Afriga 94

ESTAMOS EN www.revistaafriga.com E EN FACEBOOK

Nº 94 ANO XVII Setembro–Outubro 2011

AFRIGA P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

D

E

G

A

L

I

C

I

A

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES AVALIACIÓN DAS VARIEDADES DE GRAMÍNEAS E LEGUMINOSAS O ENCALADO NAS PRODUCIÓNS FORRAXEIRAS MELLORA DA COMPOÑENTE TREVO NAS PRADEIRAS LEGUMINOSAS ANUAIS E RAIGRÁS ITALIANO COMO CULTIVO INVERNAL

A V A N C E S

N O S

P R O G R A M A S

ESPECI AL E N S IL A D O D O M ILLO: A N Á L I S E D A C A LID A D E E XES TI ÓN D O S IL O

D E

C O N T R O L

D A

I B R

E

A

B V D

SAT M URADO ROM U A L D O : T ECNOL OXÍA VAN G A R D I S TA A BAIXO CUSTO

LAUTA MIC GOLDWYN x COMESTAR LAUTAMIE TITANIC MB-89 5* x COMESTAR LAUTELMA IGNITER MB 89 11* ESPM3102720401 aAa 243165

• O MELLOR FILLO DE GOLDWYN E COMESTAR LAUTAMIE TITANIC

• AS SÚAS IRMÁS LIDERAN A LISTA XENÓMICA EN CANADÁ • GRANDES RESULTADOS: + 1.038 Qg. DE LEITE, + 45 Qg. DE GRAXA E + 39 Qg. DE PROTEÍNA • • Fontao - Esperante - Apdo. 128, 27080 LUGO - Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626

• EXCELENTE MORFOLOXÍA: TIPO FUNCIONAL E TIPO DE SHOW AO MESMO TEMPO • FIABILIDADE MÁXIMA: 95% NA PRIMEIRA PROBA, CON 260 FILLAS EN 178 RABAÑOS

• COMBINACIÓN IDEAL: PROFUNDO PEDIGRÍ E ELEVADOS ÍNDICES XENÉTICOS

xeneticafontao.agri@xunta.es - www.xeneticafontao.com

SUMARIO

AFRIGA P

R

O D

U C

I

Ó N

D

E

L

E

I

T

E

D

E

G

A

L

I

C

I

A

NOVAS TECNOLOXÍAS Afriga estrea web e perfil en Facebook . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

CONVOCATORIAS Concurso rexional de Asturias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

EXPLOTACIÓN

AFRIGA

SAT Murado Romualdo (A Pastoriza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO Xestión do silo de millo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

www.revistaafriga.com

Análise da calidade das ensilaxes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

SANIDADE Avances no control da IBR e a BVD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES Avaliación das variedades de gramíneas e leguminosas . . . . . . . 60 O encalado nas producións forraxeiras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Mellora da compoñente trevo nas pradeiras . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Leguminosas anuais e raigrás italiano como cultivo invernal. . . 86

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva.

SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo.

VOCAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.

SIGUENOS TAMÉN EN

Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa.

DIRECTOR, Manuel Darriba.

DIRECTOR COMERCIAL, José Manuel Gegúndez.

DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez.

COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín.

REDACCIÓN, José Luís Ramudo, Begoña Gómez Rielo.

Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366.

Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.ctransmedia.com Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es.

Web: www.ager.com.es Imprime: Gráficas Rigel SA. Tirada: 10.000 exemplares.

Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

5

6

NOVAS TECNOLOXÍAS

AFRIGA AUMENTA A INFORMACIÓN PARA OS GANDEIROS A TRAVÉS DUNHA PÁXINA WEB E DAS REDES SOCIAIS Este ano, Afriga pegou o salto a Internet e estreou unha web, www.revistaafriga.com, que vén a complementar a edición en papel con moitas novidades, coma un servizo de televisión propio, unha axenda de eventos, o eco das últimas noticias do sector agrogandeiro ou un apartado sobre lexislación. Os aspectos que máis chaman a atención deste contido tamén os está difundindo no perfil que abriu na popular rede social Facebook.

UN DOS SERVIZOS MÁIS INNOVADORES DE REVISTAAFRIGA.COM É A TELEVISIÓN ON-LINE

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

A traxectoria desta revista é longa. Está próxima a cumprir os cen números, o que significa que xa leva anos chegando ás explotacións con artigos didácticos, con reportaxes das granxas e coa cobertura da participación das ganderías nos certames morfolóxicos. Pero agora a información tamén circula moito por Internet e, malia que o acceso á Rede no rural inda é problemático, trátase dunha nova canle de comunicación, moi local e moi global á vez, que Afriga quixo aproveitar para seguir compartindo todo o que acontece no panorama agrogandeiro.

A páxina web www.revistaafriga.com entrou en funcionamento a principios do 2011. Vai máis aló de ser unha versión dixital da publicación, pois planificouse máis ben coma un espazo complementario e diferente no que darlle cabida a outros servizos. Un dos máis innovadores é o servizo on-line de televisión.

NOVAS TECNOLOXÍAS

NO ARQUIVO AUDIOVISUAL DA WEB XA APARECEN OS CONCURSOS DE GANDO CELEBRADOS ESTE ANO, E O VINDEIRO ENCONTRO DAS CÁMARAS DE AFRIGA É CO NACIONAL DE XIXÓN

As cámaras de Afriga están gravando os eventos máis importantes. Por unha banda, os certames de gando, con todas as súas seccións e as poxas; no arquivo audiovisual da web xa aparecen os de Chantada, Muimenta, Sarria e a Semana Verde celebrados este ano, e o vindeiro encontro é co Nacional de Xixón. Tamén poden verse íntegras charlas dadas no marco de xornadas técnicas coma as de produción de leite ou as de xestión de residuos gandeiros, por exemplo. Por outra banda, estanse preparando vídeos didácticos de produción propia; os dous primeiros que se realizaron e se subiron á páxina mostran como é o novo establo de madeira certificada do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo e en que consiste o procedemento de control leiteiro que levan a cabo os Africores.

Outro servizo que ofrece este portal é a axenda de eventos actualizada, pois cun calendario sectorial tan amplo resulta cómodo atopar as citas máis inmediatas ordenadas cronoloxicamente.

Canto á información agraria, revistaafriga.com amplía a súa cobertura publicando máis noticias do país e, ademais, un resumo de noticias nacionais e internacionais de interese. Poden consultarse tanto na súa sección específica coma en portada, onde tamén se dá conta, nun reservado, dalgunhas pequenas novas, sobre todo referidas ao lanzamento de produtos, que nos facilitan empresas que traballan en veterinaria, nutrición, sementes, etc.

A lexislación e as subvencións vixentes recóllense nunha sección diferenciada, na que se presenta un pequeno adianto do texto dos reais decretos e se inclúe un enlace directo á documentación do Diario Oficial de Galicia ou do Boletín Oficial do Estado, segundo sexa o caso.

De todos modos, nesta nova web existe a posibilidade de ler completos os últimos números da revista en formato PDF, premendo no letreiro de hemeroteca, e de subscribirse á publicación, indo ao seu apartado propio.

UN FACEBOOK PARA AVISOS E CURIOSIDADES O perfil de REVISTA AFRIGA en Facebook, que é o nome co que se pode atopar polo de agora nas buscas, é máis recente có da páxina web pero xa está empezando a sumar seguidores. Nel danse a coñecer os principais titulares relacionados co sector, fanse avisos de actos e actividades, anúnciase a saída de novos números da publicación e, sobre todo, métense recomendacións de reportaxes, artigos ou curiosidades que aparecen nos medios de comunicación e en Internet. Coa súa participación nesta rede social, Afriga quere que a gandería teña un lugar preferente nas conversas con máis usuarios do mundo.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

7

8

CONVOCATORIAS

XXXIII CONCURSO REXIONAL DE RAZA FRISONA DE ASTURIAS. AVILÉS, 25 DE XUÑO

A GANDERÍA BADIOLA ARRASA NO CONCURSO ASTURIANO DE RAZA FRISONA Este ano entraron en competición 32 ganderías

O rexional da raza frisona organizado pola asociación de control leiteiro do Principado (Ascol) celebrou este ano a súa trixésimo terceira edición. Nela, os 109 animais participantes sometéronse ao criterio do xuíz Mervin Eager, pertencente á Asociación Holstein de Irlanda.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

O pasado 25 de xuño, o pavillón de exposicións de La Magdalena de Avilés acolleu unha nova convocatoria do tradicional Concurso Rexional de Raza Frisona de Asturias, á que concorreron 32 ganderías que achegaron un total de 109 reses.

A gran triunfadora do certame foi a gandería Badiola (Gozón, Asturias), que se fixo cos primeiros premios nos campionatos de xatas e vacas, entre eles o de vaca gran campiona de Asturias con Badiola Goldwyn Megara ET, así coma o de mellor rabaño e mellor criador.

A outra gandería destacada foi Flora S.C. (Valdés, Asturias), pois conseguiu os títulos de xovenca campiona, xata campiona de Ascol, vaca campiona de Ascol e o segundo posto na sección de mellor criador, a 12 puntos de Badiola.

O xulgamento dos animais correu a cargo de Mervin Eager, xuíz gandeiro pertencente á Asociación Holstein de Irlanda (IHFA) e propietario da gandería Evergrange.

CONVOCATORIAS

PALMARÉS GANDERÍA XATAS 8-10 MESES E XATA CAMPIONA ASCOL Flora Tambo Destello . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flora XATAS 11-13 MESES Manolero Roy Paulina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Manolero XATAS 14-16 MESES E XATA CAMPIONA Badiola Sánchez Kournikova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Badiola XOVENCAS 17-19 MESES Ventura Restell Soraya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Ventura XOVENCAS 20-22 MESES Manolero Jayz Camila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Manolero XOVENCAS 23-26 MESES E XOVENCA CAMPIONA Flora Talent Tarta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flora XOVENCA CAMPIONA ASCOL Badiola Equator Leonor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Badiola VACA NOVA ATA 30 MESES Badiola Damion Laisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Badiola VACA NOVA 31-35 MESES E VACA NOVA CAMPIONA Badiola Jasper Claudia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Badiola VACA INTERMEDIA 3 ANOS Badiola Roy Laury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Badiola VACA INTERMEDIA 4 ANOS, VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE VACAS DE ASTURIAS Badiola Goldwyn Megara ET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Badiola VACA ADULTA 5 ANOS Pacho Goldwyn Telva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Badiola VACA ADULTA 6 ANOS OU MÁIS E VACA ADULTA CAMPIONA Badiola Stormatic Tunia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Badiola VACA CAMPIONA ASCOL Flora Peshot Eva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flora MELLOR CRIADOR Gandería Badiola MELLOR RABAÑO Gandería Badiola

Badiola Goldwyn Megara ET, vaca gran campiona

O premio de xovenca campiona foi para Flora Talent Tarta

Seguros agrarios

Máis que protección

En ”la Caixa” dispoñemos dunha extensa

para a súa maquinaria agrícola e para a súa

gama de seguros para cubrir os riscos da

explotación, e tamén obterá protección para

súa actividade agraria. Poderá asegurar os

vostede, a súa familia e os seus traballadores.

ingresos da súa colleita e gando ante calquera imprevisto, dispoñerá de amplas coberturas

Patrocinador do Equipo Olímpico Español

Falamos?

www.laCaixa.es/agrocaixa

Información suxeita ás condicións de cada póliza, así como ás condicións de subscrición. Seguros Agrarios Combinados, pólizas contratadas con Agroseguro. SegurCaixa, S.A. de Seguros e Reaseguros. VidaCaixa, S.A. de Seguros e Reaseguros. Caixa de Aforros e Pensións de Barcelona, av. Diagonal, 621-629, 08028 Barcelona, con NIF G-5889999/8. Inscrita en el RM de Barcelona, tomo 20397, folio 1, folla B-5614, número 3003. Operador de bancaseguros exclusivo de VidaCaixa, S.A., con CIF A-58333261, e autorizado de SegurCaixa, S.A., con CIF A-28011864, inscrito no rexistro administrativo de mediadores da DXSFP co código C0611G58899998, e autorizado para a distribución de seguros CASER, en virtude do convenio de distribución entre VidaCaixa e Caixa de Seguros Reunidos, Compañía de Seguros e Reaseguros, S.A. (CASER), con CIF A-28013050.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

9

10

PUBLIRREPORTAXE

AGROPEC ACOLLERÁ O XXXII CONCURSO NACIONAL DA RAZA FRISONA EN XIXÓN Xixón celebra un outono máis a Feira Monográfica do Campo e das Industrias Agrícolas, Gandeiras, Forestais e Pesqueiras, máis coñecida como Agropec.

Organízaa a Cámara Oficial de Comercio, Industria e Navegación da capital xixonesa e, como é habitual, ademais de dispoñer de centos de expositores co máis representativo do agro, o monte e a pesca, inclúe no seu programa o desenvolvemento de talleres, xornadas técnicas, exhibicións de animais e, por suposto, o Concurso Nacional da Raza Frisona.

A

trixésimo segunda edición do Nacional de Conafe reunirá as mellores frisonas das ganderías de todo o país no recinto feiral xixonés Luis Adaro entre o 29 de setembro e o 2 de outubro. As reses someteranse ao criterio de Donald Dubois, xuíz oficial da Asociación Holstein de Canadá dende 1997.

Tras a entrada do gando e o día descanso, o certame propiamente dito comezará o sábado 1 de outubro co concurso de xatas e xovencas, pola mañá, a partir das 10:00 horas, e co undécimo concurso nacional de manexadores e a poxa nacional de xovencas de alta calidade xenética, xa pola tarde, ás 16:30 e ás 19:00 horas, respectivamente. O punto final desa xornada vaino poñer á noite a entrega dos premios ás mellores vacas da avaliación xenética de xullo deste ano; haberá distincións para os cinco animais de maior ICO e os cinco con maior IXT.

AS RESES SOMETERANSE AO CRITERIO DE DONALD DUBOIS, XUÍZ OFICIAL DA ASOCIACIÓN HOLSTEIN DE CANADÁ O domingo 2 continuarase co xulgamento das vacas en lactación e dos grupos, tamén dende as 10:00.

No campionato nacional da raza que tivo lugar neste mesmo recinto en setembro do ano pasado xuntáranse 149 reses provenientes de Asturias, Cantabria, Castela e León, Cataluña, Galicia e Navarra e foran as das granxas do Principado as que finalmente coparan os principais premios, incluído o de vaca gran campiona, que recaera en Badiola Goldwyn Kournikova.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Deste evento encárganse a Confederación de Asociacións de Frisona Española (Conafe) e a Asociación Frisona de Asturias (Ascolaf), co patrocinio da Consellería de Medio

Rural e Pesca de Asturias, o Concello de Xixón, o Ministerio de Medio Ambiente, Medio Rural e Mariño, a Cámara de Comercio de Xixón e Caja Rural de Asturias.

3,(16$ (10) 3,(16$ (1/,'(5$=*2 3RZHU%RRVW DSRUWD SRWHQFLD H[WUD D ORV WUDFWRUHV 0) SURSRUFLRQDQGR KDVWD &9 DGLFLRQDOHV WDQWR HQ FDUUHWHUD FRPR HQ HO FDPSR

FRODERUD FRQ OD 21* 6DYH WKH &KLOGUHQ

&9

5(' 0) '( *$/,&,$ < $6785,$6 $ &258 $ 0 $ /,67( 9,//$9(5'( 6 / 2URVR 7HO 08,®2 680,1,67526 6 / 6DQ 6DGXUQLÎR 7HO $*5ª&2/$ &$5%$//(,5$ 6 / 3RQWHGHXPH 7HO 7$// &$67(//$1$ 6 & &DUEDOOR 7HO '(6,'(5,2 )$&$/ &DUEDOOR 7HO 7$//(5 $ 0$=$5,&26 6 / $ 3LFRWD 0D]DULFRV 7HO

/8*2 7$// )'2 5,9$6 6 / &RVSHLWR 7HO $*5ª&2/$ &$', 6 / 6DUULD 7(/ -8/,2 $/9,7( *$5&ª$ 3DVWRUL]D 7(/ 0$6,'( 0$48,1$5,$ 6 / %DUDOOD 7(/ &,$/ /(026 (,5( 6 / &KDQWDGD 7HO

0)

7$// /285(,52 5LEDGHR 7HO 285(16( '(6$*5, 6 / 4XLQWHOD GH &DQHGR 7HO $*5ª&2/$ 68 5(= ;LQ]R GH /LPLD 7HO 3217(9('5$ 7$//(5(6 3,®(,52 6LV¾Q 5LEDGXPLD 7HO 0$;,'(=$ 6 / /DOLQ 7HO

HV XQD PDUFD PXQGLDO GH $*&2

$6785,$6 -26¦ 0$18(/ 8= $/%$ 7LQHR 7HO $*5ª&2/$ &267$ 9(5'( *LMÐQ 7HO

3DUD P¾V LQIRUPDFLÐQ YLVLWH VX FRQFHVLRQDULR 0) R YLVLWH ZZZ PDVVH\IHUJXVRQ HV

Gomas y Camas para Vacas Limpiezas Automáticas Estabulaciones Libres distribución material gandeiro

LAS

MEJORES GANADERÍAS ELIGEN NUESTROS PRODUCTOS GANDERÍA SAR DE BAMA (TOURO – A CORUÑA)

Gomas y Camas para Vacas

Limpiezas Automáticas

Tubular Bovino

4 LIMPIEZAS AUTOMĂ TICAS DE CABLE, CUBĂ?CULOS, CORNADIZAS, BARRERAS Y BEBEDEROS INSTALADOS DE GANDERĂ?A SAR

PolĂ­gono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) 4ELĂ?FONO 4/.) s 3ERVICIO 4Ă?CNICO E-mail: toni@dismagan.es // Web: www. dismagan.es

distribuciĂłn material ganadero

Distribuidor en Asturias: !LMACENES ,ADISLAO 3 , 0OLĂ&#x201C;GONO %L :ARRĂ&#x201C;N 3 . ,A %SPINA 3ALAS !STURIAS 4LF

14

EXPLOTACIÓN

SAT MURADO ROMUALDO (A PASTORIZA)

A nave para o gando levántase a partir unha estrutura metálica e está cuberta con lona de PVC

BENESTAR ANIMAL E TECNOLOXÍA VANGARDISTA A BAIXO CUSTO A gandería Murado Romualdo sufriu unha significativa transformación o pasado mes de xullo coa inauguración das novas instalacións. Trátase dunha innovadora nave de estrutura metálica galvanizada que incorpora relevantes técnicas de benestar animal. Basta con botar unha ollada para sentir a amplitude, a luminosidade e a tranquilidade das vacas no seu novo fogar.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

A SAT Murado Romualdo naceu hai preto de tres anos coa unión de dúas familias gandeiras da Pastoriza: os Murado (da parroquia de Baltar) e os Romualdo (da de Pousada). Os irmáns Ángeles (43 anos), Mari Carmen (41) e Antonio Murado Iglesia (34) herdaran a granxa dos seus pais tempo atrás e achegaron á unión arredor de 150 cabezas de gando.

José Luis Jartín González (59 anos), a súa muller, Aida Riveiro Pérez (57), e o seu fillo, José Miguel Jartín Riveiro (33), proveñen da gandería Romualdo. Cando José Luis tomou as rendas do negocio, había soamente cinco frisonas na explotación. A principios da década dos oitenta ampliouse o establo e tamén o número de vacas. Porén, a verdadeira renovación produciuse en 1996, coa construción de novas instalacións e o aumento considerable do gando. No momento da fusión tiñan 120 reses.

EXPLOTACIĂ&#x201C;N

A sĂşa cabana actual ĂŠ de 300 animais: 150 vacas en lactaciĂłn, 14 secas e arredor de 140 xatas e xovencas. Ademais, teĂąen dous touros para aquelas femias que se resisten a preĂąar. Para esta produciĂłn contan con 1.130.000 quilos de cota propia, aĂ­nda que adoitan alugar algo mĂĄis en funciĂłn do que van precisando en cada perĂ­odo.

Os propietarios desta explotaciĂłn pertencen a dĂşas familias gandeiras da Pastoriza: os Murado e os Romualdo

A GRANXA TEN UNHA CABANA GANDEIRA DE 300 ANIMAIS PARA UNHA COTA DE 1.130.000 QUILOS

Os seis propietarios desta explotaciĂłn, situada no lugar de Chao do Val, en Pousada, tomaron a decisiĂłn de unirse porque ambas familias estaban pensando en ampliar o negocio e porque querĂ­an mellorar a sĂşa calidade de vida, o cal viron mĂĄis factible deste xeito. AgĂĄs Ă ngeles, todos se dedican unicamente ao mantemento da explotaciĂłn. E aĂ­nda asĂ­, teĂąen unha persoa contratada a xornada completa.

INSTALACIĂ&#x201C;NS Se por algo ĂŠ caracterĂ­stica esta explotaciĂłn chairega ĂŠ polas sĂşas modernas instalaciĂłns. A nave para o gando, de 4.500 m2 e con capacidade para 250 vacas, levĂĄntase a partir dunha estrutura metĂĄlica que se combina con bloque na parte inferior dos laterais. O resto dos peches son de malla cortaventos, que sobe e baixa manualmente en funciĂłn das condiciĂłns climĂĄticas.

O teito ĂŠ unha das partes mĂĄis innovadoras da edificaciĂłn.

TrĂĄtase dunhas lonas de PVC entre as que vai colocada unha capa de lĂĄ de vidro que illa e almacena a calor ao mesmo tempo. Non obstante, a innovaciĂłn non se limita aos materiais, senĂłn tamĂŠn ĂĄ sĂşa disposiciĂłn, xa que as cumbreiras ĂĄbrense e pĂŠchanse automaticamente en funciĂłn das condiciĂłns ambientais existentes no interior, que se manteĂąen estables gracias a unha sonda e a unha estaciĂłn meteorolĂłxica. Ă&#x2030; o que se coĂąece como control ambiental automĂĄtico.

&RQI­H QXQ VHUYL]R GH UHFU­D SURIHVLRQDO H SUÂł[LPR TXH SHUPLWH UHGXFLU FXVWRV QD H[SORWDFLÂłQ Â&#x2021; 'LUHFFLyQ WpFQLFD D FDUJR GR YHWHULQDULR GH UHFRxHFLGR SUHVWL[LR LQWHUQDFLRQDO -XDQ 9LFHQWH *RQ]iOH] 0DUWtQ

Â&#x2021; &ULDQ]D GDV [RYHQFDV HQ ERDV FRQGLFLyQV ELRFOLPiWLFDV H GH PDQH[R VXSHUDQGR RV HVWiQGDUHV GH EHQHVWDU DQLPDO

Â&#x2021; 8QKD Ă&#x20AC;QFD GH KHFWiUHDV H LQVWDODFLyQV FRQ FDSDFLGDGH SDUD DQLPDLV

Â&#x2021; 5HDOL]DFLyQ GDV SUREDV SUHFLVDV SDUD JDUDQWLU D UHLQFRUSRUDFLyQ GRV DQLPDLV iV H[SORWDFLyQV QXQKDV FRQGLFLyQV VDQLWDULDV H SURGXWLYDV ySWLPDV

Â&#x2021; 3HUPDQHQFLD GH [RYHQFDV GHVGH RV GtDV DWD RV PHVHV Â&#x2021; 'LVWULEXFLyQ GR JDQGR HQ ORWHV VHJXQGR D LGDGH D FRQGLFLyQ FRUSRUDO H R HVWDGR Ă&#x20AC;VLROy[LFR SDUD XQKD PDLRU DWHQFLyQ GD V~D VD~GH DOLPHQWDFLyQ H KL[LHQH

FrontĂłn SAT

FrontĂłn, PantĂłn 27437 Lugo (Galicia) (+34) 673 828 844 www.frontonsat.com info@frontonsat.com

AFRIGA ANO XVII - NÂş 94

15

16

EXPLOTACIÓN

O sistema de muxido contrólase cun programa informático

As vacas son identificadas mediante un podómetro antes de entrar á sala e as enfermas ou en celo son separadas do resto gracias á porta de selección As cumbreiras abren e pechan automaticamente en función da temperatura, do vento e da choiva

O baixo custo deste tipo de construción, debido á súa estrutura lixeira que permite un aforro considerable en cimentación, foi unha das razóns que moveu aos propietarios a decantarse por el. Tamén tiveron en conta os enormes beneficios para o benestar animal, gracias a unha ventilación óptima que elimina os gases do interior da nave.

UNHA DAS RAZÓNS QUE LEVOU AOS PROPIETARIOS A DECANTARSE POLA ESTRUTURA METÁLICA FOI O SEU BAIXO CUSTO O establo conta con 240 cubículos, aínda que polo momento non están todos ocupados. Sobre unha base de formigón, as camas están feitas de palla, que cambian dúas veces á semana, e carbonato, que renovan dúas veces ao día. Os cubículos están dispostos de xeito enfrontado, con separador metálico de tubo dunha soa peza e suxeito a un poste vertical colocado na zona da almofada.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

As cornadizas, un total de 250, son autotrabantes e dan a un pasillo central desde o cal o carro mesturador serve o alimento.

No emparrillado, a limpeza faise mediante sistema de arrobadeira arrastrada por cable e programable, que adoitan pasar tres veces ao día.

A sala de muxido está totalmente informatizada. Trátase dun sistema traseiro con saída rápida de 24 puntos, aínda que con posibilidade de ampliación ata os 32. A súa tecnoloxía vangardista permite identificar a cada animal antes de entrar á sala mediante un podómetro.

Ademais, gracias á chamada porta de selección, pódense apartar as vacas enfermas ou en celo do resto, que continúan para ser muxidas.

AS INSTALACIÓNS PROPORCIONAN AO GANDO UNHA VENTILACIÓN E UNHA LUMINOSIDADE ÓPTIMAS Arredor da nave principal levantouse un almacén de 300 m2 coa mesma estrutura metálica, neste caso en forma de invernadoiro xigante. Cuberto tamén por unha lona de PVC, alberga palla, alfalfa e maquinaria.

GEA Farm Technologies

Mantenga su sala en perfecto funcionamiento desde 0,004 â&#x201A;Ź/litro* El compromiso servicio 9.000 h. de GEA Farm Technologies, desde la fecha de acuerdo, le proporciona el mejor servicio, asegurando un mantenimiento adecuado de las piezas de desgaste de su sala de ordeĂąo y proporcionĂĄndole los consumibles mĂĄs adecuados para su instalaciĂłn y animales.

Tipo de sala

NÂş vacas en ordeĂąo

Litros aĂąo

Coste desde â&#x201A;Ź/litro

2x6 2 x 10 2 x 20

80 150 300

876.000 1.640.000 3.300.000

0,005 â&#x201A;Ź 0,004 â&#x201A;Ź 0,004 â&#x201A;Ź

El compromiso servicio 9.000 h. incluye: Recambios originales GEA Farm Technologies:

* (0,6 ptas./litro) EstimaciĂłn basada en un estudio interno: 30 litros vaca/dĂ­a media producciĂłn.

su Contacte ahora conFDQR GLVWULEXLGRU PiV FHU

Â&#x2021; 3LH]DV GHVJDVWH ERPED GH YDFtR Â&#x2021; 3LH]DV GHVJDVWH UHJXODGRUHV Â&#x2021; 3LH]DV GHVJDVWH SXOVDGRUHV Â&#x2021; 3LH]DV GHVJDVWH MXHJR GH RUGHxR Â&#x2021; 3H]RQHUDV Â&#x2021; 7XERV FRUWRV GH YDFtR \ OHFKH Â&#x2021; *RPDV ODUJDV GH YDFtR \ OHFKH Â&#x2021; 3LH]DV GHVJDVWH PHGLGRUHV Â&#x2021; 3LH]DV GHVJDVWH ERPED GH OHFKH Â&#x2021; 3LH]DV GHVJDVWH ODYDGRUD Â&#x2021; 3LH]DV GHVJDVWH LQ\HFWRUHV GH DLUH

Consumibles GEA Farm Technologies: Â&#x2021; 'HWHUJHQWHV \ iFLGRV OLPSLH]D &,3 VDOD RUGHxR \ WDQTXHV +LJLHQH GH OD XEUH DQWHV \ GHVSXpV GHO RUGHxR Â&#x2021; $FHLWH SDUD ERPED GH YDFtR RULJLQDO Â&#x2021; )LOWURV GH OHFKH RULJLQDOHV

Mano de Obra Desplazamientos

*($ )DUP 6HUYLFHV Westfalia6XUJH

*($ )DUP 7HFKQRORJLHV ,EpULFD 6 / Avda. Sant JuliĂ , 147 - 08403 GRANOLLERS (Barcelona) Tel. +34 938 617 120 - Fax +34 938 494 988 E-mail: agricola@geagroup.com - www.gea-farmtechnologies.es

GEA Farm Technologies La elecciĂłn correcta

18

EXPLOTACIÓN

As fosas para o xurro situáronas o máis lonxe posible do establo, a unha distancia de 120 metros. Son dúas bolsas de polietileno reforzado colocadas sobre unha manta xeotéxtil que vai directamente en contacto co chan. A capacidade entre as dúas é de 3.000.000 de litros.

MANEXO DO GANDO E ALIMENTACIÓN Todo o gando está estabulado e practican a separación por lotes. No establo novo alóxanse as vacas en lactación e as secas, mentres que a recría permanece nas antigas granxas de cada unha das familias e noutra que teñen alugada. Ademais, teñen previsto colocar boxes e parideiras na nave nova, co obxectivo de trasladar ás xatas para alí no futuro.

NA EXPLOTACIÓN HAI DÚAS FEMIAS PROCEDENTES DE EMBRIÓNS DE CANADÁ E UN MACHO DUN EMBRIÓN DE BOS Desde que nacen ata os tres meses, que é o momento do destete, os xatos permanecen en boxes individuais e colectivos. Logo pasan a outro lote ata os 12 meses, e de aí ao de preñadas. Os dous restantes son os de vacas en produción e o de secas.

A ración diaria, que é similar para todas as vacas en lactación independentemente do nivel de produción, componse de 10 quilos de silo de herba, 23 de silo de millo, 2,5 de alfalfa e 10,5 de concentrado. As secas aliméntanse a base de

As fosas de xurro son dúas bolsas de polietileno, e os silos fixéronse aproveitando o desnivel do terreo

As condicións ambientais mantéñense estables gracias a esta sonda, que regula a temperatura

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Peches laterais de malla cortaventos regulable

O almacén ten a mesma estrutura metálica e cuberta de PVC

silo de herba e palla a discreción, mentres que as xovencas combinan o pastoreo con palla e dous quilos de concentrado de polpa de remolacha, soxa e millo.

A SAT Murado Romualdo cultiva 72 hectáreas de terreo divididas en pequenas parcelas e situadas nun radio de cinco quilómetros. Practican a rotación de cultivos, de modo que adican 50 ha á produción de millo e 70 á de herba, optando neste último caso pola mestura de westerwold e trevo roxo. Ademais, este ano fixeron unha proba de chícharo con triticale cuxo resultado non os defraudou.

A Terra Chá proporciona un clima óptimo para a produción de millo. Comezaron a cultivalo hai 15 anos e os bos resultados fixeron que se convertese na base da alimentación do gando. O ano pasado ensilaron 2.250 toneladas deste cereal.

RECRÍA E MELLORA GANDEIRA A recría realízase integramente na explotación e para a explotación, e aínda así non é suficiente para o nivel de produción ao que desexan chegar. A primeira inseminación faise aos 14-15 meses, en función do tamaño da xovenca, a media de inseminacións por preñez sitúase en torno ás 2,8 doses e o intervalo medio entre partos é de 458 días.

Na granxa Murado Romualdo adoitan mercar catro sementais ao ano, dous dos cales son importados. E, a maiores, compleméntanos con algún en proba procedente de Xenética Fontao.

Ata hai pouco non lle daban moita importancia á xenética, pois se de algo estaban seguros é que de pouco serve ter animais con excelentes cualidades morfolóxicas se o manexo non é o axeitado. Porén, coas novas instalacións están intentando mellorar a cabana gandeira desde todas as perspectivas posibles, incluíndo a xenética.

Na actualidade, na explotación hai dúas femias procedentes de embrións de Canadá e un macho dun embrión de Bos. O obxectivo é facer unha familia de vacas destacadas con eles. Coa mesma finalidade de mellora, Miguel Jartín mercou catro vacas nunha explotación de Trabada hai xa tres anos, cando aínda non existía a SAT como tal.

De momento, a explotación conta con varias de cualificación MB. A produción media da granxa Murado Romualdo no último ano foi de 9.889 litros vaca/ano, a un 4,05% de graxa, 3,29% de proteína e unha puntuación lineal (reconto de células) de 3,9. A última media ICO foi de 1.291 puntos e a cualificación morfolóxica de 78,3.

PROXIMAS JORNADAS DE PUERTAS ABIERTAS EN: SAT AS PANDAS (Goiriz -Vilalba)

SAT MURADO ROMUALDO (Pousada - A Pastoriza)

LA ALIMENTACIร N EN LAS GRANJAS ROBOTIZADAS La alimentaciรณn en las granjas Lely es un factor fundamental que hay que programar bien y supervisar con frecuencia. La correcta distribuciรณn del concentrado entre la SHVHEUHUD \ HO URERW KDUi TXH HO WUiยฟFR OLEUH GH YDFDV IXQFLRQH HQ OD JUDQMD 3RU RWUR lado, hacer una distribuciรณn del pienso en funciรณn de la producciรณn del animal va a SHUPLWLU XQ JDVWR PiV HยฟFLHQWH GHO FRQFHQWUDGR \ XQD PHMRUD HQ OD FRQGLFLyQ FRUSRral de los animales.

FACTORES A TENER EN CUENTA /DV YDFDV GH SURGXFFLyQ SXHGHQ GHGLFDU GH D KRUDV D FRPHU \ GH D KRUDV D UXPLDU (O UXPHQ SXHGH FRQWHQHU GH D NJ GH PDWHULD \ ODV SDUWtFXODV GH ยฟEUD VH PDQWLHQHQ GH D KRUDV HQ HO UXPHQ (O ySWLPR 3+ GHO rumen es 6.

En la alimentaciรณn de las vacas son muy crรญticos ORV SULPHURV GtDV GHVSXpV GHO SDUWR GRQGH OD HQHUJtD UHTXHULGD SRU HO DQLPDO HV VXSHULRU D OD LQJHULGD QXWULFLRQDOPHQWH \ SRU OR WDQWR HV normal que la vaca utilice sus propias reservas, DGHOJD]DQGR HQ HVWH WLHPSR (V HO OODPDGR 3HUtRGR FRQ %DODQFH 1HJDWLYR GH (QHUJtD %1(

UHร HMDGR HQ OD ยฟJXUD 6L OD YDFD VH GHELOLWD PXFKR HQ HVWD HWDSD DO FRQVXPLU JUDQ FDQWLGDG GH VXV UHVHUYDV HV KDELWXDO que existan desรณrdenes metabรณlicos y problemas de fertilidad. Para superar sin problemas el perรญodo BNE es importante: ย 4XH ODV YDFDV KD\DQ WHQLGR XQD DOLPHQWDFLyQ adecuada en el perรญodo de secado: raciรณn muy ยฟEURVD FRQ FRQWHQLGR PX\ EDMR HQ VRGLR \ SRtasio para evitar hipocalcemias en el momento del parto. El peso de las vacas no deberรญa variar durante el perรญodo de secado. ย 5HDOL]DU XQD WUDQVLFLyQ VXDYH GH OD DOLPHQWDFLyQ de vacas secas a vacas en producciรณn. ย $\XGDU D OD DOLPHQWDFLyQ FRQ SURGXFWRV GH DOWR YDORU HQHUJpWLFR 8QD YH] VXSHUDGR HO SHUtRGR anterior, las vacas van recuperando peso poco D SRFR D OR ODUJR GH OD ODFWDFLyQ (O SURJUDPD informรกtico nos muestra esta caracterรญstica de OD JUDQMD

ยฟQUร TIPO DE CONCENTRADO UTILIZAR? (O FRQFHQWUDGR JUDQXODGR HV PRYLGR PHMRU SRU ORV VLQยฟQHV El concentrado suministrado en el robot tiene que VHU PX\ DSHWLWRVR SDUD ODV YDFDV (VWRV VRQ DOJXQRV FRQVHMRV SDUD VX HODERUDFLyQ ย (O JUDQXODGR QR GHEH DSRUWDU JUDVD 7RGD OD HQHUJtD HQ IRUPD GH JUDVD KD\ TXH DSRUWDUOD HQ los componentes de la pesebrera. ย /D XWLOL]DFLyQ GH PHOD]D \ SXOSD GH UHPRODFKD es positiva. ย /D XWLOL]DFLyQ GH DURPDWL]DQWHV DXPHQWD HO atractivo del concentrado.

El robot permite la utilizaciรณn de mรกs de un dispensador de pienso. Puede ser interesante la XWLOL]DFLyQ GH XQ VHJXQGR GLVSHQVDGRU TXH VXPLQLVWUH FRQFHQWUDGR GH DOWR YDORU HQHUJpWLFR SDUD utilizar bรกsicamente como complemento con las vacas que se encuentran en el perรญodo BNE.

AJUSTE DE LA RACIร N PARA OPTIMIZAR EL TRร FICO LIBRE Cuando las vacas visitan menos de lo previsto el robot es porque existe un problema con la alimentaciรณn o el reparto de la raciรณn entre pesebrera y robot. Las vacas con menos producciรณn suelen cubrir sus necesidades alimenticias en la pesebrera y, por lo tanto, pierden interรฉs por acercarse DO URERW ยฟJXUD

Por otro lado, la vaca acude mรกs a la mรกquina al principio de la lactaciรณn, cuando su producciรณn HV PiV DOWD TXH DO ยฟQDO FXDQGR EDMD VLJQLยฟFDWLYDPHQWH \ FXEUH VXV UHTXHULPLHQWRV HQHUJpWLFRV SHUIHFWDPHQWH HQ OD SHVHEUHUD /D ยฟJXUD GHVFULbe esta situaciรณn.

Figura 1: Balance negativo de energรญa

/HO\ DFRQVHMD FDOFXODU OD UDFLyQ HQ OD SHVHEUHUD SDUD XQD SURGXFFLyQ NJ LQIHULRU D OD PHGLD GH SURGXFFLyQ GH OD JUDQMD /D JUDQMD GH OD ยฟJXUD tiene una raciรณn en la pesebrera calculada para SURGXFLU NJ \ OD PHGLD GH SURGXFFLyQ GH HVWH UHEDxR HV GH NJ Las vacas que hay que arrimar al robot no debeUtDQ VXSHUDU HO GHO UHEDxR

DEPARTAMENTO DE APOYO AL MANEJO DE LA GRANJA

Figura 2: Requerimientos de energรญa en funciรณn de los dรญas de lactaciรณn

Hace varios aรฑos, Lely se dio cuenta de que el QHJRFLR GHO URERW GH RUGHxR QR VH OLPLWDED ~QLFDPHQWH D OD IDEULFDFLyQ \ OD LQJHQLHUtD 'H QDGD VLUYH XQD PDUDYLOOD WHFQROyJLFD FRPR HO URERW $VWURQDXW VL FXDQGR OR LQVWDODV HQ OD JUDQMD QR FXPple con las expectativas esperadas (incremento GH SURGXFFLyQ DKRUUR GH PDQR GH REUD HWF

(O )DUP 0DQDJHPHQW 6XSSRUW )06 HV HO GHSDUWDPHQWR TXH JHQHUD WRGR HO FRQRFLPLHQWR TXH VH QHFHVLWD SDUD RSWLPL]DU HO PDQHMR GH ODV JUDQMDV robotizadas Lely: alimentaciรณn, confort, rutinas de WUDEDMR VHxDOHV GH ODV YDFDV WUiยฟFR OLEUH HWF (O )06 SUHSDUD D H[SHUWRV SDUD TXH GHQ DSR\R HQ VXV UHVSHFWLYDV UHJLRQHV D ODV JUDQMDV /HO\ \ R D ORV SURIHVLRQDOHV YHWHULQDULRV QXWUyORJRVยซ

TXH WUDEDMDQ HQ HOODV Tras dos aรฑos de formaciรณn y varios cursos en +RODQGD 7HOPR (QWUHFDQDOHV KD VLGR FHUWLยฟFDGR FRPR DVHVRU )06 GH QLYHO TXH HV HO Pi[LPR QLYHO GHQWUR GH HVWD MHUDUTXtD \ HO ~QLFR HQ la actualidad en Espaรฑa. Esta capacitaciรณn va a SHUPLWLU GDU XQ PHMRU DSR\R HQ HO PDQHMR GH ODV JUDQMDV SURSLDV GHO QRUWH GH (VSDxD \ IRUPDU D SURIHVLRQDOHV TXH WUDEDMDQ SDUD HOODV 8QD KHUUDPLHQWD IXQGDPHQWDO HV HO SURJUDPD LQIRUPiWLFR 7 & XQ JUDQ DOLDGR GHO YHWHULQDULR \ GHO QXWUyORJR (Q pO HVWiQ ODV FODYHV SDUD GLDJQRVWLFDU SUREOHPDV \ PHMRUDU HO PDQHMR

Figura 3: En la zona roja se encuentran las vacas GH EDMD SURGXFFLyQ ' \ GH ยฟQDO GH ODFWDFLyQ (

LELY ASTRONAUT A4 LA MANERA NATURAL DE ORDEĂ&#x2018;AR...

Como ocurre con todas nuestras soluciones para el sector lĂĄcteo, el nuevo robot de ordeĂąo Lely Astronaut A4 ha sido desarrollado con una prioridad muy clara: la vaca. El robot garantiza la mĂĄxima calidad de la leche y sus instrumentos de gestiĂłn Ăşnicos le permiten mantener el control total del UHEDxR 3XHGH FRQÂżDU SOHQDPHQWH HQ HO URERW < HQ QRVRWURV /DV KRUDV GHO GtD WRGRV ORV GtDV GHO aĂąo.

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER LOS CORRALES DE BUELNA Tel: +34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

www.lely.com Innovators in agriculture

22

DOSSIER: ENSILADO DE MILLO

XESTIÓN DO SILO DE MILLO VALORACIÓN E CONTROL DO SEU CONSUMO

Silo de millo de pila

Que ocorre cando xa temos o millo recollido, ensilado e fermentado adecuadamente? Xa rematou o noso labor de xestión sobre as forraxes? A resposta é non.

Se realizamos ben o traballo previo teremos conseguida unha boa calidade de forraxes, pero a eficiencia económica da súa utilización dependerá da previsión e manexo que fagamos delas, e esa tarefa empeza desde o mesmo momento en que tapamos o silo.

Nestes últimos anos, o silo de millo repuntou claramente dentro dos programas de alimentación ata situarse coma un dos ingredientes principais nas racións das vacas leiteiras de alta produción, xa que o seu alto rendemento por hectárea e a súa condición de fonte de enerxía facilmente dispoñible no rume convérteno nun compoñente básico da alimentación empregada nas granxas.

No marco actual, onde as explotacións leiteiras se enfrontan a un futuro incerto coa continua flutuación nos prezos dos cereais mentres que o produto final non remata de repuntar de igual modo, as forraxes ensiladas convértense nunha excelente alternativa para poder producir leite de forma eficiente sen ter que depender exclusivamente da adquisición de materias primas do exterior. Esta situación obríganos a facer formulacións que permitan manter os custos de produción dentro dunhas marxes aceptables. Se a alimentación das nosas vacas supón preto do 60% dos custos de produción, a adecuada xestión dos silos influirá drasticamente na conta final de resultados.

Normalmente, cando se empezan os novos silos de millo nas granxas parece que hai forraxe suficiente para todo o ano. Administramos cantidades elevadas a cada vaca coa intención de reducir a cantidade diaria de concentrado e, polo tanto, abaratar os custos. Animais alimentados con 32 quilos de silo necesitarán menos achegas adicionais que se só contan con 18 ou 20 na súa porción diaria, polo que adoita ser bastante frecuente tender á máxima cantidade posible de ensilados durante os meses de inverno e primavera. Desgraciadamente, esta formulación é insostible durante todo o ano na maioría das situacións.

Calquera técnico que se dedique á elaboración de racións para vacún leiteiro adoita atoparse con que en primavera ou en verán os seus clientes ínstanlle a reducir a cantidade diaria de silo porque non cren que haxa suficiente para chegar á seguinte colleita.

A consecuencia directa desta forma de traballo é que durante os últimos meses de cada campaña aumenta considerablemente a administración de concentrados de cereais e de forraxes externas como a alfalfa, polo que as vacas se ven sometidas a continuos axustes da ración para poder “estirar” os ensilados cos que conta a explotación. Esta si-

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Roberto C. Fernández Veterinario asesor de explotacións leiteiras

tuación non permite facer previsións económicas, xa que nos teremos que someter a un mercado externo para adquirir de forma precipitada os complementos necesarios para manter as producións dos animais, e aí xa non temos marxe de manobra.

No mellor dos supostos só suporá un encarecemento dos custos e, no peor, unha grave caída das producións de todo o rabaño como consecuencia dos cambios producidos na alimentación e na restrición das fontes de enerxía dispoñibles no rume. En calquera dos casos, a eficiencia produtiva verase resentida gravemente, e todo por non ter realizada unha xestión axeitada das forraxes coas que contabamos ao principio da campaña.

A ADECUADA XESTIÓN DOS SILOS INFLUIRÁ DRASTICAMENTE NA CONTA FINAL DE RESULTADOS Se no mes de novembro sabemos que cantidade de ensilado podemos empregar diariamente na explotación, poderemos facer previsións e saber se necesitaremos adquirir outros produtos externos para completar a alimentación das nosas vacas. Veremos que forraxes ou subprodutos están dispoñibles en cada época do ano, cales son máis interesantes e a que prezo é rendible adquirilos. A partir de aí, empregaremos máis cantidade ou menos de silo e programaremos as compras, podendo adaptarnos aos produtos de tempada no mercado. Porén, se en novembro empezamos a utilizar 35 quilos de silo de millo por vaca e día, e chegado abril nos damos conta de que só nos queda unha reserva para administrar 18, quedaremos expostos ás condicións do mercado. Xa non poderemos optar a certos subprodutos, a palla e a alfalfa encontraranse na nova campaña e teremos que adquirilas ao prezo que nos marquen, e o dos cereais tamén puido dispararse, é dicir, que dependeremos da sorte para salvar a nosa produción.

Para evitar esta situación, debemos realizar unha previsión de materias primas que empezará co inicio dos novos

DOSSIER: ENSILADO DE MILLO

O silo de millo representa unha porcentaxe moi alta da alimentación diaria das nosas vacas

Unha correcta xestión das reservas de millo na explotación debe ir máis aló da súa recollida e ensilado

silos e deberá prolongarse ata que a seguinte colleita estea dispoñible para o seu consumo. Unha tarefa sinxela coma esta reportaranos grandes beneficios durante todo o ano, permitíndonos realizar compras oportunas e producir de xeito máis eficiente.

DEBEMOS REALIZAR UNHA PREVISIÓN DE MATERIAS PRIMAS QUE EMPEZARÁ CO INICIO DOS NOVOS SILOS E DEBERÁ PROLONGARSE ATA QUE A SEGUINTE COLLEITA ESTEA DISPOÑIBLE PARA O SEU CONSUMO

PARÁMETROS A TER EN CONTA Os factores que debemos ter en conta para poder xestionar as reservas de silo de millo son o censo de animais, a cantidade de produto ensilado e o tempo durante o cal vamos dispoñer del. A conxunción de todos eles permitiranos facer previsións económicas e optimizar o consumo.

Censo de animais. Debemos valorar o tamaño do rabaño, incluíndo todos os estratos que van consumir esta forraxe (vacas de produción, vacas secas e xovencas de reposición). Un erro moi común é contabilizar unicamente o censo de produción, subestimando o consumo do resto. Para realizar unhas previsións correctas hai que ter en conta se a explotación está estabilizada ou en proceso de crecemento.

ENSILADO DE MAÍZ EN MICROSILOS

TRATADO CON INOCULANTES

NO ES HIERBA, ES MAÍZ

PRECIOS ESPECIALES COMPRANDO DURANTE CAMPAÑA (SEPTIEMBRE Y OCTUBRE)

MEZCLAS HÚMEDAS A LA CARTA. -AVENA ENIFICADA CON SILO DE MAIZ (50% - 50%) -SILO DE MAIZ CON GIRASOL (68% - 32%) -SILO DE CENTENO ANTES DE ESPIGAR

VENTAJAS DEL MICROSILO

UÊÊDisponibilidad del producto en las cantidades deseadas UÊÊFácil y cómodo de transportar UÊÊPuede utilizarse directamente como comedero ad libitum UÊÊPuede estar al aire libre UÊÊLarga conservación: hasta 24 meses

Tels: 629558710 - 618742195

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

23

24

DOSSIER: ENSILADO DE MILLO

A previsión de partos e secados, xunto co período de tempo que transcurrirá ata a seguinte colleita, servirannos para establecer os consumos diarios de ensilados

As partes laterais e superior dos ensilados son onde máis perdas de alimento se producen

Desde logo que non podemos coñecer exactamente o número de animais que debemos alimentar durante todo o ano, pero canto máis nos aproximemos maior será o beneficio. Neste aspecto será de moita utilidade coñecer a previsión de partos durante os próximos oito meses (nove meses de xestación menos 30-40 días ao diagnóstico de preñez), de xeito que saibamos realmente se vamos manter o censo de muxido, diminuílo ou aumentalo en función das xovencas primeirizas que entren no grupo produtivo, o número de vacas que debemos secar e os animais que teñamos destinados á eliminación. E se pensamos adquirir novas reses nos próximos meses tamén deberemos telas en conta.

Cantidade de forraxe ensilada. Este punto será crucial, xa que é a base da nosa previsión. Aínda que nos sirva de orientación, non podemos utilizar o peso do millo verde ensilado porque este sofre mermas en maior ou menor medida durante os procesos de fermentación. Ata que a fermentación non remate e a materia seca estea estabilizada non podemos realizar os cálculos precisos, pero a partir dese momento si podemos obter a cantidade exacta en función do volume e a densidade dos ensilados.

Tempo de consumo. Contabilizaremos o período de tempo que debe transcorrer desde o inicio dos silos ata que a seguinte colleita estea lista para consumir, o cal dependerá do sobrante da campaña anterior, que nos permitirá empezar os novos ensilados antes ou despois; do ciclo de millo sementado, que nos dará o momento de recollida; e do tempo necesario para a fermentación e o estabilizado.

Cómpre dicir que o tempo que retrasemos a apertura dos silos correrá no noso beneficio, xa que aínda que a fermentación estea estabilizada, a dixestividade non será a mesma.

Un mesmo silo que se empece a empregar aos seis meses da súa colleita en vez de aos dous pode reportarnos diferenzas de produción por riba dun litro de leite. Isto débese a que a forraxe e o amidón serán máis dixestibles co paso do tempo e, polo tanto, máis fáciles de aproveitar polo organismo das vacas.

NON SE PODE UTILIZAR O PESO DO MILLO VERDE ENSILADO PORQUE SOFRE MERMAS DURANTE OS PROCESOS DE FERMENTACIÓN

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

A MULTIPLICACIÓN DO VOLUME POLA DENSIDADE PERMITE COÑECER OS QUILOS TOTAIS DE ENSILADO DE QUE DISPOÑEREMOS DURANTE OS PRÓXIMOS MESES

A todos estes parámetros debemos aplicarlles unha marxe de seguridade, que nos permita evitar un erro de cálculo ou un cambio no horizonte da explotación que poidan comprometer a nosa reserva. É preferible que o noso erro supoña dúas semanas máis de consumo de ensilados a que se remate cando os seguintes aínda non están listos para consumir.

O censo promedio de animais e os días de consumo podémolos obter facilmente a partir dos datos técnicos da explotación e das nosas perspectivas de futuro, pero para coñecer a cantidade de forraxe ensilada debemos recorrer ás matemáticas básicas. Imos ver a forma de tomar medicións e como aplicar as fórmulas correspondentes para coñecer a reserva de ensilado, que obteremos a partir do volume e densidade dos silos, cuxa multiplicación nos dará os quilogramos totais de que disporemos durante os próximos meses.

VOLUME DOS ENSILADOS O volume defínese como o espazo ocupado por un corpo e estímase mediante a multiplicación das súas tres dimensións. Para iso debemos obter as medidas de anchura, altura e profundidade de cada montón de silo.

Os silos non teñen unha forma xeométrica exacta, polo que debemos aproximar o máximo posible as súas dimensións a dita forma. Se imaxinamos a forma estándar vennos á mente a imaxe dun cubo, pero coa diferenza de que os seus lados rematan en forma triangular, correspondendo ás caídas tanto laterais coma frontal e final do silo. Para obter o volume exacto e corrixir este aspecto deberiamos medir tomando como referencia a metade da caída do silo, xa que a suma dos triángulos danos como resultado un cadrado e, polo tanto, obteriamos unha forma xeométrica exacta.

LÍDERES EN FABRICACIÓN DE ASTILLADORAS HIDRÁULICAS VERTICALES Y HORIZONTALES DE 8, 12, 15, 20 Y 25T

ENCAMADORA DE ARENA, PAJA, CASCARILLA, ETC. PÍDENOS UNA DEMOSTRACIÓN O VISITA NUESTRO VÍDEO EN YOUTUBE.COM GRADILLA NIVELADORA PARA CAMAS DE ARENA

DISTRIBUIDORES DE TRITURADORAS PICURSA PARA GALICIA Y ASTURIAS

MÁQUINA PARA DESHACER BOLAS DE SILO

TRITURADORAS FORESTALES DE MARTILLO MÓVIL O FIJO, TRITURADORAS AGRÍCOLAS Y TRITURADORAS DE BRAZO

W W W. C O R B A R S L L . C O M

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

26

DOSSIER: ENSILADO DE MILLO

A ASEMENTEIRA SUPERFICIE SUPERA Á densidade dos ensilados EN dependerá do picado efectuado durante a recollida e da compactación SEMENTEIRA DIRECTA EN IMPLANTACIÓN mecánica durante o enchido DE TREVO, SEMPRE QUE SE LEVE A CABO UN PASTOREO DAS PARCELAS

Os ensilados entre paredes presentan a mesma densidade no centro da pila que nos seus laterais

Pero para evitar erros e aplicar unha marxe de seguridade, recoméndase unicamente tomar en conta un terzo da lonxitude que comprende a caída lateral, xa que nesta parte a compactación é moito menor que no centro e, polo tanto, hai menos quilogramos de produto por unidade de superficie. Ademais, adoita corresponder con zonas mal fermentadas que desbotaremos durante o avance e que, polo tanto, tamén deberemos contar como perdas.

Durante a toma de medidas é recomendable asegurarse de que as diferentes medicións son similares en cada parte do silo. Normalmente, as pilas adoitan ter diferente altura ou lonxitude dependendo do lado polo que as midamos, polo que se a variación é moi elevada deberemos tomar como referencia un valor medio entre a distancia máxima e mínima e redondear sempre á baixa para ter unha marxe de seguridade adecuada. A partir destas consideracións xa podemos iniciar a medición da nosa pila de ensilado.

A anchura será igual á lonxitude total da fronte da pila, restando dous terzos das súas caídas laterais. No caso dos silos entre paredes, a anchura será a lonxitude total da fronte, xa que non existen caídas laterais e o silo presentará a mesma compactación nos seus laterais cá no centro da pila.

Para calcular a profundidade, ao igual que no caso da anchura, tomarase a lonxitude total da pila restando dous terzos das súas caídas inicial e final. A partir de aquí xa podemos obter a base do silo ao multiplicar anchura por profundidade, presentando o resultado en metros cadrados.

Para obter o volume final, debemos multiplicar a base cadrada pola súa altura, o cal xa nos dará un resultado volumétrico expresado en metros cúbicos. A referencia da altura de medición obtémola no punto onde empezan as caídas laterais. Non é a posición máis elevada da pila, presentándose esta no centro superior, xa que para os cálculos desbotaremos a capa superficial, que normalmente se corresponde con forraxe menos compacta, a veces mal fermentada, e que en moitos casos non se administrará aos animais.

Deste modo, coa nosa toma de medidas faremos como se a parte superior fora completamente plana, descartando a parte sobrante, como fixemos con parte das caídas laterais.

Agora multiplicaremos altura, anchura e profundidade, obtendo como resultado os metros cúbicos de material ensilado de que dispoñemos.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Ao final, coas correccións realizadas nos laterais e a parte superior do silo, o que fixemos foi tomar como referencia un cubo tridimensional cuxo tamaño ocuparía todo o interior da pila e deixaría á marxe as zonas menos compactas e que normalmente se desaproveitan durante o avance.

En caso de que ditas zonas foran aptas para o consumo dos animais, poderiamos aproveitar a forraxe un tres ou un cinco por cento máis aló dos nosos cálculos no tempo, pero é mellor non telas en conta desde o principio para non sobreestimar o produto almacenado.

A DENSIDADE DOS ENSILADOS VARÍA CONSIDERABLEMENTE EN FUNCIÓN DE COMO SE REALIZARA O PROCESO DE RECOLLIDA, PROCESADO E ALMACENADO DENSIDADE DA FORRAXE A densidade defínese como a masa contida nun determinado volume, polo que con este parámetro obteremos os quilos de forraxe que hai nun metro cúbico de produto almacenado.

A densidade dos ensilados varía considerablemente en función de como se realizara o proceso de recollida, procesado e almacenado do millo. Algúns dos parámetros a ter en conta son: Estado vexetativo da planta. Se a materia seca da planta é moi elevada, a compactación do silo será menor, e viceversa.

Picado da forraxe. A maior picado, maior será a compactación.

COMA SEMPRE, OS PRIMEIROS DENDE 1975

TANQUES DE FRĂ?O Baixo consumo e alto rendemento

Salas de ordeĂąo

ColchĂłns Elmega: confort, duraciĂłn, suavidade e impermeabilidade Arrimadores de comida mecĂĄnicos

Coas nosas novas camas para area gaste sĂł a area imprescindible Calidade e limpeza co mĂ­nimo consumo

Os nosos cepillos son completamente abatibles; permiten un fĂĄcil acceso do tractor Ăł establo

Consulte prezos sen compromiso CamiĂąo vello de Mourelle, s/n â&#x20AC;&#x201C; 15840 Santa Comba (A CoruĂąa) â&#x20AC;&#x201C; ESPAĂ&#x2018;A 7HOI Âą Â&#x2021; )D[ H PDLO HOPHJD#HOPHJD FRP Â&#x2021; ZHE ZZZ HOPHJD FRP

28

DOSSIER: ENSILADO DE MILLO

A correcta xestión das reservas permitirannos optimizar as producións e evitar cambios bruscos na alimentación dos animais

Pisado durante o enchido. Canta máis presión se exerza durante o enchido do silo, máis cantidade de quilos encontraremos por unidade de volume.

Presión exercida nas caídas da pila de silo. Canto mellor sexa o compactado nas porcións finais do silo, máis uniforme será a densidade total.

Coñecendo estes aspectos, podemos aproximarnos bastante á densidade real do noso silo. No de millo adoita oscilar entre os 690 e os 750 kg/m3, dependendo dos factores anteriormente comentados. Nos de montón, a densidade é máis baixa que se o silo se encontra entre muros de formigón, xa que no segundo caso a presión exercida durante o pisado é maior e máis uniforme. Tomando como referencia un valor intermedio de 700 kg/m3 para os de montón e 730 para os de parede, podemos obter un valor moi aproximado do produto final. Aínda que a nosa estimación poida presentar unha marxe de erro do 3%, iso unicamente suporá duns 8 a 10 días de diferenza para un período dun ano, o cal nos permitirá efectuar previsións bastante exactas. Este cálculo recoméndase para facer previsións antes do comezo dos silos, momento no cal non temos forma práctica de poder realizar outro tipo de valoracións.

NO SILO DE MILLO, A DENSIDADE OBTIDA ADOITA OSCILAR ENTRE OS 690 E OS 750 GK/M3, SENDO MÁIS BAIXA NOS DE MÓNTON QUE NOS DE PAREDE Se queremos ir máis aló e obter unha estimación moito máis axustada á realidade, podemos realizar unhas sinxelas medicións que nos darán como resultado os kg/m3 reais dos nosos silos.

Unha vez que empezaramos a consumir unha pila e avanzaramos toda a caída da fronte, onde a densidade é

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

menos estable, podemos obter os quilogramos exactos por metro cúbico axudándonos das medicións durante as cargas do carro mesturador. Para isto igualaremos toda a fronte coa fresa frontal do carro ata que a súa superficie quede plana e sen inclinacións (nin verticais nin horizontais), e realizaremos unhas marcas nese punto que nos servirán de referencia para medir o avance. Nos silos de montón podemos utilizar estacas laterais e nos de parede realizar unhas marcas con pintura. A superficie frontal da cara de avance calcularémola multiplicando alto por ancho (empregando as referencias do apartado anterior) e a profundidade corresponderá ao avance diario desde as marcas de control que establecemos.

A maior profundidade de medición, máis exactas serán as estimacións, polo que avanzaremos dous ou tres metros polo menos antes de volver tomar novas referencias.

Chegados a este punto volveremos igualar a superficie da fronte e mediremos desde aquí ata as marcas que estableceramos, obtendo a medida de profundidade para o cálculo que, multiplicada pola superficie da fronte, daranos os metros cúbicos consumidos durante a proba. Por outro lado, sumaremos todas as cargas pesadas polo carro mesturador desde o inicio da proba, o cal dividido entre os metros cúbicos consumidos nos mostrará a densidade real coa que estamos traballando.

Con estes cálculos podemos realizar unha primeira estimación antes de abrir os silos que nos sirva de referencia aproximada para establecer o consumo diario de forraxe.

Máis tarde, unha vez consumidos os primeiros metros da pila, podemos recalcular máis exactamente a nosa reserva e corrixir a previsión de consumo, de forma que o erro xa será mínimo.

CONCLUSIÓNS Agora que xa sabemos como calcular os quilogramos totais de silo de millo que temos para a campaña, resultaranos moito máis sinxelo realizar previsións de consumo e formulacións de alimentación para todo o ano. Podemos empregar táboas onde estableceremos referencias temporais para controlar o volume que levamos consumido e a cantidade que queda nas diferentes pilas, de forma que poidamos realizar controis periódicos da nosa almacenaxe.

Estas valoracións, xunto co control do censo da explotación, servirannos para manter unha alimentación estable e evitar cambios bruscos nas racións.

O manexo eficiente das reservas permitiranos xestionar mellor o negocio e poder realizar compras programadas, evitando caer nas premisas dun mercado flutuante de materias primas que pode arruinar a nosa conta final de resultados.

Custa moito tempo conseguir que as vacas acaden unhas producións elevadas e, cando a dispoñibilidade de fontes de enerxía na súa ración diaria se ve comprometida, podemos perder todo o traballo realizado en poucas semanas.

A próxima vez que empecedes un novo silo de millo, antes de formularvos a cantidade de forraxe que ides administrar ás vacas, empregade media hora en tomar unhas poucas medidas e realizar algúns cálculos matemáticos. A vosas vacas agradeceránvolo... e a vosa economía tamén.

Mesland

DUPLEX

aAa 315246 Excelente

Durham (EX-90) x Emory Emerald (EX-91) x Hillary (EX-94)

CANADA AGOSTO 2011 t /ย &/ $0/'03."$*0/

t ## 0 .&+03&4 t &9$&-&/5&4 t .6: #6&/"4 t ."4 26& #6&/"4

Y SI AD EMAS QUIER ES LE CH Y COM PONEN E TES: +92

6K LECHE ILOS DE Y EN PR +0,14 % OTEIN A

GODIN ALEXI DUPLEX (EX-94)

Imbatible u na vez mรกs Nรบm ero 1 mund

ial

SIEMPRE DUPLEX!

HACIENDO HISTORIA EN LA RAZA HOLSTEIN EN TODO EL MUNDO

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias

-SM) (EX-91, EX-94 a n y a R x le p RT Du Astrahoe RB

C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

ABEREKIN, S.A. Centro de Inseminaciรณn

www.aberekin.com

z

fica e o i c i Serv

Distribuidores DeLaval en r

legi e e d rtad

Libe

GANDERÍA QUINTIÁN SC Robot de ordeño VMS Puesta en marcha: Junio 2010 Friolfe Páramo (Lugo)

SAT REGUEIRO BRANCO Sala paralelo P2100 2x16 Puesta en marcha: Marzo 2011 Frades (A Coruña)

Visite nuestro stand VMS en la Feria Agropec Gijón a partir del 30 Septiembre 2011

Hermanos Fernández la Caridad S.A. La Caridad / Asturias Tfno.: 985 637 263 Agrollanes S.L. Llanes / Asturias Tfno 985 417 222

Agrolaval S.L. Gijón / Asturias Tfno.: 985 307 016 Agropecuaria de Lugo S.L. Lugo Tfno.: 982 203 050

Galicia y Asturias Agroor Lugo S.L. Muimenta / Lugo Tfno.: 982 528 159 Lamas López S.L. Taboada / Lugo Tfno.: 982 465 422

Talleres Fernando Rivas S.L. Cospeito / Lugo Tfno.: 982 520 105 Hermanos Sánchez Chantada S.L. Chantada / Lugo Tfno.: 982 440 420

AIARBI S.L. Sala rotativa exterior PR2100/30 plazas Puesta en marcha: Mayo 2011 Próximo montaje inmediato : Sala rotativa exterior PR2100/40 plazas CREXAL SAT, Lagoa (A Pastoriza)

Agrícola Sebio S.L. Arzúa / La Coruña Tfno.: 981 500 698 Reparaciones VTF S.L. Silleda / Pontevedra Tfno.: 986 581 002

DeLaval Equipos, S.A. - Anabel Segura, 7 - 28108 Alcobendas (Madrid) - Tel.: 91 490 44 73 / 62 / 63 - www.delaval.es

32

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

ANÁLISE DA CALIDADE DAS ENSILAXES

Exemplo de silo ben manexado

Na manutención das vacas de leite é fundamental contar con alimentos de alta calidade para acadar un bo rendemento produtivo. Entre os que compoñen a ración das vacas nas explotacións galegas, as forraxes conservadas en forma de ensilaxe adoitan constituír entre o 50% e o 75% da materia seca, son o compoñente que presenta unha maior variación en termos de calidade e a esta depende directamente do bo labor do gandeiro. Por todas estas razóns, resulta necesario incluír o control periódico da calidade das ensilaxes como parte importante da xestión da explotación.

QUE É A CALIDADE DUNHA ENSILAXE? O concepto de calidade dunha ensilaxe é máis complexo que o de outros alimentos para o gando, coma as forraxes frescas ou os concentrados. Neste caso, a calidade abrangue, ademais da nutricional e hixiénica coma nos outros alimentos, un aspecto propio, que é a calidade de conservación ou fermentativa.

A calidade nutricional defínese como a capacidade dunha ensilaxe para proporcionarlle ao animal os nutrientes que necesita (basicamente enerxía, proteína, vitaminas e minerais), e depende, sobre todo, da calidade da forraxe no momento de ensilar.

Por calidade hixiénica ou seguridade alimentaria enténdese a ausencia de calquera compoñente indesexable ou a presenza por debaixo dos niveis que poidan supoñer un risco para a saúde dos animais ou das persoas que consomen os alimentos que estes producen. Entre estas substancias potencialmente patóxenas inclúense microorganismos coma enterobacterias, listeria, clostridios e fungos, e compostos químicos como micotoxinas, óxidos de nitróxeno, etc.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

B. Fernández-Lorenzo, S. Pereira-Crespo, A. González-Arráez, C. Resch e G. Flores Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo – INGACAL E-mail: bruno.fernandez.lorenzo@xunta.es

A calidade de conservación ou fermentativa permite manter a calidade nutricional e hixiénica da forraxe durante o tempo que dure o seu almacenamento no silo e vai depender, sobre todo, do contido en materia seca e do grao de acidificación e anaerobiose dentro do silo.

Aínda que os tres conceptos -calidade nutricional, hixiénica e fermentativa- están relacionados entre si, non sempre son equivalentes, o que pode levar a confusión. Por exemplo, unha ensilaxe pode estar ben conservada e ter pouca calidade nutricional ou hixiénica, pero unha ensilaxe mal conservada probablemente vai ter pouca calidade nutricional e mala seguridade alimentaria.

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

COMO SE DEBE FACER A MOSTRAXE DO SILO? A mostraxe ĂŠ un dos puntos clave para que a anĂĄlise dunha ensilaxe sexa fiable. A mostra debe ser representativa de toda a variabilidade existente na masa que queremos estudar e, ademais, deber ser enviada ao laboratorio rapidamente e nun contedor refrixerado. Se o que pretendemos ĂŠ estudar a totalidade dun silo antes de abrilo e planificar o racionamento para varios meses, a mostra debe representar toda a masa do silo. Neste caso, dĂŠbese tomar con sonda, en toda a altura da pila e en varios puntos (preferiblemente mĂĄis de cinco). Se o que queremos ĂŠ estudar nada mĂĄis que a fronte do silo para coĂąecer a calidade da ensilaxe que van comer as vacas nos prĂłximos dĂ­as, debe ser tomada nesta parte e tamĂŠn con sonda e en varios puntos. Este traballo pode chegar a ser moi duro. Para facilitalo, no Centro de InvestigaciĂłns Agrarias de Mabegondo (CIAMINGACAL) tense desenvolvido unha sonda mecanizada cuxo deseĂąo se pode consultar na pĂĄxina web do centro, no seguinte enderezo electrĂłnico: www.ciam.es/descargas/ publicaciones/05-5.pdf.

ANĂ LISE DO VALOR NUTRITIVO DAS ENSILAXES A composiciĂłn quĂ­mica das forraxes analĂ­zase nos laboratorios mediante dous tipos de mĂŠtodos. Os primeiros son os denominados por vĂ­a hĂşmida ou mĂŠtodos de referencia, desenvolvidos nos Ăşltimos 50 anos. Son os mĂĄis precisos e fiables, pero necesitan bastante tempo de execuciĂłn (de dous dĂ­as a mĂĄis dunha semana) e son moi caros. Os segundos basĂŠanse na tĂŠcnica de espectroscopĂ­a no infravermello prĂłximo (NIRS). Afortunadamente, desde hai uns 20 anos, unha boa parte das anĂĄlises pĂłdense facer mediante esta tĂŠcnica, que resulta mĂĄis rĂĄpida e barata, e hoxe en dĂ­a ĂŠ empregada por todos os laboratorios de servizo.

Non obstante, para que sexa fiable precisa do desenvolvemento e actualizaciĂłn continua de ecuaciĂłns de calibraciĂłn especĂ­ficas para cada tipo de forraxe e para cada variable analizada, tomando como referencia os mĂŠtodos tradicionais por vĂ­a hĂşmida.

A COMPOSICIĂ&#x201C;N QUĂ?MICA DAS FORRAXES ANALĂ?ZASE MEDIANTE DOUS TIPOS DE MĂ&#x2030;TODOS: OS DE VĂ?A HĂ&#x161;MIDA OU DE REFERENCIA E OS BASEADOS NA TĂ&#x2030;CNICA DE ESPECTROSCOPĂ?A NO INFRAVERMELLO PRĂ&#x201C;XIMO (NIRS) Os boletĂ­ns de anĂĄlise inclĂşen variables de composiciĂłn quĂ­mica coma os contidos en materia seca (MS), materia orgĂĄnica (MO), cinzas (CZ), fibra ĂĄcido deterxente (FAD), fibra neutro deterxente (FND), proteĂ­na bruta (PB) e almidĂłn (ALM), este Ăşltimo no caso da ensilaxe de millo. TamĂŠn adoitan incluĂ­r valores de dixestibilidade, como a proteĂ­na dixestible no intestino delgado (PDIE e PDIN) e a dixestibilidade da materia orgĂĄnica (DMO). A precisiĂłn de calquera sistema de racionamento vai depender da exactitude coa que se poida estimar o contido destes valores, especialmente deste Ăşltimo.

33

5iSLGD \ HÂżFD] IHUPHQWDFLyQ GHO PDt] ,QRFXODQWH HVSHFtÂżFR SDUD HQVLODGRV GH PDt] 5HGXFH ODV SpUGLGDV GH PDWHULD RUJiQLFD 0HMRUD OD SDODWDELOLGDG \ HO FRQVXPR GHO HQVLODGR 0HMRUHV UHQGLPLHQWRV ]RRWpFQLFRV

$SOLFDFLyQ \ PDQHMR IiFLO \ VHJXUR

$OOWHFK 6SDLQ 6 / 3RO ,QG &DQ 5RTXHWD ,, & &DQ /OHWJHW 6DEDGHOO %DUFHORQD 7HO )D[ ZZZ DOOWHFK FRP DOOWHFKVSDLQ#DOOWHFK FRP (V VHQFLOOR $OOWHFK VDEH GH IHUPHQWDFLyQ

AFRIGA ANO XVII - NÂş 94

34

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Táboa 1: Valores de calidade típicos das ensilaxes de herba en Galicia e criterios de calidade1 Ensilaxes de herba Variable malo regular bo moi bo Valor nutritivo2 MS (en %) MO (en % MS) CZ (en % MS) FB (en % MS) FND (en % MS) FAD (en % MS) Almidón (en % MS) PB (en % MS) PDIE (en % MS) PDIN (en % MS) DMOin vivo (en % MO) ENL (en Mcal / kg MS) ENL (en UFL / kg MS) VFR (en %) Calidade fermentativa2

Sonda mecanizada

A dixestibilidade da materia orgánica, coa que se calcula a enerxía neta dunha forraxe, só se pode medir con certa exactitude mediante ensaios con animais; son as chamadas determinacións in vivo. Este é o método de referencia, pero resulta moi laborioso e, evidentemente, non se pode empregar de xeito rutinario. Para solucionalo, o que fan os laboratorios de servizo é estimar o valor da DMO in vivo por medio de métodos alternativos, que poden ser de tres tipos.

O primeiro é mediante a técnica de dixestibilidade in vitro, desenvolvida desde hai máis de 50 anos, na que se intenta imitar en tubos en ensaio a dixestión que ten lugar no animal. O segundo é mediante ecuacións de regresión que empregan como variables explicativas algunhas das variables de composición química, coma por exemplo a FAD, a FND ou a PB. O terceiro, o máis moderno e exacto, é o das ecuacións de predición NIRS, desenvolvidas a partir de mostras patrón de dixestibilidade in vivo coñecida. Nestes momentos, os laboratorios galegos dispoñen de ecuacións NIRS para ensilaxes de herba e millo, desenvolvidas no CIAM-INGACAL a partir dunha colección de mostras patrón obtidas durante máis de dez anos.

INTERPRETACIÓN DAS ANÁLISES DE VALOR NUTRITIVO Nas táboas 1 e 2 preséntanse os valores típicos de composición química, calidade nutricional, fermentativa e microbiolóxica das ensilaxes de herba e millo de Galicia. Trátase dunha mostra de ensilaxes recollidas por toda a comunidade durante varios anos e que inclúen, a propósito, ensilaxes de calidade moi variada, tanto moi boas coma moi malas, o que nos permite, en primeiro lugar, salientar a gran variación que existe en termos de calidade e, en segundo, propoñer un criterio orientador de clasificación da calidade máis acaído ás ensilaxes galegas.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Varía entre 14 e 75 % (recomendado 30 - 35%) 68 - 87 87 - 89 89 - 91 91 - 94 13 -32 11 - 13 9 - 11 6-9 32 - 41 28 - 32 26 - 28 26 - 6 58 - 70 55 - 58 51 - 55 51 - 34 40 - 52 37 - 40 34 - 37 34 - 24 6 - 11 11 - 13 13 - 15 15 - 25 4-6 6-7 7-9 4-6 6-9 9 - 14 49 - 64 64 - 68 68 - 73 73 - 81 0,97 - 1,31 1,31 - 1,42 1,42 - 1,53 1,53 - 1,71 0,57 - 0,77 0,77 - 0,84 0,84 - 0,90 0,90 - 1,01 <92 92 - 100 100 - 115 >115

pH Índice de conservación Ácido láctico (en % MS) Ácido acético (en % MS) Ácido propiónico (en % MS) Ácido butírico (en % MS) Etanol (en % MS) N-NH3 (en % N) Nsol (en % N) Calidade microbiolóxica3

Varía entre 3,5 e 6,2 (recomendado ver táboa 3) 0,3 - 1,2 0,0 - 0,3 -0,2 - 0,0 -0,7 a -0,2 0,1 - 3,5 3,5 - 5,5 5,5 - 7,6 7,6 - 17 Varía entre 0,1 e 7,5 (ver texto) Varía entre 0,0 e 2,4 (ver texto) 1,4 - 4,7 0,7 - 1,4 0,2 - 0,7 0 - 0,2 1,6 - 5,6 1,0 - 1,6 0,6 - 1,0 0,0 - 0,6 12 - 29 8,4 - 12,0 6,4 - 8,4 1,4 - 6,4 56 - 85 51 - 56 44 - 51 16 - 44

Microorganismos aerobios Enterobacterias Mofos + Lévedos Clostridios sulfitoredutores

8 - 8,5 1,5 - 6,2 4,6 - 6,2 4,1 - 6,2

6,8 - 8 <1,5 2,6 - 4,6 2,3 - 4,1

4,9 - 6,8 <2,6 <2,3

Fonte: Flores (2004) e Fernández-Lorenzo (2008) 1

Os valores de calidade mala, regular, boa e moi boa corresponden á división dos valores da colección de mostras patrón do CIAM-INGACAL en catro cuartos, agás para MS e pH.

2

MS: materia seca corrixida por perda de volátiles; MO: materia orgánica; CZ: cinzas; FB, FND e FAD: fibra bruta, fibra neutro deterxente e fibra ácido deterxente; PB: proteína bruta; PDIN e PDIE: proteína dixestible no intestino en función do nitróxeno e da enerxía; DMO: dixestibilidade da materia orgánica; DFND: dixestibilidade da FND; ENL: enerxía neta para a produción de leite, segundo INRA (1988); VFR: valor forraxeiro relativo=[(88,9(0,779*FAD%))*(120/FND%)]/1,29; Índice de conservación= pH-pH de conservación= pH-(3,44+0,0359 MS); N-NH3: nitróxeno amoniacal; Nsol: nitróxeno soluble.

3

Todas as variables en log10 ufc/g, salvo clostridios sulfitoredutores en log10 esporas/g

Para establecer este criterio, dividiuse o conxunto de valores de cada variable en catro grupos de igual tamaño e ordenáronse de menos favorables (calidade mala) a máis favorables (moi boa). Nas ensilaxes de herba inclúense ensilaxes monoespecíficas, fundamentalmente de raigrás italiano e raigrás inglés, e poliespecíficas, feitas de pradeiras con gramíneas e leguminosas en distinta proporción. Estas táboas de clasificación, xunto con algunhas pautas que comentaremos a continuación, pódennos servir de guía para interpretar os resultados das análises, identificar os posibles defectos, as súas causas e intentar corrixilos no futuro.

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

TĂĄboa 2: Valores de calidade tĂ­picos das ensilaxes de millo en Galicia e criterios de calidade1 Variable Ensilaxes de millo malo regular bo moi bo Valor nutritivo2 MS (en %) VarĂ­a entre 16 e 45 % (recomendado 30 - 35%) MO (en % MS) 91 - 96 96-97 97 - 97,1 CZ (en % MS) 4-9 3-4 3 - 2,9 FB (en % MS) 16 - 25 22 - 25 20 - 22 20 - 33 FND (en % MS) 46 - 65 43 - 46 40 - 43 36 - 40 FAD (en % MS) 27 - 34 24 - 27 22- 24 20 -22 AlmidĂłn (en % MS) <24 24 - 28 28 - 32 32 -38 PB (en % MS) 4-6 6-7 7 - 10 PDIE (en % MS) 4,6 - 5,1 5,1 - 5,6 5,6 - 6,2 PDIN (en % MS) 2,4 - 3,7 3,7 - 4,5 4,5 - 6,1 DMOin vivo (en % MO) 59 - 67 67 - 68 68 - 71 71 - 77 DFNDin vitro (en % FND) 33 - 45 45 - 51 51 - 58 58 - 68 ENL (en Mcal / kg MS) 1,29 - 1,49 1,49 - 1,55 1,55 - 1,61 1,61 - 1,78 ENL (en UFL / kg MS) 0,76 - 0,88 0,88 - 0,91 0,91 - 0,95 0,95 - 1,05 VFR (en %) Calidade fermentativa2 pH VarĂ­a entre 3,4 e 4,7 (ver tĂĄboa 3) Indice de conservaciĂłn non se aplica en millo Ă cido lĂĄctico (en % MS) <3,3 3,3 - 3,8 3,8 - 5,4 >5,4 Ă cido acĂŠtico (en % MS) VarĂ­a entre 0,5 e 4,7 (ver texto) Ă cido propiĂłnico (en % MS) VarĂ­a entre 0,0 e 0,6 (ver texto) Ă cido butĂ­rico (en % MS) 0,0 - 0,6 0.0 0.0 0.0 Etanol (en % MS) >1,2 0,7 - 1,2 0,4 - 0,7 <0,4 N-NH3 (en % N) >5,5 5,0 - 5,5 3,7 - 5,0 <3,7 Nsol (en % N) >50 45 - 50 40 - 45 <40 Calidade microbiolĂłxica3 Microorganismos aerobios 7,9 - 8,5 7,1 - 7,9 6,2 -7,1 Enterobacterias 1 - 5,1 <1 Mofos + LĂŠvedos 6,1 - 7 4,5 - 6,1 <4,5 Clostridios sulďŹ toredutores 3,3 - 5,2 1,8 - 3,3 <1,8 Fonte: Flores (2004) e FernĂĄndez-Lorenzo (2008) 1 2 , e 3 Igual que na tĂĄboa 1

As mostras dĂŠbense envĂ­ar rapidamente e refrixeradas

Materia seca O contido en MS representa a parte da forraxe que non ĂŠ auga. Tanto en ensilados de herba coma de millo, os valores de MS recomendados estĂĄn entre o 30 e o 35%. Por debaixo do 30 aumentan progresivamente as perdas por efluente e as perdas de enerxĂ­a en forma de carbohidratos solubles. Ademais, o ensilado con alto contido en humidade pode levar a fermentaciĂłns clostrĂ­dicas e prolongadas, excesiva degradaciĂłn da proteĂ­na e mĂĄis perdas de enerxĂ­a.

Por riba do 35%, a compactaciĂłn ĂŠ cada vez mĂĄis difĂ­cil, aumenta a porosidade e a infiltraciĂłn de aire e, como consecuencia, trala apertura do silo incremĂŠntase o risco de quecemento, tamĂŠn chamado deterioro aerĂłbico.

MEJORA DE LA CALIDAD DEL ENSILAJE ADDCON EMPRESA ESPECIALIZADA EN LA MEJORA DE LA CALIDAD DE LOS ENSILAJES OFRECE UNA AMPLIA GAMA DE PRODUCTOS BIOLĂ&#x201C;GICOS Y QUĂ?MICOS SEGĂ&#x161;N LAS CONDICIONES: s #/.$)#)/.%3 !-")%.4!,%3 s 3%'Ă&#x201A;. $% ,! 3 3 s 4)0/ $% &/22!*% s %34!$/ 6%'%4!4)6/

LINEA QUĂ?MICOS

RESULTADO: ENSILADOS CON ALTO RENDIMIENTO NUTRICIONAL Y CALIDAD HIGIĂ&#x2030;NICA

KOFASILÂŽ LĂ?QUIDO / KOFASILÂŽ PLUS GRANULAR

LINEA BIOLĂ&#x201C;GICOS KOFASILÂŽ DUO PREPARADO DE INOCULANTES BACTERIANOS PARA LA MEJORA DE LA ESTABILIDAD AERĂ&#x201C;BICA Y &%2-%.4!#)Âź. $%, %.3),!$/ s ,!#4/"!#),,53 0,!.4!25- $3- s ,!#4/"!#),,53 0,!.4!25- $3- s ,!#4/"!#),,53 "5#(.%2) $3-

KOFASILÂŽ LAC PREPARADO DE INOCULANTES BACTERIANOS PARA LA MEJORA DE LA ESTABILIDAD AERĂ&#x201C;BICA Y &%2-%.4!#)Âź. %. &/22!*%3 $% 02)-!6%2! s ,!#4/"!#),,53 0,!.4!25- $3- s ,!#4/"!#),,53 0,!.4!25- $3- ÂŽ

PREMEZCLA LĂ?QUIDA, LISTA PARA USAR, NO #/22/3)6!

0!2! &/22!*%3 (Ă&#x201A;-%$/3 $% !,4! !

-/$%2!$! $)&)#5,4!$ $% &%2-%.4!#)Âź. s .)42)4/ 3Âź$)#/ % MG KG s (%8!-%4),%.4%42!-).! MG KG s %34! #/-").!#)Âź. ).()"% ,/3 -)#2//2'!.)3-/3 PERJUDICIALES CLOSTRIDIOS ENTEROBACTERIAS Y LISTERIAS

KOFASILŽ EXCEL 02%-%:#,! ,¡15)$! ./ #/22/3)6! 0!2! 2%&/2:!2 ,! %34!"),)$!$ !%2Ÿ")#! %30%#)!,-%.4% %. &/22!*%3 #/. !,4/ .)6%, $% -!4%2)! 3%#!

).()")%.$/ %, #2%#)-)%.4/ $% (/.'/3 9 ,%6!$52!3 s "%.:/!4/ 3Ÿ$)#/ % s 3/2"!4/ 0/4­3)#/ %

KOFASILŽ ULTRA 02%-%:#,! ,¡15)$! ./ #/22/3)6! 0!2!

CONTROLAR EL PROCESO DE FERMENTACIĂ&#x201C;N NATURAL EN ENSILADOS DE HIERBA, LEGUMINOSAS Y CEREALES, -%*/2!.$/ ,! %34!"),)$!$ !%2Âź")#! 3),/3 %. "!,!3 45"/3 s .)42)4/ 3Âź$)#/ % (%8!-%4),%.4%42!-).! s "%.:/!4/ 3Âź$)#/ % 9 02/0).!4/ 3Âź$)#/ % ÂŽ

KOFASIL S

KOFASIL TMR

PREPARADO DE INOCULANTES BACTERIANOS 0!2! ,! 02%6%.#)Âź. $%, #!,%.4!-)%.4/ CAUSADO POR EL CRECIMIENTO DE HONGOS 9 ,%6!$52!3 %. %.3),!$/3 2%$5#)%.$/ ,!

0Âł2$)$! $% .542)%.4%3 s ,!#4/"!#),,53 "5#(.%2) $3-

02%-%:#,! ,¡15)$! ./ #/22/3)6! 02%0!2!$!

PARA USAR DIRECTAMENTE EN EL CARRO UNIFEED, %6)4!.$/ %, #2%#)-)%.4/ $% 0!4Ÿ'%./3 9 0/2 4!.4/ %, #!,%.4!-)%.4/ $%, !,)-%.4/ s ­#)$/ 02/0)Ÿ.)#/ 02/0)/.!4/ 3Ÿ$)#/

02/0!.$)/, 9 ­#)$/ 3Ÿ2")#/

IMPORTADOR:

FABRICANTE:

ADIAL NUTRICIĂ&#x201C;N SL PARATGE LA TIMBA,28 !6).9/.%4 ')2/.!

PHONE: +34 972 54 61 55 FAX: +34 972 54 67 58 % -!), ADIAL ADIAL ES

ADDCON EUROPE GmbH +AISERSTR A "ONN 'ERMANY 0HONE &AX E-AIL INFO ADDCON NET

AFRIGA ANO XVII - NÂş 94

35

36

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Equipo NIRS para a análise de forraxes

Materia orgánica e cinzas O contido en cinzas (CZ) é unha estimación dos compoñentes minerais ou inorgánicos da forraxe. Cando o expresamos en porcentaxe, equivale a 100 menos o contido en materia orgánica (CZ=100-MO). O seu valor varía en función da especie e do momento de corte. Deste xeito, as ensilaxes de herba teñen un maior contido en cinza cás de millo, e a forraxe madura máis cá nova. Nas ensilaxes de herba, valores altos, por riba do 11%, son indicativos de contaminación con terra, bastante común durante o presecado e a colleita, aínda que tamén poden indicar unha excesiva perda de MO debido a unha fermentación clostrídica ou á inestabilidade aeróbica.

F ibra neutro deter xente, fibra ácido deter xente e fibra br uta A FND representa unha medida do contido en parede celular das forraxes e componse principalmente de hemicelulosa, celulosa e lignina. É o compoñente químico das forraxes que máis determina o seu ritmo de dixestión e a cantidade inxerida, de xeito que canto maior sexa o contido en FND menor vai ser o ritmo de dixestión e a inxesta.

A FAD representa unha fracción do contido en parede celular, concretamente aquela formada esencialmente pola celulosa e a lignina, aínda que tamén inclúe unha pequena cantidade de sílice. O seu valor pode utilizarse para estimar a enerxía, xa que existe unha correlación negativa, aínda que non moi forte, entre o seu contido e a dixestibilidade.

O contido en FND e FAD depende especialmente da especie forraxeira, a data de corte e a meteoroloxía. Entre as especies pratenses, as leguminosas (trevo, loto, esparceta, etc.) teñen menor contido cás gramíneas (raigrás, dactilo, festuca, etc.) e para todas elas o contido en fibra aumenta coa madurez e as altas temperaturas. Habitualmente, valores altos de FND e FAD adoitan ser indicativos dun escaso contido en leguminosas e dun estado de madurez avanzado no momento do corte. Na planta de millo, o contido en fibra da parte verde aumenta coa madurez. Porén, no conxunto da planta diminúe levemente ao verse compensado polo crecemento da mazaroca, na que o contido é moito menor e decrece co enchido dos grans. Por esta razón, nas ensilaxes de millo, valores altos de FND e FAD adoitan ser indicativos dunha baixa proporción de mazaroca na planta.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

O proceso de ensilado tamén pode afectar ao contido en fibra. En ensilaxes con mala calidade de conservación e perdas elevadas de MS por efecto dunha mala fermentación (fermentación clostrídica) ou deterioro aeróbico, os valores de FAD e FND poden ser máis altos que os da forraxe antes de ensilar, por un efecto de concentración. Non obstante, en ensilaxes con boa calidade de conservación, o proceso de fermentación pode chegar a producir unha diminución do contido en FND. Por último, a fibra bruta (FB) estima o contido en fibra da forraxe, pero non representa necesariamente o seu contido total. Baséase no método de análise inmediata dos alimentos desenvolvido hai máis de 100 anos e que aínda se emprega nos laboratorios de forraxes, máis por tradición que por utilidade práctica.

Proteína br uta e proteína dixestible A proteína bruta (PB) representa o contido da forraxe en proteína total, elemento fundamental na formulación das racións. Un dos factores que máis inflúe no seu contido é o estado de madurez e a especie e, en menor medida, o nivel de fertilización nitroxenada e a meteoroloxía. Na herba, ao contrario que ocorría coa fibra, o contido en PB é maior canto máis nova e canto maior sexa a proporción de leguminosas, que teñen maior contido có raigrás inglés, e este maior có raigrás italiano. A PB tamén é maior en climas fríos e aumenta coa fertilización nitroxenada. Polo tanto, valores baixos de proteína poden ser indicadores de cortes tardíos, pouca proporción de leguminosas, escasa fertilización nitroxenada ou de tempo meteorolóxico moi cálido.

No millo, o contido en PB é moito menor que na herba, pero adoita ser estable no tempo. Na mazaroca permanece estable, porén, na parte verde, ademais de ser lixeiramente inferior, diminúe levemente coa madurez. Por esta razón, valores baixos de PB poden ser indicadores dun baixo contido en mazaroca.

A PROTEÍNA BRUTA REPRESENTA O CONTIDO DA FORRAXE EN PROTEÍNA TOTAL, ELEMENTO FUNDAMENTAL NA FORMULACIÓN DAS RACIÓNS. NO MILLO É MOITO MENOR QUE NA HERBA, PERO ADOITA SER ESTABLE NO TEMPO Non obstante, o contido en PB non nos proporciona información sobre a cantidade de proteína realmente aproveitada pola vaca. Para estimar esta cantidade, empréganse os valores de proteína dixestible no intestino, PDIE e PDIN, que miden a cantidade de aminoácidos realmente absorbidos no intestino delgado. A primeira variable, PDIE, calcúlase tendo en conta o contido en enerxía como factor limitante, e a segunda, PDIN, tendo en conta o contido en nitróxeno. Valores baixos de PDI nas ensilaxes adoitan ser consecuencia do estado de madurez avanzada da forraxe (con valores baixos de PB e dixestibilidade), dunha extensa degradación da proteína provocada por unha mala conservación, ou da suma de ambos.

Solamente con alimentos de alta calidad se obtienen altas producciones en las vacas lecheras. El buen ensilado de maíz es básico para la producción

www.schaumann.info

Consiga máxima rentabilidad con los productos de ensilado de BONSILAGE MAÍZ ✚ un 5 % más de alimento digestible ✚ un 5 % menos de pérdidas del ensilado en el frente

➜ un 10 % más de energía con BONSILAGE MAÍZ Más energía y más leche por hectárea gracias a la estabilidad de su ensilado de maíz Con las mismas Has. más alimento y de más calidad para sus animales En momentos en los que el precio de las materias primas aumenta sobremanera, la energía adicional que aporta BONSILAGE MAÍZ es más valiosa que nunca (de 100 a170 € / ha. de incremento de beneficios)

MARAGATOS, 75 · 49600 BENAVENTE · Tel. 980630497 · Fax 980634088

38

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Exemplo de bo manexo do silo

Almidón O almidón é o polisacárido máis usado polas plantas como almacén de enerxía. A medida que a planta vai medrando, adoita acumularse nas raíces, nos tubérculos ou nas sementes coma o gran de millo e, en menor medida, no talo e nas follas. Non obstante, as plantas de climas temperados coma as que forman a herba das nosas pradeiras non conteñen almidón. En ensilaxes de planta enteira de millo, valores baixos de almidón poden ser indicadores de inmadurez da planta no momento de corte ou de baixa proporción de mazaroca.

Dixestibilidade e ener xía A enerxía neta da forraxe que a vaca aproveita para producir leite (ENL) adoita expresarse en Mcal/kg MS ou en UFL. Está estreitamente correlacionada coa dixestibilidade, de xeito que forraxes pouco dixestibles van ter pouca enerxía e viceversa. A ENL nas ensilaxes de herba de Galicia (táboa 1) pode variar entre 0,97 e 1,71 Mcal/kg MS ou 0,57 e 1,01 UFL/kg MS. Nas de millo (táboa 2), acostuma ser maior, variando entre 1,29 e 1,78 Mcal/kg MS ou 0,76 e 1,05 UFL/kg MS. Na herba, os valores máis baixos poden ser debidos a un estado de madurez avanzado, a un exceso de perdas de efluente por un presecado escaso, a unha mala conservación, ao quecemento da ensilaxe unha vez aberta, ou a todos estes factores en conxunto. No millo, no entanto, adoitan ser debidos a un baixo contido en mazaroca, a unha baixa dixestibilidade da parte verde por efecto da seca, a unha mala conservación, ao quecemento da ensilaxe, ou á combinación de todos eles.

Valor forraxeiro relativo O valor forraxeiro relativo (VFR) é un índice empregado por algúns laboratorios que integra a inxestibilidade e a enerxía dunha forraxe, estimadas a partir do contido en FND e FAD, respectivamente, mediante a fórmula seguinte: VRF = [(88,9 - (0,779 x FAD%) ) * (120/FND%) ] / 1,29.

O VFR exprésase en porcentaxe, de xeito que valores superiores ou inferiores ao 100% van corresponder a forraxes de maior ou menor calidade, respectivamente, que o dunha forraxe de referencia, que sería unha alfalfa en plena floración cun 53% de FND e 41% de FAD. Cando o aplicamos ás condicións do noso país, hai que facelo con certa precaución e tendo en conta que este índice, desenvolvido nos

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Exemplo de mal manexo do silo

Estados Unidos para medir a calidade das forraxes a base de legumes ou mesturas de legumes e gramíneas, subestima o valor forraxeiro das gramíneas coma o raigrás.

O OBXECTIVO DA CONSERVACIÓN DA FORRAXE MEDIANTE O ENSILADO É MANTER O SEU VALOR NUTRITIVO ORIXINAL OU INCLUSO MELLORALO INTERPRETACIÓN DAS ANÁLISES DE CALIDADE DE CONSERVACIÓN O obxectivo da conservación da forraxe mediante o ensilado é manter o seu valor nutritivo orixinal ou incluso melloralo. Acadalo vai depender do que chamamos calidade de conservación ou calidade fermentativa. As variables comunmente empregadas para valorar esta calidade son o pH, o índice de conservación (este último só se aplica na herba), os ácidos de fermentación, o etanol, o nitróxeno amoniacal e o nitróxeno soluble. Nas táboas 3 e 4 preséntanse algúns dos criterios de calidade empregados para valorar as ensilaxes de herba e millo.

Táboa 3: Valores críticos de pH en función do contido en materia seca da ensilaxe Materia seca (%) pH de conservación 15 3,98 20 4,16 25 4,34 30 4,52 35 4,70 40 4,88 45 5,06 50 5,24 Fonte: Haigh, 1987

Táboa 4: Criterios de calidade fermentativa das ensilaxes Calidade fermentativa Variable Ude. mala regular boa moi boa pH Variable en función do contido en MS Ácido acético % MS >5,5 4 - 5,5 2-4 <2,0 Ácido butírico % MS >5 0,5 - 5 0,0 - 0,5 0,0 Etanol % MS >2 1-2 0,5 - 1 <0,5 %N >15 10 - 15 5 - 10 <5 N-NH3 en millo %N >15 10 - 15 7 - 10 <7 N-NH3 en herba %N >70 60 - 70 50 - 60 < 50 Nsoluble Fonte: Dulphy e Demarquilly (1981) modificado

Inoculantes Pioneer más calidad y estabilidad para su ensilado especial maíz

Desbloquea nutrientes.

Libera energía.

Pioneer 11CFT es el primer inoculante que desbloquea nutrientes de la fibra de la pared celular, liberando más energía y obteniendo el máximo aprovechamiento del silo de maíz.

Pioneer 11CFT incrementa además la digestibilidad de la fibra.

Doble efecto:

n La revolució o d a en el ensil

1- Mayor consumo de materia seca: más leche por vaca procedente de la fibra (demostrado en ensayos).

2- Menos calor y mayor estabilidad, gracias a una síntesis controlada del ácido acético.

11C33

Más energía y estabilidad en el silo de maíz.

11C33 inhibe el desarrollo de microorganismos, mejora la estabilidad del silo y evita el calentamiento del forraje en el comedero. n, Doble funció pida rá n fermentació ón ci y larga dura

11A44

El estabilizador.

Pioneer 11A44 es el inoculante idóneo para estabilizar la calidad del forraje, evitando el calentamiento y la degradación del frente del silo, debido a su exposición al aire. silos Idóneo para oran ri que se dete rtos una vez abie

Pioneer Hi-Bred Spain, S.L. DuPont Agriculture & Nutrition

Oficina Central: Avda. Reino Unido, 7. Edificio Adytec, 2ª plta.

41012 Sevilla- Tlf: 954 298 300 www.pioneer.com - piospa@pioneer.com

intensamente ecológico

40

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Táboa 5: Criterios de calidade microbiolóxica Variable Microorganismos aerobios totais Mofos Lévedos Clostridios sulfitoredutores

Ude. ufc/g ufc/g ufc/g esporas/g

Calidade microbiolóxica mala intermedia boa >108 107 - 108 <107 >105 102 - 105 <102 >105 102 - 105 <102 >5.000 100- 5.000 < 100

Fonte: Mahanna e Chase (2003) e Baraton (1985), modificados.

1 ufc: unidades formadoras de colonias

Medida da temperatura con sonda

Determinación de dixestibilidade in vitro

pH O pH é un dos criterios clave para avaliar a calidade de conservación. En xeral, canto máis baixo sexa, mellor vai ser a conservación e máis estable vai ser a ensilaxe. O pH de estabilidade é aquel por debaixo do cal a actividade de microorganismos indesexables permanece inhibida, sempre e cando se manteñan as condicións de anaerobiose.

Este valor varía en función do contido en MS, tal e como se amosa na táboa 3. Para simplificar a interpretación das análises, nas ensilaxes de herba emprégase un índice de conservación que integra estas dúas variables, pH e MS, de xeito que valores do índice de conservación por debaixo de cero corresponden a ensilaxes estables e valores por riba, a inestables. O pH é unha variable fácil de medir e moi determinante da calidade fermentativa, porén, non nos achega información sobre o tipo de fermentación que tivo lugar no silo. Para iso temos que analizar outras variables. Ácido láctico É o principal produto da fermentación homoláctica, a máis eficiente e a máis desexable. En xeral, a presenza de altos valores de láctico (>3% MS e >60% do ácidos de fermentación) é indicadora de boa calidade de conservación e perdas mínimas de valor nutritivo. Ácidos volátiles (acético, propiónico e butírico) O ácido acético ten un característico cheiro a vinagre.

A súa presenza, con valores entre o 1 e o 3%, pode ser beneficiosa especialmente en ensilaxes de millo porque retrasa o quecemento da ensilaxe debido ao seu efecto antifúnxico. No entanto, valores por riba do 3% son indicadores de fermentacións ineficientes e poden reducir a inxestibilidade. O ácido propiónico ten un cheiro doce, adoita presentar valores inferiores, entre o 0 e o 2%, e ao igual que o acético ten un beneficioso efecto antifúnxico.

O ácido butírico ten un cheiro que algúns identifican co da manteiga rancia ou o vómito. Recoméndanse valores por debaixo do 0,2% (táboa 4), posto que valores superiores son indicadores dunha fermentación dominada por clostridios, bacterias formadoras de esporas que poden producir compostos nitroxenados impalatables, coma as aminas e amidas responsables da redución da inxesta observada en moitos silos mal conservados.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Etanol O etanol é o composto que produce o típico cheiro a alcol dalgunhas ensilaxes, especialmente as de millo. Valores por riba do 1% son indesexables, xa que son indicadoras dunha elevada actividade de lévedos; fungos unicelulares que fermentan azucres e ácido láctico, o que provoca un aumento do pH e a inestabilidade da ensilaxe.

Nitróxeno amoniacal e soluble O nitróxeno amoniacal (N-NH3) é un dos produtos finais da degradación completa das proteínas durante o proceso en ensilado, no que resulta inevitable certo grao de degradación encimática. Porén, valores elevados, por riba do 10% N (táboa 4) son indicadores dunha forte degradación das proteínas, protagonizada por clostridios e, igual que ocorría co ácido butírico, acostuman ir asociados a episodios de redución da inxesta. O nitróxeno soluble (Nsol) é outro indicador da degradación da proteína da forraxe. Valores elevados, por riba do 60% N, considéranse de mala calidade por corresponder a ensilaxes cunha proteína moi degradada.

NAS FORRAXES ENSILADAS, OS RECONTOS MICROBIANOS ADOITAN SER MENORES QUE NAS FORRAXES EN FRESCO INTERPRETACIÓN DAS ANÁLISES DE CALIDADE MICROBIOLÓXICA A calidade microbiolóxica adóitase medir mediante o cultivo en medio selectivo e reconto de microorganismos en unidades formadoras de colonias ou de esporas, no caso dos clostridios. Tal e como se pode ver nas táboas 1 e 2, estes valores acostuman ser moi altos porque os alimentos, en xeral, non son estériles. No caso particular das forraxes ensiladas, os recontos microbianos adoitan ser menores que nas forraxes en fresco, debido a que o proceso de ensilado ten un efecto hixienizante ou inhibidor dos microorganismos.

Cómpre ter en conta tamén que os recontos microbianos que nos proporcionan os laboratorios oriéntannos sobre a carga microbiana total dunha ensilaxe para un grupo determinado de microorganismos, pero non nos informan sobre se entre eses se atopa algún realmente nocivo.

Táboa 5: Criterios de calidade microbiolóxica Variable Microorganismos aerobios totais Mofos Lévedos Clostridios sulfitoredutores

Ude. ufc/g ufc/g ufc/g esporas/g

Calidade microbiolóxica mala intermedia boa >108 107 - 108 <107 >105 102 - 105 <102 >105 102 - 105 <102 >5.000 100- 5.000 < 100

Fonte: Mahanna e Chase (2003) e Baraton (1985), modificados. ufc: unidades formadoras de colonias

- RCS Lallemand 405 720 194 - 042009.

La solución más fresca para su ensilado

LALSIL® Fresh, Lactobacillus buchneri NCIMB 40788 : s ,IMITA LAS PÏRDIDAS POR MOHOS y hongos, s #ONSERVA SU ENSILADO FRESCO y apetente hasta el comedero, s /PTIMIZA EL VALOR NUTRICIONAL de su ensilado.

A cada ensilado su solución Lalsil

LALLEMAND BIO, SL Télf : (+34) 93 241 33 80 Email : animal-Iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

42

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Microorganismos aerobios totais Inclúen case todos os microorganismos presentes na ensilaxe, coma os fungos e os bacilos, entre outros, polo que o seu valor achega pouca información.

Fermentos Valores por riba de 100.000 ufc/g son indicadores dun inminente quecemento da ensilaxe. Os fermentos adoitan ser os microorganismos iniciadores do deterioro aeróbico.

Son fungos unicelulares que poden medrar en condicións de pH < 4,5 e que en presenza de O2 degradan azucres e ácido láctico, provocando a elevación do pH que precede ao crecemento dos mofos.

Mofos Valores por riba de 100.000 ufc/g son indicadores dun elevado deterioro aeróbico. Os mofos son fungos filamentosos que medran no silo en condicións de pH > 4,5, producindo barolo (o micelio filamentoso que os caracteriza).

Son nocivos porque provocan unha forte redución do valor nutritivo da ensilaxe, e algunhas especies poden producir micotoxinas. A actividade máis intensa dos fermentos e dos mofos maniféstase polo quecemento, que pode ocorrer no silo ou na maseira.

C lostridios Os clostridios son bacterias anaerobias, formadoras de esporas como mecanismo de resistencia a condicións adversas e que crecen na terra e no esterco. O reconto de clostridios sulfitoredutores inclúe algunhas especies patoxénicas para o home e os animais, coma C. botulinum e C. perfringens, e, sobre todo, especies non patoxénicas. Afortunadamente, as primeiras son moi pouco frecuentes nas ensilaxes e as poucas veces nas que foron identificadas asociouse á presenza de animais mortos no interior do silo. Así e todo, as especies non patoxénicas poden ser nocivas para a calidade do leite. Concretamente, as esporas dalgunhas especies, coma C. tyrobutiricum, son responsables do soprado dos queixos, un accidente que afecta aos queixos curados.

Para evitalo, recoméndase que as ensilaxes non superen as 100 esporas/g. En calquera caso, os elevados recontos de esporas son desaconsellables porque, normalmente, van asociados a fermentacións clostrídicas e altos contidos de NH3-N, Nsol e ácido butírico. Son máis elevados en ensilaxes de herba que nas de millo e, entre aquelas, nas contaminadas con terra ou esterco, moi húmidas e cun pH elevado. Polo tanto, haberá que prestar especial atención ás ensilaxes cun contido en cinza superior ao 11%, sucias, con materia seca inferior ao 25-30% e pH superior ao de estabilidade.

AVALIACIÓN DA ENSILAXE A PÉ DE SILO (UN MÉTODO RÁPIDO E BARATO) Non todas as ensilaxes necesitan ser analizadas para todas as variables de calidade. Na maioría dos casos, a calidade tamén se pode avaliar a pé de silo na explotación, aforrando o custo dalgunhas das análises máis caras. Para isto necesitaremos o seguinte equipamento: un pHmetro

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

portátil ou tiras de papel para medir o pH, un termómetro con sonda para medir a temperatura, un microondas e unha balanza ou un equipo portátil para medir a MS, unha sonda para medir a densidade e un xogo de peneiras para medir o tamaño de partículas.

Inspección visual do silo Nunha primeira inspección da fronte do silo debemos observar a calidade do manexo. A velocidade de avance debe ser superior a 15 cm/día e a superficie regular. O plástico debe estar cargado en toda a superficie superior da pila, ben selado e sen buratos. Debemos identificar aquelas áreas da fronte que presentan unha menor compactación ou presenza de material xa balorecido. A continuación pasaremos a realizar medicións en varios puntos da fronte e rexistrar os resultados para o seu uso posterior.

Estimación do contido en MS Pódese facer cun medidor de MS portátil, previamente calibrado, ou cun microondas e unha balanza. Neste último caso, debemos tomar unha mostra representativa e pesala antes e despois de sucesivos períodos de secado no microondas. Saberemos que a mostra está completamente seca cando, despois de varios secados, a forraxe manteña un peso constante. O contido en MS determinarase por diferenza entre o peso inicial e final.

Medición do pH Botamos de 25 a 50 g de ensilaxe e de 25 a 50 g de auga (preferiblemente destilada) nun vaso, remexemos cunha variña e esperamos dez minutos. A medición do pH faise na auga, ben con pHmetro portátil ou con tiras de papel de tornasol.

Temperatura A temperatura da ensilaxe pódese facer na fronte con calquera tipo de termómetro que mida no rango de temperaturas do noso interese, normalmente de 0 a 50°C. A temperatura da forraxe medirémola nos mesmos puntos nos que medimos o pH. Temperaturas na forraxe 2°C por riba da temperatura de referencia (a temperatura do ambiente ou do interior do silo) son indicativas dunha intensa actividade de microorganismos aerobios (lévedos, bacilos e mofos). Non obstante, hai que ter en conta que o silo presenta unha grande inercia térmica con relación á temperatura exterior, de xeito que tarda en quecer pola mañá e en arrefriar pola noite. Por esta razón, resulta máis fiable comparar a temperatura da fronte coa temperatura no interior do silo, pero para iso necesitaremos un termómetro con sonda, preferiblemente de 50 a 100 cm.

Densidade A densidade pódese estimar medindo o peso e o volume da forraxe que se retira do silo cada día coa desensiladora. Non obstante, resulta máis rápido e preciso facelo cunha sonda, preferiblemente de máis de 5 cm de diámetro. Para máis información consultar o seguinte enderezo electrónico: http://www.ciam.es/descargas/ publicaciones/05-5.pdf.

44

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Ensilaxe de herba contaminada con fungos

A densidade determínase a partir do peso da mostra retirada e o volume interno da sonda empregada. Non obstante, o parámetro que realmente determina o grao de compactación dunha forraxe e a infiltración de aire nun silo non é a densidade senón a porosidade que, canto menor sexa, menor vai ser a infiltración de aire e menor o risco de inestabilidade. A porosidade mide o volume de espazo do silo non ocupado pola forraxe e para calculalo precisamos coñecer a densidade e o contido en MS e MO. A táboa 6 permítenos coñecer a porosidade do noso silo a partir destes valores. Considéranse aceptables valores de entre o 40 e o 50 %, pero recoméndanse valores inferiores ao 40%.

Táboa 6: Porosidade en función do contido en MS e a densidade en kg fresco/ m3, para un contido en MO do 90% Densidade en kg fresco/m3 MS (%) 400 500 600 700 800 900 1.000 Porosidade en % 20 66 58 49 41 32 24 15 25 68 59 51 43 35 27 19 30 69 61 54 46 38 30 23 35 71 63 56 49 41 34 27 40 72 65 58 51 44 37 30 45 74 67 60 54 47 41 34 50 75 69 63 57 50 44 38 55 77 71 65 59 53 47 42 60 78 73 67 62 56 51 45 Valor de porosidade: aceptable entre 40 - 50 %, recomendado < 40% Fonte: Adapatado de Richard, et al. (2004)

Cogomelos crecendo sobre ensilaxe de millo despois de seis días da súa apertura

Tamaño de par tículas O tamaño de partículas e a súa distribución nas ensilaxes e na ración pódese medir mediante un separador de forraxes coma o da Universidade de Pensilvania. Trátase dun xogo de tres peneiras con tamaño de paso de 0,1, 0,8 e 1,9 cm. Para máis información, consultar no seguinte enderezo electrónico: http://www.das.psu.edu/dairy/.

O tamaño de partícula ideal debe ser suficientemente curto como para permitir unha boa compactación e fermentación e, ao mesmo tempo, tamén debe presentar certo volume de partículas longas que proporcionen fibra efectiva. Na táboa 7 preséntase a distribución de tamaños de partículas recomendados para as ensilaxes de millo, herba e a ración completa en vacas de leite.

Táboa 7: Distribución de partículas separadas por tamaños, segundo a recomendación do separador de forraxes da Univesidade de Pensilvania Tamaño Ensilaxe Ensilaxe Ración de partícula de millo de herba completa Cribo cm % % % Superior >1,9 3-8 10 - 20 2-8 Medio 0,8 - 1,9 45 - 65 45 - 75 30 - 50 Inferior 0,1-0,8 30 - 40 20 30 30 -50 Bandexa <0,01 <5 >5 <20 Fonte: Heinrichs (2009)

Problemas prácticos Na táboa 8 preséntanse unha síntese dalgúns dos problemas que podemos identificar a pé de silo, as súas causas e consecuencias.

O CIAM desenvolveu unha sonda mecanizada axeitada para a mostraxe do silo

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

!!

Ver creer para

CRI: 6 de los 11 MEJORES TOROS DEL TPI

9#

3# O-Style

5#

Logan

10#

Super Sudan

11#

7# Freddie

Hill El TPI busca los toros mรกs rentables para los ganaderos del mundo

...y en Galicia, consulta con nuestro equipo de ventas o Escolmo.

46

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Táboa 8: Problemas comúns nas ensilaxes e posibles causas Síntomas Posibles causas Ensilaxe Respiración de lévedos, mofos e bacterias. quente Infiltración de aire debido a: enchido lento do silo, mal tapado, buratos no plástico, elevado contido en materia seca do cultivo, picado longo, compactación insuficiente ou avance lento na fronte.

Danos por excesivo quecemento causado por Caramelibolsas de O2 atrapadas na masa de ensilado, zación: cor marrón escura picado longo ou mala compactación. e cheiro a tabaco Ensilado O balor ou micelio dos mofos crece en prebalorecido sencia de O2 e un substrato adecuado. (Ver ensilaxe quente).

Cheiro a leite rancio

Máis típico na herba. É un signo de fermentación clostrídica con produción de ácido butírico, favorecido por baixos contidos en MS e azucres da forraxe.

Cheiro a vinagre

Fermentación dominada por bacterias que producen ácido acético (vinagre). En herba é favorecido por un alto contido en humidade e baixo contido en azucres.

Fermentación dominada por bacterias lácticas heterofermentativas e/ou por lévedos. Causas: alto contido en MS, mala compactación e avance lento na fronte.

Herba pouco presecada.

Cheiro a alcol

Efluente

Baixa inxesta

Consecuencias Perda de valor nutritivo e posible baixada da inxesta.

Redución da dixestibilidade.

Perda de valor nutritivo, posible baixada da inxesta e produción de micotoxinas Perda de valor nutritivo, degradación da proteína e baixada da inxesta.

Se é moi forte pode reducir a inxesta.

Pode implicar unha maior predisposición ao quecemento.

Perdas de MS e valor nutritivo.

Mala conservación.

Fermentación clostrídica con produción de aminas, elevado contido en NH3, ensilado demasiado seco ou demasiado húmido, alto contido en fibra (cultivo maduro), forraxe balorecida, malas herbas tóxicas ou alto contido en NO3.

Fonte: Adaptado de Mahanna e Chase (2003)

CONCLUSIÓN As análises de laboratorio son fundamentais para coñecer a calidade das ensilaxes, que son o alimento máis abundante e variable na ración das vacas. Só deste xeito poderemos garantir que a ración completa se axusta ás necesidades do gando e que non nos quedamos escasos nin nos excedemos. Ensilaxes de mala calidade poden resultar en depresión da inxesta, flutuacións na produción ou desordes metabólicas. Presentáronse, de xeito resumido, os distintos parámetros de calidade que se adoitan medir nos laboratorios de servizo, os seus valores máis comúns nas ensilaxes galegas e os criterios para a súa interpretación. Así e todo, a información que nos dá o laboratorio débese complementar coa observación no silo, algunhas medicións que se poden facer na propia explotación e a propia experiencia.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

BIBLIOGRAFÍA Buxton, D.R. e O’Kiely, P., 2003. Preharvest plant factors affecting ensiling. En: Silage Science and Technology, D.R. Buxton, R.R. Muck and J.H. Harrison (eds.), Agronomy Series no. 42, American Society of Agronomy, Madison, WI, USA, páxinas 199-251.

Cañeque Martínez, V.; Sancha Saldaña, J.L., 1998.

Ensilado de forrajes. Ed. Mundi Prensa. pp. 260, Madrid (España).

Cherney J.H. e Cherney D.J.R, 2003. Assessing silage quality. En: Silage Science and Technology, D.R. Buxton, R.R. Muck and J.H. Harrison (eds.), Agronomy Series no. 42, American Society of Agronomy, Madison, WI, USA, páxinas 141–199.

Dulphy, J.; Demarquilly, C., 1981. Problèmes particuliers aux ensilages. En: Prèvision de la valeur nutritive des aliments des ruminants. INRA publications. París (Francia). Páxinas 81-104.

FAO, 1998. Animal feeding and food safety (FAO, food and nutrition paper – 69), Rome – 82, ISBN 92-5-104158-x. En: www.fao.org/docrep/W8901E/ w8901e00.htm#Contents Fernández-Lorenzo, B., Barreal, M.L., Flores, G., González-Arráez, A.; Valladares, J.; Castro, P. y Pereira, S., 2008. Calidad higiénica de piensos, leche y ensilados de hierba y maíz en explotaciones lecheras de Galicia.

En Actas de la XLVII Reunión Científica de la SEEP, Córdoba, páxinas 329-335.

Flores, G., 2004. Factores que afectan a la calidad del ensilaje de hierba y a la planta de maíz forrajero en Galicia y evaluación de métodos de laboratorio para la predicción de digestibilidad in vivo de la materia orgánica de estos forrajes. Tesis doctoral. Universidad Politécnica de Madrid, páxina 317.

Haigh, P.M., 1987. The effect of dry matter content and silage additives on the fermentation of grass silage on commercial farms. En Grass and Forage Science, 42, 1-8.

Heinrichs, J. e Kononoff, P, 2009. Evaluating particle size of forages and TMRs using the New Penn State Forage Particle Separator. En: www.das.psu.edu/dairy/ Mahanna, B. e Chase, L.E. 2003. Practical applications and solutions to silage problems. En: Silage Science and Technology. D.R. Buxton, R.R. Muck and J.H. Garrison (eds.), Agronomy Series no. 42, American Society of Agronomy, Madison, WI, USA, páxinas 855-895.

McDonald, P., Henderson, A.R. and Heron S.J.E., 1991. The Biochemistry of Silage. Chalcombe Publications, páxina 340.

Pahlow, G., Muck, R.E., Driehuis, F., Oude Elferink, S.J.W.H. and Spoelstra, S.F. 2003. Microbiology of ensiling. En: Silage Science and Technology. D.R. Buxton, R.R. Muck and J.H. Garrison (eds.), Agronomy Series no. 42, American Society of Agronomy, Madison, WI, USA, páxinas 31-93.

Richard, T.L., A.H.M. Veeken, V. de Wilde and H.V.M. Hamelers. 2004. Air-filled porosity and permeability relationships during solid-state fermentation.

Biotechnology Progress. 20 (1372-1381).

SANIDADE

AVANCES NOS PROGRAMAS DE PREVENCIÓN E CONTROL DE IBR E BVD EN GALICIA Desde que no ano 2002 empezaron a funcionar as primeiras oito Agrupacións de Defensa Sanitaria Gandeiras (ADSG) de vacún en Galicia, que supoñían tan só o 13% do censo de gando bovino de Galicia (16.000 reprodutoras aproximadamente), ata a actualidade, con setenta e cinco ADSG que supoñen o 47% do censo (case 270.000), os programas de prevención e control da IBR e a BVD foron variando segundo se avanzaba no coñecemento destas enfermidades e no desenvolvemento de novos métodos de diagnóstico.

INTRODUCIÓN No ano 1996 publicouse o Real Decreto 1880/1996 (actualmente derrogado polo Real Decreto 842/2011), no cal se definían as Agrupacións de Defensa Sanitaria Gandeiras como aquelas asociacións constituídas por gandeiros e destinadas a elevar o nivel sanitario das súas explotacións, e así incrementar progresivamente a súa rendibilidade, mediante o desenvolvemento de programas sanitarios fronte a diversas enfermidades que non son obxecto de programas nacionais de loita ou erradicación.

A rinotraqueíte infecciosa bovina (IBR) encádrase, polo tanto, no grupo destas enfermidades que, sen ser obxecto dun programa de erradicación nacional, e debido ás perdas económicas que producen nas explotacións e á posibilidade de que nun futuro próximo supoñan trabas no comercio comunitario, se inclúen desde hai

Ignacio Arnaiz1, Carmen Eiras1, Isabel Carnero1, Pilar Calavia1, Mª Luisa Sanjuán2, Fº Javier Diéguez2, Eduardo Yus2 1 Laboratorio de Sanidade e Produción Animal de Galicia.

Consellería do Medio Rural. Xunta de Galicia 2 Unidade de Epidemioloxía e Sanidade Animal (Facultade de Veterinaria), Instituto de Investigación e Análises Alimentarias.

Universidade de Santiago de Compostela

anos nos programas sanitarios das ADSG galegas. No caso da diarrea vírica bovina (BVD), as perdas económicas producidas por un brote son tan evidentes que fan necesario o seu control co fin de evitar as caídas na produción causadas pola súa presenza.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

49

52

SANIDADE

Forma respiratoria-ocular e xenital da IBR

A importancia destas dúas enfermidades fixo que a Administración autonómica realizase un esforzo nos últimos anos para potenciar o seu control, non só establecendo axudas para as agrupacións e subvencionando as analíticas, senón tamén facilitando o asesoramento técnico aos veterinarios, publicando manuais orientadores sobre estas doenzas e poñendo a disposición das ADSG aplicacións informáticas que melloraran a súa xestión.

Desde que no ano 2002 empezaron a funcionar as primeiras oito ADSG de vacún en Galicia, que supoñían tan só o 13% do censo de gando bovino de Galicia (16.000 reprodutoras aproximadamente), ata a actualidade, con setenta e cinco ADSG que supoñen o 47% do censo (case 270.000 reprodutoras), os programas de prevención e control da IBR e a BVD foron variando segundo se avanzaba no coñecemento destas enfermidades en Galicia e no desenvolvemento de novos métodos de diagnóstico.

SITUACIÓN DA IBR E DA BVD AO INICIO DO PROGRAMA SANITARIO Nos primeiros anos tratouse de avaliar a situación epidemiolóxica da IBR e da BVD en Galicia mediante estudos de prevalencia. No ano 2004 realizouse o primeiro estudo de prevalencia destas enfermidades nas ADSG que serviu para avaliar a situación da IBR e a BVD (táboa 1).

No caso da IBR, a prevalencia por explotación supoñía uns valores moderadamente altos no inicio do programa.

Así, o 65,3% das explotacións de gando vacún leiteiro das ADSG tiñan polo menos un animal positivo, porcentaxe superior ás de aptitude cárnica, aínda que o número de explotacións leiteiras con positividade por baixo do 20% era do 59,6%. Así mesmo, a porcentaxe de animais positivos á IBR nese tipo de granxas era do 36,9%. Estes valores foron similares ou mesmo menores aos obtidos noutros países antes de iniciar os programas de erradicación.

Figura 1. Concellos incluídos nalgunha das 75 ADSG no ano 2011

Táboa 1. Porcentaxe de positividade fronte a IBR e BVD nas ADSG de Galicia no ano 2004 Aptitude Por explotación Por animal

Leite 65,3% 36,9%

IBR Carne 52,7% 32,4%

Total 58,3% 35,3%

Leite 79,7% 23,4%

BVD Carne 69,5% 33,1%

Total 73,9% 26,9%

Táboa 2. Porcentaxe de explotacións positivas segundo intervalo de prevalencia a anticorpos de IBR e BVD nas ADSG de Galicia no ano 2004 IBR BVD Intervalo de Explotacións Explotacións Intervalo de Explotacións Explotacións prevalencia de leite de carne prevalencia de leite de carne 0-5% 0-5% 44,3% 32,2% 51,1% 32,6% 5,1-20% 15,3% 5,1-25% 36,3% 17,3% 24,6% 20,1-60% 12,3% 25,1-65% 20,8% 11,7% 28% >60% 28,1% >65% 10,7% 19,9% 14,8%

En canto á BVD, aínda que a prevalencia por explotación leiteira mostrou uns valores superiores ao 79%, os valores de prevalencia por animal foron moderadamente baixos.

Neste caso, o que realmente indica a presenza da infección na explotación son as prevalencias elevadas. Neste sentido, a táboa 2 mostra unha porcentaxe de aproximadamente o 10,7% de explotacións de gando vacún leiteiro cunha prevalencia superior ao 65%. Este tipo de explotacións son as que indicarían con maior probabilidade a presenza dunha infección activa por BVD.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

54

SANIDADE

TODOS OS ANIMAIS DE NOVA ADQUISICIÓN DEBERÁN SOMETERSE A UNHA ANALÍTICA PARA DETECTAR ANTICORPOS NON VACINAIS FRONTE Á IBR

PROGRAMA SANITARIO DA IBR Os resultados do estudo de prevalencia permitiron tomar as primeiras decisións en canto ao desenvolvemento do programa sanitario.

O primeiro obxectivo que se expuxo no programa foi a redución da prevalencia por animal. A presenza de anticorpos de IBR nos animais pode deberse tanto á infección de campo coma á utilización de vacinas fronte á enfermidade. O problema das vacinas empregadas neses anos era que non permitían diferenciar, mediante o diagnóstico de laboratorio, se os anticorpos eran vacinais ou de infección. A lexislación existente na Unión Europea (Decisión da Comisión 2004/558/CE) considera infectado calquera animal seropositivo no que non poida demostrarse que a orixe dos anticorpos é vacinal.

Por iso, no 2006 decidiuse prohibir o uso de vacinas convencionais naquelas explotacións integradas en ADSG, sendo obxecto de subvención tan só as vacinas marcadoras, é dicir, aquelas que permiten diferenciar anticorpos vacinais dos de infección. Con esta medida trátase de adaptar o programa de control da IBR ás estratexias de erradicación que están admitidas na UE: _A estratexia convencional: prohíbe a vacinación, polo que se considera infectado calquera animal seropositivo. _A estratexia con vacinas marcadoras: permítese a vacinación con este tipo de vacinas e o posterior diagnóstico con métodos que permitan diferenciar a orixe dos anticorpos (ELISA gE).

Cada explotación elixirá a maneira de realizar a súa estratexia de control segundo a prevalencia e situación particular (movemento de animais, relación con outras explotacións, etc.).

Outra das medidas que inclúe o programa é evitar a aparición da enfermidade pola incorporación de animais infectados que provoquen cadros clínicos da IBR. Neste sentido, todos os animais de nova adquisición deberán realizar unha analítica destinada a detectar anticorpos non vacinais fronte á IBR (detección de anticorpos anti-gE). Un resultado positivo indicaría que estes animais non deben ser incorporados ao rabaño. Esta medida debería tamén aplicarse aos animais que se reincorporan á explotación tras acudir a un concurso ou unha poxa.

Unha vez que coñecemos a situación epidemiolóxica da explotación, o obxectivo será evitar a difusión da enfermidade, xa sexa pola súa reactivación, debida á presenza de animais con infección latente, como por novas infeccións derivadas da introdución de animais; é dicir, evitarase tanto o contaxio dos animais dentro do rabaño coma o contaxio a outras explotacións. Ao respecto, todas as explotacións incluídas dentro do programa deberán realizar unha mostraxe anual dunha porcentaxe significativa dos animais menores de 36 meses e maiores

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

de 9 meses nados na granxa e que fosen seronegativos en analíticas anteriores, se as tivesen. A positividade destes animais indicará que o virus circulou recentemente e, polo tanto, a necesidade de tomar medidas para evitar a súa difusión.

Figura 2. Programa mínimo de mostraxe para o control da IBR nas explotacións de ADSG Analítica de detección de anticorpos anti-gE a todos os animais incorporados á explotación EXPLOTACIÓNS DE LEITE

POLO MENOS DÚAS MOSTRAXES EN LEITE DE TANQUE CADA 6 MESES

EXPLOTACIÓNS DE CARNE

UNHA MOSTRAXE ANUAL DUNHA PORCENTAXE SIGNIFICATIVA DE ANIMAIS DE ENTRE 9 E 36 MESES

Explotacións sen vacinación: proba de detección de anticorpos anti-gB ou totais Explotacións vacinadas con vacinas marcadoras proba de detección de anticorpos anti-gE

Outra medida adicional nas explotacións de aptitude láctea é a súa monitorización mediante a analítica de mostras de leite do tanque. Este tipo de mostra permite avaliar dunha forma sinxela e barata os niveis de anticorpos existentes nos animais que se atopan en lactación nese momento. Niveis altos de anticorpos indicarán unha elevada prevalencia dentro deste grupo de animais e un resultado baixo reflectirá unha prevalencia baixa. En ningún caso un resultado negativo en leite de tanque asegurará a ausencia de animais positivos, xa que a sensibilidade do método de ELISA neste tipo de mostras é limitada. A utilidade do método está en que facilita a clasificación de explotacións en base a que aquelas nas que o tanque indique un resultado negativo poderán conseguir nun curto período de tempo a erradicación da enfermidade por eliminación dos animais seropositivos sen un custo económico excesivo. Igualmente, a monitorización en tanque é moi útil en explotacións libres da enfermidade, xa que permitirá detectar a presenza dun brote nas súas primeiras fases, se a mostraxe se realiza cada pouco tempo (en países como Holanda faise mensualmente); desa maneira evitarase a súa difusión a outras explotacións.

Finalmente, ao final de cada ano deberán clasificarse as explotacións integradas en ADSG dentro dos grupos indicados a continuación: 1. Explotacións libres sen vacinación: aquelas nas que todos os seus animais son seronegativos a anticorpos anti-gB ou totais do virus da IBR. 2. Explotacións libres con vacinación: aquelas nas que todos os seus animais son seronegativos a anticorpos antigE do virus da IBR. 3. Explotacións en programa de control de IBR: aquelas que teñen implementado un plan de control, con ou sen vacinación, pero aínda posúen animais seropositivos.

4. Explotacións sen clasificar: aquelas que non teñen realizado na súa totalidade o programa de control de IBR.

ESPM 3302733214

aAa 132564

DUPLEX x STORMATIC VG-89 x FORMATION VG-87 x ASTRE EX-91 x BLACKSTAR EX-90 x STARBUCK VG-88 x SHEIK EX-90

BADIOLA MEGAMAGIC EX-90, o primeiro touro español cualificado EXCELENTE con 2 anos e medio de idade

s O ÚNICO FILLO DE DUPLEX NO TOP 50 ICO s DA MELLOR FAMILIA ESPAÑOLA DE VACAS: AS MEGATE s ALTOS ÍNDICES XENÉTICOS E MORFOLOXÍA EXCEPCIONAL s Nº 3 PARA TIPO (IXT +2,37), Nº 3 PARA PATAS (IPP +2,35) E Nº 4 PARA % PROTEÍNA (+0,15%) Fontao - Esperante - Apdo. 128, 27080 LUGO - Tfno.: 982 284 391 - Fax: 982 284 626 - xeneticafontao.agri@xunta.es - www.xeneticafontao.com

56

SANIDADE

Animais persistentemente infectados pola BVD de desenvolvemento retrasado e con erosións na mucosa oral e espazo interdixital

CANDO A PROPORCIÓN DE ANIMAIS SEROPOSITIVOS DENTRO DUN RABAÑO DESCENDA DO 10% SERÁ FACTIBLE A ERRADICACIÓN DA IBR CON BAIXOS CUSTOS PARA O GANDEIRO CONCLUSIÓNS SOBRE A IBR O obxectivo do plan de control de IBR en Galicia, en ausencia dun plan de erradicación nacional, é a redución da prevalencia, de forma que ano a ano se produza un descenso lento, pero progresivo, da positividade dos animais, o que irá diminuíndo paulatinamente a prevalencia intrarrabaño. Cando a proporción de animais seropositivos dentro dun rabaño descenda do 10%, será factible a erradicación da enfermidade con baixos custos para o gandeiro. Polo tanto, o éxito dun programa de control da IBR dependerá da asociación de varios factores clave: vacinación, probas de diagnóstico fiables, medidas de bioseguridade e unha boa xestión do programa.

O maior custo dos programas de control radica no gasto en diagnóstico de laboratorio, que actualmente está cuberto case na súa totalidade coas axudas oficiais que supón a integración nunha ADSG. As vantaxes de ter unha explotación libre de IBR son a sanitaria, xa que se trata dunha enfermidade que produce inmunodepresión e facilita a aparición doutras enfermidades, coas perdas económicas que isto supón, e mais o valor engadido dos animais para venda, xa que cada vez é maior a demanda de animais libres da IBR en todas as comunidades autónomas que teñen implementados este tipo de programas de control.

Táboa 3. Evolución da positividade a IBR nos animais analizados no programa de ADSG IBRgB IBRgE

2007 35,3% 17,2%

2011 10,5% 11,2%

No ano 2007 prodúcese a prohibición do uso de vacinas non marcadoras no programa de ADSG

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

PROGRAMA SANITARIO DA BVD O principal obxectivo deste programa sanitario é a detección das explotacións con alto risco de circulación vírica e o posterior estudo da posible presenza nelas de animais persistentemente infectados (PI) que deberán ser eliminados canto antes. Estes animais, que nacen xa coa enfermidade, eliminan o virus continuamente, polo que son a principal fonte de infección nas explotacións. A súa presenza provoca unha forte resposta de anticorpos nos animais que están en contacto con el, que pasarán a inmunizarse contra a enfermidade tras o contaxio e manterán niveis altos de anticorpos durante toda a súa vida. Con todo, o animal PI seguirá sendo negativo a anticorpos. Polo tanto, a diminución da prevalencia non será o obxectivo directo do programa, coma no caso da IBR, senón a detección e eliminación de animais PI, o que provocará indirectamente un descenso da prevalencia.

Para detectar as explotacións con alta probabilidade de ter infección activa non é necesario a mostraxe de gran número de animais. A presenza dun animal PI produce a seroconversión da maioría dos animais presentes na explotación, polo que, en rabaños de aptitude láctea, a mostra de leite de tanque é a opción máis barata e rápida para un primeiro achegamento ao estado da explotación, e en moitos casos é suficiente para descartar a circulación do virus no rabaño que está en lactación. Se os niveis de anticorpos anti-p80 do tanque son baixos ou inexistentes, pódese concluír que a infección non está activa.

A limitación desta técnica está nas explotacións onde existiu un brote con anterioridade, xa que os niveis de anticorpos no tanque manteranse elevados durante uns anos (o tempo dependerá do que se tarde en ir repoñendo con animais seronegativos). Por este motivo, deberase tomar unha mostra dos animais menores de 24 meses e maiores de 9 meses nados na explotación, co fin de determinar se o virus segue circulando. Se nesta poboación de animais existe unha proporción elevada de seropositivos, deberase sospeitar da presenza de animais PI. A ausencia de anticorpos nesta poboación de animais descartará a circulación do virus.

Únete

a la nueva fuerza antimamítica

¿

Aún no eres uno de los nuestros

¿

Ubrolexin® Suspensión intramamaria. Composición: Cada jeringa intramamaria de 10 g (12 ml) contiene: Cefalexina (como monohidrato) 200 mg; Kanamicina (como monosulfato) 100.000 U.I. Indicaciones: Tratamiento de mastitis clínicas en vacas lecheras en lactación causadas por bacterias susceptibles a la asociación de cefalexina y kanamicina como Staphylococcus aureus, Streptococcus dysgalactiae, Streptococcus uberis y Escherichia coli. Especies a las que va destinado: Bovino (vacas lecheras en lactación). Dosificación: Para uso intramamario. Tratar el/los cuarto(s) infectado(s) dos veces, con un intervalo de 24 horas entre tratamientos. Utilizar el contenido de una jeringa por cuarto y tratamiento. Cada jeringa es de un solo uso. Recomendación para una correcta administración: Antes de la infusión, la ubre debe ordeñarse completamente, el pezón debe limpiarse y desinfectarse por completo y deben adoptarse precauciones para evitar que la cánula de la jeringa se contamine. Contraindicaciones: No usar en vacas lecheras en lactación con hipersensibilidad conocida a la cefalexina y/o kanamicina. No usar en bovino fuera del período de lactación. No usar si se conoce que hay resistencia. Tiempo de espera: Carne: 10 días.

Leche: 5 días. Uso durante la gestación y la lactancia: Gestación: Los estudios de laboratorio efectuados en animales no han demostrado evidencias de efectos teratogénicos. Los estudios de campo efectuados en vacas lecheras no han demostrado evidencias de efectos teratogénicos, tóxicos para el feto, ni tóxicos para la madre. El producto puede usarse en vacas gestantes. Lactancia: El producto está indicado para el uso en lactación. Presentación: 20 jeringas intramamarias de 10 g (12 ml), incluyendo 20 toallitas para pezón. Registro nº.: 1917 ESP. Sólo para el tratamiento de animales. Para ser suministrado únicamente bajo prescripción del veterinario. Titular: Boehringer Ingelheim España, S.A. Prat de la Riba, s/n. Sector Turó de Can Matas. 08173 - Sant Cugat del Vallès (Barcelona).

58

SANIDADE

A DETECCIÓN PRECOZ DE ANIMAIS PERSISTENTEMENTE INFECTADOS DE BVD É FUNDAMENTAL. A SÚA ELIMINACIÓN DEBE SER INMEDIATA PARA EVITAR A CIRCULACIÓN CONTINUA DO VIRUS

Se a realización das probas anteriores indicase a existencia de infección activa, deberase pasar á detección dos posibles animais PI presentes na explotación e á súa inmediata eliminación. En explotacións de aptitude láctea cun censo elevado (máis de 30 ou 40 animais en lactación), a mostra de elección será a de leite do tanque e a técnica a realizar, a PCR. Aínda que sexa unha técnica cara, permitirá saber se existe un animal PI entre todos os animais que achegan leite ao tanque. Un resultado negativo descartará a presenza de PI neste grupo de animais, evitando desta forma a mostraxe individual dos mesmos, o que suporá un importante aforro en gastos de diagnóstico. En caso de sospeita de PI, as mostraxes individuais de antíxeno limitaranse nun principio aos animais seronegativos, xa que é moi rara a presenza de anticorpos neles. Nos xatos calostrados, a mostra de elección será a marca de orella para evitar interferencias cos anticorpos do calostro.

A detección precoz de animais PI é fundamental para o éxito do programa e a súa eliminación debe ser inmediata para evitar a circulación continua do virus.

Non se considerará unha explotación libre do BVD ata que se poida demostrar que o virus deixou de circular, o que significa que despois da eliminación do último animal PI non se producen novos nacementos de animais positivos a antíxeno e que os animais novos se manteñen negativos a anticorpos unha vez que desaparezan os anticorpos calostrais. Polo tanto, a vixilancia nunha explotación na que se detectou un ou máis animais PI debe estenderse a todos os animais que nazan ata un ano despois da eliminación do último PI. O virus da BVD ten unha gran capacidade infectiva, polo que é necesario evitar as reinfeccións mediante a monitorización do rabaño e as medidas de bioseguridade.

Todo animal que se incorpore ao rabaño debe someterse á analítica para determinar a existencia de antíxeno e anticorpos, evitando a entrada de animais que poidan reintroducir o virus. Aínda que a positividade a anticorpos non indica que o animal provoque unha infección, hai que ter en conta a incorporación de animais seropositivos preñados. Se non se ten información da explotación de orixe, estes animais, sobre todo, poden ser portadores dun PI e introducir a enfermidade no momento do parto ou do aborto. No caso de incorporar un animal destas características deberase manter en corentena ata o parto e realizarlle inmediatamente as probas de antíxeno ao xato.

Actualmente é a principal causa de reintrodución da enfermidade nun rabaño.

As medidas de bioseguridade habituais para as enfermidades infecciosas, xunto coa monitorización periódica da explotación, son a mellor ferramenta para evitar a introdución do BVD. A vacinación é unha ferramenta que pode

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

apoiar estas medidas, pero que por si soa non impedirá a presenza de novas infeccións.

Do mesmo xeito que na IBR, ao final de ano deberá clasificarse cada explotación integrada en ADSG en: 1. Explotación libre: na que as probas realizadas indican a ausencia de virus circulante. a. Mostraxe en leite de tanque sen variacións significativas. b. Animais menores de 24 meses nacidos na explotación negativos a anticorpos.

2. Explotación infectada: aquela con animais PI nacidos ou incorporados no último ano.

3. Explotación en estudo: con probas diagnósticas que non permiten asegurar a ausencia de infección.

4. Explotación sen clasificar: sen probas diagnósticas.

CONCLUSIÓNS SOBRE A BVD O obxectivo principal do programa será a detección e eliminación de animais persistentemente infectados, polo que deben empregarse todas as técnicas diagnósticas ao alcance para conseguilo. É fundamental a eliminación inmediata dos animais detectados, xa que a súa permanencia no rabaño dará lugar a importantes perdas económicas provocadas por abortos, mortes neonatais, diarreas en xatos ou pola aparición doutras enfermidades debidas ao efecto inmunosupresor que produce nos animais.

O desenvolvemento de novas técnicas de control, así como a experiencia dos veterinarios de ADSG no control da enfermidade, evolucionou de tal maneira que nos últimos anos se produciu un aumento na detección de animais PI, aínda que non mostren un cadro clínico evidente, o que supón que coa súa eliminación se evitou a difusión da enfermidade a outras explotacións.

Para asegurar o éxito destes programas sería desexable que se integrase nas ADSG o maior número posible de explotacións, efectuándose deste xeito as actuacións de forma homoxénea, evitando a reinfección de granxas que executan o programa coa incorporación de animais doutras que non o fan.

Por último, indicar que para que un programa de prevención e control fronte a calquera enfermidade infecto-contaxiosa (incluídas a IBR e a BVD) sexa eficaz é necesario implicar aos veterinarios clínicos e aos gandeiros mediante reunións informativas e educativas periódicas, para difundir o coñecemento das enfermidades e unificar criterios de actuación.

AGRADECEMENTOS Á Subdirección Xeral de Gandería e ao Laboratorio de Sanidade e Produción Animal de Galicia pola súa colaboración na obtención dos datos.

AltaIOTA

011HO09647 REGANCREST ALTAIOTA-ET TV TL

O Man x Ito x Emory

¡EL HIJO DE OMAN, DIFERENTE! Además de calidad de leche, salud de la ubre y longevidad, AltaIOTA es un gran mejorador de tipo, de alta fertilidad y con facilidad de parto.

TPI 2156

Action Acres Iota 2308 Nagel Dairy Farms, Wisconsin

Lineal 08/2011

Excelente producción y calidad de leche Excelente en vida productiva y fertilidad Con facilidad de parto

+ 953 en LECHE + 0,06% en PROTEÍNA + 2.32 en TIPO + 2,04 en UBRES 94% Fiabilidad GENOMIC USDA PRUEBA 8/2011

-2

-1

1

2 +2.39 +2.21 +2.31 +1.63 -0.28 +2.18 -0.05 +1.15 +1.04 +1.37 +2.44 +3.16 +4.06 +2.08 +1.23 +2.29 +2.13 -0.76

Estatura Fortaleza Prof. corporal Carac. lechero Angulo de grupa Ancho de grupa Patas lateral Patas posterior Ángulo del pie Score patas Ubre anterior Alt. ubre post.

Ancho ubre post.

Soporte central Prof. de ubre Coloc. pezones Colocación pezón trasero Largo pezones

Alta Fuerte Gran prof.

Anguloso Isq. altos Ancha Rectas Rectas Alto Alto Bien sujeta Alta Ancha Fuerte Poco prof.

Correcta Correcta Cortos

Parque de Negocios Európolis 28232 Las Rozas (Madrid ) España Telf. +34 91 636 3328 Fax +34 91 710 3234 email: polo@eurofomento.com www.altagenetics.com

Create Value

Build Trust

Deliver Results

DISTRIBUIDO EN GALICIA POR LUIS CARRO, TELF. 636.496.238

60

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES Pradeira en Sarria

VALOR AGRONÓMICO DAS VARIEDADES COMERCIAIS DE GRAMÍNEAS E LEGUMINOSAS PRATENSES. ACTUALIZACIÓN 2010

Nieves Díaz Díaz, Juan Piñeiro Andión, Mª Dolores Díaz Díaz, María José Bande Castro Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)

Dende 1978 ata 2010 avaliáronse en Galicia 231 variedades de raigrás italiano, 212 de raigrás inglés, 40 de raigrás híbrido, 92 de dactilo, 60 de festuca alta, 62 de trevo violeta, 49 de trevo branco e 60 de alfalfa, co obxectivo de coñecer o seu valor agronómico para a sementeira de pradeiras. Neste traballo preséntase unha síntese dos datos de todas as variedades avaliadas que están nas Listas Españolas de Variedades Comerciais, no Catálogo Común de Especies Agrícolas da Unión Europea ou na Lista de Variedades Admitidas para a Certificación de Sementes da Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (OCDE).

A síntese obtívose por aplicación do método de mínimos cadrados á información dispoñible dende 1978 ata 2010, de maneira que cada variedade se pode comparar con todas e cada unha das restantes, dentro de cada especie, independentemente do ano en que se sementaran.

OBXECTIVO Sintetizar a información obtida dende 1978 ata 2010 no programa de estudo do valor agronómico das variedades de raigrás italiano, raigrás inglés, raigrás híbrido, dactilo, festuca alta, trevo violeta, trevo branco e alfalfa en Galicia.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

METODOLOXÍA Toda variedade nova seméntase nas fincas experimentais do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) en Mabegondo (A Coruña), a 100 m de altitude, A Pobra do Brollón (Lugo), a 400, e Marco da Curra (A Coruña), a 650.

Todas as especies se sementaron en todas as localidades, agás a alfalfa, que só se sementou na Pobra do Brollón e, algúns anos, en Mabegondo.

Para cada especie hai un experimento independente con parcelas elementais de 6,5 m2, dispostas en bloques ao azar con catro repeticións, que inclúe as variedades novas xunto

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

con variedades coñecidas, da orde de 4 por experimento, e que serven de referencia.

Os experimentos fertilízanse anualmente con 160-240 kg/ha de N, 120 de P2O5 e 200 de K2O, e córtanse unhas 4-7 veces ao ano, durante dous anos en raigrás italiano e trevo violeta, e tres nas especies restantes. Determínase a produción en verde e contido en materia seca por parcela co obxecto de poder calcular a produción de cada corte e a anual, expresada en materia seca. As leguminosas non reciben nitróxeno. Á súa vez, na localidade de Mabegondo seméntanse en liñas para determinar a precocidade do espigado en gramíneas ou de floración en leguminosas. Os experimentos de raigrás inglés, dactilo e festuca alta mantéñense alén dos tres anos, sen control da produción, para coñecer a súa persistencia, a cal se determina por observación visual en escala de 1 (desaparecida) a 9 (céspede denso).

RESULTADOS Por aplicación do método de mínimos cadrados, sintetizouse a información obtida sobre todas as variedades ensaiadas dende 1978 ata 2010, expoñéndose nas Táboas 1 a 9 os resultados das que están na Lista Española de Variedades Comerciais (LEVC), actualizada en xuño do 2011, ou no Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea (CCUE), actualizado en xuño do 2011, ou na Lista de Variedades Admitidas para a Certificación de Sementes da Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (LVOCDE), actualizada en decembro do 2010. Na Táboa 10 indícanse as datas aproximadas de principio do espigado para cada grupo de precocidade e especie.

CÓDIGOS DAS CASAS COMERCIAIS 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Advanta Ibérica, S.A. Agrusa Semillas Asturverde Clemson Seed S.L. Semillas Batlle, S.A. Calfensa Proyectos, S.L. Semillas Clemente, S.A. Semillas Dalmau Semillas Fito, S.A.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

Hortícola Alavesa, S.L. Semillas Marisa S.A. Comercial Morera, S.L. Semillas Pioneer, S.A. Rocalba, S.A. Senasa (Nickerson Sur, S.A.) Semillas Sevil, S.A. Semillas El Solc Semillas Verón, S.A. Zulueta

TÁBOA 1 Variedades de raigrás italiano alternativo inscritas na LEVC1, no CCUE2 ou na LVOCDE3 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2010) Variedades Adige Agraco 812 Andy Aramo Attila

Ploidía4 T T T D T

Produción 1º ano5 106 100 98 103 104

Avance Barcimatra Barcomet Barinella Baritmo

T T D D D

97 94 98 105 97

11 3 3 3 3

3 2 4, 7

Barspectra Barspirit Bartempo Bartigra

T T T T

96 98 93 108

47 3 3 3

4, 7 4, 7 4, 7

Barturbo Billion Braulio Campivert Canigo

T T T T T

95 95 99 101 105

3 21 12 21 1

4, 7

Claro Daxus Druva Ducado Energa

T D D D T

97 115 98 87 98

13 3 3 3 42

Gipsyl Grazer Hellen Jivet Jumper

D D T T T

88 87 99 101 107

3 3 3 3 3

Labelle Lemnos Libonus Lifloria Limella

T T T D D

98 104 104 91 101

7 3 6 7 7

Litop

D

97

3

Nº de Ensaios Casas Comerciais 3 7 17 11 8 6

4, 7

9 5, 10 17 16, 19 11 6

4, 7, 19 4, 7

15 6

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

61

62

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Variedades de raigrás italiano alternativo (cont.)

Variedades Litoro Lolan Lunar Maddalena

Ploidía4 T T T T

Produción 1º ano5 88 101 94 98

Major Melworld Missyl Monasmo Mowester

T D T T D

98 114 102 98 98

11 3 8 15 13

Nerissa Nival Noble Padano Peleton

D T D T T

103 101 93 110 102

3 24 9 3 22

Pollanum Pomba Portillo Promenade Prompt

T D D T D

93 107 97 100 103

7 11 3 13 13

Puigmal Sabroso Salam Samurai Shoot

T T T T D

105 101 111 95 100

1 6 1 8 9

Sicoris Spark Speedyl Starter Tama6

T D T T T

101 90 104 105 97

1 6 34 20 13

17

Trinova Vallivert Vespolini

T T T

96 103 102

38 26 3

Vitesse Vivaro Weldra Wesley

D T D T

103 109 94 101

71 3 6 7

Nº de Ensaios Casas Comerciais 3 6 3 3 16 3

1

Ploidía T T T D D D D D

Ploidía4 D T D T T

Produción5 1º ano 98 103 98 94 96

Nº de ensaios 3 7 3 3 21

Casas Comerciais 11 17 4, 7

Antonia Aurelia Barberia Barextra Bargrosso

T T D T T

99 101 83 99 106

3 3 3 4 3

11

Barmultra Barprisma Bartali Bartissimo

T D T D

90 98 93 90

43 6 8 3

16, 17

Bofur Bolero Caballo

T T T

94 101 103

12 4 15

17

Cordelia

D

98

3

Danergo Davinci Eclipse EF-486 Dasas

T D D D

102 102 90 91

4 3 5 3

6

Energyl Exalta Fabio Finul Fox

D D T T D

103 101 100 98 106

3 70 4 87 3

14

Ingot Jeanne Liberta Lipo Lipurus

D T T T T

100 102 90 101 105

3 6 7 52 3

Livictory Locobelo Macho

T T T

94 97 100

3 13 1

5, 10 6

Marvel

T

91

3

14

Matador Melcasso Metro Minaret Modesto

D D D T D

94 94 94 92 96

8 3 8 15 8

15 14 4, 7, 11

3 14, 18

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

14, 18

4, 7

4, 7 4, 7

3 15

15

14, 18 15 16 9 5, 10

1 Casas Comerciais 4, 7 2, 16 5, 10 15 11 16,17 7 7

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais.

CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea.

3 LVOCDE = Lista de Variedades Admitidas para a Certificación de Sementes da OCDE. 4 D = Diploide, T = Tetraploide.

5 100 =12,54 t/ha de materia seca (media de Tewera e Vitesse).

6 Tama figura na Lista como ‘Grasslands Tama’.

2

Variedades de raigrás italiano non alternativo inscritas na LEVC1, no CCUE2 ou na LVOCDE3 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2010) Variedades Abys Agraco 811 Alamo Alouette Ansyl

Variedades non avaliadas Variedades Caremo Liquattro Lilio Licherry Spa Sprint Surrey Topspeed

TÁBOA 2

4, 7 3, 19

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Variedades de raigrĂĄs italiano non alternativo (cont.)

Variedades Monarque Montblanc Multimo Multisolc Ax9 Parfait Podium

PloidĂ­a4 T T T D T

ProduciĂłn5 1Âş ano 101 99 100 99 99

NÂş de ensaios 6 20 17 7 3

Casas Comerciais

D

95

7

15

Ralino Rio Roberta

T T T

92 95 98

9 3 41

Salome Serenade Sikem Solita

T T D T

103 93 92 100

3 13 12 4

Subito Sultan Tauro Taurus Teanna

D T T T T

98 101 94 103 92

1 3 3 18 7

Tetila Tonic Tosca Total

T T D D

94 94 98 96

10 19 11 3

Variedades Tur

PloidĂ­a4 D

ProduciĂłn5 1Âş ano 89

NÂş de ensaios 6

1

Turgo

T

94

19

17

Urbana Vertibelo Vicugna

T D T

103 98 97

6 9 3

Zenith Zorro

D T

98 99

22 3

9

Casas Comerciais

5, 10

4, 7

Variedades non avaliadas Variedades Adrina Altria Concord Gemini Malmi Master Star

14, 18 4, 7 17

PloidĂ­a

Casas Comerciais

T D D T T T D

16, 19 11 4, 7 4, 7 11 9 4, 7

3 1

15 4, 7, 15 16

LEVC = Lista EspaĂąola de Variedades Comerciais.

CCUE = CatĂĄlogo ComĂşn de Variedades de Especies AgrĂ­colas da UniĂłn Europea.

3 LVOCDE = Lista de Variedades Admitidas para a CertificaciĂłn de Sementes da OCDE. 4 D = Diploide, T = Tetraploide.

5 100 =13,53 t/ha MS (media de Exalta, Finul e Lifapo).

Todas as variedades espigan nun breve intervalo de tempo, cara a principios de maio en Mabegondo. Por iso non se fixeron grupos de precocidade.

2

PRADEIRAS ANUAIS E PERENNES VARIEDADES:

A MELLOR SELECCIĂ&#x201C;N DE VARIEDADES, GRAMĂ?NEAS E LEGUMINOSAS

ADAPTADAS AO CLIMA E SOLOS DAS ZONA NAS HĂ&#x161;MIDAS DA PENĂ?NSULA L IBĂ&#x2030;RICA

ALFALFAS INOCULADAS: Victoria, Plato, VERKO WESTERWOLD: Mowester(D) Elunaria(T) LEMNOS (T) RAY GRASS ITALIANO: TetraďŹ&#x201A;orum(T), TURTETRA (T) RAY GRASS INGLĂ&#x2030;S: Tove(T), Meba(T), EMINENT (T) RAY GRASS INGLĂ&#x2030;S: Nui(D), Belida(D), TEMPRANO(D) RAY GRASS HĂ?BRIDO: Rusa(T)Gosia(T) BOXER(T) TREVOS ANUAIS: ENCARNADO. Contea. PERSA. Lighting, Laser. MICHELIANO. Paradana.

TREVOS PERENNES: LADINO. Huia, California, Regal, Seminole. VIOLETA. Start, Lucrum, Viola.

VEZA SATIVA: Ebena, Topaze, JosĂŠ. AVEA FORRAXEIRA, TRITICALE, GUISANTES PROTEAXINOSOS.

SEMPRE CALIDADE

GALEGA DE SEMENTES

MESTURAS DE PRADEIRAS DISPOĂ&#x2018;IBLES EN ENVASES DE 10 KG. APROVEITAMENTO INTENSIVO DURANTE TODO O SEU CICLO VEXETATIVO, SEGA EN VERDE, PASTOREO E ENSILADO

PRADEIRAS ANUAIS, O MELLOR CULTIVO COMO ALTERNANCIA A Ă&#x201C; DO MILLO WAM 1 mesturas de gramĂ­neas e leguminosas anuais WAM 2 mesturas de cereais e leguminosas PRADEIRAS PERENNES WAM 3 sega intensiva e ensilado (3 anos) SOBRE DEMANDA, WAM 4 sega, pastoreo e ensilado (* 4 anos) PODEMOS WAM 5 ppastoreo e heniďŹ cado CONFECCIONAR PRADEIRAS PERENNES, MESTURAS SĂ&#x201C; DE GRAMĂ?NEAS AS MESTURAS QUE WAM F2 EXTRA MODIFICADA sega intensiva e ensilado NOS SOLICITEN WAM F4 EXTRA MODIFICADA sega, pastoreo e ensilado

7!-%342!$! 3 , , s :ONA INDUSTRIAL DE 4OEDO ! %STRADA 0ONTEVEDRA %SPAĂ&#x2014;A 4ELF E &AX s INFO SEMILLASWAM COM s WWW SEMILLASWAM COM AFRIGA ANO XVII - NÂş 94

63

64

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES Variedades Magella Marino

Variedades de trevo branco en Mabegondo

TÁBOA 3 Variedades de raigrás inglés inscritas na LEVC1, no CCUE2 ou na LVOCDE3 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2010) Produción5 Persis- Nº ensaios Variedades Ploidía4 1º ano 2º ano tencia6 1º/2º ano Moi precoces7 Anaconda T 101 107 6,0 16/19 Bastion T 101 102 5,4 21/21 Belcampo T 107 97 5,6 4/4 Belida D 96 93 4,5 25/25 Bronsyn D 109 96 3/3 Gambit Heraut Impala Jaran Liprinta

T D T T D

97 92 93 108 99

101 97 94 109 99

5,9

Moy Naki Nui Pimpernel Pionero

D D D D T

99 85 107 97 82

98 82 110 103

5,8 3,2 6,3 5,3

5/5 3/3 3/3 6/2 1

Roper Ruanui Telstar Yatsyn1

D D D D

100 95 98 107

102 99 94 109

5,4

8/8 9/8 5/5 12/12

5,7 5,5

6,3

17/16 3/3 9/9 3/3 5/5

Casas Comerciais

8, 14, 18, 19 4, 7 6

3, 4, 5, 7, 9, 10, 14, 16, 17, 18

Precoces Belramo Gallico Grimalda

D D T

97 91 95

101 92 93

5,8 5,7 5,0

8/10 7/9 9/8

Labrador Lacerta Neptun Pennant Pinnacle

T T T D D

99 116 110 98 80

101 104 102 100 89

5,5 4,5 4,4

18/14 3/3 3/3 3/3 5/5

Prestige Rosalin

T T

103 96

98 96

5,8

5/5 9/9

Intermedias Aubisque Bargala Baristra

T T T

101 98 98

103 101 100

6,0 5,0

Barmedia Chicago Citadel Clermont Courliss

T D T T D

103 98 91 104 98

102 95 96 103 86

Falstaff Fennema Foxtrot Gandalf Horatio

D D D D T

99 100 89 95 95

95 99 100 89 94

2/2 3/3 2/2 3/3 3/3

Indiana Kimber Lilora

D D D

86 99 92

102 94 94

2/2 3/3 6/6

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

5,7

17/17 3/3 5/5

4,6 5,7

5,5

3/3 3/3 14/13 11/11 3/3

11

14, 18 4, 7

12 11 11 11

Produción5 Persis- Nº ensaios Ploidía4 1º ano 2º ano tencia6 1º/2º ano D 96 94 5,4 7/7 T 104 102 5,7 7/10

Missouri Napoleon Option Premium Stefani

T T D D D

102 95 102 104 96

100 96 95 97 88

Tetramax Tonga Tove Victorian

T T T D

97 99 98 90

103 97 97 91

Serodias Aberavon Abercraigs Animo Aragon Argona

D T D D D

85 110 82 101 87

105 101 85 100 88

Barelan

T

98

92

Barfort Barlet Barmilka

T D D

100 94 94

105 94 91

5,2 4,9

Barpastra Barplus Belfort Bovian Brigantia

T D T T D

91 99 100 104 104

89 98 93 94 100

4,7 5,5

Burton Calibra Ciami Cordoba

D T D D

97 96 115 90

94 98 108

4,9

Delphin Elgon Eminent Éxito Fanal

T T T D T

104 102 99 94 90

99 104 95 92 91

Fetione Herbie Herbus Kerdion Kentaur

T D T D T

100 97 97 86 108

101 92 95 82 104

6,2 5,7 5,7 5,4

9/9 15/16 9/8 7/7 3/3

Lasso Marylin Melland Modane Nutria

D D D T T

89 94 85 100 104

92 95 89 92 103

5,6

3/3 9/9 3/3 3/3 5/4

Orleans Pastour Perceval Piamonte Pomposo

D D D T T

95 96 94 107 101

90 100 88 104 102

5,7

Portia Score Sirocco Talbot Tivoli

D D T D T

96 83 102 85 94

84 82 103 95 89

Torino York

D D

81 94

86 94

Moi serodias Barceltic Barmoric Barsintra Cadans

T D T D

95 96 108 92

Colorado Condesa

T T

97 95

Casas Comerciais

2/2 2/2 3/3 3/3 3/3

4, 7

5,4 4,8 4,6 3,8

8/8 14/13 14/13 3/3

5, 10 5, 10 4, 5, 7, 9, 10, 17, 18, 19 16

5,8 5,7 4,7

2/2 2/2 3/3 3/3 6/6

5,4 6,2

3/3

5,8 5,3

5,5

6,0 6,2 5,1 4,5

5,2

3,3 5,4

3/3 8/8 3/3 7/7 3/3 2/2 3/3 88/88 3/3 2/2 11/10 1 3/3 17/16 3/3 3/3 7/7

3/3 2/2 3/3 3/3 3/3 2/2 8/8 2/2 6/5 2/2

5,0

2/2 9/9

94 88 97 94

6,2

3/3 3/3 3/3 3/3

98 98

5,3 5,9

13/10 49/51

6

4, 7 9 4, 7

4, 7, 8, 19 6 11 1 3

14 15

15

3

17

4, 17

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Variedades de raigrás inglés (cont.)

Variedades Cornwall Dombo Forza

Produción5 Persis- Nº ensaios Ploidía4 1º ano 2º ano tencia6 1º/2º ano D 87 93 5,7 3/3 D 101 102 5,4 70/72 T 99 99 3/3

Gazon Herbal Loporello Montagne Penduick

D T T T D

84 100 99 99 96

88 98 94 98 102

Pradal Sakini Sydney Turandot Twystar

D D D T D

89 89 95 106 98

87 87 93 88 86

Verano Wendy

T D

100 86

90 91

3,6 5,9

5,3 5,7

6,7

3/3 3/3 3/3 11/13 3/3 3/3 4/3 3/3 3/3 3/3

Casas Comerciais 15

11

11

Mezo Sambin Temprano Twymax

D D T

15 17 17 17

1

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais.

CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea.

3 LVOCDE = Lista de Variedades Admitidas para a Certificación de Sementes da OCDE. 2

4

D = Diploide, T = Tetraploide.

100 =10,89 e 9,16 t/ha materia seca (media de Frances, Reveille, Brigantia, Condesa e Dombo), no 1º e 2º ano, respectivamente.

6 Anotacións tras o 3º ano.. Escala 1-9, con valores máis altos para variedades máis persistentes. A escala centrouse facendo que a nota media de todas as variedades avaliadas fose 5.

7 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na Táboa 10.

5

11

3/3 3/3

Variedades non avaliadas Variedades Alcancia Alcander Althius Capri Foresto Jalinas Leia Maggie Maja Mathilde Polim Prana Meradonna

Ploidía T T T D D D T T T T T T T

Casas Comerciais 11 15 4, 7 17 6 4, 7 17 11 5, 10 3, 5, 6, 10, 12, 14 7 3 5, 10

Sementeira de pratenses na granxa Robles, na Pobra do Brollón

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

65

66

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

TÁBOA 4 Variedades de raigrás híbrido inscritas na LEVC1, no CCUE2 ou na LVOCDE3 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2010) Variedades Moi precoces8 Sabel Precoces Blason Gazella Lemur Polly Sirene Tirna Intermedias Aberexcel Aligote Augusta Barcolte

4

5

Produción comparada con: Raigrás italiano7 Raigrás inglés6 1º ano 2º ano 1º ano 2º ano

Nº ensaios

Casas Comerciais

Ploidía

Tipo

T

Ita

112

104

88

92

79/56

T T D T T T

Int Ita Ita Ing Ita Int

117 140 126 108 128 112

109 109 99 104 111 103

91 109 99 85 100 88

96 96 86 92 98 91

5/5 3/3 3/3 14/10 3/3 15/10

T T T D

Ing Int Ita Ita

118 115 114 127

99 105 101 114

92 90 89 100

88 93 89 101

2/2 8/8 27/16 10/8

Barladin Barsilo Fortimo Gladiator Ibex Manawa9

T D T T T D

Int Ita Ing Int Int Ita

110 119 114 103 126 112

102 101 101 100 104 100

86 93 89 80 99 87

90 89 89 89 92 89

6/6 6/6 5/5 3/3 3/3 25/13

11, 17 4, 7, 9, 14, 16, 18

Mondelo Neola Rubrido

T T T

Ita Ing Ita

110 111 124

101 108 107

86 87 97

89 96 95

19/19 3/3 5/5

5, 10

Solid Storm Texy

T T T

Ing Ing Ita

106 106 113

95 98 106

83 83 89

84 87 94

3/3 5/5 30/24

Serodias Hybrix

D

Ita

123

99

96

88

5/5

Moi serodias Molisto

T

Ing

105

96

82

85

8/8

11 19

15

4, 7 4, 7 3

6, 17

Variedades non avaliadas Variedades Bastille Citeliac Gala Gosia Marmota Motivel Pletor Storm Redunca Rusa

Ploidía T D T T T T T T T

Casas Comerciais 15 14 6, 17 6, 17 11 1 9, 15 4, 7, 19 11 7

1

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais.

CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea.

3 LVOCDE = Lista de Variedades Admitidas para a Certificación de Sementes da OCDE. 4 D = Diploide, T = Tetraploide.

5 Tipo: Ita = Italiano, Int = Intermedio, Ing= Inglés 6 100 =10,88 e 9,26 t/ha materia seca (media de Frances, Reveille, Brigantia, Condesa e Dombo), no 1º e 2º ano, respectivamente.

7 100 =13,91 e 10,45 t/ha materia seca (media de Exalta, Finul e Lifapo) no 1º e 2º ano, respectivamente.

8 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na Táboa 10.

9 Manawa figura na lista como Grasslands Manawa.

2

Na finca para ensaios da granxa Robles destacan os rebrotes de alfalfa e o trevo violeta no verán

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

TÁBOA 5 Variedades de dactilo inscritas na LEVC1, no CCUE2 ou na LVOCDE3 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2010) Variedades Ultraprecoces5 Daga Moi precoces Accord Ambassador Currie Hallmark Justus Ereva Micol Terrano

Produción4 1º ano 2º ano

Nº ensaios 1º/2º ano

96

107

6/6

116 100 97 101 98 115 85 92

110 108 97 107 105

6/8 6/8 2/2 6/8 6/8 3 3 3

Casas Comerciais

6

11 9

Precoces Amba

93

100

5/5

Amply Artabro Bardumas Cristobal

107 111 108 112

105 107 107 107

7/8 36/37 3/3 3/3

Fala Howlong Lidacta Lude Lyra

86 110 99 102 87

101 102 97 106

2/2 7/7 3/3 4/7 3

3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19

Variedades Napier

Produción4 1º ano 2º ano 97 104

Nº ensaios 1º/2º ano 5/5

Niva Oberweihst Prairial Saborto Tarraco

97 92 98 105 107

103 100 101 106 104

3/3 5/5 27/30 9/8 6/8

Intermedias Athos Baraula Bariton Barlemas Beluga

110 94 111 110 107

107 97 109 102 104

6/6 6/8 3/3 6/5 3/3

Cambria Fleurance Kara Lucifer Lumont Sparta

104 95 87 97 109 100

104 104 92 101 90

36/36 6/6 3/3 5/5 3 3/3

Serodias Donata Lidaglo Ludac

91 93 111

94 98 107

5/5 6/6 5/5

Moi serodias Barmoral Foly Mobite

102 106 92

103 103 90

3/3 3/3 3/3

Casas Comerciais

4, 7 4, 7 11

4, 7

11, 14, 18

11

5, 10, 11

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

67

68

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Variedades de festuca alta non avaliadas

Variedades de dactilo non avaliadas Variedades Loke Ludovic Luflor Padania Porto

Casas Comerciais 5, 6, 10 1 15 19 16

1

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais.

CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea.

3 LVOCDE = Lista de Variedades Admitidas para a Certificación de Sementes da OCDE. 4 100 =9,42 e 9,64 t/ha materia seca (media de Cambria, Luna Roskilde e Prairial) no 1º e 2º ano, respectivamente.

5 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na Táboa 10.

2

TÁBOA 6 Variedades de festuca alta inscritas na LEVC1, no CCUE2 ou na LVOCDE3 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2010) Variedades Moi precoces5 Bartucca Wrangler

Produción4 1º ano 2º ano 96 74

96 74

Nº ensaios 1º/2º ano

111 104 93 96 66

103 80 96 77

6/8 2/2 2/2 2/2 3

Fawn

96

96

36/41

Florine Forager Prosper Segria Seine

108 94 101 103 102

101 97 99 99 105

2/2 4/4 2/2 8/8 8/10

Intermedias Barolex Cigale Dauphine Demeter Emeraude Festorina

96 102 95 101 92 106

89 104 102 91 102

2/2 27/28 3 7/7 2/2 4/4

Serodias Barcel Elfina Feline Fuego Hycor

99 98 101 96 111

93 94 98 98 107

8/8 6/6 4/4 6/6 4/4

Kora Ludion

95 86

104 90

4/4 3/3

Rebel Tima

77 104

87 104

4/4 44/46

Moi serodias Miro Safari

66 68

72 70

Casas Comerciais 6

Finelawn

3

1

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais.

CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea.

3 LVOCDE = Lista de Variedades Admitidas para a Certificación de Sementes da OCDE. 4 100 =9,65 e 10,03 t/ha materia seca (media de Fawn e Tima) no 1º e 2º ano, respectivamente.

5 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na Táboa 10.

2

TÁBOA 7 Variedades de trevo violeta inscritas na LEVC1, no CCUE2 ou na LVOCDE3 Síntese dos datos de Asturias e Galicia (período 19782005) Variedades Altaswede Astur Barfiola Britta

Casas Comerciais

8/8 3/2

Precoces Alix Baradiso Bariane Belfine Eldorado

Variedade Apache

17 4, 7 11 2, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 14, 16, 18, 19 11 12, 16, 17 15 4, 7 11 9

Produción4 1º ano 2º ano 83 84 98 116 95 104 87 91

Nº ensaios 1º/2º ano 8/4 1/1 9/6 4/5

Casas Comerciais

3 6/6 3 3 3 2/2 6/6 4/1 2/2

11

Corvus Deben Diper Discovery Divin Hamua6 Heges5 Karim Krano

100 106 97 99 95 89 101 106 91

Lemmon Lucrum Maragato Nemaro Niké Pawera6 Perseo

91 90 103 83 90 89 90

109 100 99

Pica Pirat Quinequelli Rajah Redman

92 98 92 80 87

109

Salino Start Tedi

88 95 100

68 110

4/1 3 1/1

Verdi

89

103

3/3

Viola Violetta

96 97

99 101

3/3 14/11

107

90 102 105 87

4/1 5/2 11/9 3 3 2/2 4/1

98 103

1/1 3 5/2 4/4 2/2

105 89 92

15 11 4, 7, 14, 18 4, 7 6 12, 16 4, 5, 6, 7, 9, 10, 19

11 9

6 5, 10, 12, 16, 17

14 14, 18, 19

5, 10, 14, 16, 18

3, 4, 7, 14,

Variedades non avaliadas Variedade Chlumechy Dajana Merviot Suez Titux

8/8 4/4

1

D D D D T

Casas Comerciais 5, 10 3 1 4, 7 6

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais.

CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea.

3 LVOCDE = Lista de Variedades Admitidas para a Certificación de Sementes da OCDE. 4 100 =12,59 e 12,04 t/ha MS (media de Maragato e Violetta) no 1º e 2º ano, respectivamente.

5 Heges figura na lista como Heges Hohenheimer.

6 Hamua, Pawera e Turoa figuran na lista como Grasslands Hamua, Grasslands Pawera e Grasslands Turoa.

2

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Ray-grass westerwold: PROMENADE R-1 Ray-grass westerwold: SPEEDYL R-1 Triticale: VERATO R-1

DELEGACIÓN DE GALICIA (NOVA DIRECCIÓN): Polígono Industrial Área 33, Manzana 2, Parcela 9 36540 SILLEDA (Pontevedra) Tel 986 57 34 53 - Fax 986 57 35 93 galicia@rocalba.es

70

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES Variedades non avaliadas Variedade Klondike Merwi Riesling Regalgrace Ronny Seminole

TÁBOA 8 Variedades de trevo branco inscritas na LEVC1, no CCUE2 ou na LVOCDE3 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2006) 4

Variedades Moi pequena Kent6 S 1847 Pequena Abercrest Aberherald Barvian Nanouk Rivendel Pequena/Intermedia Abervantaje Alberta Crusader

Produción5 1º ano 2º ano

Nº ensaios 1º/2º ano

84 87

83 92

2/2 5/6

91 88 83 76 92

93 94 87 70 89

1/1 1/1 5/6 1/1 8/8

102 112 101

100 97 113

98

99

15/15

Lirepa

98

99

6/6

Menna Milton

106 99

97 103

1/1 1/1

Intermedia/Grande Aberdai Alice Barblanca Haifa Lune de Mai

106 117 97 106 101

109 110 101 95 101

1/1 1/1 1/1 2/3 6/7

Lustar Milkanova

101 98

106 96

1/1 5/6

Olwen Pitau8

105 99

106 104

6/6 5/6

94 106 104

Grande Aran California

9

Ladino Regal Wawerley Tamaño de folla sen avaliar Apis Avalon Tasman Winter White

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

89 104 109

2/2 2/2 1/1

Variedades de alfalfa inscritas na LEVC1, no CCUE2 ou na LVOCDE3 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2010) 1, 3, 4, 5, 7, 9, 10, 14, 15, 16, 17, 18, 19

5, 6, 8, 9, 10, 16

4, 7, 14

5, 10

120

1/1

102

101

10/10

1, 3, 4, 7, 9, 12, 14, 15,

94 104 94

88 103 100

1/1 8/8 1/1

4, 5, 7, 10, 17

3 3 3 3

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais.

CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea.

3 LVOCDE = Lista de Variedades Admitidas para a Certificación de Sementes da OCDE. 4 Clasificadas polo tamaño de folla.

5 100 =9,59 e 8,47 t/ha materia seca (media de Huia e California) no 1º e 2º ano, respectivamente.

6 Kent figura na lista como Kent Wild White.

7 S 184 figura na lista como Aberystwyth S 184.

8 Huia e Pitau figuran na lista como Grasslands Huia e Grasslands Pitau.

9 California figura na lista como California Ladino.

TÁBOA 9

117

94 108 104 98

1 2

1/1 1/1 1/1

Huia8

Retor Tamar Will

Casas Comerciais

Casas Comerciais 11 6 6 14, 18 19 5, 6, 10

11

Variedades Alcor Altiva Amiral Asmara

Produción4 1º ano 2º ano 3º ano 96 107 99 87 86 103

Nº ensaios 1º/2º/3ºano

Casas Comerciais

1

17 9

6/6/6 1

Aragón

92

96

98

15/15/15

Aurora Capitana Derby Diamond Estival Europe Florida Gea Gilboa Giulia Hunter Field Hunter River Maricopa Medina Miral Moapa Nogara Pascal Planet PK-57Q53 Resis 13 R Supreme Salsa San Isidro Sequel Sitel Sutter Tango Topaz Trifecta Userda Verdor

88 93 101 94 93 102 104 100 87 104 90 95 99 89 88 93 97 96 91 103 102 96 104 98 93 98 93 107 92 96 86 99

84 68 88 77 74 99 88

84 87 87 80 82 100 85

84

87

96 79 78 86 90 92

91 93 83 86 104 88

2/2/2 2/2/2 5/5/4 4/4/4 4/4/4 18/18/17 4/4/4 1 7/7/7 1 1 1 2/2/2 2/2/2 6/6/6 8/8/8 2/2/2 4/4/4 1 1 3/3/3 4/4/4 1 13/13/13 2/2/2 3/3/2 2/2/2 1 4/4/4 2/2/2 1 1

Victoria

96

92 80

88 96

101 72 84 95

100 80 87 101

78 83

87 81

102

103

6/6/6

2, 5, 10, 14, 17, 18, 19 5, 10

3, 4, 7, 11 4, 7, 16

16

14 6 13

11 14, 18

11

4, 7 5, 10, 14, 17, 18

72

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Variedade de trevo violeta en Mabegondo

Variedades de alfalfa non avaliadas Variedade Almar Ampurdan Comete Creno Emiliana Eride Giulia Marina PR 58N 57 PR 59N 49 Siriver Tierra de Campos

Casas Comerciais 9 12 11 3 15 3 14 1 13 13 5, 10 5, 10

BROMO CATÁRTICO (*) Variedade Baladin Luprime

Casas Comerciais 5, 10 4, 7

1

LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais.

CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión FESTUCA Europea.

3 LVOCDE = Lista de Variedades Admitidas para a Certificación de Sementes Variedade da OCDE. Preval 4 100 =15,58, 15,00 e 13,97 t/ha materia seca (media de Europe e San Isidro) Senu no 1º, 2º e 3º ano, respectivamente 2

TÁBOA 10

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Casas Comerciais 11 3

FLEO (*)

Datas aproximadas de principio de espigado en cada grupo de precocidade en Mabegondo (Abegondo, A Coruña) a 100 m de altitude Raigrás inglés e híbrido Ultraprecoces Moi precoces f. abril Precoces p. maio Intermedias p.-m. maio Serodias m.-f. maio Moi Serodias f. maio f. = finais; m.= mediados; p. = principios

DE PRADOS (*)

Dactilo m.-f. abril f. abril p. maio p.-m. maio m.-f. maio f. maio

Festuca alta f. marzo p. abril m. abril f. abril p. maio

Variedade Climax Comer Jauniai Kaba

Casas Comerciais 3, 5, 9, 10, 12, 14, 18 6 17 9

(*) Non hai Lista de Variedades Comerciais en España para estas especies.

Por iso non están avaliadas

NO

NL

EV AN

SERVIZO EN CAMIร NS A CALQUERA PUNTO DE GALICIA

TA P

O

INCLร ESE APLICACIร N SOBRE O TERREO

GALICAL

Reducen rapidamente a acidez dos solos Aumentan a produtividade das colleitas

CALES E CARBONATOS AGRร COLAS O S

S O L O S

G A L E G O S

GRAN PODER DE 1(875$/,=$&,ร 1 EMENDA DE CAL VIVA GRANULADA (98% CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90% Sacos de 35 quilos, big bag de 1.100 quilos, camiรณn FLVWHUQD FDPLyQ YROTXHWH H[WHQGLGD QD SURSLD ยฟQFD EMENDA DE CAL VIVA GRANULADA DOLOMร TICA (35% MgO) (60% CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 90% Big bag de 1.100 quilos, camiรณn cisterna, camiรณn YROTXHWH H[WHQGLGD QD SURSLD ยฟQFD EMENDA DE CAL VIVA (88% CaO) Gran poder de neutralizaciรณn. Valor neutralizante: 77% Sacos de 35 quilos, big bag de 1.100 quilos, camiรณn FLVWHUQD FDPLyQ YROTXHWH H[WHQGLGD QD SURSLD ยฟQFD

S O N

AC E D O S

EMENDA DE CAL APAGADA (70% CaO) Potencia o rendemento agrรญcola. De fรกcil asimilaciรณn.

Valor neutralizante: 58% - Big bag de 1.100 quilos, FDPLyQ YROTXHWH H[WHQGLGD QD SURSLD ยฟQFD EMENDA DE CAL APAGADA Mร IS DOLOMร A (61% CaO)(20% MgO) Aporta magnesio. Favorece a actividade clorofรญlica da planta. Valor neutralizante: 85% - Sacos de 35 quilos, Big bag de 1.100 quilos, camiรณn cisterna, camiรณn volquete, H[WHQGLGD QD SURSLD ยฟQFD EMENDA CALIZA, CARBONATO (56% CaO) 3DUD FDPDV KL[LpQLFDV (ยฟFD] QD UHGXFLyQ GH PDPLWHV ambientais e dermatites. Apropiado para a produciรณn de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 48% - Big bag de 1.100 quilos, produto a granel en camiรณn volquete FANSE ANALร TICAS DE TERRAS PARA APLICAR A VARIEDADE Mร IS ACONSELLABLE EN CADA CASO

GALICAL, S.L.L. CALES Y DOLOMIAS AGRICOLAS $ULHLUDV V Q 3 , /RX]DQHWD /8*2 ย 7HOpIRQR ย )D[ ( PDLO LQIR#JDOLFDO HV ย :HE ZZZ JDOLFDO HV

74

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

O bo crecemento de leguminosas aumentará a porcentaxe proteica do pasto

O ENCALADO NAS PRODUCIÓNS FORRAXEIRAS

Un dos problemas máis comúns nas terras galegas é a acidez do solo, que se manifesta na pobre asimilación dos nutrientes e na toxicidade de elementos como o aluminio e o manganeso. Para paliar estes problemas, resulta imprescindible realizar periodicamente un labor de encalado.

MATERIAIS ENCALANTES Os produtos habitualmente máis utilizados para esta tarefa son: Caliza dolomítica. Trátase de carbonato cálcico cunha baixa porcentaxe de carbonato magnésico. A súa aplicación está moi estendida e reacciona moi lentamente no solo, dada a súa reducida solubilidade.

Calcita. Carbonato cálcico de reacción máis rápida que o carbonato procedente da dolomita.

Cal viva. É óxido de calcio resultante da cocción en fornos de carbonato cálcico, tanto o procedente da dolomita como a calcita. A velocidade de reacción é moi alta, porén, o seu principal problema é a complicada manipulación e os efectos prexudiciais sobre o terreo, xa que ao ser altamente reactiva pode producir queimaduras sobre a pel e as mucosas, e no solo reduce considerablemente tanto a fauna como a flora beneficiosa.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Alberte Momán Departamento Técnico Comercial de CALFENSA

Cal apagada. Resulta da hidratación da cal viva e actúa moi rapidamente no terreo.

CAUSAS DA ACIDEZ A acidez do solo prodúcese debido a diferentes reaccións químicas que rematan liberando ións hidróxeno (H+). Entre elas están o dióxido de carbono resultante da descomposición da materia orgánica e, incluso, a achega de certos nutrientes como nitrato, urea, fosfato amónico e sulfato amónico, entre outros. Ademais desas reaccións químicas, a acidez do chan vén marcada pola porcentaxe de aluminio presente.

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

O ENCALADO EVITA O BLOQUEO E FIXACIÓN DOS FOSFATOS, QUEDANDO ESTES ASIMILABLES POLAS PLANTAS E AXUDANDO A REDUCIR O USO DE ABONOS QUÍMICOS

O ENCALADO A achega de emendas calizas produce a liberación de ións hidróxido (OH-), neutralizando a liberación de H+ e precipitando o aluminio e reducindo a súa toxicidade. Porén, unha alta porcentaxe de aluminio incide negativamente na sanidade animal, xa que unha elevada concentración de aluminio inxerida durante o pastoreo pode chegar a reducir nun 20% a ganancia diaria de peso do animal.

O encalado evita o bloqueo e fixación dos fosfatos, quedando estes asimilables polas plantas e axudando a reducir o uso de abonos químicos, xa que se aproveitan mellor as existencias do propio solo. Subindo o nivel de pH favoreceremos a absorción do molibdeno, que, no caso concreto das leguminosas, incentivará o seu crecemento. O maior desenvolvemento das leguminosas, tanto en praderías monofitas como mixtas, aumentará a porcentaxe proteica do pasto. Con emendas calizas melloraremos a estrutura do chan e, indirectamente, outras propiedades físicas debido ao forte carácter floculante do calcio sobre os coloides e á maior estabilidade que proporciona aos humatos.

Así mesmo, exceptuando o caso da cal viva, estimúlase a actividade de microorganismos, o que repercutirá na transformación da materia orgánica, implicando un aumento na dispoñibilidade de nutrientes. Ao mesmo tempo estaremos achegando calcio e magnesio, elementos indispensables para a sanidade vexetal e animal. Neste sentido, coa achega de magnesio por medio do encalado, poderemos evitar problemas derivados da súa carencia, como a hipomagnesemia. Ademais, por medio das emendas calizas axudaremos a mellorar o desenvolvemento das raíces, aumentando a superficie de solo explorado por elas, coa conseguinte mellora na dispoñibilidade de nutrientes e auga por parte de planta. Por todas estas cuestións estarase actuando positivamente sobre a sanidade vexetal e, consecuentemente, sobre a resistencia a pragas e enfermidades.

CALIDADE DA EMENDA Hai varios parámetros que cómpre coñecer á hora de considerar a calidade dunha emenda cálcica. Por unha banda está o valor neutralizante determinado pola pureza da emenda e que define a capacidade dun produto encalante para anular os ácidos do solo. Normalmente, considérase como referencia o óxido de calcio puro, expresándose os valores neutralizantes dos demais materiais en función deste. Canto maior sexa este valor, de máis calidade será a emenda.

Outro aspecto importante a ter en conta é a solubilidade da emenda, ligada ao tamaño das partículas nas que se presenta. A efectividade do produto, incluso naquelas que contan con gran pureza nas súas composicións, vai depender directamente da finura de moenda.

Na gráfica represéntanse a capacidade para subir o pH nun período de tempo en función do grosor das partículas. O tamaño das partículas vén representado en mallas, segundo a equivalencia seguinte: - Intervalo entre 8 e 20 mallas. Entre 2,36 e 0,850 mm - Intervalo entre 20 e 30 mallas. Entre 0,850 e 0,600 mm - Intervalo entre 40 e 50 mallas. Entre 0,450 e 0,300 mm - Intervalo entre 60 e 80 mallas. Entre 0,250 e 0,180 mm - 100 mallas. 0,125 mm

Na gráfica obsérvase como reducindo o tamaño de partícula se aumenta a efectividade da emenda. Vese que para partículas de 0,125 mm aumenta o pH nun punto en menos da metade de tempo que para o resto de tamaños considerados. Cando traballamos con emendas granuladas deberemos considerar tamén a solubilidade do gránulo, xa que pode tratarse de graos pouco solubles, perdendo os efectos positivos do encalado.

DOSE DE ENCALADO Para o cálculo da dose de encalado haberá que ter en conta factores como o valor neutralizante do material que imos empregar e o factor a corrixir. Neste sentido, pódese tentar elevar o valor de pH ou reducir a porcentaxe de aluminio presente no solo. Así mesmo, débese coñecer a capacidade amortecedora do chan (tamén chamado efecto tampón), na que se integran distintas variables como o tamaño das partículas que o conforman e os materiais dos que está composto e que definirán a súa capacidade para minimizar os cambios do valor do pH. Por exemplo, un chan areoso ten unha menor capacidade amortecedora que un chan franco ou composto de limo, polo que a cantidade de caliza necesaria para elevar o pH será menor, o que implica que a capacidade para manter o pH, unha vez corrixido, será tamén moi reducida, obrigando a facer encalados máis frecuentes.

Haberá que ter sempre en conta que non é recomendable subir anualmente máis dun punto o valor dese pH. En todo caso, será preciso sempre coñecer os niveis de pH por medio de analíticas frecuentes para saber se as doses son correctas e a propia evolución do terreo.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

75

AGROAMB

GRUPO

O Grupo AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte.

O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: Valorización e xestión de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) Valorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-INP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) Transporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPXRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais.

Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMA UTE

XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGA ARES, S.L.U.

SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb C/ Calzada das Gándaras, 11.

Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

100% GALEGO – GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –

R E C I C L A X E (30 POSTOS DIRECTOS, MÁIS DE 150 INDIRECTOS) – CAPITAL

AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables

D A

I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE EMPREGO

S E N T I D O

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Resementando en outono coa Semeato

MELLORA DA COMPOÑENTE TREVO NAS PRADEIRAS MEDIANTE SEMENTEIRA SEN LABRADURA As leguminosas nas pradeiras reducen o impacto da gandería sobre o medio ambiente, reducen os custos de produción de leite e promoven unha maior transferencia de ácidos graxos poliinsaturados do alimento ao leite. Con base nestas vantaxes, o Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) levou a cabo ensaios de sementeira sen labradura co trevo que deron bos resultados.

IMPORTANCIA DAS LEGUMINOSAS NAS PRADEIRAS A presenza das leguminosas nas pradeiras cobra unha especial relevancia debido ás vantaxes que presenta. En primeiro lugar, reducen o impacto da gandería sobre o medio ambiente debido ao baixo uso de fertilizantes nitroxenados, o que implica un menor risco de contaminación das augas con nitratos e unha menor emisión de gases de efecto invernadoiro (CO2 e CH4), a causa do menor consumo de enerxía fósil. En segundo lugar, reducen os custos de produción de leite, xa que dispoñen dunha menor cantidade de fibra, o que supón unha maior inxestión, que xera unha maior produción en litros por vaca; a súa vez, as leguminosas dispoñen dunha cantidade alta de proteína e de calidade que repercute na diminución do gasto en nitróxeno da ración. E, en terceiro lugar, promoven unha maior transferencia de ácidos graxos (AG) poliinsaturados beneficiosos para a saúde humana desde o alimento ata o leite, en particular no caso dos ensilados.

J. Valladares Alonso e J. M. García Pedreira Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo. INGACAL AC 542, km 7,0. Abegondo, 15318, A Coruña juan.valladares.alonso@xunta.es

Non obstante, pode ocorrer que, debido a un mal manexo, a contribución do trevo á produción das pradeiras baixe a mínimos preocupantes.

A mellor maneira de recuperar o trevo é roturar a pradeira anterior, establecer un cultivo anual intermedio e sementar de novo unha pradeira despois de levantar o cultivo, pero non sempre é posible facer isto, polo que neste traballo proponse recorrer á sementeira sen labradura, baseándose na experiencia recente doutras zonas de Galicia.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

77

78

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

ANTECEDENTES DA SEMENTEIRA SEN LABOR A simplificación do proceso de mellora de pradeiras empregando técnicas de sementeira sen labradura vén facéndose nos Estados Unidos de América dende 1950. A técnica desenvolveuse posteriormente noutros países, chegando a alcanzar grande importancia en Nova Zelanda, O Reino Unido e Francia, entre outros.

Os primeiros ensaios de sementeira sen labradura de especies pratenses en España datan de 1964, ano no que a Dirección Xeral de Agricultura, dependente do Ministerio de Agricultura, iniciou unha serie de ensaios de sementeira directa en Xirona, Salamanca, Palencia, Madrid e Huelva, nos que houbo resultados varios.

No que concerne a Galicia, e despois de pequenas probas feitas no ano 1992, unha cooperativa galega iniciou un programa de sementeira directa entre os seus socios para sementar unha mestura de raigrás italiano e/ou híbrido con trevo violeta en pradeiras deterioradas, despois da aplicación dunha dose moi baixa de herbicida (0,5 l/ha de

produto comercial cun 36% de glifosato) para adormecer a vexetación previa. Noutros casos sementouse raigrás inglés con trevo branco tras a aplicación dunha dose alta de glifosato (6 l/ha de produto comercial con 36% glifosato) para destruír completamente a vexetación da pradeira existente. Chegáronse a sementar da orde de 80 ha/ano con resultados diversos, pero sen que se fixera un seguimento sistemático. O programa abandonouse aos catro anos porque os resultados non foron o suficientemente atractivos e porque era moi custoso xestionalo pola gran distancia entre as poucas explotacións interesadas.

A partir de 1995 xurdiu unha forte iniciativa por parte de vendedores locais de máquinas de sementeira directa, que ofertaban un paquete que incluía o herbicida e a semente, con resultados non avaliados pero diversos, de tal modo que os vendedores trataron de evitar danar o seu prestixio, gañado na sementeira directa do millo forraxeiro, deixándolle toda a responsabilidade da sementeira das pradeiras aos agricultores que querían probar.

Situación das parcelas con escaseza de trevo ao inicio do pastoreo e previa sementeira de primavera

TANTO A SEMENTEIRA EN SUPERFICIE COA VERTIKATOR COMA A SEMENTEIRA DIRECTA COA SULKY DERON RESULTADOS QUE ANIMARON AOS AGRICULTORES A CONTINUAR CON ESTE SISTEMA

Establecemento do trevo en liñas en parcelas sementadas coa Semeato

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Estado da parcela no momento da sementeira coa sementadora Semeato

80

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Situación do campo de ensaio a 10 de novembro de 2009. A parcela da dereita, sementada coa Vertikator, presenta abundante trevo en comparación coa parcela de control da esquerda

Tras estes intentos fallidos, a realidade é que a sementeira sen labor para mellorar as pradeiras en Galicia é moi escasa. Fixéronse intentos nos tres últimos anos sobre a rexeneración de pradeiras deterioradas pola seca do verán ou por ataques esporádicos de vermes brancos na zona da Pastoriza (Lugo), dando resultados positivos. Tanto a sementeira en superficie coa máquina Vertikator coma a sementeira directa coa sementadora Sulky deron resultados esperanzadores que animaron aos agricultores a continuar con este sistema de mellora.

A sementadora Vertikator consiste basicamente nunha grade de púas para mover a superficie do solo, unha tolva onde se deposita a semente e dotada de mecanismos que a deixan caer entre as púas e uns pequenos rolos traseiros que compactan un pouco o solo movido e favorecen o contacto entre as partículas do solo e a semente. É unha máquina moi sinxela, pesa 500 quilos e resulta moi fácil de transportar nun remolque arrastrado por unha furgoneta ou un vehículo similar.

A sementadora Sulky é unha máquina máis complexa, dotada dunha serie de discos que cortan a terra con botas asociadas que depositan a semente á profundidade requirida, unha tolva con semente que a subministra mediante uns tubos e un conxunto traseiro de rolos que pechan o risco feito polos discos despois de ser depositada a semente.

Esta máquina pesa uns 2.000 quilos, co que é máis difícil de transportar que a Vertikator.

PROGRAMA DE MELLORA DAS PRADEIRAS SOBRE SOLOS POUCO FÉRTILES En outono do 2006 iniciouse un programa de mellora das pradeiras do monte Penamá (Allariz, Ourense) que carecían da compoñente leguminosa porque desaparecera o trevo branco das pradeiras sementadas en 2003, a consecuencia da seca e da baixa fertilidade, e porque non se sementaran nunha pradeira feita só con gramíneas na primavera de 2006.

A principios de setembro de 2006 introduciuse nas pradeiras de 2003 unha mestura de nove leguminosas (trevos migueliano, vesiculoso, encarnado, subterráneo, persa, fresa e branco, serradela e aserruche) por sementeira directa coa

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Situación do campo de ensaio a 7 de xullo de 2010. Vese a presenza de trevo nas parcelas sementadas na primavera de 2009

A SEMENTEIRA SEN LABOR PODE SER UN MODO SINXELO E ECONÓMICO DE MELLORAR AS PRADEIRAS MEDIANTE A INCORPORACIÓN DE ESPECIES DE ALTO VALOR FORRAXEIRO COMA OS TREVOS

sementadora Sulky, deixando franxas sen sementar para poder comparar.

Na pradeira de 2006 sementouse a mesma mestura de leguminosas por sementeira en superficie coa Vertikator, na mesma data, deixando tamén franxas sen sementar para facer a comparación.

O outono de 2006 e o inverno 2006-2007 foron húmidos e con temperaturas suaves, o que facilitou a xerminación e o establecemento dos trevos sementados. A produción de 2007 das zonas sementadas foi moi alta e cun alto contido en leguminosas.

Tanto os resultados da Pastoriza coma os de Penamá son alentadores e suxiren que a sementeira sen labor pode ser un modo sinxelo e económico de mellorar as pradeiras mediante a incorporación de especies de alto valor forraxeiro coma os trevos.

ENSAIO NO CIAM Decididos a seguir mellorando e promocionando este sistema de introdución de trevo nas pradeiras, durante o ano 2009 levouse a cabo un ensaio de sementeira sen labradura na finca que o Centro de Investigacións Agrarias ten no concello de Abegondo, un lugar con clima atlántico, unha altitude de 125 metros sobre o nivel do mar e en secaño sobre solo de xistos de fertilidade media.

Seleccionáronse un total de 20,70 hectáreas repartidas en catro bloques e un total de 16 parcelas situadas nas zonas de Burreiros e Agra de Pardo, todas consistentes en pradeiras permanentes implantadas hai máis de cinco anos e dedicadas ao pastoreo de gando vacún de carne, en concreto de rubia galega.

O millo e as praderías precisan de pH próximos á neutralidade. Tanto a caliza agrícola como a magnesiana que ofrece Calfensa, axudan a corrixir a acidez dos nosos solos, evitando a toxicidade do aluminio e favorecendo a asimilación do fósforo. Así mesmo, melloran a súa estrutura, aumentando a aireación e a drenaxe.

A caliza de Calfensa provén de calcita que, unha vez moída, é de efecto máis rápido que a provinte de dolomita.

Grazas á finura de moenda coa que traballa Calfensa, os seus produtos son altamente solubles. Rápida acción dificilmente superable por outras calizas menos moídas ou granuladas.

A diferenza do cal vivo, a caliza de Calfensa non é agresiva, non produce queimaduras, o que facilita a súa manipulación, sendo, do mesmo xeito, respectuosa cos microorganismos beneficiosos do solo.

Dado que se trata dun produto extraído directamente da terra, non produce efectos negativos para o medio, sendo recoñecido polo Consello Regulador de Agricultura Ecolóxica.

AENOR certifica os sistemas de Xestión de Calidade, Medio Ambiente e Seguridade e Saúde no Traballo de Calfensa.

CALFENSA, A CALIZA DA TÚA TERRA CALIZA AGRICOLA - CALIZA MAGNESIANA

MODALIDADES DE SERVIZO: UÊÊ *

"Ê-" , Ê"Ê/ ,, " UÊÊ 6 - "°Ê->V Ê`iÊ{äÊ }° Ê }Ê >}Ê`iÊ£°äääÊ }° UÊ Ê ,

OFICINAS:

FÁBRICA:

27161 SANTA COMBA-LUGO Teléfono: 982 30 59 02

OURAL-LUGO Teléfono: 982 54 66 23

82

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A SEMENTEIRA EN SUPERFICIE SUPERA Á SEMENTEIRA DIRECTA EN IMPLANTACIÓN DE TREVO, SEMPRE QUE SE LEVE A CABO UN PASTOREO DAS PARCELAS O deseño experimental consistiu na sementeira sen labradura da mestura de trevo violeta cv. “Lemmon”, trevo branco cv. “Haifa”, cv. “California” e cv. “Huia”, comparando dous tipos de sementeiras, a feita en superficie (cunha sementadora Vertikator) e a sementeira directa (cunha sementadora Semeato, similar á Sulky), en dúas datas, primavera e outono, realizando en cada parcela unha franxa lonxitudinal con cada unha delas e deixando entre medias unha franxa sen sementar como control.

As variedades de trevos comerciais para zonas húmidas cuxas características agronómicas foron avaliadas polo CIAM expóñense na táboa 1.

Táboa 1. Tipos de folla das variedades de trevos empregados na mestura sementada Especie Trevo violeta Trevo branco Trevo branco Trevo branco

Variedade Lemmon Huia Haifa California

Tipo de folla Grande Pequena - intermedia Intermedia - grande Grande

Para poder comparar o comportamento das parcelas fronte á data de sementeira determinouse que os bloques A e B se sementasen na primavera, a finais de marzo, e os bloques C e D no outono, a primeiros de outubro.

A produción dos bloques C e D foi ensilada en maio e cortada para herba seca no verán previo a súa entrada no ensaio; o resto dedicáronse ao pastoreo do gando vacún de rubia galega.

Antes de comezar o ensaio fíxose unha avaliación visual do contido en trevo das parcelas seleccionadas, empregando a carta de fotos desenvolvida polo proxecto EFFECT

Situación do campo de ensaio a 14 de xullo de 2011. Apréciase a presenza de trevo nas parcelas pendentes de ser cortadas para herba seca despois dun principio de verán moi seco

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

(European Farms For Efficient Clover Technology) da Unión Europea (1998-2002), no que participou o CIAM. O 13 de febreiro fertilizouse o bloque A (táboa 2), o 17 do mesmo mes fertilizouse o bloque B e o 3 de marzo fíxose o propio nos bloques C e D. As parcelas fertilizáronse con fósforo potásico, conforme ás recomendacións de fertilización en función das analíticas da terra. En canto á fertilización nitroxenada, non se levou a cabo para os bloques A e B, pero, dado que os bloques C e D se ían sementar no outono, fíxose necesaria a achega de nitróxeno na primavera, ao non dispor de trevo suficiente para a subministración precisa que require unha boa produción.

Táboa 2. Fertilización recibida por cada bloque en función das analíticas do solo Bloque A

N kg/ha

P2O5 kg/ha

K2O kg/ha

0

95

0 96

Bloque B

0

72

Bloque C

54

95

0

Bloque D

50

100

150

O 9 de marzo, e en función da porcentaxe de saturación de aluminio de cada parcela, procedeuse a encalar no bloque A con calcaria agrícola moída (45% de CaO) a dose de 3.000 kg/ha, encalándose con 2.000 kg/ha os demais bloques.

O gando entrou a pastorear nas parcelas dos bloques A e B sete días antes de ser sementadas, presentando unha altura de 5 a 7 centímetros no momento da sementeira.

Con data 27 de marzo iniciouse a sementeira das parcelas dos bloques A e B, para o que se empregou a mestura de 5 kg/ha de trevo violeta cv “Lemmon”, 2 kg/ha de trevo branco cv “Huia”, 2 kg/ha de trevo branco cv “California” e 1 kg/ha de trevo branco cv “Haifa”. Cada parcela dividiuse en tres franxas lonxitudinais, sementando unha franxa coa sementadora Vertikator (sementeira en superficie) e outra coa Semeato (sementeira directa) e deixando sen sementar a franxa central, duns sete metros de ancho, para que servira de comparativa. Para que as máquinas aplicasen a dose correctamente foi necesario engadir 10 kg/ha de raigrás inglés cv. “Brigantia”.

A profundidade do suco lograda coa Semeato foi de 3-5 centímetros, suficiente para que quedase posteriormente tapada a semente, ao paso dos discos prensadores, cunha capa de terra de 1 a 2 centímetros.

Despois de varios días de chuvia, puido finalizarse a sementeira o día 8 de abril.

O manexo da pradeiras foi “tipo trevo” nese ano, o que implica facer pastoreos relativamente frecuentes, evitando así a acumulación de grandes masas de herba para limitar a competencia entre especies. Ao ano seguinte foron empregadas para ensilado e corte de herba seca.

A sementeira de outono dos bloques C e D levouse a cabo en novembro, entre os días 12 e 30, e foron pastoreadas ao ano seguinte seguindo o manexo “tipo trevo”.

A data de observación fixouse para o 10 e 11 de novembro e, debido á bonanza da climatoloxía do outono, húmido e con temperaturas suaves, resultou significativa do estado de desenvolvemento do trevo.

quieres un completo control de las malas hierbas

Para pastos de calidad y en cantidad.

La manera más sencilla de evitar repasos.

Para alcanzar la máxima cosecha.

Usted aplica cuando las ve, sin limitaciones.

Completo control de las malas hierbas resistentes y/o difíciles de controlar, tanto anuales como vivaces.

Excelente complemento de los herbicidas tradicionales.

Absorción rápida.

Actividad sistémica Amplio y flexible periodo de aplicación.

No residual.

Compatible en mezclas.

Paseo de Recoletos, 16 - 28001 Madrid

No te quedes con las ganas

84

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Sementadora de superficie Vertikator. Ten cinco liñas de púas, tolva que deposita a semente entre elas e tres rodetes con sola de goma que ocupan o ancho das púas para compactar o terreo

Sementadora directa Semeato, con trece liñas de sementeira e tren de ataque composto por disco abresuco, dous compactadores con base de goma e compactador posterior metálico do suco

EFECTO DA RESEMENTEIRAS As parcelas sementadas na primavera (táboa 3) partiron cunha porcentaxe de trevo de entre o 5 e o 15%, alcanzando un promedio de 11,3% ±5.2. Nos datos do outono obsérvase como a porcentaxe de trevo obtida tras a sementeira en superficie alcanza cifras maiores, sendo o promedio de 44,9%, próximo ao obxectivo recomendado polo proxecto EFFECT, que está entre o 50 e o 60% para a contribución óptima do trevo ao crecemento da pradeira na segunda metade da estación de crecemento. Esta cifra é superior ao 35,9% da porcentaxe de trevo obtido tras a sementeira directa e sitúase moi por riba do 22,1% obtido na parcela de control sen sementar.

sos superaron amplamente o 5,8% das parcelas que non foron sementadas. Estas incluso presentan unha porcentaxe de trevo inferior ao comezo do ensaio, como acontecía na sementeira de primavera.

Táboa 3. Datas e porcentaxes de trevo nas parcelas sementadas na primavera en función da maquinaria de sementeira empregada Sementeira de primavera Data % Trevo control 27/03/2009 11,3 10/11/2009 22,1 14/07/2011 8,6

% Trevo Semeato 11,3 35,9 21,4

% Trevo Vertikator 11,3 44,9 20,7

Dous anos e tres meses despois da sementeira vese como se igualaron as porcentaxes de trevo nas parcelas sementadas con Semeato e Vertikator (21,4% e 20,7%, respectivamente) e como están cerca de triplicar a cantidade de trevo das parcelas non sementadas, que só manteñen un 8,6% de trevo, inferior ao porcentaxe de partida (11,3%). Isto indica que, co paso do tempo, o trevo das parcelas tende a diminuír incluso facendo un aproveitamento axeitado.

Polo que respecta ás parcelas sementadas no outono (táboa 4), os datos iniciais indican que a porcentaxe de trevo (do 8,3%) era baixa fronte ao 22,1% das parcelas de control pastoreadas, debido a que foron dedicadas a ensilado e sega para herba seca, o que comprometeu a rexeneración natural; a semente que caeu ao chan, tanto de trevo coma de raigrás, non foi introducida no terreo polo gando, co que xerminaron estas últimas pero non as de trevo, que requiren un contacto íntimo coa terra. Tras un inverno máis chuvioso e unha primavera máis seca, un ano e medio despois, o trevo sementado con Vertikator implantouse mellor que o sementado con Semeato (17,1% de implantación fronte ao 13,8%) e nos dous ca-

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Táboa 4. Datas e porcentaxes de trevo nas parcelas sementadas no outono en función da maquinaria de sementeira empregada Sementeira de outono Data % Trevo control 12/11/2009 8,3 14/07/2011 5,8

% Trevo Semeato 8,3 13,8

% Trevo Vertikator 8,3 17,1

INTERPRETACIÓN DOS RESULTADOS A Vertikator deposita a semente e distribúea aleatoriamente nos sitios onde non hai plantas, é dicir, en contacto coa terra e sen que na súa nacenza atope moitos atrancos para saír adiante, xa que recibe luz suficiente e non ten que competir con outras especies polos nutrientes.

Pola contra, a sementeira coa Semeato faise en liñas que son cortadas polos discos e que seguen un camiño no cal atopan tanto zonas sen plantas coma con elas; polo tanto, as sementes que caen nas zonas sen plantas non van ter problemas, polo menos non máis cós das sementes introducidas pola Vertikator, porén, as sementes que son introducidas nas zonas con plantas acusarán a falta de luz e de nutrientes, ao ter que competir con plantas xa instaladas.

Cando as sementes caen e son removidas no terreo, unha porcentaxe alta entra en contacto íntimo coa terra, xerminando e desenvolvéndose. Pola contra, se a semente é introducida nunha zona de raíces que non deixan a terra solta, non entrará en contacto íntimo con ela, quedando bolsas de aire que prexudican a súa nacenza.

CONCLUSIÓN No momento da sementeira é necesario que o terreo estea o máis libre posible de obstáculos que lle impidan á semente chegar ao chan, polo que se fai necesario un bo pastoreo ou unha boa sega coa posterior retirada do produto. Nestas condicións, a sementeira en superficie supera á sementeira directa en implantación de trevo, sempre que se leve a cabo un pastoreo das parcelas que axude á introdución da semente. Tamén se apreciou que a sementeira de primavera parece responder mellor cá de outono.

86

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

LEGUMINOSAS ANUAIS EN ASOCIACIÓN CON RAIGRÁS ITALIANO COMO CULTIVO INVERNAL NAS ROTACIÓNS FORRAXEIRAS INTENSIVAS A inclusión de leguminosas anuais como cultivo de inverno na rotación forraxeira ten considerables vantaxes de tipo nutricional e medioambiental, entre as que podemos citar as relacionadas co seu elevado valor proteico e a súa capacidade de sintetizar nitróxeno, asimilable polas plantas a partir do N2 da atmosfera e coas evidencias dunha redución nas emisións de gases de efecto invernadoiro nos sistemas agrogandeiros que cultivan e utilizan leguminosas.

INTRODUCIÓN Unha parte significativa da superficie agraria útil das explotacións leiteiras galegas está dedicada a millo forraxeiro para ensilar. Este cultivo constitúe a base da ración alimenticia das vacas na maior parte das explotacións e ocupa aproximadamente 60.000 hectáreas de terreos labrados en Galiza, representando esta superficie o 65% do total do estado. A rotación forraxeira intensiva máis empregada nas explotacións leiteiras galegas é a de raigrás italiano (Lolium multiflorum L.) como cultivo de inverno e millo (Zea mays L.) como cultivo de verán. A importancia da rotación de dous cultivos por ano aumenta co tamaño da explotación, pero é relativamente frecuente atopar explotacións, aínda con limitacións acusadas de base territorial, nas que o terreo queda sen cultivar durante o inverno.

Na actualidade non é admisible, desde unha óptica medioambiental, a práctica de manter as terras de cultivo sen cuberta vexetal nesta época por favorecer a contaminación dos cursos de auga debido aos nitratos lixiviados e pola emisión de óxidos de nitróxeno á atmosfera. Por outra banda, a necesidade de desfacerse dos excedentes de xurros

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

G. Flores Calvete1; N. Díaz Díaz1; J. Valladares Alonso1; B. Fernández Lorenzo1; A. González Arráez1; M. J. Bande Castro1; S. Pereira Crespo1; C. Resch Zafra1; X. Rodríguez Diz2 e J. Piñeiro Andión1 1 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (INGACAL-CIAM) 2 Leyma Central Lechera S. A.

acumulados durante a primavera e o verán en moitas explotacións leiteiras intensivas con limitacións de superficie reforza a necesidade de manter cultivada a superficie destinada a millo forraxeiro durante o inverno.

O manexo habitual que se facía do cultivo invernal de raigrás era o aproveitamento en dous cortes. Este modelo caeu en desuso porque, ademais do seu custo, é bastante complicado pola elevada pluviometría da zona de produción leiteira galega á saída do inverno. Por estas razóns, os agricultores tenden a realizar un só corte a finais do mes de abril, con tempo suficiente para preparar o terreo e sementar o millo. Non obstante, con este manexo, o contido en proteína bruta do raigrás pode ser baixo e non é infrecuente que o cultivo se encame. Por outra banda, como se

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

indica no informe do proxecto Adaptaclima (2011) acerca dos efectos previstos do cambio climático sobre as producións agrícolas galegas, agárdase que a calidade nutricional das gramíneas forraxeiras se vexa afectada por unha redución do contido en proteína e o aumento da concentración de azucres na materia seca. Por tanto, é interesante estudar novos cultivos forraxeiros anuais de inverno, ricos en proteína, que concentren a súa produción cara a finais de abril ou principios de maio para ser aproveitados como ensilado nun único corte e que encaixen na rotación con millo forraxeiro.

No CIAM realizáronse estudos tanto en chícharos (Pisum sativum L., Flores et al., 2003; Fernández-Lorenzo et al., 2007; Pereira et al., 2009) como en veza (Vicia sativa L.) e faballóns (Vicia faba L., Martínez et al., 2005), que foron trasladados ás explotacións de produción de leite de vacún de Galicia (Bande et al., 2008, Piñeiro et al., 2010). Destes estudos pódese concluír, en xeral, que tanto a veza coma os chícharos, asociados a triticale, son unha boa opción para substituír o raigrás italiano como cultivo de inverno, co obxectivo de conseguir unha forraxe rica en proteína, aínda que non se descartan problemas derivados da variabilidade na proporción gramínea-leguminosa da mestura resultante da sementeira e o seu efecto na ensilaxe e a composición nutricional da forraxe, así como a posibilidade de encamado e a perda de calidade co atraso na data de corte.

Nos últimos anos apareceron no mercado diferentes cultivos de leguminosas anuais adaptadas a zonas con invernos suaves. Estas novas leguminosas pratenses foron seleccionadas, entre outros caracteres, en base á profundidade do seu sistema radicular, ampla estación de crecemento, tolerancia a pragas e enfermidades, asociación simbiótica adaptada a chans acedos e certa resistencia á seca. Entre as especies empregadas figuran diversos trevos anuais, coma o trevo persa (Trifolium resupinatum L.), o trevo migueliano (T. michelianum Savi) e o trevo vesiculoso (T. vesiculosum Savi), así como a serradela francesa (Ornithopus sativus Brot.). Esta última, xunto co trevo encarnado (Trifolium incarnatum L.), eran leguminosas anuais presentes na práctica agrícola das explotacións galegas e que hoxe en día están practicamente desaparecidas.

Estas especies presentan unha alta capacidade de crecemento a comezos da primavera, polo que parecen adecuadas para o seu aproveitamento como ensilado, en cultivo monofito ou en mesturas con raigrás italiano, nun único corte. A súa utilización nos sistemas de rotacións forraxeiras intensivas de dous cultivos por ano non foi avaliada ata o momento en Galiza.

O VALOR ENERXÉTICO MEDIO DAS LEGUMINOSAS ANUAIS É SEMELLANTE AO DA PLANTA ENTEIRA DE MILLO FORRAXEIRO, MENTRES QUE O DA PROTEÍNA MULTIPLICA POR UN FACTOR DE 2,5 O VALOR USUAL MEDIO DO MILLO No presente artigo preséntanse resultados iniciais das experimentacións e accións de transferencia dirixidas a estudar o potencial forraxeiro das citadas leguminosas anuais e as súas mesturas con raigrás italiano, para formar parte da alternativa de dous cultivos por ano con millo forraxeiro como cultivo de verán. Estes traballos están orientados a mellorar e innovar os sistemas forraxeiros das explotacións leiteiras galegas, e realízanse no CIAM, dentro do proxecto de investigación PGIDIT 09MRU012E, titulado “Leite de vaca rico en compoñentes funcionais obtido de forma natural mediante a alimentación con pastos e leguminosas forraxeiras nas granxas de Galiza”, liderado pola empresa Leyma Central Lechera S.A. e cofinanciado pola Xunta de Galicia.

OS ENSAIOS EN PEQUENA PARCELA CARACTERIZACIÓN AGRONÓMICA E NUTRICIONAL DE LEGUMINOSAS ANUAIS EN CULTIVO PURO Na finca do CIAM en Mabegondo, entre mediados de outubro de 2009 e finais de maio de 2010, foron avaliadas as seis especies de leguminosas forraxeiras anuais citadas anteriormente, sementadas como única especie (cultivo monofito). As sementeiras realizáronse a mediados de outubro de 2009 sobre un terreo ben labrado e uniforme, con sementes previamente inoculadas coa adecuada cepa de Rhizobium, a fin de garantir unha correcta nodulación e favorecer a fixación simbiótica de nitróxeno.

As doses empregadas no ensaio foron as que se indican no cadro 1. A semente repartiuse homoxeneamente en superficie de parcelas elementais de 8 m2 cunha sementadora experimental, depositándoa a 8-12 mm baixo unha cama de sementeira firme. A fertilización axustouse ás recomendacións do CIAM para cultivos de inverno en terreos de fertilidade media, que indican que deben ser aplicados con antelación á sementeira 60 kg de P2O5 e 130 kg de K2O por hectárea. En canto ao nitróxeno, para o cultivo de leguminosas puras ou de mesturas ricas en leguminosas non se recomenda aplicar, agás en terreos moi pobres. O corte dos cultivos de especies puras de leguminosas tivo lugar en seis datas diferentes a intervalos de dúas semanas, desde o 15 de marzo ata o 24 de maio, repetíndose cada tratamento dez veces (cinco repeticións en dous lugares diferentes da finca do CIAM).

Crta. LU-633 Km 76 27170 Portomarín - Lugo Telf: 982 547 505 Fax: 982 545 100 info@aviporto.com

982 54 75 05 AFRIGA ANO XVII - Nº 94

87

88

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Cadro 1. Características medias das leguminosas anuais utilizadas ESPECIES E VARIEDADES DE LEGUMINOSAS ANUAIS ESTUDADAS

Nº SEMENTES/KG E DOSES SEMENTEIRA

CARACTERÍSTICAS DO CULTIVO

PRODUCIÓN E VALOR NUTRITIVO OBSERVADO1 t MS/ha: 5,4 MS: 11,8 MO: 91,3 PB: 18,2 FND: 41,8 CSA: 11,5 IVDMO: 70,4

SERRADELA (Ornithopus Sativus Brot.)

Pink serradella, French serradella cv. Margurita

- 250.000-350.000 sementes/kg - 20-30 kg/ha en cultivo monofito - 10-20 kg en mesturas con gramíneas - Precisa inoculación

TREVO ENCARNADO (Trifolium incarnatum L.) Crimson clover, French clover cv. Viterbo

- 300.000-350.000 sementes/kg - 20-30 kg/ha en cultivo monofito - 10-20 kg en mesturas con gramíneas - Precisa inoculación

- Tolera amplo rango de solos - Sensible ao exceso de humidade - Tolera acidez - Floración media (finais de abril) - Hábito semiergueito - Resistencia media ao encamado

t MS/ha: 6,2 MS: 11,9 MO: 90,5 PB: 18,1 FND: 35,3 CSA: 14,1 IVDMO: 74,9

TREVO MIGUELIANO (Trifolium michelianum Savi) Balansa clover cv. Bolta

- 900.000-1.200.000 sementes/kg - 10-15 kg/ha en cultivo monofito - 7-10 kg en mesturas con gramíneas - Precisa inoculación

- Tolera amplo rango de solos - Tolera exceso moderado de humidade - Tolera acidez - Floración semiprecoz (mediados de abril) - Hábito semiprostrado - Encama facilmente

t MS/ha: 6,6 MS: 11,6 MO: 89,8 PB: 17,0 FND: 35,6 CSA: 12,4 IVDMO: 74,0

TREVO PERSA de folla pequena (Trifolium resupinatum L. ssp. resupinatum) Persian clover cv. Kyambro

- 1.000.000-1.250.000 sementes/kg - 10-15 kg/ha en cultivo monofito - 7-10 kg en mesturas con gramíneas - Precisa inoculación

- Tolera amplo rango de solos - Tolera exceso moderado de humidade - Tolera acidez - Xerminación lenta - Floración media (finais de abril) - Hábito semiprostrado - Encama facilmente

t MS/ha: 4,9 MS: 12,1 MO: 89,3 PB: 17,9 FND: 34,8 CSA: 10,5 IVDMO: 74,6

TREVO PERSA de folla grande (Trifolium resupinatum L. ssp. majus) Persian clover cv. Maral

- 800.000-900.000 sementes/kg - 10-15 kg/ha en cultivo monofito - 7-10 kg en mesturas con gramíneas - Precisa inoculación

- Tolera amplo rango de solos, incluídos os húmidos - Tolera acidez - Xerminación lenta - Floración tardía (mediados de maio) - Hábito semiergueito - Resistencia media ao encamado - Rebrota ben tras o corte

t MS/ha: 3,3 MS: 12,8 MO: 89,1 PB: 19,1 FND: 33,9 CSA: 10,8 IVDMO: 72,1

TREVO VESICULOSO (Trifolium vesiculosum Savi) Arrowleaf clover cv. Zulu

- 750.000-900.000 sementes/kg - 7-10 kg/ha en cultivo monofito - Precisa inoculación

- Require solos ben drenados - Non tolera exceso de humidade nin solos moi ácidos - Xerminación lenta - Floración tardía (mediados de maio) - Hábito semiergueito - Resiste encamado

t MS/ha: 5,4 MS: 12,6 MO: 90,1 PB: 16,8 FND: 33,6 CSA: 13,7 IVDMO: 71,8

- Tolera solos de lixeiros a pesados - Tolera acidez - Floración precoz (finais de marzo) - Hábito semipostrado - Encama facilmente

1

Resultados referidos ao cultivo monofito de leguminosas anuais, como media de 6 datas de corte entre o 15 de marzo e o 24 de maio no ensaio en pequena parcela no CIAM. Parámetros de valor nutritivo: MS: materia seca (en %); MO: materia orgánica (en %MS); PB: proteína bruta (en %MS); FND: fibra neutro deterxente (en %MS); CSA: carbohidratos solubles en auga (en %MS); IVDMO: dixestibilidade da MO in vitro (en %)

A produción media de materia seca dos cultivos puros de leguminosas foi elevada, superando as 5 toneladas de MS/ ha como media de todas especies e datas de corte. Como se observa no cadro 2, as especies máis produtivas foron os trevos migueliano e encarnado, que a finais de abril superaban as 7 toneladas de MS/ha, e o menos produtivo o trevo persa de folla grande (ssp. majus), que en dita data non superou as 2,5 toneladas de MS/ha. A especie que acadou máis precozmente o seu teito de produtividade foi o trevo

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

migueliano, mentres que o máis tardío foi o vesiculoso, que mostrou a maior velocidade de crecemento cara mediados de maio. O trevo migueliano e a serradela presentaron un hábito de crecemento menos ergueito có resto das especies e tenderon a encamar de forma especialmente marcada a partir de mediados de abril. A intensidade do encamado para o resto das especies aumentou nos cortes efectuados a partir de finais de abril, o que debe ser tido en conta para planificar a data de colleita.

El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros.

ENTEC® Cultivos forrajeros

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente.

El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por K+S. Ahora en K+S Nitrogen hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en cultivos forrajeros.

®Marca registrada del grupo K+S K plus S Iberia, S.L. División K+S Nitrogen Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 221 41 93 Una empresa del grupo K+S

90

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Sementadora utilizada nos ensaios en pequena parcela no CIAM

UNHA MESTURA DE RAIGRÁS E LEGUMINOSAS ANUAIS BEN MANEXADA, SEGUIDA POR MILLO FORRAXEIRO, PODE INCREMENTAR NUN 30-35% A PRODUTIVIDADE OBTIDA POLO CULTIVO ÚNICO DE MILLO 1

Cadro 2. Produción de leguminosa (t MS/ha) para as distintas especies e datas de corte Data de corte Especie de 15 29 12 26 leguminosa anual marzo marzo abril abril Serradela 2,2 3,3 4,8 6,8 T. encarnado 1,1 2,2 5,0 7,7 T. migueliano 2,6 4,0 5,9 8,7 T. persa resupinatum 1,4 2,6 4,1 5,6 T. persa majus 1,2 1,4 2,4 3,7 T. vesiculoso 0,7 1,5 3,8 6,9 Produción media 1,5 2,5 4,3 6,6 por corte

10 maio 8,1 10,8 9,1 7,7 5,4 8,6 8,4

24 Produción memaio dia por especie 7,08 5,4 10,4 6,2 9, 1 6,6 7,9 4,9 5,74 3,3 11,1 5,4 8,5

5,3

1

Nota: os rendementos de materia seca obtidos nos ensaios de pequena parcela débense tomar como indicativos do potencial máximo teórico dos tratamentos avaliados nas condicións de ensaio

Posto que o cultivo dominante na rotación é o millo, a data límite de aproveitamento do cultivo invernal vén marcada pola sementeira do cultivo de verán. Debido a isto, a pesar de que o corte do 10 de maio foi o máis produtivo para o conxunto das especies avaliadas, considérase demasiado tardío para ser de utilidade práctica na meirande parte das situacións produtivas.

Cómpre ter en conta que unha colleita media de millo forraxeiro, en condicións normais de cultivo, oscilará entre 14 e 16 toneladas de MS/ha, co que o cultivo invernal podería achegar, na práctica das explotacións, aproximadamente un terzo da materia seca obtida polo cultivo de verán sen comprometer a viabilidade do cultivo seguinte. A suma das producións nesta rotación intensiva de dous cultivos por ano estaría ao redor das 20 toneladas de MS/ha, representando unha das produtividades máis elevadas, en secaño, dos terreos de cultivo europeos, o cal ilustra sobre a potencialidade forraxeira dos labradíos galegos.

A calidade nutricional das leguminosas resulta, ademais, excelente, como se mostran nos cadros 1 e 3, sendo os valores medios de proteína bruta do 17,8%; de fibra neutro deterxente, do 35,8% (ambos sobre MS); e de dixestibilidade da materia orgánica, do 73,0% para o conxunto de todas as especies e cortes. O valor enerxético medio das leguminosas anuais,

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

equivalente a 1,51 Mcal de enerxía neta ou 0,89 UFL/kg de MS, é semellante ao da planta enteira de millo forraxeiro colleitado en condicións normais de cultivo, mentres que o da proteína multiplica por un factor de 2,5 o valor usual medio do millo (aproximadamente o 7% de MS).

Aínda que a calidade das leguminosas descende visiblemente tras a floración da planta, este descenso é relativamente moderado, en todo caso, ata finais de abril, que sería a data máis acaída, á luz dos resultados dos experimentos, para colleitar as leguminosas con tempo suficiente para preparar a sementeira do millo. O contido en materia seca dos diversos cortes é moi baixo, estando próximo ao 10% na maior parte do ciclo, e o contido en azucres (CSA) é pouco elevado, o que alerta da dificultade de ensilar estas leguminosas por corte directo.

Cadro 3. Evolución do contido en materia seca e do valor nutricional medio das especies de leguminosas anuais para as distintas datas de corte Data de corte

MS

MO

PB

CSA

FND

IVDMO

15 marzo

15,8

89,2

20,6

14,5

31,6

77,5

29 marzo

10,4

89,1

22,7

10,7

31,6

74,3

12 abril

10,8

89,7

19,6

13,1

31,1

74,6

26 abril

10,5

89,9

17,0

11,7

36,7

72,2

10 maio

9,8

90,0

14,6

11,5

40,5

71,0

24 maio

15,4

92,1

12,5

11,5

43,5

68,3

MS: materia seca (en %); MO: materia orgánica (en %MS); PB: proteína bruta (en %MS); CSA: carbohidratos solubles en auga (en %MS); FND: fibra neutro deterxente (en %MS); IVDMO: dixestibilidade da MO in vitro (en %)

AVALIACIÓN DE MESTURAS DE RAIGRÁS ITALIANO E LEGUMINOSAS ANUAIS Á luz dos coñecementos actuais, na práctica parece máis aconsellable o cultivo asociado de raigrás italiano con leguminosas anuais fronte ao monocultivo destas últimas. As razóns residen, fundamentalmente, en que a maior facilidade de establecemento da gramínea garante unha competencia inicial da mestura fronte ás malas herbas invasoras, en que a asociación pode asegurar mellor un rendemento elevado en materia seca e no feito de que o raigrás italiano presenta, ao contrario das gramíneas, un contido elevado en azucres, o que incrementa a ensilabilidade da mestura.

Cando o cultivo non recibe achegas de nitróxeno mineral, as plantas deben usar as reservas do solo procedentes da mineralización da materia orgánica. O crecemento das gramíneas vese retardado momentaneamente e permite que as leguminosas, de establecemento máis lento, poidan expresar o seu potencial de desenvolvemento e equilibrar adecuadamente a mestura. Posteriormente, se as leguminosas teñen unha nodulación adecuada, serán suficientes as reservas de nitrato do solo e a fixación simbiótica de nitróxeno atmosférico para cubrir as necesidades nitroxenadas da asociación. Para isto, porén, requírese que a proporción de leguminosas na mestura sexa elevada, da orde do 50% ou máis da materia seca total. Por outra banda, contar cunha alta proporción de leguminosas nas mesturas ten unha importante incidencia nutricional, posto que existen evidencias de que con relativa frecuencia o contido en proteína bruta do raigrás italiano, aínda colleitado nun

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

estado fenolóxico próximo ao espigado, pode ser moi baixo, con valores non moi diferentes ou incluso inferiores aos da planta enteira de millo forraxeiro.

Para estudar o comportamento das leguminosas anuais cultivadas en asociación con raigrás italiano realizouse outro ensaio en pequena parcela no CIAM entre o outono de 2009 e a primavera de 2010.

Comparouse un cultivo monofito de raigrás italiano tetraploide (cv. Promenade), fertilizado con 50 ou 100 kg de nitróxeno mineral, con diversas mesturas da mesma variedade de raigrás italiano e leguminosas, sen fertilización nitroxenada, nas proporcións que se indican no cadro 4.

A preparación do terreo e a sementeira foi realizada nas mesmas datas e da mesma forma descrita para os cultivos de leguminosas puras. Empregáronse as mesmas especies de leguminosas descritas no cadro 1, agás o trevo persa da ssp. resupinatum. A colleita realizouse nunha única data, a finais de abril, e cada tratamento repetiuse 10 veces, ao igual que no ensaio anterior.

Cadro 4. Doses de semente e fertilización nitroxenada utilizadas nos cultivos de mesturas raigrás italianoleguminosas anuais comparados co monocultivo de raigrás italiano como control Monocultivo de raigrás italiano (tratamento control). Con 50 ou 100 kg de nitróxeno mineral R50 R. italiano (40 kg/ha) fertilizado con 50 kg N R100 R. italiano (40 kg/ha) fertilizado con 100 kg N Mesturas binarias altas en leguminosa con raigrás italiano tetraploide. Sen nitróxeno RTE R. italiano (10 kg/ha) + trevo encarnado (15 kg/ha) RTM R. italiano (10 kg/ha) + trevo migueliano (7,5 kg/ha) RTP R. italiano (10 kg/ha) + trevo persa (7,5 kg/ha) RTV R. italiano (10 kg/ha) + trevo vesiculoso (7,5 kg/ha) RS R. italiano (10 kg/ha) + serradela (15 kg/ha) Mesturas de 5 especies de leguminosa con raigrás italiano. Sen nitróxeno Dose baixa de R. italiano (20 kg/ha) + trevo encarnado (2 kg/ha) + trevo leguminosas migueliano (1 kg/ha) + trevo persa (1 kg/ha) + trevo vesiculoso R5L-B (1 kg/ha) + serradela (2 kg/ha) Dose alta de R. italiano (10 kg/ha) + trevo encarnado (3 kg/ha) + trevo leguminosas migueliano (1,5 kg/ha) + trevo persa (1,5 kg/ha) + trevo R5L-A vesiculoso (1,5 kg/ha) + serradela (3 kg/ha) Mestura de 5 especies leguminosas sen raigrás italiano. Sen nitróxeno Trevo encarnado (4 kg/ha) + trevo migueliano (2 kg/ha) + trevo 5L persa (2 kg/ha) + trevo vesiculoso (2 kg/ha) + serradela (4 kg/ha)

No cadro 5 reflíctense as producións de materia seca e o contido en proteína dos diversos cultivos. A asociación de raigrás italiano e trevo encarnado, sen achega de nitróxeno, produciu a finais de abril tanto coma o raigrás italiano fertilizado con 100 kg de N/ha (algo máis de 9 toneladas de MS/ha), e as extraccións de nitróxeno do cultivo asociado practicamente duplicaron ás da gramínea, evidenciando a capacidade de fixación simbiótica de nitróxeno da leguminosa. As mesturas múltiples de raigrás italiano coas cinco leguminosas e as binarias de raigrás con serradela e trevo migueliano produciron tanto coma o cultivo monofito de raigrás italiano fertilizado con 50 kg de N/ha.

Coincidindo co sinalado máis arriba, observouse un baixo contido en proteína bruta na materia seca do raigrás (media do 7,2%), que coincidiu cuns valores elevados de azucres, por riba do 20% da materia seca. A asociación do raigrás italiano con leguminosas permitiu incrementar o contido proteico das mesturas, chegando a duplicarse, de media, o valor do raigrás en cultivo monofito. O valor de PB da mestura de cinco leguminosas sen raigrás foi do 17,6%, mentres que para as asociacións con raigrás variou entre o 14,5 e o 12,9%, dependendo das especies de leguminosa e da súa proporción na masa de forraxe. Saliéntase, por tanto, o bo comportamento produtivo das mesturas múltiples de raigrás coas cinco leguminosas, que combinaron unha elevada produción cun contido medio en PB do 14,3%. Ao igual ca no ensaio anterior, o contido en materia seca das leguminosas foi moi baixo, do 10,4 % de media (rango 13,4 a 7,7), sendo superior para o raigrás italiano, cun valor medio do 15% (rango 21 a 12,2).

A importancia de conseguir un adecuado equilibrio entre as especies gramínea e leguminosa nas mesturas ponse de manifesto na figura 1, onde se mostra a relación entre o contido en proteína da forraxe e a porcentaxe de leguminosa na materia seca da asociación. Como pode observarse, os resultados do ensaio indican que o contido en PB da mestura aumenta unha unidade por cada dez puntos de incremento na porcentaxe de leguminosa no total de materia seca. Así, cando os raigrases mostran un contido en PB tan baixo coma os observados no estudo, sería necesario que a metade da materia seca da forraxe fose achegada pola leguminosa, para obter un 12% de proteína na mestura.

Cadro 5. Produción1 de materia seca, contido en proteína e extracción de N/ha dun cultivo monofito de raigrás italiano e das mesturas con leguminosas anuais Cultivo Raigrás italiano tetraploide

Raigrás italiano + leguminosa

Raigrás italiano + 5 leguminosas 5 leguminosas

Tratamento R50 R100 RTE RTM RTP RTV RS R5L-B R5L-A 5L

Produción (t MS/ha) e proporción achegada pola leguminosa Total R. italiano Legum. % Legum.

8,5 8,5 0,0 0 9,1 9,1 0,0 0 9,3 2,8 6,5 70 7,9 0,7 7,2 91 6,6 3,9 2,6 40 7,2 1,9 5,3 73 8,4 3,4 4,9 59 8,6 2,8 5,8 68 8,3 2,5 5,8 70 7,5 0,0 7,5 100

PB

Extración de N (kg/ha)

7,0 7,4 12,9 16,4 13,1 13,9 13,2 14,2 14,5 17,6

96 108 192 209 137 160 177 197 193 211

1

Nota: os rendementos de materia seca obtidos nos ensaios de pequena parcela deben tomarse como indicativos do potencial máximo teórico dos tratamentos avaliados nas condicións de ensaio. PB: proteína bruta (%MS)

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

91

92

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Figura 1. Relación entre o contido en proteína da forraxe e a porcentaxe de leguminosa na asociación

OS ESTUDOS DE ENSILABILIDADE O aproveitamento do cultivo invernal de leguminosas anuais realízase mediante ensilado. Por tanto, é moi importante coñecer a capacidade das leguminosas para producir ensilados correctamente fermentados. Posto que a forraxe segada presenta problemas de ensilabilidade derivados do seu baixo contido en materia seca (próximo ao 10%), a relativamente reducida concentración de azucres e o seu alto poder tampón, cómpre estudar estratexias para asegurar a boa conservación, a fin de preservar o seu alto valor nutricional. Como é sabido, o presecado da forraxe no campo, para reducir de forma natural o contido en humidade, e o uso de aditivos son técnicas usuais para conseguir este propósito.

Con este obxecto realizouse un ensaio onde se avaliou o efecto de aplicar un inoculante a base de bacterias lácticas homofermentativas e de realizar un presecado da forraxe de 24 ou 48 horas con catro especies de leguminosas puras (trevo encarnado, trevo migueliano, trevo persa de folla pequena e serradela), sementadas en outono de 2009 e colleitadas a mediados de abril de 2010.

Silos de laboratorio utilizados nos estudos de ensilabilidade das leguminosas anuais no CIAM

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Raiceiras de trevo migueliano mostrando a nodulación do Rhizobium

Para iso, empregouse unha batería de silos de laboratorio como a que se mostra na ilustración, que permitiron calcular as perdas de materia seca acontecidas no proceso de ensilado, así como a calidade fermentativa das ensilaxes resultantes. O parámetro utilizado para determinar se unha ensilaxe estaba ben conservada foi a diferenza entre o valor do pH medido na mostra fresca e o pH de referencia ou valor que debería ter, en función do seu contido en MS, para estar ben conservado. Este valor vén dado pola ecuación pHe = 0,0359 x MS + 3,44.

Cando a diferenza entre ambos valores (pHdif= pH – pHe) foi igual ou menor a 0,10, considerouse que a calidade de conservación era correcta. As características medias das leguminosas no momento do corte eran semellantes ás mostradas no cadro 3 para o corte do 12 de abril, e indicaban a baixa ensilabilidade das mesmas: a materia seca era moi baixa, de aproximadamente o 10%, o contido en azucres do 1,3% da materia fresca e a relación entre o contido de azúcares (CSA) e o nitróxeno era lixeiramente superior a 4. Diversos autores recomendan un contido en MS superior ao 25%, unha concentración de azucres iguais ou superior ao 3% da materia fresca e unha relación CSA/N superior a 6 como indicativas da boa aptitude dunha forraxe para ensilar correctamente.

No cadro 6 sinálanse os efectos do inoculante e o presecado sobre os indicadores de calidade fermentativa das ensilaxes resultantes. O resultado máis salientable é que o uso de inoculante non é suficiente para asegurar unha boa calidade de conservación coas leguminosas anuais cando a materia seca é inferior ao 25%, se ben se detecta un certo efecto positivo do seu uso na redución de perdas no ensilado, diminución do pH, aumento da concentración de ácido láctico e redución do ácido butírico. Porén, cando se alcanza un contido de materia seca próximo ao 30%, os parámetros de calidade indícannos que fermentación é correcta, con valores de pHdif menores de 0,10 e perdas de materia seca por debaixo do 10%, tanto se utilizamos inoculante coma se non, aínda que, coma no caso anterior, o seu uso parece exercer un certo efecto beneficioso.

DISTRIBUIDOR PARA GALICIA E ASTURIAS

MAQUINARIA AGRÍCOLA E RECAMBIOS

Manturios e Sementes San Martiño de Requeixo, s/n Teléf. 982 532 355 - Fax 982 532 509 SARRIA (Lugo)

94

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Aspecto dun cultivo de raigrás italiano en mestura con cinco leguminosas anuais

En síntese, os resultados deste ensaio demostran que, a pesar das desfavorables condicións para ensilar das leguminosas anuais, é posible conseguir ensilados ben conservados en cortes precoces de mediados de abril, mediante un presecado da forraxe de 48 horas no campo e con bo tempo. Non se descarta, no entanto, que a aplicación dun inoculante con herba ben presecada produza unha ulterior mellora da calidade nutricional das ensilaxes resultantes.

Cadro 6. Efecto do uso de inoculante e do presecado da forraxe sobre a calidade fermentativa de leguminosas anuais colleitadas a mediados de abril MS

Perdas de MS no silo (%)

Uso de inoculante Control 22,2 13,6 Inoculante 22,4 9,8 Secado no campo Presecado 24 h 16,6 17,4 Presecado 48 h 28,0 6,1 Secado no campo e uso de inoculante 16,1 19,2 Presecado Control 24h Inoculante 17,0 15,6 28,2 8,1 Presecado Control 48h Inoculante 27,7 4,1

PB

pH

pHdif1

Ácido Ácido ButíriLáctico co

21,0 4,70 20,9 4,57

0,54 0,45

7,4 8,1

0,4 0,2

20,7 4,97 21,2 4,30

0,97 0,03

5,8 9,7

0,4 0,2

20,5 20,8 21,4 21,0

1,05 0,89 0,03 0,02

5,3 6,3 9,5 9,8

0,5 0,2 0,3 0,2

5,03 4,90 4,36 4,23

MS: materia seca (%); perdas de MS: porcentaxe de materia seca perdida durante o ensilado nos silos de laboratorio; PB: proteína bruta (%MS); pHdif1: diferenza entre o pH medido e o de estabilidade (>0,10 para ensilados mal conservados); ácidos láctico e butírico expresados en %MS

A TRANSFERENCIA DOS RESULTADOS EXPERIMENTAIS EN GRAN PARCELA NO CIAM A fin de preparar unha acción de transferencia tecnolóxica no CIAM, dirixida a produtores de leite interesados en mellorar a rotación de cultivo invernal e millo forraxeiro, foi sementada en outono de 2010, en gran parcela, una mestura múltiple de raigrás italiano tetraploide (cv. Promenade, 20 kg/ha) e cinco leguminosas (trevo encarnado cv. Viterbo, 4 kg/ha; trevo migueliano cv. Bolta, 2 kg/ha; trevo persa de folla pequena cv. Kyambro, 3 kg/ha; trevo vesiculoso cv. Zulu, 3 kg/ha e serradela cv. Margurita, 3 kg/ ha). Utilizouse unha sementadora combinada coma a da fotografía, que colocaba a semente a 10-18 mm de fondo en liñas cunha separación de 15 cm.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

A fertilización aplicada foi de 100 kg de P2O5 e 150 kg de K2O antes da sementeira e, a mediados do mes de marzo de 2011, a metade da superficie foi fertilizada con 80 kg de nitróxeno mineral por hectárea, mentres que a outra metade non recibiu achega ningunha. A finais de abril de 2011, a parcela foi segada cunha rotativa dotada dun acondicionador de rolos de caucho e os deflectores abertos para facer o cordón o máis ancho posible. A herba deixouse secar durante 48 horas, con tempo soleado, sen voltear para evitar a perda de follas da leguminosa. Posteriormente, a forraxe foi recollida cunha rotoempacadora, rexistrando o peso das rotopacas para determinar a produción neta de cada tratamento.

No cadro 7 indícanse os resultados de produción, materia seca e valor nutricional das mostras de forraxe colleitadas. O contido en materia seca no momento da sega foi lixeiramente superior ao 17% e o da herba rotoempacada tras un presecado de 48 horas no campo superou o 40%. A produción neta de materia seca do cultivo non fertilizado con nitróxeno foi moi aceptable, superando as 5 toneladas por hectárea. Pero a achega de N mineral permitiu incrementar un 20% a produción, que ascendeu ata as 6,1 toneladas de MS/ha nesta parcela.

A porcentaxe de leguminosas na mestura da parcela non fertilizada con nitróxeno foi menor da agardada, lixeiramente por debaixo do 40% da materia seca total. A fertilización nitroxenada aumentou a presenza do raigrás na mestura, baixando a porcentaxe de leguminosa ata o 17,5% nesta parcela. As mesturas tiveron un elevado valor nutricional no que a enerxía se refire, observándose valores de dixestibilidade da materia orgánica lixeiramente superiores ao 75% (equivalente a 1,55 Mcal de enerxía neta ou 0,91 UFL/kg MS).

O contido en azucres da materia seca foi alto (19% de media), indicando unha boa aptitude da mestura para ensilar debido á dominancia do raigrás. O contido en PB da materia seca das mesturas foi, porén, inferior ao que cabería agardar a xulgar polos resultados obtidos en pequena parcela, con valores de 10,2% para o cultivo non fertilizado con nitróxeno e de tan só 8,3% para o que recibiu os 80 kg de N/ha. Estes valores explícanse pola relativamente baixa proporción de leguminosa nas mesturas, sobre todo na fertilizada con nitróxeno, e polo baixo contido en PB do raigrás, que se situou novamente en torno ao 7% da materia seca.

Sementadora combinada utilizada nos ensaios en gran parcela no CIAM

96

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

RESULTADOS DOS ENSAIOS EN EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS Nesta acción participaron diversas explotacións leiteiras do interior das provincias da Coruña e Lugo que cultivan millo forraxeiro. Fóronlles subministradas as sementes precisas para implantar un cultivo invernal en dúas hectáreas de superficie, unha con raigrás italiano anual e outra cunha mestura de raigrás italiano con leguminosas anuais. As doses de semente utilizadas especifícanse no cadro 8.

Cadro 8. Doses de sementeira utilizadas na acción de transferencia Cultivo Ensaio de mesturas de leguminosas anuais con raigrás italiano realizadas en gran parcela no CIAM durante a xornada de transferencia

Dose (kg/ha) LegumiRaigrás nosa*

Mesturas raigrás italiano-leguminosa anual Raigrás italiano cv. Promenade + trevo encarnado cv. Viterbo Raigrás italiano cv. Promenade + trevo migueliano cv. Bolta Raigrás italiano cv. Promenade + 5 leguminosas anuais** Cultivo monofito de raigrás italiano

20 20 20

15 7.5 15

Raigrás italiano cv. Promenade

40

0

* Semente inoculada ** Composición da mestura das 5 leguminosas anuais (kg/ha): 4 kg trevo encarnado cv. Viterbo + 2 kg trevo migueliano cv. Bolta + 3 kg trevo persa cv.

Kyambro + 3 kg trevo vesiculoso cv. Zulu + 3 kg serradela cv. Margurita

Parcela dunha explotación colaboradora con cultivo de mestura de raigrás italiano e trevo migueliano

Cadro 7. Produción, contido en materia seca e valor nutricional da mestura múltiple de raigrás italiano e cinco leguminosas fertilizada ou non con nitróxeno Tratamento Raigrás+5 L Cero N Raigrás+5 L 80 kg N/ha

Produción de materia seca MS % % Na Rotot MS/ha legumiraigrás sega pacas nosas

PB CSA IVOMD

5,1

60,7

39,3

17,4

41,1

10,2 21,2 75,5

6,1

82,4

17,5

17,6

45,4

8,3 17,1 75,6

MS: materia seca (%); PB: proteína bruta (%MS); CSA: carbohidratos solubles en auga (%MS); IVDMO: dixestibilidade da MO in vitro (%)

En resumo, a acción de transferencia mostrou a alta produtividade da asociación de raigrás italiano e leguminosas anuais e a posibilidade de elevar con facilidade o contido en materia seca da mestura presecando con bo tempo, o cal, unido ao alto contido en azucres dos raigrases, permite agardar unha boa conservación no silo. A forraxe obtida é de alto valor enerxético, pero existe o risco de que o contido proteico sexa baixo se a mestura non conta cunha elevada proporción de leguminosas. A obtención de información máis precisa sobre o efecto das doses de sementeira e o efecto da fertilización mineral e orgánica sobre a produtividade e composición das mesturas demanda proseguir os ensaios a realizar no CIAM en colaboración cos agricultores, coma o que se refire a continuación.

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

A sementeira fíxose nas explotacións unha vez colleitado o millo, entre o 20 e o 30 de outubro de 2010, seguindo a metodoloxía habitual de implantación de pradeiras que os agricultores usaban en cada explotación. En todos os casos se aplicou xurro de vacún en superficie, con doses que oscilaron entre 15 e 60 m3/ha. Tras esta aplicación, o terreo foi gradado ou fresado, sementando o cultivo respectivo en superficie, seguido dun pase de rulo.

As parcelas foron segadas entre o 11 e o 15 de abril de 2011, obtendo un rendemento medio aproximado de 3 toneladas de MS/ha. A produción, como se pode observar no cadro 9, foi lixeiramente superior para as mesturas raigrás italiano-leguminosas comparadas co cultivo monofito de raigrás. A precocidade da data de corte, dada a localización das explotacións, pode explicar parcialmente a relativamente baixa produción dos cultivos, esperando que se o corte se fixera a finais de abril, o rendemento se incrementaría entre 1.000 e 1.500 kg de MS/ha adicionais, xa que, nesta época, o crecemento diario do raigrás e das leguminosas anuais estaría próximo ao seu máximo.

A contribución das leguminosas á materia seca das mesturas con raigrás foi relativamente baixa (17,5%) e moi variable entre as explotacións, oscilando entre o 34,4 e o 7,4%. Posto que a cantidade de sementes empregada nas mesturas foi aparentemente adecuada, factores relativos á calidade da preparación do terreo, a climatoloxía desfavorable durante os labores de sementeira (choivas fortes), as deficiencias na distribución da semente ao utilizar as adubadoras en lugar de sementadoras en liña, xunto a un posible exceso de fertilización nitroxenada nalgún caso, poderían explicar a citada baixa densidade de leguminosas na forraxe colleitada.

ABONO ESPECร FICO PARA PRADERAS

enmienda caliza granulada

PRODUCTO Nยบ FE/003/0026

PRODUCTO Nยบ FE/004/0026

TDVIDA Fertigafsa y CORBIGRAN aportan tecnologias exclusivas y nutrientes que permiten mejorar el rendimiento de los pastos y forrajes a travรฉs del aumento de la producciรณn y la calidad.

4ORRE %SPACIO 0ASEO DE LA #ASTELLANA $ -ADRID s 4ELร FONO &AX s E MAIL INFO INTERGAL ES s WWW INTERGAL ES $ELEGADO PARA ,UGO ! #ORUร A Y !STURIAS s $ELEGADO PARA /RENSE Y 0ONTEVEDRA

98

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

No cadro 10 detállase a calidade nutricional media das mostras de leguminosas e do raigrás italiano, confirmando, en liñas xerais, as observacións realizadas nos ensaios feitos no CIAM, tanto no relativo ao alto valor enerxético das especies (dixestibilidade da MO superior ao 75%) coma ao contido en proteína das leguminosas, que duplica de media ao do raigrás italiano (18,3 e 9,7%, respectivamente).

Destaca o amplo rango de variación en PB das mostras da mesma variedade de raigrás (entre 4,9 e 17,9%), o que ilustra acerca da influencia das condicións de medio e manexo sobre este factor, que deberá ser obxecto de atención nas vindeiras accións de transferencia.

O valor medio de PB das mesturas raigrás-leguminosas foi aproximadamente dous puntos superior ao do cultivo monofito de raigrás italiano (11,6 vs. 9,7%), o cal constitúe un incremento importante a pesar da mencionada baixa proporción de leguminosa nas mesturas.

Cadro 9. Rendemento, porcentaxe de leguminosa, contido en materia seca e proteína observados nas parcelas de cinco explotacións que compararon unha mestura de raigrás italiano e leguminosas anuais cun cultivo monofito de raigrás t MS/ ha CASTRO DE REI-LUGO 3,2 FAZAI-LUGO 1,8 IRIXOA-CORUÑA 2,9 A LARACHA-CORUÑA 2,0 A PASTORIZA-LUGO 4,0 2,8

Cultivo

Localidade

Raigrás italiano Raigrás italiano Raigrás italiano Raigrás italiano Raigrás italiano Media raigrás italiano

Raigrás italiano+trevo migueliano CASTRO DE REI-LUGO Raigrás italiano+trevo encarnado FAZAI-LUGO Raigrás italiano+5 leguminosas anuais IRIXOA-CORUÑA Raigrás italiano+trevo migueliano A LARACHA-CORUÑA Raigrás italiano+5 leguminosas anuais A PASTORIZA-LUGO Media raigrás italiano-leguminosas

3,5 2,6 3,3 2,4 3,9 3,2

% leg -

22,5 9,2 12,8 13,3 24,7 10,5 21,9 5,6 15,9 10,4 19,6 9,8

25,1 9,3 34,5 7,4 12,7 17,8

22,4 12,3 14,1 11,0 19,3 13,0 19,5 10,8 14,7 11,3 18,0 11,7

MS PB

MS: materia seca (%); PB: proteína bruta (%MS)

Cadro 10. Valor nutricional medio e rango de variación das mostras de leguminosas anuais e de raigrás italiano das explotacións Media das mostras de leguminosas anuais Media das mostras de raigrás italiano

MO 91,5 89,592,6 90,8 87,592,4

PB 18,3 16,319,8 9,7 4,9-17,9

ADF 23,3 22,024,2 24,5 18,428,1

NDF 32,7 31,633,6 45,0 35,250,1

CSA 14,3 11,216,8 24,1 14,436,0

IVDMO 76,4 74,977,9 78,8 76,083,3

MO: materia orgánica (%MS); PB: proteína bruta (%MS); FAD: fibra ácido deterxente (%MS); FND: fibra neutro deterxente (%MS); CSA: carbohidratos solubles en auga (%MS); IVDMO: dixestibilidade in vitro da MO (%)

AFRIGA ANO XVII - Nº 94

Toma de mostras e control de produción en parcela de raigrás italiano dunha explotación colaboradora

CONCLUSIÓNS A información preliminar obtida nos traballos realizados ata a data permiten concluír o seguinte: - As leguminosas anuais presentan unha alta produtividade e un elevado valor nutricional, adaptándose ao seu aproveitamento nun único corte para ensilar a finais de abril, sen comprometer os labores de preparación do terreo e sementeira do millo.

- Recoméndase a asociación de raigrás italiano cunha mestura das leguminosas avaliadas, a fin de asegurar a implantación do cultivo e mellorar a ensilabilidade da mestura, que puidera estar comprometida pola alta humidade das leguminosas no momento do corte.

- A forraxe debe ser presecada polo menos ata o 30% da materia seca, o cal parece factible realizando un presecado no campo de 48 horas, con bo tempo.

- O raigrás italiano pode presentar valores moi baixos de proteína, polo que é esencial asegurar unha proporción adecuada de leguminosas na mestura que, como mínimo, debería ser do 50% da materia seca total.

- Nestas condicións son de agardar rendementos do cultivo invernal próximos a 5 toneladas de MS/ha, cun contido de proteína superior ao 12% e unha concentración enerxética igual ou superior á do millo forraxeiro.

- Postúlase que unha mestura de raigrás e leguminosas anuais ben manexada, seguida por millo forraxeiro, en condicións normais de cultivo, pode incrementar nun 30-35% a produtividade obtida polo cultivo único de millo.

- Para isto deben extremarse os coidados na preparación do terreo para a sementeira e realizala con máquinas que permitan unha distribución homoxénea da semente.

- O uso de fertilizante nitroxenado mineral permite aumentar a produción total da mestura, pero diminúe a proporción de leguminosa e rebaixa o valor proteico do cultivo.

- Deben continuar os traballos dirixidos a dilucidar as doses óptimas de sementeira e o efecto da fertilización nitroxenada mineral (e orgánica) sobre a produtividade e valor nutricional das mesturas, así como incluír nos estudos a realización de ensaios de alimentación de vacún leiteiro.

Cobactan Secado ®

%QTPMS IWTIGXVS 0EVKE EGGMzR 7IKYVS

El tratamiento de secado del siglo XXI

Ahora, Cobactan Secado es un productoVirbac, pídelo a nuestro distribuidor COBACTAN SECADO 150 mg pomada intramamaria Composición: Cada jeringa precargada de 3 g de Cobactan Secado contiene: Cefquinoma (como sulfato) 150,0 mg Especies a las que va destinado el medicamento: Bovino (vacas en periodo de secado). Indicaciones de uso: Para el tratamiento de mamitis subclínicas justo antes del periodo de secado y prevención de nuevas infecciones bacterianas de la ubre durante el periodo de secado en vacas lecheras producidas por los siguientes organismos sensibles a cefquinoma: Streptococcus uberis, 7XVITXSGSGGYW H]WKEPEGXMEI 7XVITXSGSGGYW EKEPEGXMEI 7XETL]PSGSGGYW EYVIYW IWXE½PSGSGSW GSEKYPEWE RIKEXMZSW 'SRXVEMRHMGEGMSRIW 2S EHQMRMWXVEV E ERMQEPIW GSR LMTIVWIRWMFMPMHEH GSRSGMHE E ERXMFMzXMGSW GIJEPSWTSVuRMGSW Y SXVSW ERXMFMzXMGSW PEGXjQMGSW 2S EHQMRMWXVEV E ZEGEW GSR QEQMXMW GPuRMGE 6IEGGMSRIW EHZIVWEW 2MRKYRE GSRSGMHE 4SWSPSKuE ] JSVQE HI EHQMRMWtración: Administración única por vía intramamaria. 150 mg de cefquinoma, es decir, el contenido de una jeringa, debe introducirse suavemente en el pezón de cada cuarterón, inmediataQIRXI HIWTYqW HIP PXMQS SVHIyS %RXIW HI MRXVSHYGMV IP TVSHYGXS PE YFVI HIFI LEFIVWI ZEGMEHS GSQTPIXEQIRXI )P TI^zR ] WY SVM½GMS HIFIR LEFIVWI PMQTMEHS QMRYGMSWEQIRXI ] HIWMRJIGXEHS GSR PE XSEPPMXE TVSTSVGMSREHE (IFI XIRIVWI GYMHEHS TEVE IZMXEV PE GSRXEQMREGMzR HI PE GjRYPE HIP MR]IGXSV -RWIVXEV WYEZIQIRXI FMIR YRSW QQ S PE XSXEPMHEH HI PE GjRYPE I introducir el contenido de una jeringa en cada cuarterón. Dispersar el producto mediante un masaje suave del pezón y la ubre. Cada jeringa sólo debe ser usada una vez. Tiempo(s) de espera Carne: 2 días. Leche: 1 día tras el parto si el periodo de secado es superior a 5 semanas. 36 días después del tratamiento si el periodo de secado es igual o inferior a 5 semanas.

Presentaciones: Caja con 1 sobre con 4 jeringas precargadas y 4 toallitas limpiadoras, caja con 5 sobres con 4 jeringas precargadas y 20 toallitas limpiadoras, caja con 15 sobres con 4 jeringas precargadas y 60 toallitas limpiadoras. Virbac España, Nº de registro: 1612 ESP Con prescripción veterinaria

la salud animal es nuestra pasión