4 Tweede
RIJF
ONBED
an WO krant v
rs
de koe
g
jaargan
rijf.com
oonbed
Najaar
www.w 2011 |
Extra Designroute en webtool 12
“Design gaat over samen onze toekomst ontwerpen” Hans Robertus, organisator Dutch Design Week 4
Herontwikkeling van Strijp-S
“Van historisch gebied naar bruisend stadshart”
Meer macht voor de consument 14
Adriaan Geuze, supervisor Strijp-S 15
Lakerlopen al in de prijzen “maar we zijn er nog niet” 11
04
W2
Van de redactie Deze W verschijnt aan de vooravond van de Dutch Design Week en staat vrijwel geheel in het teken van design. Woonbedrijf, Eindhoven en design hebben een sterke onderlinge relatie. Eindhoven is inmiddels de stad die zich Nederlands designcentrum kan noemen, met de designopleidingen en toonaangevende evenementen. Ook bij Woonbedrijf krijgt design veel aandacht, staat er eigenlijk centraal. Design is meer dan een mooie stoel, stijlvolle bank of fraai vormgegeven lamp. Woonbedrijf ziet design als een totaalfilosofie: een vernieuwing, een andere kijk op zaken die meerwaarde oplevert voor de klant. De verschillende aanknopingspunten van Woonbedrijf met design worden in deze W breed belicht. Zoals de band met de Design Academy, waar Woonbedrijf vriend van is en waarmee het project ‘Wonen in de toekomst/The house of tomorrow’ is opgestart. Dit heeft tot verrassende resultaten geleid. Woonbedrijf stelt lege (bedrijfs) panden die op herontwikkeling wachten, beschikbaar aan pas afgestudeerde designers, die deze als atelier kunnen gebruiken. Ze zorgen er tevens voor dat het pand een wijk functie vervult – het mes snijdt aan twee kanten. Strijp-S is het actuele toonbeeld van nieuw in te richten open ruimte; een gesprek met supervisor Adriaan Geuze, onder andere over SAS-3, het nieuwbouwproject van Woonbedrijf. En verder zijn er in de openbare ruimte en algemene ruimten in Eindhoven diverse designobjecten te vinden die via Woonbedrijf tot stand zijn gekomen. Bij deze W vindt u een routekaart om er eens langs te wandelen.
Dutch Design Week Wat telt is de kwaliteit van de relaties
Hans Robertus is er duidelijk over: geen pretpark, dat is killing. 06
Midden in de wijk
De atelierpanden van Woonbedrijf zijn centra van creativiteit, ook voor de wijk. 10
Ontwerp een eigen voordeur
In het nieuwe Vestide-complex aan de Cederlaan. 11
Lakerlopen gelauwerd Alleen is er nog volop werk te verzetten: “Laat de aandacht niet verslappen.” 14
Meer macht voor de consument
Den Haag luistert graag naar de burger, maar moet die ook niet meer vrijheid van wonen krijgen? 15
Colofon W is een uitgave van Stichting Woonbedrijf SWS.Hhvl (Woonbedrijf) Hoofdredactie Afdeling Communicatie, Woonbedrijf Interviews en teksten Dekkers Communicatie, Eindhoven Total Identity, Amsterdam Fotografie Verse Beeldwaren, Marly Gommans en studenten Design Academy Eindhoven Ontwikkeling en productie Total Identity, Amsterdam Plattegrond designroute Concept en design, Space3 Druk Drukkerij Lecturis, Eindhoven Redactie-adres Postbus 280, 5600 AG Eindhoven E: W@woonbedrijf.com Niets uit deze uitgave mag in enige vorm of op enige wijze overgenomen worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie staat in voor de betrouwbaarheid van de in haar uitgaven opgenomen informatie waarvoor ze echter niet aansprakelijk kan worden gesteld.
Stichting Woonbedrijf SWS.Hhvl Postbus 280, 5600 AG Eindhoven T: 040-2 43 43 43, F: 040-2 60 65 05 E: W@woonbedrijf.com I: www.woonbedrijf.com
Strijp-S
Transformeren is het sleutelwoord voor dit historische gebied. Gesprek met supervisor Adriaan Geuze, Ingrid de Boer en Paul Terwisscha van Scheltinga van Woonbedrijf. 18
Design Academy legt de lat hoog
Bestuursvoorzitter Anne Mieke Eggenkamp over hard werken, innovatie en echte vrienden. 22
Van zuid naar noord door Eindhoven
Vijftien professionals hielden zich een etmaal lang bezig met de inrichting van de Eindhovense buitenruimte.
Design is meer dan een leuk ontworpen lamp Wie bij design alleen maar denkt aan een artistieke lamp of een fraai vormgegeven stoel, doet het vakgebied ‘design’ ernstig tekort. Design omvat veel meer. Design staat voor diepgaand analyseren, creatieve oplossingen en verrassende toepassingen. Het gaat niet alleen over trendy producten; ook zaken zoals veiligheid in de openbare ruimte kunnen door professionele designers sterk verbeteren. Eindhoven heeft op dit moment in samenwerking met de TU/e Industrial Design twee projecten ’Design en Veiligheid’ lopen. Met deze projecten ‘Dochters op stap’ en ‘Design en de marathon’ worden met een effectieve designaanpak creatieve oplossingen gecreëerd voor een veiliger uitgaansleven voor jonge meiden in de stad en een verhoogde veiligheid van deelnemers en toeschouwers bij de marathon van Eindhoven. De basis van deze aanpak ligt in het door professor Kees Dorst van de TU/e ontwikkelde model ‘Designing Out Crime’. Gastcolumn
UW W NIE
S
Home Sweet Home
Begin oktober presenteerde Woonbedrijf ‘Home Sweet Home’, een speciaal lifestylemagazine rond SAS-3, het nieuwbouwproject van Woonbedrijf op Strijp-S. SAS-3 wordt hierin belicht als dé plek voor ongewoon lekker wonen. Het magazine is een bron van inspiratie en een pure kijk-, lees- en leerervaring voor de toekomstige bewoners van SAS-3. Zij voelen zich er al direct thuis. Het magazine biedt verhalen over bijzondere buurtgenoten, leuke adressen, interviews met de architecten en andere betrokkenen, handige tips en bijzondere stijladviezen.
WorldSkills
WorldSkills zijn de wereldkampioenschappen voor het vakmanschap: duizend jonge vakmensen strijden hier om de titel ‘beste vakman/ vakvrouw van de wereld’. Guido van Dingenen, leerlingtegelzetter bij de Bouwservice van Woonbedrijf, was al uitgeroepen tot Nederlands kampioen en heeft nu de negende plaats gehaald bij de WorldSkills 2011. Voor de huurders van Woonbedrijf is het natuurlijk een eer als hun badkamer, keuken of toilet wordt betegeld door de beste tegelzetter van Nederland. Nu behoort Guido ook nog eens tot de besten van de wereld.
Illustratie: Joost van der Heijden
Rob van Gijzel, burgemeester van Eindhoven.
W3
Design is verankerd in onze stadscultuur. Met de Design Academy, de TU/e Industrial Design en natuurlijk ook de Dutch Design Week staat Eindhoven internationaal aan de top als het gaat om design. En ook in de toekomst zullen wij als gemeente Eindhoven voorop blijven lopen in het samenbrengen van sociaalmaatschappelijke vraagstukken en toegepast design. Onze stad heeft daarvoor de talenten, de infrastructuur, een historie van creativiteit én de noodzakelijke netwerken in huis.
Dutch Design Week “Wat telt is de kwaliteit van de relaties”
W4
Mijn Eindhoven
Na twintig jaar Philips Design staat Hans Robertus aan het roer van Design Cooperation Brainport, dat onder meer de Dutch Design Week organiseert (dit jaar van 22 t/m 30 oktober). Een Groninger die positief is over Eindhoven en vol lof is over Strijp-S.
Zijn geboortestad straalt historie uit; dat heeft hij in Eindhoven nooit ervaren: “Of gemist. Iedereen kent de geschiedenis van de gefuseerde dorpen, dat wat is platgegooid in de oorlog, de rol van Philips. Aanvankelijk miste ik hier ouderwetse kleinschaligheid. Dat wordt aanzienlijk beter, kijk maar in De Bergen. Prettig voordeel is dat ik daar vlakbij woon.”
Design-DNA Hans volgde hier de Akademie voor Industriële Vormgeving: “Bij het eindexamen werd je nog beoordeeld op de kwaliteit van je technische tekeningen.” Het verschil met de huidige Design Academy is groot: “Een enorme verschuiving richting experimenteel en conceptueel. Gedachten erachter tellen veel meer dan het eindproduct. Daarin ligt ook het DNA van deze regio.” Als voorbeeld: “Vorig jaar bezocht het internationale design- en kunstmagazine DAMn° zowel Milaan als Eindhoven. De boodschap van de vergelijking: naar Milaan ga je om het nieuwste van het nieuwste te kopen, maar in Eindhoven zie je wat er over twee jaar te koop is.” Hans haalt de Design Academy aan: “Een belangrijke component, hoofdpijler onder de Dutch Design Week. De opleiding heeft een sterk profiel. Afstudeerders zijn getraind om met een eigen blik na te denken over zitten, liggen en ga maar door. Dáár zit de kracht van het spelletje dat design heet.” Want dat gaat verder: “Design is een containerbegrip. Het is veel meer dan styling en fysieke vormgeving. Design gaat niet alleen over producten, maar
ook over diensten. Philips Medical Systems heeft tegenwoordig gedragswetenschappers in dienst, omdat deze divisie voor de totale zorgcyclus wil werken. Wat doet een onderzoek of behandeling met je; wat voel je, denk je, verwacht je? Of neem ‘Challenging the WMO’, de ontwerpwedstrijd die we samen met de gemeente organiseren voor de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Daarin pakken designers het aanvragen van hulpmiddelen voor en door gehandicapten op. Het resultaat is een vriendelijker en toegankelijker aanvraagproces, met als bonus dat het ook nog goedkoper kan!”
Speeltuin Met het voorbeeld illustreert hij ook de werkwijze die hem voor ogen staat: “Ik geloof sterk in de integratie van disciplines; niemand is iets in zijn eentje. Economie is per definitie intensief samenwerken. Als er één stad is in Nederland die daarvoor alle componenten in huis heeft, dan is Eindhoven het wel. Alles is hier hoogwaardig: de spelers, de kennis, de laboratoria.” Daarom wil hij ook het succes van de Dutch Design Week niet afmeten aan bezoekersaantallen: “Sommige partijen zien succes graag uitgedrukt in grote cijfers. We kunnen er een pretpark van maken, maar dat is killing. De week is onderdeel en hoogtepunt van een doorlopend meerjarenprogramma, startpunt en landingsplek. Wat telt is de kwaliteit van de relaties die er uit ontstaan, voor de financiële, juridische en productietechnische vervolgtrajecten van ontwerpen.” Toegegeven, daarmee bereik je niet de ‘gewone’
Eindhovenaar: “Hoeft ook niet. Er is nog een wereld te winnen wat betreft design thinking & management, en dat realiseert de bezoeker van de Dutch Design Week zich goed. Die snapt dat het in essentie gaat over wat je voor wie ontwerpt.” Dat geldt ook voor Strijp-S: “Toen Philips vertrok, hebben wij deze speeltuin cadeau gekregen. Zo’n kans krijgen maar weinig steden; die kaarten mag je niet verspelen. Vroeger zouden er hekken omheen worden gezet, werd er een planoloog op losgelaten, gebouwd en geadverteerd. Nu is het maatwerk, gezamenlijk ontwikkelen, de kwaliteit van wonen en werken verrijken: wat wil je houden, versterken, variëren? En het lukt. Iedereen gaat bloedserieus met deze kans om. De schaal is mooi, er ligt een oase van groen omheen, de potentie is enorm. Daarom zitten wij ook hier op Strijp-S.” Maar dan wel onder de nieuwe naam Capital D: “Die verwijst naar zowel kapitaal als designhoofdstad. In plaats van clubjes en stichtingen bundelen we de krachten en leggen we er een lus omheen. Op de begane grond aan de Torenallee zijn we, samen met Yksi, de Ontdekfabriek, het Vijf Minuten Museum en horeca, transparant en toegankelijk. Het is dé ontmoetingsplek voor designers en al die partijen die een rol spelen in het proces van een idee naar de markt.”
W5
Hans Robertus, creatief directeur Design Cooperation Brainport.
“In Eindhoven zie je nu, wat er over twee jaar te koop is�
Atelierpanden midden in de wijk Woonbedrijf stelt lege (bedrijfs)panden beschikbaar aan pas afgestudeerde designers in Eindhoven. Het mes snijdt aan diverse kanten.
W6
W op reportage
De atelierpanden zijn ruimtes in alle soorten en maten: een kerk, een winkel, een voormalige garage. Ze wachten op een andere bestemming of (her)ontwikkeling. Leeg laten staan is zonde, slopen niet direct nodig en tal van – al dan niet startende – designers, ontwerpers en andere creatieven zitten te springen om betaalbare werkruimte. Ze kunnen er onder gunstige voorwaarden tijdelijk terecht en blijven zo ook verbonden met Eindhoven. Woonbedrijf stelt wel de voorwaarde dat de panden ook een functie hebben voor de buurt zelf. Daar profiteert de buurt van, want leegstand is niet goed voor de wijk. De ontwerpers hebben hier ook profijt van, en zo snijdt het mes aan beide kanten. Is het moment van de nieuwe bestemming daar, dan zijn de panden op korte termijn weer beschikbaar.
La Città Mobile is ook opgenomen in de designroute.
“Zit je groot, dan kan je ook groot denken”
in een voormalige beddenzaak...
Doe tijdens de Dutch Design Week in La Città Mobile mee aan de ‘Design Karaoke’.
W7
Tijs Rooijakkers In een voormalige beddenzaak aan de Vestdijk is vier jaar geleden La Città Mobile gevestigd. Op termijn wordt dit hele gebied opnieuw ontwikkeld. Tot dan hebben er twaalf kunstenaars en creatief ondernemers de ruimte. Tijs Rooijakkers is één van hen. “Hier zitten gemotiveerde mensen met ambities.” Er zijn heldere afspraken over het gebruik van de ruimtes: “Oude bedrijfsunits zijn in het grote pand geplaatst als atelier voor elke deelnemer. Iedereen werkt vanuit de
eigen unit. Daarbuiten mag je werken maar de boel moet binnen een uur opgeruimd kunnen zijn. De territoria zijn ingedamd.” Zelf is Tijs content met zijn werkruimte: “Als beeldend kunstenaar werk ik ruimtelijk voor binnen en buiten. Op het dak van de unit teken ik en ont wik kel ik ideeën, binnen maak ik maquettes en erbuiten voer ik ze uit. Men onderschat de kracht van grote ruimtes; zit je groot, dan kun je ook groot denken.” De tijdelijke ‘mobiele stad’ richt zich ook naar buiten: “De omliggende buurt is energiek en actief en buurtbewoners vergaderen hier regelmatig. Woonbedrijf organiseert hier af en toe bijeenkomsten.” La Città Mobile heeft allerlei disciplines in huis: foto, film, mode, ontwerp, beeldende kunst en architectuur.
Drie masterstudenten van de Dutch Design Academy zijn nu met hun afstudeerproject bezig. “We passen wel op dat het niet te gezellig wordt. We drinken gezamenlijk koffie, gaan bij elkaar langs voor advies of om gereedschap of materiaal te lenen.” Tijdens de Dutch Design Week is er elke dag open huis, presenteren de ‘bewoners’ eigen werk en is er onder meer de inspirerende ‘Design Karaoke’.
...in een keukenshowroom in Vaartbroek...
Flipside laat kinderen knutselen en sporten.
W8
W op reportage
Artspace Flipside is nummer 22 op de designroutekaart.
“Geen afleiding hier, lekker doorwerken”
Luk Sponselee Sinds bijna vijf jaar is een voormalige keukenshowroom in winkelcentrum Vaartbroek het domein van kunstenaarsinitiatief Artspace Flipside, aldus Luk Sponselee: “Met een roldeur, etalage en keuken voldeed het aan onze voorwaarden. Het ligt wel ver buiten het centrum, maar dat vinden we prima. Geen afleiding, lekker doorwerken.” Luk heeft wel iets met loze ruimten: “Juist interessant! Kijk naar de PSV Wall of Fame hier vlakbij in de Wijnpeerstraat.
In stripvorm zijn de hoogtepunten van het roemruchte seizoen 2006– 2007 geschilderd, onder andere het afscheid van Philip Cocu en het twintigste kampioenschap van PSV. De bewoners van Vaartbroek hebben de momenten uitgekozen. Met deze muurschildering is een verbinding gelegd tussen kunst, trots, de buurt, PSV en Eindhoven.” Het collectief van samenwerkende kunstenaars bundelt diverse disciplines: “De bovenste etage is voor moderne en oriëntaalse dans en de Women Fight Club.
Verder is de bezetting divers, van schilder tot videokunstenaar, en van graficus tot meubelontwerper. Jonge mensen die hier uitproberen en groeien, en daarna doorstromen naar MU of Van Abbe.” In de wijk heeft Flipside een belangrijke functie: “We werken samen met scholen, winkeliers, de bieb. Zo kunnen we elkaar versterken en activiteiten onderling afstemmen. Op woensdagmiddag Flipkids: knutselen voor kinderen van 6 tot 13 en sport voor de iets oudere kids. We willen ook activiteiten voor senioren organiseren, bijvoorbeeld creatief uiten voor zeventigplussers; toch zonde dat er niets gedaan wordt met hun levenservaring?” Ook tijdens de Dutch Design Week staan de deuren open voor de buren: “Dan willen we ons profileren als cultuurwerkplaats. De expositie 90% Flipsteel gaat over staal. Dat wordt al zo lang gebruikt, maar raakt op de achtergrond door kunststoffen en andere metalen.”
Lonny van Ryswyck en Nadine Sterk Bewoners van het eerste uur Lonny van Ryswyck en Nadine Sterk vinden het jammer dat ze dit jaar niet aan de Dutch Design Week mee kunnen doen: “We zijn net bezig met een wisseling van de wacht. Maar we blijven met verschillende disciplines. Samen vormen we een geheel dat goed samenwerkt.” Lonny en Nadine werken vooral met aardewerk en hebben het naar hun zin in het voormalige kerkje aan de Bergmannstraat: “Fijne plek om te werken.” Groot pluspunt is de grote zaal: “Die is al tientallen keren omgetoverd. Voor fashion dinnershows, lezingen, exposities of buren die de zaal huren voor een feestje. We zijn dol op de buurt, halen er nieuwe energie mee in huis. Vorig jaar zomer keken we de finale van het WK Voetbal hier op een scherm van tien bij vier, ook houden we er wel eens bioscoop. We vinden het belangrijk dat ons pand open is voor buren en voorbijgangers, een breed publiek.” Dat publiek trokken ze ook
met hun vorige bijdrage aan de Dutch Design Week, de Zandreis: “Zand is het eenvoudigste en vanzelfsprekendste ruwe materiaal. De weg die een zandkorrel aflegt, hebben wij in kaart gebracht. Kinderen konden met zand spelen, we lieten de weg van zand naar glas zien. Er kwam ook van geologen en zandverzamelaars veel kennis binnen. Laten zien waar iets vandaan komt en kennis visualiseren, dat is veel leuker dan droge boekenkennis.”
De grote zaal in de kerk is al tientallen keren omgebouwd.
W9
in het kerkje in de Bergmannstraat Kerkje Bergmannstraat staat op de designroutekaart.
Ontwerp een eigen voordeur Vestide bouwt aan de Cederlaan 272 wooneenheden voor studenten en short-stayers. Districtsmanager Harald Evers en communicatiemedewerker Jeroen van der Wegen van Woonbedrijf lichten toe.
Het ontwerp voor de deur, voorzien van een QR-code, wordt opgeplakt.
W 10
De QR-code of de URL leidt naar de website van de Cederlaan.
Vlakbij het centrum en op een steenworp van Strijp-S en Strijp-R zijn de woningen een fijne plek voor studenten en zeker ook designstudenten. Harald: “Ze maken er hun plek en omgeving van, in het voorjaar ook online. Dan komt er een website, met een centrale rol voor social media.” Het gaat de digitale ‘hotspot’ van onze huurders worden, voorspelt Jeroen. “Hier ontmoet je je medehuurders, kom je te weten waar dat leuke feestje is en kun je afspraakjes maken.”
Trending topic Met Eindhoven studentenstad als ‘the place to be’ is Vestide ‘the place to stay’. “We hadden een proef met een eigen smart-app tijdens de introductieweken. Die is heel goed ontvangen”, aldus Jeroen. “We combineerden programma’s van Fontys, TU/e en studentenverenigingen, en introduceerden #intro040. Deze hashtag was zelfs twee dagen trending topic in Nederland.” Deze manier van
communiceren krijgt een vervolg: “Studenten zijn te vinden op social media. Dat past bij de leefwereld van onze klanten en we laten graag zien dat we meer doen dan puur verhuren.”
Persoonlijke pagina Aan de Cederlaan maken bewoners er Op de homepage van de buurman of echt een eigen ruimte van: “Om de buurvrouw staat misschien de gezochte grootheid van het gebouw te doorbreken, kunnen bewoners hun boormachine. eigen voordeur ontwerpen”, legt Jeroen uit. “En aan de individuele QR-code wordt naar wens een eigen site of persoonlijke pagina gekoppeld. Ook een aanknopingspunt voor ontmoeting en gesprek.” Eveneens bijzonder: het complex in aanbouw doet mee in de Dutch Design Week. Harald: “Aannemer BAM was meteen enthousiast: een ‘first event’ in plaats van een eerstesteenlegging. Een expositie op een unieke locatie, want deze status quo is tijdelijk.” Komende zomer wordt het gebouw opgeleverd, vlak voor aanvang van het nieuwe studiejaar. De expositie ‘Ruimte in de stad’ is tijdens DDW te bezoeken.
Architect Hans van der Heijden (biq stadsontwerp) van plandeel B en districtsmanager Koj Koning over de lof die wijkvernieuwing Lakerlopen kreeg toegezwaaid.
Lakerlopen gelauwerd Nu plandeel B wordt afgerond en delen C en D volop in voorbereiding zijn, is het géén tijd om op de lauweren te rusten, vindt Koj: “De wijk lijkt vrijwel klaar, maar de sociale doelen uit het masterplan zijn nog niet gehaald. Uit alle nominaties en prijzen blijkt dat de stenen goed gelukt zijn, en achter veel voordeuren gaat het inmiddels beter. De gemeente wil de inzet nu afschalen, maar er is nog volop werk te verzetten. Dat voelt als een spagaat. Laat die aandacht niet verslappen, zorg dat de hele operatie wordt afgemaakt. Vandaar ook dat we dit najaar een congres voor alle partijen organiseren.”
Hans is vooral tevreden dat het nieuwe plan goed aansluit op wat er sociaal en fysiek was: “Wonen is hier zo veel mogelijk op de levendige ruimte in de as van de wijk gericht. Door slim te ontwerpen hebben we het economische van standaard en herhaling in het hele plan kunnen doorzetten, terwijl op hoeken, tussenin en aan het plein de rij wordt onderbroken, net als in de bestaande bouw. Met de bronzen lintramen op de eerste verdieping heeft de wijk een eigen signatuur. Zo moet design zijn in mijn ogen: geen fratsen, maar luisteren naar wat de klant en eindgebruiker wil.”
Prijzenkast • Winnaar seriematige woningbouw Fritz Höger Preis 2011, een driejaarlijkse prijs van de Duitse architectenbond en de baksteenindustrie. Van alle 340 Europese inzendingen werd Lakerlopen B ook Zweite Gesammtsieger. • Nominatie Mies van der Rohe Award 2011, een van de meest prestigieuze architectuurprijzen ter wereld.
“Luister naar wat de klant wil”
• Derde plaats publieksprijs Dirk Roosenburgprijs 2011. • De DNA-herinneringsmuur en het huissieraad van project LangLeveLakerlopen eindigden uit 150 landelijke inzendingen bij de laatste tien van ZuidNederland voor het Appeltje van Oranje, dat door het Oranjefonds wordt uitgereikt aan initiatieven die mensen verbinden.
De designroute loopt ook door Lakerlopen.
BO SC HD
9 0DDQHQVWUDDW
(LQGKR
'5(176 '253 $1*(/6
œ62&,$/ '(6,*1 5287(¡ +4 %HXNHQODDQ
9LYDOGLVWUDDW
NNHQ RIILH SD .RSMH N3DYLOMRHQ ELM KHW HU *HQQHS 3DUNHQ
,Q KHW SODQWVRHQ R 9LYDOGLVWUDDW
$QWRRQ &RROHQODDQ D
)(/(1
7DUZHODDQ
AN AB
TL
OR EO
VR
+8,=(1 /(=(
œ*(',&+7(1 .521(+ 2()¡ W P
H LQ GH 9LYDOGLVWUD
TIL
DW 7LQHOVWUDDW %
HQQHNHOVWUDDW
BU
RG
SE
N AA
WE
+8,=(K 1 /(=( STA 1 œ*(',&+7A(1 NJ .521(+ 2()¡ ELAA +RHN 9DQ 7KLHQH QODD 7K 9LFLGRUVWUDDW Q HQ
G ST
0(7 63(/(1 .HPSHQVHE BR DDQ VWUDDW &DVSHU 1HWVFKHU RD œ$7( &5($7 RUHHOVHODDQ HQ GH /,( ,(9( OO=LMJHYHO YDQ GH ZRQLQJHQ DDQ GH 0 ZEELSTERST N 1 RAAT /LMVWHUEHVVW5¡ %((67UDDW (6 LQGHQ W P X RRN DOOHV NXQW Y œ:$$. %(*52(7( FRGH OHLGW X QDDU GH ZHEWRRO ZDDU Q E25 + UHDFWLHV NXQW JHYH 'H 45 1 2 X XZ ZDDU 1 KW WH HQ '( 0HQQR Y RYHU GH GHVLJQURXWSKRQH NXQW X KLHU XLWHUDDUG WHUHF LMI FRP DQ &RH 1¡ WH ZRRQEHGU RQGHU VPDU
Âś3,&.1.DUHO GH *URWHOD 5RWRQGH
Âś:$$ YDQ &RHKRRUQOD 0HQQR
KRRUQODDQ
HU
RK
SE
2
ST
RA
A2
%((67-
.HPS
STR
T AA
S 0(7 63(/(1 HA œ$7( &5($7 / , ( ,( 9(1 5¡ /LMV WHUEHV
WE TEL
G
VWUDDW
(6
AT
SE
œ:$$. %(*52(7( 1 0HQQR Y+21'(1¡ DQ &RHKR
W P
RUQODDQ
URG
3(1¡ $.(5/2 */(9(/ HQVHEDDQ
KWWS GHVLJQURX
2RN ] LQN LV GH UHFKWVWUHHNVH O
P RIJ
LIMB
8:( 8'( 1,(
1
+RHN 9DQ 7KLHQH QODD 7K 9LFLGRUVWUDDW Q HQ
/LPEUXJODDQ
O SOHNNHQ LQ *HVWH HQ GLYHUVH DQGHUH
'LYHUV 0(1 727 /(9(1 *(9(/6 .2DDQ HQ 6WUDXVVODDQ +RHN 9RQ )ORWRZO
ODDQ
JODDQ *URWHODDQ /LPEXU
H *URWHODDQ S GH KRHN .DUHO G
WHO PHW QDP H DGUHVVHQ LQ *HV
2(7(1 6 %(*5 %((67-(.+21'(1¡ DQ
LAA N
HU
N2
RK SE
2
œ/$1*/( 8'( 1,(8: ( 9(/$. ( .HPSHQ 5/23(1¡ VH ST
RA
AT
E25
EDDQ
MEEREN
AKKER
A2
WEG
2
œ/$1*/( 8'( 1,(8: ( 9(/$. ( .HPSHQ 5/23(1¡ VH EDDQ
N2
KAST
W in kaart
HQ KRHN .DUHO GH
HQ %HQQHNHOVWUDDW
7$ ¡ *52276 ,&.7$)(/ ;DQ;/
EELL AAN
W 12
HQ KT %HXNHQ
.(5.-( %(
* HQ 6PXOGHUVZHJ 1 608/'(56:( &$9$//,/$$ HQ 6PXOGHUVZHJ W P &DYDOOLODDQ W P
63(/(1 0(7 &5($7,(9(1
Eindhoven telt talrijke designobjecten Âś/$1 die via Woonbedrijf tot stand zijn gekomen. Ze zijn te vinden in de openbare ruimte of in gezamenlijke bewonersruimten. W heeft ze in kaart gebracht op deze designroutekaart. Leuk om er eens langs te wandelen of te ďŹ etsen. De QR-code leidt u naar de webtool waar u ook alles kunt vinden over de designroute en waar u uw reacties kunt geven. Ook zonder smartphone kunt u hier uiteraard terecht: de rechtstreekse link is: http://designroute.woonbedrijf.com.
ED
HQ 3LHW +HLQ (HN W WXVVHQ 6WULMS 6 'UHQWV 'RUS 2RV 5*0$11675$$7
N2
AT
FLGR 7K 9L
œ$7(/,(5¡ /LMVWHUEHVVWUDDW W P
,7%$1 1:,-=(56 (1 = 8\OVWUDDW S GHQ 5,&+7,1*$$ PHOULMNHQ 'U -RR 2067¾ %LQQHQWHUUHLQ +H (1 ,1 '( 72(. 67(//,1* ´:21 ,216 7(17221 6 &219(56$7 6ULMS 6$6 RS 1LHXZERXZORFDWLH 7( ,1 '( 67$'¾ 58,0 ,7,( ´ (;326
TRA
HOULMNHQ %XLWHQWHUUHLQ +HP S GHQ 8\OVWU )HOORZWHO 'U -RR
)¡ ,&+ œ*(' 21(+2( Q HQ .5 QODD RHN 9DQ 7KLHUVQHWUDDW
3 œ7 57(1 2 )) %88(1%(1.6.(¡ œ%85 NHOVWUDDW %HQQH
$1 Âś5,&+7,1*$
NS
67$'-( 3,. ¡ :,-=(56
(=(1 (1 / +8,= 7(1
YHUGLHSLQJ
BEUKENLAAN
A2
H H XPPHUV UDPHQ W P HYHQ Q
YHQ 5,1* ,1 (175((+$/ WHOW WDOUL REMH856& 08 FWHQ+,/'( YHQ WRW VWDQG ]LMQ JHNMNH GHVLJQ GLH YLD : RQH RRQE DDUODDQ W P RPHQ =H =HYHQ ]LMQ WH YLQGHQ LQ GH R HGULMI RI LQ SHQEDUH UXLPWH :RRQEHGULMI KHHIW JH]DPHQOLMNH EHZRQH PWHQ W PUVUXL ]H LQ/LMVWHU NDDEHVVWU UW JHDDW EUDF S GH]H G 58,07(1 /HXN RP HU HHQV KW R ,1 $ (1( URXWH /*(0HVLJQ NDDUW &7(1 ODQJ V WH '(6,*12%-( ZDQGHOHQ P RI WH W ILHW GLMN VHQ %RVFK .
AA
( FWHQ GLH LQ GH RS HQ PWHQ DDUW REMH XL URXWHN GHVLJQ ]LMQ WH YLQG RQHUVU GHVLJQ OULMNH WHOW WD HNRPHQ =HHQOLMNH EHZ W RS GH]H OHQ MQ J JH]DP JHEUDFK H ZDQGH ]L G UW W LQ RI LQ NDD ODQJV WRW VWDQ QV ]H VHQ KHHIW HU HH HGULMI /HXN RP RI WH ILHW :RRQE
+
W
E25
I
ULM WH HQ RRQEHG UXLP LQGKRY YLD : HQEDUH
V
FDWLH HU GH OR 0DUNH HEW GLH MH K
UVWUDDW
B HO EZU UT ID SE EN W EG
DQVWUDD +DOYHPD
(LQ
ODDQ HQ 7K 9LFLGR
GKRYHQ WHOW WDOUL &RHKRRUQODDQ WRW VWDQG ]LMQ JHNMNH GHVLJQREMHFWHQ GLH YLD :RRQE HGULMI 0HQQR YDQ RPHQ =H ]LMQ (7( * +(1'5,.67$ RI LQ JH]DPHQOLMN WH YLQGHQ LQ GH RSHQEDUH UXLP +$ WH /,15,&+7,1 H EH :RRQEHGULMI KHHIW HUODDQ +HQGULN GH .H\] ]H LQ NDDUW JHEUDFZRQHUVUXLPWHQ $56.(5. /HXN RP HU HHQV KW RS GH]H GHVLJQURXWH ,1 3$67225 9$1 U YDQ $UVNHUN
67-( )2.$ NDDU W ODQJV WH W SDVWRR RI WH ILHWVHQ ZDQGHOHQ 6W 3KLORPHQDVWUDD
KHW
D
IJK
LQ Q NLMNMH 1HHP HH YDQ FRPSOH[HLQ 3LHW + (HN
+RHN YDQ 7KLHQHQ
ZW
Doe de Designroute en geef uw mening via onze webtool
&+(&./,67
9HVWGLMN
KA
RE
LD
E
E OT GR
LA
AN
HO
E25
OG
HU
N2
A2
E25
L LOCATEL A2
N2
INFOKASTJE PAST. VAN ARSKERK
N2
Geef uw mening over de designobjecten via de webtool.
E2
LA CITTA MOBILE
A
La Citta Mobile Vestdijk 133
VEILIGHEIDSSTRIPS
GEDICHTEN KRONEHOEF
Lieke van Duist en kinder school Tarieq Ibnoe Ziyad hoek de Van Thienenlaan Th. Vicidorstraat
VAARTBROEK
JOHN F KENN
LAAN MERCURIUS
JOHN F KENNED YLAAN
DYLAAN JOHN F KENNE
AN
ERYLAAN
NED YLA
VELDM. MONTGOM
KEN
R. HERTOGST K SEDIJ TUM STRA
EG RW DE
EN
LE
AALSTERW
EG
LAAN
WEG DER LEEN
EG AALSTERW
TIVOLI
R. LD
RO
PSE
WE
G
SEDIJ
K
GELDR
AT RA ST OG
BOUTEN
EG W ER EN
D
PIU
S
EG
A LA
N
ROPS
EWEG
DESIGNOBJECTEN IN ALGEMENE RUIMTEN
LEOSTRAAT
EG A. COOLENLAAN
LOCATELLISTRAAT
TIVOLI
AALSTERW
A2
LEEN
LAAN BAYE UX
25
LAAN
.
WEG
AAN
H
STR
SLAAN
OPSEW
DIJK
LE
N
AN
G OO
AALSTERW
AA
DER
EELL E
LA
NSL
EG
HO KAST R KA
LD
EG
TE RO
UTE
KANAAL
GELD
TUM STRA
AT
BO
PROF. H
OLSTLA
AN
N2
LANGLEVELAKERLOPEN
PICKNICKTAFEL XXL
ren van basis-
n en
HALINRICHTING HENDRIKSTAETE Stichting Atelierdorp Hendrik de Keyzerlaan 29-47
AT
SLAAN
HERTOGST
BEUKENLAAN
NF
KEN NF JOH
D OR EO ED VR
AT RA ST OG HO LAAN
ALDIJK
R GOE
GE
TRA
W 13
T AA
VAN D E
BAYE UX
N
TR
G
SES
HUGO
AN
AA
L
ES
N TO
E ELR
AAN
OLSTLA
LTL
JOH
NED YLA
AN
ERYLAAN VELDM. MONTGOM B HO EZU UT ID SE EN W EG
VE
JEROEN BOSCHL
RA
PROF. H
NE
AAN
GE
S RE
AT
ST
WEG
AN
DEL
E OT
RA
GR
RLA
ULIN
IJK
AL
E
AN
WE
IINS
TD
W
SE
K
AR
D EL
LA
ST
N
RK
AKKER
AAN
KANA
EN
LAA
HU
MEEREN
FUUTL
N TO
ED
URG
A. COOLENLAAN
LISTRAAT
G
HO
AAN
.
AA T
LIMB
TR
WE TEL
STR
ES
DORGELOL
OVEN EINDH CS
ORD
WITTE DAME
ITS
KS
ENO
UR MA
UR
FELL
R DOCTOR
LEOSTRAAT
AT S HA
EWEG PROFESSO
N
E
N ISE
TU/ETERREIN
VES
ERSTRA
AT
AN
EVOLUON
ZEELST
SLAAN STRA SE IJP STR
FREDERIKLAAN
AA
LA
BOUTEN
EL USL APAI N PHILIPS STADION
DE
G
ILD
LIN
WE
AT H
WESTR.
SU
AN
ROPS
IJK
SE
N
M
VE VROU
DIJK
HD
RG
GELD
SC
A AB
N
BU
EG
BO
BR
TIL
SLAAN
AT
RD
AA
OPSEW
KANAAL
IIN
AT
RA
O NO
LA NT
NSL
ONZE LIE
R GOE
TRA
ST
R.
LD R ENBEUKOPSE LAAN WEG
LAA
ORPHEUSLAAN
AR NB
NS
EN
GST
UTE
FSTRAAT
GE
GELDR
NJE
AT
EUROPALAAN
VAN D E
AA
ED
BO
STA
TRA
HUGO
ALDIJK
KRONEHOE
KA
SES
DE
IJK
.
ZW
AL
STR AN
LRE
OL
T
E NG
N VA
ES
EUROPALAAN
AAN
ES
JEROEN BOSCHL
LR
KANA
W
ITS
RE
G
LA
LAAN
AAN
HD
TO
E NG
TO
EUROPALAAN
AT RA
N
DEL
AN
SC
IJK
UR MA
KA
E LD
TE RO
NTGOMERY
ULIN
LA
TD
BO
VES
WITTE DAME
Scan hier de QR-code met RENLAAN uw smartphone, iPad of ga naar: STER http://designroute.woonbedrijf.com.
W. CHURCHILLLAAN AN LA ER OW H SEN
VELDM. MO
IINS
E AG
AAN
AA
AN
RL
FUUTL
LTL
LA
AAN
BE
OVEN EINDH CS
ORD
VE
DE
DORGELOL
OR CT
N PHILIPS STADION
ENO
R DOCTOR
DO
FELL
AA
LIN
IJK
IJK
EL
SU
AAN HEB
HD
PROFESSO
HD
ILD
IIN
OSC
SC
SC
FREDERIKLAAN
AT H
EI
TU/ETERREIN
BO
BO
M
AN
N
EB
ENBEUK LAAN
WESTR.
NE
FRANKLIN D RO
AR NB
AA
VE VROU
OSEVELTLAAN
LAAN GENOVEVA
DYLAAN JOHN F KENNE
DE
AL
ONZE LIE
OUD
FSTRAAT
N
SLAAN
OL
NG
IJK
IZI
HD
HU
SC
KRONEHOE
TARWELAA
O KOSM
ORPHEUSLAAN
AN
N VA
LLA
AAN
N
BO
FA
E KK
AA
AN
EUROPALAAN
BISSCHOP BEKKERSL
ROELANTLAAN
AL
LA
LAAN
E AG
NL
NG
RL
IZI
BE
HU
NTGOMERY
OR CT
EDYLAAN
VELDM. MO
DO
O TH RA MA AAN EUROPAL
P OO
KERKJE BERGMANSTRAAT
Meer macht voor de consument In onze maatschappij zien we dat de consument steeds meer zelf het heft in handen neemt. Hij geeft zijn eigen leven letterlijk vorm. Onze stelling voor politiek Den Haag gaat dit keer over deze actuele trend.
Stelling LIN W CAL
G
De consument is zeer goed in staat om eigen keuzes te maken. De overheid zou zich meer terughoudend moeten opstellen om ruimte te bieden aan de zelfbewuste consument en eigen verantwoordelijkheid te faciliteren.
“Deze dwingende regels zijn niet van deze tijd”
W 14
W calling
Marc Eggermont, Algemeen directeur Woonbedrijf ‘De rol van Woonbedrijf ten opzichte van de huurders verschuift van klantgericht naar klantgestuurd. Wij maken het onze huurders mogelijk om hun manier van wonen zelf vorm te geven. Bij renovaties wordt bijvoorbeeld vooraf intensief met de bewoners van gedachten gewisseld; hun wensen zijn ons uitgangspunt.’ ‘Daartegenover zien we nog steeds een toename van regels en eisen vanuit de overheid, over duurzaamheid, energiegebruik, veiligheid, parkeervoorziening, beeldkwaliteit en aanpasbaarheid van woningen. Ik vind het niet van deze tijd om ze als dwingende regels op te leggen. Mensen zijn goed in staat om de afweging tussen die belangen zelfstandig te maken.’
“Woonconsument mag meedenken” Betty de Boer, Kamerlid VVD De consument is inderdaad heel goed in staat om zelf keuzes te maken. In plaats van standaard woningen, met standaard inrichting, mag de woonconsument meedenken over de inrichting en de manier waarop hij wenst te wonen. Als liberaal juich ik dit dan ook van harte toe.
“Minister Donner gaat wel héél ver” Paulus Jansen, Kamerlid SP De stelling geldt voor kapitaalkrachtigen, niet voor de doelgroep van woningcorporaties. Minister Donner heeft het Bouwbesluit ‘afgeslankt’ met juist het argument dat de consument zelf keuzes kan maken. Daarbij gaat hij héél ver: woningen hoeven straks geen elektrische installatie, gasinstallatie en drinkwaterinstallatie te bevatten. Fictie? Nee: realiteit anno 2011.
“Mee eens, maar praktijk is anders” Linda Voortman, Kamerlid GroenLinks Huurders moeten inderdaad meer keuzevrijheid krijgen. Bij renovaties dient hun wens doorslaggevend te zijn. Als alle woningbouwcorporaties zich hieraan zouden houden, zou de overheid zich terughoudender kunnen opstellen. De praktijk is echter anders: veel corporaties droppen een plan bij bewoners en vinden vervolgens instemming van 70% te veel gevraagd.
“Corporatie moet opkomen voor zijn huurders” Bas Jan van Bochove, Kamerlid CDA ‘Natuurlijk’, is mijn eerste reactie op de stelling. Maar dan slaat de twijfel toe, zeker na het lezen van de kanttekening van Woonbedrijf. Een corporatie moet toch juist opkomen voor de mensen die om een scala aan redenen juist niet hun eigen afwegingen kunnen maken? Die zelfbewuste consument spreekt nog steeds de overheid aan als er in zijn leven iets misgaat.
“Meer keuzemogelijkheden creëren”
Reageer op www.woonbedrijf.com/stellingen
Kees Verhoeven, Kamerlid D66 De rol van de overheid ligt juist in het creëren van keuzemogelijkheden voor de consument. Wij zijn bijvoorbeeld voor een verduurzaming in de bouw van woningen en slimmer energiegebruik. Maar dan moet deze optie wel geboden worden en moet de consument de kans krijgen hieruit te kiezen.
Lees de volledige reacties op www.woonbedrijf.com/ wcalling.
Ontwikkelen zonder concessies
“Strijp-S
zet de historie van Eindhoven voort”
W-forum
Strijp-S, het voormalige Philipsterrein aan de noordwestkant van Eindhoven, wordt sterk bepaald door zijn structuur: de hoge witte industriegebouwen ofwel de Hoge Rug, en de spoorlijn. De Torenallee is de centrale groene ader en is de verbinding naar de omgeving, richting Wielewaal. Een gesprek over de ontwikkeling van dit historische gebied tot een nieuw bruisend stadshart om te wonen, leven, werken en recreëren, met Adriaan Geuze (supervisor van Strijp-S) Ingrid de Boer (Algemeen directeur Woonbedrijf) en Paul Terwisscha van Scheltinga (manager Vastgoed en adjunct-directeur Woonbedrijf).
W 15
“Het willen ontwikkelen van een historisch industrieterrein tot een normaal stuk stad getuigt van een liefde voor de stad” Adriaan Geuze
W 16
W-forum
Supervisor Adriaan Geuze, Ingrid de Boer en Paul Terwisscha van Scheltinga.
Geuze is indertijd aangetrokken om Strijp-S van de grond te krijgen. Wat waren toen zijn eerste ideeën? Geuze: ‘Ik vroeg mij vooral af hoe het zit met de ziel van de geschiedenis van dit gebied en hoe je die kunt transformeren naar een stad. De sterke relatie met Philips is onmiskenbaar. Tegelijkertijd mag die band niet een soort museumwaarde krijgen, een nationaal erfgoed waar geen steen aan veranderen mag. Eén ding staat voor mij voorop: monumenten hebben alleen waarde als ze worden gebruikt. Het kernwoord voor dit hele project is transformeren, van iets vertrouwds naar iets nieuws, een passende nieuwe functie die nog honderd jaar meekan.” Het ontwikkelen van nieuwe functies voor gebouwen met cultureelhistorische waarde kan snel verzet oproepen. Geuze: “Philips zou meteen een gevel weghalen als ze dat wilden, maar bij erfgoed is dat lastiger. Alleen transformeren is niet voldoende, het dient gemotiveerd te zijn. De transformatie slaagt alleen als je die verbindt met de omgeving.” De Boer: “Er ontstaat inderdaad een nieuwe waarde van dergelijke gebouwen voor de toekomst, zoals de lofts in de industriepanden van de Hoge Rug. Deze kwestie speelde ook bij de renovatie van Philipsdorp. Ook hier is sprake van historische waarde, met tegelijkertijd de vraag: hoe zorgen we ervoor dat mensen hier ook over veertig jaar nog willen wonen.”
Lange termijn
Gedachtegoed Geuze over zijn rol van supervisor: “Ik ben vooral van dienst om het grote geheel in stand te houden, de grote gedachte achter dit complexe project. Er zijn immers veel partijen betrokken die elk een eigen belang dienen. Tegelijkertijd heeft elke partij een rol ten aanzien van het collectieve belang. Ik sla bruggen bij discussies, help mee bij de politieke verankering en haal zonodig scherpe kantjes uit het debat.” De Boer: “Bij die rol past ook het af en toe aanscherpen van de discussie. Die is je toegekend, je bent de hoeder van het gedachtegoed.” Geuze: “Het is mijn tactiek om dat niet letterlijk te zeggen, maar het wel te doen... Maar ik sta inderdaad voor de totaalkwaliteit, waarbij alle partijen tezamen de weerspiegeling vormen van het collectieve, gezamenlijke doel van Strijp-S. Daarbij hoort ook het consistent herhalen van de ambities.”
Creatieven
“Ik ben vooral van dienst om het grote geheel in stand te houden, de grote gedachte achter dit complexe project” Adriaan Geuze
W 17
Door de recessie verloopt de transformatie langzamer dan gepland. “Om eerlijk te zijn ben ik daar best gelukkig mee”, stelt De Boer. “Het is mooi dat daardoor tijdelijke functies ontstaan. En het geeft ons extra ruimte voor die voorbereiding op organische doorontwikkeling. We kunnen veel meer het gesprek aangaan over de transformatie.” En het geeft nog meer ruimte om Strijp-S met cultuur en culturele programma’s tot leven te brengen. De Boer: “Festivals weten Strijp-S te vinden, zoals Dutch Design Week, STRP-festival en Flux/S. Toneel, bioscoop en skatepark zorgen dat Strijp-S zichtbaar wordt, en duidelijk facetten aan Eindhoven toevoegt – zonder overigens de ambitie om het nieuwe stadscentrum te worden. Strijp-S is een verrijking, niet een vervanging. Wonen en werken gaan hier samen.” Ook steeds meer bedrijven vestigen zich op Strijp-S. Geuze: “Er is nu al een grote dynamiek met beginnende bedrijven. Er kan hier echt heel veel, en dat ontdekken steeds meer ondernemers. Er is een sterke input vanuit de creatieve hoek: er werken al honderden creatieven in de gebouwen.” Terwisscha van Scheltinga: “Opvallend is ook dat hitechbedrijven zich hier vestigen. Niet alleen starters maar ook gevestigde bedrijven zoals Bosch. Zo krijgt het hitech-verleden van dit gebied een nieuw vervolg.”
W-forum
SAS-3 is het nieuwbouwproject van Woonbedrijf op Strijp-S. SAS-3 staat voor Stads Architectuur Strijp-S, met de 3 als aanduiding van het aantal ingeschakelde architecten. SAS-3 bestaat uit circa tweehonderd koopen huurwoningen en is het eerste gebied van Strijp-S dat bebouwd wordt met woningen. De Boer verklaart de ambities van Woonbedrijf met SAS-3: “Wonen is een essentiële voorwaarde om te kunnen participeren in de maatschappij. De zorg voor goed wonen kan er op verschillende manieren uitzien. SAS-3 is in dat licht voor ons een van de meest uitdagende projecten ooit. Het is een testcase voor onze visie op onze rol: hoe zorgen wij er voor dat de gebruikers zich inzetten om hun eigen woonomgeving te beïnvloeden.” Terwisscha van Scheltinga vult aan: “Onze opdracht is een plek te creëren waarvan men zegt: dáár wil ik wonen. Zodra de mensen er wonen gaat het proces gewoon verder. Er wordt kennis opgebouwd, de dynamiek blijft in stand, het is een organisch proces hoe deze plek zich verder ontwikkelt. Dat gaat nog minstens twintig jaar door.” Bij SAS-3 is niet voor de gemakkelijkste weg gekozen. Er is veel aandacht voor de materialen, details in de gevels en variatie in de vormgeving. De Boer: “Daar wordt bewust niet op bezuinigd. Wij investeren nu opdat we in de toekomst een goed woongebouw blijven houden, en opdat de rest gaat volgen.” De woningen zijn ontworpen door drie architecten. De panden verschillen dan ook onderling sterk in vorm, indeling, kleur en voorkomen. Tegelijkertijd is juist die variatie het kenmerk dat de verschillende onderdelen verbindt. Geuze: “Ik vind SAS-3 als vertaling
van het masterplan naar een bouwplan een topprestatie. Kwaliteit stond voorop en blijft voorop staan. Er worden hier geen concessies gedaan.” Is hier sprake van een typisch Eindhovense aanpak? “Je moet gebiedsontwikkeling relateren aan een langetermijnvisie”, stelt Geuze. “Het alleen beschouwen als een prestatieverplichting in termen van perceelafname en bouwrijp maken is te smal. De Eindhovense bestuurders en ondernemers geven er bij Strijp-S blijk van oog voor die lange termijn te hebben. In Eindhoven lukt het verrassend goed om vast te houden aan voornemens, doelen en planningen.”
Design Academy:
“Nieuwsgierigheid en passie cruciaal”
W 18
Woonbedrijf is vriend van de Design Academy Eindhoven (DAE). Bestuursvoorzitter Anne Mieke Eggenkamp is er blij mee en vertelt waarom. Allereerst legt ze uit waarom de lat hoog ligt voor studenten: “Deze school kun je er niet even ‘bijdoen’. Het is hard werken. Dit is je leven. Je neemt jezelf mee, kunt niet om jezelf heen. Maar dat is dan ook een belangrijke onderwijstaak: je talent ontdekken en je als mens ontwikkelen. Je wordt opgeleid als ontwerper die vragen stelt, over vraagstukken en thema’s nadenkt en daar wat mee wil; verbeteren, beantwoorden. Nieuwsgierigheid en passie hebben zijn cruciaal. Je wordt getraind om met allerlei vragen om te gaan, al je zintuigen te gebruiken en een vertaling te geven in een product, dienst, scenario of ontwerp. We leiden dus géén specialisten op. De mens staat áltijd in het midden. Je mag je werk nooit los zien van de mens. Daarom heten onze acht afdelingen ook ‘Man and …: Living, Leisure, Mobility, Well being, Communication, Public space, Activity en Identity’. Ze richten zich op primaire levensbehoeften, maar op een conceptuele manier.”
Maatschappelijke missie De acht afdelingen hebben een maatschappelijke missie: “We halen onze opleiders overal vandaan. We leiden op voor de beroepspraktijk, dus altijd toegepast. Jonge mensen worden nog niet gehinderd door conventies, kunnen 360 graden om de vraag heen draaien en de vraag zelf omdraaien. We halen expertise in huis en zoeken organisaties die vragen op tafel willen leggen. Dat doen we er niet bij, deze aanpak is wezenlijk onderdeel van ons onderwijssysteem. De rond de 35 Vrienden van de Design Academy, waaronder Woonbedrijf, doen dat en wij maken er onderwijs van. We behandelen deze vragen overigens nadrukkelijk zonder te concurreren met onze eigen afgestudeerden.” Over Woonbedrijf stelt zij: “Wonen is een ‘basic need’. Werken met Woonbedrijf is leerzaam voor onze studenten omdat ze zich realiseren waar ze zijn. Woonbedrijf is verankerd in de regio en stad. Van onze studenten is ruim een derde internationaal, uit 45 verschillende landen. De samenwerking is dus essentieel, ze raken verbonden met de plek waar ze zijn, kijken heel anders. Zodra ze hier in Eindhoven landen, laten we hen samen koken en eten. Ook dat inspireert. Er komen ideeën los voor het gezamenlijk kweken en verzorgen van
groenten en kruiden, je krijgt een levendige ruilhandel zoals je ook bij volkstuinen ziet, ze gaan buiten koken, enzovoorts.” Volgend jaar viert de DAE haar 65e verjaardag; ze is nog jong van geest: “De laatste jaren is de wereld enorm veranderd. Daarom zijn we ons meer gaan richten op sociale, economische en maatschappelijke vraagstukken. Natuurlijk gaat het er nog steeds om dat een product kwaliteit heeft, er goed uitziet en duurzaam wordt gemaakt, maar onze echte missie is het innerlijk. We leiden ‘change makers in society’ op, geven mensen voor die rol de nodige bagage mee: wie ben ik, wat doe ik, waar kan ik het verschil maken? En onze studenten kunnen dat ook nog eens goed visualiseren en communiceren”, aldus een trotse chairwoman.
Durf Anne Mieke legt uit waarom de partners baat hebben bij de samenwerking met de DAE: “Jongeren hebben eigen ideeën over samen leven, woonvormen, faciliteiten in en om huis, energiegebruik. Voor onze studenten is de samenwerking stimulerend: vreemde ogen dwingen. De vraagstukken zijn realistisch en maatschappelijk, daar hebben we onze partners ook echt voor nodig. Ze worden bovendien zelf uitgedaagd. De samenwerking is niet vrijblijvend, een project loopt een half jaar. Maar alle deelnemers leren van elkaar. Bij ons geen onderwijs vanuit een ivoren toren, maar met de voeten op de grond; daar hebben we anderen voor nodig.” Hoe meer, hoe liever zelfs: “Niet alleen vanwege de terugtrekkende overheid, maar ook om nog meer expertise binnen te halen en om in dialoog met maatschappelijke partijen te blijven. Ons doel is dan ook om meer organisaties aan de DAE te koppelen en nog meer te investeren in relaties en verhoudingen. Daar valt nog veel te winnen.” DAE-vriend ben je niet zo maar: “We vragen betrokkenheid, en organisaties moeten er echt zin in hebben. Docenten begeleiden het proces en houden steeds contact. De kwaliteit van het proces is gegarandeerd, het eindresultaat niet. Vaak komen er grote ‘eye openers’ uit. Een organisatie moet dus zin hebben om een strategische of marketing vraag bij ons op tafel te gooien en open te staan voor antwoorden.
Laat u verrassen!” Anne Mieke vindt zo’n open houding zelfs een voorwaarde voor gezonde bedrijven en organisaties: “Want dat is innovatie. Bedrijven die zich durven openstellen, zullen overleven. Ze vragen zich af waar de ruimte zit.”
“De mens staat altijd in het midden. De student mag zijn werk nooit los zien van de mens” Anne Mieke Eggenkamp
Ddiddue Etcheberry Safety in the house
Ddiddue Etcheberry Safety in the house
Ddiddue Etcheberry Safety in the house
Lotte van Velzen Expandable houses
Bart Eysink Smeets The finished home
Sophia Altekamp Living shaped by the natural elements
Yorgos Bournousouzis Erik van de Wijdeven Breath
Yorgos Bournousouzis Symbiotic bricks
W 19
Thijmen van der Steen Light guides
W W20 20
Betina Stensgaard Andersen Mobile furniture
Sophia Altekamp Living shaped by the natural elements
Camille Riboulleau Skin
Jules van den Langenberg Bewerkt boek
De expositie ‘Conversations’ is tijdens DDW te bezoeken.
The House of Tomorrow Woonbedrijf heeft studenten van DAE ook uitgenodigd om zich over enkele vraagstukken te buigen. In 2009 heeft de afdeling Man and Public Space zich bezig gehouden met het thema ‘verhuizen’ en de persoonlijke en sociale betekenis ervan. Dit jaar werd weer de samenwerking met DAE aangegaan. Onder leiding van
afdelingshoofd Bas van Tol en mentor Jan Konings bogen de studenten van de richting Man and Living zich over allerlei aspecten van toekomstig wonen, zoals veiligheid en de verhouding tussen het publieke en het private. Maar ze vroegen zich ook af wat atmosfeer in de woning betekent. Wat zijn de gevolgen voor het wonen van een
steeds ouder wordende gebruiker? Is een woning hyperfunctioneel te maken, zoals een vakantiewoning? Zijn er onderdelen van een woning wellicht uit te breiden of in te krimpen naar gelang de behoefte? Wat betekent lichttoetreding en zou je door producten het licht zodanig kunnen beïnvloeden dat natuurlijk licht tot diep in de woning kan komen? Hun studie resulteerde onder meer in meubels voor ouderen die opgaan in de huiselijke omgeving, een kabinet dat speelt met onze obsessie voor veiligheid thuis en een catalogus die ons laat zien hoeveel producten we in ons huis regelmatig gebruiken. De veelbelovende
resultaten van de studie worden tijdens de Dutch Design Week gepresenteerd bij SAS-3 op Strijp-S. De tentoonstelling, Conversations genaamd, is dan te bezichtigen in een appartement in aanbouw.
Studenten van de DAE presenteren hun resultaten over wonen in de toekomst.
W W21 21
Manager communicatie van Woonbedrijf Geertje Pruijsers is aangenaam verrast door de intensiteit én uitkomsten van de samenwerking: “Het thema is voor een woningcorporatie altijd actueel. Wij bouwen onze woningen voor ten minste vijftig jaar, als het niet langer is. Leeftijdsbestendigheid, duurzaamheid en een gezond en veilig woonklimaat zijn daarbij sleutelbegrippen. Minstens zo belangrijk is het om huurders als gesegmenteerde doelgroepen te benaderen, die verschillende levensfasen doorlopen. Wonen in de toekomst is voor ons dan ook een steeds terugkerend vraagstuk. Op de vraag of we dit project niet elke tien jaar zouden moeten herhalen, laat het antwoord zich raden.”
Hoe Woonbedrijf als corporatie scoort, is grotendeels afhankelijk van de samenwerking met klanten, partners en andere professionals. Soms is het nuttig om van de gebaande paden af te wijken en die samenwerking eens fris en anders te organiseren. Dat bewijst ‘de 24 uur van…’ van Woonbedrijf.
De 24 uur van… de buitenruimte Vorig jaar is het initiatief gestart: een gemêleerd gezelschap van Woonbedrijfrelaties en -medewerkers kwam een etmaal lang bij elkaar om aan een actueel thema te sleutelen. Het resultaat was positief; de ‘24 uurs’ was een effectieve en energieke snelkookpan van ideeën, overeenstemming en discussie. Deelnemers aan die eerste editie geven aan, een jaar na dato nog steeds profijt te hebben van de conclusies én connecties. Reden genoeg om het concept dit jaar opnieuw in te zetten, ditmaal buiten de deur.
Robert Kuipers Gemeente Eindhoven
W 22
Het samenspel
Ook samenwerken kun je ontwerpen
Arnie van de Veerdonk Domein
Fulco Treffers 12 N Stedenbouw
Paul Terwisscha van Scheltinga Woonbedrijf
Tinus Kanters Gemeente Eindhoven
Buitenruimte In drie groepen trokken vijftien professionals van zuid naar noord door Eindhoven, ieder vanuit zijn eigen expertise en kwaliteiten. Te voet, op de fiets en per bus doorkruisten zij de openbare ruimte in de stad. Het natte weer was jammer, maar gaf een realistischer beeld van de stad dan de camouflage van een zonnige zomerdag. De belevenissen, observaties, bevindingen en vooral de collectieve energie van de vijftien waren te volgen via Twitter, blogs, film en foto’s. De afsluiting vond plaats in de Hut van Mie Pils, waar iedere deelnemer nog vijf collega’s of relaties voor had uitgenodigd.
Trots
Privé, openbaar, collectief Albert Kivits van woningcorporatie Trudo schetste namens de tweede groep met een typerend voorbeeld de veranderende grenzen van ‘wat is van wie’ en ‘wie doet wat’: een stukje openbare grond dat bewoners zich ‘toegeëigend’ hebben om er een prachtige kruidentuin aan te leggen voor algemeen gebruik. “Natuurlijk dienen grootgrondbezitters regie te voeren. Maar net zo belangrijk is loslaten op onderdelen, waardoor mensen zelf waarde toevoegen aan gebouwen en gebieden.” Wilbert van Bakel van Woonbedrijf gaf de spanning in het trio ‘privé, openbaar, collectief’ aan: “Privé is ontoegankelijk, afgeschermd, brengt anonimiteit. Als professionals willen we dat doorbreken, maar van bewoners hoeft dat niet altijd. Wel natuurlijk als anoniem resulteert in overlast en een minder veiligheidsgevoel.” Wethouder Mary Fiers van Wonen, Wijken, Ruimte en Burgerparticipatie (tevens als gast uitgenodigd, red.) ziet de oplossing in ruimte geven binnen een duidelijke structuur: “Samenwerken, in plaats van op de eigen postzegel blijven zitten.” Een betrokken bewoner van de Kruidenbuurt viel haar bij: “Niet alles verandert door een nieuwe woning; gedrag blijft. Luisteren, communiceren en vertrouwen, dan lukt het wel.”
Rentmeesterschap Groep drie stelde bij monde van Tinus Kanters voor om te kiezen voor de functionele naam langetermijnbeheerder: “Geef ontwikkelingen
Harald Evers Woonbedrijf
de tijd en laat die niet afhangen van politieke termijnen van vier jaar. Mensen kunnen zichzelf én rentmeesters corrigeren. Ze hebben daar een collectief geheugen voor, net als olifanten die hun eigen pad uitslijten. Gebruikers stippelen hun eigen weg uit in de openbare ruimte, maken natuurlijke hangplekken. Beheer op kortere termijn kan sneller neigen tot inperken, letterlijk, met een hek. Van belang is om te kijken naar de samenhang én naar oplossingen.” Deze groep bezocht het Amandelpark in Vaartbroek. Vorig jaar is ‘de 24 uur van...’ in deze wijk ingezet, wat toen een grote impuls aan het proces van de wijkontwikkeling heeft gegeven. De verwachting is dat dat nu weer gaat gebeuren. Adjunct-directeur Paul Terwisscha van Scheltinga van Woonbedrijf sloot de levendige discussie af door nogmaals het positieve effect van ‘de 24 uur van...’ te benadrukken: “Deelname is een cadeautje aan jezelf en de stad. Die bagage en energie neem je mee; daar heb je lange tijd veel aan. Dus komen we volgend jaar graag weer terug!”
W 23
Tijdens de afsluiting deelden de reizigers de directe oogst van 24 uur intensief samenwerken met de aanwezigen. Namens de groep die keek naar ‘Typisch Eindhoven’ trapte Magdaleen Kroese van MAG architecten af: “Dit is een stad die gebruikt mag worden, waar grootstedelijk naast kleinschalig zorgt voor nabijheid en verbinding. Je verdwaalt er niet snel, dankzij de strakke lijnen. De openheid, ruimte en het groen waardeer je onbewust. Ze zijn vanzelfsprekend.” Wethouder Mary-Ann Schreurs, die als gast de eindpresentatie bijwoonde, herkende dat: “We zien hier dorpen die na de annexatie door Eindhoven aan elkaar zijn gebreid tot een stad met fundamentele gastvrijheid, die gewend is aan mensen van buiten.” Dat mag sterker worden onderstreept met een trots gevoel, stelde directeur Ingrid de Boer van Woonbedrijf: “Eindhovenaren zijn wel trots op hun stad, maar dragen het niet uit. Dat kan beter. Eindhoven heeft eigen kwaliteiten, en die zijn anders dan die van bijvoorbeeld Den Bosch
en Amsterdam. Daar moeten we trots op zijn.” En Hans van der Markt van de Design Academy constateerde: “Kenmerkend voor Eindhoven zijn de naoorlogse wijken met vele kwaliteiten. Dat is ook iets om trots op te zijn.”
Huurder: Hans van der Heijden Soort woning: hoekhuis Wijk: de Bennekel Woonduur: 31 jaar
W 24
In beeld
In elke W een portret van een bewoner.
Om de tuinmuur tegen overklimmen te beveiligen, had Hans zelf scherpe ‘pinnekes’ aangebracht, maar daar was de wijkagent niet blij mee. Bij de overburen zag Hans het oranje, metalen ‘straatje’ dat hij meteen ook zelf aanvroeg. De veiligheidsstrips zijn op diverse plekken in Gestel te zien. Ook bij de woning aan de Vivaldistraat 90.
En, wat vindt u ervan? “Keileuk én functioneel! Ik heb er zelf een lichtslang op een tijdschakelaar in gemaakt. ’s Avonds komen de huisjes en Eindhovense gebouwen nog mooier tot hun recht, dan is het net of er binnen verlichting brandt.”
keer beter uit. Ik vind de muurmozaïek verderop mooi. En de bloempottegels in de Verdistraat. Ik ga er zelf ook eentje aanvragen, Woonbedrijf deelt er 250 uit. Ik hoop dat ze heel lang blijven staan.”
Meer design mag?
Hoe zijn de reacties?
“Graag! De wijk wordt er alleen maar mooier van. Kijk naar de nieuwe tuinmuurtjes in de Bennekelstraat. Als iedereen daar nou zijn kliko achterom zou zetten, ziet de hele straat er dertig
“Mijn buurman zei al: ‘Ik zie dat mensen langzamer gaan rijden om even te kijken. En het is geen Lichtjesroute!’ Maar dat hoeft nou ook weer niet.”