiebreuk afhankelijk van de gulheid van hun ex-partner. Die kan vrijwillig vermogen delen, maar is tot niets verplicht. Met soms schrijnende situaties tot gevolg. Jaren geleden diende voor de rechtbank de zaak van een vrouw die door koude uitsluiting het huis van haar ouders was kwijtgeraakt. Na de dood van haar vader en moeder was ze met haar man in die woning, een grote boerderij waar ze ook was opgegroeid, gaan wonen. Omdat alleen haar man werkte, was de boerderij op zijn naam gezet. Toen ze gingen scheiden, wilde hij geen afstand meer doen van de woning. De rechter kon er niets aan veranderen. Want contract is contract, zei hij.

Ook bij ongehuwde stellen die uit elkaar gaan, kan een van de partners berooid achter blijven. Er hoeft geen vermogen te worden gedeeld en hun situatie lijkt daarmee op die bij koude uitsluiting. Met dit verschil Contract is contract dat ongehuwden, ook al hebben ze jaren samengeJaarlijks treft een paar duizend mensen, meestal vrou- woond en samen kinderen gekregen, geen recht hebwen, het lot van Monique. Na het stuklopen van hun ben op partneralimentatie. Die is er namelijk alleen relatie blijken ze tussen wal en schip te vallen. Dat komt voor gehuwden, zo bepaalt de wet.

Nummer 2 – 2011

19

De Tweede Kamer is nog niet overtuigd van de noodzaak van een wetswijziging

Nergens recht op

De minister van Justitie wilde weten hoe groot het probleem nu werkelijk is. Een groep onderzoekers van de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Rijksuniversiteit Groningen deed er onderzoek naar. Aan een van de onderzoekers, advocaat en VU-docent Bart Breederveld, allereerst de vraag waarom je eigenlijk zou willen kiezen voor koude uitsluiting. Alleen die twee woorden al: niet bepaald het toppunt van romantiek als je besluit je leven met iemand te gaan delen. ‘Soms wordt voor koude uitsluiting gekozen omdat beide partners zelfstandig willen zijn,’ zegt Breederveld. Maar vaak is koude uitsluiting helemaal geen bewuste keuze.

‘Stelletjes die gaan trouwen zijn jong, de ouders dringen aan op huwelijkse voorwaarden. Als je allebei werkt, is er meestal niet veel aan de hand. Maar in de praktijk zie je dat na verloop van tijd de man carrière maakt en de vrouw minder gaat werken om voor de kinderen te zorgen. Als persoon die het meeste verdient wordt alles van waarde – de bankrekening, het huis, de boot – op naam van de man gezet. Bij een echtscheiding blijkt hij de eigenaar van alles. De vrouw heeft nergens recht op.’

En hoe zit het dan met ongehuwd samenwonenden? Iedereen met een beetje verstand gaat toch naar de notaris voor een samenlevingscontract? ‘Dat gebeurt ook,’ bevestigt Breederveld, ‘maar het samenlevingscontract regelt vaak alleen zaken als de kosten van de gemeenschappelijke huishouding. Wat er bij een scheiding moet gebeuren met het vermogen, staat er vaak niet in. En ook partneralimentatie kom je maar zelden tegen in een samenlevingscontract.’

Groot probleem?

De fi nanciële gevolgen zijn ernaar, laat Breederveld aan de hand van wat cijfers zien. Na een scheiding blijken ongehuwd samenwonende vrouwen er gemiddeld 14% in inkomen op achteruit te gaan en bij gehuwden is dat zelfs 21%. Mannen die samenwoonden gaan er gemiddeld juist 23% in inkomen op vooruit en gehuwden zelfs 33%.

20

VERDER Als je relatie verandert

Wat valt er te doen aan deze fi nanciële gevolgen?

Volgens het onderzoeksrapport kan de wet regelen dat partners, ook bij koude uitsluiting, altijd recht hebben op een vergoeding voor ‘onbetaald werk’ tijdens het huwelijk. Bijvoorbeeld als de vrouw heeft meegewerkt in de onderneming van de man, maar wellicht ook voor het opvoeden van de kinderen en het werk in het huishouden. Verder zou de rechter makkelijker een streep moeten kunnen zetten door huwelijkse voorwaarden die al te onredelijk uitvallen. Breederveld: ‘Nu doen rechters dat bijna nooit. Dat komt omdat een contract in het Nederlandse recht behoorlijk heilig is.’ Een ander voorstel uit het onderzoek is ongehuwd samenwonenden een wettelijk recht op partneralimentatie te geven, net zoals gehuwden.

Als de wet moet veranderen, is de Tweede Kamer aan zet. Maar daar is men nog niet erg overtuigd van de noodzaak van een wetswijziging. ‘Uit het rapport leid ik niet af dat het probleem van koude uitsluiting in Nederland echt urgent is,’ zegt PvdA-kamerlid Jeroen Recourt. ‘Hetzelfde geldt voor ongehuwd samenwonenden die uit elkaar gaan. Integendeel. In het rapport staat zelfs dat de ernst van de materiële gevolgen in het algemeen meevalt.’ Kamerlid Louis Bontes van de PVV is het daarmee eens. ‘Ik krijg veel mailtjes van mensen over misstanden. Maar niemand heeft bij mij geklaagd over onredelijke gevolgen van koude uitsluiting of het ongehuwd samenwonen. Tot de jaren tachtig was koude uitsluiting redelijk populair. De laatste tien, vijftien jaar komt het in Nederland steeds minder voor, blijkt uit het rapport.’

Voor de ChristenUnie is er wel degelijk een probleem met koude uitsluiting. Al in 2008 diende de fractie een wetsvoorstel in om de onbillijke gevolgen ervan per wet te verzachten. ‘Het rapport adviseert nu hetzelfde,’ constateert parlementariër Carola Schouten. ‘Wij vinden dat echtgenoten die bijvoorbeeld hebben meegeholpen in de zaak of in het huishouden bij een scheiding gecompenseerd moeten worden door de andere partner. Ook de voorstellen voor ongehuwd samenwonenden vinden wij interessant, al denken wij wel dat je de groep om wie het gaat goed moet afbakenen.’

Gok met de toekomst

De PvdA was bezig met een wetsvoorstel om partneralimentatie voor ongehuwden mogelijk te maken. Maar dat voorstel gaat, als het aan Recourt ligt, in de ijskast.

Hij wil meer zekerheid over de ernst van het probleem in Nederland. Maar volgens Breederveld is het probleem duidelijk genoeg. ‘Ik ken de voorbeelden van treurige situaties uit mijn eigen praktijk. En de cijfers over inkomensachteruitgang bij vrouwen zijn ook vrij hard.’

De reden dat de Tweede Kamer huiverig lijkt de wet aan te passen, is de eigen verantwoordelijkheid van burgers. Voor huwelijkse voorwaarden kies je zelf, ook voor koude uitsluiting. En als je gaat samenwonen en niets wilt vastleggen – vrijheid blijheid – dan is dat ook een eigen keuze. ‘Ik vind het te ver gaan als de wet dan ingrijpt om de mogelijke negatieve gevolgen af te zwakken,’ zegt PvdA’er Recourt. Ook de VVD zit op deze lijn. Recourt vindt het wel een goed idee om, zoals het rapport adviseert, rechters meer vrijheid te geven.

Die zouden dan kunnen afwijken van al te onrechtvaardige huwelijkse voorwaarden.

Breederveld denkt dat een wetswijziging niet per se nodig is om de situatie te verbeteren. Hij ziet mogelijkheden in een betere voorlichting door de notaris of advocaat bij het sluiten van de huwelijkse voorwaarden of het samenlevingscontract. ‘Die moet met beide partners apart spreken en ze uitleggen wat de consequenties zijn van koude uitsluiting of een beperkt samenlevingscontract.’ Hij hoopt verder dat rechters meer vrijheid nemen om de gevolgen van huwelijkse voorwaarden af te wegen. ‘Tegelijk vind ik dat mensen wel moeten beseffen dat ze ergens hun handtekening onder hebben gezet.

Weet altijd wat je tekent,’ houdt hij voor. En ongehuwd samenwonen? ‘Maak een goed samenlevingscontract, waarin je ook zaken als alimentatie regelt. Of kies er heel bewust voor om dat niet te doen. Helemaal niets vastleggen? Tja, het mag in Nederland. Maar je neemt wel een hele grote gok met de toekomst.’

Naschrift van de redactie: Voor dit artikel zijn ook de fracties van D66 en VVD benaderd. Zij wilden (nog) geen inhoudelijk commentaar geven op het rapport. Kort voor het zomerreces heeft de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, de heer Teeven (VVD), een brief aan de Tweede Kamer gestuurd over bovengenoemd rapport.

Nummer 2 – 2011

21

spot light Op 1 april 2001, kort na middernacht, traden de eerste paren van gelijk geslacht in het huwelijk.

Nederland was het eerste land ter wereld waar mannen met mannen en vrouwen met vrouwen kunnen trouwen. Helemaal nieuw was dit niet. De historicus Alan Tulchin toonde aan dat er aan het einde van de middeleeuwen in Frankrijk en andere mediterrane landen al een wettelijke basis bestond voor het samenwonen van mannen. Als zij verbonden waren door een ‘affèrement’, een soort broederschap, had hun partnerschap nagenoeg dezelfde rechten en plichten als een in die tijd gewoon huwelijk.

Tekst Advocaat Koert Boshouwers, foto's Hollandse Hoogte

Tien jaar homohuwelijk in Nederland De openstelling van het huwelijk tussen man & man en vrouw & vrouw is niet zonder slag of stoot tot stand gekomen. Sommige fracties in de Tweede Kamer juichten het wetsontwerp tot openstelling toe. Andere fracties waren van mening dat met het homohuwelijk de burgerlijke orde in het geding kwam of achtte het in strijd met hun religieuze opvatt ingen.

Buiten Nederland bestaat het homohuwelijk ook in België, Spanje, Canada, Zuid-Afrika, Noorwegen, Zweden, Portugal, IJsland en Argentinië. Daarnaast in zes staten in de Verenigde Staten (Massachusetts, Connecticut, Iowa, Vermont en New Hampshire, New York) en in Mexico City. Het openstellen van het homohuwelijk is vaak omstreden. Het Franse parlement stemde op 14 juni 2011 tegen, ook al gaf 58% van de Fransen in een peiling aan dat homoseksuelen moeten kunnen trouwen. De senaat van de staat New York stemde met een nipte meerderheid van 2 stemmen op 25 juni 2011 vóór het homohuwelijk. De gouverneur heeft de wet direct ondertekend, zodat de eerste huwelijken snel konden worden gesloten.

Homohuwelijk in Nederland

Uit cijfers van het CBS blijkt dat in 2001 de meeste huwelijken tussen mensen van gelijk geslacht zijn gesloten: 1.339 huwelijken tussen twee mannen en 1.075 huwelijken tussen twee vrouwen. In de hierop volgende jaren daalde dit aantal. Van de 366.032 huwelijken die er in de periode tussen 2005 en 2009 werden gesloten, betrof 3.041 een huwelijk tussen twee mannen en 3.458 een huwelijk tussen twee vrouwen. Bij de lesbische vrouw is het huwelijk dus iets populairder dan bij de homoman.

22

VERDER Als je relatie verandert

Minder echtscheidingen

Niet ieder gegeven jawoord heeft een lange houdbaarheid. Van de 14.813 homohuwelijken die zijn gesloten in tien jaar tijd, zijn er 1.078 in een scheiding geëindigd. 734 van de echtscheidingen betrof een huwelijk tussen twee vrouwen. Niet alleen trouwen is bij vrouwen dus populairder. Overigens is het aantal homohuwelijken dat op de klippen loopt, procentueel lager dan het aantal echtscheidingen bij een huwelijk tussen man en vrouw.

Ambtenaren werken niet altijd mee

De laatste tijd woedt de discussie over de vraag of een ambtenaar van de burgerlijke stand mag weigeren om een huwelijk tussen twee mensen van hetzelfde geslacht te sluiten. Een aantal partijen in de Tweede Kamer hebben het kabinet in juni 2011 gevraagd om per direct een einde te maken aan het fenomeen ‘weigerambtenaar’. De stemming over dit onderwerp is tot het najaar van 2011 aangehouden. De Tweede Kamer krijgt wel voor eind oktober een reactie van het kabinet op het advies van de Commissie Gelijke Behandeling. Daarin wordt aanbevolen om ambtenaren niet langer toe te staan te weigeren om een huwelijk tussen twee mensen van hetzelfde geslacht te sluiten.

Sinds april 2001 kunnen twee vrouwen of twee mannen in Nederland burgerlijk huwen.

Het bestaande burgerlijk huwelijk, dat voorheen alleen open stond voor personen van verschillend geslacht, werd op 1 april opengesteld voor personen van gelijk geslacht. De eerste officiĂŤle homohuwelijken werden kort na middernacht onder leiding van burgemeester Cohen in het stadhuis van Amsterdam gesloten.

Nummer 2 – 2011

23

MIJN OUDERS ZIJN UIT ELKAAR

Tekst Paulien Bakker Bakker, fotografie Willeke Duijvekam 24

VERDER Als je relatie verandert

Drie tienermeiden spreken vrijuit over de scheiding van hun ouders. ‘Als je alleen maar naar de nadelen kijkt, zie je ook nooit de voordelen.’

‘Kiezen, daar ga je kapot aan’ Fay (16, 4 havo) woont met haar broer (17) bij haar moeder en stiefvader Sieds. In de weekenden woont ook haar stiefzusje (14) bij hen. Haar vader, die in het buitenland woonde met vrouw en twee kinderen, is onlangs overleden.

‘Mijn ouders gingen uit elkaar toen ik vijf was.

Ik heb er alleen vage herinneringen aan. Mijn vader was wel vaker langere tijd weg. Mijn moeder heeft ons altijd op de eerste plaats gezet.

We kregen een nieuw huis en Sieds trok al snel bij ons in. In het begin speelden we veel spelletjes en als je klein bent, dan denk je er verder niet zo over na. Als het thuis maar gezellig is.

Sieds is niet mijn vader, daar heb je er maar één van, maar hij is wel heel speciaal. Hij zorgt voor me, ik kan mijn ei bij hem kwijt.

Mijn vader zag ik nog in de weekenden, totdat hij naar Guyana verhuisde. Hij vond Sieds maar niets en dat zei hij ook tegen ons. We gingen er wel in mee, maar we meenden het niet.

Sieds heeft altijd voor ons gezorgd. Het is fijn als je op twee mensen kunt bouwen. Ik ben wel blij dat we nooit in twee huizen hebben hoeven wonen. Mijn leven is hier.

Wat ik anders zou doen als ik in hun situatie zat? Ik zou er langer over hebben nagedacht.

Het ging heel snel. Mijn vader kreeg in het buitenland een nieuwe relatie en verzweeg dat hij bij haar ook kinderen had. Wij hadden het recht om het te weten. Als nu een vriendinnetje vertelt dat haar ouders gaan scheiden, dan is mijn advies: kies geen kant. Want daar ga je aan kapot.’

Nummer 2 – 2011

25

‘Hier ben ik meer kind’ Robin (15, 3 gymnasium) was vier toen haar ouders gingen scheiden. Robin en haar broertje (13) wonen de ene week bij hun moeder, de andere week bij haar vader en zijn nieuwe geliefde Saskia met haar drie kinderen.

‘Van de scheiding herinner ik me niets meer, ik was pas vier. Toen ik tien was ging mijn vader opnieuw samenwonen met Saskia. Zij had al drie kinderen, haar jongste was toen vier. Ik doe mijn best om het gezellig te maken. Soms maan ik de anderen ook tot rust, ik ben ten slotte de oudste. Toch voel ik me hier meer kind dan bij mijn moeder. Hier is een duidelijke scheiding tussen de volwassenen en de kinderen, wij zitten bijvoorbeeld ’s avonds in de speelkamer. Mijn vader en Saskia zitten dan in de woonkamer.

Ik kies er ook zelf voor, daar is het gezelliger.

Toch zou ik, als ik later zelf een gezin heb, dat onderscheid niet zo maken.

Stel dat mijn ouders weer bij elkaar komen?

Nou liever niet. Het klikt niet. Deze constructie vind ik ook wel fijn. Het is vervelend als je ouders uit elkaar gaan, maar je krijgt er veel voor terug. We hebben een grote familie, vaker feestjes, en we gaan vaker op vakantie. Als hier iedereen boos op me is, ga ik naar mijn moeder en dan is het over. Mijn broertje zal me niet verraden, we nemen het altijd voor elkaar op. Ik neem het ook altijd voor mijn stiefbroertjes en -zusje op.’

26

VERDER Als je relatie verandert

‘Er breekt iets in je’ Annemijn (12, groep 8 basisschool) is het stiefzusje van Robin. Ze woont met haar twee jongere broertjes (11 en 9) het grootste deel van de tijd bij haar moeder en haar nieuwe geliefde Rob, waar ook Robin en haar broertje vaak zijn. De rest van de tijd wonen ze bij hun vader.

‘Ik was vijf toen mijn ouders scheidden. Mijn vader was voor zijn werk naar het buitenland en werd daar verliefd op een ander. We verhuisden van één groot huis naar twee kleine huizen. Ik zat in de klas bij Steven, de zoon van Rob. Mijn moeder en Rob maakten een speelafspraak voor ons en toen sloeg bij hen de vlam over. We gingen in één huis wonen en daarmee verhuisden we in korte tijd voor de derde keer.

Robin is de grote zus die ik altijd wilde hebben, ze is mijn voorbeeld, ze zal het altijd voor me opnemen. Maar ik voel me nog wel de oudste. Ik zie mezelf terug in mijn broertjes. Dan doen ze iets heel doms en denk ik: tja, dat kan ik ook doen.

Toen mijn ouders net gescheiden waren, wilde ik de hele tijd bij ze zijn. Ik wilde ze opvrolijken, ik dacht dat ze me nodig hadden. Ze hebben toen gezegd: “Je stelt ons alleen teleur als je niet doet wat je zelf wilt.” Het is vreselijk als je ouders gaan scheiden. Ze vinden elkaar niet meer leuk - dan breekt er iets in je. Je hebt het gevoel dat je moet kiezen. Maar dat is niet zo.

Als vriendinnen me nu vertellen dat hun ouders gaan scheiden, zeg ik: kijk naar de voordelen.

Als je altijd naar de nadelen kijkt, zie je ook nooit de voordelen.’

Nummer 2 – 2011

27

vraagantwoord Vragen over veranderende relaties kunt u stellen aan de vFAS. Familierechtadvocaat en scheidingsmediator Paul de Gier beantwoordt vragen die te maken hebben met samenwonen, trouwen, scheiden, overlijden en kinderen.

Ik ben in paniek en hoop dat u mij een antwoord kunt geven. Een maand geleden is mijn vrouw met onze twee kinderen na een vakantie in haar geboorteland Frankrijk niet meer teruggekomen. Mijn vrouw zegt dat ze in Frankrijk wil blijven wonen en dat ik de kinderen alleen nog maar in de schoolvakanties mag zien. Wij zijn nog steeds getrouwd en hebben bijna 15 jaar in Nederland gewoond. Kan dit zomaar?

In uw geval is er sprake van een kinderontvoering. Ik ga ervan uit dat uw kinderen in Nederland zijn geboren toen u al getrouwd was. In dat geval heeft u namelijk beiden het ouderlijk gezag over de kinderen. Dat wil zeggen dat u samen met uw vrouw de belangrijke beslissingen voor de kinderen moet nemen. Onder deze belangrijke beslissingen valt zeker een verhuizing naar het buitenland.

Uw vrouw had dan ook met u moeten overleggen en vragen of u daarmee zou instemmen. Als u daar niet mee had ingestemd, had uw vrouw bij de rechter kunnen vragen om toestemming om te verhuizen. Uiteraard had u in die procedure verweer mogen voeren tegen het ver zoek .

Uiteindelijk neemt de rechter de beslissing die hij het meest in het belang van de kinderen acht.

Het is van belang dat u zo snel mogelijk contact opneemt met de Nederlandse Centrale Autoriteit. Dit is de instantie die, op grond van het Haags Kinderontvoeringsverdrag, bij de Centrale Autoriteit in Frankrijk een verzoek kan neerleggen om de kinderen onmiddellijk naar Nederland terug te brengen. Het Haags Kinderontvoeringsverdrag stelt dat de kinderen, los van enkele uitzonderingen, teruggebracht moeten worden naar het land waar zij hun gewone verblijfplaats hadden. Dat is Nederland. Een Nederlandse rechter beslist vervolgens of een verhuizing al dan niet in het belang van de kinderen is. Stel dat de rechtbank in het voordeel van uw vrouw beslist, pas dan kan zij met de kinderen verhuizen. Als de rechtbank beslist dat het belang van de kinderen vereist dat zij in Nederland blijven, mag uw vrouw niet verhuizen. Wat in het belang van de kinderen is, is uiteraard voor ieder kind anders. Daarover zult u moeten overleggen met een door u in te schakelen advocaat. Ten slotte merk ik nog op dat voor dit soort zaken ook een vorm van mediation mogelijk is: cross border mediation. Daarbij gaan uw vrouw en u met zeer deskundige mediators om de tafel om te kijken of er een oplossing kan worden gevonden.

28

VERDER Als je relatie verandert

Mijn man en ik gaan scheiden.

Omdat we nog goed met elkaar kunnen praten, hebben we besloten om ieder een mediator in te schakelen. We hebben overigens ook allebei een eigen advocaat die ons adviseert in de mediation. Er is echter wat onduidelijkheid ontstaan of wij nog samen belastingaangifte kunnen doen. Klopt het dat hier iets in is veranderd?

Uw vraag is dit jaar erg relevant. Met ingang van 1 januari 2011 zijn de criteria om te worden aangemerkt als zogeheten ‘fiscale partners’ gewijzigd. Fiscale partners mogen bepaalde aftrekposten voor de aangifte inkomstenbelasting over de echtgenoten verdelen, waardoor een belastingvoordeel kan worden behaald. Met ingang van 1 januari 2011 gelden er striktere regels. De meest voorkomende is dat het fiscaal partnerschap eindigt als de partners op een verschillend adres wonen én er een echtscheidingsverzoek is ingediend.

Kortom, als u nog fiscaal partner wilt blijven, dan is het verstandig om hetzij de inschrijving op één adres te handhaven, dan wel het echtscheidingsverzoek nog even uit te stellen.

Omdat de regels strikter zijn geworden en er veel minder keuze is dan voorheen, is het goed om u door een deskundige financieel expert te laten adviseren of het al dan niet fiscaal partner zijn voor u van belang kan zijn.

Heb je een vraag, mail de redactie op: redactie@verder-online.nl

Ik moet aan mijn ex-vrouw een forse partneralimentatie betalen. Dat doe ik nu al vijf jaar. Ik heb gelezen dat de termijn voor alimentatie waarschijnlijk teruggaat naar drie jaar.

Is dat juist en kan ik dan met de betaling van mijn alimentatie stoppen?

Helaas moet ik u teleurstellen.

De duur van de alimentatie staat inderdaad op de politieke agenda maar dat heeft nog niet geleid tot wijzigingen. Hoewel de partneralimentatie in de meeste gevallen gelukkig goed wordt opgelost, door partijen onderling of door de rechter, zijn er wel situaties denkbaar waarin het betalen van partneralimentatie uiterst onrechtvaardig is, of in ieder geval zo voelt. Een voorbeeld is de situatie waarin de man een forse alimentatie betaalt en zijn ex-vrouw al een nieuwe partner heeft met wie zij niet samenleeft.

In dat geval krijgt zij de alimentatie én kan zij bepaalde kosten delen met haar nieuwe partner.

De andere kant van het spectrum is soms dat iemand niet in staat is partneralimentatie te betalen, omdat op papier de draagkracht niet voldoet. Dat betekent dat de ex-echtgenoot die de alimentatie zou moeten ontvangen, niets krijgt.

In een situatie waarbij de twee ex-echtelieden al vrij oud zijn en een van de twee nooit heeft gewerkt, komt die persoon ineens zonder inkomen te zitten. Om die reden is de vFAS van mening dat over de invulling van de alimentatie, ongeacht de termijn, goed moet worden nagedacht. Degene die alimentatie ontvangt, zal de periode waarin die alimentatie wordt ontvangen, zoveel mogelijk moeten benutten om een eigen inkomen te verwerven. Als de alimentatiegerechtigde 12 jaar lang achterover leunt en geen pogingen onderneemt om in het eigen levensonderhoud te kunnen voorzien, blijft die persoon afhankelijk en bouwt geen pensioen op. Ook de leeftijd zal op enig moment tegen gaan werken. Beter is om de alimentatieperiode te gebruiken om bijvoorbeeld een opleiding te volgen, om daarmee de kansen op de arbeidsmarkt te vergroten en niet meer afhankelijk van de ex-echtgenoot te zijn.

Mijn vrouw en ik zijn getrouwd onder huwelijkse voorwaarden. Wij gaan echter scheiden. Nu hoor ik van mijn advocaat dat wij een ‘periodiek verrekenbeding’ hebben staan in onze huwelijkse voorwaarden. Ik wist daar niets van en begrijp dat dit erg vervelend kan uitpakken. Ik heb een onderneming opgebouwd met mijn spaargeld. Ook heb ik een erfenis gekregen na het overlijden van mijn moeder en mijn vrouw wil de helft van die erfenis. Klopt dit allemaal?

Het periodieke verrekenbeding is nog altijd een bron van ergernis. Veel huwelijkse voorwaarden bevatten dit periodiek verrekenbeding. Het komt er globaal op neer dat je het inkomen dat je in een jaar overhoudt, met elkaar deelt. Het is vaak niet helemaal duidelijk wat er nu precies ieder jaar verrekend moet worden. De mensen die een periodiek verrekenbeding in de huwelijkse voorwaarden hebben, vergeten bijna allemaal om ook echt ieder jaar de verrekening te laten plaatsvinden.

Aan het einde van het huwelijk ontstaan dan problemen.

Voor wat betreft uw scheiding, is mijn antwoord op algemene gronden gebaseerd want ik ken het dossier niet volledig. Als uw onderneming is opgebouwd met spaargelden die onder het verrekenbeding vallen, dan kunt u ervan uitgaan dat iedere euro voor 50% met uw vrouw had moeten worden gedeeld. Zij heeft derhalve de helft van het startkapitaal betaald. In het ergste geval kan zij aanspraak maken op de helft van de huidige waarde van uw onderneming. Voor de nalatenschap ligt dat anders. De wet zegt dat verkrijgingen uit nalatenschappen niet onder het verrekenbeding vallen, tenzij deze er expliciet zijn ingezet. Dat kunt u controleren door uw huwelijksvoorwaarden te lezen.

Normaal gesproken valt een erfenis buiten de verrekening; u kunt deze uit het gespaarde vermogen terugvorderen. Hierbij is wel van belang dat u moet aantonen dat u de erfenis heeft gekregen en hoe u deze hebt aangewend. Bij een periodiek verrekenbeding is het dan ook altijd te adviseren om gescheiden administraties aan te houden. Daarmee kunt u immers later altijd nog bewijzen hoe de geldstromen werkelijk hebben gelopen. Het periodiek verrekenbeding is een van de lastigste problematieken in de financiële afwikkeling van een echtscheiding, waar u het beste een specialist voor in kunt schakelen.

Nummer 2 – 2011

29

KIND IN DE KNEL

30

VERDER Als je relatie verandert

Tekst Linda Huijsmans ism Sabine van Gestel, Illustratie Erik olde Hanhof

die bij hun scheiding veel ruzie maken, loopt een grote kans om in een loyaliteitsconfl ict te raken. In dat geval krijgt het kind het gevoel een keuze te moeten maken tussen zijn ouders en dat maakt het er niet makkelijker op. Bij dergelijke gelegenheden trek ik altijd mijn toga uit, om een ontspannen sfeer te creëren.’

De volgende vraag die zich opdringt is, hoe de rechter omgaat met datgene wat het kind zegt. Hoe vertrouwelijk is de inhoud van die gesprekken? Daar zijn de meningen over verdeeld, weet Enkelaar uit eigen ervaring. ‘Bij sommige rechtbanken zeggen ze heel duidelijk tegen het kind: “Ik wil niets horen wat ik niet verder mag vertellen.” Zelf doe ik het anders want ik vind het belangrijk dat kinderen vrijuit kunnen spreken. Wel vertel ik erbij dat ik achteraf een zakelijke samenvatting aan de ouders zal geven. Dat geeft het kind de vrijheid om te zeggen: “Ik wil niet naar mijn vader als zijn nieuwe vriendin er is, want dan heeft hij nooit tijd voor me.” Dan vat ik dat samen als: hij wil niet elk weekend naar zijn vader.’

Raakvlak van psychologie en recht

Toos Enkelaar (60) is kinderrechter in Amsterdam. Ze ‘doet’ geen echtscheidingen, maar komt in beeld zodra de betrokkenen er niet in slagen goede afspraken te maken of ze na te komen. Daardoor kan het gebeuren dat kinderen bekneld raken. Dat het over kinderen gaat maakt haar werk vaak moeilijk, maar ook ongelofelijk dankbaar.

Enkelaar: ‘Het belang van het kind st aat altijd centraal.’

Een kinderrechter in Amsterdam doet zowel civiele als strafzaken waar kinderen bij betrokken zijn. Daar horen helaas ook ouders bij die ruziënd de raadszaal binnenkomen en scheldend weer vertrekken. Toos Enkelaar kan ze uittekenen, met tussen hen in één of meer kinderen die ze inzetten om hun eigen gelijk te halen. Enkelaar: ‘Die mensen kunnen rekenen op een strenge aanpak, dat is meteen duidelijk. Iedereen mag zijn woordje doen: vader, moeder, kinderen en andere betrokkenen. Vervolgens stuur ik iedereen weg, behalve het kind en eventueel zijn advocaat en vraag dan: wat vind jij er nou van wat er net allemaal gezegd is? Wat wil jij het liefst? Ik zie het kind ontspannen zodra de deur eenmaal dicht is. Hij is blij dat er eindelijk eens iemand naar hém luistert. Eén van mijn taken is dus om ervoor te zorgen dat het kind vrijuit durft te spreken en, nog moeilijker, dat het eerlijk zegt wat het zélf wil. Een kind van ouders

De laatste jaren is onder kinderrechters de kennis over hoe kinderen zich hechten enorm toegenomen. Dat heeft absoluut invloed op de besluiten die ze neemt, zegt Enkelaar. ‘Stel: een kind wordt in een pleeggezin geplaatst omdat moeder verslaafd is en geen huis heeft.

Als voorwaarde om haar kind terug te krijgen, eisen we van de moeder dat ze afk ickt en haar leven op orde krijgt. Na twee jaar is het zover en ‘eist’ ze haar kind terug. Dat is dan allerminst vanzelfsprekend. Het kind heeft zich gehecht aan zijn pleegouders, moet je het daar dan ook weer weghalen? Die vragen bekijken we heel zorgvuldig.’

Onder deskundigen zijn de meningen overigens verdeeld, weet Enkelaar. ‘De een zegt dat als een kind in staat is zich zo sterk te hechten, dan kan het dat ergens anders ook weer doen. De ander meent dat kinderen zich niet steeds opnieuw zullen hechten. Per geval moeten we dat beoordelen. De inzichten uit de kinderpsychologie helpen me dan bij mijn beslissing. We opereren vaak op het raakvlak van psychologie en recht, dat maakt dit werk zo boeiend.’

Nummer 2 – 2011

31

Jeugdzorg, de Raad voor de Kinderbescherming en anderen, praten elkaar bij, komen bij elkaar op bezoek, en werken samen aan oplossingen die het beste zijn voor het kind. ‘Een mooi voorbeeld is dat zaken die te maken hebben met schending van de leerplichtwet nu ook bij het jeugdrecht zijn ondergebracht,’ zegt Enkelaar. ‘De ervaring leert dat als het mis gaat met kinderen, het vaak begint met spijbelen. Als we in die fase al contact met ze hebben, zijn we er veel sneller bij en kunnen we misschien erger voorkomen.’

Eerder ingrijpen

‘ We opereren op het raakvlak van psychologie en recht, dat maakt dit werk zo boeiend.’

– Kinderrechter Toos Enkelaar

Belang van kind centraal

Als kinderrechter oordeelt Toos Enkelaar niet alleen in civiele zaken over het lot van kinderen, maar ook in strafrechtzaken. Jongeren die over de schreef gaan en strafbare feiten plegen ziet ze net zo vaak als kinderen die moeten kiezen bij wie ze na een echtscheiding willen wonen.

Juist die combinatie maakt haar werk zo aantrekkelijk, vindt ze, en ze vertelt er graag over.

De ene anekdote na de andere schudt ze uit haar mouw. Op de vraag wat het belangrijkste verschil is tussen haar eerste dag als kinderrechter en de dag van gisteren, toen ze de hele dag lang acht kinderen zag tijdens een lange strafzitting, valt ze toch even stil. ‘Een belangrijke ontwikkeling is dat het belang van het kind steeds meer centraal is komen te staan. Waar we ze voorheen misschien makkelijker veroordeelden tot gesloten inrichtingen, weten we nu dat kinderen er nooit beter van worden als ze vastzitten. Daarom ga ik, en met mij mijn collega’s, liever eerst op zoek naar mogelijke alternatieven, zoals huisarrest, of nachtdetentie. Dan kunnen ze naar school blijven gaan en blijft de structuur van hun leven in tact. Alles wat nog positief is in hun leven moet je versterken.’ Deze ontwikkeling signaleert Enkelaar ook aan de civiele kant van haar werk. De vele instanties die zich bezighouden met het welzijn van kinderen zijn steeds intensiever met elkaar gaan samenwerken. Gezinsvoogden van Bureau 32

VERDER Als je relatie verandert

Vroeg ingrijpen zodat er nog tijd is om bij te sturen, is ook het idee achter de Wet Herziening Kinderbeschermingsmaatregelen, die waarschijnlijk in 2012 van kracht wordt. Die wet stelt dat kinderen onbedreigd moeten kunnen opgroeien. Dit is wezenlijk anders dan de huidige wetgeving, waarmee het pas mogelijk is om in te grijpen als het kind bedreigd wordt in zijn ontwikkeling. De nieuwe wet geeft hulpverleners én rechters de mogelijkheid al veel eerder in te grijpen en zo erger te voorkomen.

Toch zijn Toos Enkelaar en haar collega’s ook nu al erg gespitst op het beschermen van het kind. Zelfs als het nog niet eens geboren is. ‘De ongeboren vrucht is mijn favoriete onderwerp,’ lacht ze. ‘Die kunnen we ook onder voorlopig toezicht stellen als we bang zijn dat de moeder er niet goed voor kan zorgen. Zo had ik een vrouw die zwanger was en bij haar eigen moeder woonde. Die had geen legale gas- en lichtaansluiting omdat ze er een hennepplantage op na hield. Het leek ons geen goed idee als het kind daar zou opgroeien.

In de week na de bevalling heb ik de kersverse moeder gesproken en haar geïnformeerd over het fenomeen moeder-kindhuizen. Daar leren vrouwen hoe ze voor hun kind moeten zorgen. Als ze daar heen zou gaan, zou verder ingrijpen wellicht niet nodig zijn. Ik wilde haar niet dwingen tot die keuze, maar vond wel dat ze op de hoogte moest zijn van die mogelijkheid en haar de kans geven daar over na te denken. Hulp in een dergelijk vroeg stadium kan ervoor zorgen dat moeder en kind samen kunnen blijven. Uiteindelijk is dat het beste wat we voor ze kunnen doen.’

Hoe verdelen we de spullen? Op welke manieren kunnen wij scheiden? Wie kan er in het huis blijven wonen? Wat vertel ik de kinderen? Hoe houd ik mijn hoofd boven water? Hoe delen we de zorg voor de kinderen? Hoe zit het met ons opgebouwde pensioen? Wanneer ga je naar de rechter? Wat is de rol van een scheidingsmediator? Waar heeft mijn ex recht op? Op hoeveel alimentatie kan ik rekenen? Hoe moet het nu verder? • Antwoorden op deze en andere vragen vind je op www.verder-online.nl

Scheiden doe je samen

Uit elkaar? Een moeilijke beslissing die veel vragen oproept. Je wilt er zeker van zijn dat de scheiding goed wordt geregeld, dus zoek je een gespecialiseerde familierechtadvocaat of mediator op het gebied van echtscheiding. Iemand die jouw belangen of die van jullie beiden behartigt. Die betrouwbare professional vind je bij de vFAS, met bijna 1000 advocaten en scheidingsmediators de autoriteit op het gebied van scheiden, familierecht en mediation.

Voor een vFAS advocaat-mediator bij jou in de buurt: www.verder-online.nl

lekker doen Kamer 465 geeft je vijf supertips om het interieur van je huis aan te pakken. Met aandacht voor kleuren, materialen en details zorg je voor een persoonlijke toevoeging aan je huis.

Persoonlijk en mooi hoeft bovendien niet duur te zijn!

Tekst, styling en productie Kamer 465, Fotografie Arjan Benning (1, 5), Tjitske van Leeuwen (2, 4), James Stokes (3)

Hier knapt je huis van op 1 Wees niet bang om kleur te kiezen, een muur is zo weer overgeschilderd.

Met kleur geef je het interieur op een relatief makkelijke en goedkope manier een totaal andere uitstraling (verf, behang).

Kindertip: Schilder een van de wanden van de (kinder)kamer in bordverf.

Hierdoor is er ruimte voor creatieve uitspattingen die ook gemakkelijk te vervangen zijn!

Prijskaartje: Pot verf gemiddeld € 15 per liter (inhoud ca. 12 m2); pot schoolbordverf gemiddeld € 40 per liter (inhoud ca.

12 m2); rol behang gemiddeld € 35 per rol (rol is ca. 10 meter lang en 50 cm breed).

2 Combineer diverse materialen en vormen, want juist door deze combinatie(s) van diverse materialen (hard/ zacht, warm/koud, met en zonder structuur) en vormen creëer je een spannend interieur.

Prijskaartje: Houten platen en tegels bij de doe-het-zelfzaak. Vraag ook om resthout, hier zitten vaak mooie exemplaren bij die je tegen een gereduceerd 34

VERDER Als je relatie verandert

tarief kunt meenemen. Vanaf ca. € 25 per plaat (1,22 m. x 2,44 m.); stof via Albert Cuypmarkt, vanaf ca. € 4,95 per meter; metaal via de Metaalwinkel, vanaf ca. € 36 per aluminiumplaat (1 m x 2 m) en ca. € 100 per staalplaat (1 m x 2 m).

Deze laatste is magnetisch, dus handig!

3 Personaliseer het interieur en bedenk goed dat je veranderingen door voert die passen bij jouw karakter en leefstijl.

Het huis moet tenslotte een thuis zijn en dat wordt het als het interieur aansluit bij jouw stijl, interesses en levensvisie. Het cliché ‘laat me je huis zien en ik zeg je wie je bent’ gaat nog steeds op.

Kindertip: Kinderen maken vaak de mooiste dingen en persoonlijker kan niet! Lijst deze werkjes in en hang ze aan de muur.

Er zijn veel verschillende lijstjes verkrijgbaar bij Ikea, al vanaf € 4,99.

Prijskaartje: Kijk op Marktplaats om goedkoop aan mooie spullen te komen.

En er staan mooie juweeltjes op de rommelmarkt of zelfs bij het grofvuil, die met een likje verf of een stukje stof helemaal up-to-date zijn en in je huis passen.

1

2

3

5 4 Verander met mate, want het interieur hoeft niet in een keer compleet te veranderen. Neem de tijd om inspiratie te zoeken en op basis hiervan keuzes te maken. Juist de afwisseling van spullen en kleuren die hieruit voortkomen maakt het interessant. Je kunt tijdschriften kopen, maar bij de meeste doe-het-zelfzaken en winkels liggen ook mooie, vaak gratis, kleurprognoseboekjes voor inspiratie.

Prijskaartje: Jansen Magazine € 4,95, VT Wonen en 101 Woonideeën € 5,95, Elle Decoration € 6,50.

4

getipt is juist een regelmatige afwisseling van spullen interessant.

Kindertip: Hergebruik en maak de meubels multifunctioneel. Het is handig en alles gaat langer mee. Een kast die ook als wandafscheiding dient, een bureau of tafel waar je vervolgens een lage sidetable van maakt, een oude koffer als bijzettafel/opbergbak, of een afgezaagde stoelleuning als kleerhanger. Leef je uit!

Prijskaartje: Kastjes in verschillende formaten via Van Dijk & Ko maar ook te vinden op Marktplaats vanaf ca. € 35,-

5 Probeer je interieur overzichtelijk te houden, want dat brengt rust. Dit kan door te kiezen voor grote(re) objecten, of een groep van kleine objecten die je gezamenlijk presenteert in bijvoorbeeld een (vitrine)kastje. Bedenk ook dat je niet alles hoeft te laten zien, want zoals eerder Nummer 2 – 2011

35

boeken tips

Golden oldie Inslikken dat ego

Het grote co-ouder doe boek Petra Vollinga Uitgeverij Kosmos ISBN: 978 90 215 4936 1 € 22,95

1 op de 5 gescheiden stellen-metkinderen kiest inmiddels voor het co-ouderschap. Maar hoe doe je dat goed? In dit boek krijgen ze alle handvatten die ze zochten.

Met geïnterviewden die weten waarover ze het hebben, ervaringen, tips, adviezen en niet te vergeten doe-dingen. Voor ‘1 keer rijden naar opa en oma’ die je met je ex kunt ruilen tegen ‘1 oudergesprek op school’. Met een knipoog dus, maar met een niet minder dwingende intentie.

Overleg. Slik je ego in. En doe wat het beste is voor je kinderen, schreeuwt het boek.

Dit boek leert je negatieve gedachtepatronen, door de auteurs ‘valkuilen’ genoemd, te herkennen. Helder en aansprekend beschrijven Young en Klosko elf van de meest voorkomende valkuilen, waaronder problematische relaties, een irrationeel gebrek aan zelfvertrouwen, faalangst en eenzaamheid.

Problemen waar veel mensen mee kampen. Tegelijkertijd bieden zij uitgebreide diagnostische tests en vragenlijsten om elke valkuil te herkennen, en stapsgewijze suggesties om ze in de toekomst te omzeilen.

Het boek Leven in je leven laat niet alleen zien hoe je kunt ontsnappen aan de vicieuze cirkel van negatieve gedachten, het werkt ook inspirerend voor eenieder die over zijn leven wil nadenken.

Tips voor kids Heen en weer, als je ouders apart wonen Marja Baseler House of Books ISBN 978 90 443 2853 0 € 15,95 36

VERDER Als je relatie verandert

Als ouders gaan scheiden, verandert er voor kinderen ontzettend veel. Van de ene op de andere dag is hun veilige, vertrouwde wereldje er niet meer. In dit boek staat alles wat kinderen zouden moeten weten over een scheiding en met welke gevoelens je dan te maken kunt krijgen.

Met veel praktische tips om met moeilijke situaties om te gaan en het wonen in twee huizen makkelijker te maken. Heel leuk en toegankelijk geschreven. Geschikt voor kinderen vanaf 8 jaar.

Leven in je leven Jeff rey Young & Janet Klosko Uitgeverij Harcourt ISBN 978 90 265 1569 9 € 25,00, (tweedehands vanaf € 17,50)

Documentaire ‘ De kinderrechter’ De filmmakers Meral Uslu en Maria Mok kregen een unieke toestemming om te filmen achter de schermen van kinderrechtzittingen. Kinderrechters beslissen dagelijks over het lot van jonge delinquenten en slachtoffers van huiselijk geweld en verwaarlozing. Een complexe wereld vol dilemma’s, waarin het belang van het kind niet of nauwelijks eenduidig is vast te stellen.

De lange wachtlijsten en de onmacht van hulpverleners maken het werk er niet bepaald makkelijk op.

Te bekijken via: dokument.ncrv.nl/pagina/kinderrechter

Column

Koert Boshouwers Familierechtadvocaat en scheidingsmediator

Wat kost meer, huwelijk of scheiding?

Het beroep van advocaat is eigenlijk een vreemd vak. Mensen hebben mijn hulp – behalve in het geval van een adoptie – nooit nodig omdat het zo goed met hen gaat. Integendeel.

Rampspoed en ellende hebben het leven van mijn cliënten overspoeld. De echtgenoot is er vandoor, de alimentatie te hoog of te laag, de omgang loopt niet, of de erfenis kan maar niet worden verdeeld. Ik maak deel uit van iemands leven in een moeilijke periode en ik krijg er nog voor betaald ook.

Wij mensen willen graag betalen voor leuke ervaringen. Kosten noch moeite worden gespaard om van de trouwdag de mooiste dag van iemands leven te maken. Ik vind de mooiste dag van je leven maar een griezelig begrip. Het suggereert dat het na die dag alleen nog maar bergafwaarts kan gaan. Na de huwelijksdag resteert een trouwjurk die de bruid nooit meer aandoet, bruiloftsgasten met een kater van te veel drank en een rekening van de cateraar waar je u tegen zegt . De echtgenoten in spe gaan zelfs een lening aan om hun huwelijk te betalen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de kosten van de huwelijksreis naar een romantisch bounty-eiland.

Voor minder leuke zaken is het veel minder aangenaam om geld neer te tellen. Het inschakelen van een advocaat is al erg genoeg en dan kost hij ook nog geld. Sommige cliënten kunnen gebruikmaken van gesubsidieerde rechtshulp. Zij betalen dan een eigen bijdrage die afhankelijk is van de hoogte van hun inkomen. Deze eigen bijdrage maakt direct een forse inbreuk op het besteedbaar inkomen. Een cliënt die de kosten van zijn advocaat zelf moet betalen, ziet zijn spaargeld ook al snel dalen. Dat is natuurlijk zuur, zeker als iemand het idee heeft dat hem onrecht wordt aangedaan waar hij niet om heeft gevraagd.

Sommige cliënten willen, bij wijze van spreken, bloed zien. Ze zijn zo boos om wat hen is aangedaan, dat ze niet meer bereid zijn om tot een regeling te komen. Het gaat mij om het principe, zei een cliënt pasgeleden tegen mij. Toen ik hem uitlegde dat principes duur zijn en in de regel meer kosten dan ze opleveren, zei hij dat hij het geld liever aan mij kwijt was dan aan zijn ex. Toen ik ging doorvragen waar zijn boosheid vandaan kwam, bleek al snel dat het niet om geld ging maar om iets anders. Hij was diep gekwetst door iets wat zijn ex jaren geleden tegen hem had gezegd. Ik heb toen contact gezocht met de advocaat van de ex en dit voorval tijdens een gesprek met beide advocaten en de cliënten ter sprake gebracht. De ex schrok van de boosheid van haar ex-man. Zij had zich niet gerealiseerd dat haar mededeling indertijd zo hard was binnengekomen. Zij bood haar verontschuldigingen aan en de stemming verbeterde aanzienlijk. De kosten bleven binnen de perken.

Het is prettiger om geld aan leuke dingen te besteden dan aan vervelende. Maar als het dan toch nodig is, wees je dan bewust van het feit dat je advocaat en jij zaken ook ten goede kunnen keren. Dat kost geld, inderdaad, maar de toekomst kan anders en zonnig tegelijk zijn.

Nummer 2 – 2011

37

Deze advocaten en scheidingsmediators helpen u graag verder.

Op www.verder-online.nl kunt u direct een keuze maken en vindt u meer waardevolle informatie.

Drenthe Assen Mevrouw mr J. Dijkstra 0592-330174 De heer mr J.W. Flipse 0592-311515 Mevrouw mr J.C.M. Kempers 0592-304540 Mevrouw mr H.Q.N. Renon 0592-311001 De heer mr W.J.P. Suringar 0592-317676 Mevrouw mr M.M. Wiersema 0592-317676 Emmen Mevrouw mr C.C.N. Brens-Cats 0591-670310 Mevrouw mr C.M. de Jonge 0591-623899 Mevrouw mr M.J.J.M. van Roosmalen 0591-656963 Hoogeveen Mevrouw mr F. Zoer 0528-233877 Meppel Mevrouw mr R. Diepeveen 0522-252424 Mevrouw mr Y. van Maarwijck 0522-256392 Mevrouw mr R.R.J.A. OlieHallmans 0522-245979 Nieuw Amsterdam Mevrouw mr I.M. Hidding 0591-551350 Roden Mevrouw mr J.C. Lich 050-5029844 Zuidlaren Mevrouw mr A.S.M. Kunst 050-4095533

Flevoland Almere Mevrouw mr A.M. Bouwmeester 036-5344400 De heer mr B.P.G. Dijkers 036-7670080 Mevrouw mr E. Jonker 0320-289888

38

Mevrouw mr L.D.H. Lesmeister 036-5393830 Mevrouw mr I.M.G. Maste 036-5329713 Mevrouw mr A.C.M. Montessori 036-5486110 Mevrouw mr G. Raap 036-5358080 Mevrouw mr G.H.G. Reitsmavan Riel 036-5460040 Mevrouw mr B.L. van Riel 036-5346220 Mevrouw mr D. van Riessen 036-5240608 Mevrouw mr I.N. de Rooij 06-51378202 Mevrouw mr J.B. Streefkerk 036-5393830 Mevrouw mr V.G.J. van Veenendaal-Stolk 036-5393830 Mevrouw mr B.M.A.H. Verschure 036-5298800 Mevrouw mr J.A. Wesdorp 036-5481177 Dronten Mevrouw mr I.H.M. Leyten 0321-337325 Emmeloord Mevrouw mr K. ter HaarBenchaïb 0527-612956 Mevrouw mr B.M. van HamOude Elferink 0527-618333 Lelystad Mevrouw mr A.D.G. Bakker 0320-230081 Mevrouw mr S. Flantua 0320-214001 Urk Mevrouw mr L.F. WithaarWeijns 0527-684501 Zeewolde Mevrouw mr A.S. Fontijn 036-5225510 De heer mr R.W.A. Offermanns 036-5224907

VERDER Als je relatie verandert

Friesland Buitenpost Mevrouw mr S.C. Bosch 0512-515999 Mevrouw mr B. Hiemstra 0512-515999 Dokkum Mevrouw mr B.G. Kooi 0519-296969 Mevrouw mr L.M. Ligtvoetvan Tuijn 0519-244000 Drachten Mevrouw mr D.J. van der Bij 0512-548334 Mevrouw mr M.J. Buitenhuis 0512-515999 Mevrouw mr G.L. van der Heide-Brink 0512-515999 Mevrouw mr A. Kauling-Leeftink 0512-570222 Heerenveen Mevrouw mr J.E.I. Bazuin 0513-655555 De heer mr B. Delhaye 0513-655555 Mevrouw mr J. Oosterhof 0513-623666 Mevrouw mr A. Szirmai 0513-623666 Leeuwarden De heer mr F.P. van Dalen 058-2347302 Mevrouw mr M.M. Hoelen 058-2122444 Mevrouw mr A. Jeulink 058-2121075 Mevrouw mr S.C. Koolmees 058-2158815 Mevrouw mr J. Kuipers-Mellema 058-2158815 Mevrouw mr J.M.G. van Wijk 058-2948777 Mevrouw mr S.A. Wilman 058-2120005 Sneek Mevrouw mr C. Elsinga 0515-418855 Mevrouw mr A.H. Horstman 0512-515999 Mevrouw mr H. Poiesz-de Vries 0515-432580

Terwispel Mevrouw mr. L. Pander 0513-466116

Gelderland Apeldoorn Mevrouw mr H.M. van Aarsen 055-5222262 De heer mr W.C.M. Bénard 055-5789216 Mevrouw mr W. Bénardvan Deutekom 055-5789216 Mevrouw mr W.D.M. de Boer 055-5214306 Mevrouw mr M.G. Bolijn van der Linden 055-5786147 Mevrouw mr F.J. Bosma 055-5411477 Mevrouw mr M. de Jonge 055-5270510 Mevrouw mr H.L.J.M. Kersten 055-5271271 Mevrouw mr I.L. Kortenhoff 055-5767820 Mevrouw mr S.P. ter Linden 055-5411477 Mevrouw mr S.W.F. Rouwette 055-5211030 Mevrouw mr E.H. SchijvenBours 055-5271339 Mevrouw mr K.C.G.M. Suijker 055-3603193 Mevrouw mr M.L.J. Wekking 055-5789650 Arnhem De heer mr J.W. Boeijink 026-3522800 Mevrouw mr H.C.D. Bos 026-3777111 Mevrouw mr M.P.L.M. Buijsrogge 026-3894598 Mevrouw mr J.A.P.M. van Dal 026-8456040 De heer mr P.J.J. Engbertsen 026-3271386 De heer mr P.A.W. Eskens 026-4465757 Mevrouw mr A. Huber 026-4454442 Mevrouw mr M.H.E. Janssen 026-3551280 Mevrouw mr C.M. Koopman 026-3777135 De heer D. Kotterman 026-3708825 Mevrouw mr J.J.F.A. Ligthart 026-3538440 Mevrouw mr A.M. van Rossum 026-3703701 Mevrouw mr N.J.W.G. Simons 026-4456006 Mevrouw mr E.M.C. Tinneveld 026-3511158 De heer R.P. Zwarts 026-4435945 Beneden-Leeuwen Mevrouw mr L.D.M. RubensSnijders 0487-540646 Beusichem Mevrouw mr J.A. Korver 0345-503211 Buren Mevrouw mr C. van den Bergvan Well 0344-571231

Mevrouw mr W.A.M. MaatmanAbarbanel 0345-502724 Culemborg Mevrouw mr drs. L.M.H. Nelissen 0345-544100 Doetinchem Mevrouw mr M.M.H. Ceelen 0314-372362 De heer mr C.A. Prinsen 0314-375500 Mevrouw mr M.P.H. Sanders 0314-363930 Mevrouw mr A.M. Veldhuis 0314-328040 Mevrouw mr G.W. Wullink 0314-328040 Ede De heer mr R.C.H. Bruinier 0318-687885 Mevrouw mr J.E.M.C. Moons 0318-468111 Mevrouw mr M.W. Riezebosch 0318-687877 De heer mr R.F. Vonk 0318-687818 Mevrouw mr M.M. Weijand 0318-611999 Elburg De heer mr J.J. Roossien 0525-682432 Elst Mevrouw mr R.J.Th. Leijzer 0481-366143 Ermelo Mevrouw mr D. van Bloemendaal 0341-760510 Mevrouw mr L.C. Brugginkde Bruyn Kops 0341-554578 De heer mr M.A.D. Kok 0341-552487 Harderwijk Mevrouw mr B.A.T. Brouwer 0341-420606 Mevrouw mr C.W.E. Gazendam 0341-420606 Mevrouw mr T.C. Putters 0341-420606 Malden Mevrouw mr A.J.M. van Dorst 024-3586996 Nijkerk Mevrouw mr M. van Meurs 033-2458544 Nijmegen Mevrouw mr H.J.M. van Arkelvan Gasselt 024-3651660 Mevrouw mr M.S. van den Berg 024-3810990 Mevrouw mr P.J.G. van den Boom 024-3651660 De heer mr B.F.M. Bos 024-3451144 Mevrouw mr Z. Charrat 024-3238844 De heer mr B.J. Driessen 024-3608768 Mevrouw mr R.B. Ester 024-3559093 De heer mr M.J. Germs 024-3810990

Mevrouw mr J.W.C. Giebels 024-3488600 De heer mr J.A.M.P. Keijser 0880-440880 De heer mr A.E. Klaassen 024-3246100 Mevrouw mr W.J.P. Kweens 024-3246100 Mevrouw mr W.M. NoordravenReijnen 024-3828451 Mevrouw mr W.P.G.M. Schellens-Stoks 024-3828384 Mevrouw mr L. van Sommeren 024-3239016 Mevrouw mr G.H.J. Spee 024-3651660 Mevrouw mr M. Wolkenfelt 026-3651660 Mevrouw mr Y.L.L. van Zutphen 024-3225370 Putten Mevrouw mr M. Broersma 0341-438010 Tiel De heer mr J.J.J.A.M. van Emstede 0344-613374 Mevrouw mr D. HofsteeHeijbroek 0344-677188 Mevrouw mr M.A. de Vosvan der Eijk 0344-677188 Vorden Mevrouw mr O.C.A. SandbergVaillant 0575-556567 Wadenoijen Mevrouw mr H.J.R.M. Boersma 0344-662438 Wageningen Mevrouw mr S.A. van der Heiden 0317-450121 Mevrouw mr F.C. Hilderink 0317-425300 Mevrouw mr C.M. Steenhoff 0317-427777 Mevrouw mr S.S. Zijderveld 0317-427777 Zutphen Mevrouw mr F.A. HendrikseVoogt 0575-545455 De heer mr A.H. Kiesouw 0575-515025 Mevrouw mr A.N. Klazinga 0575-546888 Mevrouw mr F.E. van Nisselrooij 0575-594233 Mevrouw mr K.A.M. van Os-ten Have 0575-515074 Mevrouw mr H.A.M. RitsmaHartman 0575-516340 De heer mr P.A. Roscam Abbing 0575-510508 Mevrouw mr W.A.J.M. Staal 0575-476611

Groningen Appingedam Mevrouw mr E. van Bommel 0596-670505

Delfzijl Mevrouw mr M.I. van HorssenBok 0596-616600 Mevrouw mr A.E. van Nimwegen 0596-619989 Groningen Mevrouw mr M.E. Derix 050-3130247 Mevrouw mr J. Dijkman 050-3147408 Mevrouw mr S.Y. Dijkstra 050-5757400 Mevrouw mr P.A.K. van Eck 050-3140840 Mevrouw mr J.M. de Haaij Stekelenburg-Donker 050-5290173 Mevrouw mr E.G. Harderwijk 050-5997999 Mevrouw mr M.H. Heeg 050-3121945 Mevrouw mr C. Heijs 050-5757400 De heer mr E. Henkelman 050-3131111 Mevrouw mr S.S. Ilahi 050-3120797 De heer mr H.J.M. Janssen 050-3185286 Mevrouw mr E. Leentjes 050-3166830 Mevrouw mr J.M.J. Lubbers 050-5757850 Mevrouw mr P.B. Rietberg 050-3147408 Mevrouw mr M.J.C. Schutte 050-5206520 Mevrouw mr C.F.M. Seip 050-3140840 Mevrouw mr drs M. Verheul 050-5206520 Mevrouw mr I. Wagenaar 050-3119930 Mevrouw mr J.P. van der Werf 050-3136416 Mevrouw mr M. Wierts 050-5893190 Mevrouw mr S.A. Wortmann 050-5214363 Mevrouw mr H.J.K. Wulp 050-3140840 Leek De heer mr J.W.F. van Horssen 0594-515396 Roden Mevrouw mr J.M. van Duursen 050-5015455 Stadskanaal Mevrouw mr M. Hoekman-Haan 0599-616000 Veendam Mevrouw mr A.J. de Boer 0598-613872 Mevrouw mr H.G.E. Klatter 0598-633301

Limburg Beek Mevrouw mr A.J. Crombag 046-4570820 De heer mr B.A. Hocks 046-4570820 De heer mr J.A. Moonen 046-4373838 Brunssum De heer mr J.G.M. Daemen 045-5257300

Mevrouw mr M.H.J. Wegener FM 045-5258989 Echt Mevrouw mr A. van den Eshoff 0475-300060 Mevrouw mr C.C.J. van Pol 0475-419419 Geleen Mevrouw mr F.E.H.M. van Aken 046-4107487 Gulpen Mevrouw mr F.F.A.D.C. Tjalma 043-4501202 Heerlen Mevrouw mr I.G. Aarts 045-5716246 Mevrouw mr. I.G.H. AartsMulder 045-5716246 Mevrouw mr F.H. Kuiper 045-5719005 De heer mr E.R.Th.A. Luijten 045-5713888 De heer mr J.L.M. Martens 045-5710828 Hoensbroek Mevrouw mr E.J.A. Roeleven 045-5285417 Horst De heer mr E.H.J. Plass 077-3988182 Maastricht Mevrouw mr S.A.M. Bakker 043-3284100 Mevrouw mr M.H.W. Clijsen 043-3216640 Mevrouw mr I.J.L. Daemen 043-3253960 Mevrouw mr B.P. van der Graaf 043-3506111 Mevrouw mr M.A.W. Graus 043-3438080 De heer mr L.W.M. Hendriks 043-6011086 De heer mr A.M. Holmes 043-3259679 Mevrouw mr A.M.H.E.G. Lemmens 043-3503033 Mevrouw mr M.J. Menger-van der Spek 043-3215931 De heer mr A.J.M. van Mil 043-3672119 Mevrouw mr E.C.E. Schnackers 043-3626655 Mevrouw mr W.E. Schoufs 043-3506113 De heer mr J.F.M. Sondeijker 043-3233454 De heer mr H.J.M. Stassen 043-3219158 Mevrouw mr F.P.J. Verheij-Peters 043-3100296 Panningen Mevrouw mr N.H.J. van der Pluijm 077-4724325 Mevrouw mr E.V.T.E. van der Woning 077-3061394 Roermond Mevrouw mr N. Geradts 0475-335115

Mevrouw mr D.P.A.M. Haerkens-Vlemmix 0475-395355 Mevrouw mr L.H. JanssenDekkers 0475-330932 Mevrouw mr P.M.E.P.J. Joosten 0475-428400 Mevrouw mr drs I. LigtelijnHuisman 0475-395355 De heer mr J.J.M.H. Stevens 0475-420033 De heer mr D.J.P.H. Stoelhorst 0475-316186 Mevrouw mr P.J.W.M. Theunissen 0475-333030 Schinnen Mevrouw mr C.C.B. Breij 046-4438888 Mevrouw mr A.E.P. Kooi 046-4438888 Sittard De heer mr R.F. Cohen 046-4513699 Valkenburg a/d Geul Mevrouw mr H.C.M. Smit 043-6040080 Venlo Mevrouw mr E.H.J. Coppers 06-42872610 Mevrouw mr C.A.M.J.M. Joosten 077-3230170 Mevrouw mr J.I.L. Laumans 077-3515041 Mevrouw mr L.C.M. Muris 077-3211111 Mevrouw mr M.M. Setiaman 077-3101159 De heer mr J. Wissing 077-3872224 Venray Mevrouw mr M.J.L. van den Aker-Groffen 0478-556672 Mevrouw mr H.P. JanssenWikkers 0478-515875 Mevrouw mr C.M.W.M. Verrijdt 0478-556673 Weert Mevrouw mr A.J.D.D. Burhenne 0495-544880 Mevrouw mr S.G.E. van Dooren 0495-536130 Mevrouw mr A.J.M. Mertens 0495-544880 Mevrouw mr E.J.M. Stals 0495-536138 Mevrouw mr M.H.A. Wijen 0495-532583

Noord-Brabant Bergen op Zoom Mevrouw mr M. Czarnota 0164-707172 De heer mr P.H. Kramer 0164-212721 Mevrouw mr R.A. Remport Urban 0164-266600 Mevrouw mr E.D. Touw 0164-261111 Mevrouw mr D.R.M. de Vos 0164-707172

Berlicum Mevrouw mr M.C. Appünn 073-5034543 Noord-Brabant Best De heer mr J. Geuze 0499-333666 Mevrouw mr L.G.A.A. de Hondt-Buijs 0499-334334 Mevrouw mr S.E.H. Kehrens 0499-379111 De heer mr B.M. Lips 0499-379111 Mevrouw mr A.M.B. Snoeks 0499-379111 Bladel Mevrouw mr H.G. Sijtsma 0497-383868 Breda Mevrouw mr H.J.P.M. van Berckel-van der Rijken 076-5253535 De heer mr M.D. van Bruggen 076-5200530 Mevrouw mr B.E.S. Chin-A-Fat 076-5231922 De heer mr F.J.B.A. Duijnstee 076-5813070 Mevrouw mr Z. Gademan 076-5210725 Mevrouw mr C.L.M. Gommers 076-5226470 Mevrouw mr Y.I.B. Grosfeld 076-5319583 Mevrouw mr M.H.G. Habets 076-5210725 Mevrouw mr P.P.M. HendrikxHeeren 076-5200530 Mevrouw mr J.L.P. Heuts 076-5224780 Mevrouw mr M. Hofland 076-5335435 Mevrouw mr A.M. Juch 076-5215744 Mevrouw mr D.J.D. Kentie 085-3001070 Mevrouw mr J.L. Küppers-van Duivenbooden 076-5611265 Mevrouw mr M. Leimena 076-5611265 Mevrouw mr M. de Maaré 076-5140505 Mevrouw mr J.M. van Riessen 076-5310690 Mevrouw mr G.L.H.M. Sliepenbeek-Sanders 076-5611265 Mevrouw mr V.L.M. Thissen 076-5335524 Mevrouw mr A.J.Y.M. Thomas 076-5210725 Mevrouw mr O.R.M. Veldhuijzen-Wennekers 076-5136136 De heer mr C.J.M. Veth 076-5224780 Mevrouw mr M.A. de Voort 076-5231922 De heer mr W.R.M. Voorvaart 076-5244444 Mevrouw mr A.E. VoorvaartKuik 076-5244444 Den Bosch Mevrouw mr C.M. van Aarle 073-8440500 Mevrouw mr N.A. Boelhouwer 073-6161100

De heer mr P.P.J. de Bruijn 073-6161172 Mevrouw mr I.G.S. Claessen 073-6927671 De heer mr J.Th.M. Diks 073-6161100 Mevrouw mr L.A. van Els-van den Berg 073-6927772 Mevrouw mr A.C.M. van Gool 073-6450455 Mevrouw mr M. Koppelmansde Goeij 073-7600100 Mevrouw mr A.Ph. Krans 073-6110160 Mevrouw mr A.M.W.A. Lhoëstvan de Ven 073-6488628 Mevrouw mr N.M. LindhoutSchot 073-6161172 Mevrouw mr A.G.J. van Lokven 073-6927671 Mevrouw mr I. van Meeteren 073-8440500 Mevrouw mr I.H.M. Mooren-van Weereld 073-6700100 De heer mr M.L.A. van Opstal 073-6927797 Mevrouw mr M.A. van Osch 073-6156340 Mevrouw mr M.J.T. Schellens 073-6270768 Mevrouw mr M.J.L. Schram 073-6270761 De heer mr T.M. Subelack 073-6927772 Mevrouw mr A.J.C.W. van de Ven 073-6127165 Mevrouw mr M. van Vliet 073-6106604 Mevrouw mr A. Wakker 073-6927777 Mevrouw mr A.R. van Wieren 073-6927771 De heer mr L.H.M. Zonnenberg 073-6927773

Mevrouw mr M. Pisters-van Rooij 040-2126415 Mevrouw mr A.S. SandersSijbom 040-2649849 Mevrouw mr A.A.M. Schutte 040-2054520 De heer mr P.J.W.M. Sliepenbeek 088-2535677 Mevrouw mr P.G.C.P. Smits 040-2447608 Mevrouw mr C.M.C.J. van der Sprong 088-2535739 Mevrouw mr C.F.L.A. van der Vegt-Boshouwers 088-2535672 Mevrouw mr C. Verfuurden 088-2535000 Mevrouw mr J.M.H. Vullings 040-2649849 Mevrouw mr G.M. de WintherMeijers 040-2126415

Drunen De heer mr M.P.Y. Verhagen 0416-375900

Helmond Mevrouw mr I.C.W.M. Gerrits 0492-366061 De heer mr H.H.C. van de Kerkhof 0492-366061 Mevrouw mr E.J.W.T. LamersLitjens 0492-474022 De heer mr L.C.J. Sars 0492-544415 De heer mr P.A.G Verstappen 0492-591299 Mevrouw mr M.W.F. van Wijk 0492-536666

Eindhoven Mevrouw mr C.F.M.L. van Beukering-Michielsen 040-2448970 De heer mr K.A. Boshouwers 088-2535667 Mevrouw mr M.A.J. BurgersThomassen 088-2535664 De heer mr R. van Coolwijk 088-2535679 Mevrouw mr B. du Fossé 040-2649849 Mevrouw mr A.H. van Gerwen 040-2501414 De heer mr Chr.E.A. Heezemans 040-2410046 Mevrouw mr G. de Jong 040-2501414 Mevrouw mr S.A. Kaper 040-2448970 Mevrouw mr C.M. de Kool-van Eerdenburg 040-2448970 Mevrouw mr M.H. Kroon 040-2448519 Mevrouw mr M.Th. LinsenPenning de Vries 040-2054520 Mevrouw mr V.F. van NielenWesterouen van Meeteren 040-2138282

Etten-Leur Mevrouw mr A.A.T. van Ginderen 076-5022060 Mevrouw mr Th. Kremers 076-5022080 Mevrouw mr A.J.C. Odekerken 076-5022080 Mevrouw mr C.P.M. VerschuurBuijssen 076-5022080 Geffen Mevrouw mr M.C. Bijleveld-van der Slikke 073-5321700 Geldrop De heer mr L.H.J.M. Cilissen 040-2859176 Mevrouw mr S. Wagter 040-2852746

Hilvarenbeek De heer mr J.J.J.M. Leemans 013-5056360 Kaatsheuvel Mevrouw mr A.M.J. van Uitert 0416-283292 Mierlo De heer mr R.J.S. Houtackers 0492-667070 Molenschot De heer mr C.A.R.M. van Leuven 0161-432892 Oisterwijk Mevrouw mr J.A.C. van de Wiel 013-5215357

Nummer 2 – 2011

39

Oosterhout Mevrouw mr P.J.A. Grosfeld 0162-499419 Mevrouw mr L.J.E van Ierssel 0162-453811 Mevrouw mr H. van der SluisWesterlaan 0162-452107 Oss Mevrouw mr C.J.M. Linssen 0412-404947 Mevrouw mr V.J. Nijenhof-van der Donk 0412-693131 Mevrouw mr B.L.A. Ruijs 0412-614464 Mevrouw mr W.C.G. Verlegh 0412-751051 De heer mr A.T.L. van Zandvoort 0412-637379 Oudenbosch De heer mr W.G. Dictus 0165-316920 Prinsenbeek Mevrouw mr E.M.G. van Nuenen-Meulesteen 076-5424250 Ravenstein De heer mr R. Kamphuis 0486-411422 Roosendaal Mevrouw mr A.M.C.J. Dekkersde Jong 0165-592085 Mevrouw mr M.M.M. Heesmans 0165-592080 De heer mr W.H.P. de Jongh 0165-555094 Mevrouw mr K.T.J.M. Pijls-olde Scheper 0165-592070 Mevrouw mr A.M.M.J.F. Zuidhof 0165-528137 Mevrouw mr A. Zwart 0165-554200 Rosmalen De heer mr A.W. Braam 0412-495065 Schaijk Mevrouw mr H.A.M. GoijerJanssen 0486-468440 Schijndel De heer mr C.C.J. Aarts 0413-266069 Sint-Oedenrode De heer mr drs. P.A.M. Verkuijlen 0413-490270 Son Mevrouw mr I.E. Grosfeld-van Erp 0499-465112 Mevrouw mr T.J. Kreeftenberg 0499-465112 Tilburg Mevrouw mr J.P.A.J.C. van den Biggelaar 013-5703286 Mevrouw mr J.M.G. Cox 013-5362088 Mevrouw mr C.J.W.F. Dekkers 013-4645100 Mevrouw mr E.P.E. van Ekelen 013-5444545

40

De heer mr L.J.G. de Haas mdr 013-5362088 De heer mr J.C. Hissink 013-5441020 Mevrouw mr M.C.A. Hollants 013-5352006 De heer mr J.W. Leseman 013-5433162 Mevrouw mr P. Marcucci 013-4645100 De heer mr J. Nederlof 013-4687600 Mevrouw mr T.J.W. Noordegraaf-van Dijke 013-4668888 De heer mr L.N.J.B. van Osch 013-5366555 Mevrouw mr S.M.P.T. RuijsKreté 013-5440400 Mevrouw mr M.W.A.M. Scheepens 013-5366555 Mevrouw mr M. Warnink 013-4645100 Uden Mevrouw mr A.A.M. van IJzendoorn 0413-247060 Mevrouw mr M.W.M.J. van Rooij 0413-255180 De heer mr M.P.A. Thoonen 0413-255180 Mevrouw mr A.H.A.C. Waals 0413-271770 Valkenswaard Mevrouw mr B.A.H.M. Boelens 040-2070129 Mevrouw mr G.L. Brokking-van Alphen 040-2070129 Mevrouw mr A. SandersMaanurdin 040-2082555 Veldhoven De heer mr S.R. Baetens 040-2944500 Mevrouw mr R.H. Ebbeng 040-2546775 Mevrouw mr E. Geerings 040-2944500 Mevrouw mr G.G.J. van Kooten 040-2944500 Vught De heer mr E.S. Florijn 073-6568884 Mevrouw mr L. Stam 073-8000200 Waalre Mevrouw mr M.A.P.J. van den Biggelaar 040-2801354 De heer mr J.C. Lang 040-2215015 Waalwijk Mevrouw mr M.C.H.M. van Beurden 0416-561695 Mevrouw mr E.M.C. Dumoulin 0416-349974 Westerhoven De heer mr R.S. Knegtmans 040-2076076 Zevenbergen Mevrouw mr M.M.H.B. Stoffels 0168-335037

VERDER Als je relatie verandert

Noord-Holland Aerdenhout Mevrouw mr T.M. Coppes 023-5248412 Mevrouw mr B. KochheimBossink 023-5248412 Alkmaar Mevrouw mr C. de BieKoopman 072-5111435 De heer mr C.H.P. de Boer 072-5118574 Mevrouw mr drs J.P.M. Bol 072-5118450 Mevrouw mr S.H.M. Branger 072-5112200 Mevrouw mr E. Busch 072-5744409 Mevrouw mr M.L. Molenaar 072-5114032 De heer mr M.A. Stammes 072-5312000 Mevrouw mr C.L. Verhoeven 072-5144624 Mevrouw mr M. van der Weide 072-5120979 Amstelveen De heer mr A.L. Cohen 020-6435311 De heer mr P.J. Erdbrink 020-3458722 Mevrouw mr M.L. Hamburger 020-6407991 De heer mr J.F.M. Kappé 020-6434966 Mevrouw mr H. Vosmeijer 020-6434966 De heer mr P.G.J. Warnaar 020-4223933 Mevrouw mr D.E.J. Wolfert 0297-584584 Amsterdam Mevrouw mr C. van Baalen-van IJzendoorn 020-5733730 De heer mr O.J.V. van Beekhof 020-3640310 De heer mr drs. A.J. van den Berg 06-46033740 Mevrouw mr E.M. van Blokland 020-6655977 Mevrouw mr A.M. Blom 020-6230310 Mevrouw mr A.S. Bodha 020-3987250 Mevrouw mr L.I. BoomsmaShriber 020-6392112 Mevrouw mr A.C. Bouma 020-3640310 Mevrouw mr P. Crans 020-5747722 De heer mr B.J. Davidse 020-6151554 Mevrouw mr P. van Dolderen 020-6444140 Mevrouw mr C.Y. Ertman 020-4204519 Mevrouw mr I.R. Feddema 020-6655977 De heer mr M.S. van Gaalen 020-3305958 Mevrouw mr C.J. Gebuijs 020-6918877 Mevrouw mr A.P. Gevaerts 020-6835780 Mevrouw mr N. GrijmansVeenendaal 020-6717221 Mevrouw mr N.D. Groenewoud 020-6234111

Mevrouw mr K.E. van Hoeve 020-4287306 Mevrouw mr C.A. IJff 020-6223233 Mevrouw mr R.A. Jongerius 020-5747722 De heer mr H.C.M.J. Karskens 020-5816960 Mevrouw mr M. Kemmers 020-5207922 Mevrouw mr A.R.M. van Kempen 020-6385150 Mevrouw mr S.J. Kerbusch 020-3305958 Mevrouw mr I.M.B. Kramer 020-6385150 Mevrouw mr D.J.I. Kroezen 020-6766690 Mevrouw mr W.M. Langedijk 06-24559330 Mevrouw mr C.M. Lattmann-van der Heijde 020-6851715 Mevrouw mr E. Loeb 020-4288918 Mevrouw mr M.R. Lubbers 020-6256503 Mevrouw mr S. Luyt 020-4275533 Mevrouw mr M.M. van Maanen 020-5733730 Mevrouw mr M.I.T. Manderfeld 020-6835780 Mevrouw mr S.E. van der Meer 020-3305958 Mevrouw mr M.H. van Meurs 020-6935544 Mevrouw mr A.W. Morot 020-5733730 Mevrouw mr J.L. Muller 020-6240931 De heer mr R.J. Neijenhof 020-4275533 Mevrouw mr C.E. van de PasRutgers van der Loeff 020-6246811 Mevrouw mr R.Chr. Peteri 020-6731265 Mevrouw mr C.S.M. Ruijgrok 020-6706560 Mevrouw mr M.J.P.M. Schellekens 020-6766690 Mevrouw mr H. Shawky 020-5206252 Mevrouw mr A.A.C. Spoormans 020-3015555 Mevrouw mr G.B.J.M. Spoormans 020-6835780 Mevrouw mr L.S. Timmermans 020-5747722 De heer mr P.A.H. Tjong-AHung 020-5707711 Mevrouw mr J.M. Uittenhout 020-6246811 Mevrouw mr J.M. Veldkamp 020-5747722 Mevrouw mr B. Verschuren 020-6759494 Mevrouw mr A.E. Vogels 020-6719995 Mevrouw mr P.P.M. Voskuil-van Dijk 020-5733730 Mevrouw mr P.M. de Vries 020-4207766 De heer mr M.A. Weenink 020-3640310 Mevrouw mr M.J.C. Willemsen 020-6120505 Mevrouw mr E.M. de Winter 020-6698909

Mevrouw mr S.N. ZiekmanMeijerink 020-5733730 Assendelft De heer mr R.A. Schram 075-6707444 Badhoevedorp Mevrouw mr M.E. Vande Voort 020-6597036 Beverwijk De heer mr F.D. van Damme 0251-272378 De heer mr P.R. Starink 0251-224646 Blaricum Mevrouw mr D.A. Bönnekamp 035-5312327 Bloemendaal Mevrouw mr drs. E.A.J. Verschuur 023-5258443 Bussum Mevrouw mr A.C. Otten 035-6912932 Mevrouw mr M.E. van Waart M.A. 035-6917117 Mevrouw mr M.A. Zon 035-6925925 Castricum Mevrouw mr J.E. Smal 0251-670212 Grootebroek Mevrouw mr J.W.E. Groot 0228-514278 Haarlem Mevrouw mr M. Bootsma 023-5421160 Mevrouw mr E.W.K. Bosman 023-5175140 Mevrouw mr S.M. GaasbeekWielinga 023-5318657 Mevrouw mr P.Th. Grapperhaus 023-5319094 Mevrouw mr J. 't Hart 023-5515188 Mevrouw mr M.C. Kelderman 023-5253381 Mevrouw mr M.J. van der Loo 023-5510686 De heer mr A.J.F. Manders 023-5421160 Mevrouw mr P.A. MontagneHelmig 023-5274774 Mevrouw mr A.V. van Nierop 023-5299209 De heer mr H. Oomen 023-2010222 Mevrouw mr A.K. OostlanderVos 023-5530230 Mevrouw mr T. de Rouwe 023-5421160 De heer mr R.M. Vessies 023-5319565 Mevrouw mr drs. M.E. van der Zouw 023-5534040 Heemstede Mevrouw mr E.P.D. van Grondelle 023-7070850 De heer mr M.M.C. Wingen 023-5289662

Heerhugowaard De heer mr M. de Geest 072-5411010 Mevrouw mr M.E. Groot 072-5760880 Mevrouw mr E.F.E. Hoekstra 072-5411010 Heiloo Mevrouw mr I.H. van LingenSchuur 072-5111769 Hilversum Mevrouw mr C.H.M. Ambagtsheer-Gödden 035-6218999 Mevrouw mr K. van Bijsterveld 035-6230750 Mevrouw mr M. Bosman 035-6219510 Mevrouw mr S. van Gestel 035-6210330 Mevrouw mr H. Houtsmuller 035-6230750 De heer mr W.W.P. Mei 035-6286640 De heer mr A.A. van der Meulen 035-6219941 Mevrouw mr S. van der Roest 035-6219941 Mevrouw mr E.P. van der Schraaf 035-6210330 Mevrouw mr A.H. van Tets-Asjes 035-6721080 Mevrouw mr C.E. Tonningen 035-5239000 Mevrouw mr A.W. van Wulfften Palthe 035-6721080 Hoofddorp Mevrouw mr S. Verbraak 023-5544006 Hoorn Mevrouw mr R.D. de Boer 0229-547628 Mevrouw mr W.B. Koppenberg 0229-287000 De heer mr J.H.F. Overkleeft 0229-266068 De heer mr D. van der Pol 0229-212815 Mevrouw mr M. Strijbis-van der Raaij 0229-287000 Mevrouw mr C.M.J. Zillikens 0229-295477 Huizen Mevrouw mr M.Th. Maanicus 035-5262780 Mevrouw mr drs. W.A. Quispel 035-5262780 Mevrouw mr P.W.M. Splinter 035-5258158 Mevrouw mr drs. A.Z. Storm 035-5258158 IJmuiden Mevrouw mr L.W. Castelijns 0255-547800 Mevrouw mr P.P. Hoyng 0255-547800 Laren Mevrouw mr C.M.T. LosVlasman 035-5383388 Naarden Mevrouw mr M.R. de Boorder 035-6235978

Mevrouw mr I.S.T. van Brunschot 035-5269808 De heer mr A.D. Leuftink 035-6235978 Mevrouw mr E.H. Roose 06-83121065 Mevrouw mr M.M. Schoots 035-6235978 Mevrouw mr S.C.A. van Vlijmen 035-6235978 Opmeer Mevrouw mr M.A.Th. Klaver 0226-354884 Purmerend Mevrouw mr M.E. Brinkman 0299-433333 Mevrouw mr I.M. Sinnige 0299-480250 Mevrouw mr Y. Welter 0299-671757 Schoorl De heer mr E.P. van der Ree 072-5090676 Uithoorn De heer mr K. Tijsterman 0297-569111 Velserbroek De heer mr S. Rozemeijer 023-5391309 Volendam Mevrouw mr M.C.A.M. Schilder 0299-322484 Zaandam De heer mr E.M. van Hemert 075-6704106 De heer mr A. de Visser 075-6704106

Overijssel Almelo De heer mr E.G. Blankestijn 0546-760860 De heer mr R.M. Hendriksen 0546-451416 Mevrouw mr B.E.A. Lamping 0546-819900 Mevrouw mr R.H.H. Schepers 0546-812528 Deventer Mevrouw mr P.C. Borkhuis 0570-618885 Mevrouw mr J.L.P. Butijn 0570-605553 Mevrouw mr M. van Haaf-Noot 0570-612535 Mevrouw mr M.F. Kiers 0570-612535 De heer mr H.C. Kiers 0570-612535 De heer mr W.F. van Oostveen 0570-613015 Mevrouw mr C.A.F. Schoemaker 0570-633399 Mevrouw mr R.E. VerhagenKiela 0570-613327 De heer mr J.U. van der Werff 0570-614080 Mevrouw mr W.F.A. ZwartPeters 0570-614080 Enschede De heer mr A.J.A. Assink 053-4840000 Mevrouw mr I.L. Belshof 053-4801929

De heer mr T. Hermans 053-4800648 Mevrouw mr J.G. Kalk 053-4331133 De heer mr W.H. Kesler 053-7600860 Mevrouw mr S.M. Koopmans 053-4804771 Mevrouw mr I. Kruiders 053-4840000 De heer mr E.M.M. van de Loo 053-4804264 De heer mr B.A.M. Oude Breuil 053-4308885 De heer mr J.F. Sabaroedin 053-4333552 Mevrouw mr W. in het Veld 053-4804264 Goor Mevrouw mr A.M.C. de Vroet 0547-760860 Hardenberg Mevrouw mr M. Cupido 0523-282585 Mevrouw mr J.A.C.H. Hana 0523-624362 Hengelo (Ov) Mevrouw mr E.M. Elfrink 074-2591366 Mevrouw mr L. van Straten 074-2421832 Mevrouw mr P. van der Zalm 074-2593867 Mevrouw mr A.S.M. ZweermanOude Breuil 074-2591366 De heer mr T.J.H. Zwiers 074-2421832 Kampen Mevrouw mr A.E. Grosscurt 038-4778822 Mevrouw mr K. Visscher 038-3322666 Oldenzaal Mevrouw mr W.G. ten Brummelhuis 0541-570075 Mevrouw mr M.S. Flokstra 0541-571000 Mevrouw mr A. Gerards 0541-571000 Mevrouw mr A.M. Kuipers 0541-537156 De heer mr M. Tijken 0541-521515 Wierden Mevrouw mr D. Beuving 0546-577797 Wijhe Mevrouw mr I.H. Grandjean 038-7114091 Zwolle Mevrouw mr J.H. van den Berg 038-4272020 De heer mr R.H. Broeksema 038-4238348 Mevrouw mr J.E. Bruning 038-4272020 Mevrouw mr T.H. Dijkstra 038-4216191 Mevrouw mr W. GeersenJanssen 038-4217904 Mevrouw mr M.T.L.M. Gieskes 038-4259200 Mevrouw mr S.C.M. Koerhuis 038-4259277

Mevrouw mr M. Mook 038-4272020 Mevrouw mr K.H.P. Selcraig 038-4280077 Mevrouw mr E.M. Thoenes-van der Veen 038-4210574 Mevrouw mr I.M. Verhaar 038-8504136

Utrecht Amersfoort Mevrouw mr A.P. van den Akker 033-4653633 De heer mr Th.A.H. van Blokland 033-4654575 Mevrouw mr A.M. Bruin 033-4727400 Mevrouw mr A.M. Heiner 033-4451014 Mevrouw mr I. Lieberwerth 033-4451320 Mevrouw mr A.M.C. le Loux 033-4634636 Mevrouw mr P.A. Mallant 033-7999929 Mevrouw mr Th.P.M. Moons 033-4610242 Mevrouw mr V.H.F. Pieck 033-7999929 De heer mr H. Rawee 033-4727400 Mevrouw mr H.J. Witkamp 033-7999929 Mevrouw mr A.W.C.M. Zwanenburg MA 033-7999929 Baarn Mevrouw mr S.H. Baas 035-5421400 De heer mr J.R. Laoût 035-5412996 Mevrouw mr S.M. van der Sijs 035-5414921 Bilthoven Mevrouw mr A.M. van Riemsdijk 030-6375655 De Bilt Mevrouw mr K.M. Lans 030-2210190 Mevrouw mr A.M.J. van der Weide 030-2210190 De Meern De heer mr R.G.J. Booij 030-6661765 Doorn Mevrouw mr M.B.G. Wernersvan Driel 0343-414041 Driebergen-Rijsenburg Mevrouw mr E. van AsbeckPlemp van Duiveland 0343-512968 De heer mr J.F.W. Veraar 0343-522201 Houten Mevrouw mr drs. E.J. Enschedé 030-6362366 Mevrouw mr A.E. Kievit 030-6362366 IJsselstein Mevrouw mr T.A.D. Luijten 030-6886868

Mevrouw mr M.J.E.M. Wielingavan Dillen 030-6886868 Leersum Mevrouw mr C. GroeneveldBlaauw 0343-449990 Leusden De heer mr W. Brouwer 033-4321957 Maarssen Mevrouw mr V.L.M. Lapidaire 0346-284944 De heer mr F.E.J. Menkveld 0346-284944 Mijdrecht Mevrouw mr Y.M.G. van den Heerik 0297-242475 Nieuwegein Mevrouw mr A.M.L. van As 030-6032922 Mevrouw mr F.T. van Bentum 030-6032922 Mevrouw mr E.A. Prins 030-2540000 Mevrouw mr B. Valeton 030-6013510 Soest Mevrouw mr J.H. Six-van der Werf 035-6015907 Mevrouw mr M.M. Strengers 035-6015080 Soesterberg Mevrouw mr I.B.J.A. SchoutenHoek 0346-353595 Utrecht Mevrouw mr E.V.S. van Baarle 030-2679393 Mevrouw mr L. Berghuis-Knijff 030-2595624 Mevrouw mr M.A. de Boer 030-2522990 Mevrouw mr C.A.H. Boom 030-2617444 Mevrouw mr F. Boor 030-2311605 Mevrouw mr F.L.M. Broeders 030-2145024 Mevrouw mr M. van Gemert 030-2316228 Mevrouw mr M.M.A.J. Hanssen 030-2336288 Mevrouw mr M. Haverkort 030-2542624 Mevrouw mr P.J. HentenaarPolderman 030-2595547 Mevrouw mr J.C. Jaspers 030-2544214 Mevrouw mr E.H. de JongeWiemans 030-2347255 Mevrouw mr C. Lamphen 030-2312713 Mevrouw mr A.M.B. Leerkotte 030-2542624 Mevrouw mr A.M. van de Lestvan Berkel 030-2347209 Mevrouw mr E.M. van LieropSnuif 030-2595547 Mevrouw mr D. van de Lockant-Geschiere 030-2313523

Mevrouw mr A. van Londen 030-2542505 Mevrouw mr E.L.M. Louwen 030-2336288 De heer mr S.M. van Luijk 030-2850333 Mevrouw mr A.R.J. Mulder 030-2595522 Mevrouw mr drs E.M.H. Myjer 030-2513596 Mevrouw mr W.M.E. Oerlemans 030-2321556 Mevrouw mr C.A.Th. Philipsen 030-2333248 Mevrouw mr E.M.G. Pouls 030-2306050 De heer mr drs. G.J.J.M. Pubben 030-2733667 Mevrouw mr M.C. van Rijn 030-2318060 Mevrouw mr L.H. van der Schaaf 030-2318060 Mevrouw mr H.P. Scheer 030-2314103 Mevrouw mr K.G.I.M. Schröder 030-2129809 Mevrouw mr A.W. Siebenga 030-2542624 Mevrouw mr A.E. van Solinge 030-2595553 Mevrouw mr J.M. Spronk 030-2336288 Mevrouw mr E.A.T.M. Steverink 030-2520855 Mevrouw mr M. Tijseling 030-2316631 Mevrouw mr C.J.W. Tijsseling 030-2145024 Mevrouw mr M.H. Vaandrager 030-2520855 De heer mr J.D. van Vlastuin 030-2724500, Mevrouw mr R. de Vries 030-2316631 Mevrouw mr drs. E.E. Weiland 030-2294055 Mevrouw mr S.M.G. Weitjens 030-2512399 Mevrouw mr M.T.N. Whiterod 030-2145024 Veenendaal Mevrouw mr N.P. BarskéGelling 0318-531780 De heer mr J.J. Blok 0318-584999 De heer mr J.W.A. van Dommelen 0318-531780 Mevrouw mr drs.A.M. Slootweg 0318-531786 Mevrouw mr C.J.A. Snouckaert van Schauburg-Buchwaldt 0318-522404 Vleuten Mevrouw mr H.E. Brokers-van Dijk 030-2413546 Mevrouw M. Marbus-Hulshof 030-2413546 Wijk Bij Duurstede Mevrouw mr L.M. Bongers 0343-572157 Woerden Mevrouw mr E.M. van Essen 0348-418559 Mevrouw mr M. Peeters 0348-418780

Zeist Mevrouw mr F. Ettaia Mevrouw mr J. Grevink 030-2332218 De heer mr G.J.M. Gussenhoven 030-6934555 Mevrouw mr A.Y.M. Jansse 030-6939516 Mevrouw mr J.W. Verhoef 030-6974930

Zeeland Goes Mevrouw mr V.J.C. Pieters 0113-211666 De heer mr D.A.H. Veldhof 0113-221100 Mevrouw mr W.E. de Wit-de Witte 0113-211640 Hulst Mevrouw mr G.M.J.O. HaaijerCattrysse 0114-317046 Mevrouw mr J.E.S. de Rechter 0114-312090 Middelburg De heer mr M.A. Faas 0118-485666 De heer mr M. Kalle 0118-626401 De heer mr Ph. van Kampen 0118-656060 Mevrouw mr M.P. Kapteijn 0118-634259 Mevrouw mr S. Köller 0118-620000 Mevrouw mr E. Sijnesael 0118-620000 Mevrouw mr W. Tiggelaar 0118-624555 Mevrouw mr A. van WerkumHoekstra 0118-656060 Terneuzen Mevrouw mr J.C.M. Berbée-van Koningsbruggen 0115-617200 Mevrouw mr F.J.I. van den Branden 0115-617200 Mevrouw mr L.A.E. BregonjeVoermans 0115-617733 Mevrouw mr I. de DobbelaereWoets 0115-617733 Mevrouw mr C.L. de Koeijer 0115-683344 De heer mr F.L.I. de Vleesschauwer 0115-631256 Vlissingen De heer mr M.C.M.E. Schijvenaars 0118-414079 Mevrouw mr M.W.A. Verhaard 0118-412877 Zierikzee De heer mr J.C. van den Doel 0111-420410

Zuid-Holland Alblasserdam Mevrouw mr M.E. Visser 078-6992529

Nummer 2 – 2011

41

Alphen a/d Rijn Mevrouw mr N.M. Lam 0172-426449 Mevrouw mr M.A. Meijer 0172-436968 Mevrouw mr V.T.M. Smeets 0172-236598 De heer mr R. van Venetien 0172-475677 Mevrouw mr J.P. Verhaar-Kok 0172-427195 Barendrecht Mevrouw mr A.J.C. Nuijten 0180-611188 Mevrouw mr J. Wagner 0180-642000 Mevrouw mr M. de Winter 0180-692323 Bergschenhoek De heer mr A.J.G. Jukema Bleiswijk Mevrouw mr M. Drenth 010-5217777 Brielle Mevrouw mr M.H.W.J. Hendriks 0181-478770 Mevrouw C.E. van der Starre 0181-416200 Capelle a/d IJssel Mevrouw mr J.Ph. van den Born 010-4420210 Mevrouw mr G.J.J. van DamLolkema 010-2888800 Mevrouw mr P.M.M.Th. de Jongh 010-4519788 Delft Mevrouw mr A.M. de Deken 015-2142640 De heer mr L.P. Lagerweij 015-2152929 Mevrouw mr B.C.V.J. van Leur 015-2127470 Mevrouw mr I. van Santbrink 015-2131654 De heer mr J.W. Stok 015-2624432 Mevrouw mr M.T.H. VuurensMulder 015-2152929 Den Haag Mevrouw mr E.M.H. Alkemade 070-3659933 Mevrouw mr E.G.S.N. Asselbergs 070-3617002 Mevrouw mr M.H. van Beurden 070-3248258 Mevrouw mr M.Y. van der Bijl 070-3803001 Mevrouw mr C.C. van Bodegom 070-4272905 Mevrouw mr M. BoenderRadder 070-3547054 Mevrouw mr F. Borger van der Burg-Holstege 070-3563333 De heer mr T. van den Bout 070-3351013 Mevrouw D. van den BoutKuhlmann 070-3351013 Mevrouw mr A.F. Braun 070-3659933 Mevrouw mr M.N.G.N.H. Brech 070-3624220 Mevrouw mr P.C. Burger 070-3617002

42

Mevrouw mr M.C. Carli-Lodder 070-3604449 Mevrouw mr M.R.P. Drielsma 070-3154000 Mevrouw mr L.J.M. Fillekes 070-3913667 De heer mr J. Fleumer 070-3154000 Mevrouw mr E.D.A. Geleijns 070-3154000 Mevrouw mr B.F.F. GosschalkDavidson 070-3244091 Mevrouw mr M. Groenleer 070-3615048 Mevrouw mr A.H. van Haga 070-3659933 Mevrouw mr F.W. Hoff 070-8200333 Mevrouw mr S.W. Hu LLM 070-3606676 Mevrouw mr M. Jonkman 070-3653469 Mevrouw mr H.S. van Keeken 070-3653469 Mevrouw mr J.A. van Keulen 070-3154000 Mevrouw mr drs. E.J. KimMeijer 070-8200305 Mevrouw mr N.P.J.M KretéMarres 070-2200594 Mevrouw mr L.E. Leunissen 070-3617002 De heer mr F.J.R. van der Linden 070-3659933 Mevrouw mr M. Lindhout 070-3803001 Mevrouw mr S.C. Meijler 070-3615048 Mevrouw mr M.M. Menheere 070-3546424 Mevrouw mr M.K. de Menthon Bake 070-8200333 Mevrouw mr C.S.F. de Nijs 070-3617002 Mevrouw mr R.A.M. OranjeJorna 070-3512124 Mevrouw mr E.M.T. van Ruitenbeek-de Bekker 070-3617002 Mevrouw mr M.G.J.L. van Scherpenzeel 070-3560864 Mevrouw mr H.A. Schipper 070-8200333 Mevrouw mr J.J.M. Schlicher 070-3227516 De heer mr J.G. Schnoor 070-3115000 Mevrouw mr C.M. Schouten 070-3141900 Mevrouw mr P.R. SlingenbergBeishuizen 070-3115411 De heer mr E.N. van der Spoel 070-3913667 Mevrouw mr C.G.A. van Stratum 070-3115411 Mevrouw mr I.Th.L. Ubaghs 070-3653469 Mevrouw mr M.S. Verboom 070-3617002 Mevrouw mr S.L.A. Verburgt 070-3115411 Mevrouw mr J.E.C. Verhoeff 070-3563333 Mevrouw mr M.G.F. van Voorst tot Voorst 070-3154000 Mevrouw mr L.A.M.G. Wellen 070-3617002

VERDER Als je relatie verandert

De heer mr A.J.M.H. de Werd 070-3615048 Dordrecht De heer mr M.M.J. Bos 078-6300000 Mevrouw mr V.K.S. Deetman 085-2733480 Mevrouw mr A. Harent 078-7110202 Mevrouw mr M.G. Hoogerwerf 078-6148484 De heer mr P.C. van Houten 078-6395555 Mevrouw mr H.D. Jager-van den Berg 078-6117100 Mevrouw mr A.J. de Jong 078-6331111 Mevrouw mr R.A.A.H. van Leur 078-7110202 De heer mr M. Mook 078-6300358 De heer mr H.J. Naber 078-6395557 Mevrouw mr J.H. Silfhout 078-6134533 Gorinchem Mevrouw mr M.H.O. Noomende Haas 0183-630002 Mevrouw mr A.C.M. den Riddervan der Meijden 0183-630200 Mevrouw mr F. van der WerffVerwolf 0183-631033 Mevrouw mr C.E. Willemsen 0183-651122 Gouda Mevrouw mr D.C.H. Berris 0182-541444 Mevrouw mr P.B. van EckMolenaar 0182-541444 Mevrouw mr I.H. van Hall MA 0182-511211 Mevrouw mr M.G. Weitkamp 0182-679300 Hardinxveld-Giessendam Mevrouw mr C..M.L. de GraafFokkema 0184-618974 Hellevoetsluis Mevrouw mr W.M. Smeets 0181-333535 Hendrik Ido Ambacht Mevrouw mr M.A.J. Beers 078-6823626 Hillegom De heer mr K.B. Larooij 0252-534118 Leiden Mevrouw mr A.M.C. van Bremen 071-5163644 Mevrouw mr K.C. Diepstraten 071-5124443 Mevrouw mr D.K.P.K. El Fadili 071-5358000 Mevrouw mr D.G.M. van den Hoogen 071-5163644 Mevrouw mr C. de Jongh 071-5126050 Mevrouw mr M.M.E. van der Kuijl 071-5155843

De heer mr R.W.S. Nijman 071-5358000 Mevrouw mr F.A.E. Ohlenroth 071-5148181 De heer mr M.A. Ossentjuk 071-5176464 Mevrouw mr M. Perfors 071-5124443 De heer mr I.J. Pieters 071-5155843 Mevrouw mr M.Y.M. Renken 071-5126050 Mevrouw mr G.N. Sanders 071-5815320 Mevrouw mr C.M. Schönhagen 071-5176464 Mevrouw mr A.B. Sluijs 071-5124443 Mevrouw mr M.M. van Wijk 071-7502200 Leidschendam Mevrouw mr M. Vukovic 070-3272222 Maassluis Mevrouw mr M.S. Clarenbeek 010-5933366 De heer mr P Hoogenraad 010-5921646 Middelharnis Mevrouw mr P.M.J.R. Maes 0187-486133 Naaldwijk Mevrouw mr I.E.M. MeijersCarlier 0174-629333 Mevrouw mr C.P.J.M. van Ruijven 0174-623052 Mevrouw mr I.M.N. Thewessen 0174-527650 Mevrouw mr P. Vellekoop 0174-629333 Naarden De heer mr A.D. Leuftink 035-6235978 Noordwijk Mevrouw mr J. Kok 071-3615878 Mevrouw mr E.E. Mielen 071-3621331 Mevrouw mr R.J. Ottens 071-3615878 Oud-Beijerland Mevrouw mr C.N.M. Schep 0186-643030 Mevrouw mr C.K. Visser 0186-614477 Poortugaal Mevrouw mr K. Heezen-Venema 010-5016069 Mevrouw mr P.A. den Hollander 010-5013230 Reeuwijk De heer mr J.W.D. van Oldenborgh 0182-515040 Ridderkerk Mevrouw mr M.J.A. van der Burg 0180-499445 Rotterdam Mevrouw mr W.F. van Arkel 010-2666660 Mevrouw mr M.J.E.H. van Baarle-Overes 010-2140400

Mevrouw mr W.H. Benard 010-2445089 Mevrouw mr A.T. Bol 010-4122448 Mevrouw mr J. Broijl 010-2140000 Mevrouw mr M.C.E. Eikenboom 010-4770000 De heer mr P.N.M. de Gier 010-2666660 Mevrouw mr L.J.H. Gijbels 010-2666666 De heer mr P.A. van Hecke 010-4363666 Mevrouw mr J.C. Heijmann 010-4401111 De heer mr J. Heinrici 010-5033088 Mevrouw mr J.W.M. Hendriksvan Vugt 010-2045940 Mevrouw mr A.M.M. Hompus 010-4100055 Mevrouw mr M.C. Houwing 010-4049588 Mevrouw mr M. Huisman 010-4650966 De heer mr R.A.F. Jansen 010-4113093 De heer mr C.W.F. Jansen 010-4836366 Mevrouw mr E. Keijzerwaard 010-4049588 Mevrouw mr B.S. van der Klauw 010-2418913 Mevrouw mr M.E.L. Klein 010-2666666 Mevrouw mr F.M.J.A. Lohuis 010-2666666 Mevrouw mr M.E.T. MijsZillikens 010-4100055 Mevrouw mr J. Mulder 010-4654555 Mevrouw mr F. Oirbans 010-2666660 Mevrouw mr M.H. van Olden 010-2418900 De heer mr J.M. Peet 010-4777755 Mevrouw mr M.F.A. van Pelt 010-4366437 De heer mr G.E. van der Pols 010-4281344 Mevrouw mr S. Scheimann 010-2140000 De heer mr H.M. Schwab 010-4850588 Mevrouw mr C.L.M. Smeets 010-2666666 Mevrouw mr W.A. van der Stroom-Willemsen 010-2666666 Mevrouw mr M.C.G. Stut 010-4120600 Mevrouw mr A. van Toorn 010-4963617 Mevrouw mr M. Veken 010-2175304 Mevrouw mr M.D. van Velthoven 010-2800343 Mevrouw mr F.C. de WitFacchetti 010-4332777 Rotterdam-Hillegersberg Mevrouw mr A. Konijnenburgde Heer 010-2181658 De heer mr S.A. Ray 010-4522767 Schiedam Mevrouw mr E.J.M. Habets 010-4738988

De heer mr B. van Opijnen 010-4736677 Mevrouw mr B.C. Pfeifle 010-4738988 Spijkenisse Mevrouw mr L.M. Baltazar de Seixas 0181-618222 De heer mr E.N.J. Molendijk 0181-618293 Mevrouw mr A.A. van Ochten 0181-617723 De heer mr R.J. Sparreboom 0181-659166 Vlaardingen Mevrouw mr A.M. Berkhout 010-4600124 Voorburg Mevrouw mr P. ArkemaHummel 070-3870000 Mevrouw mr H.H.M. de VriesVeringa 070-4273215 Voorschoten De heer mr R.Ch. Rombach 071-5622561 Waddinxveen Mevrouw mr L.C. GriffioenWennekers 0182-613622 Mevrouw mr M.M. Klink 0182-636386 Wassenaar Mevrouw mr M.S. van Waesberghe-Olsthoorn 070-5170163 Wateringen De heer mr J.C. Herweijer 070-3360020 Zoetermeer Mevrouw mr T.G. Brown-Knip 079-3415034 Mevrouw mr M. Ferwerda 079-7502375 De heer mr H.H. Keereweer 079-3638777 Zwijndrecht Mevrouw mr F.C. Frederiks 078-6125911 Mevrouw mr H.J.C. de Waard 078-6127233 Mevrouw mr G.E.C. de Waard 078-6127233

Die ex van mij is echt een !

Alweer de alimentatie niet betaald...

Wordt de door de rechter toegewezen alimentatie niet betaald? Schelden helpt niet. LBIO wel.

Wij werken zonder winstoogmerk. Kosteloos, maar zeer effectief! Moet de betaling weer op gang komen?

Kijk op www.lbio.nl.

Voor kinder- en partneralimentatie