Trajectum 12/13 #01

Page 1

TRAJECTUM Nr01 | 06.09.2012 | www.trajectum.hu.nl | magazine voor Hogeschool Utrecht

bijna

Het leukste studentenhuis staat in ...


T N U T S

Gratis Fiets t.w.v.

€ 179!

Alleen voor studenten: 15 maanden de Volkskrant voor € 15 per maand en een fiets cadeau! Check vk.nl/fiets trajectum 120906.indd 2 VK-SA-2012-ADV-Trajectum-215x275.indd 1

(advertentie)

30-08-2012 16:31:52 6/22/2012 10:14:00 AM


10 12 16 20 25 26 30

STUDIE Wat verandert er dit collegejaar STELLING basisbeurs of lenen INTERVIEW LSVb-voorzitter Kai Heijneman zit in een enorme adreline-flow STUDIELOOPBAANBEGELEIDERS Vier jaar lang je eigen begeleider. Maar dan moet het wel klikken TAALNIVEAU STUDENTEN Vijftig procent zakt voor een taaltoets. bijspijkeren dus

REDACTIoNEEL

06

VeRKIeZINGSReTHoRIeK Langstudeerboete en leenstelsel: woorden die de afgelopen weken veelvuldig in de media te lezen en te horen zijn. Vanaf 1 september is de langstudeerboete van kracht. Studenten met studievertraging moeten 3063 euro extra betalen per jaar. De acceptgiro is bij een aantal van de 77.000 studenten die voor de boete in aanmerking komen al door de bus gegleden. even was het onduidelijk of de maatregel ook echt door zou gaan. Het is immers campagnetijd en dan is het mooi om als lijsttrekker te roepen dat die ‘gehate langstudeermaatregel’ per direct moet worden opgeschort. een Kamerdebat volgde, maar niemand had een alternatief voor de te verwachten gederfde inkomsten van 370 miljoen euro, het bedrag dat de langstudeerders in het laatje moeten brengen. en dat geld heeft Halbe Zijlstra hard nodig voor de financiering van universiteiten en hogescholen. Hoe wrang te constateren, dat het hoger onderwijs dus eigenlijk afhankelijk is van langstudeerders. De LSVb daagt politieke partijen uit om nog vóór 12 september duidelijkheid aan studenten te bieden

WOORDKEUS De dilemma’s van must-voorzitter Janet de Graaf

over de studiefinanciering: wordt het een basisbeurs

COVERSTORY Het ‘bijna’ leukste studentenhuis staat in… amersfoort

Dus studenten, jullie hebben nog een week om

CULTUUR Vier bevriende acteurs bedachten improvisatietoneel Nachtgasten. Het werd een hit

maatregel? Ja, inderdaad, de partij van lijsttrekker

of een sociaal leenstelsel? De Hbo-raad waarschuwt dat 35.000 jongeren niet gaan studeren als de studiefinanciering wordt afgeschaft.

te bedenken welk vakje je rood gaat maken. Wie ondertekenden ook alweer het Lente-akkoord? en wie bedacht eigenlijk de inmiddels ‘gehate’ Van Haersma buma, die stoer op het Janskerkhof tijdens de UIT riep dat het cDa de maatregel zou opschorten. Het lijkt chaos troef in Den Haag. Dat belooft wat voor de komende kabinetsformatie. Nog een kleine week en dan zijn er verkiezingen. Studenten: laat je horen! Janny Ruardy Hoofdredacteur

06092012 TRAJECTUM 01

3


Drie HUgenoten erbij Drie vrouwen ontvingen tijdens de jaaropening op donderdag 30 augustus het HUgenoten-ereteken. Het zijn lector Mia Duijnstee, opleider Saskia van Laar en Roos Tigchelaar. Mia Duijnstee, die net met pensioen is, werd geprezen om haar inzet voor de ontwikkeling van praktijkgericht onderzoek bij

het kenniscentrum Innovatie en Zorg en voor haar bijdrage aan de Academie Gezondheidszorg. Saskia van Laar werd gehuldigd vanwege haar grote inzet voor het opleiden van hbo-docenten, het professionaliseren van het hbo-docentschap en haar bijdrage aan teamvorming. Zij werkte bij de faculteit Maatschappij en Recht maar is dit studiejaar overgestapt naar Educatie.

Student Roos Tigchelaar kreeg het ereteken vanwege haar activiteiten voor de opleidingscommissie Engineering en Design, de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR), het voorzitterschap van studievereniging SIGN en dat van het overkoepelend studieverenigingsorgaan OSHU. ‘Ik vind het een hele eer’, reageerde Tigchelaar. ‘Het is me de langstudeerboete wel waard, als die straks nog bestaat.’ (TS)

Mia Duijnstee

Saskia van Laar

Roos Tigchelaar

FF BELLEN

Kandidaatpremier

4

TRAJECTUM 01 06092012

Is hij de toekomstige ministerpresident? Lucas van Gils (23), vierdejaars pedagogiek, doet mee aan het tv-programma Premier Gezocht! Zestien jongeren strijden in zes afleveringen voor de titel ‘Hét politiek talent van Nederland’. Hoe zit het programma in elkaar? ‘Het programma gaat op zoek naar jonge ambitieuze mensen met talent voor leiderschap. Onder begeleiding van coaches voeren we opdrachten uit, gaan we in debat, lossen we vraagstukken op en verdedigen we onze stokpaardjes.’ Wat is jouw stokpaardje? ‘Dat mag ik niet zeggen.’ Je bent een actief baasje op de hogeschool. ‘Ik ben vice-voorzitter van de

centrale medezeggenschapsraad, lid van een faculteitsraad, zit in de opleidingscommissie pedagogiek, ben oprichter en zit in de raad van advies van de Studievereniging Pedagogiek. Nog meer? Ik ben voorzitter van het project De Mannen! van Pedagogiek dat zich sterk maakt voor meer mannelijke studenten in de opleiding.’ Sta je graag in de spotlights? ‘Het is een rol die bij mij past. Mensen moeten de goede weg gestuurd worden en ik doe dat bijvoorbeeld via medezeggenschapsraden. Maar dat kan soms ook op de achtergrond.’

het grote hoger onderwijs verkiezings debat Maandag 10 september / 19.00-22.00 uur / Faculteit Natuur en Techniek van de HU De partijen kunnen voor de laatste keer hun ambities tonen voor de kwaliteit en toegankelijkheid van het Nederlands hoger onderwijs. Deelnemers zijn onder andere: Halbe Zijlstra (VVD), Sander de Rouwe (CDA), Manja Smits (SP), Jesse Klaver (GroenLinks), Paul van Meenen (D66). Georganiseerd door Studium Generale HU in samenwerking met andere hogescholen, universiteiten en studenten­o rganisaties.

Wil je echt minister-president worden? ‘Ik hoef niet per se premier te worden. Het is een middel en het gaat om het doel: mensen kansen geven die ik ook heb gehad. Bijvoorbeeld de mogelijkheid om te studeren en door te stromen van het mbo naar het hbo, zoals ik zelf heb gedaan.’ Wie moet na de aanstaande verkiezingen op 12 september premier worden? ‘Dat is moeilijk, volgens mij is er nu niet één partij die op alle gebieden de juiste keuzes maakt. Dat kan alleen door straks samen te werken.’ (GR) De eerste aflevering van Premier Gezocht! is op donderdag 13 september; de finale vindt plaats op 18 oktober.


In memoriam

arnick boons 23 augustus 1957 - 26 juli 2012

Arnick, you’ll never walk alone. Hans Monpellier Kees Bossers

De herdenkingsbijeenkomst voor Arnick vindt plaats op 10 september van 12.30-14.00 uur op de FEM. Arnick Boons was directeur van de FEM.

Tweet @rubvs Die nieuwe papieren collegekaart van de #HU bevalt me nu al niet, die is binnen de kortste keren verkreukeld of verscheurd.. #besparing!?!

1.37,02 is de tijd die eerstejaars HU-student Lisa den braber zwom op de 100 meter schoolslag bij de paralympics in Londen. De eerstejaars aan de faculteit economie en Management sleepte daarmee een bronzen medaille in de wacht.

Ruim 3250 langstudeerders

KoRT

‘VRIENDEN’ Met dit, inmiddels binnen de FEM beroemde woord, opende Arnick zijn vergaderingen. Aan de manier waarop hij dit woord uitsprak kon je de toon van het overleg inschatten. De toon was altijd zakelijk maar heel vaak met een humoristische ondertoon, vooral als het onderwerp voetbal (met name Rotterdam versus Amsterdam) ter sprake kwam. Arnick was een bevlogen visionair, die in korte tijd heel

veel voor de FEM heeft betekend. Hij kon op heldere wijze zijn mening over strategische zaken uiten. Met bewondering en respect hebben we gekeken naar de moed en de passie die hij in de laatste maanden heeft kunnen opbrengen. Het was voor hem moeilijk om de FEM en de HU los te laten. Vooral ook omdat Arnick nog zoveel wilde bereiken. De door hem geschreven notities, zoals ‘To prepare for success’, oogstten veel waardering, maar hem zal er veel aan gelegen hebben om deze plannen te realiseren. Helaas mocht dit niet zo zijn.

Trajectum

app

altijd het laatste nieuws onder handbereik. De Trajectum-app is gratis beschikbaar voor iphone en android. Download de app in de app Store of play Store. ook is Trajectum mobiel online op m.trajectum.hu.nl

Dit studiejaar is ongeveer tien procent van het totaal aantal studenten aan de HU langstudeerder. Dat aantal kan in de loop van deze maand nog iets anders uitvallen omdat nog niet alle studenten aan de inschrijfverplichtingen hebben voldaan. Zij betalen een langstudeerboete van 3063 euro, bovenop het reguliere collegegeld. De faculteiten hebben in de zomer extra begeleiding, colleges en toetsen ingezet om zo veel mogelijk langstudeerders van een diploma te voorzien.

Een werkgroep gaat bekijken of potentiële langzame studenten vanaf het tweede jaar kunnen worden gesignaleerd en begeleid, vertelt Marnix van den Berg, directeur Studentenzaken. De HU wil sommige langstuderende deeltijders tegemoet komen als ze een opleiding zijn gestart van minder dan 60 EC (studiepunten) per jaar. Deeltijdstudenten die door bijzondere omstandigheden (zoals ziekte) vertraging hebben opgelopen, kunnen een verzoek tot compensatie indienen bij de faculteit. (GR)

06092012 TRAJECTUM 01

5


Wat er dit college­jaar anders is Hoe lang heb je recht op een ov-kaart? Krijg je als masterstudent nog een basisbeurs? Wanneer moet je precies een langstudeerboete gaan betalen? De belangrijkste veranderingen op een rijtje. D oor M arijke de V ries ( H O P )

Langstudeerboete : hij is er nu echt Even gloorde er hoop en leek hij van het toneel te verdwijnen: de langstudeerboete. Toen CDAvoorman Sybrand van Haersma Buma tijdens een verkiezingsdebat tegen honderden Utrechtse studenten zei dat ook zijn partij niets meer zag in de langstudeerboete, hoopte menig student dat de maatregel in een spoeddebat zou worden geschrapt. Maar de partijen werden het niet eens over het alternatief en het feest ging niet door. Vanaf dit collegejaar moet je de boete van 3063 euro dus daadwerkelijk betalen als je meer dan één jaar langer over je bachelor of master doet. Dat bedrag wordt bij het wettelijk collegegeld van 1771 euro opgeteld. Ben je bijvoorbeeld zesdejaars aan de hogeschool en heb je komend studiejaar nog helemaal nodig om je diploma te halen, dan krijg je een acceptgiro van 4834 euro in de brievenbus. De boete betaal je tegelijk met de rest van je collegegeld, in één keer, of in termijnen. Maar let op: studeer je in de loop van het collegejaar af, dan kun je het te veel betaalde collegegeld – én het te veel betaalde boetebedrag – terugvragen bij je hogeschool of universiteit. Wie na vier maanden klaar is, betaalt dus uiteindelijk ook maar voor vier maanden collegegeld en langstudeerboete. Studenten die ziek worden of een handicap hebben, krijgen één

6

TRAJECTUM 01 06092012

extra uitloopjaar voordat ze een langstudeerboete krijgen. Deeltijdstudenten die buiten hun schuld langstudeerder worden, bijvoorbeeld door ziekte of doordat de opleiding ‘te lang’ duurt, kunnen bij hun hogeschool of universiteit aankloppen voor financiële steun.

O V- k a a rt: n o g maar één uitl o o pj a a r Vlak voor de zomervakantie besloot de Tweede Kamer – dat wil zeggen: de partijen van het Lenteakkoord – om het ov-reisrecht met twee jaar in te korten. Studenten hadden tot voor kort zeven jaar lang recht op een weekof weekend-ov, maar dat is nu teruggebracht tot vijf jaar. Je mag nog maar één jaar uitlopen in je hele studie (bachelor én master samen), daarna raak je je ov-kaart kwijt. Studenten die een tweejarige master doen of geneeskunde studeren, behouden hem respectievelijk één en twee jaar langer. De nieuwe regel geldt voor alle studenten, ook voor degenen die al uitgelopen zijn. Wie zijn uit-

loopjaar op dit moment al heeft verbruikt en nog niet is afgestudeerd, mag zijn ov-studentenkaart nog tot 1 januari 2013 gebruiken. Bijve rdie ngr e ns onde rne me rs afge schaft in afstude e rj aar Vlak voor de zomer regelde de Tweede Kamer dat de bijverdiengrens voor ondernemers in het kalenderjaar van hun afstuderen wordt afgeschaft. Mochten zij in de maanden na hun afstuderen zoveel verdienen dat ze eigenlijk boven de bijverdiengrens uitkomen, dan maakt dat niet uit: ze hoeven geen basisbeurs of ovkaart terug te betalen. In eerdere jaren blijft de bijverdiengrens wel van kracht. Voor kalenderjaar 2012 geldt de grens nog wel, namelijk 13.362,53 euro bruto. Twe e de studie afm ake n te ge n he t lage coll e ge ge ld­ tarie f: nog é é n jaar Dit is het laatste jaar dat je gegarandeerd je tweede studie tegen het lage wettelijke collegegeld mag afmaken, wanneer je het diploma van je eerste opleiding al binnen hebt. Voorwaarde is wel dat je al aan de tweede opleiding begon terwijl je nog met de eerste bezig was. Deze afspraak werd in 2009 tussen de hogescholen, universiteiten en het ministerie van Onderwijs gemaakt. De instellingen krijgen geen geld meer van het ministerie voor tweede studies, daarom

mogen ze er het (vaak veel) hogere collegegeld voor vragen. Om dubbelstudenten tegemoet te komen, werd afgesproken dat zij nog drie jaar kregen om hun tweede studie af te maken tegen het lage tarief. Wat er vanaf volgend jaar met de dubbelstudenten gebeurt, is niet duidelijk. De instellingen gaan de situatie dit jaar evalueren met studentenorganisaties en het ministerie. Voor studenten die twee opleidingen precies tegelijkertijd volgen, verandert er niets. Voor deze groep gelden de regels van een eerste studie en ze betalen ook maar één keer collegegeld. Ze moeten alleen oppassen voor de langstudeerboete. Basisbe urs: s o fa r so good Hij is er nog, maar niemand weet voor hoe lang nog. Dit jaar in ieder geval nog, dus geniet ervan.


RECENSIE

Door de losse schrijfstijl, de humoristische ondertoon en de compacte uitwerkingen van

de tips is het lekker leesvoer voor iedere beginnende student. Pas wel op met de tips over studiefinanciering en de langstudeerboete, die kunnen dankzij de Haagse politiek al achterhaald zijn als jij ze leest. Maar de rest van de tips zijn een stuk tijdlozer. Zoals: maak je eigen fouten, leer van je eigen ervaringen en laat los (over de omgang met je ouders). bier, zweet & tranen is een handige gids, die je als beginnend student goed op weg helpt. Garanties voor een beter studentenleven kan een boek niet geven, al komt het aardig in de buurt door te benadrukken dat je vooral zelf je keuzes moet maken. Chantal Linschoten

Trajectum verloot vijf exemplaren van dit boek! Mail je naam en adres naar marc.janssen@ hu.nl, vermeld bier, zweet en tranen als onderwerp en wie weet ligt deze praktische gids straks bij jou in de bus!

Roos barneveld is student international communication and media

Spannend zijn de eerste weken op een nieuwe school altijd. Maar waar je vroeger nog kon terugvallen op ouders, sta je er nu alleen voor. Je moet keuzes maken en loopt tegen allerlei vragen op: thuis wonen of op kamers? Hoe werkt hospiteren? Welke studentenverenigingen zijn er? Hoe leer je het beste voor een tentamen? Het zijn enkele vragen waarop Lenneke van der Burg antwoord geeft in het boek bier, zweet & tranen. De 160 pagina’s dikke paperback bevat zestig tips plus tientallen do’s en don’ts – overzichtelijk gerangschikt in tien hoofdstukken. Het hele boek lezen zal niet snel nodig zijn, je bladert direct door naar het onderwerp dat er voor jou toe doet. De tips beginnen allemaal met een praktijkverhaal van een student, gevolgd door een advies, afsluitend met het lijstje do’s en dont’s. De herkenbare situaties van de studenten maken het boek levendig en geven je het idee dat je niet de enige bent die ergens tegenaan loopt. Jammer is wel dat alle praktijkvoorbeelden enkel van universiteitsstudenten afkomstig zijn.

De eeRSTe DaG (1)

CoLUMN

HaNDboeK VooR eeRSTeJaaRS

Zenuwachtig en ineengedoken loop je de HU binnen. 1S150 is het lokaal waar je heen moet, maar waar is dat in vredesnaam? Om je heen zijn allemaal mensen die wel lijken te weten waar ze heen moeten. In stilte bid je dat je het lokaal in een keer kan vinden, zodat je het niet aan een ouderejaars hoeft te vragen. Klink dit als jouw eerste schooldag op de middelbare school? Ik zal je vertellen, de eerste dag op de HU is geen haar anders. Als de lessen weer beginnen in september pik je de nieuwelingen er zo uit. Ze proberen zo min mogelijk op te vallen en door dat te doen, vallen ze juist des te meer op. Ik ben een expert in eerste schooldagen. In plaats van dat ik na de middelbare school gelijk een goede studie koos, besloot ik er wat langer over te doen. Voordat ik hier mijn plekje op de HU had gevonden, ben ik negen maanden naar New York en Costa Rica geweest en heb daarna nog een half jaartje rechten aan de Vrije Universiteit in Amsterdam gestudeerd. Ook al vallen eerste schooldagen achteraf heel erg mee, het went nooit. We vergeten altijd dat de meeste mensen in het zelfde schuitje zitten en staan te springen om nieuwe vrienden te maken. Ik ging in mijn eentje voor zes maanden naar een talenschool in New York. Ik had op Schiphol afgesproken met een groepje dat ook voor langere tijd naar dezelfde school zou gaan, maar waar ik nog niemand van kende. De rit naar Schiphol was de ergste ooit. Ik zou in totaal negen maanden weggaan van mijn ouders, was verschrikkelijk zenuwachtig en was daarnaast verschrikkelijk bang dat ik geen vrienden zou kunnen maken. Na anderhalve minuut op Schiphol had ik er al negen en bijna drie jaar later zijn dit nog steeds mijn beste vrienden. Maar ik weet dat het jullie zenuwen niet weg zal nemen, wat ik nu ook zeg. Daarom beloof ik dat ik de eerste twee weken van het schooljaar mijn legerjasje aan zal doen als herkenningspunt. Als jullie dan vragen hebben of het lokaal niet kunnen vinden, schiet je gewoon het blonde meisje van 1,85 met het legerjackie aan en kun je gerust je vragen stellen zonder uitgelachen te worden. Ik beloof het.

Roos Barneveld

06092012 TRAJECTUM 01

7


• Dinsdag 28 augustus, HU Amersfoort • Fotosessie met honderden introductiestudenten • HU Amersfoort telt nu meer dan 4000 studenten

8

TRAJECTUM 01 06092012

hET M


moment 06092012 TRAJECTUM 01

9


DE STELLING: bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer op 12 september draait het voor studenten om de vraag: blijft de basisbeurs? Veel partijen willen een – sociaal – leenstelsel, een aantal houdt vast aan de basisbeurs. Voor- en tegenstanders nemen stelling.

In De Stelling geven betrokkenen en deskundigen hun mening en analyse bij een actuele kwestie. Naast De Stelling is er ruimte voor ingezonden brieven. Mail je bijdrage naar marc.janssen@hu.nl

10

TRAJECTUM 01 06092012


:

Lenen is beter dan een basisbeurs Tanja Jadnanansing

Kai Heijneman

Mark Jansen

Pvda-Kamerlid en nummer 4 op de kandi-

voorzitter Landelijke Studenten Vakbond (LSVb)

(24), net zijn master Nieuwe Media & digitale

datenlijst, woordvoerder hoger onderwijs

en oud-HU-student

cultuur gehaald aan de Universiteit Utrecht (en

‘De PvdA is al jaren voor een sociaal leenstelsel. Wij vinden het belangrijk dat ook in zo’n stelsel de overheid het grootste deel van de kosten van het hoger onderwijs blijft dragen. Maar het is niet meer dan eerlijk dat de afgestudeerde ook een bijdrage levert. Hoogopgeleiden verdienen in Nederland gemiddeld aanzienlijk meer dan laagopgeleiden, daarom is het geen probleem dat zij een lening aangaan. De kans op rendement is veel groter dan bij een hypotheek en die sluiten mensen ook op grote schaal af zonder er zwaar onder gebukt te gaan. Het is niet alleen een principekwestie voor de PvdA, het is ook een mogelijkheid om flink te investeren in de kwaliteit van onderwijs. Dat kan in deze crisistijd alleen als we afgestudeerden vragen om mee te betalen. Met ons sociaal leenstelsel spelen we heel veel geld vrij dat we tot de laatste cent investeren in onderwijs.’

‘De basisbeurs zorgt ervoor dat iedereen onderwijs kan volgen. Het is niet voldoende om van rond te komen, maar het is een goede basis. Het is beter om te investeren in studenten dan ze te laten lenen. Ze noemen het een sociaal leenstelsel, maar ik vind het niet sociaal als je schulden creëert bij studenten. Er moeten politieke keuzes gemaakt worden. Onderwijs is een investering die zichzelf terugverdient, dus moet er buiten het onderwijs gezocht worden naar dekking voor het wegvallen van de langstudeerboete. GroenLinks kwam met het idee om de bestaande subsidies voor fossiele brandstof af te schaffen.’

daarmee nét geen langstudeerder), tiende op de

Jasper van Dijk SP-Kamerlid en nummer 8 op de kandidatenlijst, woordvoerder hoger onderwijs

‘Eén ding is duidelijk: de SP staat voor toegankelijk hoger onderwijs. Je moet een student niet treffen in de portemonnee met een sociaal leenstelsel dat helemaal niet sociaal is. Het opwerpen van drempels is het domste wat je kunt doen, je krijgt dan minder studenten in het hoger onderwijs. Je wilt op je achttiende niet kiezen voor een schuld van 13.000 euro, dat is op dat moment een gigantisch bedrag. Naast de SP willen in elk geval CDA en ChristenUnie de basisbeurs behouden. En de PvdA zegt wel een leenstelsel te willen, maar ik merk dat ze daar nog twijfelen. Straks moet er onderhandeld worden. Ik kan nu niet zeggen hoe het dan loopt. Maar ons standpunt is duidelijk, wij hebben het beste verhaal voor studenten.’

Sander ten Rouwe CDA-Kamerlid en nummer 3 op de kandidatenlijst, woordvoerder hoger onderwijs

‘De basisbeurs houdt het hoger onderwijs breed toegankelijk. en ons programma laat zien dat het financieel haalbaar is. Wij staan wel voor een prestatiebeurs. Studenten hebben nu eenmaal de plicht dat ze zich inspannen. Bij een leenstelsel zullen aIlochtone jongeren of andere groepen met leenangst minder snel kiezen voor het hoger onderwijs. Ook mbo’ers kiezen dan eerder voor een baan als ze met nog een studie 13.000 euro schuld opbouwen. Dat past niet bij Nederland als kennisland. Ook krijgen afgestudeerden straks amper een hypotheek en jonge ondernemers kunnen een lening bij de bank vergeten. Ondertussen zitten de komende generaties al met de kosten voor de AOW, de zorg en een heel grote overheidsschuld. Daar kun je niet ook nog een studieschuld bijleggen. De druk op de basisbeurs is toegenomen. Maar voor ons blijft het een kernpunt binnen het hoger onderwijs. Tot nu toe hebben we daarin succes geboekt bij formatieonderhandelingen. Uiteindelijk is de basisbeurs er nog steeds.’

kandidatenlijst voor de Piratenpartij

‘Ik ben voor de basisbeurs, vanwege het burgerrecht op onderwijs. Lenen, hoe sociaal ook, zorgt voor een ongewenste barrière die we niet moeten tolereren. Beter kan er gekeken worden naar de kosten van het systeem. Het huidige systeem berust op het prijsgeven van persoonlijke informatie van zowel student als ouders. De ouders dienen hun inkomen op te geven en de student moet opgeven of er thuis of uithuizig gewoond wordt. De overheidscontrole hierop is kostbaar. Een transparant systeem met veel eenvoudiger controle maakt het systeem minder kostbaar. Dit kan door het loskoppelen van student en ouders en ook door geen onderscheid meer te maken tussen uit en thuis wonen. Daarnaast zou ik zoeken naar Europese best practices, voordat er grote veranderingen worden doorgevoerd. Hoe organiseren landen in Scandinavië bijvoorbeeld het hoger onderwijs financieel?’

Jorik Kuipers bestuurslid Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie (JOVD, jongerentak VVD)

‘Wij zijn het met de stelling eens. Het sociaal leenstelsel maakt dat je de financiële verantwoordelijkheid bij de student legt. Je investeert in jezelf, dat mag wat kosten. Het voorkomt dat studenten rond gaan shoppen of maakt ze in ieder geval bewust van de financiële gevolgen daarvan. Wij zien geen drempel om te studeren, als je een minder goed verdienende baan krijgt, wordt een deel kwijtgescholden. Dat is het sociale eraan. Het afschaffen van de basisbeurs en invoeren van het leenstelsel levert de overheid bijna een miljard op, dat moet gebruikt worden om de kwaliteit van het hoger onderwijs te verbeteren.’

06092012 TRAJECTUM 01

11


INTERVIEW

‘Saai? Bestu 12

TRAJECTUM 01 06092012


De kersverse voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) moest vol aan de bak. Kort na zijn aantreden stond de gehate langstudeerboete op losse schroeven. Kai Heijneman (24), vorig jaar afgestudeerd bij de opleiding journalistiek, zetelde in allerlei medezeggenschapsraden van de HU en geeft dit jaar leiding aan de studentenvakbond.

uren is leuk’

DOOR GERARD RUTTEN

06092012 TRAJECTUM 01

13


‘Ik zit in een behoorlijke adrenalineflow’, erkent de per 1 juli aangetreden LSVbvoorzitter Kai Heijneman op deze zonnige woensdag in augustus. Zojuist is bekend geworden dat er in de Tweede Kamer een meerderheid bestaat voor directe afschaffing van de vermaledijde langstudeerboete. Enkele tellen geleden stond hij hierover de nieuwssite Nu.nl te woord. De rest van de dag bellen journalisten hem om de haverklap en vragen om zijn reactie. In de grote keuken met vergadertafel en lounchebanken van de LSVb-burelen, in een smalle zijstraat van de Oudegracht, legt hij in zijn iPhone keer op keer het standpunt van de studentenbond uit: de langstudeerboete moet meteen van tafel, de basisbeurs moet behouden blijven en op onderwijs moet niet bezuinigd worden, maar het heeft juist investeringen nodig. Ondanks de stromende adrenaline oogt hij rustig en weet hij kort en bondig formulerend en schijnbaar routineus de journalisten van quotes te voorzien en het standpunt van de LSVb over het voetlicht te brengen. In de ruimtes verderop op de tweede verdieping van het bedrijfsverzamelgebouw zijn de andere bestuursleden en vrijwilligers in de weer. In de hal tonen talloze oude en meer recente affiches het roemruchte verleden van de bijna dertigjarige bond.

Was je op school al actief? ‘Nee, niet op school. Ik vond het altijd wel interessant als er discussies en debatten waren tijdens de lessen, bijvoorbeeld bij maatschappijleer, geschiedenis of Nederlands. Daar deed ik graag aan mee. Dat zat er inderdaad toen al in. En ik heb wat extra vakken gevolgd zoals filosofie.’ op dit moment is de Utrechtse introductie, de UIT, aan de gang. Hoe was jij als beginnende student? ‘Ik heb de UIT niet meegemaakt omdat ik dat jaar ervoor met de Nijmeegse introductie meedeed. Ik wilde daar kunstmatige intelligentie studeren, maar ik vond de nadruk te veel liggen op programmeren. Dat was niks voor mij. Het werd journalistiek omdat ik altijd al graag dingen uitzocht en geïnteresseerd ben in mensen. En ik hield van schrijven. Maar ik was pas geleden bij de UIT en dan zie je van die groepjes eerstejaars die onwennig kennis maken met elkaar. Toen moest ik grinnikend aan mijn tijd tijdens de introductie denken toen ik er hetzelfde voorstond.’ Wist jij toen af van het bestaan van de LSVb? ‘In het eerste jaar niet, maar toen ik in Utrecht ging studeren had ik er wel over gelezen in de krant en gehoord en gezien op radio en tv.’ Hoe beviel de overstap van universiteit naar hogeschool? ‘Dat was even wennen. Journalistiek is toch meer praktischer en minder academisch; minder colleges volgen dan op de universi-

KaI HeIJNeMaN Geboren: Zevenaar opleiding: vwo. een jaar kunstmatige intelligentie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. 2007-2010 opleiding journalistiek in Utrecht. Liep stage en freelancete voor dagblad Spits. Hobby’s: squashen, series kijken, theater, lezen Relatie: geen Woont: op studentenkamer in Utrecht politieke partij: zwevend Inspiratie: ‘barack obama. Ik krijg energie van zijn speeches en hij heeft te maken met politieke spelletjes maar hij behoudt zijn idealen.’ ergernis: ‘als mensen ongefundeerd dingen roepen. Niet weten wat de feiten zijn en zich toch een mening vormen.’

14

TRAJECTUM 01 06092012

teit. Ik heb wel altijd dingen gedaan naast mijn studie. Een minor aan de universiteit in Nijmegen bijvoorbeeld en ik ben via een speciaal programma afgestudeerd in Denemarken. Ook heb ik na een stage een tijdje gefreelancet voor dagblad Spits.’ en in jouw tweede jaar werd je lid van de opleidingscommissie journalistiek. Hoe kwam je daarbij? ‘Ik had een mail gestuurd naar de opleidingscommissie met een klacht, ik weet niet meer waarover. Daarop vroegen ze of ik in de commissie zitting wilde nemen. Dat heb ik gedaan. Daarna wilde ik bij de opleidingsmanager aankaarten dat de printers niet goed werkten. Maar die ging daar niet over, want dat was een zaak van de faculteit. Zo kwam ik in de medezeggenschapsraad van de faculteit terecht en tegelijkertijd in de Centrale Medezeggenschapsraad van de hogeschool. Tot mijn afstuderen heb ik die drie functies naast mijn studie gedaan.’ Waarom die drie activiteiten tegelijkertijd? ‘Als je ziet dat er iets moet gebeuren dan kan je dat negeren of je kan er zelf iets aan doen. Mijn manier is om iets via de medezeggenschap voor elkaar te krijgen.’

‘Studenten in raden en commissi hebben te weinig te zeggen’


Wat heb je daar van geleerd? ‘Medezeggenschap is politiek in het klein. Elke groep heeft zijn eigen belangen: management, docenten, ondersteunend personeel, studenten. Daar leer je oog voor te krijgen. En je ziet hoe belangrijk het is om goed geïnformeerd te zijn. Degene die de meeste informatie heeft, krijgt meestal zijn zin. Veelal is dat overigens het management. Het werkt het beste als je met constructieve oplossingen komt en niet alleen hamert op wat er fout is. En het helpt om met een ludieke actie ergens aandacht voor te vragen.’ Zoals… ‘Op onze opleiding waren de toetsenborden altijd supersmerig. Die werden niet schoongemaakt omdat het de schoonmakers te veel tijd zou kosten. Het zou goedkoper zijn om eens in de paar jaar nieuwe toetsenborden aan te schaffen, zo werd verteld. Dat vonden wij zo belachelijk dat we een filmpje hebben gemaakt waarin we ze zelf in een mum van tijd schoonmaakten. Vanaf dat moment kregen de schoonmakers de opdracht om met een doekje over het toetsenbord te gaan.’ In 2011 werd je coördinator van de stichting Studenten Overleg Medezeggenschap (SOM), een onderdeel van de LSVb. Dat klinkt saai. Verbaasd: ‘Ja, klinkt dat saai? Het is leuk, hoor. De SOM is het overlegorgaan van alle medezeggenschapsraden van hogescholen in Nederland. Het interessante is, dat die raden veel van elkaar kunnen leren.

ies

Als de raad in Amsterdam het bijvoorbeeld voor elkaar heeft gekregen dat de kantineprijzen omlaag gaan, dan kunnen de medezeggenschapsraden van andere hogescholen ervan leren: zo en zo pak je dat aan. Ik zorgde ervoor dat ze met elkaar in contact kwamen, tijdens debatten en lezingen die we organiseerden.’ Was het SOM-jaar bedoeld als opstapje naar het bestuur van de LSVb? ‘Nee, daar was ik toen niet mee bezig. Het is wel zo dat ik tijdens mijn tijd bij de SOM ontdekte hoe interessant de LSVb is.’ Hoe vind jij dat de medezeggenschap op de HU is geregeld? ‘Een sterk punt is dat er een Coach Bestuurlijke Participatie bestaat die actieve studenten begeleidt. Daar is de HU redelijk uniek in. Zeker voor opleidingscommissies, die vaak alleen uit studenten bestaan, is dat een goede steun in de rug. Het is moeilijk om studenten warm te laten lopen om actief te worden in medezeggenschapsraden. Je krijgt maar een paar uur per week vergoed terwijl je er veel meer mee bezig bent.’ En vaak gaat nog geen tien procent van de studenten stemmen. Het leeft niet echt. ‘Een belangrijke reden is dat de studenten in de raden en commissies te weinig te zeggen hebben. Als een raad het ergens niet mee eens is kan een bestuur dat vaak toch doorzetten. Het zou goed zijn als er een beter instemmingsrecht kwam waardoor raden meer invloed krijgen. Daarnaast denk ik dat invoering van een studentassessor kan zor-

gen voor betere informatievoorziening. Een studentassessor is een student die als adviseur – dus zonder stemrecht – plaatsneemt in het college van bestuur.’ Het lijkt erop dat de medezeggen­ schapsraden vaak uit zijn op consensus en meningsverschillen niet op de spits willen drijven. ‘Er ontstaan niet veel conflicten en als die er al zijn, dan komen ze voor een landelijke geschillencommissie die de colleges van bestuur meestal in het gelijk stellen. De raden weten dat als ze het hard spelen ze weinig binnen slepen. Met het poldermodel is niets mis, maar als je zo erg moet polderen omdat je nooit een vuist kan maken, dan sta je niet sterk.’ Collega-bestuurder Remco Rous van het ISO is ook student journalistiek aan de HU. Hij wil het ISO bekender maken dan de LSVb, zei hij in een interview met Trajectum. Aarzelend: ‘Prima, daar ben ik niet zo mee bezig. Wat ik belangrijk vind, is dat die langstudeerboete van tafel gaat. Daartoe kunnen we heel goed samenwerken.’ Heb je nog iets op je lijstje staan dat je wilt aanpakken? ‘Dat er geen schuldenstelsel komt, zoals ik het leenstelsel noem. Dat studenten niet nog grotere schulden moeten opbouwen om te kunnen studeren. Dat dreigt met zo’n leenstelsel te gebeuren.’

06092012 TRAJECTUM 01

15


SLb vernieuwd! Nu nog beter?! D O O R C H A N TA L L I N S C H O T E N

Het klinkt prachtig: een eigen studieloopbaanbegeleider, vier jaar lang, speciaal voor jouw problemen. De HU biedt het en noemt het ‘SLb-er’. Wat heb je nu echt aan een SLb’er? en wat brengt een nieuw SLb-beleid?

16

TRAJECTUM 01 06092012

Wat doet de StudieLoopbaanbegeleider? Studietwijfels, studiedruk, problemen met planning of stress: het zijn de belangrijkste problemen waar studenten tegen oplopen. En voor deze bekende struikelblokken biedt de HU studieloopbaanbegeleiding. Vanaf de eerste studiedag krijgt elke HU-student een eigen StudieLoopbaanBegeleider voor vier jaar aangewezen. Deze SLB’er vormt de schakel tussen student en opleiding en houdt nauwlettend de studievoortgang in de gaten. Uiteindelijk is het einddoel van student en SLB’er hetzelfde: het succesvol afronden van de opleiding. Een goede SLB’er is de ‘best geïnformeerde docent’ en gemakkelijk bereikbaar voor studenten, meent Toke picavet, SLB-coördinator en SLB’er bij de faculteit Gezondheidszorg (FG): ‘De groep studenten die ik begeleid, krijgt meestal binnen één werkdag antwoord op een mailtje. Belangrijker nog: mijn deur staat altijd open.’ Naast het begeleiden van de student in keuzes voor minor, stages of afstuderen, het goed geïnformeerd zijn en de goede bereikbaarheid moet een SLB’er oprechte interesse en empathie kunnen tonen. Sandra van Dil-

len, SLB’er, SLB-coördinator en vertrouwenspersoon op de faculteit Communicatie en Journalistiek (FCJ): ‘Sommige docenten zijn open, andere zijn nors en stug en kunnen bot overkomen. Het is voor een student prettig als de SLB’er zich kan inleven in de studenten.’

Wat was de kritiek op SLb? Ondanks de duidelijke criteria waaraan een SLB’er moet voldoen, is nogal wat te doen geweest over deze vorm van begeleiding. Al in 2006 schrijft de HU in het strategisch beleidsplan Koers 2012 dat de studiebegeleiding professioneler moet worden aangepakt. Zo moeten SLB’ers worden bijgeschoold door middel van workshops en cursussen tot gecertificeerde begeleiders. Ook de jaarlijkse Nationale Studentenenquête (NSE) is aanleiding om de studiebegeleiding kritisch te volgen. De HU eindigt al meerdere jaren achter elkaar in de onderste regionen, mede door de landelijk gezien wat lagere score van 3,4 (op een schaal van 5) bij studiebegeleiding. Na de NSE van 2010 lichtte de commissie-Gispen de studiebegeleiding door en concludeerde dat er op SLBgebied ongemotiveerde bege-


leiders rondliepen, die SLB er even ‘naast deden’ en dat er gebrek aan tijd was bij het begeleiden van studenten. Het gevolg: onvrede bij de student. ‘Het klopt helemaal’, aldus Cees Braas, zelf SLB’er aan de faculteit Economie en Management (FEM). ‘Vaak ging het om docenten die het SLB-schap in de schoot geworpen kregen, zij waren minder gemotiveerd.’ Inmiddels is op dat punt de situatie aan de FEM verbeterd, constateert Braas. Daarnaast moeten studenten volgens hem geen irreële verwachtingen hebben van een SLB’er. ‘Een student loopt drie keer langs de kamer van zijn SLB’er en verwacht hem dan tegen te komen. Maar SLB’ers zijn ook docenten, geven nogal wat uren les en zijn dus niet altijd op elk tijdstip bereikbaar.’ Ook de commissieGispen constateerde dat studenten te hoge verwachtingen hebben van een SLB’er. De student moet ook haar verwachtingen bijschaven. Het advies van de commissie was helder: ontwikkel een nieuw SLB-beleid.

Wat wordt het SLb-beleid? Het nieuwe SLB-beleid ligt er. De HU-werkgroep ‘Begeleiden’ heeft eerst de eisen van SLB

TIpS VaN SLbcoÖRDINaToReN ‘Wacht niet te lang, trek meteen aan de bel als er iets is. al is het iets kleins, laat het weten, ook al heeft het niet direct invloed op je cijfer. Je hoeft het niet alleen te doen’ (Bertine Lefers, FG) ’ Zorg dat je geen achterstand oploopt, dan is je studietraject veel leuker’ (Tjitske Cazemier, FNT) ‘Maak gebruik van de aangeboden hulp, in de toekomst kan je er veel baat bij hebben’ (Maria Slootmaekers, FEM) ‘Heb je hulp nodig en is op dat moment de SLb’er niet aanspreekbaar, schiet dan een docent aan’ (Toke Picavet, FG) ‘Wees open als student naar je SLb’er, als je niets zegt kun je ook niet geholpen worden’ (Sandra van Dillen, FCJ)

duidelijk geformuleerd, met een gezamenlijk programma van eisen waarbinnen faculteiten zelf SLB kunnen inkleuren. Volgens het nieuwe SLB-beleid vindt de studentbegeleiding bij het verwerven van beroepscompetenties op de eerste plaats in het onderwijs zelf plaats, niet in aparte studiebegeleiding. Docenten houden de ontwikke ling van deze competenties in de gaten. De SLB’er is er vooral om de student te coachen bij zijn ‘zelfsturing’: de student is zelf verantwoordelijk voor het invullen van zijn studie, de SLB’er kan hem daarin alleen ondersteunen. Daarnaast zorgt de begeleider dat de student kennis maakt met de opleiding en zich thuis voelt. Studenten die dreigen vertraging op te lopen, krijgen extra begeleiding. Gaf de opleiding voorheen nog studiepunten voor het volbrengen van SLB, volgens het nieuwe beleid is SLB geen studiepunt meer waard. Wel krijgen studenten twee (hoofdfase) of drie uur (propedeuse) begeleiding van hun SLB’er. Tijdens deze uren, verspreid over het hele jaar, bespreekt de begeleider de studievoortgang. SLB is een erkend en benoemd onderdeel in de taakomschrijving van een docent. Voor het

06092012 TRAJECTUM 01

17

>


T

E K C I T D L E R E W W U E NI

P I R T D A O R S S E THE ENDL › CISCO › AUCKLAND › CHRISTCHURCH AMSTERDAM › BOSTON › SAN FRAN AM TERD AMS › D PSTA KAA › RG SBU SYDNEY › PERTH › JOHANNE

2.075,VANAF EUR

PER PERSOON INCL

Uitgebreid wereldticket voor studenten, samengesteld op basis van 4 waanzinnige road trip bestemmingen.

kilroyworld.nl | Nobelstraat 117-119, Utrecht

(advertentie)


In de praktijk blijken studenten wisselende ervaringen te hebben met hun SLB’er. ‘Ik heb heel veel contact met mijn SLB’er, ook per mail’, aldus Robin Reusink, eerstejaarsstudent op de faculteit Educatie (FE). anne Zeegers, eerstejaarsstudent op de FEM, is minder tevreden: ‘Het was fijn om in de eerste weken als onzekere student bij mijn SLB’er terecht te kunnen met al mijn domme, stomme en onzekere vragen. De begeleiding was in blok A goed geregeld. Helaas ging het daarna mis.’ De SLB’er van Anne viel uit, er werd een vervangende SLB’er aangesteld, maar voor de hele klas bleef het onduidelijk wie hun nieuwe begeleider was. Anne: ’Sommige klasgenoten wilden stoppen met de studie, maar konden nergens terecht.’ Ook Nohely Koeyers, eerstejaars van de FEM, is ongelukkig met haar SLB’er: ‘Een studiegenootje van me probeert al een tijd haar SLB’er te bereiken omdat ze wil stoppen met de studie. Deze persoon geeft gewoon niet thuis.’ Volgens Maria Slootmaekers, lid van het SLB-regieteam van dezelfde faculteit is dit een incident. Slootmaekers: ‘Mocht je als student toch in deze situatie belanden, ga dan naar iemand anders die je vertrouwt, of loop binnen bij de decaan. Wacht niet af, maar onderneem actie!’ Ook Van Dillen van de FCJ onderstreept de eigen verantwoordelijkheid van de student:

NoG STeeDS TWIJFeLS oVeR Je KeUZe? Leuk, zo’n uitleg over SLb. Maar wat als je nog steeds twijfelt over je studiekeuze en hier zelf een oplossing voor wilt vinden? Dan kun je naar het centrum Studiekeuze, waar je geholpen wordt bij de begeleiding van je studie- en masterkeuze. Leonore Zuijderhoudt: ‘elke zittende student die twijfelt, ook al is die twijfel gering, kan via onze site een afspraak inplannen voor een gratis gesprek. Het is altijd goed om hulp in te schakelen, stap over de drempel heen er zijn genoeg mensen die je willen helpen.’ Wil je nog meer tips omdat je over je studie twijfelt? begin dan eens met het erkennen van deze twijfel. Vertel het je ouders, je vrienden, je SLb’er, docenten of iemand anders. Je twijfels voor jezelf houden, daar schiet niemand iets mee op. als hbo-student ben je op jezelf aangewezen en moet je veel zelf doen, maar niet alles! er is altijd wel iemand die je graag helpt bij het oplossen van je dilemma’s.

De eeRSTe DaG (2)

CoLUMN

SLb in de praktijk

‘Het is vervelend als een SLB’er en student onderling botsen. Laat het er niet bij zitten, maar zoek contact met de SLB-coördinator van de faculteit. Elk jaar worden de SLB’ers geëvalueerd met een elektronische kwaliteitsenquête, net zoals bij cursussen. Zijn er meerdere klachten over een SLB’er, dan kan het zo zijn dat een SLB’er volgende jaar niet meer deze functie mag bekleden.’

Sjoerd arends is het afgelopen jaar afgestudeerd aan de School vor Journalistiek

succesvol begeleiden van studenten is het belangrijk dat de begeleider aantoonbaar op zijn taak is voorbereid, als de ‘best geïnformeerde docent’. Op dit moment wordt gewerkt aan een implementatieplan en voeren verschillende faculteiten het nieuwe SLB-beleid al uit.

September. De tijd dat er nieuw bloed door de aderen van de Uithof stroomt. Eerstejaars die ontdekken dat er wel degelijk vijfduizend mensen in een bus passen, in een collegezaal zelfs plek blijkt voor tienduizend man en dat vijftienduizend roosterwijzigingen op jaarbasis best oké zijn. De kraampjes van de open dag, inclusief bloemen en Ask-Me-meisjes, zijn plotseling ingeruild voor harde realiteit. Voor het eerst sinds jaren mis ik die aanblik. Studenten die om vijf over negen zenuwachtig snelwandelen met de gedachte: ‘godverrrr, hoeveel vleugels heeft dit gebouw!?’ De ontdekkingstocht is begonnen en naarmate deze vordert, is het gemakkelijk om in een standaard ritme te vervallen: collegezaal-kroeg-collegezaal-kroeg. Klinkt als een prima studentenleven. En dat is het ook. Toch raad ik aan om minstens een keer de ultieme nerd uit te hangen en iets te doen dat niet op je rooster staat of met een biertap te maken heeft. Nadat ik afstudeerde, hield ik mijn oude opleiding in de gaten door zo nu en dan te googelen. Ik las over het CampusDoc filmfestival, een parel van de opleiding journalistiek. De beste televisiestudenten krijgen de kans om hun skills om te zetten in een half uur pure hersenmassage. Daarnaast kwam ik langs de website van Radio 1, waar een docent en een student werden geïnterviewd over de Daily Dutch, een krant die journalisten in opleiding maakten tijdens de Olympische Spelen, in opdracht van Heineken. Dit soort projecten gaan natuurlijk verder dan mijn exopleiding. Zo werkte ik samen met een net afgestudeerde fotograaf uit Den Haag. Hij droeg een prijswinnend boek bij zich, dat hij maakte tijdens zijn studie. Inhoud: foto’s uit Ghana en Bangladesh over de kledingindustrie. Een deel van zijn foto’s werden gepubliceerd in Vrij Nederland. Zijn ticket naar naamsbekendheid. De enige reden dat ik tegen deze mensen aanliep – en daarmee tegen een berg potentiële opdrachtgevers – is dat ze iets bijzonders deden tijdens hun studie. Dus kom nog even rustig tot de conclusie dat koffie uit de automaat iets wegheeft van bedorven jus, maar doe daarna iets vreselijk nerderigs. Start een bedrijfje. Maak iets ongelofelijks. Minimaal één keer. Zodat je bestaat.

Sjoerd Arends

Zie ook: www.centrumstudiekeuze.nl

06092012 TRAJECTUM 01

19


d T E K S T E N F O T O G R A F I E T I R Z A H S C H N AT E R

‘Mijn leraar Nederlands zei: Je kunt het toch niet’ barbara (19), eerstejaars fysiotherapie

20

TRAJECTUM 01 06092012


T Sanne (17), eerstejaars CMV

‘Eén spelfout en je wordt niet serieus genomen’

een eerstejaars hbo’er moet (bijna) foutloos kunnen spellen, maar de realiteit valt vies tegen. Kan de hogeschool daar wat aan doen?

06092012 TRAJECTUM 01

21


d

Kwa spelling bakt de eerste jaars student er nie veel van, en daarom reist de vraag: word er op de midelbare school niet genoeg op getoetsd?

Zou je me nog serieus nemen als ik zoveel spelfouten in een zin zou maken? Ik hoor je denken, daar heb je toch spellingscontrole voor? Maar dat soort luiheid past niet in het profiel van een hbo-student. Je wordt geacht goed te kunnen spellen, op zijn minst…

Welkom

IN De ReaLITeIT Wat een eerstejaars namelijk moet kunnen bij de start van een hbo-opleiding, is dit: heldere teksten schrijven over uiteenlopende onderwerpen die hem of haar interesseren, met trefzekere woordkeuze, in een herkenbare structuur, met slechts incidentele vergissingen en onvolkomenheden in grammatica en zinsbouw, en weinig spelfouten. En wat een hbo’er aan het eind van de opleiding moet kunnen: heldere teksten schrijven over ingewikkelde onderwerpen met een specialistisch karakter, een breed repertoire aan woorden, duidelijk geordend, doelgroepgericht, in een hoge mate van grammaticale correctheid, vrijwel geen fouten in spelling en interpunctie. Maar dit is dus de theorie. In de realiteit gaat die vlieger niet op. In 2007 luidde de HBO-raad de noodklok omdat tweederde van de pabostudenten bleek te zakken voor de verplichte taaltoets. Daarop hield ze nog een toets onder tweeduizend hbo-studenten van verschillende opleidingen, waardoor er nog meer alarmbellen gingen rinkelen. Van de havisten zakte 31 procent, van

22

TRAJECTUM 01 06092012

de mbo’ers 36 procent. Niet alleen de pabo maar het gehele hbo bleek te maken te hebben met nieuwe eerstejaars, die taal onvoldoende onder de knie hadden.

Uhm,

WaT I S e e N be TooG? Een aantal hogescholen is daarna gestart met speciale taalprogramma’s waar studenten hulp kunnen krijgen om hun taalniveau op te krikken. Ook nemen ze instaptoetsen Nederlands af in het eerste jaar. De Haagse Hogeschool bijvoorbeeld doet dit vanaf schooljaar 2011-2012 voor alle eerstejaarsstudenten. Halen ze de toets niet, dan kunnen opleidingen meteen aan de slag met verbetering van het niveau. De Hogeschool Utrecht heeft ook zulke programma’s en toetsen, bij steeds meer faculteiten en opleidingen. Uiteraard zit daar de pabo bij, de leraren opleidingen en de School voor Journalistiek. Maar ook bij de opleiding rechten is er een taalvaardigheidsprogramma voor studenten met spellingsproblemen. José beijer coördineert het taalbeleid bij Instituut Archimedes (de samenwerkende lerarenopleidingen) en is verantwoordelijk voor de taaltoets die in het eerste blok van het eerste jaar wordt afgenomen. ’Vijftig procent haalt een onvoldoende voor het spellingsgedeelte. Het blijkt nog steeds een lastig onderdeel. We toetsen daarnaast op


formulering, een tekst samenvatten en een open schrijfopdracht zoals het schrijven van een sollicitatiebrief.’ Wie de taaltoets niet haalt, wordt doorverwezen naar de taalwerkplaats, waar je bijvoorbeeld hulp krijgt bij het maken van een betoog. Beijer: ‘Een gemiddelde mbo‘er heeft nog nooit zoiets geschreven en een havist wel, dus de verschillen zijn groot.’ Van de eerstejaarsstudenten journalistiek haalt tweederde de taaltoets (een goed/ fout test waarvan je 75 procent goed moet hebben) in één keer, na een jaar heeft ongeveer 80 procent de punten binnen. Coördinator van de toets Gerard Sweep: ‘In het tweede jaar zijn er nog twee kansen, als je het dan niet hebt gehaald, is er wel een probleem. Maar je wordt er niet op afgerekend, je mist gewoon een studiepunt.’

Volgende

HaLTe! Het probleem van een te laag taalniveau begint eigenlijk al bij de eerste halte: de basisschool. Daar eindigt een kwart van de leerlingen op het niveau van groep zes. Volgende halte: de middelbare school. Daar sluit het havo-eindexamenniveau voor taal niet aan bij het startniveau van het hbo, blijkt uit onderzoek van CPS Onderwijsontwikkeling uit 2008. Daarom wil het ministerie van Onderwijs de eindexamens in het voortgezet onderwijs veel strenger maken. Zo moet een leerling gemiddeld een voldoende (5,5) staan op de examenlijst en mag er maar voor een van de vakken Nederlands, Engels en wiskunde een vijf op de lijst staan. Zo kan de calculerende leerling een onvoldoende voor Nederlands niet meer compenseren met hoge cijfers voor andere vakken. Ook vanuit het mbo is het lastig aanhaken op het hbo als het gaat om taal. Door het competentiegerichte onderwijs wordt op het mbo nog maar weinig aandacht aan taal besteed en dus is het voor het gros van de nieuwbakken studenten meer dan vier jaar geleden dat zij iets met taal deden. Ook hier moet uiteindelijk verandering in komen met een centraal taalexamen voor alle mbostudenten. Maar vooralsnog komt een groot deel van de taalproblematiek op het bordje terecht van de derde schakel: het hoger onderwijs.

T

HELP, EEN Twee eerstejaars studenten kregen een gemeen mini-dictee voorgeschoteld. De d’s en de t’s gingen perfect, maar vooral bij de onbekende (gele) woorden, ging het mis. Dat geëmmer over d’s en t’s! In al mijn sms’jes en whatsappjes zit gegarandeerd geen enkele fout. Ik heb mijn taalniveau laatst nog geüpdatet. Die kakofonie van spellingsterreur wordt nu enigszins irritant. Hallo, ik word student midden in een economische malaise. Hoe hachelijk is dat! Sanne plantinga (17), eerstejaars Cultureel Maatschappelijke Vorming 4 Fouten ‘Ik hoorde woorden waarvan ik dacht: oké? Kakofonie bijvoorbeeld, dat had ik nog goed. Mijn biologiedocent zei altijd: “Je eerste antwoord laten staan.”

dICTEE!

Ik vind mezelf niet zo heel goed in spelling. Bij Nederlands haalde ik op spelling een 3, maar omdat ik voor discussie een 8,5 en literatuur een 7,5 haalde, stond ik toch een voldoende. Zo ben ik geslaagd. Dat de eindexamens van de middelbare school strenger worden, kan ik me voorstellen. Al ben ik blij dat het voor mij niet meer geldt. Anno 2012 hoef je niet goed te zijn in spelling. Ik gebruik spellingscontrole op de computer en t9 voor sms’jes (waarmee je woorden snel in kunt toetsen, ook bekend als predictive text – red.). Daar word je lui van. Maar ik zie wel in dat je straks in je werk minder serieus genomen wordt als je een spellingsfout maakt en dat je niet zomaar een hbo-papiertje krijgt.’

barbara Seelt (19), eerstejaars fysiotherapie 8 fouten ‘Dat ik zoveel fouten heb, komt vooral omdat ik dyslectisch ben. Bij woorden die ik nog nooit gezien heb, zie ik niet de logica achter de schrijfwijze. Op de middelbare school zei een leraar Nederlands: “Je kunt zo hard oefenen als je wilt, je kunt het toch niet.” Daarom wilde ik me bewijzen. Van een 3,4 voor spelling ging ik met veel begeleiding naar een 7,6. Het gekke is dat ik een 8 had voor Spaans. Die taal kon ik leren alsof het een soort wiskunde was. En in bètavakken ben ik gelukkig heel goed. Ik doe nu hbo omdat ik de universiteit niet aandurf vanwege het taalniveau. Jammer, want je kunt heel goed zijn in bepaalde vakken en dat in taal gewoon niet kunnen uitdrukken.’ >

06092012 TRAJECTUM 01

23


De

basis van studiesu c c es De vraag is nu: wat moet een hogeschool hiermee? Laat ze taalproblemen bij de verantwoordelijkheid van de student, neemt ze hem juist aan het handje of rekent ze de student keihard af op zijn taalfouten? ‘De student is zelf verantwoordelijk,’ zegt hogeschooldocent José Beijer, ‘maar het gaat hier ook om algemene, academische basisvaardigheden. Daar kun je als hogeschool niet van zeggen: daar doen wij niks mee.’ Beijer heeft zich vanuit het lectoraat Lesgeven in de Multiculturele School vier jaar beziggehouden met taalbeleid binnen de HU en pilots gehouden op verschillende opleidingen. Ze stelt dat taal aan de basis staat van studiesucces. ‘Als student ben je bezig een nieuwe taal te leren spreken, die van je vak, en tegelijk moet je academische vaardigheden aanleren, zoals het schrijven van verslagen. Dat haakt allemaal in elkaar.’ Een hogeschool moet eisen stellen aan de student, meent Beijer, maar ook ondersteuning bieden. ‘Daarvoor hebben we de taalwerkplaats en het digitale taalloket opgezet. Uit de pilots is bovendien gebleken dat studenten veel baat hebben bij gerichte taalhulp binnen hun vakgebied.’

NIET

doorhéén te komen! Ook op de faculteit Natuur en Techniek, met op het eerste gezicht minder taalgerichte opleidingen, is taal in de brede zin van het woord een ding. 75 Procent van de FNT-studenten die vorig schooljaar meededen aan een taaltoets op niveau eind-havo, haalde die toets niet. United Students, een FNT-collectief van studenten, docenten en stafmedewerkers, is hierop met het project ‘Thuis met Taal’ bezig taalniveau op de facultaire agenda te krijgen. Tot nu toe zonder veel succes. Jammer, vindt United Students-ambassadeur Nick Verstege: ‘Er is wel een taalcongres geweest, daar kwamen vooral grote meningsverschillen uit, bijvoorbeeld: moet taal opgenomen worden in het curriculum of niet? Het enige waar iedereen het wel over eens is: dat het taalniveau van studenten belangrijk is.’

24

TRAJECTUM 01 06092012

Ze vertelt dat een aantal van de technische docenten al behoorlijk tevreden is als de inhoud goed is, maar Steenstra probeert daar verandering in te brengen. Als het aan technisch docent Joost Jongen ligt, gebeurt dat morgen al. ‘Een cursus Nederlands zou geen overbodige luxe zijn. We hebben het hier dagelijks over het taalniveau van studenten. “Heb je dat verslag al gelezen? Niet doorhéén te komen.” Voor mij moeten onze studenten twee dingen kunnen: een technisch kunstje, én dat kunstje kunnen verwoorden in een rapport. Als dat niet allebei lukt, kun je niet afstuderen. Ik had eens een student die zo dyslectisch was, dat zijn afstudeerscriptie onleesbaar was. Ik heb daar heel wat uren ingestoken. Uiteindelijk heeft hij op eigen kosten een taalcoach ingehuurd, tot het door de beugel kon. Maar het is zelden prachtig wat de studenten afleveren. Daarom zou ik het liefst zien dat alle studenten in het eerste jaar één een cursus Nederlands krijgen: gewoon d’s en t’s, vervoegen, formuleren. Wat ze eigenlijk op de havo al hadden moeten leren.’

Taal

l eeft h ee l e rg Van een echt taalbeleid is ondanks de pilots, de projectgroep en de duidelijke behoefte van docenten nog geen sprake. José Beijer vindt dat jammer. ‘Opleidingsmanagers zien nog niet genoeg dat taal inherent is aan beroepsvaardigheden.’ Vanuit haar project is wel een club taal­ experts binnen de hogeschool actief die in eigen tijd de koppen bij elkaar steekt. Beijer: ‘Het leeft heel erg, in elke faculteit.’ Ze pleit vooral voor een aanpak waarbij docenten van alle opleidingen bewuster worden van taalvaardigheid en de studenten hier niet alleen op wijzen, maar ook weten waar ze terecht kunnen voor hulp. Journalistiekdocent Gerard Sweep: ‘Studenten die de taaltoets heel lang niet halen en hierbij uiteindelijk hulp krijgen van docenten, zie je het daarna juist heel goed doen, vaak omdat ze er dán pas echt serieus mee aan de slag zijn gegaan.’

t

‘Opleidingsmanagers zien nog niet genoeg dat taal inherent is aan beroepsvaardigheden’


D O O R T I R Z A H S C H N AT E R

WooRDKEUS

VIND IK LEUK

‘Dingen doen die ik eigenlijk eng vind: you only learn outside of your comfort zone. Skydiven bijvoorbeeld, of met een groepje midden in de nacht stoepkrijten op De Uithof de nacht voor 1 april. er kwam een bewaker naar ons toe die vroeg: wat doen jullie? ‘Stoepkrijten meneer, doet u mee?’ Je zag hem even twijfelen. Het gedicht van Toon Hermans voor de universiteitsbieb, veilig voor de regen, heeft er nog heel lang gestaan.’

POLITIEK

HORIZON

‘Ik was al een jaar bestuurslid van MUST. Inmiddels ben ik afgestudeerd aan de HU, docent engels, en doe ik een master amerikanistiek aan de universiteit. Toch wil ik het komende jaar voorzitter zijn van MUST, want de hogeschool, daar ligt mijn gemeenschap. Toen de leden me vroegen wat mijn speerpunt zou worden tijdens het voorzitterschap, kwam ik met de slagzin: ‘MUST on the map, MUST op de rails’. en dat is waar ik met de vereniging op wil koersen, het is onze stip op de horizon: meer zichtbaar zijn.’

AFHAAL CRISIS GENERATIEDING TIC

‘Mijn bureau móét opgeruimd zijn, en het liefst die van anderen ook. Daar pesten ze me wel eens mee. Zo zat er eens een grapjas op mijn plek die koffie morste, er een foto van op Facebook zette en mij tagde. Grrrr.’

APP UITSLAPEN ZONDE

‘Dat medezeggenschap zo weinig leeft, dat studenten niet zo graag meepraten. Je ziet vaak dat ze eerst mee gaan met de stroom, met het curriculum, als consument van hun studie, en dat ze pas in het afstudeerjaar kritischer worden op het onderwijs en zelf doelen gaan stellen. Door mijn medezeggenschapsactiviteiten heb ik dit vroeg geleerd, daar ben ik blij mee. Ik ga er als voorzitter aan werken dat meer studenten beseffen dat ze kunnen bijdragen aan hun eigen onderwijs. Dat hoeft niet eens op hogeschoolniveau, maar kan al bij je eigen opleiding, door feedback te geven aan je docent of door bij een debat te zijn. Je hóéft echt niet zo snel mogelijk met je papiertje naar buiten te lopen.’

UTRECHT

‘Niks mooier dan over de Nieuwegracht fietsen in de herfst. Heerlijk rustig en dan die explosie van kleuren.’

TE LAAT LIEFDE GRENZELOOS WORTELS elke editie van Trajectum kiest een HU’er vijf woorden uit een lijst van vijftien. Deze keer:

Janet de Graaf (24) per 12 september is ze de verse voorzitter van medezeggenschapsvereniging MUST en masterstudent amerikanistiek aan de Universiteit Utrecht. Haar oude schooltje, de HU, blijft toch haar gemeenschap

LeSS W oRDS, MoRe FUN! N U MeT VIJFTIe N NIeU We WooR DeN.

06092012 TRAJECTUM 01

25


T E K S T E N F O T O G R A F I E C H A N TA L L I N S C H O T E N

Het amersfoortse studentenhuis

Sint Joseph werd afgelopen jaar tweede in de landelijke verkiezing van Studentenhuis van het Jaar. op een zomerse zaterdagavond onthullen de bewoners van het huis het geheim van hun succes:

‘DIT IS ONS ’ ... we blijven hier altijd.

26

TRAJECTUM 01 06092012


a

S HUIS...

an de buitenkant zie je duidelijk het historische en religieuze karakter van het vroegere Rooms-Katholieke Liefdeshuis Sint Josephgesticht, hartje Amersfoort. Maar de afgetrapte fietsen tegen de muren van het voormalig klooster, het aantal bellen bij de voordeur en de jongen die met een kratje bier naar binnen loopt maken duidelijk dat het pand niet meer door nonnen wordt bewoond. Het monumentale pand aan de Weverssingel en Muurhuizen heeft tegenwoordig andere bewoners.

‘We zijn net Villa Kakelbont,’ roept Justin van Rooijen (24) die sinds kort zijn studie bouwtechnische bedrijfskunde in Utrecht heeft afgerond. ‘Je weet wel, die van Pippi Langkous.’ Justin ligt met medebewoner en vriend Jelmer (25) te relaxen in het bubbelbad dat aan de zijkant van de binnentuin staat. De tuin ziet er voor studentenbegrippen redelijk verzorgd uit: de planten staan in bloei, de grote grijze kliko keurig in het midden en de vissen in de vijver leven nog. De picknicktafel naast het bubbelbad fungeert als centraal ontmoetingspunt bij mooi weer.

06092012 TRAJECTUM 01

27

>


Justin en Jelmer

Het is een van de twee binnentuinen, die worden gedeeld door maar liefst 114 bewoners. Justin: ‘Gelukkig is dit de rustigste, omdat je de tuin alleen via deze unit kunt betreden.’ Met ‘unit’ bedoelt hij de verschillende gangen in het gebouw. Iedere gang telt vijf tot acht kamers plus een huiskamer en sanitair. In elke kamer fungeert een zwevend bed als een soort extra verdieping. Justin woont nu 3½ jaar in het huis en kwam binnen via een hospiteeravond. Justin had het geluk dat hij iemand kende die een goed woordje voor hem deed.’ Inmiddels is het pand met de rijke geschiedenis voor de bouwtechnicus een bron van inspiratie, de bouwtekeningen liggen prominent op de tafel in zijn lichte kamer.

28

TRAJECTUM 01 06092012

De kennis van en liefde voor het huis kwamen de laatste maanden goed van pas vanwege hun finaleplaats bij Studentenhuis van het jaar verkiezing en omdat de media regelmatig langskwamen. Het huis, ‘van bovenaf vormt het de hoofdletter A’, werd vanaf 1850 door nonnen bewoond, waarna het in 1985 omgebouwd werd tot een studentenhuis. Tussendoor is het gebouw tijdelijk bezet geweest door krakers. Justin: ‘Een kraker woont hier nog steeds. Hij hoort hier niet thuis, maar we zien hem nooit en we hebben ook geen last van hem.’ Volgens de student zijn de bewoners die niet aarden binnen

een paar maanden weer vertrokken. ‘Op een oude man na. Wat we ook doen, die gaat niet weg. Hij blijft een mysterie.’ Net zoals voor buitenstaanders het leven binnen de muren van het huis een mysterie blijft. ‘We zijn een soort gesloten gemeenschap. Toeristen die de middeleeuwse binnenstad bezoeken, hebben geen idee wat er achter deze muren plaatsvindt. En dat is soms maar goed ook’, vertelt Justin, terwijl hij beteuterd in zijn hawaï-zwembroek naar zijn lege flesje bier kijkt, dat netjes op de rand van het bubbelbad staat.


‘Niemand gaat in het weekend naar papa of mama voor de was’ Marten en Liset

Plotseling loopt huisgenote Liset schreeuwend de binnentuin binnen: ‘Jongens! Mijn sokken worden nat in de plee! Leer het nou eens!’ Jelmer: ‘Ik zal mijn voeten afdrogen, de volgende keer als ik tijdens het badderen moet piesen. Wil je misschien nog twee biertjes pakken?’ Liset, sprekende blauwe ogen, negeert zijn verzoek en schuift aan bij de picknicktafel, waar ook Maarten zit, met stoppelbaard en vintage bril. ‘We hebben een HOLA,’ wijst Maarten naar Liset: ‘Een Huwelijk op LoopAfstand.’ Maarten is sinds kort ex-bewoner van het studentencomplex en heeft zijn eigen huis om de hoek. Liset, zijn vriendin, woont nog in het complex. ‘Bijna twee jaar geleden zag ik haar op haar hospiteeravond en ik wilde haar meteen hebben. Het heeft drie weken geduurd voordat we een relatie kregen.’ Jelmer, die inmiddels zelf een biertje heeft gepakt, roept: ’Voordat jij hier woonde, Liset, was Maarten een keurmeester die alle meiden van de unit seksueel keurde.’

Hoewel het zaterdag is, blijken de bewoners in het weekend juist in Amersfoort te blijven. Justin: ‘Het is gezellig! In de weekenden gaat er niemand naar papa of mama voor de was, we blijven hier altijd. Dit is ons thuis.’ Elk weekend is er namelijk iets leuks te doen in het huis. Eenmaal per jaar organiseert het huis een groots festival genaamd Ongekend. ‘Tijdens de laatste editie zijn er 23 fusten bier doorheen gegaan. Dat staat gelijk aan 4370 glazen bier’, vertelt Justin. ‘Deel dat over de ruim 300 bezoekers en dan weet je hoe gek het eraan toegaat.’ Justin neemt nog maar eens een slokje van zijn bier, maar laat het van schrik bijna uit zijn handen vallen als er opnieuw een luide kreet door de tuin galmt. Maarten heeft als enige verstaan wat er werd geroepen. ‘We pakken het vlees en komen eraan,’ roept hij terug. De houten tafel in de andere binnentuin staat vol plastic borden, rood vlees, fles-

sen met saus en een paar gekleurde kommen met salade. Een paar jongens zijn haastig bezig met het verleggen van snoeren, aansluiten van de laptop en het testen van de geluidsinstallatie. De boxen zijn gigantisch. Bij het laatste Ongekendfeest was de geluidsinstallatie nog groter. ‘Wie sliep er de avond voor het festival in de tuin om al het apparatuur te bewaken?’ roept de man van het geluid naar Justin. Een meidenstem overstemt zijn antwoord: ‘HIER nog meer BIER’, terwijl ze een krat midden in de tuin zet. ‘Jongens, we missen bestek!’ schreeuwt een ander. ‘Staat de barbecue al aan?’ roept een jongen terwijl hij met een batje een pingpongbal terugslaat naar Jelmer. De eerste stukken zwart vlees worden uitgedeeld. ‘ETEEEEEN’.

Later op de avond: de verhalen komen nu pas echt, met steeds meer gelach. De hoeveelheid lege glazen op tafel groeit snel, de verhalen worden sterker. Justin staat weer bij Jelmer en vertelt: ‘Toen de ondergrondse gangen nog open waren, in 1985, is een groepje studenten in die gangen verdwaald. Ze kwamen per toeval uit in de kelder bij Café Van Zanten, dat hier tegenover ligt. De kelder lag vol met drank en dat hebben ze toen via de ondergrondse gangen naar huis gebracht.’ Jelmer kijkt bedenkelijk, terwijl Justin vrolijk verder ratelt: ‘We hebben navraag gedaan bij Van Zanten, maar ze ontkennen alles. Volgens mij zit die gang er nog wel.’ Hij neemt nog maar een slok van zijn biertje.

06092012 TRAJECTUM 01

29


Leukste improvisatie van jezelf? ‘De eerste keer dat we met z’n vieren speelden (Koen samen met Jef Hoogmartens, Niels Croiset, Jef Hoogmartens, red). We kennen elkaar van het Noord Nederlands Toneel, daar sta je in dienst van het stuk. Dit was echt van onszelf. We speelden alle vier onze beste vriend en hadden een cabaretgroepje opgezet wat leek op Nachtgasten. Mijn rol van streng gereformeerde man, samen met Tygo Gernandt, staat me ook nog goed bij. Zo iemand staat heel ver van me af, daar hou ik van. Stemmetjes en gekke loopjes doen we niet aan, we hebben zeven regels en dat is er eentje van.’

Repeteer je zoiets? ‘Alleen de schrijvers weten hoe het verhaal loopt. Zij bouwen ook allerlei opties in voor het geval het verhaal te vroeg lijkt af te lopen bijvoorbeeld. Maar als een van ons meespeelt, weet hij het verhaal zelf ook niet. Al kennen we het format wel zo goed, dat als je te horen krijgt dat je je vriendin ten huwelijk gaat vragen, je op je klompen aanvoelt dat die relatie niet helemaal lekker loopt.’

Grootste paniekmoment? ‘In het begin was dat het doodenge moment dat je als acteur je rol en je geheim te horen krijgt. Je hoort het publiek erom lachen maar jij voelt je zacht gezegd nogal naar. Gek genoeg is dat moment inmiddels verslavend geworden. Als schrijver van het verhaal heb ik af en toe nog wel een klein paniekje als je bijvoorbeeld een ‘eindgeheim’ hoort terwijl de voorstelling nog maar net is begonnen. Als schrijver is het duizend keer enger dan als acteur, omdat je je dan verantwoordelijk voelt voor het geheel’

Meest bijzonder gastoptreden? ‘Ik heb genoten van Jan Groenteman in De Titanic - De Musical en van Birgit Schuurman in onze musicalversie van Pulp Fiction op Lowlands voor 1400 man. Ook oude rotten als Bram van der Vlugt en Nelly Frijda vind ik heel bijzonder. Het leuke is vooral als je Bram van der Vlugt tegenover Georgina Verbaan zet. Dan krijg je mooie dingen.’ Van welke gast droom je? ‘Johnny Depp, en volgens mij gaat het me lukken. Er wordt vaak lacherig gedaan over de Amerikaanse, losse manier van acteren, maar uiteindelijk wil iedereen in die films spelen en zie je gewoon bloedmooie dingen. Depp is voor mij de alleraller-allerbeste, naast Marlon Brando – die ik genoemd had als hij niet dood was. Uiteindelijk wil ik gewoon overal filialen van Nachtgasten waar acteurs uit verschillende landen en genres met elkaar in het diepe springen.’

CULTUUR

Waarom hebben jullie Nachtgasten bedacht? ‘Elke acteur droomt van een rol in Othello of in Once Upon a Time in the West, maar dat hangt allemaal zo van geld en lobbyen af. We zochten een plek waar je al je droomrollen kunt spelen, waar je samen het diepe in springt zonder oordelen. Er is al zoveel ellebogenwerk. Nachtgasten is gebaseerd op de improvisatieles van de toneelschool. Er is een verhaal geschreven en vlak voor je op moet, hoor je je rol en krijg je een geheim mee. Wij hebben niet het lollige van De Lama’s en ook niet het korte van De Vloer Op. Het gaat juist om het uitspelen van het hele verhaal.’

Paniek om het

D O O R T I R Z A H S C H N AT E R

e! W e L I Kan de

gen v Wij mo urg 2x2 houwb r Stadssc ven voo wegge n ber. e t m r e a t a vrijk 16 sep p o ie g in rstell vertel w de voo ook en b en e t c s a a F g s op Nacht r o o v Like on r teu je roomac eten als jouw d het je w n e . t w la w t–w is. We nen heb m gewon trajectu / m ok.co facebo

30

TRAJECTUM 01 06092012


ACTEUR KOEN WOUTERSE ZOCHT EEN PLEK OM TE JAMMEN. MET DRIE BEVRIENDE ACTEURS BEDACHT HIJ IMPROVISATIETONEEL NacHTGaSTeN. HET WERD EEN THEATERHIT – MET VEEL BEKENDE GASTSPELERS. VANAF 16 SEPTEMBER ZIJN DE ACTEURS MAAR LIEFST NEGEN KEER TE ZIEN IN DE STADSSCHOUWBURG. SCHRIJVER EN ACTEUR WOUTERSE VERTELT OVER DE BESTE MOMENTEN: ‘MET JOHNNY DEPP, DAT GAAT OOK NOG WEL LUKKEN.’

Eindgeheim Wat? Nachtgasten Wie? Acteurs Koen Wouterse, Niels Croiset en Yorick Zwart met een entourage van Neerlands finest aan acteurs en actrices – denk aan Frank Lammers, Hanna Verboom, Katja Schuurman, Anna Drijver, Tim Murck en Suzan Visser Wanneer? Op zondagen van 16 september t/m 28 april, kijk voor specifieke data op www.stadsschouwburg-utrecht.nl Waar? Stadsschouwburg Utrecht, Lucasbolwerk 24, Utrecht Kost dat? €12,50 , €80 kun je naar acht voorstellingen. www.nachtgasten.nl

06092012 TRAJECTUM 01

31


WINac T IeS

D o 6 Sep popmuziek Dubbelconcert Vera en Tanja Biebconcert 19:30 – Centrale Bibliotheek GRaTIS D o 6 eN VR 7 Sep Theater Lebensraum Jakop Ahlbom en Alamo Race Track 20:30 – Theater Kikker T /M VR 7 Sep beeldende kunst bK-NU present! Het actuele beeldende kunstaanbod in Utrecht 12:00-17:00 – Lange Nieuwstraat 4 GRaTIS Za 8 eN Zo 9 Sep open dag open Monumentendag – GRaTIS

Zo 9 Sep opera Verdi’s aïda from scratch 15:00 – Vredenburg Leidsche Rijn

32

TRAJECTUM 01 06092012

T/M 22 SepTeMbeR MUZIeKTHeaTeR Veel gedoe om niks De Stadsschouwburg omgetoverd tot feesttent inclusief drank en livemuziek?! Theater zoals je het nooit eerder beleefde: De Utrechtse Spelen samen met de New Cool Collective in de Shakespeare komedie met o.a. Susan Visser, Benja Bruijning en Sanne Vogel. Als publiek ben je onderdeel van de voorstelling, dus kom meedansen en feesten! Lastminutetickets voor studenten slechts €10!

Wo 12 eN D o 13 Se p cabaret Groninger Studenten cabaret Festival Try-out tournee 20:30 – Werftheater Wo 12 T / M Zo 16 Se p circusshow call me Maria Nazomercircus van de Stadsschouwburg 20:00 – Amaliapark D o 13 eN V R 14 S e p Moderne dans The Sweet art of bruising Dance Works Rotterdam 20:30 – Theater Kikker Za 15 S ep Festival overdreven Festival lokale bands en DJ’s 15:30 – naast Shoppingcenter Overvecht

Download de Uitburo UIT-app Eerst was hij er al voor de iPhone maar nu ook voor Android! De complete Utrechtse cultuuragenda gratis op je mobiel, wie wil dat nou niet? Kijk op utrechtsuitburo.nl/app.

i.s.m.

AGENDA

T/M 9 SepTeMbeR FeSTIVaL Gaudeamus Muziekweek Elk jaar presenteert het festival voor nieuwe muziek en jonge componisten de muziek van ‘de Mozarts van morgen’. Modern klassiek saai? Nee, absoluut niet! Er zijn juist talloze spannende concerten op bijzondere plekken in de stad. Zo kun je naar speciale slaapconcerten in een slaapzaal van hostel Strowis of naar gratis concerten in de tuinen van monumenten in de binnenstad.

3 x 2 kaarten + rondleiding outsider / Insider * Zie in het AAMU hoe Gordon Bennet het publiek met zijn schilderijen confronteert met een andere, indringende en vaak ironische visie op de westerse (kunst)geschiedenis. Zijn persoonlijke zoektocht naar identiteit en confrontatie met openlijk racisme vormen de basis voor globale thema’s in zijn oeuvre. Win vrijkaarten voor een dag naar keuze. Ga je op zondag, dan is er ook een rondleiding.

GRaTIS

T / M Zo 23 S ep Fotografie expo Verzamelplaats, Verhalen uit het Utrechtse Landschap – Flatland Gallery GRaTIS

* Winnen? check Sapsite.nl/winacties of Trajectum.hu.nl/cultuur

T/M 9 D e ceM beR eXpo outsider / Insider. The art of Gordon bennett Een van de belangrijkste Australische kunstenaars is nu te zien in Utrecht: Gordon Bennett samplet beeld uit wereldberoemde kunstwerken van bijvoorbeeld Van Gogh, Mondriaan en Pollock. Nu te zien bij het AAMU, Museum voor hedendaagse Aborginal Kunst aan de Oudegracht. Kijk hiernaast voor de winactie!

aM e RSFooRT D o 6 Se p Muziek Kate Niki Romijn Eerbetoon aan popdiva Kate Bush 20.15 – De Kamers Someday Funky poprockband 21.30 – Cafe ‘t Nonnetje VR 1 4 Se p Muziek The Deaf Garage, punk en rock & roll 20.00 – De Kelder Z a 1 5 Se p Theater amsup Opening van het culturele seizoen in Amersfoort met onder andere Paul de Leeuw, Miss Montreal en het Miles Orchestra 20.15 – De Flint Muziek Moss Indiepop 20.00 – De Kelder Z o 1 6 Se p Muziek Grupo del Sur Passie voor Piazzolla 16.00 – Theater De Lieve Vrouw. Lieve Vrouwestraat 13


COLUMN

Postvakantiestress Deze zomer heb ik vijf weken lang opgezien tegen de geDit jaar moet het anders. Dan maar een beetje jokken. vreesde vraag ‘hoe was je vakantie?’ Het is de meest geDit jaar ben ik drie weken in London geweest op de Olymstelde vraag in de eerste weken op school en het juiste pische Spelen. De DVD Highlights of the London Games STUDENTEN, OP! antwoord heb ik nog niet gevonden. Ik kan dit jaar niet • Een goede 2012, die ik in de voorverkoop bestelde, moet LET voldoende rijopleiding volg je Punten niet gehaald? weer aankomen met: ‘Ik was een lang weekend in de carazijnkeer voor een vakantiealibi. Zo zag ik Eppie Zonderland maar één in je leven! e nog niet af? • Al meer dan 40 jaar toonvan van mijn zwager in Noord Brabant.’ Dit antwoord heb goud pakken en was ik erbij Scripti toen Rami Kromodjo twee aangevend, innovatief Met Personal Studycoaching van Instiik al drie jaren gegeven, gevolgd door belangwekkende en betrouwbaar! keer als eerste het zwembadtuut uitMaltha mocht. komNatuurlijk je er wel! had ik als één van alle beachvolleybal-wedstrijden, Ook voor struikelvakken als Statistiekde & informatie over het weer: ‘Het regende drie van de vier• Wij hebben kaartjes voor waarbij de weinige rijscholen de Bètavakken kun je op ons rekenen. dagen en ik verlangde terug naar mijn eigen bed.’ Wat ikhet Bovag sportoutfit 3-sterren van de dames iets te heet leek gewassen. Even er tegenwoordig niet meer bij vertel is, dat ik geen zin kwaliteitslabel! surfen op het internet leverde mejevierhonderd leuke vaSchrijf nu in via www.insti heb in vakantiestress, het pakken van koffers en het na- www.bruinsma. kantiekiekjes, dienl ik mijn collega’s kantuutmaltha.nl showen. Ze weten Of kom langs op de 030-2510864 denken over exotische bestemmingen. De zon kan me dat ik een hekel heb aan foto’s waar ik zelf op sta, dus De grootste verkeersschool van Midden-Nederland Van Asch van Wijckskade 24. gestolen worden. voor vragen daarover hoef ik niet bang te zijn. In de biIk zie mijn collega’s na mijn antwoord denken: ‘Oh mijn bliotheek zag ik vorige week een nieuw reisboek over God, wat een loser is Ad Franzen. Wat een ontzettend Nieuw-Zeeland en er zat een DVD bij met 10.000 gewelsaaie, ingeslapen oude lul is het toch geworden.’ Op mijn dige foto’s. Kortom, in de zomervakantie van 2013 ben ik tegenvraag - ‘en hoe was jouw vakantie?’ - volgen de vier weken in Nieuw-Zeeland geweest en heb met een prachtigste beschrijvingen van de Chinese muur, de rugzak het gehele land doorkruist om alle locaties van Mount Everest, het Pieterpad, de Gay Parade of de NiLord of the Rings te zien. Mijn collega’s zullen groen zien agara watervallen. Zelfs bij studenten scoort een vakantie van jaloezie en studenten zullen bewondering krijgen voor op camping ‘Het Grote Genieten’ in Noord-Brabant een die oude rakker met die avontuurlijke backpack. 1 op de vakantieschaal.

Ad Franzen

Ad Franzen is docent op de HU

(advertentie)

Zoek je een kamer? kijk dan op www.ssh xl.nl Ook in Amersfoort!


PRIKBoRD

STUDIUM GeNeRaLe HU

Serviceberichten, speciaal voor medewerkers en studenten van de hogeschool. ook een bericht, oproep, mededeling, uitnodiging of boodschap? Mail Trajectum@hu.nl o.v.v. ‘servicebericht’. Volgende trajectum verschijnt 20 september. Deadline in te leveren servicebericht uiterlijk 12 september.

Hét grote Hoger onderwijs Verkiezingsdebat 2012 Twee dagen voor de Tweede Kamerverkiezing is er het grote Hoger Onderwijs Verkiezingsdebat. De partijen kunnen voor de laatste keer hun ambities tonen voor de kwaliteit en toegankelijkheid van het Nederlands hoger onderwijs. Georganiseerd door Studium Generale HU in samenwerking met andere hogescholen, universiteiten en studentenorganisaties. Deelnemers zijn onder andere: Halbe Zijlstra (VVD), Sander de Rouwe (CDA), Manja Smits (SP), Jesse Klaver (GroenLinks), Paul van Meenen (D66). Datum: maandag 10 september / Tijd: 19 - 22 uur / Locatie: Faculteit Natuur & Techniek, Oudenoord 700, 3513 EX Utrecht / Meer info en aanmelden: www. hu.nl>evenementen

toetsen en beoordelen. Ook is er aanbod voor omringend management, met een basis en een verdiepend gedeelte. Meer info en trainingsdata: www. leergangexamencommissies.hu.nl / Inschrijven: vóór 20 september

SURFNeT eN WaaG SocIeTY

Wedstrijd apps on Het belang van goede apps in het hoger onderwijs en de onderzoekspraktijk wordt steeds groter en met Apps On willen SURFnet en Waag Society de bouw van edu-apps stimuleren. Er zijn zes thema’s, waarbinnen de inzendingen kunnen vallen, van ‘Onbegrensd online samenwerken’ tot ‘Leven lang leren’, en ‘Interactief college’ Inzenden: vóór 1 december / Meer info: www.surfnet.nl>actueel

UTRecHTReNT

Work-on Studentenloop NIbUD

Slim Studeren Geld beheren Budgetprogramma voor alle eerstejaarsstudenten in Utrecht. Ouderejaarsstudenten, getraind door het Nibud, gaan medestudenten gratis budgettrainingen van een uur geven om hen te leren bewust om te gaan met hun geld en studieleningen. Info: www.studerengeldbeheren.nl

HR aDVIeS

professionaliseringstrajecten examencommissies • Een goede rijopleiding volg je maar één keer in je leven! • Al meer dan 40 jaar toonaangevend, innovatief en betrouwbaar! • Wij hebben als één van de weinige rijscholen het Bovag 3-sterren kwaliteitslabel!

www.bruinsma.nl 030-2510864 De grootste verkeersschool van Midden-Nederland

34

TRAJECTUM 01 06092012

Het project ‘Van Cijfer tot Diploma’ draait om het verbeteren van het proces, van resultaatverwerking tot diploma-uitgifte. Professionalisering hierin blijft nodig. Er is een basistraining bestemd voor nieuwe leden van examencommissies en een verdiepende training voor ieder examencommissielid. De verdiepingstraining heeft dit jaar als thema Kwaliteitsborging:

Deze 10 kilometerloop is een onderdeel van de Singelloop Utrecht die plaatsvindt op zondag 30 september. Studenten kunnen met korting deelnemen aan deze exclusieve hardloopwedstrijd. Meer info: www.work-on.nl/ studentenloop

IpSU

Rouwgroep voor studenten De dood van iemand die je lief is, kan veel impact hebben op je leven. Het delen van je verhaal en het uitwisselen van ervaringen kan door herkenning en erkenning veel steun geven. Het IPSU, het Interkerkelijk Platform Studentenpastoraat Utrecht, start bij genoeg aanmeldingen een rouwgroep. De groep komt 8 keer bij elkaar: om verhalen te delen en stil te staan bij de emoties die op je af komen; hoe verder en zingeving. Meer info en aanmelding: eug@ nottelman.net of liesbeth.timmers @tiscali.nl

oLYMpoS

cursusperiode 1 Op maandag 10 september gaat de nieuwe cursusperiode bij Sportcentrum Olympos van start. Je kunt kiezen uit zo’n veertig cursussen, van boksen tot tennis, van pole fitness tot salsa. De meeste cursussen duren acht weken / lessen. Voor inschrijving en het complete cursusrooster: www.olympos.nl

STUDIUM GeNeRaLe UU

ondertussen in china Door flinke investeringen in onderwijs en wetenschap en een pragmatische omgang met de vrijemarkteconomie, heeft China zich binnen korte tijd ontwikkeld tot een belangrijke wereldspeler. Economische modellen uit het westen worden verbonden met de rijke Chinese tradities. De razendsnelle economische ontwikkelingen veranderen ongetwijfeld ook de politieke verhoudingen in de rest van de wereld. Vier sprekers vertellen wat er gebeurt in China. Data: 4 dinsdagen vanaf 11 september / Tijd: 20.00 - 21.30 uur / Locatie: Aula van het Academiegebouw, Utrecht / Meer info: www.sg.uu.nl>programma

RUGbY

Kampioenen zoeken nieuwe talenten De dames van de Rugbyende Utrechtse Studenten (RUS) zijn op zoek naar nieuwe talenten. RUS heeft twee damesteams waarvan het eerste team het afgelopen seizoen Nederlands kampioen is geworden. Maar op welk sportief niveau je ook begint, er is altijd een plek voor je binnen RUS. Geïnteresseerden zijn welkom om vrijblijvend een training mee te doen. De dames van RUS trainen iedere woensdag- en vrijdagavond op sportcentrum Olympos. Meer info: www.dames-rugby.nl of stuur een mailtje naar: info@ dames-rugby.nl


Q:

bUIKDaNSeN MeT aRYa Buikdansen, echt iets voor jou! Nu 50% studentenkorting! Kijk op www.buikdansutrecht.nl of mail: info@arya.nu voor een proefles.

Dag meneer de decaan, ik ben een nieuwe eerstejaars. Ik heb iets waarvan ik eigenlijk nauwelijks last heb en mijn klasgenoten zeggen dat het toch handig is om dit te melden bij een decaan. Dus hier ben ik dan…

a:

SNeL HeeS oF eeN

Allereerst een warm welkom bij de HU. Hopelijk zijn de eerste dagen je goed bevallen. Ook ik als decaan hoop dat je studie een succes wordt. Je zegt dat je ‘iets’ hebt, waarvan je studiegenoten vinden dat je het moet melden. Het kan inderdaad handig zijn als dat ‘iets’ een persoonlijke bijzondere omstandigheid is waardoor je misschien studievertraging op zou kunnen lopen. Daar zijn een paar redenen voor. Allereerst kunnen er bijvoorbeeld regelingen getroffen worden om de kans op studievertraging te verkleinen. Zo kun je bij dyslexie je toetsen aanvragen met vergroot lettertype. Mocht je desondanks toch studievertraging oplopen, dan kunnen daar in sommige gevallen financiële regelingen voor getroffen worden. Vaak staat dan in de voorwaarden dat jouw bijzondere persoonlijke omstandigheid op tijd gemeld moet zijn. Onder persoonlijke bijzondere omstandigheden vallen veel zaken, bijvoorbeeld ADHD, dyslexie, burn-out, zwangerschap, ziekte en overlijden in de familie. Voor regelingen in verband met persoonlijke bijzondere omstandigheden is wel ondersteunend bewijs nodig. Denk hierbij aan een dyslexierapport, een diagnose of bijvoorbeeld een rouwkaart. Alle regels en richtlijnen rondom bijzondere persoonlijke omstandigheden kun je vinden in de studiegids en in het Onderwijs- en Examenreglement (OER). Als je een persoonlijke bijzondere omstandigheid meldt bij de decaan, dan gaat deze daar altijd vertrouwelijk mee om. Een decaan zal nooit, zonder het jou te vragen, je persoonlijke omstandigheid melden bij iemand anders, ook niet bij je StudieLoopbaanBegeleider (SLB-er). Soms is het wel handig als je zelf je SLB-er op de hoogte brengt, zeker wanneer je als eerstejaars met het Bindend StudieAdvies (BSA) te maken krijgt. Of jouw ‘iets’ valt onder bijzondere persoonlijke • Een goede omstandigheden rijopleiding volg je maar één keer nu in je leven! waarvan het nuttig is om te melden, kun je hopelijk zelf beslis• Al meer dan 40 jaar toonsen. Goed in ieder geval dat je contactaan hebt gezocht om het te gevend, innovatief betrouwbaar! en goed. vragen. Met vragen blijven zitten is nooit

ScHoRRe STeM? Moeilijk verstaanbaar of alles twee keer moeten zeggen? Meld je dan aan voor een gratis logopedieonderzoek, -advies of -behandeling in de opleidingskliniek logopedie. Bel naar: 088 – 4815 777

TRAATJES

DECAAN

KLINIeK ooGZoRG Vermoeide ogen bij beeldschermwerk? Maak gebruik van de HU regeling & HU faciliteiten: GRATIS oogonderzoek & beeldschermbril via de kliniek van Oogzorg op de Uithof. Voor een afspraak, bel: tel 088 4815 777

In de rubriek FAQ geven studentendecanen Marianne Hamel, Frans Meeuwsen en Jaap van Weenen antwoord op veel gestelde vragen van studenten. Heb jij vragen? Dan kun je bij jouw eigen decaan terecht voor informatie, advies en hulp over en bij je studie. Maar ook bij bijzondere persoonlijke omstandigheden en financiële en materiële vragen. De studentendecanen hebben een onafhankelijke positie en gaan uit van de belangen van de student. Kijk op de studentendecanen-site op Sharepoint voor meer informatie.

Frans Meeuwsen

• Wij hebben als één van de weinige rijscholen het Bovag 3-sterren T Ip : kwaliteitslabel!

Kijk ee ns in je swww.bruinsma. tudiegid nl s wat e r staat ove030-2510864 r bijzon derevanpMidden-Nederland De grootste verkeersschool soonlijk ere omsta ndigheden en het bSa.

ISIS Lezing van Stichting I.S.I.S. over ‘Reïncarnatie, eeuwige groei’. Je bent nooit uitgeleerd. 18 september, 20.00 uur in De Kargadoor, Oudegracht 36, Utrecht. Toegang vrij. www.stichtingisis.org

STUDENTEN, LET OP! Punten niet gehaald? Scriptie nog niet af?

Trajectum, het redactioneel onafhankelijke magazine van de Hogeschool Utrecht, verschijnt elke twee weken, behalve in de vakanties. Redactie-adres Bezoekadres: Padualaan 99, kamer 3S.140, Utrecht Postadres: Postbus 8611,3503 RP Utrecht Tel: (088) 481 66 90 E-mail: trajectum@hu.nl Website: www.trajectum.hu.nl Redactie Janny Ruardy (hoofdredacteur, (088) 481 66 92, janny.ruardy@hu.nl) Marc Janssen (eindredacteur, (088) 481 66 93, marc.janssen@hu.nl) Gerard Rutten (redacteur, (088) 481 66 94, gerard.rutten@hu.nl) Tirzah Schnater (redacteur, (088) 481 66 95, tirzah.schnater@hu.nl) Maarten Nauw (webredacteur, (088) 481 66 96 maarten.nauw@hu.nl) Nettie Peters (redactie-assistent, (088) 481 66 90 nettie.peters@hu.nl) columnisten Ad Franzen, Sjoerd Arends, Roos Barneveld Fotograaf Kees Rutten Vormgeving Karel Oosting advertenties Bureau van Vliet zandvoort@bureauvanvliet.com, tel: 023 - 571 47 45 fax: 023 - 571 76 80 abonnementen € 35,– per jaargang (of deel daarvan) Druk BDU, Barneveld Redactieraad Sjoerd Arends, Sebastiaan Hameleers, Ad van Liempt, Maarten van der Linde, Patricia Veldhuis, Hendrien van de Weert Trajectum is aangesloten bij het Hoger Onderwijs Persbureau © Trajectum Auteursrecht voorbehouden. Het is verboden om zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur artikelen of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen.

Met Personal Studycoaching van Instituut Maltha kom je er wel! Ook voor struikelvakken als Statistiek & de Bètavakken kun je op ons rekenen. Schrijf je nu in via

www.instituutmaltha.nl Of kom langs op de

Van Asch van Wijckskade 24.

06092012 TRAJECTUM 01

35


24/7 Wij zijn Daisy Janssen, Marijke van Harten, Ton breeschoten, William Jongsma, Ivar Kraaijevanger en bart van Zevenbergen, studenten aan de faculteit Natuur en Techniek in Utrecht. In januari besloten we samen de introductieweek van de faculteit te organiseren. Nu hebben we een fantastische week achter de rug.

VRIJDaG Het opbouwen gaat beginnen. op een leeg terrein komen we aan, straks staat hier een grote tent, wij krijgen er steeds meer zin in!

ZaTeRDaG moet er uiterNa een koude nacht en. Maar met aard nog veel gebeur .000 munten 100 n nse me zoveel n probleem. gee l, sne tellen gaat

ZoNDaG Licht en geluid worden opgebouwd, met onze eigen muziek op de achtergrond. Want zingen kunnen onze FNTmannen wel! Volgend jaar Idols?

MaaNDaG De papa’s en mama’s komen helpen. De slaaptenten worden opgebouwd en vanavond worden onze feutjes opgehaald. De spanning stijgt. WoeNSDaG en heeft zich ere ied k, De spellendag was leu was er bij, maar bo eH De . akt ma ver goed voor niets Hebben we waarvoor? eigenlijk n goed voor elkaar. eve dat toch weer

DoNDeRDaG Zeepkistenrace, afsluitend met een bierestafette. Wat zijn wij trots! en nu opruimen en lekker bijslapen, dat hebben we wel verdiend!

ook een keer in deze rubriek? Geef je op via tirzah.schnater@hu.nl

DINSDaG Wat een groep studen ten die meedoen aan onz e introductie! Wauw, gew eldig dit! en wij hebben het georganiseerd!


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.