Κξηηηθέο θαη αλαθνξέο
2
Θέαηξν νδνχ Παξακπζίαο, Σξηαλφλ, Βεάθεην ΚΡΗΣΗΚΔ ΚΑΗ ΑΝΑΦΟΡΔ
3
Ο εθιεθηόο ζπγγξαθέαο, Δάζθαινο, ηζηνξηθόο θαη θξηηηθόο ηεο ινγνηερλίαο Σαράληος Καργάθος αθνύ παξαθνινύζεζε ηελ παξάζηαζε ηνπ έξγνπ ηεο Τνύιαο Μπνύηνπ «Μηα ακπγδαιηά αλζίδεη ζηε λεθξή γε. Γεώξγηνο Δξνζίλεο, κηα επνρή – κηα παξνπζία» αλαθέξεη κεηαμύ άιιωλ: «ήκεξα αηζζάλνκαη ηελ αλάγθε λα ζνπ πσ μαλά έλα κεγάιν επραξηζηψ. Πέξα απφ ηελ ‘αλζηζκέλε ακπγδαιηά’ καο πξνζέθεξεο θαη ην ‘Ρφδνπ κνζρνβφιεκα’ ηνπ Παιακά. Ο ιφγνο ζνπ αξσκαηηθφο… Δμαηξεηηθή ζθελνζεζία θαη κνπζηθή. Καη ηα θνζηνχκηα άςνγα… ια ήζαλ σξαία. Έδσζαλ ζηε βξνρεξή βξαδηά κηα λφηα αλνίμεσο. Να’ζαη θαιά...» αξάληνο Καξγάθνο Γεθέκβξηνο 2012
Ο θαζεγεηήο θ. Κωλ. Μπαξκπήο γηα ηελ ‘Ακπγδαιηά’
4
Από ηελ εκπεξηζηαηωκέλε αλαθνξά ηνπ θ. Τειέκατοσ Μαράηοσ, ζην θ. ηεο εθ. Εζηία, 29.12.2012 πνπ αθνξνύζε ηελ παξάζηαζε ηνπ έξγνπ Μηα ακσγδαιηά αλζίδεη ζηε λεθρή γε, Γεώργηος Δροζίλες: Μηα εποτή – Μηα παροσζία ηεο Τνύιαο Μπνύηνπ ζηηο 22.12 ζην ζέαηξν Παξακπζίαο 27 ζε κηα αζθπθηηθά γεκάηε αίζνπζα θαη ζηελ νπνία είραλ παξεπξεζεί επίιεθηα κέιε ηεο δεκνζηνγξαθίαο, ηεο πνιηηηθήο θαη ηνπ πλεύκαηνο θαη εηδηθά ηεο εθεκεξίδαο Εζηία. «(…) Δάλ ηε ζπγθέληξσζε ζην Θέαηξν Παξακπζίαο θάιππηε θνζκηθνγξάθνο ζα εξρφηαλ ζε δχζθνιε ζέζε λα αλαθέξεη ηα «νλφκαηα» ρσξίο λα παξαιείςεη παζίγλσζηνπο θαη ζεκαληηθνχο. Οχησο ή άιισο φκσο ε ζπγθέληξσζε δελ ήηαλ θνζκηθή. Απφληεο νη επηδεημίεο ‘δήζελ’ ηνπ εκηθφζκνπ πνπ γεκίδνπλ –θαη αγνξάδνπλ – ηα πεξηνδηθά πνπ γξάθνληαη θαη δηαβάδνληαη απφ ηνπο ίδηνπο θαη ηηο θνκκψηξηεο κε ηθαλνπνίεζε. Σν ‘θνηλφ’ ήηαλ φινη θαιεζκέλνη απφ ηελ ‘Δζηία’ θαη φινη αξζξνγξάθνη θαη ζπλεξγάηεο. Μέζα ζην θξχν ήξζαλ φινη πξφζπκνη θαη θαινδηάζεηνη – γλσζηνί θαη θίινη κεηαμχ ηνπο άιισζηε – θαη γέκηζαλ ηελ αίζνπζα αζθπθηηθά. Ζ παξάζηαζε έρεη ζρνιηαζζεί αξθεηά ζε άιιεο ζηήιεο. Ο ιφγνο πνπ επειέγε απφ ηελ ‘Δζηία’ ήηαλ γηα λα ηηκήζεη ηελ κλήκε ηνπ γιπθνχ, ιπξηθνχ πνηεηή Γξνζίλε πνχ ήηαλ ν ίδηνο ηδξπηήο ηεο εθεκεξίδαο. Απηφ ην θείκελν δελ έρεη ζέζε ζεαηξηθήο θξηηηθήο. Απιά πξέπεη – εηιηθξηλψο – λα γξάςσ, φηη ε βξαδηά πέξαζε επράξηζηα. Γξήγνξα πεξάζακε ζηελ επνρή θαη ηελ παξνπζίαζε ηεο δσήο ηνπ ζπκπαζέζηαηνπ πνηεηή, ηφζν δηαθνξεηηθή απφ απηφ πνπ βιέπακε έμσ απφ ην ζέαηξν. Σν θείκελν θαη ε εθθνξά ηνπ ιφγνπ βνήζεζε αιιά θαη ε θπζηθή νκνηφηεο ηνπ πξσηαγσληζηή Μαλψιε Γεζηνχλε θαη ν εθθξαζηηθφο ηνπ ηξφπνο. Δίκαη βέβαηνο φηη –ηδίσο νη παιαηφηεξνη – ζπγθηλήζεθαλ ζε κεξηθέο ζηηγκέο (…)»
Τν άξζξν ηνπ θύξηνπ Κ.Α. Οηθνλόκνπ κε ηίηιν Μηα βραδσά ζηο θέληρο ηες Αζήλας από ην ίδην θ. ηεο εθεκεξίδαο: «Ήηαλ κηα βξαδπά κεζηή αλακλήζεσλ, ζπγθηλήζεσλ θαη θπξίσο ειπηδνθφξνο. Γηαπεξλνχζε ηελ αηκφζθαηξα θαη θπξηαξρνχζε ε ζεκλφηεο θαη ε ήξεκε απνθαζηζηηθφηεο πνπ μεπεδάεη απφ ηε βαζεηά πεπνίζεζε ζε άιιεο αμίεο θαη ε ηφικε ηεο εθαξκνγήο ησλ ζηελ θαζεκεξηλφηεηα κε ζπλέπεηα θαη αλεμάξηεηα ησλ εκπνδίσλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζηε δηαδξνκή. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ ην χθνο ησλ ηξφπσλ θαη ηεο επηθνηλσλίαο ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο. Υσξίο ηπκπαλνθξνπζίεο, κεγαινζηνκίεο θαη επηθνηλσληαθά ηεξηίπηα ή νηθνγέλεηα ηεο «Δζηίαο» αθνινπζνχζα κηα ηδέα ηεο νηθνδέζπνηλαο εθάιεζε ηελ επξχηεξε νηθνγέλεηα – αξζξνγξάθνπο θαη ζπλεξγάηεο ηεο εθεκεξίδαο ζην κηθξφ ζεαηξάθη ηεο νδνχ Παξακπζίαο κε ηελ επθαηξία ησλ παξαζηάζεσλ ζεαηξηθνχ έξγνπ ζρεηηθνχ κε ηνλ ηδξπηή ηεο Γεψξγην Γξνζίλε, Μηα ακσγδαιηά αλζίδεη ζηε λεθρή γε, Γεώργηος Δροζίλες: Μηα εποτή – Μηα παροσζία ηεο Σνχιαο Μπνχηνπ. Πξνζήιζακε κε ηελ πεπνίζεζε φηη ζα βξηζθφκαζηε ζε κηα νηθεία δεζηή αηκφζθαηξα γηα λα ηηκήζνπκε αθελφο κηα πνιπζρηδή πξνζσπηθφηεηα θαη αθεηέξνπ ηελ πξαγκάησζε ηεο δηαηήξεζεο ελφο κέζνπ επηθνηλσλίαο, ην νπνίν αθξηβψο ιφγσ ησλ αμηψλ πνπ πηζηά θαη 5
αηαιάληεπηα ππεξεηεί, εμαθνινπζεί θαίηνη ‘εθεκεξίο’ λα μεπεξλά ην ‘εθήκεξνλ’ ψζηε λ’απνηειεί ζεκείν αλαθνξάο ηεο πνιηηηθήο, θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο δσήο ηεο παηξίδαο καο. Απφ ην 1894 φηε έιαβε ηε κνξθή εκεξεζίαο εθδφζεσο αδηαιείπησο κέρξη ζήκεξα. Υάξη ζηελ αθνζίσζε ζην ζηφρν θαη ηηο ηθαλφηεηεο ηεο ‘ζηελήο’ νηθνγέλεηαο δηαηεξεί κέζα ζ’έλα ειάρηζηα θηιηθφ πεξηβάιινλ, ηελ απηάξθεηα εθείλε πνπ πξνυπνζέηεη ε ειεπζεξία ησλ απφςεσλ, ησλ ιφγσλ θαη ησλ έξγσλ. Γχζθνινο ν δξφκνο. Διπηδνθφξν φκσο ην κήλπκα πνπ εθπέκπεηαη. Δκείο, νη θίινη θαη ζπλεξγάηεο επραξηζηνχληεο γηα ηελ ηηκή πνπ καο έγηλε είρακε ηελ δπλαηφηεηα λα ‘γεκίζνπκε ηηο κπαηαξίεο καο’. Ζ ζπλέρεηα επί ηνπ… πηεζηεξίνπ».
«Μηα ακπγδαιηά αλζίδεη ζηε λεθξή γε» Μηα αμηφινγε παξάζηαζε κε ζέκα ηε δσή θαη ην έξγν ηνπ κεγάινπ Έιιελα πνηεηή Γεσξγίνπ Γξνζίλε παξνπζηάδεηαη θάζε Παξαζθεπή θαη άββαην (8.30 κ.κ.) ζην ζέαηξν «Παξακπζίαο». Έλα έξγν ηεο Σνχιαο Μπνχηνπ εκπλεπζκέλν απφ ηε δσή ηνπ Γεσξγίνπ Γξνζίλε, πνπ αγαπήζεθε πνιχ ζηελ επνρή ηνπ, δπκψζεθε κ’απηήλ θαη ηελ απνηχπσζε ζην πνηεηηθφ θαη θνηλσληθφ έξγν ηνπ γηα λα ηελ παξαδψζεη ζηνπο επεξρφκελνπο. Παξαθνινπζήζακε ηελ παξάζηαζε ζηελ επίζεκε πξεκηέξα ηεο θαη καο άξεζε. Δίλαη κηα παξάζηαζε γεκάηε ξνκαληηζκφ, λνζηαιγία, ε νπνία ζέβεηαη ηνλ ζεαηή, αιιά θαη ην πξφζσπν ζην νπνίν αλαθέξεηαη. Ο ζθελνζέηεο ηέιηνο Γνχηεο δεκηνχξγεζε κηα θιαζηθή παξάζηαζε, ε νπνία ηαμηδεχεη ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηψλα, αληαπνθξηλφκελνο ζσζηά ζηε ζεαηξηθή άπνςε ηνπ θεηκέλνπ θαη αλαδεηθλχνληαο κε λνζηαιγία θαη ρηνχκνξ ην δπλακηθφ θαη αηζηφδνμν πλεχκα ηνπ πνηεηή, ελψ ε πξσηφηππε κνπζηθή ηνπ Παληειή Θαιαζζηλνχ δίδεη κηα μερσξηζηή αηκφζθαηξα. Σα ζθεληθά θαη ηα θνζηνχκηα θέξνπλ ηελ ππνγξαθή ηεο Γηνβάλλαο Πξαζίλνπ, νη θσηηζκνί είλαη ηνπ Μπ. Αξψλε, νη πεξνχθεο θαη ην καθηγηάδ ηνπ Γηψξγνπ θέλδξνπ. Σε θσηνγξάθεζε επηκειήζεθε ν Γηνλχζεο Μνζρνλάο. ηνλ ξφιν ηνπ πνηεηή ν Μαλψιεο Γεζηνχλεο, ν νπνίνο έδσζε ηνλ θαιχηεξφ ηνπ εαπηφ. Πνιχ θαινί θαη νη ππφινηπνη εζνπνηνί Μαξνπζψ Γεσξγνπνχινπ, Μαίξε Κνκκαηά, Κσλ/λφο Ραβλησηφπνπινο, Βάιιηα απαλίδνπ, Δχα ηπιάληεξ, Διεάλλα Φηλνθαιηψηε. Σν πνηεηηθφ έξγν ηνπ Γεσξγίνπ Γξνζίλε ζεσξείηαη ζήκεξα ηδηαηηέξσο ζεκαληηθφ γηα ηελ επνρή ηνπ. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηεο Νέαο Αζελατθήο ρνιήο, πνπ επεδίσθαλ λα αλαλεψζνπλ ηνλ πνηεηηθφ ιφγν, λα ηνλ απαιιάμνπλ απφ ην ζηφκθν θαη λα θαζηεξψζνπλ ηελ δεκνηηθή σο επίζεκε γιψζζα ηεο ινγνηερλίαο. Πνιιά απφ ηα πνηήκαηά ηνπ είλαη δηαρξνληθά. Έλα απφ απηά ε «Αλζηζκέλε Ακπγδαιηά» ηνπ, θέξδηζε ηελ αζαλαζία θαη ηξαγνπδηέηαη αθφκε θαη ζήκεξα. Ζ ζπγγξαθεχο, ε νπνία ζπρλά έρεη δηαθξηζεί θαη ηηκεζεί γηα ην έξγν ηεο, θσηίδεη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ κεγάινπ καο πνηεηή, πνπ ιάηξεςε ηελ ειιεληθή γε θαη ζηήξημε ηνπο απινχο αλζξψπνπο, ζε δχζθνινπο θαηξνχο γηα ηελ Διιάδα. Καη φπσο ζεκεηψλεη: «Σψξα πνπ ε Διιάδα πεξλά κηα απφ ηηο νδπλεξφηεξεο θαη βαζχηεξεο θξίζεηο ηεο ηζηνξίαο ηεο, πνπ ε 6
αζχγθξηηε ειιεληθφηεηά καο δέρεηαη βνιέο θαη επηθξίζεηο απφ πνιινχο πνπ ηφζα νθείινπλ ζ’απηή ηελ κηθξή, κα Μεγάιε ρψξα, ζθέθζεθα πσο θαη έλα ζεαηξηθφ έξγν πνπ λα είλαη αθηεξσκέλν ζηε δσή θαη ζην έξγν απηνχ ηνπ πνιχπιεπξνπ θαη ηφζν Διιεληθνχ αλζξψπνπ, Γ. Γξνζίλε, ζα ήηαλ θάηη πνιχ ζεηηθφ. Έρεη εηπσζεί: ‘Γηα λα πιήμεηο έλα ιαφ λα ηνλ ρηππήζεηο ζηελ ηζηνξία θαη ηε Γιψζζα ηνπ’. Ο Γ. Γξνζίλεο αγσλίζηεθε απηφεηνο γη’απηά ηα δπν ππέξηαηα αγαζά» (…) (…) Ζ παξνπζία ηνπ Γεσξγίνπ Γξνζίλε δηαηεξείηαη δσληαλή θαη κέζα ζην Μνπζείν Γξνζίλε (Αγ. Θενδψξσλ & Γεκεηξίνπ Κπξηαθνχ, Κεθηζηά, www.drossinismuseum.gr) κε πινπζηφηαην πιηθφ απφ ηε δσή θαη ηε δξάζε ηνπ (θέξηλα νκνηψκαηα, πξνζσπηθά ηνπ αληηθείκελα, βηβιία, παξηηηνχξεο απφ ηα κεινπνηεκέλα ηνπ πνηήκαηα, θ.ά.). Σν Μνπζείν Γξνζίλε ππήξμε θαηνηθία ηνπ πνηεηή θαη ζήκεξα είλαη έλαο ηδηαίηεξνο ηφπνο αλαθνξάο ζηα ζρνιεία, γηα αλζξψπνπο πνπ ελδηαθέξνληαη λα κάζνπλ πεξηζζφηεξα γηα ηε δσή θαη ην έξγν ηνπ, γηα θίινπο ηεο ηδηαίηεξεο πνηεηηθήο ηνπ πξνζσπηθφηεηνο, ε νπνία δηαηεξείηαη πάληα δσληαλή. Φαίδξα Βαζηιάθε εθ. Εζηία, 12.12.2012 απφζπαζκα απφ ηελ θξηηηθή ηεο
«ΜΗΑ ΑΜΤΓΓΑΛΗΑ ΑΝΘΗΕΔΗ ΣΖ ΝΔΚΡΖ ΓΖ» ηεο Σνχιαο Μπνχηνπ Ζ παξάζηαζε ηνπ ζεαηξηθνχ έξγνπ ηεο Σνχιαο Μπνχηνπ (ζέαηξν ΣΡΗΑΝΟΝ, Αζήλα, Σεηάξηε 3-4-2013), κε ηνλ ηίηιν: «Μηα ακπγδαιηά αλζίδεη ζηε λεθξή γε» (Γεψξγηνο Γξνζίλεο, Μηα επνρή – κηα παξνπζία) είλαη κηα επράξηζηε έθπιεμε γηα ηνλ ζεαηή ηεο. Έξγν ζθηρηνδεκέλν, θαινγξακκέλν, κε κηα επγέλεηα ιφγνπ θαη ηδεψλ, πνπ ην ραξαθηεξίδεη απφ ηε αξρή κέρξη ην ηέινο. Υσξίο «θνηιηέο», πνπ είλαη έλα ζχλεζεο κεηνλέθηεκα πνιιψλ ζεαηξηθψλ έξγσλ ηνπ ζχγρξνλνπ, αιιά θαη ηνπ παιηφηεξνπ ξεπεξηνξίνπ, «ξνπθηέηαη» θπξηνιεθηηθά, θξαηψληαο αδηάπησην ην ελδηαθέξνλ. ε κεηαθέξεη ζε άιιεο παιηφηεξεο (αιιά θαη ηφζν θνληηλέο) επνρέο ζηελ Αζήλα, πνπ πέξαζε σο επνρή, εηθφλα, ζθεληθφ, ρξψκα θαη αίζζεκα θαη δελ ζα μαλαγπξίζεη πηα, γηαηί έηζη είλαη ε εμέιημε, έηζη είλαη ε δσή. θαηαγξάθεη κε ζπλέπεηα βηνγξάθνπ ηε δσή ηνπ πνηεηή θαη ησλ αζηψλ ηεο επνρήο ηνπ. Ζ ππφζεζε ηνπ ζεαηξηθνχ έξγνπ αλαθέξεηαη ζηε δσή ηνπ πξνζθηιέζηαηνπ γηα ηνπο ζπγρξφλνπο ηνπ πνηεηή, ηνπ Γεσξγίνπ Γξνζίλε (1859-1951), πνπ ηφζν αγαπήζεθε απφ ηνπο Αζελαίνπο θαη απφ φινπο ηνπο απαληαρνχ Έιιελεο, γηα ηνπο ιπξηθνχο, αηζζαληηθνχο, εμαίζηα κεισδηθνχο ζηίρνπο ησλ πνηεκάησλ ηνπ, πνπ πκλήζαλε ηε θχζε, ηηο νκνξθηέο ηεο, ηνλ άλζξσπν, ηε γπλαίθα, ηνλ έξσηα, ηηο επνρέο, ηα δέληξα θαη ηα ινπινχδηα. Δλ ζπλφςεη γηα φ,ηη σξαηφηεξν ζπλαληά θαλείο ζηε θχζε, κέζα ζηε δσή θαη ζηνπο αλζξψπνπο ηεο. Αθξηβέζηαηνο πκλεηήο ησλ ηνπίσλ ηεο θχζεο, ηδίσο ηεο Αηηηθήο θαη ηεο αγαπεκέλεο ηνπ Κεθηζηάο – φπνπ ε 7
έπαπιε «Ακαξπιιίο» - πνπ πέξαζε εθεί έλα κεγάιν κέξνο ηεο δσήο ηνπ, ηδίσο ηεο επνρήο ηεο σξηκφηεηαο θαη ησλ βαζεηψλ γεξαηεηψλ ηνπ (πέζαλε κφιηο έθιεηζε ηα 92 πξνο 93 ρξφληα ηεο δσήο ηνπ). Ο πνηεηήο Γ. Γξνζίλεο ππήξμε ε εηθφλα κηαο πνιπηξαγνπδηζκέλεο – είλαη αιήζεηα – επνρήο, πνπ πέξαζε θη άθεζε θη απηή φκνξθεο αλακλήζεηο θαη ηελ αίζζεζε κηαο δηάρπηεο επγέλεηαο αηζζεκάησλ, ελφο πάιινληνο ξνκαληηζκνχ, ελφο θαζξέθηε έξσηα, πνίεζεο, ζπγθίλεζεο θαη έληνλσλ παικψλ ηεο θαξδηάο. Θα πεξίκελε θαλείο φηη έλα έξγν πνπ αλαθέξεηαη κε πηζηφηεηα ζηε δσή θαη ζην έξγν ελφο πνηεηή άιιεο επνρήο, πνπ παξήιζε αλεπηζηξεπηί, ζα θνχξαδε ην ζεαηή θαη ίζσο ηνλ βάξαηλε κε πξάγκαηα θαη ηδίσο ζπλαηζζήκαηα, πνπ ηψξα δελ κεηξάλε ίζσο ζην κνληέξλν έξσηα θαη ζηελ αγρσηηθή δσή καο. Κη φκσο έλα ηέηνην πξάγκα δελ ζπκβαίλεη. πκβαίλεη ην αληίζεην. Γηαηί ε ζπγγξαθέαο, κε αμηνδήιεπηε ζθεληθή ηερληθή, κεζηφηεηα ζεαηξηθνχ ιφγνπ θαη ηδίσο νινδψληαλσλ δηαιφγσλ κεηαμχ ησλ πξνζψπσλ ηνπ έξγνπ, θαηνξζψλεη λα δσγξαθίζεη πηζηά κηα νιφθιεξε δσή ηεο Αζήλαο θαη ησλ πλεπκαηηθψλ αλζξψπσλ ηεο, εηζάγνληαο έληερλα, ρσξίο λα θνπξάδεη θαζφινπ, πνιινχο απηνχζηνπο ζηίρνπο αγαπεκέλσλ θαη γλσζηψλ πνηεκάησλ ηνπ Γ. Γξνζίλε, πνπ δηαβαζηήθαλε πνιχ θαη ηξαγνπδεζήθαλε κε πάζνο θαη ιαηξεία απφ ηνπο αλζξψπνπο ηεο επνρήο ηνπ. Οη νκνηνθαηάιεθηνη, ζπλήζσο βξαρείο, κεισδηθνί, εχερνη θαη αηζζαληηθνί ζηίρνη ηνπ Γ. Γξνζίλε γνεηέςαλε θαη γνεηεχνπλε αθφκα, γξακκέλνη ζε κηα ζηξσηή θαη θαιιηεπή θαζνκηινπκέλε γιψζζα ηεο πξσηεχνπζαο, ρσξίο αθξφηεηεο θαη κε ιπξηθή, νπζηαζηηθή δηαηχπσζε πνπ πεγάδεη απφ ην Γεκνηηθφ καο Σξαγνχδη, πνπ ηφζν αγάπεζε θαη αζρνιήζεθε κ’απηφ ν πνηεηήο, εθ θαηαγσγήο Μεζνινγγίηεο. Βιέπνληαο ην έξγν απηφ, παξαθνινπζείο βήκα πξνο βήκα ηε δσή, ηε δξάζε (θηιαλζξσπηθή – θνηλσληθή – πλεπκαηηθή), ην έξγν, ηηο πλεπκαηηθέο γλσξηκίεο ηνπ πνηεηή (Κ. Παιακάο, Γ. Βηθέιαο, Α. ηθειηαλφο, θ.α.) θαη θπζηθά ηηο γπλαίθεο πνπ γλψξηζε θαη αγάπεζε κέρξη ηα βαζηά ηνπ γεξάκαηα, κε δηαθξηηηθφηεηα θαη βαζηά αηζζήκαηα. Απηά ηα δίλεη κε θσηνγξαθηθή αθξίβεηα ν ζεαηξηθφο ιφγνο ηεο Σνχιαο Μπνχηνπ, ζε ηφζν ηθαλνπνηεηηθφ ζεκείν, πνπ δελ είλαη πιένλ αλάγθε λα πξνζθχγεηο ζε κηα βηνγξαθία ηνπ πνηεηή ή ζε κηα εγθπθινπαίδεηα «πεξί ηνπ βίνπ ηνπ». Αιιά θαη γηα φπνηνλ γλσξίδεη ή έρεη αζρνιεζεί επξχηεξα κε ην έξγν ηνπ πνηεηή, πάιη θη απηφο πνιιά έρεη λα κάζεη ή λα ζπκεζεί απφ ηνπο κεζηνχο δηαιφγνπο, θεληεκέλνπο ζαλ εξγφρεηξν πνηνηηθφ, ρσξίο θαθφερεο ιέμεηο ή βσκνινρίεο ή αζεκαληφηεηεο ηνπ ζχγρξνλνπ «πελέζηαηνπ» ζεαηξηθνχ ιφγνπ, πνπ καζηίδεη ηε ρψξα καο κε θιηζέ θαη θνηλνηππίεο. Ο ηίηινο ηνπ έξγνπ παξαπέκπεη ζην παζίγλσζην πνίεκα «Αλζηζκέλε ακπγδαιηά», πνπ έγηλε πην γλσζηφ σο ηξαγνχδη θαη ζήκα θαηαηεζέλ κηαο νιφθιεξεο επνρήο ηεο Αζήλαο, ηεο παιηάο θαη φκνξθεο Αζήλαο θη απιψζεθε κεηά ζε φιε ηε ρψξα. Γελ ππήξμαλε ειιεληθά ρείιε, είηε ζηελ Διιάδα ή ζην εμσηεξηθφ πνπ λα κελ ηξαγνπδήζαλε ή ζηγνςηζπξίζαλε απηή ηε κεισδηθή αηζζεκαηηθή πνίεζε πνπ έγηλε ζξχινο θαη ηξαγνχδη θάπνηνπ επγεληθνχ έξσηα πνπ φινη ληψζακε θάπνηε κηα ή πνιιέο θνξέο… Σν έξγν θαηαγξάθεη φιεο ηηο ιεπηνκέξεηεο ηεο ζχλζεζεο ηνπ πνηήκαηνο «εηίλαμε ηελ αλζηζκέλε ακπγδαιηά κε ηα ρεξάθηα ηεο» θαη ηδίσο αζρνιείηαη κε ην ζέκα ηεο κνπζηθήο ζχλζεζεο ηνπ πνηήκαηνο, ηνπ ζπλζέηε θαη ηνπ γελεζηνπξγνχ αηηίνπ ή ηνπ 8
πνηεηηθνχ εξεζίζκαηνο, πνπ έδσζε ην έλαπζκα ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ. Αιιά, γηα πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο, παξαπέκπσ ζην ζεαηξηθφ έξγν, φπνπ δίλεηαη φιν ην ηζηνξηθφ ηεο «Αλζηζκέλεο ακπγδαιηάο». Καηαγξάθεηαη κηα επνρή ηξπθεξφηεηαο ζηνλ έξσηα, αηδεκνζχλεο αιιά θαη ζθνδξφηεηαο, φπνπ ηα αηζζήκαηα δίλνληαη απφ ηνπο εξσηεπκέλνπο πνιιέο θνξέο κε ζηίρνπο. Άιισζηε, ζ’απηή ηελ επνρή γξαθηήθαλε ζαπκάζηνη εξσηηθνί ζηίρνη ηνπ Κσζηή Παιακά, ηνπ Η. Γξππάξε, ηνπ Κακπά, ηνπ Μηιηηάδε Μαιαθάζε, ηεο Μπξηηψηηζζαο, ηεο Μαξίαο Πνιπδνχξε θ.α. Ο Γ. Γξνζίλεο, εμέρνλ κέινο ηεο λέαο Αζελατθήο ρνιήο, ζθξαγίδεη κε ηελ πνίεζή ηνπ ηνπιάρηζηνλ 70 ρξφληα, ηξαγνπδψληαο θπξίσο ηνλ έξσηα, κε ηνλ δηθφ ηνπ ιεπηφ, αιιά δηεηζδπηηθφ ηξφπν γξαθήο. Κη απηφλ ηνλ ηξφπν ηνλ δηαζψδεη ε Σνχια Μπνχηνπ κέζα ζην δηθφ ηεο ζεαηξηθφ έξγν, κε ηξφπν ιεπηνκεξεηαθφ, ηεθκεξησκέλε έξεπλα (αθνχ έρεη αζρνιεζεί θαη παιηφηεξα κε ηξεηο κειέηεο θη έλα βηβιίν ηεο γηα ηνλ Γ. Γξνζίλε θαη ην έξγν ηνπ), δίλνληαο κε ηα πξφζσπα ηνπ έξγνπ κηα εηθφλα ηνπ πσο αηζζάλνληαλ ηφηε νη άλζξσπνη ην σξαίν ζπλαίζζεκα ηνπ έξσηα. Σνπ αιεζηλνχ έξσηα, γηα φζν δηαξθεί. Πνιχ ή ιίγν… Ζ παξάζηαζε, άξηζηα δεκέλε θαη ζθελνζεηεκέλε απφ ηνλ ηέιην Γνχηε, κε ζαπκάζηα θνζηνχκηα (πινχζηα θαη πνιπηειή, ρσξίο λα «θείδνληαη» εμφδσλ θαη θφζηνπο), κε κηα πξσηφηππε κνπζηθή ηνπ γλσζηνχ ζπλζέηε Παληειή Θαιαζζηλνχ, είλαη, ζπλ ηνηο άιινηο, κηα εηθαζηηθή θαηαγξαθή θαη ιανγξαθηθή απεηθφληζε ηεο επνρήο ηνπ Γ. Γξνζίλε. Σν παίμηκν ησλ επηά εζνπνηψλ, πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην ζεαηξηθφ έξγν, είλαη ζσζηφ, κεηξεκέλν, άκεζν θαη εμαηξεηηθά δσληαλφ, πνπ ζε θάλεη λα ληψζεηο φηη δεηο απφ θνληά ηελ επνρή θαη ηδίσο ηνλ άλζξσπν Γ. Γξνζίλε, απηφ ηνλ αζεξάπεπην ιάηξε ησλ σξαίσλ αηζζεκάησλ κέρξη ηα βαζεηά ηνπ γεξάκαηα. Θα ήηαλε παξάιεηςε λα κελ επηζεκάλεη θαλείο ην παίμηκν ηνπ πξσηαγσληζηή ηνπ έξγνπ, ηνπ γλσζηνχ θαη εκπεηξφηαηνπ εζνπνηνχ, ηνπ Μαλψιε Γεζηνχλε, πνπ ππνδχεηαη εθπιεθηηθά ηνλ Γ. Γξνζίλε. Κηλήζεηο, δηαθπκάλζεηο ηεο θσλήο ηνπ, αλάινγα κε ηε ρξνληθή ζηηγκή, ηελ επνρή θαη ηελ ειηθία ηνπ πνηεηή, φπσο ηελ μεηπιίγεη ρξνλνγξαθηθά ε ζπγγξαθέαο. Ζζνπνηφο, πνπ δηαθξίζεθε ζε θσκηθνχο ξφινπο αγαπεηφηαηνπο, αιιά θαη ζε άιινπο ξφινπο πξφδαο κέζα ζηε καθξά ζεαηξηθή δηαδξνκή ηνπ, εδψ εθπιήζζεη πάιη, γηαηί ζ’έλα άιιν είδνο ξφινπ, δίλεη ηνλ πνηεηή φπσο επηβάιιεηαη: πνηεηηθά! Θα ήηαλε παξάιεηςε λα κελ νκνινγήζσ πφζν «πιήξεο» θεχγεη ν ζεαηήο απφ ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ ζεαηξηθνχ έξγνπ ηεο Σνχιαο Μπνχηνπ, πνπ αγγίδεη θαξδηέο, ηέξπεη ςπρέο θαη αθήλεη κεηά, ην άξσκα, ηελ επσδηά κηαο επγεληθήο πνηεηηθήο θσλήο, εθείλεο ηνπ Γ. Γξνζίλε. Γεκήηξεο Α. Κξάλεο Λνγνηέρλεο – θξηηηθφο ινγνηερλίαο
9
Μηα ακπγδαιηά αλζίδεη ζηε λεθξή γε (Γεψξγηνο Γξνζίλεο Μηα επνρή Μηα παξνπζία) ηελ αξραηφηεηα ην ζέαηξν ήηαλ ςπραγσγία, δειαδή αγσγή ηεο ςπρήο θαη θαιιηέξγεηα πλεχκαηνο, γη’απηφ φζνη πνιίηεο ήηαλ θησρνί θαη δελ κπνξνχζαλ λα πιεξψζνπλ εηζηηήξην, πξνζέξρνληαλ ζηε κπζηαγσγία ηνπ ζεάηξνπ ράξε ζηα ζεσξηθά. Οη ηαγνί ηεο επνρήο εθείλεο ήμεξαλ κε πνην ηξφπν ζα θαιιηεξγνχζαλ ηηο αμίεο θαη ηα ηδαληθά ζηνπο πνιίηεο ηνπ θξάηνπο, ψζηε λα γίλνπλ άμηνη θαη ηθαλνί λα ππεξεηήζνπλ ηελ Πνιηηεία θαη ηνπο ζπκπνιίηεο ηνπ κε ζπλέπεηα, ήζνο θαη γλψζε. ήκεξα ηη ζέαηξν έρνπκε; Γηαηί απφ ζέαηξα ε αιήζεηα είλαη φηη έρνπκε πάξα πνιιά, πνιχ πεξηζζφηεξα απφ φζν ρξεηάδεηαη. Σν ζέκα καο φκσο δελ είλαη ν αξηζκφο ηνπο, αιιά ηη παίδεηαη ζηα ζέαηξα ηεο επνρήο καο. Μήπσο θάηη παξφκνην κ’εθείλα ηεο αξραηφηεηαο; ρη, βέβαηα, γηαηί ζήκεξα ν ζθνπφο ησλ πεξηζζφηεξσλ ζεαηξηθψλ παξαζηάζεσλ είλαη εκπνξηθφο, πψο ζα γεκίζεη ην ζέαηξν, πσο ζα πξνζειθχζεη ην ζεαηή. Σα κε εκπνξηθά ζεαηξηθά έξγα έρνπλ ειάρηζηνπο ζεαηέο, αθφκε θη αλ είλαη αμηφινγν ην έξγν θαη νη ζπληειεζηέο άμηνη ππεξέηεο ηεο ππνθξηηηθήο ηέρλεο. Έλα ηέηνην έξγν είλαη θαη ην «Μηα ακπγδαιηά αλζίδεη ζηε λεθξή γε» κε ζέκα ηε δσή ηνπ Γεσξγίνπ Γξνζίλε, επηθεληξσκέλν ζηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ηεο δσήο ηνπ πνηεηή ηεο ακπγδαιηάο θαη ηνπ βαζηά παηξησηηθνχ πνηήκαηνο «Υψκα ειιεληθφ». Σν ζελάξην έγξαςε ε ζπγγξαθέαο, πνηήηξηα θαη ζεαηξηθή ζπγγξαθέαο Σνχια Μπνχηνπ, ε νπνία έρεη κειεηήζεη ζε βάζνο ηε δσή ηνπ πνηεηή θαη γη’απηφ θάπνηεο φκνξθεο πξνζσπηθέο ζηηγκέο ηνπ Γξνζίλε μαθληάδνπλ επράξηζηα ην ζεαηή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξάζηαζεο. Ξεηπιίγεηαη κπξνο ζηα κάηηα ηνπ κηα καθξηλή επνρή, πνπ θαληάδεη φκσο νηθεία, φπσο θαη ηα πξφζσπα πνπ ζπλαλαζηξέθνληαλ θαη ζαχκαδαλ ηνλ πνηεηή. Ο Γεψξγηνο Γξνζίλεο γελλήζεθε πνηεηήο θαη ειιελνιάηξεο, ην «Υψκα ειιεληθφ» είλαη έλα δείγκα απηήο ηεο αγάπεο πνπ έηξεθε γηα ηνλ ηφπν ηνπ, αιιά δελ είλαη ην κφλν. πνχδαδε ζηε Λεηςία ηεο Γεξκαλίαο φηαλ ν Γ. Βηθέιαο ηνπ δήηεζε λα γπξίζεη ζηελ Διιάδα γηα λα αλαιάβεη ηε δηεχζπλζε ηεο εθεκεξίδαο Δζηία, πνπ ηφηε μεθηλνχζε ην ηαμίδη ηεο σο εθεκεξίδα. Υσξίο δεχηεξε ζθέςε ν Γξνζίλεο άθεζε ζηε κέξε ζπνπδέο θαη Παλεπηζηήκην θαη γχξηζε ζηελ Διιάδα λα αθηεξψζεη ηνλ εαπηφ ηνπ ζηελ παηξίδα ηνπ θαη ζην θαιφ ησλ ζπκπαηξησηψλ ηνπ. Γη’απηφ έιεγε ραξηηνινγψληαο: «Δγψ έκεηλα αηψληνο θνηηεηήο», αιιά δελ κεηάλησζε πνηέ γη’απηή ηνπ ηελ επηινγή. Σν ζεαηξηθφ έξγν «Μηα ακπγδαιηά αλζίδεη ζηε λεθξή γε» είλαη πξαγκαηηθή απφιαπζε πλεχκαηνο θαη ςπρήο, αιεζηλή ςπραγσγία κε ηελ θπξηνιεθηηθή ζεκαζία ηεο ιέμεο. Μηα πιεκκπξίδα επγεληθψλ ζπλαηζζεκάησλ θαηαθιχδεη ηε ζθελή θαη ξέεη πξνο ην ζεαηή, δηφηη νη ζπληειεζηέο ηεο παξάζηαζεο δελ έρνπλ κπεη, φπσο ιέγεηαη, ζην πεηζί ηνπ ξφινπ, αιιά δίλνπλ ηελ εληχπσζε φηη θηλνχληαη ζ’εθείλε ηελ φκνξθε επνρή, ηε γεκάηε απ’ηε ιπξηθή πνίεζε ηνπ Γξνζίλε. Ο ζεαηήο ζ’απηή ηελ παξάζηαζε παξαθνινπζεί θαη καζαίλεη έλα ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο ηζηνξίαο καο πιεξνθνξείηαη γηα ζεκαληηθνχο πλεπκαηηθνχο αλζξψπνπο, νη νπνίνη άθεζαλ ην επεξγεηηθφ ζηίγκα ηνπο ζηνλ ηφπν. Γηα παξάδεηγκα ν «χιινγνο πξνο δηάδνζηλ σθειίκσλ 10
βηβιίσλ» ηδξχζεθε απφ ηνλ Γ. Βηθέια θαη ζπλερίδεη ηε δξάζε ηνπ κέρξη θαη ζήκεξα. Ο Γ. Γξνζίλεο δελ ππεξέηεζε κφλν ηε Μνχζα αιιά θαη ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπ απφ πνιιά κεηεξίδηα κε δήιν θαη πνιχ πείζκα, πξνθεηκέλνπ λα πεηχρεη ην θαιχηεξν γηα ην θνηλσληθφ ζχλνιν. Απηφ ην ζεαηξηθφ έξγν ηεο θ. Σνχιαο Μπνχηνπ, γηαηί έρεη γξάςεη πνιιά αμηφινγα ζεαηξηθά έξγα, αιιά απηφ γηα ηνλ Γξνζίλε ζα έπξεπε λα ην παξαθνινπζήζνπλ νη καζεηέο ησλ Γπκλαζίσλ θαη ησλ Λπθείσλ ηνπιάρηζηνλ ηεο Αηηηθήο. Απφ ηέηνηα ζεαηξηθά έξγα έρνπλ αλάγθε νη λένη καο ζήκεξα θαη πνιχ πεξηζζφηεξν ζ’απηή ηε δχζθνιε πεξίνδν πνπ πεξλά ε παηξίδα καο, λα δηδαρηνχλ απφ ην παξάδεηγκα ηνπ κεγάινπ καο πνηεηή, λα θηηάμνπλ ην δηθφ ηνπο φλεηξν γηα ην κέιινλ, λα παιέςνπλ κε πίζηε θαη ειπίδα γηα θάηη θαιχηεξν. Να αληηιεθζνχλ πφζν ζεκαληηθφ, πφζν κνλαδηθφ είλαη απηφ ην θνκκάηη γεο πνπ ιέγεηαη Διιάδα θαη λα πηζηέςνπλ ζηνλ εαπηφ ηνπ. Να πηζηέςνπλ πσο νη Έιιελεο δελ είλαη θαηψηεξνη απφ ηνπο άιινπο Δπξσπαίνπο, ην αληίζεην κάιηζηα αμίδνπλ γηαηί έρνπλ ςπρή θαη ηα έρνπλ θαηαθέξεη ζε πνιχ δπζθνιφηεξεο θαηαζηάζεηο. Ο Έιιελαο ην έρεη απνδείμεη ζηε καθξά ηζηνξία ηνπ φηη δελ ηνλ θαηαβάιινπλ νη αληημνφηεηεο θαη δελ θαηαζέηεη εχθνια ηα φπια, αγσλίδεηαη κε ζζέλνο, ππνκνλή θαη επηκνλή θαη επηηπγράλεη ην ζθνπφ ηνπ. ηαλ ν άλζξσπνο έρεη ζηφρν θαη ζέιεζε ζα πεηχρεη. Σν έξγν μερεηιίδεη απφ ηξπθεξφηεηα, απφ αγλά ζπλαηζζήκαηα, πνπ ελέπλεαλ ηνλ πνηεηή θη έγξαθε πνηήκαηα γεκάηα αηζηνδνμία θαη νκνξθηά. Αθφκα θαη απφ εθείλα πνπ απέπλεαλ κηα ζιίςε, δελ έιεηπε θάπνηνο ζηίρνο αλαηξνπήο ηνπ θιίκαηνο. Ο Γξνζίλεο αγαπνχζε ηε δσή, ηε ληφηε, πνπ ηελ εμπκλνχζε ζε θάζε επθαηξία, ηε θχζε θαη γη’απηφ ν παξάδεηζφο ηνπ ήηαλ ε Κεθηζηά θαη ε Ακαξπιιίο. ινο απηφο ν πινχηνο ςπρήο είλαη δηάρπηνο πάλσ ζηε ζθελή ράξε ζηε ζαπκάζηα εξκελεία ηνπ θ. Μαλφιε Γεζηνχλε, αιιά θαη φισλ ησλ ζπληειεζηψλ ηεο παξάζηαζεο. Σέηνηεο εμαηξεηηθέο παξαζηάζεηο ζα έπξεπε θαη ηα Τπνπξγεία Πνιηηηζκνχ θαη Παηδείαο λα ηηο αγθαιηάδνπλ θαη λα ηηο ππνζηεξίδνπλ θαη φρη λα θαηνξζψλνπλ θάπνηνη λα παξεηζθξένπλ ζε πξνγξάκκαηα θαη λα δηαθσκσδνχλ ηα ηεξά θαη ηα φζηα ηεο Παηξίδαο καο. Δπηπρψο ηελ ηειεπηαία ζηηγκή καηαηψζεθαλ ηα ζρέδηά ηνπο ράξε ζε θάπνηνπο αλζξψπνπο πνπ ελδηαθέξνληαη αθφκα γηα ηνλ ηφπν θαη ηελ ηζηνξία ηνπ. Νίθε αιπαδήκνπ πγγξαθέαο – Δθπαηδεπηηθφο
11
Λπξηζκόο, ηξπθεξόηεηα θαη Διιάδα ζην Βεάθεην! Ο Γεψξγηνο Γξνζίλεο, φπσο είλαη ίζσο γλσζηφ, ήηαλ έλαο απφ ηνπο πνηεηέο πνπ κε επγέλεηα, ιπξηζκφ θαη θαζαξφηεηα ζην χθνο θαη ηε γιψζζα ηνπ, έπαημε πξσηεχνληα ξφιν ζηελ πεξίθεκε γεληά ηνπ 1880, ηελ γεληά ηεο Νέαο Αζελατθήο ρνιήο. Μηα γεληά πνπ έθεξε ζηελ ζεκαηνινγία ηελ αλαδήηεζε ηεο ειιεληθφηεηαο κέζα απφ κηα λέα καηηά, κε άμνλα πεξηζζφηεξν ηνλ άλζξσπν, ηνλ ςπρηζκφ ηνπ θαη ηελ ζρέζε ηνπ κε ηηο παξαδφζεηο, ηελ έλλνηα ηεο Διιάδαο αιιά θαη ηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπ. Ίζσο ην ζεκαληηθφηεξν, ν Γξνζίλεο θαη νη νκφηερλνί ηνπ κεγάινη πνηεηέο θαη πεδνγξάθνη, θαζηέξσζε ηε δεκνηηθή γιψζζα ζηελ έθθξαζε θαη ηε γξαθή. Ζ άμηα ζπγγξαθέαο Σνχια Μπνχηνπ κέζα απφ ην πνιχ φκνξθν έξγν ηεο «Μηα ακπγδαιηά αλζίδεη ζηε λεθξή γε: Γεψξγηνο Γξνζίλεο, κηα επνρή – κηα παξνπζία», καο δσληαλεχεη ηφζν ηνλ πνηεηή θαη ζπγγξαθέα φζν θαη ηνλ θνηλσληθφ αλακνξθσηή Γξνζίλε. Καη νη ζπληειεζηέο ηεο επηηπρεκέλεο παξάζηαζεο πνπ αλέβεθε γηα πέληε κήλεο ην ρεηκψλα ζε αζελατθά ζέαηξα θαη ηελ Σξίηε, 4 Ηνπλίνπ, θηινμελήζεθε ζην Βεάθεην ηνπ Πεηξαηά, έδσζαλ ηνλ θαιχηεξν εαπηφ ηνπο γηα λα καο κεηαθέξνπλ φρη κνλάρα ζηελ επνρή αιιά θαη ζην ήζνο θαη ηελ επγέλεηα ηεο ςπρήο ηνπ πνηεηή. Δηδηθή κλεία αμίδεη λα γίλεη ζηνλ Μαλψιε Γεζηνχλε, ηνλ θαηαμησκέλν εζνπνηφ πνπ ελζάξθσζε ηδαληθά ηνλ πνηεηή. Παλάμηνη θαη φινη νη ππφινηπνη γχξσ ηνπ. Μαγηθή ε κνπζηθή θαη ηα ηξαγνχδηα ηνπ Παληειή Θαιαζζηλνχ, εμαηξεηηθά ηα θνζηνχκηα επνρήο ηεο Γηνβάλλαο Πξαζίλνπ. Καη ζηε ζθελνζεζία ηνπ ηέιηνπ Γνχηε αμίδεη λα ζηαζεί θαλείο. Δίρε ξπζκφ, δσεξάδα αιιά θαη φπνπ ρξεηαδφηαλ, λνζηαιγηθφηεηα θαη ξνκαληηζκφ. Καη ν θφζκνο πνπ ρεηξνθξφηεζε ζεξκά φινπο ηνπο ζπληειεζηέο, δελ ήηαλ ιίγνο. Λίγν έιεηςε λα γεκίζεη ην αραλέο ζέαηξν ζε κηα λχρηα πνπ είρε δπλαηφ αέξα θαη αξθεηή ςχρξα. Οη θαξδηέο φκσο ήηαλ δεζηέο απφ ην ηξπθεξφ άγγηγκα ηεο πέλαο ηεο Σνχιαο Μπνχηνπ θαη ηηο εξκελείεο ησλ άμησλ εζνπνηψλ επί ζθελήο. Μηα βξαδηά πνίεζεο θαη Διιάδαο πνπ δελ ζα μεράζεη θαλείο! Αληψλεο Μπθνληάηεο Πνηεηήο (εθ. Ηκεξήζηνο Δεκόηεο ηνπ Πεηξαηά, 11.6.2013)
Από ην πεξηνδηθό ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ (ηληεξλεηηθή έθδνζε)
12
13
14
Tεο Επξωβνπιεπηνύ ηεο Ν.Δ. θαο Ρόδες Κράηζα (από ηε ζειίδα ηεο ζην facebook)
15
Γεωξγία Παπαβαζίιε Μηα ακπγδαιηά αλζίδεη ζηε λεθξή γε Θα ήζεια λα ζαο επραξηζηήζσ θαη λα γξάςσ ηελ θξηηηθή κνπ έζησ θαη ιίγν θαζπζηεξεκέλα.. δελ μέξσ αλ πξέπεη λα ηελ ζηείισ εδψ ή λα ηελ γξάςσ θάπνπ αιινχ.. είκαη ε geopapav ή θνηλψο Γεσξγία Παπαβαζίιε.. ράξε ζε ζαο θαη ζηελ πξφζθιεζε ζαο είδα κηα πνιχ θαιή παξάζηαζε θαη πνιχ πνηνηηθή πξαγκαηηθά θαη έρσ δεη πνιιέο παξαζηάζεηο θαη γεληθφηεξα αιιά θαη ζηελ θεηηλή ζεαηξηθή ζεδφλ. Ζ παξάζηαζε ήηαλ «κηα ακπγδαιηά αλζίδεη ζηε λεθξή γε» ηεο Σνχιαο νπβαιηψηε – Μπνχηνπ θαη κπνξψ λα πσ πψο ην θείκελν ήηαλ πάξα κα πάξα πνιχ θαιφ, ρσξίο θαζφινπ λα θνπξάδεη αιιά λα καο ελεκεξψλεη παξάιιεια γηα ηελ δσή ηνπ πνηεηή κε σξαίεο αλαθνξέο θαη ζηνηρεία. Ζ ζθελνζεζία ηνπ Γνχηε ήηαλ πάξα πνιχ θαιή θαη καδί κε ην πιηθφ πνπ είρε, θείκελν θαη εζνπνηνχο, δεκηνχξγεζε κηα πάξα πνιχ θαιή παξάζηαζε θαη αμίδεη έλα κπξάβν ζε φινπο. Ζ ππέξνρε κνπζηθή είλαη ηνπ Παληειή Θαιαζζηλνχ θαη αμίδεη ε παξάζηαζε απηή γηα λα κάζνπλ θαη γηα ηνλ πνηεηή Γξνζίλε πνπ δπζηπρψο δελ ηνλ μέξνπλ φινη θαη εηδηθά ηα λέα παηδηά.. ε παξάζηαζε απηή κε ηαμίδεςε καγηθά θαη νινθιεξσηηθά ζην παξειζφλ, γηαηί ρσξίο παξειζφλ δελ κπνξεί λα ππάξμεη κέιινλ θαη απηφ πάζακε σο έζλνο, μέξνπκε ην θάζε ζνχξγειν, αιιά αλ θάλνπκε έλα γθάινπ πνηνο ήηαλ ν Γξνζίλεο θαη πνηα ε ηδηφηεηα ηνπ δελ ζα μέξεη δπζηπρψο ζρεδφλ θαλείο λα απαληήζεη. Οη εζνπνηνί έκπεηξνη θαη κε πνιχ ηαιέλην ήηαλ κε κηα ιέμε ππέξνρνη κε πξψην θαη θαιχηεξν ηνλ «πνηεηή» ηνλ θν Μαλψιε Γεζηνχλε, ηελ Μαξνπζψ Γεσξγνπνχινπ, ηελ Μαίξε Κνκκαηά, ηνλ Κσλζηαληίλν Ραβλησηφπνπιν, ηελ Βάιηα απαλίδνπ, ηελ Δχα ηπιάληεξ θαη ηελ Διεάλλα Φηλνθαιηψηε. Ωξαία δνπιεηά έγηλε θαη ζηα θνζηνχκηα, ζηηο πεξνχθεο θαη κηα εζνγξαθία πνπ πξαγκαηηθά ζα ζε θάλεη λα γειάζεηο αιιά θαη λα ζπγθηλεζείο θαη λα κπεηο ζηελ ηζηνξία θαη λα θάλεηο έλα ηαμίδη πίζσ ζην ρξφλν, ζε άιιεο επνρέο, καθξηλέο θαη σξαίεο. Αμίδεη πξαγκαηηθά θαη είλαη έλα πξαγκαηηθφ «δηακαληάθη» ζε απηφ ηνλ δχζθνιν ρεηκψλα πνπ δνχκε θαη αμίδεη λα ηελ δεη θάπνηνο θαη λα ηελ αλαθαιχςεη. Μπξάβν θαη μαλά κπξάβν.
http://onlytheater.gr/kritiki_/kritiki-koinou_/581-oi-anagnostes-mas-sxoliazoun-tis-parastaseis-pou-eidan.html
16
Η δεκνζηνγξάθνο Άλλα Μπνύηνπ γηα ηελ ‘Ακπγδαιηά’ (…) Σν έξγν ζαο κνπ άξεζε πνιχ! ζην ηέινο εθεί πνπ ν πνηεηήο ζβήλεη ην θεξάθη ζηελ ηνχξηα γελεζιίσλ ηνπ θαη κεηά απφ ιίγν " ζβήλεη" ήζπρα ζηελ θαξέθια ηνπ ζπγθηλήζεθα πνιχ θαη δάθξπζα. Ο Μαλψιεο Γεζηνχλεο εηλαη πνιχ πεηζηηθφο σο Γξνζίλεο, κπνξείο λα πεηο φηη απνηειεί κεηελζάξθσζε ηνπ πνηεηή. ινη νη εζνπνηνί είλαη επαξθείο. Ζ Διεάλλα Φηλνθαιηψηε είλαη κηα απνθάιπςε κε ηελ δξνζηά ηεο, ηελ νκνξθηά ηεο θαη ην ηαιέλην ηεο. Ζ ζθελνζεζία επξεκαηηθή. Μνπ άξεζε πνιχ ε αλζηζκέλε ακπγδαιηά, φηαλ ζθνξπίδνληαη ηα άλζε ηεο. Γελ γλψξηδα ηελ παηξφηεηα ηνπ αγαπεκέλνπ απηνχ ηξαγνπδηνχ πνπ ην ηξαγνπδνχζα ζαλ παηδί ηα απνκεζήκεξα ηεο Κπξηαθήο ζην ζπίηη ησλ παππνχδσλ κνπ φηαλ ηειεηψλακε ην θαγεηφ θαη πηάλακε ην ηξαγνχδη... Σν θείκελφ ζαο απνπλέεη κηα αλεκειηά θαη αλαξσηηέκαη αλ απηή ε ηδηφηεηα ραξαθηήξηδε ηνλ Γξνζίλε. Παξαιείςαηε λα αλαθεξζείηε, ζθηαγξαθψληαο ηελ επνρή, ζηα ζπγθινληζηηθά γεγνλφηα πνπ ζεκάδεςαλ ην πξψην κηζφ ηνπ 20νχ αηψλα, πφιεκνη, παλδεκίεο. Πηζηεχσ φηη κπνξείηε λα βάιεηε κεξηθέο ζρεηηθέο πηλειηέο αλ ην μαλαδνπιέςεηε πξνθεηκέλνπ λα εθδνζεί ζε βηβιίν ή λα αλεβεί κειινληηθά πάιη ζην ζεαηξηθφ ζαλίδη. πσο θαη λάλαη, ζπγραξεηήξηα γηα ηελ αζηείξεπηε δεκηνπξγηθφηεηά ζαο θαη γηα ηελ έκπλεπζή ζαο λα καο μαλαζπζηήζεηε έλαλ βάξδν ηνπ Διιεληζκνχ (…) Άλλα Μπνύηνπ δεκνζηνγξάθνο
17
18
Kifissia online «Μηα ακπγδαιηά… άλζηζε» ζην Αίζξην ηνπ Γήκνπ Κεθηζηάο Posted on επηεκβξίνπ 13, 2013 by Kifissia Online
Μηα άξηηα θαινζηεκέλε ζεαηξηθή παξάζηαζε βαζηζκέλε ζην βηβιίν ηεο Σνχιαο Μπνχηνπ, θψηηζε κε εθπιεθηηθφ ηξφπν ηελ πνιχπιεπξε πξνζσπηθφηεηα ηνπ κεγάινπ καο ιπξηθνχ πνηεηή πεδνγξάθνπ θαη δηεγεκαηνγξάθνπ Γεσξγίνπ Γξνζίλε ζηηο 9 επηεκβξίνπ ζην θαηάκεζην θαη πάιη Αίζξην ηνπ Γήκνπ Κεθηζηάο. Ο ίδηνο ν Γξνζίλεο είρε δειψζεη πσο «δελ έγξαςα ηίπνηε πνπ δελ έδεζα» θη φηη έδεζε, φηη ηνλ ζπγθίλεζε ζέιεζε λα καο ην κεηαδψζεη κε απιέο ιέμεηο θαη μεθάζαξεο έλλνηεο φπσο ε πξνηθηζκέλε ζπγγξαθέαο Σνχια Μπνχηνπ. Ο Μαλψιεο Γεζηνχλεο εξκήλεπζε ηνλ πνηεηή Γξνζίλε κε απζεληηθφ θαη ξεαιηζηηθφ ηξφπν, απνδίδνληαο ηνλ ραξαθηήξα θαη ηηο ηδέεο ηνπ κεγάινπ καο πλεπκαηηθνχ εγέηε. Ζ εμαίζηα ζεαηξηθή παξάζηαζε πιαηζησκέλε απφ άμηνπο εζνπνηνχο πνπ θαηάθεξαλ κε ηνλ δηθφ ηνπο ηξφπν λα καο κεηαθέξνπλ ζηνλ θφζκν ηνπ Γξνζίλε θαη ζην ρξφλν ηεο αλακνλήο ηνπ κεγάινπ ηνπ ηαμηδηνχ. ηελ πάληα αλζηζκέλε ηνπ ακπγδαιηά, φπσο παξέκεηλε κέρξη ηέινπο αλζηζκέλε ε θαξδηά ηνπ πνηεηή έηνηκε λα δψζεη θαξπνχο θπξίσο ζηα παηδηά πνπ πίζηεπε θαη ιάηξεπε.
19
20
21
Ν.Π.Γ.Γ. "Γεκήηξηνο Βηθέιαο" ΓΗΜΟΥ ΚΗΦΙΣΙΑΣ Πνιηηηζκόο θαη Αζιεηηζκόο Γήκνπ Κεθηζηάο
22