Trajectum 15/16 #02

#2 | 08 12 2015 | www.trajectum.hu.nl www.trajectum.hu.nl voor Hogeschool Utrecht | magazine voor Hogeschool | magazineUtrecht

THEMANUMMER

BILDUNG van student tot wereldburger

#02

| 08 12 2015

TRAJECTUM

Diepgang, inspiratie, bevlogenheid: dat is nodig om de wereld te snappen en verder vorm te geven. In dit themanummer tips and trics voor ‘goed wereldburgerschap’ van columnisten, docenten, lectoren en studenten.

2

TRAJECTUM#2 08122015

08122015 TRAJECTUM#2

3

REDACTIONEEL Mensenwerk Een themanummer over bildung. Hoe verzinnen we het? Want terwijl de minister vindt dat bildung topprioriteit moet gelijks mee bezig zijn, weet bijna niemand wat het woord bildung betekent.

Raar ook, dat er voor het Duitse woord Bildung geen Nederlands equivalent is.

‘Vorming’ of ‘ontwikkeling’ wordt er gezegd. Maar het klinkt in het Duits veel krachtiger.

Op de redactie van Trajectum bespeuren we bij het woord een geur van mufheid,

INHOUD

hebben en alle docenten er eigenlijk da-

het lijkt iets uit vervlogen tijden. Maar studenten die zich ontwikkelen tot wereldburgers, dat spreekt ons aan. En in een steeds meer polariserende samenleving is bildung actueler dan ooit.

Toen we de winnaars van de Docent-vanhet-Jaar-verkiezingen benaderden om mee te werken aan dit nummer, bekende een van hen dat hij eerst in Wikipedia moest opzoeken wat bildung betekende.

Binnen de HU heeft alleen de Faculteit Educatie het hoog in het vaandel staan.

Ze beschouwen het als brede vorming om

22

26

goede docenten af te kunnen leveren.

Bildung staat haaks op het rendements-

ESSAY

INTERVIEW

LEER DENKEN

CONTROLE

docenten, die een drive hebben om stu-

Dick de Wolff over zijn vader en

Lector Cok Bakker over

denten verder te brengen in hun ontwik-

bildung

regelzucht en vertrouwen

denken dat de afgelopen jaren binnen het hoger onderwijs bon ton is geworden.

Bildung staat of valt met inspirerende

keling en visie. Bildung is dus gewoon mensenwerk.

Janny Ruardy janny.ruardy@hu.nl

4

TRAJECTUM#2 08122015

9 GROTE VOORBEELDEN Picasso is het voor Else de Haan. Paolo Conte voor Ad Franzen en de stoel van grootvader voor Paul Go. Zes Docenten van het Jaar zetten hun grootste inspiratiebronnen op een rij.

8, 31, 41 COLUMNS Nina Juffermans, Reint Jan Renes en Remko van Broekhoven

36

32 INTERVIEW

ACHTERGROND

BEZIELING

MEER LEZEN...

Drie gedreven studenten over

Journalistiekstudent Gianni

passies naast hun studie

Schepens over tien ‘must reads’

42 TOEN & NU Laatste deel in de serie HU 20 jaar: Studium Generale

45 PRIJZENFESTIVAL We geven mooie dingen weg, goed voor je bildung...

IEDERE DAG VERS trajectum.hu.nl twitter.com/trajectum facebook.com/trajectum

08122015 TRAJECTUM#2

5

BILDUNG TOVERWOORD IN ONZEKERE TIJDEN

In de complexe samenleving van tegenwoordig is het noodzaak dat studenten kritisch leren denken. Bildung is daarbij het toverwoord. De minister maakt het tot topprioriteit en de Faculteit Educatie aan de HU is koploper. Maar de rest weet amper wat bildung is. Hoe erg is dat? | JA NNY RU A RDY Als het aan onderwijsminister Jet Bussemaker ligt, krijgt bildung in het hoger onderwijs de komende jaren topprioriteit. Tijdens haar HO-tour langs hogescholen en universiteiten in 2015 stelde ze een investeringsprioriteitenlijst samen, waarbij bildung en persoonlijke ontwikkeling op nummer 1 eindigde.

Studenten moeten wereldburgers worden, waarbij ze hun talenten inzetten en uitwisselen. En onderwijsinstellingen moeten daarvoor zorgen.

Maar wat is bildung eigenlijk? Het begrip klinkt nogal muffig en komt dan ook uit stoffige tijden. Het werd bedacht door de Duitse geleerde en diplomaat Wilhelm von Humboldt (17671835). Bildung gold voor hem als ideaal om actief deel te nemen aan de samen-

6

TRAJECTUM#2 08122015

leving, als een vorm van goed burgerschap.

In deze tijd gaat bildung vooral over nieuwsgierigheid naar de wereld en wat daarin voor jou als wereldburger van belang zou kunnen zijn. Filosoof Peter Bieri heeft het over ‘historische nieuwsgierigheid’, waardoor je in staat bent je eigen cultuur te objectiveren en van daaruit je opnieuw eigen te maken.

Klinkt als een ingewikkelde opgave.

Maar belangrijk om te weten is dat bildung geen vak op zichzelf is. Bildung gaat tegenwoordig over brede vorming en zelfontplooiing.

LEVENSECHT LEREN De vraag is hoe je dat vorm moet geven in het onderwijs. Want hogescholen zijn van huis uit vooral goed in Ausbildung,

in het opleiden voor de beroepspraktijk.

Toch kunnen die bildung en Ausbildung goed samengaan. Oud-lector kenniscirculatie en emeritus hoogleraar arbeidsmarkt Frans Leijnse hield in 2012 op een conferentie van de Academie van de Stad een pleidooi voor het ‘levensecht leren’. Studenten moeten leven en werken in de stad waar ze studeren, zei hij. Waarbij vraagstukken vanuit de samenleving voor studenten stof tot nadenken geven. En naar aanleiding van het vraagstuk vergaren zij kennis.

Dat ‘levensecht leren’ is precies wat de Academie van de Stad doet. Met vestigingen in onder andere Amsterdam en Utrecht (sinds 2012) fungeert het als intermediair tussen opdrachtgevers in de stad en onderwijsinstellingen. Studenten doen opdrachten via de Academie voor gemeentes, woningbouwcorporaties en welzijnsinstellingen. In ruil daarvoor krijgen ze studiepunten of een woning. Ook de HU doet hieraan mee.

Voor andere concrete bildungs-initiatieven moeten we vooral bij de Faculteit Educatie (FE) kijken. Persoonsvorming van aanstaande leraren staat er hoog op de agenda. Niet zo gek, want een docent is een belangrijke schakel in het vormingsproces van leerlingen. Verderop in dit nummer zet Dick de Wolff, directeur van de Faculteit Educatie, uiteen hoe zij invulling geven aan de vorming van aspirant-docenten.

NIET OP HET NETVLIES Op andere faculteiten lijkt er geen sprake van beleid om bildung bewust in het curriculum een rol te geven. De FE wil daarin graag een rol spelen, maar krijgt nauwelijks een voet tussen de deur. Volgens bildungscoördinator Mathi Vijgen doet de FE af en toe wat met de Faculteit Maatschappij en Recht, maar leeft het op andere faculteiten niet.

Dat heeft volgens hem ook te maken met het feit dat bildung niet op het netvlies van het college van bestuur staat. Volgens Vijgen wordt er wat laatdunkend over de inspanningen van de FE gedaan. ‘Een meermaals gestelde vraag om de

bildung-scheurkalender af te nemen, met bijdrages van ook HU’ers, wordt bijvoorbeeld gewoonweg niet beantwoord.’

Is het echt zo dat bildung zijn weg niet vindt naar andere faculteiten? We vroegen het alle Docenten van het Jaar van de afgelopen zes jaar. En zij vertellen dat bildung haaks staat op de doelen die ze moeten halen.

Paul Go: ‘Onderwijs zou moeten vertragen, terwijl wij het met de studenten juist versnellen. Onder tijdsdruk doen we iets en hoppen dan naar het volgende. Dan kan het niet indalen en verdwijnt het.’

Laurens Vreekamp: ‘Als de vriend van een studente het heeft uitgemaakt en zij kan zich niet concentreren, dan heeft het weinig zin om te gaan lopen inspireren’. ‘Niet elke docent wil met studenten thuis aan de keukentafel verder gaan bomen over een onderwerp. Zij willen werk en privé gescheiden houden’ Veysel Tan: ‘Docenten zijn al zo druk met veel dingen; ze zitten echt niet te wachten op weer een term als bildung erbij.’

Ad Franzen: ‘Er is meer sprake van antibildung.’ ‘Sommige types studenten willen zich ontwikkelen. Anderen willen leren een beroep goed uit te oefenen en hoeven zich niet zo nodig te ontwikkelen.’

Marc Veenstra: ‘Ik probeer zoveel mogelijk wetenschap, kunst en cultuur in mijn lessen te stoppen. Maar ik weet niet of dat onder Bildung valt.’

Else de Haan: ‘Er wordt te veel waarde gehecht aan wat meetbaar is. Bildung gaat juist over wat je niet kunt meten. De laatste tien jaar zijn we vooral bezig hapklare brokken te voeren. We leiden op voor de toetsen. Er is niet veel ruimte om uit te weiden en te reflecteren. De term bildung ben ik in het onderwijs bij ons niet tegengekomen.’

JAAROPENING De antwoorden van deze docenten maken het duidelijk: bildung heeft nog een lange weg te gaan binnen de HU. Resteert de vraag hoe erg dat is. Duidelijk is dat een kritische professional de bagage in huis moet hebben om vanuit grondige theoretische kennis afwegingen te kunnen maken.

En die professional kent ook de cultuur en geschiedenis van onze maatschappij goed, zodat hij of zij zaken in de context kan beoordelen. Dit betekent in de praktijk dat studenten een brede vorming moeten krijgen tijdens hun opleiding.

En het opvallende is dat het belang van bildung ook tijdens de jaaropening van de HU in 2015 aan bod kwam. Gastspreker en SERvoorzitter Mariëtte Hamer stelde dat één ding zeker is in ons huidig tijdgewricht, waarin alles aan verandering onderhevig is: dat is de onzekerheid over hoe onze toekomst eruit gaat zien. Alle zekerheden zijn weg. Hoe leid je studenten dan nog op?

Leid je ze nog op voor een vak of voor een stevige positie in de samenleving? En hoe moet een hogeschool hierop inspelen bij de vorming van studenten?

Het belang om kritisch te leren denken lijkt door een steeds ingewikkelder samenleving groter dan ooit. En dus is het niet voor niets dat Bildung topprioriteit is voor Bussemaker. De minister heeft geld vrijgemaakt om 4000 extra docenten in het hoger onderwijs aan te nemen. Zodat er meer ruimte komt voor kleinschaligheid én bildung, aldus de bewindsvrouw. Tegelijkertijd worden studenten geacht binnen de gestelde tijd af te studeren. Want ook dat is een afspraak die instellingen hebben gemaakt, met diezelfde minister.

Bussemaker lijkt een eind te willen maken aan de trend waarbij alles wat niet bijdroeg aan de kenniseconomie overboord werd gegooid. Het zal een hele kunst worden om ruimte te geven aan vorming en ontwikkeling, naast de eisen die al gesteld worden aan het afleveren van studenten. Daarom is structurele aandacht nodig in het curriculum voor vorming en ontwikkeling. En om te leren hoe je met elkaar een zinvol leven kunt leiden. Als alles nut moet hebben, wordt het wel heel saai. |

08122015 TRAJECTUM#2

7

COLUMN NINA JUFFERMANS, VIJFDEJAARS JOURNALISTIEK

Het inspireert me allemaal niet Als columnist krijg ik af en toe mailtjes van de redactie van Trajectum met een vraag. Zo ook een tijdje geleden. ‘Joh Nina, zou je iets willen schrijven over blablabla moeilijke woorden blablabla of onthullingen over wie/wat jou inspireert (en dat mag Plato zijn, maar ook pizza).’ Nou natuurlijk, jongens. Geen probleem joh, ik ben de moeilijkste niet.

Dus daar zat ik. Vol goede moed, net iets te krap op de deadline, te bedenken wie mij inspireert. Helaas kom ik nooit tot verhelderende inzichten wanneer ik me tegoed doe aan Dr. Oetker Ristorante Pizza Salame Mozarella Pesto. En Plato en ik hebben het lang geleden tijdens filosofie op de middelbare school na veel drama voorgoed uitgemaakt. Ik weet niet goed wie mij inspireert. Maar zoals geboren pessimist weet ik gelukkig wel heel goed wie mij absoluut niet inspireren. En dat is ook wat waard. Komt ‘ie.

Ondoordacht geroeptoeter over Zwarte Piet of vluchtelingen inspireert mij niet. Mensen met vouwfietsen in de trein ook niet. Pittige kapsels niet. Docenten helaas ook niet altijd. Sinaasappelsap zonder vruchtvlees niet. Statements zonder argumenten niet. De meeste politici niet. Decoraties met inspirerend bedoelde quotes van de Xenos nog het allerminst. De Kardashians niet. Die 5,4 voor die ene toets. Liefdesverdriet. Mensen die zeggen dat ik iets niet kan of niet moet doen. ‘Pssst meisje!’. Voicemails die klinken alsof er wordt opgenomen. Allemaal inspireert het mij niet.

Ach en zo kan ik nog wel even doorgaan.

Wisten jullie trouwens dat Plato ooit gezegd schijnt te hebben: ‘I’m trying to think, don’t confuse me with facts.’ Net als: ‘He was a wise man who invented beer’ en ‘No human thing is of serious importance.’

Eigenlijk best een inspirerende knakker, die Plato.

8

TRAJECTUM#2 08122015

GROTE VOORBEELDEN Buddy Holly, Pablo Picasso of oud-oom Ko. Zes Docenten van het Jaar over hùn inspiratiebronnen. ➤ | DO O R GERARD RUT T EN & JANNY RUARDY

08122015 TRAJECTUM#2

9

Else de Haan Docent logopedie aan de Faculteit Gezondheid.

Winnaar van de eerste Docent van het Jaar-

1

verkiezing in 2009. Zij wordt vooral geïnspireerd door de schoonheid van eenvoud.

RALPH VAUGHAN WILLIAMS (ENGELSE COMPONIST, 1872-1958) ‘Ik heb hem ontdekt toen ik zeven jaar in Liverpool en Birmingham woonde. Hij is een van de belangrijkste componisten van de twintigste eeuw. Het stuk The Lark Ascending bezorgt me altijd kippenvel.

Het roept het beeld op van het Engelse landschap, dat overweldigend mooi is, en een zwaluw die zich beweegt op de thermiek. Het stuk is lyrisch en tegelijkertijd dynamisch en krachtig, heel klein, gedetailleerd en expansief, zoals het leven, heel evocatief. Het ademt een ode aan de natuur op een warme zomerdag, je hoort de lucht trillen, en het bevat elementen van Engelse volksmuziek. Voor mij is het rijk aan emotie: eenvoud, schoonheid en hoop. Ik zet het alleen op als niemand er doorheen kan praten.’

2 KUNSTENAAR/UITVINDER THEO JANSEN ‘In 1999 startte ik met de avondopleiding fotografie aan de kunstacademie in Den Haag. Daar kreeg ik les van kunstenaar/uitvinder Theo Jansen. Hij creëert al twintig jaar nieuwe vormen van leven, maakt ook strandbeesten van pvc-pijpen. Die wil hij onafhankelijk van hem door laten leven op het strand. Met modern materiaal zet hij iets historisch neer, hij streeft naar perfectie en harmonie en spreekt over zijn kunstwerken als levende wezens. Hij is natuurkundige van huis uit en beschikt over een enorme verbeeldingskracht. Massiviteit en elegantie gaan bij hem samen. Zijn werk heeft iets voor-wereldlijks en is tegelijk eenvoudig, complex en humoristisch. Het zien bewegen van deze monsters van installaties, voortbewogen door de wind, maakt diepe indruk op mij.’

10

TRAJECTUM#2 08122015

3

REGISSEUR KRZYSZTOF KIESLOWSKI (1941–1996) ‘Deze Poolse regisseur werd beroemd met Dekalog, een serie van tien korte films waarvan de thema’s gebaseerd zijn op de tien geboden. Die past hij toe op de moderne samenleving. Je hoeft niet religieus te zijn om te kunnen genieten van deze filmbeelden. De thema’s zijn springlevend en heel eenvoudig, dichtbij gefilmd. Het gaat over de condition humaine: we zijn allemaal verschillend en allemaal hetzelfde. Kieslowski maakt met minimale middelen iets heel moois, ingetogens en dringt zijn mening niet op.’

4 PABLO PICASSO (1881-1973) ‘Keramist, kunstschilder, sieraadontwerper, grafisch kunstenaar, tekenaar, beeldhouwer. Veelzijdige transities door zijn leven heen van blauwe, roze, kubistische, klassieke, surrealistische en abstracte periodes. Zo’n rijkdom, zo’n vol leven. Ik vind hem inspirerend door zijn veelzijdigheid, zijn radicale veranderingen en compromisloos creëren, aardsheid en oorspronkelijkheid. Hij zei: “Every child is an artist. The problem is how to remain an artist once we grow up.” Dat is een toonbeeld van lenigheid van geest en handelen. “I am always doing that which I can not do, in order that I may learn how to do it.”

Picasso hield van teckels en ik ook, ik heb er twee.’

5

VICTOR HUGO: LES MISÉRABLES ‘Ik las het boek op de middelbare school, het was verplichte kost. Ik dacht dat het niets was maar ik vond het prachtig. Een klassiek negentiende-eeuws epos over sociale rechtvaardigheid. Nog steeds een heel relevant thema.

Hoofdpersoon Jean Valjean komt na negentien jaar strafkamp vrij en wil een goed mens worden. Dat gaat niet zonder de nodige tegenslag. Hugo werkte twintig jaar aan het boek. De boodschap voor mij is hoe je jezelf opnieuw kunt uitvinden en geen weerloos slachtoffer van je verleden hoeft te zijn. En het is spannend geschreven.’

08122015 TRAJECTUM#2

11

Veysel Tan Docent rechten en vaardigheden bij HBO-Rechten. Docent van het Jaar 2010. Het helpen van mensen lijkt een drijfveer in zijn leven, vooral door studenten over de eindstreep te helpen.

1

12

TRAJECTUM#2 08122015

MIJN OUDERS ‘Mijn ouders zijn van Turkse afkomst.

Mijn vader kwam als gastarbeider naar Nederland en mijn moeder volgde later.

Hoewel we het vroeger nooit breed hadden thuis, werd dit dubbel en dwars gecompenseerd door veel liefde, vertrouwen en respect. We leerden thuis gelukkig te zijn met de meest eenvoudige dingen. Maar met acht kinderen waren er ook regels. Collega’s en studenten die mij kennen, zullen herkennen dat dit mij heeft gevormd tot de positief ingestelde, maar strenge doch rechtvaardige docent. Daarvoor ben ik mijn ouders dan ook heel dankbaar.’

2

3

THE PRETENDER ‘Eind jaren negentig keek ik naar de Amerikaanse sciencefictionserie The Pretender. Daarin wordt de hoofdpersoon Jarod van zijn ouders afgepakt door een organisatie die zichzelf The Centre noemt. Zij willen zijn intelligentie gebruiken voor hun snode plannen. Als Jarod daar achter komt, ontsnapt hij uit het hoofdkwartier en is hij in staat om elke identiteit aan te nemen die nodig is om mensen te helpen, terwijl The Centre hem op de hielen zit. Ik vond het heel inspirerend dat je kunt worden wat je wilt. Een andere lijn die ik bij mezelf herken is dat hij mensen vooruithelpt.’

4

MIJN HORECAVERLEDEN ‘Ik heb vijftien jaar in de horeca gewerkt, waarvan twaalf in hotel Van der Valk in Tiel. In de horeca heb ik geleerd om flexibel te zijn en onder tijdsdruk te presteren, dat heeft me stressbestendig gemaakt. Een ander aspect is dat ik zorgzaam en klantgericht ben, iets wat een valkuil kan zijn als docent: dat je dingen gaat doen vóór de studenten in plaats van ze het zelf op te laten lossen. Daar trapte ik de eerste jaren geregeld in. Maar als docent help ik studenten uiteindelijk richting eindstreep.’

5

DE STUDENTEN ‘Ik heb geweldige studenten ontmoet in de afgelopen jaren. Geweldig door de manier waarop ze tegen het leven aankijken of door de enorme wil om iets te bereiken. De standvastigheid waarmee ze ondanks tegenslagen doorgaan. Een van mijn studenten is blind en ondanks dat is hij heel zelfstandig. Hij loopt meestal zelfstandig naar de verschillende locaties. Of een studente die de eerste jaren van haar studie stiekem studeerde. Haar ouders wisten van niets, ze zei dat ze naar een vriendin ging. Onlangs heeft ze haar studie afgerond. Ik ben trots op haar.’

DE SCHEPPING VAN ADAM ‘Boven mijn bed hangt een reproductie van het schilderij De Schepping van Adam van Michelangelo uit de Sixtijnse Kapel in Vaticaanstad. Althans een uitsnede ervan: dat deel waarbij de vingers van God en Adam elkaar raken. Ik had ooit het idee om zoiets zelf te tekenen. Tot ik erachter kwam dat het al bestond. Het gebaar staat voor mij symbool voor het maken van contact met mensen en in het bijzonder met mijn studenten. Ook staat het voor mij voor de overdracht van competenties en passie voor het vak. Het is misschien lastig te geloven, maar ik vind het vak Recht heel mooi. Daar kan ik uren over praten.’

08122015 TRAJECTUM#2

13

Paul Go Docent aan de Faculteit Natuur en Techniek. In 2011 was hij Docent van het Jaar. Verdieping en inspiratie vindt hij in de stoel van grootvader, zijn gitaar maar vooral in de verbinding.

1

STOEL VAN GROOTVADER ‘Mijn grootvader - opa mochten we niet zeggen - ging uit van de gedachte dat je de ander als eerste vertrouwen moest schenken. Daarop zijn relaties gebaseerd. Hij was kunstschilder en docent maar over het schilderen sprak hij zelden. Wel over de vrijheid die nodig is om te leren. Heel bijzonder als je dat in zijn tijd plaatst. Van hem heb ik deze basishouding overgenomen.’

2

MARTIN BUBER IK EN JIJ ‘Dit sluit eigenlijk aan bij het voorgaande.

‘In den beginne is de relatie’, schrijft filosoof Martin Buber in zijn boek ‘Ik en Jij’. Tijdens de masteropleiding moest ik het eerste deel uit dit boek lezen voor het vak ethiek. Het was niet te pruimen en ik kon het wel door de kamer smijten. In mijn lesgroep ontstond een collectieve opstand. De docent “vertraagde toen onze tijd”, legde uit wat er stond en de betekenis ervan. Toen had ze mij en voelde ik de schoonheid van het verhaal. Prachtig hoe Buber schrijft over het verschil tussen een relatie gebaseerd op contact of één die de ander of het andere tot object maakt.’

14

TRAJECTUM#2 08122015

3

GITAAR ‘Mijn liefde voor de gitaar ontstond toen ik, acht jaar oud, bij een vriendje speelde.

Ik mocht hun gitaar in handen houden.

Toen gebeurde er iets waar ik heel gelukkig van werd. Ik ben naar het conservatorium gegaan en studeerde af als gitarist.

Toch had het conservatorium ook mindere kanten. Muziek werd ook vaak tot een ‘object’ gemaakt, om met Buber te spreken. De druk om te spelen volgens opgelegde “regels”voelde soms beklemmend. Na mijn 50ste is de relatie met muziek weer zoals die oorspronkelijk was en speel ik een sarabande van Bach zoals ik het vanbinnen voel.

Vanuit innerlijke rust.’

4 ANNER BIJLSMA TROMBONIST, ALTVIOLIST, MUZIEKDOCENT ‘Anner Bijlsma (vader van de cellist Anner Bijlsma) dacht muziek en via een instrument uitte hij zich. Hij heeft mij voorbereid op het toelatingsexamen voor het conservatorium. Tussen de middag gingen we naar een broodjeszaak en dan liepen we langs een draaiorgel. Ik moest, terwijl de muziek klonk, vertellen welke akkoorden en harmonieën ik hoorde. Nooit geweten dat Aan de Amsterdamse grachten zo’n ingewikkeld lied was. Het waren fantastische solvège praktijkopdrachten, waar je een vakman van werd. Zo was solvège geen technisch kunstje meer maar trainde hij mij in verbinding met de muziek zelf. Dit principe heb ik ook altijd voor ogen met studenten. Een dag voor mijn afstuderen overleed hij. Ik heb m’n scriptie op z’n kist gelegd.’

5

LEV VYGOTSKI ZONE VAN DE NAASTE ONTWIKKELING ‘Als docent speel je een belangrijke rol in het leven van studenten.

De Russische ontwikkelingspsycholoog Vygotski (1896-1934) ontwikkelde een concept voor de ontwikkeling van leerlingen. Hij gaat hierbij uit dat de rol van de docent moet zijn om leerlingen/studenten te helpen om op hun potentiële ontwikkelingsniveau te komen, de zogeheten zone van de naaste ontwikkeling. Ik begeleid studenten in de naaste ontwikkeling, wil ze uitdagen om die stap te zetten en niet met minder genoegen nemen. Verbinding is mijn rode draad.’

08122015 TRAJECTUM#2

15

Ad Franzen Docent Statistiek en onderzoek aan de Faculteit Communicatie en Journalistiek. Docent van het Jaar 2012. Muziek lijkt zijn voornaamste inspiratiebron met favorieten als Buddy Holly, Paolo Conte en Pink Floyd.

1

BUDDY HOLLY ‘Ik kwam pas tijdens mijn studententijd - midden in de jaren zeventig - Buddy Holly op het spoor. Dat ik de zanger niet eerder ontdekte, kwam omdat hij in 1959 op 23-jarige leeftijd overleed bij een vliegtuigongeluk. Daarmee was meteen de rock-’n-roll-periode voorbij. Begin jaren zestig had je vlakke, commerciële, zoetsappige muziek. Daarna namen de Beatles en Rolling Stones het over. Technisch is zijn muziek eenvoudig, maar er zit een enorme energie in.

Liefdesliedjes zong hij met een ingehouden snik. Geweldig. Weinig zangers kunnen zo emotioneel zingen. Heel raar, want wat kan je nou allemaal op zo’n jonge leeftijd meegemaakt hebben?’

2

PAOLO CONTE ‘Een Italiaanse zanger met een donkere, doorleefde stem. Die spreekt je aan of je vindt hem afschuwelijk. Hij moet inmiddels tegen de tachtig jaar zijn en treedt nog steeds op. In zijn composities zit een sterk melancholische werking. Muzikaal vind ik hem fantastisch, zijn teksten zijn mysterieus en ongrijpbaar. Vooral zijn muziek uit de jaren tachtig is steengoed. In die tijd werd hij bekend in Nederland (door de hit ‘Max’) en daardoor werden ook zijn vroegere nummers bekend. Ik was destijds docent aan de heao en we gingen bij de introductie van nieuwe studenten drie dagen zeilen. In die zomer werd Paolo Conte in de kroegen op Terschelling gedraaid.’

16

TRAJECTUM#2 08122015

3

HET BUREAU VAN J.J. VOSKUIL ‘Voskuil beschrijft tot in detail de gang van zaken gedurende de dertig jaar dat hij bij het Meertens Instituut werkte. Het boek bestaat uit zeven delen en beslaat zo’n vijfduizend pagina’s. Hij beschrijft zijn worsteling en kwetsbaarheid heel mooi. Dat je nadenkt over jouw plaats binnen de organisatie. Zijn onzekerheid in het contact met medewerkers bijvoorbeeld. Dat is wel herkenbaar, ja. Dat je je afvraagt: doe ik het wel goed? Ik merk dat ik met sommige collega’s minder contact heb dan met anderen. Ligt dat aan mij of aan de collega’s?’

4 TWIN PEAKS VAN DAVID LYNCH ‘Een tv-serie die begin jaren negentig is uitgezonden.

Daar bleef ik voor thuis. De hoofdpersoon, de scholiere Laura Palmer, wordt vermoord aangetroffen en een inspecteur gaat dit mysterie ontrafelen. Een beklemmende sfeer, af en toe tegen het bovennatuurlijke aan. Aan de andere kant wordt het gewone leven van mensen uitvergroot. Er wordt een tegenstelling gecreëerd van een kleine gemeenschap waarin alles op het oog normaal verloopt terwijl er onderhuids van alles speelt. Het ging vaak “over the top” maar het bleef geloofwaardig.’

5

ATOM HEART MOTHER VAN PINK FLOYD ‘Op de hoes staat een koe afgebeeld en omdat mijn ouders een boerderij hadden vond ik dat grappig en gedurfd. De titelsong op kant 1 duurt ruim twintig minuten en vind ik fantastisch. Er zit een bijzondere afwisseling in de muziek, die verschillende emoties oproept. De compositie zit knap in elkaar. Dit is een van de laatste platen met experimentele muziek van Pink Floyd. Daarna zijn ze de succesformule gaan uitmelken. Ik begon in 1972 met m’n studie en onder studenten was de experimentele Pink Floyd erg populair. Met de commerciële lp The dark side of the moon werd de groep door de gehele wereld omarmd. Maar voor mij was het mooie er toen al af.’

08122015 TRAJECTUM#2

17

Laurens Vreekamp Docent user experience and interaction design bij Communication & Multimedia Design. Docent van het Jaar 2013. Heeft een mooie lijst mensen als inspiratiebronnen. En een tijdschrift.

1 NIEUWSGIE

MIJN OUDOOM KO ‘Mijn oudoom Ko is 91 jaar geworden en bleef tot zijn dood nieuwsgierig. Hij zag schoolkinderen in zijn buurt met smartphones in de weer. Daar stapte hij op af, begon een gesprek over wat ze later wilden worden en vroeg meteen hoe zo’n telefoon werkt. Hij wilde dat weten.’

RIG...

beesten van naar de strand olie n, de melanch Theo Jansse en ct je ob te, de van Paolo Con a G .? … … poor van Anish Ka g un ild /b nl u. m.h naar trajectu en m filmpjes, frag en bekijk de s die hierbij ten, videoclip horen.

18

TRAJECTUM#2 08122015

2

3

ANISH KAPOOR ‘Een Britse beeldhouwer met Indiase roots. Hij maakt ruimtelijk werk voor in de openlucht. Veel marmer en natuurlijke grondstoffen. Hij gebruikt een soort verf waardoor er diepte ontstaat. Ik weet niet hoe hij het doet en kan het ook niet uitleggen. Dat fascineert me.

Je moet het echt zelf zien, er omheen lopen en je verwonderen.

Kortgeleden heb ik enkele werken van hem gezien op een expositie in de tuinen van Versailles. Eén ervan was een soort vijver van enkele meters doorsnee met zwart water en een draaikolk erin. Je kan niet zien hoe diep het is en het vibreert en maakt een zwaar geluid.

Anish weet verwondering en nieuwsgierigheid op te wekken. Intrigerend.’

4

SASKIA VAN LAAR, PIETER MOSTERT EN CHHETRI OBER ‘Zij zijn mijn eerste filosofische, didactische en pedagogische mentoren aan de HU geweest met wie ik veel over onderwijs heb gesproken.

Ik heb veel van hen geleerd doordat ze steeds maar vragen bleven stellen. Daardoor heb ik een bepaalde manier van lesgeven kunnen ontwikkelen waarbij veel vragen worden gesteld.

Pieter heeft me bijvoorbeeld geleerd dat je kan eliciteren: iets lospeuteren of aanwakkeren bij een student. Je laat iemand iets vertellen wat ie heeft meegemaakt of je neemt een ding mee waarover een gesprek ontstaat. Bijvoorbeeld over mijn mok met grote handvatten. Dan wordt de nieuwsgierigheid geprikkeld.’

5

MARY ANNE HOBBS & LOEFAH ‘Zij zijn BBC-dj en dubstep-pionier van het eerste uur. In 2003 tegen het eind van mijn studie leerde ik de toen nieuwe muziekstroming kennen. Meerdere malen ben ik op pelgrimstocht naar Engeland geweest om de sound te voelen daar waar die gemaakt werd. De bassen doen je broekspijpen en neusvleugels trillen.

Loefah is muziekproducer en vertegenwoordigt de minimalistische kant van dubstep. Hij gebruikte toen vaak stilte als instrument. Het deed me beseffen wat het is om muziek letterlijk fysiek te voelen, als trillingen met verschillende frequenties, rollend door je lichaam. Muziek die je niet alleen kunt horen, maar vooral ook je lichaam zelf in beweging zet.’

TIJDSCHRIFT WENDINGEN ‘Een kunsttijdschrift uit de eerste helft van de vorige eeuw met prachtig typografisch en illustratief werk, met ideeën over hoe de wereld werkt of zou kunnen werken.

Zowel in vormgeving als denken en inhoud is het erg vernieuwend en nog steeds aansprekend voor mij. Bekende architecten als Willem Dudok en kunstenaars als Jan Toorop schreven artikelen of maakten covers voor het maandblad.

Het gaat over architectuur, vormgeving, stedenbouw met veel aandacht voor de Amsterdamse School. Dat vind ik een interessante bouwstijl. Ik woon in De Baarsjes in Amsterdam-West, waar veel is gebouwd volgens de principes van de Amsterdamse School. Ze dachten toen dat er een tijdperk van vooruitgang was aangebroken, een soort nieuwe renaissance. Ze waren idealistisch en hadden bepaalde ideeën over wonen in de stad: het Mercatorplein moest de huiskamer worden van Amsterdam-West.’

08122015 TRAJECTUM#2

19

Marc Veenstra Docent Optometrie bij de Faculteit Gezondheid en Docent van het Jaar in 2014. Hij houdt van onverwachte aangename verrassingen

1

20

TRAJECTUM#2 08122015

BILL BRYSON EEN KLEINE GESCHIEDENIS VAN BIJNA ALLES ‘Met Bryson kwam ik in aanraking toen ik een collega die waanzinnig veel wist, vroeg hoeveel cellen er in een lichaam zaten. Zij wist het niet, maar was net Bryson aan het lezen en raadde mij die aan. Het was een eyeopener. Bryson, die een wetenschappelijke speurtocht naar bijna alles doet, maakt een verhaal bij de feiten, zodat je het direct voor je ziet of het in een ander perspectief plaatst.

Deze parel werd zomaar in mijn schoot geworpen. Bryson beschrijft de dingen zo, dat je nieuwsgierig wordt, maar hij geeft ook antwoord.’

2

3

AS IT IS IN HEAVEN (2004) REGISSEUR KAY POLLAK ‘Mijn vrouw had de dvd van deze film gekregen. Mij leek het een jankfilm, maar je weet hoe het gaat, we keken hem toch. Ik werd totaal verrast. De film speelt zich af in het noorden van Zweden, waar een voormalig topdirigent terugkeert naar zijn geboortedorp en het plaatselijke koor gaat leiden. Je ziet de kracht van zingen, het overstijgende ervan, waardoor je met elkaar iets tot stand brengt. Met zingen komt het knuffelhormoon oxytocine vrij, waardoor de zangers meegaan in de emotie van de ander. Dat kan trouwens ook de andere kant uitslaan, bijvoorbeeld bij hooligans. Een ijzersterke film.’

4

TOM WAITS BLUE VALENTINE ‘Ik was zestien en aan het sparen voor een platenspeler. In een platenwinkel lag voor 5 gulden de lp Blue Valentine van Tom Waits. Ik kende hem niet, maar kocht hem toch. Toen de platenspeler kwam en ik de plaat opzette, werd ik totaal verrast. Wat een geweldige verhalenverteller met die rauwe, ongepolijste stem, wat een waanzinnige schoonheid. M’n favoriete nummer van het album is Kentucky Avenue, over een jongen en zijn gehandicapte vriendin in een rolstoel, die hij wil helpen. Tom Waits geeft me een heerlijk melancholisch gevoel.’

5

LEONARDO DA VINCI THE GREAT LADY ‘Anatomie en fysiologie is mijn vakgebied.

In mijn lessen laat ik studenten een anatomieplaat van Da Vinci zien. The Great Lady heeft hij in 1510 gemaakt. Hij was de eerste die anatomische tekeningen maakte, terwijl mensen niet wisten hoe ze er anatomisch uitzagen. Da Vinci opende tien lijken om te zien hoe de mens er vanbinnen uitzag. Alleen mannen. Als je naar The Great Lady kijkt, dan zie je dat dingen niet kloppen. De lever is te klein, de baarmoeder staat in verbinding met de tepels, omdat ze destijds dachten dat daardoor de melkproductie op gang kwam. Hij tekende lichamen vanuit mannenperspectief. Maar het idee was briljant, hij was zijn tijd ver vooruit en heeft de wetenschap enorm geholpen. Een meesterwerk. Het heeft tweehonderd jaar geduurd voordat iemand weer op het idee kwam om het op deze manier te doen.’

NEUROLOOG/SCHRIJVER OLIVER SACKS ‘Tijdens mijn studie bewegingswetenschappen las ik zijn beroemde boek De man die zijn vrouw voor een hoed hield. Wat ik ervan leerde, was dat de hersenen veel meer dan een vlekkenkaart zijn. Het brein werkt bijvoorbeeld niet zoals een kraan: je zet hem open en er komt water uit. Door Sacks leerde ik op een andere manier naar iets te kijken en de mens te blijven zien, onafhankelijk van wat er gebeurt in de hersenen. De mens is geen machine, dat menselijke aspect, dat wordt vooral door hem benadrukt.’

08122015 TRAJECTUM#2

21

ESSAY

LEER DENKEN ook als hbo-student

Zijn vader zei tegen hem: het gaat erom wat je doet met je voorsprong. En dat werd bepalend voor de beroepskeuze van Dick de Wolff. Nu is hij directeur van de Faculteit Educatie en stimuleert bildung in al haar facetten. Op uitnodiging van Trajectum schreef hij een essay over aandacht voor het onmeetbare en bildung in het hbo.

22

TRAJECTUM#2 08122015

| DOOR DICK DE WOLFF

Het was in 2013: er was een groeiend gevoel van onbehagen. Over een eenzijdige definitie van kwaliteit, waarop het onderwijs steeds meer gericht was. Een definitie die was gebouwd op een smalle opvatting over rendement. Een opvatting, gericht op het meetbare en die vergat het onmeetbare te benoemen. Terwijl het onmeetbare van essentieel belang is om het meetbare te voorzien van een context. Een context die het uitgangspunt is om te komen tot verbetering.

Het gevoel van onbehagen leidde in dat jaar tot het boek …En denken!, een uitgave van de Faculteit Educatie in samenwerking met de Internationale School voor Wijsbegeerte.

Het was de bedoeling het boek te gebruiken om een discussie te starten; over de noodzaak om handvatten te bieden aan leerlingen, leraren, opleiders en leidinggevenden in een steeds complexer wordende maatschappij. Het boek moest als een steen in de vijver werken.

DERDE DIMENSIE Leraren en opleiders zijn cultuurdragers. Zij hebben een voorbeeldfunctie. Leerlingen en studenten leren niet alleen het vak dat wordt gegeven, maar leren ook van de manier waarop een leraar zijn beroep uitoefent en vormgeeft. Dit geldt nadrukkelijk voor lerarenopleiders omdat zij studenten opleiden voor het beroep dat zij zelf uitoefenen.

Dit wordt wel opleiden in de derde dimensie genoemd. Zij hebben dus ook in hun gedrag een voorbeeldfunctie. In dat opzicht onderscheiden leraren en opleiders zich van andere professionals. Zij hebben ook in veel opzichten binnen hun klas, groep of voor het individu dezelfde taken en rol als andere leidinggevenden binnen een schoolorganisatie.

Schoolorganisaties zijn niet alleen autonome, rationeel georganiseerde systemen – zo leert ons de institutionele organisatietheorie. Volgens deze theorie zijn scholen ook ingebed in een bredere sociale, culturele en

politieke omgeving en hebben zij een interactieve relatie met hun omgeving.

Voor die relatie is kennis van de omgeving onontbeerlijk. Vaardigheden om vorm te geven aan de inbedding in de maatschappij zijn een voorwaarde. Er komen in dit tijdsgewricht geen autonoom, rationeel georganiseerde organisaties meer voor - hooguit zou dit opgaan voor geautomatiseerde, technische processen binnen een organisatie. Dit betekent dat het onderwijs leerlingen en studenten op zou moeten leiden tot beroepsbeoefenaren die geleerd hebben om kritisch na te denken. Over zichzelf en de samenleving, om zo nu en in de toekomst hun positie te kunnen bepalen.

EIGEN POSITIE In het boek …En denken! draait het bij bildung om het proces van persoonlijke ontwikkeling op basis van een bredere beschouwing van culturele en maatschappelijke verworvenheden en uitingen. Bildung is een middel om mensen te stimuleren tot een open, betrokken en nieuwsgierige houding. Een houding die hen beter in staat stelt tot het ontwikkelen van morele en kritische oordelen. In die zin is bildung direct gerelateerd aan burgerschap.

Om dit doel praktisch te kunnen realiseren is het agoramodel ontwikkeld. Hiermee maken leerlingen en studenten kennis met de mogelijke rollen die zij straks in een sterk veranderende samenleving kunnen spelen.

Binnenkort verschijnt een didactisch concept voor bildung, gebaseerd op de gedachte dat iedere docent in bildung een rol kan of moet spelen. Welke keuzen maakt een docent binnen zijn of haar onderwijs?

Welke sociale, culturele en politieke achtergronden spelen er? Welke voorbeelden worden gekozen? Alleen als iedere leraar en opleider bijdraagt, ontstaat er een krachtige leeromgeving.

Gaat het bij bildung om bevestiging van het bestaande of om bevestiging van het eigen perspectief? Integendeel: het gaat om het

vinden van het eigen perspectief. Dat is tenslotte ook passend bij onze bijzonder neutrale grondslag: de erkenning dat er meer perspectieven zijn en dat het aan de leerling of student is om een eigen positie te bepalen.

MIJN VADER Mijn betrokkenheid kent een tweede, meer persoonlijk, motief. Uit mijn jeugd herinner ik mij een gesprek aan tafel waarin mijn vader ons, nadat wij ons oordelend over anderen hadden uitgelaten, indringend aansprak.

Hij wees ons erop dat het niet onze verdienste was dat wij over een goed stel hersens beschikten, dat wij in ons gezin waren geboren en dat er een rijke en gevarieerde boekenkast in huis stond - wat in ons middenstandsmilieu zeker niet vanzelfsprekend was. Hij zei dat dit geen verdienste van ons was, maar dat wij van geluk mochten spreken. En dat wij op basis van dat geluk geen enkel recht hadden neerbuigend te zijn naar anderen die dat geluk niet hadden. Het ging erom wat wij zouden gaan doen met die voorsprong.

Dit gesprek ben ik nooit vergeten en heeft de kiem gelegd voor mijn keuze voor het onderwijs. Gedurende mijn loopbaan ben ik mij steeds bewuster geworden van het feit dat ons systeem vooral reproduceert. Nog steeds is er slechts sprake van gelijke kansen als je niet alleen de intelligentie maar vooral de culturele bagage hebt en de taal spreekt van het onderwijs. Pas dan doe je mee en kun je, als je je onafhankelijkheid niet verliest omdat je blij bent om erbij te horen, de werkelijkheid veranderen zonder te vergeten wie je bent en waar je vandaan komt.

Onlangs bleek uit onderzoek dat de advisering op de basisschool nog steeds in belangrijke mate wordt bepaald door de achtergrond van de ouders van de leerlingen. Zou dit ook nog steeds zo zijn voor studenten?

Eén ding is zeker: ik zou nooit geworden zijn wie ik ben en waar ik voor sta zonder al die mensen die mij hebben leren denken. |

08122015 TRAJECTUM#2

23

Van Jet Bussemaker moeten studenten opgeleid worden tot wereldburgers.

Kosmopoliet worden dus. Hierbij tips voor wereldwijsheid.

24

TRAJECTUM#2 08122015

TOP! JE BENT EEN WERELDBURGER

START

08122015 TRAJECTUM#2

25

TUSSEN MOZART EN MESSI Regels, richtlijnen en protocollen: we hebben er veel te veel van. Terwijl het gaat om de vraag: doe ik de goede dingen?

Dat vraagt om brede bildung en dat betekent volgens lector Cok Bakker ook kunnen meepraten over voetbal, muziek en Heel Holland Bakt?

26

TRAJECTUM#2 08122015

| MARC JANSSEN

INTERVIEW

H

et gesprek zou gaan over bildung. Wat het nou precies is en waarom het nodig is. Wat een hogeschool er eigenlijk mee aan moet. En daar ging het zeker over. Want Cok Bakker is lector Normatieve Professionalisering en ziet bildung als een onlosmakelijk onderdeel van die professionalisering.

Maar ook ging het over een groeiende onvrede met bureaucratie en controlezucht.

En het gevoel dat er weer ruimte komt voor professionaliteit, voor vertrouwen in de professional. Bakker weet het zeker: het zijn twee lijnen, waarbij de ‘normatieve’ lijn de ‘instrumentele’ lijn ondermijnt. Ook in het hbo.

Eerst even een stapje terug. Want zijn verhaal lijkt al gauw abstract, met termen als normatief, instrumenteel en professionaliteit. Terwijl het in feite draait om maar één quote van hem: ‘Het gaat niet alleen om: doe ik de dingen goed? Maar het gaat om de vraag: doe ik ook de goede dingen?’

De eerste vraag is te beantwoorden met regels, richtlijnen en protocollen. Puur instrumenteel. Terwijl het bij de laatste vraag gaat om heel andere zaken. Bakker: ‘Het gaat dan om je eigen biografie, om de vragen: wie ben ik? En: welke bagage neem ik mee? Welke invloed heeft die op mijn beroep?’ Ofwel: het gaat over de normen in je beroep. Samen te vatten in de naam van ‘zijn’ lectoraat: normatieve professionalisering.

Die nadruk op de eigen biografie maakt direct duidelijk waarom Bakker zo veel met bildung heeft. Want dat gaat voor hem ook over persoonsvorming. ‘Bildung gaat over een open houding die je ontwikkelt’, merkt hij op.

Maar hoort dat bij een beroepsopleiding?

Daar gaat het er toch om dat je een vak leert?

‘Het gaat er inderdaad om dat je de kennis hebt die voor je vak nodig is. En dat je de procedures kent en de regels. Maar dan nog

geef je als mens vorming aan je beroep.

Neem een docent: die kun je opleiden vanuit allerlei kennis en canons. Maar als hij voor de klas staat, dan komt daar heel duidelijk een persoonsgebonden component bij. Hetzelfde geldt voor een verpleegkundige, jurist of techneut. Je moet dus iets aan persoonsvorming doen. En dan gaat het ook over het bezoeken van een museum of dat je een krant van niveau leest. Maar de trend is dat je bildung breder definieert.

Een leraar moet ook kunnen meepraten over voetbal, muziek en populaire vakantiebestemmingen. Ook in die zin moet je je breed ontwikkelen.’

Dat lijkt me lastig aan te bieden binnen een opleiding.

‘Dat klopt. Dat is nou de grap van bildung, dat het niet controleerbaar is. Persoonsvorming gaat over het ontwikkelen van een open houding. En dat is moeilijk aan te sturen.’

Moeilijk of niet, het is wel nodig, zo meent Bakker. Sterker nog: het aanleren van een ➤ open houding hoort bij de vakkennis die in

08122015 TRAJECTUM#2

27

het hbo wordt geleerd. Bakker: ‘Docenten zouden hun vakken niet moeten geven alsof het de enige waarheid is. Het hoort ook te gaan over de vraag wat kennis is en hoe we daaraan komen. Daarin zit iets fundamenteel onzekermakend. En juist dat hoor je in het kader van bildung serieus te nemen.’

En wordt bildung dan een apart blokje in het onderwijsprogramma?

‘Daar ben ik geen voorstander van. Het is veel makkelijker om bildung te koppelen aan alles wat er al gebeurt. Welke vakken je ook volgt, het gaat erom hoe een docent kijkt naar kennis. En elk vak of beroep heeft ook zo iets als de filosofie van dat beroep.

Dat kun je mee laten lopen in die vakken.’

Is daar plaats voor in het onderwijsprogramma? Docenten zullen zeggen: we moeten al zoveel.

‘Dat vind ik een flauwekul argument. Alles wat je doet, is normatief. Ook als je zegt: dit en dit moeten studenten weten, anders kunnen ze het vak niet uitoefenen. Dat is een keuze voor een bepaalde body of knowledge. En een beetje docent moet weten dat tweehonderd jaar geleden de body of knowledge anders was. Alleen al het relativeren van die kennis is van belang.‘ Bakker stelt vast dat docenten daarin nog huiswerk hebben te verrichten. ‘Als docent

ben je een rolmodel van instrumentaliteit als je zegt: dit is de opdracht en ik vink af wat je gedaan hebt. Je kunt dan niet verwachten dat studenten aan persoonsvorming gaan doen.’

Voor de lector is het overduidelijk dat bildung bij alle opleidingen een rol kan spelen.

Ook al stuit hij daarbij soms op weerstand.

‘Pas sprak ik een opleider bij een grote afdeling techniek van een andere hogeschool.

Die vond bildung niets, zag het vooral als filosofentaal. Dus ik vroeg: wat vind je nou echt belangrijk in de opleiding van een student? Hij wilde dat zijn studenten minder als nerd de opleiding verlaten. Ik zei: ‘Je hebt dus een soort anti-nerd-programma ontwikkeld dat je impliciet laat meelopen in het onderwijs. En dat vond hij mooi gezegd.

Het is dus ook een soort taalkwestie.’

Bakker noemt nog een voorbeeld: bedrijfskunde. En schakelt daarbij ongemerkt over op dat andere thema: de groeiende onvrede met bureaucratie en controle.

‘Ik was in gesprek bij die opleiding en was verbaasd over de vanzelfsprekendheid waarmee winstmaximalisatie bij de studenten erin geramd wordt. Ik denk ook niet dat het zo werkt bij de jongste generatie, die wil ook een baan waarin ze zich kan ontwikkelen. Dat is een ander target dan winstmaximalisatie. Soms lijkt het of docenten een beetje achterlopen. Ze zijn van een generatie, waar dat in de bedrijfskunde nog vanzelfsprekend was. Terwijl het veel spannender is om verder te kijken. Natuurlijk moet je aandacht besteden aan winstmaximalisatie. Maar het gaat juist om het balanceren in winst maken, investeren in mensen en je maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Dat is reuze moeilijk, maar het hoort erbij. Dat is principieel zo.’

Maar uiteindelijk zegt de manager: je moet winst maken.

‘Dat is het ingewikkelde van deze tijd. Het is een lijn en er zijn meer lijnen naast elkaar.

Maar ik merk dat er een enorme onvrede is met het systeem, de bureaucratie en het meten. En die onvrede is flink aan het groeien. Op een gegeven moment gaat die ene lijn de andere lijn ondermijnen.’

28

TRAJECTUM#2 08122015

Uiteindelijk is het een kwestie van balans, zo genuanceerd wil wetenschapper Bakker ook zijn. ‘We besteden veel geld aan onderwijs, dus moeten we afspraken maken over de vraag hoe we dat besteden. Maar het kan niet waar zijn dat de professional een radertje in het systeem is. Dat is ook aan het veranderen. Er komt weer ruimte voor professionaliteit, vertrouwen in de professional.

Zonder dat helemaal met regels proberen dicht te timmeren.’

Maar dan vreest de manager dat er corruptie ontstaat. En als er iets misgaat in het hbo, wil de Haagse politiek meer controle op dat hbo.

‘Dat het in het hbo fout is gelopen, is eerder een gevolg van instrumentalisering. Met als gevolg dat we het systeem nog controleerbaarder maken. Waarna het ook fout kan gaan. Voeg een derde beoordeling toe voor een studentenwerkstuk en iedereen voelt aan dat het niet bijdraagt aan kwaliteit. Dus waarom doen we dat?

Als je meer ruimte geeft aan die professional, zullen er allicht mensen de fout ingaan.

Alleen heeft de manager dan een andere taak. Die kan vragen stellen en intercollegialiteit organiseren. Allerlei moeilijke situaties bespreek je met elkaar. En dan is “goed” meer een proces, het ligt niet vast maar is steeds in ontwikkeling.’

Het is niet alleen zijn eigen gevoel dat er iets aan het veranderen is. Hij ziet de aandacht voor zijn lectoraat als ondersteunend bewijs. ‘Dit lectoraat is ook een statement dat het ook om het subjectieve gaat.’ En binnen de Faculteit Educatie wordt consequent aandacht besteed aan persoonsvorming. Bakker: ‘Ook landelijk is die lijn opgepakt. En pas was er een grote conferentie en die gaan we binnenkort herhalen. Dus er gebeurt wat. Ik geef hier ook talloze gastcolleges over.’

Direct daarop relativeert hij zijn eigen rol. ‘Ik ben maar een radertje in dat systeem en het gaat om olietankers die van koers moeten veranderen.’

Is de HU ook zo’n olietanker?

Hij is even stil. Denkt na. Dan: ‘In losse contacten tussen opleider en student gebeuren

de mooiste dingen. Maar vaak gebeurt dat ondanks de organisatie. De uitdaging voor de bestuurders is om dienstbaar te zijn aan dat proces tussen docent en student. Binnen grote organisaties hinderen ze vaak dat proces, willen ze vooral controleren. Terwijl je pas kwaliteit levert als je principieel die professional de ruimte gunt. Maar dat is wel weerbarstig. Dat zie ik hier ook.’

Dan wil hij toch een concreet voorbeeld geven: ‘Een onderzoeker boekte vliegtickets voor zijn werk altijd via vliegwinkel.nl. Maar tegenwoordig worden tickets geboekt via de centrale organisatie. En nu is het 25 procent duurder. Het is aantoonbaar duurder, maar de controle is maximaal. Dat snapt een medewerker niet.’ Om dan te eindigen met een tegeltjeswijsheid: ‘Vertrouwen is dat je alle mensen via vliegwinkel.nl laat boeken.’ |

COK BAKKER Prof. dr. Cok Bakker is theoloog/religiewetenschapper en onderwijskundige. Hij werkt als hoogleraar Didactiek van Levensbeschouwelijke Vorming aan de Universiteit Utrecht. Van 2012 tot en met 2016 is hij voor twee dagen per week gedetacheerd bij de HU, waar hij als lector van het Kenniscentrum Educatie leiding geeft aan een onderzoeksgroep, gericht op het thema ‘Normatieve Professionalisering’.

Kernvraag van het lectoraat: wat verstaan wij onder ‘goed onderwijs’ en wie mag dat bepalen? Centraal staat de subjectieve en morele dimensie van het professionele handelen van de leraar(-in-opleiding).

Verder is Cok Bakker voor één dag per week als adviseur, begeleider of docent betrokken bij identiteitsprojecten op diverse scholen en onderwijsinstellingen.

08122015 TRAJECTUM#2

29

STUDENTEN

â‚Ź2,40

PER WEEK

Ik wil alles Meer dan 30 sporten onbeperkt Olympos is het sportcentrum van de Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht. Wil jij naast je studie onbeperkt kunnen sporten? Met de OlymPas kun je voor â‚Ź 125,- per jaar onbeperkt vrij fitnessen, tennissen, squashen, klimmen, deelnemen aan groepslessen, cursussen, inloopuren en voetbalcompetities.

olympos.nl OLYM78_Advertentie_Trajectum.indd 1

30

TRAJECTUM#2 08122015

(advertentie)

01-07-15(w 27) 17:09

Geschiedenis, mega-stom Volgens mijn dochter van 12 is geschiedenis echt ‘megastom’ en ‘super saai’. Wanneer ik omstandig probeer uit te leggen dat geschiedenis je breder laat kijken naar de huidige wereld en je kritisch leert denken, besef ik ineens dat je misschien eerst wat geschiedenis op moet bouwen om het als vak te kunnen waarderen. Voor mijn puberdochter telt voornamelijk het heden en heel soms de toekomst (‘yes, volgende week vakantie!’). Alles wat niet nu is, doet er per definitie niet toe.

Het besef dat mensen naast het heden ook een verleden en een toekomst ervaren, fascineert veel gedragswetenschappers. Hoe gaan we om met het verleden en hoe anticiperen we op de toekomst? Uit talloze studies blijkt dat wat we gisteren deden de beste voorspeller is voor wat we morgen doen. Als je gisteren weinig aan je studie hebt gedaan, is de kans groot dat het morgen ook niet veel wordt. Door terug te blikken, kijken we eigenlijk naar voren. Alles wat ons te wachten staat, heeft al eerder plaatsgevonden.

Maar vaak kijken we naar onze toekomst zonder besef van ons heden en verleden. Dat blijkt uit een mooie studie waarin deelnemers moesten inschatten hoeveel zij, of een onbekende ander, zouden drinken van een heel smerig drankje, nu of later. Wat bleek? Bij het inschatten behandelden de deelnemers hun toekomstige zelf alsof het een vreemde was. Ze dachten dat ze in de toekomst meer van het smerige drankje zouden drinken dan nu. En die inschatting kwam overeen met hun verwachting over wat de onbekende anderen nu of later zouden drinken. Doordat we ervaringen uit het nu (‘Echt niet dat ik dat ga drinken’) en het verleden (‘Nee, natuurlijk heb ik dat nog nooit gedronken’) niet meenemen naar de toekomst, schatten we onze toekomst merkwaardig onrealistisch in (‘Ja joh, dan drink ik daar wel van’).

Misschien kan ik mijn dochter alsnog enthousiast maken voor geschiedenis door het heel hip future histories te noemen met de wervende tekst: ‘Leren over de toekomst door te kijken naar het verleden’. Maar op basis van ervaringen uit het verleden schat ik de kans laag in dat dit haar alsnog gaat overtuigen.

COLUMN REINT JAN RENES, LECTOR CROSSMEDIALE COMMUNICATIE IN HET PUBLIEKE DOMEIN

08122015 TRAJECTUM#2

31

ACHTERGROND

WAT BEZIELT JE? Drie gepassioneerde studenten vertellen over hun drive en wat ze ervoor moeten doen en laten. | ANDO NNY DE BRUIJNE | FOT OGRAFIE: KEES RUT T EN

32

TRAJECTUM#2 08122015

Judith Grobecker (21) Vijfdejaars Journalistiek, woont op kamers in Utrecht. Haar droombaan heeft ze inmiddels gevonden, als radiomaker bij BNN. Maar daarvoor betaalt ze een hoge prijs.

Als pubermeisje is ze al besmet met het radiovirus. Ze doet ervaring op bij de lokale radiozender in Woudrichem en heeft maar één doel: radiojournalist worden.

Daarom meldt ze zich als 17-jarige aan voor BNN University, het opleidingstraject voor radio- en televisietalent. Ze ligt er in de tweede ronde uit. Balen, maar geen reden om op te geven. Via BNN Talent Day probeert ze het later nog eens. En dan zien ze wel haar potentieel.

Ze loopt stage bij de Coen & Sander Show en mag daarna blijven. Nu werkt ze fulltime voor 3FM als producer voor het programma van dj Eva Koreman.

Een droom komt uit, maar heeft ook een keerzijde.

Door deze carrièrespurt is ze is nog niet afgestudeerd aan de School voor Journalistiek. Ze heeft een jaar studieachterstand en haalt die niet zo gemakkelijk in. Want vakken waarbij een fulltime aanwezigheidsplicht is, zoals stage, kan ze nu niet meer volgen.

Ook haar sociale leven lijdt onder het succes. Haar relatie loopt na vijf jaar op de klippen, ze ziet haar vrienden minder, gaat minder uit. En doet aan mantelzorg voor haar zieke moeder.

Het liefst stopt ze met de studie. Maar alleen al de torenhoge schuld die haar boven het hoofd hangt - minimaal 20.000 euro - is reden genoeg om door te zetten. Weer thuis gaan wonen om voor haar moeder te zorgen, is ook geen optie.

Stiekem verlangt ze weleens naar haar zorgeloze studententijd. Stappen op donderdagavond en het hoorcollege skippen op vrijdagochtend. Maar dan beseft ze 08122015 wat ze bereikt heeft. En dat 33 TRAJECTUM#2 ➤ geeft ze voor geen goud op.

Saire Akce (21) Vierdejaars Pedagogiek. Gelauwerd met de HUgenotenprijs vanwege haar inzet voor buitenlandse studenten. Strijdt voor een multiculturele wereld waar ieders stem even belangrijk is.

Om die wereld te bereiken, is ze nu dagelijks actief binnen Üsküdar, een studentenvereniging voor allochtone studenten. Ze coördineert de huiswerkbegeleiding bij Educatiecentrum CEMIN in Overvecht, stimuleert mensen de natuur in te gaan via de multiculturele jongerenraad van Staatsbosbeheer en ze zit in de Werkgroep Diversiteit van de Faculteit Maatschappij en Recht.

Haar vriendinnen ziet ze doordeweeks niet. Geen tijd voor. En om school te kunnen combineren met haar andere activiteiten, bedenkt ze creatieve oplossingen. Een afstudeerproject waarbij ze zich richt op het helpen van vluchtelingen. Een minor waarbij ze de studentenvereniging kan promoten. Want de studie moet ook worden afgerond.

Begin dit jaar staat ze tijdens een manifestatie op het Domplein, om haar mening te geven aan duizenden mensen over de aanslag op Charlie Hebdo.

Daarmee laat ze zien dat haar geloof niet over geweld gaat. Dat terreur bij geen enkel geloof past. Saire wil dat mensen van elkaar leren. Als moslim haalt ze veel kracht uit haar geloof. Ze ziet de koran als haar gids. Het is haar inspiratiebron.

Het is voor Saire belangrijk dat haar familie trots op haar is. Dat zijn ze natuurlijk al, want ze studeert als enige in het hoger onderwijs. Maar er speelt nog iets mee. Haar opa kwam als gastarbeider naar Nederland voor een beter bestaan.

Saire wil haar opa’s droom waarmaken: een betere toekomst in Nederland.

Die kans wil ze benutten.

34

TRAJECTUM#2 08122015

Renske Nugter (23) Vierdejaarsstudent International Communication and Media, woont sinds kort in Utrecht en wil in 2016 winnen op het WK Paraklimmen (klimmen voor mensen met een beperking).

Renske is spastisch en heeft niet zo gemakkelijk controle over haar spieren.

Dat komt omdat ze drie maanden te vroeg is geboren en ook nog eens een hersenbloeding kreeg. Dat zorgt ervoor dat de zenuwen in haar linkerarm en -been niet goed functioneren.

Een kinderdroom komt uit als ze op 13-jarige leeftijd begint met klimmen.

In eerste instantie alleen voor de kick, maar langzaamaan doet ze mee met regionale wedstrijden. Ze eindigt daar altijd als laatste, als enige gehandicapte. Daar komt verandering in als ze in 2012 deelneemt aan het WK paraklimmen. Ze mist net het eremetaal, eindigt als vierde.

Nu is ze volop aan het trainen voor het WK in Parijs in 2016. Daarvoor moet ze 1900 euro sparen om het hotel, de reis en de coach te kunnen betalen. Dat betekent keuzes maken. Bijvoorbeeld sponsorverplichtingen voor laten gaan op de studie. Zoals een dagje videoopnamen voor Center Parcs.

Vijf dagen per week tref je Renske klimmend aan in Zuilen, haar trainingslocatie. Het liefst traint ze drie dagen per week. En dan twee of drie uur per keer.

Maar ze kan niet langer dan een uurtje klimmen omdat ze door haar handicap gauw uitgeput is. Dus in dat ene uur geeft ze alles, want ze is vastberaden te winnen in Parijs.

Renske heeft vaak het gevoel bekeken te worden. Meedoen aan het WK betekent daarom veel voor haar. Laten zien wat ze allemaal in haar mars heeft. Dat ze meer is dan een meisje met een handicap. Ook wil ze andere gehandicapte jongeren laten inzien dat ze tot meer in staat zijn dan ze denken. Niet zielig doen, vindt Renske. Met wils08122015 TRAJECTUM#2 35 kracht kom je een heel eind. |

MEER LEZE 36

TRAJECTUM#2 08122015

R EN...

Journalistiekstudent Gianni Schepens meldde zich een tijd geleden

bij de redactie van Trajectum. Hij had zich verbaasd over een fotoreportage in ons blad over studenten en hun boekenkast. De verba-

zing had te maken met de antwoorden op de vraag naar hun favoriete boek. Schepens vond dat hij een missie had en die wilde hij

graag via Trajectum uitdragen. Die missie bestaat uit de tien ‘must reads’ voor studenten, according to Gianni.

Een boek lezen is voor ons studenten allang geen gewoonte meer. Laat staan fictie. Liever kijken we naar een film of serie en als we dan toch een boek openslaan, is het vaak een makkelijk te verorberen thriller. De serieuze student leest op zijn beurt louter informatieve boeken. Niks mis mee, maar er is meer! Iemand moet op de bres springen voor de roman en omdat niemand zich geroepen voelt, neem ik die zware taak op me.

Aanleiding was een reportage in Trajectum 7, 2015 waarin verschillende studenten vol trots hun boekenkast toonden. Ik werd verdrietig van de verzamelnamen die voorbijkwamen: sprookjesboeken, kookboeken, fantasyboeken, fotoboeken, managementboeken en zo nu en dan een biografie. Ook kwam er een meisje aan bod dat jeugdliteratuur leuker vond dan volwassenenliteratuur. Het las zo

lekker weg. Voor haar studie – want ze was nota bene tweedejaars op de lerarenopleiding Nederlands – moest ze literaire boeken lezen: ‘Ik ben nu bezig in De Avonden van Gerard Reve. Drama!’

Mijn hoofd was al rood van opwinding, maar dit was de druppel die de emmer deed overlopen. De Avonden is een van mijn favoriete boeken. Hoe kon dit meisje, dat niet veel jonger was dan ikzelf, dan toch zo van smaak verschillen?

Om die vraag te beantwoorden: ik denk dat een groot probleem schuilt in De Boekenlijst: schrik der middelbare scholieren. Ook ik zwoegde me door romans als De Avonden heen en vond het vlees noch vis. Bij Engels lazen we The Catcher in the Rye, maar als iemand in steenkolenengels voorlas, haakte ik al gauw af.

Het verschil met sommige leeftijdsgenoten, is dat ik die boeken rond mijn twintigste ben gaan herlezen. Ik vond het een erezaak de ingewikkelde teksten te begrijpen. Dat ingewikkelde bleek echter wel mee te vallen en ik denk dat veel jongeren die hun boekenlijst zouden herlezen, hetzelfde zouden ervaren.

Daarom bespreek ik tien romans, in de hoop je te enthousiasmeren. Ik bespreek vooral het coming-of-age-genre, wat voor studenten een feest van herkenning moet zijn. Ook De Avonden en The Catcher in the Rye ko➤ men langs.

De complete recensies verschijnen op trajectum.hu.nl/hboboeken 08122015 TRAJECTUM#2

37

1. THE CATCHER IN THE RYE J.D. SALINGER Als ooit een boek tot ‘moeder aller coming-of-age-verhalen’ moet worden verkozen, is The Catcher in the Rye van J.D. Salinger waarschijnlijk de belangrijkste gegadigde.

Bij Engels lazen we klassikaal The Catcher in the Rye met als hoofdpersoon de zestienjarige Holden Caulfield. Ik vond het boek wel oké, maar had er niet echt een gevoel bij.

Salinger is een meester in het schrijven van spreektaal, maar als die zinnen hortend en stotend worden voorgelezen door een vijftienjarige scholier, hoor je het ritme van Holdens stem niet meer. Daarom vond ik het boek pas echt geweldig toen ik het een paar jaar later herlas.

Vrijwel iedereen herkent zich in het puberale gedrag van Holden, die volwassenen hypocriete phonies vindt.

Hij wordt aan het begin van het boek van school gekickt en doolt een paar dagen door New York, voor hij zijn ouders erover wil vertellen. Dat was voor mij extra herkenbaar, want voor ik journalistiek studeerde ben ik twee keer met een studie gestopt en geloof me, je staat niet te popelen dat direct aan je ouders te vertellen - al maakt Holden het wel erg bont, maar ik zal niet alles verklappen.

2. DE AVONDEN GERARD REVE

3. OBLOMOW IWAN GONSTJAROV

Mijn favoriete Nederlandse schrijver is cultheld Gerard Reve. Hij gebruikt oubollige, plechtige taal om de normaalste dingen te beschrijven, wat een grappig effect sorteert –vind ik.

Je kunt veel van Gonstjarovs roman Oblomov zeggen. Bijvoorbeeld dat het niet het makkelijkste boek is om mee te beginnen, als je als lezer nog in de kinderschoenen staat. Het bijna achthonderd pagina’s tellende boek is echter wel een zelfhulpboek avant la lettre, al wordt dat pas op de laatste pagina duidelijk.

Reve schreef De Avonden op zijn drieëntwintigste, in 1947. Reves alter ego Frits wil zich losmaken van zijn ouderlijk huis, maar het lukt hem niet.

Zodoende is het een echte adolescentenroman.

Het boek beschrijft hoe Frits zich verveelt en ergert aan zijn ouders. Hij probeert positief te blijven en niet hard te oordelen, maar dat lukt hem niet echt. Een voorbeeld van Frits’ worsteling: Toen hij (Frits red.) iemand door de gangdeur hoorde binnenkomen, herkende hij, na even luisteren, zijn vader aan de voetstappen en de ademhaling bij het ophangen van zijn overjas. ‘Hij heeft mij verwekt,’ dacht hij. ‘Laat ik hem welwillend beschouwen.’

Die tragikomische toon vind ik prachtig, zeker omdat het boek er vol mee zit. Het verhaal speelt zich af rond kerst en oud en nieuw. Je zou het eigenlijk juist dan moeten lezen. Al is het maar om te lachen om het leed rond de feestdagen. Want kerst kan ongelofelijk deprimerend zijn, zo blijkt.

Het boek mag dan gepubliceerd zijn in 1858, ik denk dat veel studenten zich zullen herkennen in Ilja Iljitsj Oblomovs eeuwige lamlendigheid. Maar die van hem is zo sterk dat je na het lezen van dit boek geen ogenblik meer stil durft te zitten, uit angst besmet te worden met het oblomovisme: het ziekelijk onvermogen tot handelen.

4. LESS THAN ZERO BRET EASTON ELLIS Dit boek zit vol drugsgebruik, betekenisloze onenightstands en verveelde middagen voor de buis, maar ondanks de depressieve thematiek, wil ik je Less Than Zero met klem aanraden.

Ik ben namelijk van mening dat je wat kunt opsteken van deze roman. Het geeft een somber, maar mooi opgetekend sfeerbeeld van de jongerencultuur in het Los Angeles van de jaren tachtig, in een zeer dwingende stijl. Ook de twee voornaamste thema’s van het boek - zingeving en vervreemding – spelen nog steeds.

Misschien hebben ze zelfs aan kracht gewonnen.

Daarbij kan je als opgroeiende student veel opsteken van de volwassenwording van Clay in een ongevoelige wereld. En dan te bedenken dat de smartphone nog uitgevonden moest worden.

38

TRAJECTUM#2 08122015

5. DE UITVRETER NESCIO Nog steeds denkt iedereen altijd onafhankelijk te blijven, maar het overgrote deel van de studenten is over een paar jaar gewoon een kantoorklerk die wordt uitgebuit door een autoritaire klootzak. Ook bij mij treedt de laatste jaren een gejaagde prestatiedrang op, terwijl ik op de middelbare school nog een notoire spijbelaar was. Op zich een goede ontwikkeling, maar de drie hoofdpersonages in De Uitvreter profiteren liever van de gemakken van de samenleving dan dat ze streven om het streven. In die zin is de boodschap van het boek vergelijkbaar met die van de geniale film The Big Lebowski.

Ook in zijn stijl, kabbelend en vol spreektaal, was Nescio antiestablishment en uniek, zeker in zijn tijd, begin twintigste eeuw.

Maar goed, genoeg voor nu. Het zijn slechts 35 pagina’s, dus lees het, stelletje uitvreters!

En verder: 6. THE GREAT GATSBY F. SCOTT FITZGERALD Misschien wel het meest geliefde boek van Amerika. Vrijwel elke Amerikaanse student heeft het gelezen en in 2013 werd het voor de zoveelste keer verfilmd, met Leonardo DiCaprio in de hoofdrol. Het boek wordt vaak The Great American Novel genoemd, omdat Fitzgerald zo’n treffend beeld geeft van de ‘Amerikaanse droom’.

7. BRIGHT LIGHTS, BIG CITY JAY MCINERNEY De hoofdpersoon van het tragikomische Bright Lights, Big City werkt als fact-checker bij een gerenommeerd tijdschrift in New York, maar trots op zijn baan is de jongeman niet: zijn tijdrovende werk slokt zijn literaire ambities op. De oplossing tegen vervelende, vaststaande feiten ligt voor hem in drank, drugs en nachtelijke escapades.

8. PHILIP HUFF BOEK VAN DE DODEN Veel romans in deze lijst behandelen problemen van jongvolwassenen en studenten. Dit boek geeft juist een

schrikbeeld van de periode vlak na het afstuderen, een tijd van leegte en onbestemdheid – aldus de schrijver.

Het boek is uitgegeven in 2014 en dus komen Tinder, Facebook en Whatsapp uitgebreid aan bod – inclusief emoticons.

9. RED ONS MARIA MONTANELLI HERMAN KOCH Herman Koch kent iedereen van Jiskefet en als schrijver vooral van Het Diner, Zomerhuis met Zwembad en Geachte heer M. Maar in 1989 schreef hij al een mooi coming-of-ageboek, waarin Koch fraai de ergernis beschrijft van de hoofdpersoon aan zijn vader.

10. THE ART OF FIELDING

CHAD HARBACH Het boek beschrijft een periode uit het leven van de student en honkbalspeler Henry Skrimshander en zijn sportloopbaan tijdens zijn collegeperiode. Tijdens een wedstrijd valt een routineworp van zijn hand verkeerd uit en nemen mede hierdoor vijf levens van de mensen om hem heen een andere wending. |

08122015 TRAJECTUM#2

39

I AM YOUR WAKE UP CALL WIJ ZORGEN DAT JE WAKKER IN DE COLLEGEBANKEN ZIT

NOBELSTRAAT 239, UTRECHT | DOPPIO-ESPRESSO.NL

CADEAU-ADVIES UIT DE WETENSCHAP: ZO MAAK JE IEDEREEN BLIJ

EXTRA DIK

KANTEL NUMMER

nummer 12 - 2015 - € 5,75

HET YOGHURT-EFFECT

VOEDING DIE JE VROLIJK MAAKT

Snel uit evenwicht?

4 MANIEREN OM STERKER TE STAAN

“

Onderzoeker, twijfelaar, meebeweger: ONTDEK JE IDENTITEITSSTIJL

Haal in deeltijd je master Kunst- en cultuurwetenschappen bij de Open Universiteit

DRAAI OM:

TESTSPECIAL 24 PAGINA’S ZELFINZICHT GEUREN VAN VROEGER Waarom je oude parfum zoveel emoties oproept

Cultuurgeschiedenis - Filosofie - Kunstgeschiedenis - Letterkunde in twee tot vier jaar - intensieve begeleiding - gestructureerd programma HANS DORRESTEIN

‘Pas nu denk ik: misschien was ik niet eens zo lelijk’

Vraag een persoonlijk studieadvies aan

www.ou.nl/master-cultuur

www.psychologiemagazine.nl

PRATEN OF ZWIJGEN? 40

cover.indd 1

TRAJECTUM#2 08122015

6215444

ZELFS DE BESTE RELATIES HEBBEN HUN TABOES

04-11-15 13:20

(advertenties)

Ik stel me een nieuwe school voor Het klinkt als een fraai ideaal. Bildung, begrepen als algemene ontwikkeling, zelfontplooiing, beschaving zelfs. Meer dan het volgen van onderwijs en het leren van een vak is het de manier waarop een jonge man of vrouw het beste uit zichzelf haalt, geholpen door andere, oudere mannen en vrouwen die op dat vlak enige ervaring hebben, en recht van spreken bovendien. Een ideaal dat het nastreven waard is op de Utrechtse hogeschool en haar Faculteit voor Communicatie en Journalistiek die over een maand gaat verhuizen.

Waarom vermeld ik deze verhuizing? Omdat bildung een gebouw behoeft. Een plek waar mensen ’s morgens met plezier naartoe gaan. Een huis waar ze zich thuis voelen, met evenveel privacy als sociaal contact om efficiënt te kunnen werken. Een school waaraan ze gehecht zijn, ook als ze deze ’s middags of ’s avonds weer verlaten hebben.

‘In gelul kan je niet wonen,’ zei PvdA-politicus Jan Schaefer ooit. In gelul kun je ook niet werken, zelfs niet als dat gelul spreekt over ‘nieuw’, ‘modern’ of ‘flexibel’. Mensen hebben rust en ruimte nodig, evenals zeggenschap over hun wonen en werken.

Bij deze verhuizing is eens te meer vanaf de hoogste management-sferen van de HU beleid geparachuteerd; een beleid dat dezelfde hoeveelheid mensen in minder ruimte huisvest die bovendien met grote groepen tegelijk dient te worden gedeeld. Het heeft alle trekken van intensieve menshouderij. Of zo je wilt van een ‘scharrelschool’.

Voor het journalistiek-filiaal van deze fabriek is het moment gekomen om zich onafhankelijk te verklaren.

Ik stel me een school voor in een bescheiden gebouw.

Twintig docenten en tweehonderd studenten.

Uitdagende selectie aan de poort. Deeltijdbanen voor docenten die ook in de beroepspraktijk werken.

Kleinschalig onderwijs op maat. Een organisatie die zich bescheiden opstelt, in dienst van het onderwijs.

Een management dat de werkvloer kent. En docenten en studenten die elkaar weten te vinden, juist omdat ze ieder hun eigen plekken hebben. Een Rietveldacademie voor reporters kortom.

Ja, misschien wordt het vijftig jaar na dato tijd dat de School voor Journalistiek opnieuw wordt opgericht.

Voor de bildung, en voor het plezier.

COLUMN REMKO VAN BROEKHOVEN, DOCENT JOURNALISTIEK

08122015 TRAJECTUM#2

41

20 JAAR LATER DEEL 8 BILDUNG

In 1995 eist het ebolavirus 244 slachtoffers in Afrika, paffen hbodocenten sigaretten achter hun bureau en huren studenten een computer voor 600 gulden. Ter ere van het twintigjarig bestaan van Hogeschool Utrecht belicht Trajectum onderwerpen die in 1995 actueel waren. Zijn ze dat nog steeds? Laatste deel: Bildung, met dank aan Studium Generale.

1995: Studium Generale daagt uit en biedt een programma met een brede kijk op de samenleving.

ZUURSTOF VOOR DE GEEST Studenten en docenten kijken sinds 1995 over de grenzen van hun opleiding, dankzij Studium Generale. Het was de niche waarin bildung gestalte kon krijgen, een oase in de regeldrang. | SJO E RD A RE NDS ‘Who cares?’ stond in 1995 met grote witte letters in Trajectum. Het was de opening van een paginagrote aankondiging voor een Studium Generale-programma over de verzorgingsstaat. Studenten en docenten werden uitgenodigd voor lezingen, workshops en een symposium waar studenten hun bevindingen presenteerden.

Het thema was ontzettend breed. En dat was precies de bedoeling. De programma’s van Studium Generale hadden een link met opleidingen van de hogeschool, maar beperkten zich niet tot een specifiek vakgebied. Deze moesten deelnemers met verschillende achtergronden samenbrengen, verrijken, verwonderen en een eigen kijk op de wereld verschaffen.

KISTKALF

‘Studium Generale was de niche waarin bildung gestalte kon krijgen’, zegt Rienk Wielenga. Hij stond in 1995 aan het hoofd van Studium Generale en zag zijn programma als een oase in een organisatie die leed aan regeldrang.

‘Ik zag het onderwijs in die tijd achteruit hobbelen. Er werd steeds meer geprogrammeerd en dichtgesmeerd. Alle zuurstof en creativiteit werd uit het onderwijs geperst. Er ontstond een soort intensieve studenthouderij. Studenten werd voorgeschreven hoe ze zich van minuut tot minuut moesten gedragen’, aldus Wielenga.

Die ‘intensieve studenthouderij’ had een aantal negatieve gevolgen, vindt de oud-programmeur van Studium Generale. ‘Bij studenten ontstond een gebrek aan motivatie omdat het

programma zo ongelofelijk zielloos werd. Als gevolg klaagden docenten dat studenten niet vooruit te branden waren. Maar ja, die studenten werden als kistkalf door het onderwijs gesleurd’, zegt Wielenga.

COMFORTZONE

Wielenga probeerde studenten en docenten uit hun normale context te halen. Deze moesten ‘gedeprogrammeerd’ worden, zoals Wielenga het noemt. ‘We haalden studenten uit de zielloze gebouwen in De Uithof en brachten ze naar de stad. We organiseerden bijeenkomsten in werfkelders en andere ruimtes die inspiratie leverden. We peuterden ze uit die verkokerde opleidingen en brachten studenten van verschillende opleidingen met elkaar in contact. Ze hielden zich bezig met cultuur, politiek en kunst’, zegt Wielenga.

Deelnemers verlieten hun comfortzone. Zo was er een groep studenten die vijf dagen vrij moest houden, zonder dat de studenten wisten wat ze in die vijf dagen gingen doen. ‘Nou, dan doe je het in je panty’s’, zegt Wielenga. De studenten kregen bijvoorbeeld een brief thuis met een adres. Op dat adres woonde een dichter of een kunstenaar, waar de student ging ontbijten en mee in gesprek ging.

TEDX

Studenten en docenten van nu, die zich buiten de grenzen van hun opleiding willen ontwikkelen, kunnen zich ook aanmelden voor programma’s van Studium Generale. Al zijn die programma’s vanzelfsprekend moderner vormgegeven dan twintig jaar geleden. Nu is

Studium Generale bijvoorbeeld betrokken bij TedX Utrecht, dat in januari plaatsvindt.

De essentie is hetzelfde, blijkt uit een interview met Joost de Bruin, huidig programmeur van Studium Generale. ‘We hebben de neiging om mensen op te leiden tot professionals met specifieke banen en met specifieke functies. Ik vind dat we mensen niet alleen op moeten leiden voor een baan bij de dorpsschool op de hoek. We moeten ook een stukje wereldburgerschap en zelfbeeld meegeven’, zegt De Bruin.

NAAKT

Maar waarom is dat eigenlijk van belang? De Bruin geeft een voorbeeld. ‘Verpleegkundigen moeten weten dat er mensen met verschillende culturele achtergronden zijn in Nederland en dat die op een andere manier met naaktheid omgaan. Daar moeten ze mee kunnen werken, daar moeten ze iets van kunnen vinden’, aldus De Bruin.

Er liggen nog veel kansen, wat dat betreft. ‘Op de Faculteit Maatschappij en Recht willen we bildung-achtige activiteiten opzetten. Daar zitten studenten die worden opgeleid tot gerechtsdeurwaarders, maar ook studenten die worden opgeleid tot maatschappelijk werker.

Tussen die opleidingen is nooit iets georganiseerd over schuldproblematiek’, aldus De Bruin.

De Bruin is vanuit Studium Generale druk bezig met activiteiten die bildung stimuleren. Net zoals Wielenga twintig jaar geleden deed. En als het aan De Bruin ligt, wordt die bijdrage alleen maar groter. |

08122015 TRAJECTUM#2

43

beeld: Danny Ellinger

beeld :Gert-Jan van Rooij

UITTIPS

19 T/M 30 DECEMBER 1600 SLAG BIJ NIEUWPOORT Theater Kikker Theatergroep Aluin neemt je mee in de Nederlandse geschiedenis: 1600, Slag bij Nieuwpoort. De vijf jonge acteurs brengen het verhaal van Maurits en Oldenbarnevelt tot leven als een stripverhaal.

Maurits en Oldenbarnevelt varen uit met een vloot van 119 schepen om bij Nieuwpoort de piraten te verslaan. Maurits voert het bevel maar ziet niets in de hele onderneming. Als de strijd bijna fataal afloopt, worden Maurits en Oldenbarnevelt gezworen vijanden. www.theaterkikker.nl

20 DECEMBER T/M 13 MAART JEROEN VAN LOON PRESENTS: BEYOND DATA Centraal Museum Waarschijnlijk ben je dagelijks, bewust en onbewust, bezig met data en social media. Maar tot waar reikt het concept data eigenlijk? Dat is de vraag die Jeroen van Loon in de tentoonstelling ‘Beyond Data’ stelt. Van Loon speelt met het idee van de vergankelijkheid en waarde van data.

Van wie zijn die data eigenlijk? En zijn die data ook te verkopen? De tentoonstelling bestaat uit de werken An Internet en Cellout.me. www.centraalmuseum.nl

15 FEBRUARI UNDER MY SKIN Stadsschouwburg Utrecht Under My Skin is een choreografie van de Vlaamse Isabelle Beernaert die je kent van het televisieprogramma ‘So you think you can dance?’. Beernaert staat bekend om haar krachtige, aangrijpende choreografieën en is niet bang om emoties te tonen. Deze voorstelling gaat over onderhuids verlangen, over een roep die we moeten volgen omdat hij aanwakkert wat altijd al in ons aanwezig leek te zijn. Wat als je iemand tegenkomt die alles op zijn kop zet? www.ssbu.nl

beeld: Bob Karman vermelden

44

29 JANUARI FINALE NK POETRY SLAM TivoliVredenburg In deze poëzieslag vechten de acht beste poëzie-performers van Nederland uit wie de beste poetry slammer van het jaar is. Zowel inhoud als voordracht zijn belangrijk en uiteindelijk draait het maar om één ding: het publiek enthousiast maken! Jij als publiek bepaalt met je applaus wie de Slampion van 2016 wordt en 1000 euro mee naar huis neemt. In de jury Ellen Ten Damme, Stefan Hertmans en Erik Jan Harmens. www.tivolivredenburg.nl

TRAJECTUM#2 08122015

i.s.m.

www.uitagendautrecht.nl

WINACTIES

BILDUNGKALENDER 2016

KOFFIE-WORKSHOP VAN DOPPIO

Helemaal passend bij dit nummer! Elke dag pakkende citaten van filosofen, pedagogen, kunstenaars en de auteurs van de Bildungkalender. Trajectum mag 5 exemplaren weggeven. Mail Bildung naar trajectum@hu.nl en wie weet scheur jij elke dag een blaadje vol inspiratie.

Altijd al alles willen weten over een perfecte kop koffie?

De lekkerste espresso of romig melkschuim? Trajectum mag een workshop voor twee personen weggeven. Mail Doppio naar trajectum@ hu.nl

I AM YOUR WAKE UP CALL WIJ ZORGEN DAT JE WAKKER IN DE COLLEGEBANKEN ZIT

NOBELSTRAAT 239, UTRECHT | DOPPIO-ESPRESSO.NL

PSYCHOLOGIE MAGAZINE

SOLLICITATIEGESPREKKEN DOE JE ZO

HELP! IK HEB STRESS

Haal het beste uit jezelf met Psychologie Magazine. Met wetenschappelijk nieuws, inspirerende reportages, interviews en persoonlijke tests. Trajectum mag 3 proefabonnementen weggeven. Mail naar trajectum@ hu.nl o.v.v. Psychologie.

Bereid je sollicitatiegesprekken zo optimaal mogelijk voor met dit boek.

Winnen? Stuur een mail naar trajectum@hu en vermeld er Sollicitatiegesprekken bij.

Ontdek je stressprofiel en bescherm jezelf. Maak van je stress een bondgenoot. Er zijn 5 boeken te winnen voor een stressloos 2016.

Mail Stress naar trajectum@hu.nl.

CADEAU-ADVIES UIT DE WETENSCHAP: ZO MAAK JE IEDEREEN BLIJ

EXTRA DIK

KANTEL NUMMER

nummer 12 - 2015 - € 5,75

HET YOGHURT-EFFECT

VOEDING DIE JE VROLIJK MAAKT

Snel uit evenwicht?

4 MANIEREN OM STERKER TE STAAN Onderzoeker, twijfelaar, meebeweger: ONTDEK JE IDENTITEITSSTIJL

DRAAI OM:

TESTSPECIAL 24 PAGINA’S ZELFINZICHT

www.psychologiemagazine.nl

GEUREN VAN VROEGER Waarom je oude parfum zoveel emoties oproept

cover.indd 1

HANS DORRESTEIN

‘Pas nu denk ik: misschien was ik niet eens zo lelijk’

PRATEN OF ZWIJGEN? ZELFS DE BESTE RELATIES HEBBEN HUN TABOES

04-11-15 13:20

08122015 TRAJECTUM#2

45

Snel je rijbewijs halen?

Wij hoeven je niet te overtuigen van onze kwaliteit, dat doen onze leerlingen wel: 97% van onze leerlingen beveelt ons aan.

Al meer dan 1000 reviews binnen een jaar beoordelen ons met een gemiddeld cijfer van 8,2

malthastudiecoaching.nl

Schrijf je nu in voor een gratis rijtest en ga naar bruinsma.nl en ervaar het zelf en haal snel je rijbewijs! n l klantele vertel n.n

DE LEUKSTE SCHOOL VAN UTRECHT

Frans nodig voor: studie, opleiding, werk of pour le plaisir?

ajectum-maltha 141204.indd 1

Nog steeds dat ene boek niet gevonden?

04-12-14 15:38

Alliance Franรงaise Utrecht

6,5 MILJOEN

Informatie- en inschrijfavond op 7 januari 2016 in Utrecht (I.B. Bakkerlaan 7) Van 18:30-21:00.

Gratis taaltoets.

TWEEDEHANDS BOEKEN

Tel. 030 699 3603 (di.&do.) www.alliance-francaise-utrecht.nl

46

TRAJECTUM#2 08122015

ajectum-afu 151203.indd 1

8,2

1053 beoordelingen

(advertenties)

03-12-15 14:34

COLOFON Gerard Rutten (redacteur, (06 42246590, gerard.rutten@hu.nl) Maarten Nauw (webredacteur, (088) 481 66 96, maarten.nauw@ hu.nl) Nettie Peters (redactie-assistent, (06 1341 9601), nettie.peters@ hu.nl) Andonny de Bruijne (stagiaire), andonny.debruijne@hu.nl Columnisten Remko van Broekhoven, Reint Jan Renes, Nina Juffermans Fotografie & beeld Kees Rutten en Pascal Tieman (cover & illustraties) Vormgeving Joyce Vanhommerig Advertenties Bureau van Vliet zandvoort@bureauvanvliet.com, tel: 023 - 571 47 45

Trajectum, het redactioneel onafhankelijke magazine van Hogeschool Utrecht, verschijnt elke tweede dinsdag van de maand, behalve in de vakanties.

Redactieadres Bezoekadres: Padualaan 99,na 1 januari 2016: Bolognalaan 101 Postadres: Postbus 8611,3503 RP Utrecht Tel: (088) 481 66 90 E-mail: trajectum@hu.nl www.trajectum.hu.nl twitter.com/trajectum facebook.com/trajectum Redactie Janny Ruardy (hoofdredacteur, (06 13581830, janny.ruardy@hu.nl) Marc Janssen (eindredacteur, (06 51044062, marc.janssen@hu.nl)

KLINIEK CONTACTLENZEN Heb of wil je contactlenzen? Bij de HU-kliniek contactlenzen krijg je een deskundige aanmeting en controle voor alle soorten en korting op de aanschaf.

Bel naar: 088 – 4815 777

SNEL HEES OF EEN SCHORRE STEM? Moeilijk verstaanbaar of alles twee keer moeten zeggen? Meld je dan aan voor een gratis logopedieonderzoek, -advies of -behandeling in de opleidingskliniek logopedie. Bel naar: 088 – 4815 777

Abonnementen 10 euro per jaargang Druk BDU, Barneveld Redactieraad Alex Beishuizen, Sebastiaan Hameleers, Thianna Noordzij, Aleid Truijens, Reint Jan Renes, Stef Verhoeven, Hendrien van de Weert © Trajectum Auteursrecht voorbehouden. Het is verboden om zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur artikelen of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen.

KLINIEK OOGZORG Vermoeide ogen bij beeldschermwerk? Maak gebruik van de HU regeling & HU faciliteiten: GRATIS oogonderzoek & beeldschermbril via de kliniek van Oogzorg op De Uithof.

Voor een afspraak, bel: tel.

088 – 4815 777

(advertentie)

WOON JE ALS STUDENT IN UTRECHT? HEB JE AL EEN HUISARTS IN UTRECHT? NEE? IS VERPLICHT! SCHRIJF JE NU GEMAKKELIJK ON-LINE IN! www.studentenarts.nl

JANSKERKHOF

08122015 TRAJECTUM#2

47

STUDENT STYLE

Omschrijf je stijl: ‘Ik haal mijn inspiratie uit de jaren tachtig. Foto’s uit die tijd vind ik op Tumblr en in boeken. M’n kleding vind ik in tweedehands kledingzaken, kringloopwinkels en op Marktplaats. Basics komen van H&M. M’n klasgenoten moesten even wennen aan m’n look. Als ik ga werken zal ik me moeten aanpassen, maar ik ga de grens wel opzoeken.’ Afknapper? ‘Als iemand er onverzorgd uitziet of geen eigen stijl heeft, als iemand maar wat doet.’ Muziek? ‘Darkwave, postpunk, deathrock, synthpop. Sisters of Mercy.

En obscure lo fi black metal, dat alleen uitkomt op tape. Zoals m’n eigen bandje, Mirre.’ Serie? ‘Orphan Black, over een meisje dat gekloond is.’ Nieuws?

‘Af en toe de Metro.’ Politieke partij?

‘Partij voor de Dieren. Om hun extra aandacht voor dierenrechten. Ik kan me ook vinden in hun andere standpunten.’ Ontbijt? ‘Volkorenbrood met vegaburger van de Jumbo en eivrije mayonaise.’ Belangrijkste les uit je opleiding? ‘Dat je mensen in hun eigen kracht moet laten staan en niet gelijk zelf alles voor ze doet.’ Wat zou je veranderen aan je studie? ‘Ik heb hiervoor het grafisch lyceum gedaan, ik had wel meer begeleiding gewild. Het verschil in tempo tussen mbo en hbo vind ik best heftig.’ Hoe woon je? ‘Met drie studenten in een flat in Veenendaal. Ik wil graag in Utrecht wonen.’

Geloof je? ‘Nee. Ik draag religieuze symbolen, die vind ik mooi, puur esthetisch.’ Welk cijfer geef je je leven nu?

‘Een 7,5. M’n studie gaat goed, ik heb leuke mensen om me heen. Het gaat de goede kant op. Nu nog naar Utrecht verhuizen en meer financiële zekerheid...’ Wat wil je later worden? ‘Ik ben nog zoekende, heb na het grafisch lyceum anderhalf jaar geprobeerd aan de slag te komen als ontwerper, maar er is nauwelijks werk. Ik zou graag iets in de cultuur doen. Maar ik kijk wel, alles kan nog anders lopen. Ik wil vooral gelukkig worden door leuke dingen te doen. Maar dat wil iedereen natuurlijk wel.’ | M A A RTE N NAUW | M A A RTE N.NA U W@ HU. NL

Meer Student Style? Check trajectum.hu.nl/dossier/studentstyle

RIANNE VAN HOLTEN (22, EERSTEJAARS MAATSCHAPPELIJK WERK EN DIENSTVERLENING)