Afriga 95

ESTAMOS EN www.revistaafriga.com , EN afriga.tv E EN

Nº 95 ANO XVII Novembro–Decembro 2011

AFRIGA P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

D

E

G

A

L

I

C

I

A

GANDERÍA SAR O PROXECTO INNOVADOR DE TRES MOZOS DE TOURO (A CORUÑA)

25º ANIVERSARIO DO SPACE DE RENNES, A MAIOR FEIRA GANDEIRA DE EUROPA

MED I O A M B IE N T E : FILTR OS VERDE S E P E C H E S PA R A O G A ND O TRI UN F O D E A S T U RIA S NO NA CI ON A L D E C O NA FE

LAUTA MIC GOLDWYN x COMESTAR LAUTAMIE TITANIC MB-89 5* x COMESTAR LAUTELMA IGNITER MB 89 11* ESPM3102720401 aAa 243165

• O MELLOR FILLO DE GOLDWYN E COMESTAR LAUTAMIE TITANIC

• AS SÚAS IRMÁS LIDERAN A LISTA XENÓMICA EN CANADÁ • GRANDES RESULTADOS: + 1.038 Qg. DE LEITE, + 45 Qg. DE GRAXA E + 39 Qg. DE PROTEÍNA • • Fontao - Esperante - Apdo. 128, 27080 LUGO - Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626

• EXCELENTE MORFOLOXÍA: TIPO FUNCIONAL E TIPO DE SHOW AO MESMO TEMPO • FIABILIDADE MÁXIMA: 95% NA PRIMEIRA PROBA, CON 260 FILLAS EN 178 RABAÑOS

• COMBINACIÓN IDEAL: PROFUNDO PEDIGRÍ E ELEVADOS ÍNDICES XENÉTICOS

xeneticafontao.agri@xunta.es - www.xeneticafontao.com

SUMARIO

AFRIGA P

R O

D

U C

I

Ó N

D

E

L

E

I

T

E

D

E

G

A

L

I

C

I

A

EXPLOTACIÓN Gandería SAR (Touro) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

NUTRICIÓN Fontes, sintomatoloxía e consecuencias das micotoxinas. . . . . 16 Alimentación das xatas lactantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

MEDIO AMBIENTE Filtros verdes para mellorar a calidade das augas . . . . . . . . . . . 36

SANIDADE Patóxenos zoonósicos en explotacións de vacún . . . . . . . . . . . . 46 Plan de control da paratuberculose. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Prevención e tratamento da hipocalcemia . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 As carrachas como causa importante de perdas no gando . . . . 68

CONVOCATORIAS Concurso da becerra selecta da Estrada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Nacional de Conafe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Space de Rennes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

PANORAMA INTERNACIONAL GAEC Touchais (Bretaña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva.

SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo.

VOCAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.

Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa.

DIRECTOR, Manuel Darriba.

DIRECTOR COMERCIAL, José Manuel Gegúndez.

DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez.

COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín.

REDACCIÓN, José Luís Ramudo, Begoña Gómez Rielo.

Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366.

Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.ctransmedia.com Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es.

Web: www.ager.com.es

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com

Imprime: Gráficas Rigel SA. Tirada: 10.000 exemplares.

Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

Síganos tamén en Facebook Síganos también en Facebook Follow us on Facebook

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

5

Gomas y Camas para Vacas Limpiezas Automáticas Estabulaciones Libres distribución material gandeiro

NOVEDAD:

"/8%3 0!2! 4%2.%2!3 $% .5%6! '%.%2!#)¼. s %L SISTEMA DE CRÓA BIEN ESTUDIADO s 5N SISTEMA FUERTE PERO MUY MANEJABLE s 'RAN ABERTURA s -UCHA FLEXIBILIDAD PARA LIMPIAR LA CASETA Y DEJARLA PREPARADA s #ON GRAN NÞMERO DE ACCESORIOS

Gomas y Camas para Vacas

Limpiezas Automáticas

Tubular Bovino

CORNADIZAS CUBĂ?CULOS BEBEDEROS NUEVOS BEBEDEROS INOX CON VOLTEO SIN NECESIDAD DE LATIGUILLO

LA AUTÉNTICA LIMPIEZA ALEMANA DE CABLE. NO COMPRE IMITACIONES.

PolĂ­gono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) 4ELĂ?FONO 4/.) s 3ERVICIO 4Ă?CNICO E-mail: toni@dismagan.es // Web: www. dismagan.es

distribuciĂłn material ganadero

Distribuidor en Asturias: !LMACENES ,ADISLAO 3 , 0OLĂ“GONO %L :ARRĂ“N 3 . ,A %SPINA 3ALAS !STURIAS 4LF

8

EXPLOTACIÓN

GANDERÍA SAR (TOURO)

AS NOVAS XERACIÓNS TIRAN DO SECTOR

De esquerda a dereita, Fernando, Carlos, Pedro e o xefe de Africor Coruña, José Moreira

Basta con botar un ollo aos datos de produción leiteira ou ao ICO para vaticinarlle un futuro prometedor á Gandería Sar, cuxas instalacións comezaron a funcionar este verán. Á súa fronte están tres mozos que apostaron pola gandería como futuro profesional e xeito de vida.

Tres mozos de 33, 28 e 25 anos sitúanse á fronte da Gandería Sar, situada na parroquia de Bama, no municipio coruñés de Touro. Eles son Carlos Fernández, Fernando Tarrío e Pedro Souto, os cales, xunto con Manuel Jesús Tarrío (64 anos), María Isabel Martínez (58), José Souto (58) e María Isabel Santos (52), puxeron en marcha un proxecto de mellora gandeira no ano 2009.

Un ano máis tarde, o 1 de setembro do 2010, comezaban a construír as novas instalacións, obras que remataron hai apenas tres meses cando por fin as vacas estrearon o seu novo fogar.

Descubrir a orixe desta SAT obríganos a coñecer a historia das ganderías Arrieiro, Souto e Ares, as antigas explotacións familiares das que proceden todos os socios. Nos tres casos se trata de negocios familiares con ampla experiencia no sector e con tres xeracións ás costas.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

Se a formación específica nos referimos, Fernando e Pedro contan cun ciclo medio de explotacións agrarias cursado na Escola de Capacitación Agraria de Monforte de Lemos, no caso de Fernando, e na de Sergude (Boqueixón), no de Pedro. Por outra banda, Carlos conta cun ciclo do ámbito da informática ademais dun curso de capacitación agraria.

Polo momento, os sete integrantes da SAT dedícanse plenamente ao traballo que xera a explotación, organizándose por turnos nas fins de semana. Ademais, contan cun empregado que xa tiña Carlos antes da unión.

A súa cabana é de 465 animais, dos que 220 son de produción e o resto de recría. E dos de produción, 180 estaban en lactación en momento no que se realizou esta reportaxe.

Non obstante, o seu obxectivo é ir aumentando progresivamente o número de femias para produción. Actualmente, a súa cota é de 1.640.000 quilos.

EXPLOTACIĂ“N

Luz vermella empregada durante o perĂ­odo de descanso do gando

A nave destaca pola sĂşa amplitude e luminosidade, sen apenas barreiras fĂ­sicas

INSTALACIĂ“NS E BENESTAR Ă hora de planificar as instalaciĂłns, os propietarios desta ganderĂ­a tiveron en conta diferentes aspectos de cow confort para que o gando se sentise o mĂĄis cĂłmodo posible e iso revertera no ĂĄmbito produtivo e econĂłmico.

O resultado destas premisas iniciais ĂŠ unha nave vangardista de estrutura metĂĄlica e moi luminosa, na que apenas existen barreiras fĂ­sicas e que posibilita unha gran ventilaciĂłn para o gando. Non en van, sĂł conta cun peche lateral de chapa metĂĄlica pola parte sur para protexer

os animais das inclemencias meteorolĂłxicas. A base ĂŠ de formigĂłn e os piares e as correas van galvanizados para evitar a corrosiĂłn.

Cunha dimensiĂłn de 5.500 m2 e con capacidade para 370 animais, a nave principal conta con 353 cubĂ­culos dispostos de xeito enfrontado e 287 cornadizas autotrabables.

As camas estĂŠndenas cada doce horas aproximadamente e son de area, que renovan cada cinco dĂ­as.

Os comedeiros estĂĄn recubertos cunha especie de resina que evita que a comida se pegue ao cemento, o que deriva nunha maior hixiene alimentaria e reduce a contaminaciĂłn bacteriana.

Un dos aspectos måis innovadores Ê o fotoperíodo controlable. É dicir, contrólase o período de tempo que as vacas estån expostas å luz para que teùan actividade durante dezaseis horas e descanso durante as oito restantes. Para isto contan con låmpadas halóxenas con sensores de claridade que se acenden automåticamente cando rexistran menos de 150 lúmenes e que se apagan durante o período de descanso, no que en caso de ser preciso empregan unha luz vermella que non Ê percibida polos animais.

&RQI­H QXQ VHUYL]R GH UHFU­D SURIHVLRQDO H SU³[LPR TXH SHUPLWH UHGXFLU FXVWRV QD H[SORWDFL³Q ‡ 'LUHFFLyQ WpFQLFD D FDUJR GR YHWHULQDULR GH UHFRxHFLGR SUHVWL[LR LQWHUQDFLRQDO -XDQ 9LFHQWH *RQ]iOH] 0DUWtQ

‡ &ULDQ]D GDV [RYHQFDV HQ ERDV FRQGLFLyQV ELRFOLPiWLFDV H GH PDQH[R VXSHUDQGR RV HVWiQGDUHV GH EHQHVWDU DQLPDO

‡ 8QKD ÀQFD GH KHFWiUHDV H LQVWDODFLyQV FRQ FDSDFLGDGH SDUD DQLPDLV

‡ 5HDOL]DFLyQ GDV SUREDV SUHFLVDV SDUD JDUDQWLU D UHLQFRUSRUDFLyQ GRV DQLPDLV iV H[SORWDFLyQV QXQKDV FRQGLFLyQV VDQLWDULDV H SURGXWLYDV ySWLPDV

‡ 3HUPDQHQFLD GH [RYHQFDV GHVGH RV GtDV DWD RV PHVHV ‡ 'LVWULEXFLyQ GR JDQGR HQ ORWHV VHJXQGR D LGDGH D FRQGLFLyQ FRUSRUDO H R HVWDGR ÀVLROy[LFR SDUD XQKD PDLRU DWHQFLyQ GD V~D VD~GH DOLPHQWDFLyQ H KL[LHQH

FrontĂłn SAT

FrontĂłn, PantĂłn 27437 Lugo (Galicia) (+34) 673 828 844 www.frontonsat.com info@frontonsat.com

AFRIGA ANO XVII - NÂş 95

9

10

EXPLOTACIÓN

A cuberta da nave está formada por unha chapa metálica, un illamento de poliuretano e outra chapa de fibra de vidro

Os patios teñen unha inclinación do 2% para que permanezan o máis secos posibles

O sistema de muxido está informatizado

DURANTE O INVERNO, FAN PASTOREO COAS XOVENCAS PREÑADAS A cuberta da nave é fixa e consiste nun panel tipo sándwich formado por unha chapa metálica, un illamento de poliuretano e outra chapa de fibra de vidro. Ten unha inclinación do 20% e unha abertura cenital que facilita a saída de aire quente e de gases tóxicos.

Outro dos rasgos distintivos da nave é o deseño en uve dos patios, cunha inclinación do 2% para que o chan estea o máis seco posible. Tamén teñen previsto instalar os cepillos que tiñan nas instalacións vellas para que as vacas se poidan rascar cando desexen. O sistema de limpeza é o de arrobadeira arrastrada por cable, programado para pasar cinco veces ao día. A fosa de xurro é de formigón e ten capacidade para catro millóns de litros.

En canto á sala de muxido, optaron por un sistema traseiro de 24 puntos que teñen pensado ampliar ata 32 nun futuro non moi afastado. Inclúe un podómetro informatizado que permite a identificación dos animais e o control dos celos.

A gandería Sar conta tamén coas antigas instalacións de cada un dos socios, onde aínda permanece parte da recría, almacenan as forraxes e gardan a maquinaria.

MANEXO DO GANDO E ALIMENTACIÓN Algo que tamén chama a atención desta gandería é o considerable número de lotes en que teñen dividido o gando. Ao nacer, os animais son trasladados a boxes individuais onde permanecen ata o destete, que fan aos dous meses. O primeiro lote, desde o destete ata os catro meses, permanece en cama quente de palla. A continuación pasan a outro no que están ata os sete ou oito meses -en función do tamaño-, e logo a outro no que permanecen ata os trece. No seguinte están as femias desde os trece meses ata que empreñan. De momento estes lotes permanecen nas antigas naves, aínda que o obxectivo é trasladalos tamén para a nova.

Outro lote é o das xovencas con preñez avanzada e as secas, que pasan ao de preparto un mes antes de parir, no caso das vacas, e un mes e medio, no das xovencas. E finalmente están os dous lotes de lactación, que unificarán cando completen a organización do gando.

A alimentación tamén está moi controlada e diversificada na Gandería Sar. A ración das vacas de produción é similar para todas, independentemente do seu rendemento, e componse de 2 quilos de alfalfa, 28 de silo de millo, 6 de silo de herba e 7,7 de concentrado.

Crta. LU-633 Km 76 27170 Portomarín - Lugo Telf: 982 547 505 Fax: 982 545 100 info@aviporto.com AFRIGA ANO XVII - Nº 95

982 54 75 05

3,(16$ (10) 3,(16$ (1/,'(5$=*2 3RZHU%RRVW DSRUWD SRWHQFLD H[WUD D ORV WUDFWRUHV 0) SURSRUFLRQDQGR KDVWD &9 DGLFLRQDOHV WDQWR HQ FDUUHWHUD FRPR HQ HO FDPSR

FRODERUD FRQ OD 21* 6DYH WKH &KLOGUHQ

&9

5(' 0) '( *$/,&,$ < $6785,$6 $ &258 $ 0 $ /,67( 9,//$9(5'( 6 / 2URVR 7HO 08,®2 680,1,67526 6 / 6DQ 6DGXUQLÎR 7HO $*5ª&2/$ &$5%$//(,5$ 6 / 3RQWHGHXPH 7HO 7$// &$67(//$1$ 6 & &DUEDOOR 7HO '(6,'(5,2 )$&$/ &DUEDOOR 7HO 7$//(5 $ 0$=$5,&26 6 / $ 3LFRWD 0D]DULFRV 7HO

/8*2 7$// )'2 5,9$6 6 / &RVSHLWR 7HO $*5ª&2/$ &$', 6 / 6DUULD 7(/ -8/,2 $/9,7( *$5&ª$ 3DVWRUL]D 7(/ 0$6,'( 0$48,1$5,$ 6 / %DUDOOD 7(/ &,$/ /(026 (,5( 6 / &KDQWDGD 7HO

0)

7$// /285(,52 5LEDGHR 7HO 285(16( '(6$*5, 6 / 4XLQWHOD GH &DQHGR 7HO $*5ª&2/$ 68 5(= ;LQ]R GH /LPLD 7HO 3217(9('5$ 7$//(5(6 3,®(,52 6LV¾Q 5LEDGXPLD 7HO 0$;,'(=$ 6 / /DOLQ 7HO

HV XQD PDUFD PXQGLDO GH $*&2

$6785,$6 -26¦ 0$18(/ 8= $/%$ 7LQHR 7HO $*5ª&2/$ &267$ 9(5'( *LMÐQ 7HO

3DUD P¾V LQIRUPDFLÐQ YLVLWH VX FRQFHVLRQDULR 0) R YLVLWH ZZZ PDVVH\IHUJXVRQ HV

12

EXPLOTACIÓN

A ración das de preparto está constituída por 3,3 quilos de palla, 9 de silo de herba, 4 de silo de millo e 2 de concentrado.

Tamén varía a alimentación en función de se teñen máis ou menos dun ano. As maiores comen 2 quilos e medio de palla, 13 de silo de herba e 1,8 de concentrado ao día mentres que á ración das menores de doce meses engádense, a maiores, 3 quilos de penso. E no caso das xovencas preñadas, esta dieta compleméntase con pastoreo durante o inverno. Á parte, ata os catro meses, as xatas só comen palla e penso.

FORRAXES E MAQUINARIA A gandería Sar conta cunha extensión agraria de 110 hectáreas bastante concentradas, situándose a maioría das fincas nun radio de tres quilómetros. Dese total dedican 60 a millo para ensilar, se ben a ese terreo (excepto 15 ha que quedan a barbeito) tamén lle sacan un corte de raigrás italiano no inverno. O resto destínano a pradeiras (case sempre raigrás inglés) e unha pequena parte é prado natural que empregan para o pastoreo.

En Touro e arredores comezouse a sementar millo desde comezos da década dos noventa. Comenta Carlos que é unha zona na que este cereal se dá bastante ben, aínda que a produción varía duns anos a outros. Por exemplo, este ano falaban dunha obtención de só 40 toneladas por hectárea, pero precisaban que a colleita da campaña anterior fora moito mellor. Á hora de sementar, decántanse por variedades de ciclo 500.

A única maquinaria que teñen en propiedade é a que precisan para os traballos diarios da explotación. En concreto contan con tres tractores de 175, 150 e 130 cabalos e rotativas. Por outro lado, están asociados a unha CUMA

Os comedeiros están recubertos cunha resina que impide que a comida se pegue ao chan

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

CO FOTOPERÍODO CONTROLABLE REGULAN O TEMPO CUN ICO DE 1.543 QUE AS VACAS ESTÁN EXPOSTAS Á LUZ PARA QUE TEÑAN PUNTOS, ESTA ACTIVIDADE DURANTE DEZASEIS HORAS E EXPLOTACIÓN DESCANSO CONTINUO ENCÓNTRASE ENTRE DURANTE OITO AS 50 MELLORES DA CORUÑA POR ICO

A fosa do xurro ten capacidade para catro millóns de litros

que lles proporciona os servizos diarios de alimentación do gando (mediante carro mesturador) e coa cal realizan os traballos de laboreo da terra. E para as campañas de ensilado, tanto de herba coma de millo, optan por contratar o servizo a unha empresa externa.

RECRÍA E MELLORA GANDEIRA A recría faise na granxa e destínase integramente á produción. A primeira inseminación adoita facerse aos 14 meses, a media de inseminacións por preñez é de 2,1 doses e o intervalo medio entre partos é de 431 días.

Conscientes da importancia da xenética para obter unha boa produción leiteira, para as xovencas de primeira inseminación optan por touros punteiros e por seme sexado. Anualmente compran catro touros de Xenética Fontao e outros catro estranxeiros. En contadas ocasións usan cruces industriais con femias que teñen dificultades para empreñar. Neste momento contan con 10 vacas de cualificación MB. A produción media da granxa no ano 2010 foi de 10.687 litros vaca/ano, a un 3,65% de graxa, un 3,12% de proteína e cun reconto de células somáticas de 160.000. O que si comentaron os propietarios foi que o traslado das vacas para o establo novo provocou un incremento considerable da bacterioloxía durante os primeiros días, se ben se estabilizou rapidamente ata situarse en niveis entre 10.000 e 15.000 xermes por cm3.

A Gandería Sar encóntrase entre as 50 mellores explotacións da provincia da Coruña por ICO, cunha puntuación de 1.543 puntos. A última cualificación morfolóxica foi de 79,21 puntos.

GEA Farm Technologies, líder mundial en salas rotativas, lanza el nuevo modelo de rotativa interior AutoRotor Magnum 40 Single Flow La solución ideal para conseguir alto rendimiento con poca mano de obra.

Ideal para explotaciones entre 80 y 1.000 vacas en ordeño Tamaño desde 16 a 48 plazas Gracias al novedoso sistema de entrada “Single Flow”, al sistema de control OC 300 y al sistema automático de simulación “Stimopuls”, se consigue un ritmo de ordeño de: - 120 vacas/hora con 1 solo operario - 180 vacas/hora con 2 operarios GEA Milking & Cooling | WestfaliaSurge

Contacte con nosotros, le asesoraremos.

GEA Farm Technologies Ibérica, S.L Pedro Muñoz (Responsable Milking & Cooling) Móvil 609 46 38 18 Avda. Sant Julià, 147 - 08403 GRANOLLERS (Barcelona) Tel. +34 938 617 120 - Fax +34 938 494 988 E-mail: agricola@geagroup.com www.gea-farmtechnologies.es

GEA Farm Technologies La elección correcta

16

NUTRICIÓN

MICOTOXINAS: FONTES, SINTOMATOLOXÍA E CONSECUENCIAS PRODUTIVAS A contaminación dos alimentos destinados á alimentación animal por micotoxinas é hoxe en día un problema a nivel mundial. Segundo datos da FAO (Jelinek, 1987), estímase que o 25% das colleitas están contaminadas por micotoxinas. Ademais dos danos que provocan nas propias colleitas, a súa presenza nas materias primas que conforman as dietas provocan importantes perdas en termos de produción e saúde animal. Á parte, algunha destas micotoxinas pode aparecer no leite de animais que consuman alimentos contaminados.

INTRODUCIÓN Unha das micotoxinas que adoitan aparecer no leite é a aflatoxina, un potente carcinoxénico cuxos niveis máximos en leite están regulados pola UE. Segundo Jouany, outras micotoxinas que poden aparecer no leite son a T-2, a ocratoxina (OT), a zearalenona (ZEA) e a vomitoxina (DON), as cales, malia non estar reguladas pola Administración, tamén poden afectar á saúde humana. Por todo isto podemos afirmar que nos atopamos diante dun dos maiores retos aos que se ten que enfrontar o sector.

Os síntomas dunha micotoxicose van depender da micotoxina involucrada e tamén da súa interacción con factores de estrés, xa que vacas con alto nivel de estrés son máis sensibles polo seu nivel de inmunodepresión. A sintomatoloxía adoita ser bastante inespecífica: perda de produción, baixada de consumo ou alteracións na reprodución.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

Josep Roquet Baucells1, Henrique Prado2 Veterinario, M.S. Director Técnico de Alltech Spain 2 Enxeñeiro Agrónomo. Responsable de vendas de Alltech Spain

1

De feito, rara vez observamos en campo cadros patolóxicos que poidamos identificar claramente como consecuencia dunha micotoxina. Porén, si resulta frecuente detectar perdas de produción ou problemas patolóxicos que semellan non obedecer a unha orixe ou motivo concreto. Cando realizamos distintas análises na procura de posibles axentes causais, a miúdo se nos revela a presenza dunha ou máis micotoxinas en doses consideradas non tóxicas. É posible que esta presenza de micotoxinas en doses subclínicas poida ser responsable ou contribuír á aparición de problemas sanitarios e produtivos nas explotacións de leite?

NUTRICIÓN

As dietas modernas acostuman a ser bastante complexas e a estar baseadas na combinación de varias materias primas, polo que é improbable que un animal chegue a inxerir grandes cantidades dun ingrediente contaminado durante un tempo prolongado. Con todo, si resulta máis factible a inxestión de pequenas cantidades durante un longo período de tempo. O caso máis frecuente é o de ter un silo de colleita propia contaminado. Polo tanto, máis que preocuparnos dos efectos clínicos das micotoxinas, quizais debamos facelo dos seus efectos subclínicos e do grave impacto económico que poidan representar.

CONTAMINACIÓN DOS ALIMENTOS POR MICOTOXINAS As micotoxinas son metabolitos secundarios tóxicos producidos por fungos, capaces de ocasionar efectos adversos en persoas ou animais expostos a elas (Whitlow e Hagler, 2002). Para que haxa micotoxinas deberán estar presentes, ou ter estado nalgún momento, fungos produtores das mesmas. Os fungos son organismos multicelulares aeróbicos que se desenvolven sobre substratos que conteñen materia orgánica, tales como materias primas para alimentación animal (CAST, 2003).

A contaminación por fungos pode ter lugar en todas as etapas da cadea de produción do alimento, desde o campo ata a súa conservación e almacenamento, se ben as condicións para o seu desenvolvemento adoitan ser distintas. Os fungos atópanse no ambiente, xa que as esporas están presentes no solo e nos restos dos cultivos contaminando as plantas en crecemento. No campo, a súa presenza está ligada ben a condicións de estrés do cultivo (seca, inundacións, calor ou frío excesivos…) ou ben á presenza de pragas que favorecen a súa entrada na planta, coma o taladro no millo. As doenzas que provocan caracterízanse polo menor rendemento e calidade do cultivo e a contaminación por micotoxinas. Nunha forraxe non é frecuente a presenza do mesmo fungo durante o seu cultivo e despois de ser ensilado. Non obstante, as micotoxinas xeradas antes da colleita permanecen intactas despois dos procesos de conservación.

Os principais fungos formadores de micotoxinas prexudiciais para as vacas de leite son Aspergillus, Fusarium e Penicillium. Entre as principais micotoxinas pódense citar: aflatoxina, producida por fungos do xénero Aspergillus; desoxinivalenol, zearalenona, toxina T2 e fumonisina, producidas por fungos do xénero Fusarium; e ocratoxina e toxina PR, producidas por fungos do xénero Penicillium.

A súa produción está relacionada con factores ambientais, biolóxicos e químicos, posibilitando que máis dunha toxina poida ser atopada nun mesmo substrato.

A produción de aflatoxina no millo polo fungo Aspergillus flavus é favorecida por condicións que provoquen estrés, coma o calor ou a seca, asociado a climas quentes.

Fungos do xénero Fusarium atópanse no millo causando o podrecemento no talo e na espiga, ou en grans pequenos, causando giberela. Tamén no millo, fungos do xénero Fusarium están vinculados a condicións de clima quente, presenza de taladro e alta humidade durante o crecemento.

Por outra banda, fungos do xénero Penicillium desenvólvense en climas húmidos e fríos. As condicións óptimas

PARA QUE HAXA MICOTOXINAS DEBERÁN ESTAR PRESENTES, OU TER ESTADO NALGÚN MOMENTO, FUNGOS PRODUTORES DAS MESMAS

de crecemento dos fungos non son as mesmas que para a produción de micotoxinas e, en xeral, o fungo tende a producilas no momento no que sofre algún tipo de estrés debido a unha situación medioambiental pouco propicia (CAST, 2003).

As forraxes ensiladas son afectadas por outro tipo fungos, ácido tolerantes e microaeróbicos, máis favorecidos polo mal manexo que polas condicións ambientais. Silos con pouca densidade (< 700 kg/m3) e con baixas taxas de renovación da súa fronte de ataque contribúen á súa aparición. As investigacións micolóxicas teñen identificado Penicillium spp (P. roqueforti e P. paneum), Aspergillus spp (A. fumigatus e A. flavus), e Monascus spp. como as especies máis prevalentes nos ensilados. As micotoxinas que xeran son aflatoxinas e ocratoxina por parte de Penicillium, e citrilina e patulina producidas por Aspergillus. A Monascus spp non se lle atribúe produción de micotoxinas. Todos estes fungos, así como as micotoxinas que producen, atopámolas con relativa facilidade nas forraxes ensiladas, sobre todo nos silos de millo, podendo ser as responsables de moitos dos problemas sanitarios e produtivos que observamos nas nosas explotacións.

Penicillium spp.

Monascus ruber

Aspergillus spp.

Na bibliografía hai moitos traballos de investigación de detección de micotoxinas en materias primas. Neles observamos que o máis habitual é que aparezan combinacións delas que poden ter efectos aditivos ou sinérxicos e causar micotoxicoses, aínda que a concentración da micotoxina principal sexa baixa. Outra circunstancia a ter en conta é a presenza de micotoxinas conxugadas. Tamén coñecidas como enmascaradas, a toxina aparece ligada a unha substancia polar como a glucosa, que a fai escapar dos métodos de detección tradicionais, aínda que poden ser liberadas despois dunha hidrólise in vivo. Por exemplo, Sasanya et ál.

(2008), atopou un 70% máis de DON en mostras de trigo na súa forma conxugada DON-3-glucósido. En cebada, despois dunha hidrólise ácida, Zhou et ál. (2007) liberou un 58% máis de DON. Está documentado que as micotoxinas conxugadas son hidrolizadas durante a dixestión e poden contribuír polo tanto á micotoxicose.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

17

18

NUTRICIÓN

Zonas contaminadas por fungos en distintos ensilados

Exemplos de contaminación no millo en campo por distintas especies de fungos

A presenza de fungos nun alimento pode controlarse e eliminarse con certa facilidade con tratamentos funxicidas, normalmente baseados en ácidos orgánicos. Con todo, as micotoxinas producidas son moi estables e permanecen aínda que o fungo fora xa eliminado. Polo tanto, é importante lembrar que a non presenza de fungos ou o tratamento con funxicidas en absoluto garante a non presenza de micotoxinas.

A CONTAMINACIÓN POR FUNGOS PODE TER LUGAR EN TODAS AS ETAPAS DA CADEA DE PRODUCIÓN DO ALIMENTO, DESDE O CAMPO ATA A SÚA CONSERVACIÓN E ALMACENAMENTO

DEGRADACIÓN DAS MICOTOXINAS NO RUME A función ruminal vese afectada negativamente polas micotoxinas, o que suxire o rol do rume en limitar a súa exposición e a promoción da súa biotransformación. Polo tanto, a flora ruminal actúa como unha primeira liña de defensa contra as micotoxinas. Non obstante, esta capacidade vese reducida pola exposición continuada ás micotoxinas, o que fai que estas pasen a través do rume sen cambios, con posterior absorción no duodeno. Este pode ser o caso das vacas de alta produción, con elevadas inxestas e tránsitos rápidos do alimento polo rume.

O rume actúa de xeito distinto segundo a micotoxina.

Algunhas son inactivadas e transformadas en metabolitos menos tóxicos, outras son metabolizadas a metabolitos máis tóxicos e outras pasan inalteradas ao intestino. Jouany e Díaz (2005) evidenciaron que o 90-100%

do metabolismo de OT, ZON e T-2 era levado a cabo pola poboación de protozoos ruminais, sendo considerados coma os maiores contribuidores á biodegradación das micotoxinas. Estudos in vitro amosan que máis do 90% de ZEA é degradado a alfa-zearalenol polos microorganismos ruminais. Este metabolito é catro veces máis estroxénico que a propia ZEA. Nin aflatoxinas nin DON son metabolizados polos microorganismos do rume. A fumonisina B1 apenas é degradada.

A diminución da degradación da celulosa, a alteración da produción de ácidos graxos volátiles (VFA), a alteración no metabolismo da proteína (co incremento da produción de amonio) ou a menor motilidade ruminal son algúns dos efectos negativos das toxinas a nivel ruminal.

Táboa 1. Principais micotoxinas relacionadas coa alimentación animal, fungos produtores, nivel tóxico, efectos clínicos e especies vexetais susceptibles de estar contaminadas Toxina

Fungo

Nivel tóxico

Aflatoxinas

Aspergillus sp.

> 100 ppb

Zearalenona

Fusarium sp.

> 250 ppb

Fusarium sp.

Tricotecenos (T2, DAS, Vomitoxina) Ocratoxina e Citrinina Fumonisina

Principais efectos clínicos Crecemento reducido, danos hepáticos, ictericia, inmunidade reducida, carcinoxénico Infertilidade, anestro, mortaldade embrionaria, prolapso rectal, calidade seme

Principais cultivos sensibles

> 100 ppb

Inapetencia, vómitos, diarreas, inmunidade reducida

Cereais

Aspergillus sp.

Penicillus sp.

> 1 ppm

Crecemento reducido, danos hepáticos e renais, sede

Cereais, sorgo

Fusarium sp.

> 20 ppm

Diminución do consumo e crecemento, problemas respiratorios, edema pulmonar

Todos os cereais

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

Cereais, alfalfa, mandioca, algodón, soia, sorgo Cereais, alfalfa, mandioca, sorgo

LÍDERES EN FABRICACIÓN DE ASTILLADORAS HIDRÁULICAS VERTICALES Y HORIZONTALES DE 8, 12, 15, 20 Y 25T

ENCAMADORA DE ARENA, PAJA, CASCARILLA, ETC. PÍDENOS UNA DEMOSTRACIÓN O VISITA NUESTRO VÍDEO EN YOUTUBE.COM GRADILLA NIVELADORA PARA CAMAS DE ARENA

MÁQUINA PARA DESHACER BOLAS DE SILO

NOVEDAD AHORA ACERCAR LA COMIDA AL GANADO ES MÁS FÁCIL Y CÓMODO CON EL NUEVO EMPUJADOR DE RACIÓN MOTORIZADO

W W W. C O R B A R S L L . C O M

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

20

NUTRICIÓN

Táboa 2. Resultados de 2.400 mostras de alimentos para vacún de leite analizadas durante 9 anos (Whitlow, datos non publicados) Aflatoxina TMR Concentrado Forraxe

% 4 7 4

Vomitoxina ppb 64 99 59

% 69 59 44

Zerealenona ppb 1025 1903 1466

MODO DE ACCIÓN DAS MICOTOXINAS As micotoxinas son moléculas cunha estrutura variada e capaces de afectar a distintos órganos do animal, polo que os seus mecanismos de acción son amplos. A xeito de resumo, podemos dicir que actúan segundo 4 mecanismos distintos (Whitlow e Hagler, 2002): 1. Redución dos nutrientes dispoñibles para o animal.

Isto acontece nun proceso multifactorial. Primeiro, durante o crecemento dos fungos, altérase o contido nutritivo do alimento. Os fungos consomen carbohidratos, así como vitaminas e aminoácidos dos alimentos. En segundo lugar, algunhas micotoxinas fan diminuír o consumo de alimentos. Un terceiro efecto é sobre o sistema dixestivo, provocando irritación, úlceras ou outros procesos pouco coñecidos que van comprometer o proceso de dixestión e absorción de nutrientes. Danicke (2002) observou un menor ritmo de degradación da palla no rume de carneiros que consumían trigo contaminado con DON e ZEA. Tamén se ten comprobado que algunhas micotoxinas producidas por fungos do xénero Penicillium teñen un marcado efecto antibiótico que ten consecuencias graves sobre a flora microbiana do rume e sobre a dixestibilidade da fibra. Por último, certas micotoxinas son capaces de inhibir a síntese proteica, como é o caso da T-2.

2. Sistema endocrino e exocrino. Algunhas micotoxinas teñen actividade hormonal. Tal é o caso da ZEA que, como comentamos anteriormente, é un análogo estrutural das hormonas sexuais femininas. A presenza desta micotoxina compromete principalmente a fertilidade.

3. Inmunosupresión. Moitas micotoxinas son capaces de inhibir a replicación e crecemento de células, así coma de proteínas, enzimas e outros produtos. Un dos sistemas orgánicos con maior replicación celular e síntese proteica nun individuo adulto é o seu sistema inmunitario. Tense demostrado que varias micotoxinas exercen un efecto moi negativo sobre a replicación de linfocitos e sobre a síntese de inmunoglobulinas. Acosta e col. (2003) observaron como o reconto de células somáticas en leite case se triplicou ao engadir vomitoxina á dieta de vacas en principio de lactación (táboa 3).

4. Defensa antioxidante. Estudos recentes (Surai e col., 2002) demostran un efecto negativo das micotoxinas sobre o sistema antioxidante do organismo.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

% 21 22 19

T-2 ppb 319 491 365

% 7 7 9

ppb 93 509 472

Fumonisina % 28 28 27

AS FORRAXES ENSILADAS SON AFECTADAS POR FUNGOS ÁCIDO TOLERANTES E MICROAERÓBICOS, MÁIS FAVORECIDOS POLO MAL MANEXO QUE POLAS CONDICIÓNS AMBIENTAIS Os prexuízos ocasionados polas micotoxinas son difíciles de calcular, pois os seus efectos son subxectivos e de difícil valoración. Outros factores que dificultan o diagnóstico son o limitado número de investigacións, a aparición de diversas micotoxinas simultaneamente, a asociación con outras enfermidades e a dificultade na mostraxe e a análise.

EFECTOS PRÁCTICOS DAS MICOTOXINAS Na táboa 1 (páx. anterior) aparece un resumo das principais micotoxinas coñecidas con importantes efectos sobre a saúde animal e humana. Ao pé delas amósanse os fungos que as segregan, os niveis que se consideran tóxicos para vacún na literatura, os efectos clínicos observados nos animais e as especies vexetais susceptibles de contelas. Con todo, non debemos esquecer que na actualidade hai descritos máis de 300 compostos distintos entre micotoxinas e os seus derivados, a maioría dos cales teñen efectos descoñecidos. Este simple feito apunta o grao de descoñecemento que padecemos neste eido (Whitlow e Hagler, 2002).

O cadro é unha síntese de distintas publicacións (D’Mello e col., 1999; Whitlow e Hagler, 2002; Gimeno e Martins, 2003) e mostra as doses mínimas ás que se detectaron problemas. Existe, con todo, unha gran variabilidade entre distintos autores en cuantificar estas doses mínimas, polo que resulta case imposible establecer uns niveis de seguridade por baixo dos cales poidamos utilizar alimentos contaminados con garantía de que non van afectar aos animais. Polo xeral, adoita observarse un ou varios dos seguintes síntomas:

1. Mala produción (crecemento, produción de leite, mal índice de conversión de alimentos, baixa porcentaxe de graxa en leite) 2. Mal aspecto dos animais 3. Alteracións dixestivas (diarreas, chagas, acidoses) 4. Escaso consumo de alimentos 5. Problemas reprodutivos (fertilidade, abortos) 6. Infeccións mixtas e recidivantes (mastite e metrite, principalmente) 7. Maiores índices de mortaldade

Mesland

DUPLEX

aAa 315246 Excelente

Durham (EX-90) x Emory Emerald (EX-91) x Hillary (EX-94)

CANADA AGOSTO 2011 t /ย &/ $0/'03."$*0/

t ## 0 .&+03&4 t &9$&-&/5&4 t .6: #6&/"4 t ."4 26& #6&/"4

Y SI AD EMAS QUIER ES LE CH Y COM PONEN E TES: +92

6K LECHE ILOS DE Y EN PR +0,14 % OTEIN A

GODIN ALEXI DUPLEX (EX-94)

Imbatible u na vez mรกs Nรบm ero 1 mund

ial

SIEMPRE DUPLEX!

HACIENDO HISTORIA EN LA RAZA HOLSTEIN EN TODO EL MUNDO

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias

-SM) (EX-91, EX-94 a n y a R x le p RT Du Astrahoe RB

C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

ABEREKIN, S.A. Centro de Inseminaciรณn

www.aberekin.com

22

NUTRICIĂ&#x201C;N

TĂĄboa 3. Efectos de vomitoxina e glucomananos esteriďŹ cados (GME) procedentes da parede celular de Saccharomyces cerevisiae (Mycosorb, Alltech), no concentrado subministrado a vacas leiteiras a principio de lactaciĂłn (Acosta e col. 2003) Tratamento ProduciĂłn leite (L/d) 4 % FCM (L/d) Graxa (%) ProteĂ­na (%) CĂŠlulas somĂĄticas (x1000/ml)

Control 23.1 22.2 3.72 3.15 116.3

2.5 ppm vomitoxina 23.2 21.8 3.59 3.19 108.3

SON AS MICOTOXINAS REALMENTE UN PROBLEMA? Como xa foi expresado na introduciĂłn, resulta raro atopar sĂ­ntomas claros de micotoxicose nos animais, posto que ĂŠ improbable que se consuman en dose e tempo suficientes.

AĂ­nda asĂ­, nun estudo publicado por Pittet (1998) sobre o grao de contaminaciĂłn de 27.853 mostras a nivel mundial, preto dun 40% delas daban positivo a algunha das micotoxinas analizadas.

A tĂĄboa 2 (pĂĄxina anterior) amosa os resultados de 2.400 mostras analizadas na Universidade de Carolina do Norte ao longo de 9 anos (Whitlow, datos non publicados). Tal e como pode observarse, a contaminaciĂłn das forraxes tamĂŠn ĂŠ altamente significativa.

AnĂĄlises de silos feitos en distintos puntos de EspaĂąa confirman tamĂŠn unha susceptibilidade semellante a estar contaminados. Existen outros moitos datos dispoĂąibles na literatura que confirman a elevada prevalencia de micotoxinas en alimentos destinados non sĂł ĂĄ nutriciĂłn animal senĂłn tamĂŠn ĂĄ humana. Todo isto indĂşcenos a pensar que as micotoxinas, tanto de forma clĂ­nica evidente ou mĂĄis probablemente de forma subclĂ­nica e pouco patente, poden ter realmente unha importancia moi considerable na produciĂłn gandeira.

CONTROL DAS MICOTOXINAS Unha vez un alimento estĂĄ contaminado, resulta moi difĂ­cil eliminar as micotoxinas. A gran maiorĂ­a ĂŠ moi resistente a tratamentos tĂŠrmicos, ĂĄcidos, ĂĄlcalis, amoniaciĂłn, etc., resultando economicamente, polo momento, inviable a sĂşa eliminaciĂłn. Polo tanto, o noso primeiro esforzo debe encamiĂąarse ĂĄ prevenciĂłn da contaminaciĂłn. Estas son algunhas das recomendaciĂłns (Doerr, 2003; Hessaert, 2010): R5 .#&#4 ,50 ,# -5 5 /&.#0)5.)& , (. -5 )-5 /(!)R5 !/#,5 *,ĂĄ .# -5 !,)(Ä&#x2030;'# -5 2 #. -5 B,). #Ä&#x2030;(5 5 cultivos, eliminar restos de cultivos anteriores) R5 )(.,)& ,5 5"/'# 5 5 5. '* , ./, 5 (5 &' ĂŻ( R5 (. ,5 ) -5*,ĂĄ .# -5 5"#2# ( 5 5/-)5 5 (.# Ä&#x161;(2# )-5 en fĂĄbricas e granxas R5 ,5/(5 )(.,)&5 5#(- .)-5 )')5*)-# & -5 )(. -5 5 (trada de fungos R5 (. ,5 5#(. !,# 5 )5!, (

AFRIGA ANO XVII - NÂş 95

5 ppm vomitoxina 22.0 19.6 3.30 3.27 333.1

5 ppm vom. + GME 23.7 21.6 3.49 3.21 79.2

OS FUNGOS NUN ALIMENTO PODEN ELIMINARSE CON CERTA FACILIDADE CON TRATAMENTOS FUNXICIDAS, PERO AS MICOTOXINAS PRODUCIDAS SON MOI ESTABLES E PERMANECEN AĂ?NDA QUE O FUNGO FORA XA ELIMINADO

Nunha explotaciĂłn de leite, un dos focos no que mĂĄis se pode incidir para a prevenciĂłn da apariciĂłn de micotoxinas ĂŠ o manexo do ensilado e desensilado das forraxes.

Estes son os principais puntos crĂ­ticos para minimizar o seu grao de contaminaciĂłn: 1. Retirar e rexeitar as zonas amofadas do silo, xa que poden ser unha fonte de recontaminaciĂłn.

2. Limpar e desinfectar o piso e as paredes do silo antes de meter a nova forraxe para evitar recontaminaciĂłns con fungos.

3. Garantir a maior densidade posible (> 750 kg/m3) no ensilado. A humidade de colleita, o tamaĂąo de picado da forraxe e, sobre todo, o pisado deben contribuĂ­r a eliminar o osĂ­xeno e evitar asĂ­ o desenvolvemento fĂşnxico.

4. Evitar silos moi anchos, de maneira que diariamente se renove toda a fronte.

5. O uso de inoculantes mellora a estabilidade aerĂłbica do silo e contribĂşe a controlar o crecemento fĂşnxico durante o tempo de consumo.

A pesares de observar todos os puntos anteriores, resulta inevitable que algunhas partidas de alimentos se contaminen. Neste caso, as estratexias posibles son: 1. IncorporaciĂłn de cantidades pequenas de alimento contaminado na raciĂłn. Este mĂŠtodo ĂŠ un tanto perigoso, posto que ĂŠ moi difĂ­cil establecer uns niveis de seguridade vĂĄlidos para garantir que o alimento non ocasione problemas. No caso das forraxes contaminadas pode que non sexa posible substituĂ­los por outros.

24

NUTRICIÓN

NUNHA EXPLOTACIÓN DE LEITE, UN DOS FOCOS NO QUE MÁIS SE PODE INCIDIR PARA A PREVENCIÓN DA APARICIÓN DE MICOTOXINAS É O MANEXO DO ENSILADO E DESENSILADO DAS FORRAXES

2. Uso de adsorbentes. Existen algúns compostos que teñen a capacidade de ligar micotoxinas e impedir que sexan absorbidas no intestino do animal. Entre os máis coñecidos destacan os aluminosilicatos, que teñen demostrado ser eficaces fronte á aflatoxina. Non obstante, estes produtos non teñen case ningún efecto sobre outras micotoxinas coma ZEA ou DON (CAST 2003). Outro grupo de adsorbentes son os glucomananos esterificados, procedentes da parede celular de fermentos. Estes produtos garanten un amplo espectro de acción, sendo capaces de ligar aflatoxina, ZEA, DON, toxina T-2, fumonisinas e OT, tanto in vitro como in vivo. Unha vantaxe adicional deste tipo de adsorbentes é que a dosificación é moi pequena, da orde de 10 a 15 gramos por vaca e día, co que non estamos diluíndo a concentración da dieta (Aravind e col. 2003, Smith e col.

2002, Devegowda e col. 1996).

3. A adición de probióticos e antioxidantes á dieta tamén pode axudar a contrarrestar os efectos das micotoxinas.

Dado o grao de descoñecemento que temos sobre as micotoxinas e sobre o seu nivel de seguridade, quizais a mellor estratexia sería adoptar cada unha das distintas posibilidades ao mesmo tempo. Posto que a análise rutinaria de materias primas é moi custosa (e ademais resultan pouco fiables pola distribución tan irregular que teñen ademais da presenza das micotoxinas conxugadas), outra opción bastante recomendable é o uso destes adsorbentes de xeito preventivo.

CONCLUSIÓNS Ao longo da exposición intentamos dar unha nova visión das micotoxinas e dos seus efectos cando son inxeridas a doses baixas, situación moito máis frecuente que o consumo de doses elevadas. A pesares das grandes lagoas que existen sobre distintas micotoxinas, sinerxias entre elas, doses e interferencias con enfermidades e outros axentes estresantes, existen evidencias suficientes como para sospeitar un papel das mesmas nas mermas produtivas nas explotacións. Neste caso, o efecto das micotoxinas viría sumarse aos múltiples factores de estrés aos que se ven sometidas as vacas de alta produción, actuando a modo de detonante.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

BIBLIOGRAFÍA Acosta Y.M., J.M. Mieres, A. La Manna, 2003. Efects of deoxinivalenol (DON) and Mycosorb in concentrate fed to dairy cattle during early lactation. Programa Nacional de Lechería, INIA La Estanzuela, Uruguay.

Aravind, K.L., V.S. Patil, G. Devegowda, B. Umakantha, S.P. Ganpule. 2003. Efficacy of Esterified glucomannan to counteract mycotoxicosis in naturally contaminated feed on performance and serum biochemical and hematological parameters in broilers.

Poultry Science 82:571-576.

Atroshi, F., A. Rizzo, T. Westermarck, T. Ali-Vehmas. 2002.

Antioxidant nutrients and mycotoxins. Toxicology 180:2; 151-16.

CAST. (Council for Agricultural Science and Technology).

Mycotoxins. “Risk in plants, animal and Human Systems”. Task Force Report Nº 139. January 2003. Ames, Iowa.

Danicke, S., 2002. Effects of fusarium toxin contaminated wheat grain and of a detoxifiying agent on rumen physiological parameters and in sacco dry matter degradation of wheat straw and Lucerne hay in wethers. J. of Anim and feed Sci. 11:3; 437451.

Devegowda, G., B.I.R. Aravind, M.G. Morton, 1996. Saccharomyces cerevisiae and mannanoligosaccharides to counteract aflatoxicosis in broilers. Proc: Australian poultry Science Symposium, Sydney, Australia. 8:103-106 D’Mello, J.P.F., C.M. Placinta, A.M.C. Macdonald, 1999. Fusarium mycotoxins: a review of global implications for animal health, welfare and productivity. Animall Feed Science and Technology 80 (1999): 183-205.

Doerr, J.A., 2003. Mycotoxin interactions in livestock.

Southwest Nutrition Management Conference. Phoenix, Arizona. Feb. 20-21, 2003. pp 63 – 71.

Garret, W.N., H. Heitman Jr., A.N. Booth, 1968. Aflatoxin toxicity in beef cattle. Proc. Soc. Exp. Biol. Med. 127:188-190.

Gimeno, A., M.L. Martins, 2003. Fusariomicotoxicosis comparativa entre pollos, gallinas, cerdos, vacas lecheras y conejos.

Nuestra Cabaña/Cuadernos de nutrición. Junio 2003.

Jouany, J.P., 2001. The impact of mycotoxins on performance and health of dairy cattle. In. Science and technology in the feed industry. Ed. T.P.Lyons, K.A. Jacques. Proceedings of Alltech’s 17th annual Symposium. Nottingham University Press.

Forsberg, N.E., S.B. Puntenney, Y. Wang, N.E., K. Higgs, P. French, 2003. Recent developments of mycotic infections discussed. Feedstuffs, July 14, 2003. pp 10-11.

Surai, P.F., Dvorska J.E., Sparks N.H.C., K.A. Jacques, 2002.

Impact of mycotoxins on the body’s antioxidant defence. In. Nutritional Biotechnology in the food and feed industry. Ed. T.P.Lyons, K.A. Jacques. Proceedings of Alltech’s 18th annual Symposium. Nottingham University Press.

Surai, P.F., B.K. Speake and N.H.C. Sparks, 2001. Carotenoids in avian nutrition and embryonic development. 2. Antioxidant properties and discrimination in embryonic tissues. J. of Poultri Sci. 38:117-145.

Whitlow, L.W., W.M. Hagler Jr. Mycotoxin contamination of feedstuffs – An additional stress factor for Dairy Cattle. 2002.

North Carolina State University Animal Science Report.

AltaIOTA

011HO09647 REGANCREST ALTAIOTA-ET TV TL

O Man x Ito x Emory

¡EL HIJO DE OMAN, DIFERENTE! Además de calidad de leche, salud de la ubre y longevidad, AltaIOTA es un gran mejorador de tipo, de alta fertilidad y con facilidad de parto.

TPI 2180

Action Acres Iota 2308 Nagel Dairy Farms, Wisconsin

Lineal 08/2011

Excelente producción y calidad de leche Excelente en vida productiva y fertilidad Con facilidad de parto

+ 953 en LECHE + 0.06% en PROTEÍNA + 2.32 en TIPO + 2.04 en UBRES 94% Fiabilidad GENOMIC USDA PRUEBA 8/2011

-2

-1

1

2 +2.39 +2.21 +2.31 +1.63 -0.28 +2.18 -0.05 +1.15 +1.04 +1.37 +2.44 +3.16 +4.06 +2.08 +1.23 +2.29 +2.13 -0.76

Estatura Fortaleza Prof. corporal Carac. lechero Angulo de grupa Ancho de grupa Patas lateral Patas posterior Ángulo del pie Score patas Ubre anterior Alt. ubre post.

Ancho ubre post.

Soporte central Prof. de ubre Coloc. pezones Colocación pezón trasero Largo pezones

Alta Fuerte Gran prof.

Anguloso Isq. altos Ancha Rectas Rectas Alto Alto Bien sujeta Alta Ancha Fuerte Poco prof.

Correcta Correcta Cortos

Parque de Negocios Európolis 28232 Las Rozas (Madrid) España Telf. +34 91 636 3328 Fax +34 91 710 3234 email: polo@eurofomento.com www.altagenetics.com

Create Value

Build Trust

Deliver Results

DISTRIBUIDO EN GALICIA POR LUIS CARRO, TELF. 636.496.238

EL PROCESO DEL ORDEĂ&#x2018;O LELY (O SURFHVR GHO RUGHxR /HO\ HV XQ SLODU IXQGDPHQWDO GHO p[LWR GH OD PiTXLQD /D OLPSLH]D EDVDGD HQ FHSLOOR DGHPiV GH VHU PX\ HÂżFD] HQ HO DVHR GHO SH]yQ HV HO PHMRU HVWLPXODQWH SDUD OD JHQHUDFLyQ GH OD R[LWRFLQD (O FRQWURO GHO Ă&#x20AC;XMR GH OHFKH SHUPLWH XQD UHWLUDGD LQGHSHQGLHQWH SRU FXDUWR TXH HYLWD HO VREUHRUGHxR (O SXOVDGRU (IIHFWÂŽ HMHFXWD XQ RUGHxR GLQiPLFR H LQGHSHQGLHQWH SDUD FDGD FXDUWR 1LQJ~Q VLVWHPD GH RUGHxR GHO PXQGR FXLGD WDQ ELHQ OD XEUH GH OD YDFD FRPR XQ URERW /HO\ INTRODUCCIĂ&#x201C;N Muchas veces, cuando escribimos sobre nuesWURV SURGXFWRV QRV FHQWUDPRV HQ OD ~OWLPD WpFQLca y el Ăşltimo producto y dejamos de lado facetas que fueron innovaciones en el pasado y que siguen funcionando muy bien en la actualidad. En nuestro caso creemos que eso nos estĂĄ pasando FRQ OD WpFQLFD GHO RUGHxR /HO\ XQR GH ORV SLODUHV GHO p[LWR GHO URERW /HO\ $VWURQDXW (Q HVWH DUWtFXlo recordaremos cĂłmo es el proceso del ordeĂąo.

EL BRAZO DEL ROBOT

Curva de pulsaciĂłn La pulsaciĂłn aconsejada por Lely es de 60 ciclos/minuto con una relaciĂłn ordeĂąo/masaje 65/35, habitual en ordeĂąos tradicionales.

Los desajustes de la curva de pulsaciĂłn pueden WHQHU XQD LQĂ&#x20AC;XHQFLD FODUD HQ OD EDMDGD GHO UHQGLmiento del ordeĂąo. Es por ello por lo que cada tres meses el vacĂ­o del robot es testeado y la curva de pulsaciĂłn ajustada.

3XOVDFLyQ HQ IXQFLyQ GHO Ă&#x20AC;XMR GH OHFKH

El brazo permanece durante todo el proceso del ordeĂąo debajo del animal. Si una vaca descoQHFWD XQD SH]RQHUD pVWD QXQFD WRFD HO VXHOR HO sistema la reconecta de forma automĂĄtica.

(VWi GHPRVWUDGR TXH FXDQGR HO Ă&#x20AC;XMR GH OHFKH por un cuarto es alto la curva de pulsaciĂłn Ăłptima serĂ­a de 50 ciclos/minuto con relaciĂłn ordeĂąo/masaje 70/30 (0,84 sg ordeĂąo y 0,36 sg masaje).

El diseĂąo de salida de los tubos dobles hacia las pezoneras y la robustez del propio brazo han reVXOWDGR XQ JUDQ p[LWR FRQ ODV YDFDV LQTXLHWDV R que dan patadas.

En un sistema de ordeĂąo tradicional tĂş eliges la curva de pulsaciĂłn que serĂĄ aplicada de forma ÂżMD SDUD WRGDV ODV YDFDV \ GXUDQWH WRGR HO SURFHso del ordeĂąo.

El lĂĄser es el ojo del brazo para encontrar los pezones y realizar la conexiĂłn.

Todo ello hace que el sistema sea el mĂĄs inteligente, rĂĄpido y robusto.

LIMPIEZA DE LA UBRE 6H GHVDUUROOD D WUDYpV GH XQRV FHSLOORV FX\R GLVHxR EXVFD UHDOL]DU XQD OLPSLH]D HÂżFD] GH ORV cuartos y, a la vez, estimular la producciĂłn de la oxitocina. No todas las vacas producen la oxitocina con la misma facilidad, asĂ­ que Lely permite TXH HO WLHPSR GH FHSLOODGR VHD DGDSWDEOH \ FRQÂżgurable a cada vaca.

Los cepillos son desinfectados antes de trabajar con la siguiente vaca.

LA TĂ&#x2030;CNICA DEL ORDEĂ&#x2018;O Desde el acoplamiento de la pezonera hasta la UHWLUDGD DO ÂżQDO GHO SURFHVR GH RUGHxR WRGR HVWi JREHUQDGR SRU OD PHGLGD GHO Ă&#x20AC;XMR GH OHFKH GH cada cuarto. El pulsador 4EffectÂŽ estĂĄ preparado para realizar un ordeĂąo dinĂĄmico en funciĂłn del Ă&#x20AC;XMR GH OHFKH

9DFtR GH WUDEDMR El ordeĂąo en robot se desarrolla generalmente con un nivel de vacĂ­o superior al utilizado en las VDODV GH RUGHxR (VWR HVWi MXVWLÂżFDGR SRU OD UHWLrada rĂĄpida de las pezoneras que se hace cuanGR HO Ă&#x20AC;XMR D WUDYpV GH HOODV HV PtQLPR HV GHFLU QLQJ~Q FXDUWR VXIUH VREUHRUGHxR 3RGHPRV DÂżUmar que trabajamos con vacĂ­o alto en presencia GH Ă&#x20AC;XMR GH OHFKH En Lely trabajamos con 44 Kpa (lo habitual en salas de ordeĂąo son 38-40 Kpa). ¢3RU TXp YDFtR DOWR" /D UD]yQ HV VHQFLOOD PHjoramos la velocidad de ordeĂąo y. por lo tanto, disminuimos el tiempo que la vaca estĂĄ en la cabina.

)LJXUD /DV IDVHV GHO RUGHxR VRQ DMXVWDEOHV

ÂŽ

El pulsador 4Effect de Lely permite realizar el ordeĂąo de cada cuarto de forma independiente \ GHSHQGLHQGR GHO Ă&#x20AC;XMR GH OHFKH $Vt XQD YDFD FRPLHQ]D FRQ Ă&#x20AC;XMR EDMR HQ VXV FXDUWRV \ SRU OR tanto, con curva de pulsaciĂłn estĂĄndar. En cuanWR HO Ă&#x20AC;XMR VXSHUD ORV NJ PLQ HQ XQ FXDUWR pVWH cambia automĂĄticamente a la pulsaciĂłn 70/30 y DVt FRQ HO UHVWR GH ORV FXDUWRV $O ÂżQDO GHO SURFHVR GH RUGHxR HO Ă&#x20AC;XMR GLVPLQX\H SXHV FXDQGR FDH SRU GHEDMR GH NJ PLQ HO FXDUWR YXHOYH a la pulsaciĂłn estĂĄndar. Esta adaptaciĂłn de la pulsaciĂłn a las caracterĂ­sticas de cada cuarto de FDGD YDFD WLHQH XQD LQĂ&#x20AC;XHQFLD LPSRUWDQWH HQ HO rendimiento del ordeĂąo.

)LJXUD (O EUD]R HV UREXVWR \ HO GLVHxR HYLWD GHVFRQH[LRQHV GH JRPDV \ FXHUGDV

9DFtR HQ IXQFLyQ GHO Ă&#x20AC;XMR Ă&#x2030;sta es otra caracterĂ­stica del pulsador 4EffectÂŽ y su funcionamiento es el siguiente: si se detecta XQ Ă&#x20AC;XMR DOWR SRU WRGRV ORV FXDUWRV GH OD YDFD VH aumenta de forma automĂĄtica el vacĂ­o de trabajo hasta un mĂĄximo de 2 Kpa mĂĄs.

6XHOH DFWLYDUVH MXQWR FRQ OD SXOVDFLyQ HQ Ă&#x20AC;XMR GH leche para conseguir un rendimiento Ăłptimo del ordeĂąo.

)LJXUD /D OLPSLH]D GH OD XEUH EDVDGD HQ FHSLOORV HVWi SDWHQWDGD SRU /HO\ /LPSLH]D \ HVWLPXODFLyQ VLPXOWiQHD

LIMPIEZA DE LAS PEZONERAS Una vez terminado el ordeĂąo, las pezoneras son enjuagadas externa e internamente con un chorro de agua a presiĂłn (LelywashÂŽ). Si la leche de la vaca no se enviĂł al tanque por ser calostro, tener antibiĂłtico o mamitis, se realiza un lavado mĂĄs intenso que incluye pezoneras, circuito hasta la jarra de leche y la propia jarra (enjuague corto).

Para granjas con problemas de mamitis crĂłnicas se puede aĂąadir al robot el sistema de esterilizaciĂłn por vapor de agua PuraÂŽ. Este sistema inyecta a la pezonera un chorro de vapor de agua a 140Âş que la esteriliza totalmente.

)LJXUD /D PHGLGD FRQVWDQWH GHO Ă&#x20AC;XMR GH OD OHFKH HV IXQGDPHQWDO SDUD HO RUGHxR /HO\ (VWD PHGLFLyQ VH UHDOL]D HQ HO 04&

LELY ASTRONAUT A4 LA MANERA NATURAL DE ORDEÑAR...

Como ocurre con todas nuestras soluciones para el sector lácteo, el nuevo robot de ordeño Lely Astronaut A4 ha sido desarrollado con una prioridad muy clara: la vaca.

El robot garantiza la máxima calidad de la leche y sus instrumentos de gestión únicos OH SHUPLWHQ PDQWHQHU HO FRQWURO WRWDO GHO UHEDxR 3XHGH FRQ¿DU SOHQDPHQWH HQ HO URERW Y en nosotros. Las 24 horas del día, todos los días del año.

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER LOS CORRALES DE BUELNA Tel: +34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

www.lely.com Innovators in agriculture

AGROAMB

GRUPO

O Grupo AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte.

O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: Valorización e xestión de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) Valorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-INP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) Transporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPXRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais.

Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMA UTE

XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGA ARES, S.L.U.

SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb C/ Calzada das Gándaras, 11.

Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

100% GALEGO – GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –

R E C I C L A X E (30 POSTOS DIRECTOS, MÁIS DE 150 INDIRECTOS) – CAPITAL

AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables

D A

I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE EMPREGO

S E N T I D O

NUTRICIÓN

A ALIMENTACIÓN DAS XATAS LACTANTES E A IMPOTENCIA DA SUPLEMENTACIÓN DE FORRAXE ANTES DO DESTETE

Xatas do centro de recría Anoca

Actualmente, a alimentación da xata lactante baséase principalmente en leite, en po ou de vaca, e penso, deixando de lado o consumo de forraxe, que non se adoita introducir ata os dous meses de vida. Non obstante, nos últimos anos púxose en evidencia que programas de alimentación cun elevado ritmo de crecemento melloran o rendemento do animal (Bach, 2011). Por iso, ofrecer grandes cantidades de leite ou lactosubstituínte e estimular o consumo de penso en xatas desde as primeiras idades de vida é importante para o desenvolvemento das mesmas.

O consumo de leite permite o rápido crecemento do animal e, consecuentemente, do seu sistema dixestivo, pero ten pouca influencia sobre o desenvolvemento da mucosa ruminal, que é de vital importancia para preparalo para o destete, posto que gran parte da enerxía que precisa o animal será absorbida a través da parede ruminal. Por iso é importante a estimulación do consumo de penso, cuxa fermentación dará lugar ao desenvolvemento da mucosa e das papilas ruminais (Warner, 1991).

O consumo de forraxe en idades temperás non se recomendou porque o rume dun animal lactante non ten a flora adecuada para dixerir a fibra e porque a forraxe non estimula tanto o desenvolvemento da mucosa ruminal como o fai o consumo de penso.

Se observamos as fotos da figura 1, veremos que animais con seis semanas de vida que consumiron penso e leite teñen unha mucosa ruminal moi desenvolvida, en contraposición con aqueles animais que só tomaron leite e forraxe.

M. Terré e Ll. Castells Producción de Rumiantes, IRTA

Está claro que a forraxe non pode ser o principal ingrediente na dieta da xata lactante, pero non hai que esquecer que a inxestión única de penso reduce o pH ruminal (Beharka et ál., 1998) e que pode producir hiperqueratización das papilas, reducindo a absorción dos nutrientes (Hinders e Owen, 1965). De modo que os efectos positivos do penso sobre o desenvolvemento ruminal descritos anteriormente poden ser negativos, causando acidoses en animais tan novos. Valores de pH menores de 5,5 -que se considera o lindar da acidose- describíronse en xatos lactantes ou recén destetados (Porter et ál., 2007; Beharka et ál., 2004). En cambio, o consumo de forraxe estimula a rumia (Phillips, 2004), mantén a saúde da parede ruminal (Suárez et ál., 2007) e reduce as estereotipias (Phillips, 2004), podendo así mellorar a saúde ruminal das xatas lactantes.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

29

30

NUTRICIÓN

A pesar de que o feo de alfalfa foi a forraxe que máis consumiron os xatos (120 g/día), non se observou o incremento do consumo de penso e de crecemento que mostraron os animais que consumiron outras forraxes. É importante remarcar que, a pesar da inclusión de forraxe na dieta destes animais tan novos, a eficiencia alimentaria foi a mesma para todos os grupos de animais, o que suxire que a crenza de que o rume a estas idades é incapaz de dixerir forraxe poderíase poñer en dúbida.

Figura 1: Mucosa ruminal duns xatos alimentados con leite e penso (dereita) ou leite e feo (esquerda) ás 6 semanas de vida

Recentemente realizamos unha serie de estudos nos que comparamos distintos grupos de xatos lactantes alimentados cun concentrado (18% de proteína bruta e 18% de fibra neutro deterxente) e distintas fontes de fibra, cun grupo de animais que só consumían concentrado. En cada grupo utilizáronse 20 xatos de 15 días de vida e foron controlados ata dúas semanas despois do destete (ata os 70 días de idade). As forraxes testadas, que se ofreceron a libre disposición e picadas, foron: feo de avea, feo de raigrás, palla de cebada, feo de alfalfa, ensilado de millo e ensilado de triticale.

Táboa 1. Composición e tamaño de partícula das distintas forraxes utilizadas nas probas Feo de Feo de Feo de Palla de Ensilado Ensilado alfalfa raigrás avea cebada de millo de triticale % MS 88.7 % PB da MS 16.6 % FND da MS 40.2 % FAD da MS 30.2 % cinzas da MS 10.4 Tamaño partícula (%) > 20 mm 39.4 8-20 mm 17.1 < 8 mm 43.5

92.1 6.8 59.3 35.1 13.4

90.9 8.4 59.6 31.8 8.5

93.3 4.2 74.0 42.5 8.8

28.6 8.6 41.9 25.2 7.8

25.0 7.5 64.7 42.3 5.5

50.3 24.5 25.2

28.4 27.2 44.4

31.1 33.4 35.5

8.4 31.6 60.0

1.7 50.5 47.8

Figura 2. Promedio do consumo de penso de xatos alimentados con distintas fontes de forraxe ou sen forraxe dos 15 aos 70 días de idade. Os valores con distintos superíndices indican que hai diferenzas significativas entre valores

MS (material seca), PB (proteína bruta), FND (fibra neutro deterxente), FAD (fibra ácido deterxente)

En xeral observouse que o consumo de alimento sólido e a ganancia media diaria dos xatos lactantes se incrementaban cando se introducían distintas fontes de forraxe picada e a libre disposición na súa dieta, coa excepción do feo de alfalfa (figuras 2 e 3). Entre todas elas, o feo de avea, a palla de cebada e o ensilado de triticale mostraron os mellores índices produtivos, sendo o feo de raigrás e o ensilado de millo mellores que o grupo sen forraxe, pero peores que as tres fontes de fibra anteriores.

Á VISTA DOS RESULTADOS DESTE ESTUDO, A CRENZA DE QUE O RUME EN XATOS LACTANTES É INCAPAZ DE DIXERIR A FORRAXE PODERÍASE POÑER EN DÚBIDA

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

Figura 3. Promedio da ganancia media diaria de xatos alimentados con distintas fontes de forraxe ou sen forraxe dos 15 aos 70 días de idade. Os valores con distintos superíndices indican que hai diferenzas significativas entre valores

Neste mesmo estudo determinouse a dixestibilidade da dieta en cada un dos tratamentos e tampouco se observou que a inclusión de forraxe afectara negativamente á dixestibilidade dos distintos nutrientes da dieta.

e^\a^l fZm^kgbsZ]Zl

=^e^`Z\b·g ]^ :lmnkbZl 21./-)++) =^e^`Z\b·g ]^ <ZgmZ[kbZ 2-+,*2000

Crecimiento, salud y beneficios Calidad y tecnología Crecemos y compartimos conocimientos

=^e^`Z\b·g ]^ @Zeb\bZ 21*.*22+)

\ Q [ \ ] ] [ \

M W ] [ LM T I Y

[ n 5 TM K P M

32

NUTRICIÓN

O consumo de forraxe estimula a rumia, mantén a saúde da parede ruminal e reduce as estereotipias

O estudo completouse cunha serie de observacións para determinar a conduta dos xatos cando se lles ofrecían distintas fontes de forraxe na dieta. En xeral, o consumo de forraxe estimulou o tempo de rumia, aínda que principalmente o fixo naqueles xatos que consumiron feo de alfalfa ou de raigrás. Tamén se observou unha redución de condutas orais non nutritivas (lamber baldes ou paredes do box, comer serraduras…) nos animais aos que se lles ofreceu feo de alfalfa, feo de raigrás ou ensilado triticale.

CONCLUSIÓNS Un dos principais retos na alimentación de xatas lactantes é estimular o consumo de penso para preparar o animal para o destete. Existen poucas pautas de manexo descritas na literatura que consigan un incremento do consumo de penso e de crecemento tan elevados (29 e 11%, respectivamente), como se demostra nestes estudos que inclúen unha fonte de forraxe en animais tan novos. E, en cambio, esta pauta de manexo foi desestimada nos últimos anos.

NO ESTUDO OBSERVOUSE QUE O CONSUMO DE ALIMENTO SÓLIDO E A GANANCIA MEDIA DIARIA DOS XATOS LACTANTES SE INCREMENTABAN CANDO SE INTRODUCÍAN DISTINTAS FONTES DE FORRAXE PICADA E A LIBRE DISPOSICIÓN NA SÚA DIETA

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

O consumo de leite favorece o crecemento do animal e o desenvolvemento do seu sistema ruminal

Á VISTA DOS RESULTADOS DESTE ESTUDO, A CRENZA DE QUE O RUME EN XATOS LACTANTES É INCAPAZ DE DIXERIR A FORRAXE PODERÍASE POÑER EN DÚBIDA

Táboa 2. Dixestibilidade dos nutrientes da dieta de xatos destetados suplementados ou non cunha fonte de forraxe na súa dieta Sen Feo de Feo de Feo de Palla de Ensilado Ensilado forraxe alfalfa raigrás avea cebada de triticale de millo % MS 80.0 81.3 83.0 80.7 80.0 81.2 81.2 % MO 80.5 82.1 83.5 81.1 80.4 81.5 81.6 % FND 50.0 55.8 57.6 54.5 52.8 58.0 52.5 % PB 79.8a 81.0a 76.3b 75.8b 79.1ab 80.7a 76.4b MS (materia seca), MO (materia orgánica), FND (fibra neutro deterxente), PB (proteína bruta) Nota: Os valores con distintos superíndices (a, b) indican que hai diferenzas significativas entre valores

É importante remarcar que nestes estudos os feos estaban picados e que se descoñece o efecto que podería ter unha fonte forraxeira cun maior tamaño de partícula.

Este e outros enigmas coma por que o feo de alfalfa non ten o mesmo efecto sobre os parámetros produtivos que os feos de gramíneas ou que ocorrería se os pensos tiveran unha maior porcentaxe de fibra neutro deterxente (FND) son temas que están actualmente en estudo e aos que esperamos darlles resposta pronto. Á espera de novos resultados, animamos aos produtores lectores desta revista a probar os efectos positivos da palla de cebada picada nas xatas lactantes.

USA

ยกImpa cto

inter

nacio Lech nal! e +1 622 Ubre CAN Tip +3,2 ADร A: Le 0 P o +3,16 che atas +2,9 Ubre +2146 0 T i p o +15 +1 Pata s + 6 11 :

RECOMENDADO

NOVILLAS

Distribuido en Galicia por: Manuel Reija 610 526 785 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019

34

PUBLIRREPORTAXE

BESTEIRO SOLICITA POR 7ª VEZ UN ENCONTRO CON FEIJÓO PARA QUE DEFINA A SÚA POSTURA SOBRE O CENTRO DE RECRÍA O Presidente da Deputación, José Ramón Gómez Besteiro, cre na necesidade de traballar en común para sacar adiante iniciativas importantes que revitalicen o rural, como o Centro de Recría da Granxa Gayoso Castro, e garante que o organismo do que é titular non vai reducir os investimentos nin a colaboración co agro lucense a pesar das continxencias económicas.

G

ómez Besteiro solicitoulle por sétima vez ó Presidente da Xunta de Galicia, Alberto Núñez Feijóo, un encontro para tratar “temas estratéxicos e de futuro para a provincia”. Besteiro envioulle unha nova carta na que, de xeito reiterado, o empraza a manter unha cita “inaprazable” para coñecer cal é a postura do Goberno galego ó respecto do primeiro centro de recría público en España que está a construír o organismo provincial na Granxa Gayoso Castro.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

EN NOVEMBRO ESTARÁ REMATADA A ESTRUTURA DAS CATRO PRIMEIRAS NAVES DO CENTRO

pesetas, porque así o requiren os gandeiros da Comunidade. Teño esperanza de que se impoña o sentido común e de que Feijóo considere esta aposta de futuro no rural”.

UNHA DEMORA DE 2 ANOS E MEDIO Besteiro salientou que “é imprescindible esclarecer se a administración que ten competencias directas no medio rural en Galicia vai a participar no centro de recría no que estamos avanzando, investindo para iso 6 millóns de euros, uns 1.000 millóns das antigas

Trátase dun encontro que o titular provincial leva demandando dende hai 2 anos e medio logo de enviar unha primeira carta o 21 de abril de 2009 e non obter resposta algunha. O titular provincial remitiu outros 2 escritos o 2 de setembro e o 24 de setembro dese mesmo ano, logrando

PUBLIRREPORTAXE

O Presidente da Deputación supervisando as obras de cimentación das naves do Centro de Recría

A FALTA DE IMPLICACIÓN DA XUNTA DE GALICIA LEVOU AO GOBERNO PROVINCIAL A FACERSE CARGO DO FINANCIAMENTO INTEGRAL DO PRIMEIRO CENTRO PÚBLICO DE RECRÍA DE ESPAÑA o mesmo nulo resultado. En novembro de 2009, aproveitando a única cita entre ambos os dous mandatarios para abordar exclusivamente a situación dos hospital San Rafael e San José, o Presidente da Deputación entregoulle ó Presidente da Xunta un amplo dossier informativo no que xa lle avanzaba as necesidades da provincia lucense, entre elas a do Centro de Recría, e lle insistía na necesidade desta cita para abordalas conxuntamente canto antes.

A Xunta tampouco respondeu ós escritos remitidos o pasado 5 de xullo de 2011 e o 16 de setembro, cando Besteiro convidou persoalmente a Feijóo a visitar as obras do Centro de Recría que, en solitario, está a levar a cabo a institución provincial nas instalacións da Granxa Gayoso Castro. O Presidente

A Deputación adiantou prazos no proxecto da Granxa Gayoso Castro para que as trece naves estean rematadas en febreiro

da Deputación tamén aproveitou a visita do Presidente da Xunta a Lugo con motivo do inicio das obras do auditorio para lembrarlle a cita pendente.

Tendo en conta a urxencia e o retraso deste encontro, nesta última carta remitida, Besteiro ponse a disposición de Feijóo, salientando a “independencia”

do lugar onde se celebre a reunión, co obxectivo de “desbloquear asuntos específicos da Xunta de Galicia na provincia de Lugo e temas estratéxicos para o desenvolvemento económico-social”.

No escrito, o Presidente da Deputación agradécelle de antemán ao Presidente da Xunta “que fixe canto antes este encontro institucional, xa que a dimensión dos asuntos a tratar, como ben comprenderás, non poden permitirse máis demora”.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

35

36

MEDIO AMBIENTE

FILTROS VERDES E PECHES PARA O GANDO PARA MELLORAR A CALIDADE DAS AUGAS SUPERFICIAIS A instalación de cercados nos ríos evita a contaminación con bacterias fecais provenientes do gando

O establecemento de filtros verdes é, polo de agora, unha práctica voluntaria pola que os agricultores da UE reciben unha compensación económica pola perda de ingresos que supón non cultivar unha parte da superficie. Este exercicio está proposto para ser incluído na próxima reforma da PAC como boa práctica agraria de obrigado cumprimento dentro da condicionalidade.

INTRODUCIÓN A actividade agraria está considerada en Europa como a principal fonte de contaminación difusa das augas, tanto subterráneas como superficiais.

Os filtros verdes pódense definir como franxas de vexetación herbácea, arbustiva ou arbórea nas beiras dos ríos que se manteñen sen aplicar produtos químicos nin se pastorean, e que actúan como barreiras naturais que protexen as augas da contaminación difusa por nutrientes, pesticidas, bacterias fecais, parasitos, etc. e que, ademais, evitan que cheguen partículas de solo arrastradas polos procesos de erosión das terras cultivadas.

Tanto os filtros verdes como os peches para evitar o acceso directo do gando aos leitos son medidas moi eficaces para mellorar a calidade das augas e cumprir coa normativa.

O proxecto LIFE Aqua-Plann consiste nun plan de acción sobre as presións que actúan sobre as concas dos ríos Mero e Barcés para garantir a calidade das augas do Lugar de Interese Comunitario (LIC) Encoro de AbegondoCecebre.

O fin perseguido é afondar na aplicación da Directiva Marco de Augas (Directiva 2000/60/CE), polo que no

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

María Isabel García Pomar1, Dolores Báez Bernal1, Juan Valladares Alonso1, Juan Castro Insua1, Mª Angeles Román Vilar2, José Manuel García Pedreira2 1 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM). Ctra. Betanzos-Mesón do Vento, km 8, 15318 Abegondo (A Coruña), correo-e: maria.isabel.garcia.pomar@xunta.es 2 Enxeñeiros agrónomos

ano 2009 se iniciou unha serie de accións levadas a cabo por parte dos principais axentes involucrados na xestión do LIC Encoro de Abegondo-Cecebre: Concello de Abegondo, Emalcsa, Augas de Galicia e Consellería do Medio Rural.

Unha das actuacións que lle corresponden levar a cabo ao Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM), pertencente á Consellería do Medio Rural, é a mellora da vexetación de ribeira nos ríos e regatos que discorren pola súa finca experimental, dedicada principalmente á produción extensiva en pastoreo de leite e carne de vacún, creando filtros verdes e poñendo cercados que eviten o acceso directo do gando aos leitos. Ditas actuacións teñen como obxectivo final diminuír a contaminación das augas.

MEDIO AMBIENTE

OS PECHES PARA EVITAR O ACCESO DIRECTO DO GANDO AOS LEITOS SON MOI EFICACES PARA MELLORAR A CALIDADE ESTABLECEMENTO DE FILTROS VERDES Inicialmente fíxose un estudo da calidade da vexetación DAS AUGAS E CUMPRIR COA NORMATIVA ACTUACIÓNS DE MELLORA

de ribeira utilizando o índice QBR (Munné et ál., 1998a, 1998b, 2003), baseado en catro aspectos fundamentais: grao de cuberta vexetal da zona riparia, estrutura da cuberta, calidade da cuberta e grao de naturalidade da canle fluvial. O índice QBR da vexetación de ribeira dos ríos e regatos que discorren pola finca presentaba unha calidade moi boa ou boa na maior parte dos tramos, existindo algúns tramos cunha calidade mala.

En xaneiro-febreiro de 2010 plantáronse especies autóctonas de ribeira nas marxes máis degradadas, cun marco de plantación ao tresbolillo de 3x3 metros nos regatos e de 5x3 metros nos ríos. En primeira liña de plantación

puxéronse ameneiros (Alnus glutinosa) e salgueiros (Salix atrocinerea e Salix babylonica), e en segunda, freixos (Fraxinus excelsior), abeleiras (Corylus avellana), loureiros (Laurus nobilis) e acivros (Ilex aquifolium). En total plantáronse 600 salgueiros (por gallo), 560 ameneiros, 200 freixos, 412 abeleiras, 50 loureiros e 200 acivros.

Ao seguinte ano repasáronse as zonas que quedaron máis despoboadas e nas que o río se desbordou, e algunhas árbores entutoráronse.

Índice QBR no río Govia

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

37

38

MEDIO AMBIENTE

INSTALACIÓN DE CERCAS Unha práctica prexudicial para a calidade das augas que convén evitar é o acceso directo do gando ao río para beber, xa que este adoita defecar directamente sobre o leito e pisar as marxes, destruíndo a vexetación de ribeira.

O establecemento de cercados que impidan o acceso do gando ao río evita a contaminación con bacterias fecais patóxenas, coma Escherichia coli e Salmonella spp; parasitos patóxenos coma Cryptosporidium spp., Giardia duodenalis e Fasciola hepatica; fósforo, nitróxeno e materia orgánica, así como a chegada de sedimentos á canle.

Durante o ano 2009 e principios de 2010 instaláronse cercas alí onde non había e incrementouse a distancia de separación co curso fluvial onde estaban xa instaladas, co fin de evitar o acceso do gando para beber directamente dos cursos fluviais.

Plantación de especies autóctonas

Separación de cercas

O ACCESO DIRECTO DO GANDO AO RÍO PARA BEBER É PREXUDICIAL PARA A CALIDADE DAS AUGAS, XA QUE ESTE ADOITA DEFECAR DIRECTAMENTE SOBRE O LEITO E PISAR AS MARXES, DESTRUÍNDO A VEXETACIÓN DE RIBEIRA Transcorridos dous anos desde o inicio das actuacións pódese apreciar unha moi boa recuperación da vexetación de ribeira. A porcentaxe de prendemento das especies autóctonas plantadas foi dun 90%.

Rexeneración da vexetación de ribeira tras a instalación das cercas

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

Ray-grass westerwold: PROMENADE R-1 Ray-grass westerwold: SPEEDYL R-1 Triticale: VERATO R-1

DELEGACIÓN DE GALICIA (NOVA DIRECCIÓN): Polígono Industrial Área 33, Manzana 2, Parcela 9 36540 SILLEDA (Pontevedra) Tel 986 57 34 53 - Fax 986 57 35 93 galicia@rocalba.es

40

MEDIO AMBIENTE

CALIDADE DAS AUGAS Desde marzo de 2010 ata abril de 2011 realizouse un seguimento mensual da calidade bacteriolóxica e química das augas mediante a análise de mostras tomadas en 16 puntos. O obxectivo era comprobar a recuperación da calidade das augas ao seu paso polos filtros verdes e polo bosque de ribeira. Para iso, analizáronse todos os puntos de entrada e saída de augas fluviais na finca. A primeira mostraxe realizouse en marzo de 2010, previamente ao comezo da creación dos filtros verdes, e o resto cunha periodicidade mensual a partir dese momento. O seguimento continúa na actualidade.

OS FILTROS VERDES ACTÚAN COMO BARREIRAS NATURAIS QUE PROTEXEN AS AUGAS DA CONTAMINACIÓN DIFUSA

Análise microbiolóxica inicial no período marzo-maio de 2010

O contido de microorganismos no río Govia ao seu paso pola finca tende a descender ao longo do período considerado, producíndose uns máximos tras períodos de máxima precipitación (mostraxes de xuño de 2010, novembro de 2010 e febreiro de 2011), o que coincide cos resultados obtidos por Kistemann et ál. (1988), os cales, con eventos de forte precipitación, atoparon a maior concentración de contaminación microbiolóxica. Así mesmo, o contido de microorganismos no río Govia tende a descender ao seu paso pola finca, observándose unha melloría desde o inicio das actuacións.

Puntos de mostraxe de augas na finca do CIAM

CALIDADE MICROBIOLÓXICA No período comprendido entre marzo e maio de 2010 atopamos que o sitio máis contaminado microbioloxicamente foi o punto 7, situado á entrada da finca do Regato do Carregal, procedente dunha zona residencial e sen actividade agraria, pero que despois dun traxecto de 1.275 metros pola finca mellora notablemente a calidade.

O mesmo ocorre co río Govia que, tras a súa entrada na finca (punto 1), vai diminuíndo a concentración de microorganismos (puntos 2 e 3 situados a 1.275 e 1.321 m).

Isto indícanos que a gandería extensiva en pastoreo non ten por que supor unha contaminación microbiolóxica, senón que unhas boas prácticas agrarias, xunto á capacidade de autodepuración dos ríos, melloran a calidade das augas superficiais.

Dentro da finca hai unha fonte (punto 10) cunha calidade excelente, e está o punto 9, que ten a súa orixe na leira, con moi pouco caudal pero cunha calidade insuficiente en canto ao contido de enterococos, debido a estar situado xusto debaixo da parcela de castigo do gando e das edificacións gandeiras. Porén, nos puntos seguintes do devandito regato (6 e 11) a calidade vai mellorando. Polo tanto, recomendouse actuar con medidas correctoras sobre o punto de contaminación 9.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

Evolución do contido de coliformes totais (ufc/100ml) entre os puntos 1 e 2 durante o período de mostraxe

Evolución do contido de coliformes totais (ufc/100ml) no tramo do río Govia ao seu paso pola finca do CIAM

Esta mellora da calidade bacteriolóxica nos tramos de actuación demostra a capacidade de autodepuración dos ríos.

El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros.

ENTEC® Cultivos forrajeros

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente.

El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por K+S. Ahora en K+S Nitrogen hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en cultivos forrajeros.

®Marca registrada del grupo K+S K plus S Iberia, S.L. División K+S Nitrogen Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 221 41 93 Una empresa del grupo K+S

42

MEDIO AMBIENTE

CALIDADE QUÍMICA: NITRATOS E FÓSFORO Como se pode observar na figura 6, no período comprendido entre marzo e maio de 2010, o contido en nitratos das augas increméntase lixeiramente ao seu paso pola finca (do punto 7 ao 8, e do 1 ao 3). De feito, os puntos onde hai un maior contido en nitratos, con valores arredor das 25 partes por millón (ppm), que é o nivel máximo recomendado (Directiva 91/676/CEE do Consello, de 12 de decembro de 1991, relativa á protección das augas contra a contaminación producida por nitratos utilizados na agricultura), son o 10 (fonte), o 9 (orixe do Rego de Bouza), o 6 e o 11 (situados no mesmo regato).

Contrastando os datos da evolución da contaminación bacteriolóxica e química dos leitos fluviais ao seu paso pola finca pódese deducir un proceso de descomposición da materia orgánica disolta na auga polas bacterias aeróbicas, resultando nun incremento de nitratos.

Os niveis de fósforo soluble e de fósforo total mantéñense máis ou menos estables ao seu paso pola finca, estando os niveis, en xeral, por baixo das 0,03 e das 0,10 ppm, respectivamente; por riba destes niveis produciríanse problemas de contaminación fosfórica. Así, os únicos lugares con dificultades son os puntos 6 e 9 do Rego da Bouza.

tras o crecemento da vexetación de ribeira implantada pola súa capacidade de interceptación de sedimentos (Sabater et ál., 2009). O incremento en fósforo soluble, que pode ter en parte a súa orixe nos fertilizantes orgánicos (ECSWCC, 1995), non coincide coas épocas de aplicación de devanditos fertilizantes (marzo a maio), polo que a súa orixe hai que buscala nas augas urbanas e nos fertilizantes minerais.

Evolución do contido medio de nitratos (mg/l)

Evolución do contido en fósforo soluble e total (mg/l)

Contido en nitratos (mg/l) no período marzo-maio de 2010

Contido en fósforo (mg/l) no período marzo-maio de 2010

O contido de nitratos mantívose nos mesmos niveis ao longo do primeiro ano, mentres que no segundo empézase a apreciar unha certa diminución. O contido de fósforo incrementouse tras períodos de máxima precipitación (mostraxes de xuño de 2010, novembro a decembro de 2010 e febreiro de 2011), xa que nesas etapas de choiva produciuse un arrastre de sedimentos, efecto que se espera que diminúa

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

DISCUSIÓN E CONCLUSIÓNS A calidade bacterolóxica das augas mellorou ao seu paso pola finca do CIAM, mentres que a concentración de nitratos aumentou lixeiramente, podendo deberse ao proceso de descomposición polas bacterias aeróbicas da materia orgánica disolta na auga que entra desde o exterior da finca.

Dentro da finca, o punto 10 (fonte) revela unha contaminación química por nitratos que parece debida ao uso de fertilizantes químicos, descartándose en principio o xurro, xa que a calidade bacteriolóxica é excelente. O punto 9 revela un foco de contaminación procedente das augas de escorrentía da parcela de castigo.

Como medidas correctoras adicionais establecerase un perímetro de protección da fonte de 25 metros de radio, dentro do cal non se fertilizará e instalarase unha balsa de almacenamento que recolla as augas de arrastre da parcela de castigo, para o seu uso posterior para rega.

Nos próximos meses, transcorridos xa dous anos desde o pechado do acceso ao gando as augas dos ríos e co establecemento dos filtros verdes e a realización de demais medidas correctoras, poderanse obter uns datos máis concluíntes sobre a influencia destas actuacións sobre a calidade da auga.

COMA SEMPRE, OS PRIMEIROS DENDE 1975

TANQUES DE FRĂ?O Baixo consumo e alto rendemento

Salas de ordeĂąo

ColchĂłns Elmega: confort, duraciĂłn, suavidade e impermeabilidade Arrimadores de comida mecĂĄnicos

Coas nosas novas camas para area gaste sĂł a area imprescindible Calidade e limpeza co mĂ­nimo consumo

Os nosos cepillos son completamente abatibles; permiten un fĂĄcil acceso do tractor Ăł establo

Consulte prezos sen compromiso CamiĂąo vello de Mourelle, s/n â&#x20AC;&#x201C; 15840 Santa Comba (A CoruĂąa) â&#x20AC;&#x201C; ESPAĂ&#x2018;A 7HOI Âą Â&#x2021; )D[ H PDLO HOPHJD#HOPHJD FRP Â&#x2021; ZHE ZZZ HOPHJD FRP

46

SANIDADE

PATÓXENOS BACTERIANOS ZOONÓSICOS EN EXPLOTACIÓNS DE VACÚN LEITEIRO: FONTES DE CONTAXIO E MEDIDAS DE CONTROL As zoonoses son infeccións e enfermidades que se transmiten directa ou indirectamente, por exemplo vía alimentos contaminados, entre animais e o home.

A gravidade destas enfermidades no humano é variable, dende non presentar ningún signo ou presentar síntomas leves ata chegar a ameazar a vida. Para previr a aparición de zoonoses é importante identificar que animais (e alimentos) son as principais fontes de infección.

Mª José Vilar, Jose Luís Rodríguez-Otero, Mª Luísa Sanjuán, Fº Javier Diéguez e Eduardo Yus Instituto de Investigación e Análises Alimentarias, Universidade de Santiago de Compostela.

Facultade de Veterinaria, Campus Universitario s/n, 27001 Lugo

INTRODUCIÓN As crises alimentarias acontecidas nos últimos anos na Unión Europea puxeron de manifesto a necesidade de estender os requisitos en materia de hixiene e seguridade a toda a cadea alimentaria, ademais de sinalar á produción primaria como primeiro elo da cadea agroalimentaria. No último informe da Autoridade Europea na Seguridade Alimentaria (EFSA) declaráronse 5.550 brotes de zoonoses de orixe alimentaria, afectando a case 50.000 persoas e causando a morte de aproximadamente 50 persoas. A maioría dos brotes foron causa de Salmonella, virus e toxinas bacterianas.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

A presenza de patóxenos zoonósicos nas explotacións de gando vacún leiteiro supón un gran risco na gandería, primeiro pola difusión dos mesmos no rabaño e segundo polo risco que supón para as persoas. Tanto o veterinario da explotación coma o gandeiro son responsables de levar a cabo as medidas de bioseguridade indispensables para controlar a entrada, difusión e saída dos patóxenos zoonósicos das granxas. Para poder establecer as medidas de bioseguridade axeitadas é imprescindible identificar cales son os factores de risco e as fontes de contaxio dos diversos axentes patóxenos.

SANIDADE

Os patóxenos zoonósicos poden estar no establo e no exterior da granxa

É BÁSICO FAVORECER O BENESTAR DOS ANIMAIS PARA DIMINUÍR O ESTRÉS E A SUSCEPTIBILIDADE DE SUFRIR UNHA INFECCIÓN. O ESTRÉS FAI QUE OS ANIMAIS EXCRETEN OS PATÓXENOS Para levar a cabo estas medidas existe unha serie de guías de boas prácticas agrarias nas que se establecen recomendacións para por en práctica nas explotacións, indicando os aspectos que permiten mellorar a produción e garantir unha excelente calidade dos produtos, tal como demandan os consumidores e os estándares de calidade hixiosanitarios.

Normalmente, os axentes zoonósicos non causan enfermidades nos animais e a súa excreción é intermitente, co que resulta moi difícil detectar os animais infectados. É por isto que constitúen unha fonte de risco importante para o consumidor. A pesar de que a maioría dos patóxenos potencialmente zoonósicos non adoitan sobrevivir aos tratamentos térmicos, como a pasteurización, poden ser un risco para a saúde pública cando hai fallos nos tratamentos, cando se consomen produtos elaborados con leite cru ou ben se hai unha contaminación cruzada durante a elaboración dos produtos lácteos.

FONTES DE CONTAXIO Entre as enfermidades zoonósicas de orixe alimentaria que podemos atopar nunha granxa de vacún leiteiro están a salmonelose, a campilobacteriose, a listeriose, a brucelose, etc. As bacterias dos xéneros Salmonella, Listeria, Campylobacter e Arcobacter poden detectarse nas granxas de vacún leiteiro e, en xeral, a súa presenza no leite cru do tanque de almacenamento considérase un factor indirecto de hixiene, xa que reflicte unha falta de hixiene durante a muxidura ou ben é consecuencia dunhas instalacións sucias, equipos ou tanques de refrixeración mal hixienizados, etc.

CAMPILOBACTERIOSE E ARCOBACTERIOSE A campilobacteriose e a arcobacteriose son causadas polas bacterias Campylobacter spp. e Arcobacter spp., respectivamente. Entre os primeiros son de interese veterinario as especies termófilas, das que destacan C. jejuni subsp. jejuni e C. coli, que causan infeccións gastrointestinais. As especies termófilas son hospedadores naturais das aves, por ser a súa temperatura corporal de 420C, óptima para o crecemento de C. jejuni.

Tanto as persoas coma os animais domésticos e silvestres poden ser portadores asintomáticos, xa que as condicións de microaerofilia e as altas temperaturas do tracto intestinal proporciónanlles un hábitat idóneo para o seu crece-

mento. Campylobacter pode ser atopado en feces de vacas, ovellas, porcos, polos, aves silvestres, etc.

O gando vacún excreta Campylobacter de maneira intermitente con picos en primavera e outono, ben debido a factores ambientais (as temperaturas favorecen a aparición de aves migratorias, roedores e insectos que poden ser portadores) ou a cambios na alimentación e auga de bebida.

Outros factores a ter en conta son os que provocan estrés.

Entre os factores de transmisión na granxa cabe destacar as condicións hixiénicas na mesma. As botas son un vehículo importante de diseminación e mantemento da infección. A presenza de sucidade (esterco, puríns) nos corredores, patios de recreo e pastos constitúe unha fonte de contaxio para as vacas e para os posibles vectores, como aves e moscas.

Os Arcobacter poden causar abortos e enterites con diarrea. Un reservorio de importancia son as aves, aínda que animais de diferentes especies poden actuar como portadores asintomáticos: vacas, ovellas, porcos, cans, persoas, etc. Son vectores de entrada e diseminación o material utilizado na granxa e tamén a auga, que xoga un papel importante na transmisión, sobre todo se non está clorada.

Para ambas bacterias, a ruta principal de transmisión entre animais e persoas é a fecal-oral, nos animais por consumo dos pensos, forraxes, racións ou auga contaminadas e no caso das persoas por consumo de leite; no caso de vacún de carne, sería por consumo de carnes contaminadas (é bastante frecuente, sobre todo por contaminación no matadoiro). Estas bacterias alcanzan o leite a través da contaminación fecal durante a muxidura, aínda que tamén, e ocasionalmente, a partir de vacas con mamite asintomática.

Os principais patóxenos zoonósicos pódense aillar de feces de vacas

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

47

48

SANIDADE

Recoméndase vixiar periodicamente o pH de silos, especialmente se teñen mal aspecto

DÉBESE FAVORECER A DRENAXE DAS AUGAS EN TODAS AS SUPERFICIES DO ESTABLO E ELIMINAR O ESTERCO E RESIDUOS ORGÁNICOS, QUE SON FOCOS DE INFECCIÓN E PUNTOS MOI ATRAENTES PARA ROEDORES E INSECTOS LISTERIOSE A listeriose é causada principalmente por Listeria monocytogenes, aínda que L. ivanovii tamén é patóxena. É unha bacteria ubicua, moi distribuída no ambiente, presente en vexetais, materia fecal, augas residuais e material en descomposición; é ademais un patóxeno oportunista, xa que sobrevive en condicións adversas para outras bacterias, como en refrixeración, e é capaz de multiplicarse nos ensilados a pH iguais ou superiores a 4,5 e nos procesos de maduración dos queixos.

Nas granxas son reservorios as camas e os chans moi sucios, as feces, o pasto e as augas estancadas e os animais tanto domésticos coma silvestres, pero sobre todo o ensilado; de feito, a presenza da bacteria nas feces e no ensilado multiplica o risco de contaminación do leite. A ruta de entrada no animal é a inxesta de alimentos contaminados.

A principal fonte de contaxio para o gando é o ensilado; a relación entre consumo de ensilado de mala calidade e listeriose xa foi confirmada no 1960. Tamén a auga de bebida; como consecuencia do contaxio, os animais portadores contaminan a auga, as camas e os solos, completando así o ciclo.

Ciclo infectivo dos patóxenos bacterianos zoonósicos no gando vacún

A taxa de morbilidade media nos remugantes varía entre un 0,2 e un 8%, aínda que podería estar subestimada. Nas vacas, a listeriose pode presentarse de tres formas distintas: 1) Unha forma nerviosa ou enfermidade do círculo (principalmente en ovino e cabrún), na que presentan síntomas nerviosos.

2) De forma visceral ou septicémica pouco común que afecta a neonatos tras unha infección intrauterina.

3) De forma reprodutiva, causando abortos, partos prematuros, etc. Non obstante, o verdadeiro perigo son o 8% dos animais que son portadores asintomáticos de Listeria e a excretan polas feces. Os factores que causan estrés ou as enfermidades concomitantes que alteran a resistencia dos animais á infección por Listeria favorecen a súa excreción.

Listeria pode alcanzar o leite do tanque mediante dúas maneiras: 1) Vía intramamaria, tras unha infección xeneralizada que provoque mamite clínica ou subclínica, sendo esta última o verdadeiro perigo, xa que poden estar excretando a bacteria sen mostrar síntomas durante 7 meses, incluso.

2) Vía extramamaria, de orixe ambiental, normalmente asociada a unha contaminación fecal durante un muxido non hixiénico. A vía de entrada que se presenta con maior frecuencia é a de orixe ambiental.

SALMONELOSE En relación coa salmonelose, existen máis de 2.000 serotipos de Salmonella spp., porén, no gando son importantes S. anatum, S. montevideo, S. typhimurium e, principalmente, S. dublin (Salmonella enterica subespecie enterica serovar dublin).

A principal vía de transmisión é a fecal-oral, aínda que tamén deben terse en conta a área e o leite-calostral. A presenza de Salmonella no gando vacún vese afectada pola inxesta de alimentos e de augas contaminadas, constituíndo esta a principal fonte de infección.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

G UB AN RO A C LE ON XI N®

www.

.com

La nueva plataforma web tendrá una sección reservada a veterinarios y otra a ganaderos. Descubre todas las novedades, como los Índices de referencia.

Regístrate en www.solomamitis.com antes del 30 de noviembre de 2011 y podrás participar en los sorteos de: Inscripción al World Buiatric Congress 2012 para veterinarios.

Inscripción a la Feria Ganadera de Cremona 2012 para ganaderos.

Premios tecnológicos de última generación para veterinarios y ganaderos.

Y si ganas tú... ¡podrás elegir a tu ganadero/veterinario para que también tenga su premio!

Consulta las bases del sorteo en: www.solomamitis.com/bases

Empieza una nueva era

50

SANIDADE

Hai que controlar os gatos e outros animais domésticos e silvestres nas explotacións de gando vacún

Entre outros factores asociados á introdución de Salmonella no gando están o contacto con outros animais que poidan ser portadores, tanto silvestres (ratos, aves) coma domésticos (galiñas, gatos), e a presenza de augas residuais e puríns nos pastos; mesmo a xente pode ser portadora asintomática. En cambio, os factores asociados á súa dispersión son os movementos de gando, a alimentación, a saída a pastos e un establo en malas condicións hixiénicas, nas que S. dublin poden sobrevivir ata un ano nas feces.

A salmonelose pode presentarse de maneira asintomática, con sintomatoloxía moderada ou ben unha septicemia fulminante. A presenza de S. dublin provoca numerosas perdas económicas asociadas a desviacións da calidade do leite, morte, abortos e problemas reprodutivos. O 5% das vacas sas e o 20% das enfermas poden eliminar Salmonella nas feces. Ademais, os animais portadores a excretan de forma constante ou intermitente no leite en períodos de estrés, infeccións concorrentes, etc.

OUTROS PATÓXENOS Staphylococcus aureus é un dos axentes máis comúns que causan brotes de enfermidade de orixe alimentaria, ademais de ser un dos patóxenos máis importantes que causan mamite nas vacas e, polo tanto, grandes perdas económicas nas ganderías.

Algunhas cepas de S. aureus asociadas á mamite producen unha amplia variedade de toxinas que provocan distintos tipos de enfermidade. As enterotoxinas son toxinas termoestables que poden producir problemas gastrointestinais nas persoas tras o consumo de alimentos contaminados. A presenza desta bacteria no leite pode considerarse un risco potencial para a saúde pública.

Os animais que sofren mamite por S. aureus poden contaminar o leite do tanque, non obstante, o manexo do persoal, o equipo de muxir, o ambiente e a pel do ubre e tetos son outras posibles fontes de contaxio do leite.

Outras bacterias de importancia como patóxenos zoonósicos que poderían alcanzar o leite do tanque son Coxiella burnetti, Yersinia enterocolitica, Brucella spp., Mycobacterium bovis, Escherichia coli, etc. A maioría atópase no tracto gastrointestinal e na pel dos animais, pero tamén no ambiente do granxa (solos, paredes, alimentos, etc.).

Os patóxenos zoonósicos de orixe alimentaria transmítense vía oral, polo tanto, o obxectivo das medidas de control e prevención é reducir a súa presenza nos alimentos (penso, ensilado, etc.). Os posibles puntos de control en granxas correspóndense en moitos dos casos coas medidas de biosegu-

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

RESULTAN IMPRESCINDIBLES AS BOAS PRÁCTICAS DE MUXIDO: EMPREGAR ROUPA DE USO EXCLUSIVO E GUANTES, LIMPAR E SECAR OS TETOS ANTES DE COLOCAR A MÁQUINA E MANTER LIMPOS A SALA DE MUXIR, O EQUIPO E O TANQUE

ridade xerais para a introdución e diseminación de axentes patóxenos. Así, débese evitar a introdución e diseminación dos axentes patóxenos zoonósicos mediante o control de animais, persoas e maquinaria e/ou utensilios que entran ou están presentes na granxa, e tamén das condicións hixiénicas e de mantemento das instalacións. Tamén é recomendable realizar un control da contaminación ambiental.

A orixe da contaminación do leite de tanque pode estar nas feces dos animais, e como consecuencia proceder do alimento e da auga (por exemplo, ensilados), no ambiente e chan da explotación, nas persoas e nos animais infectados portadores asintomáticos ou non.

MEDIDAS DE CONTROL CONTROL DE ANIMAIS Debe favorecerse a recría e no caso de comprar animais debe coñecerse o estado sanitario da gandería de orixe. Tamén é recomendable facer unha proba no sangue e no leite para descartar que excretan algúns destes axentes.

Outro punto importante é controlar a presenza na granxa de animais que poidan entrar en contacto coas vacas, que ben poden ser outros animais domésticos da granxa (cans, gatos, ovellas, galiñas…), animais silvestres (aves como pombas e pardais ou ben teixóns e roedores) e tamén animais doutras explotacións (hai que ter límites seguros, evitar pastos comunais, etc.). Débese evitar o posible acceso destes animais a onde se garda o alimento, pensos, ensilados, etc., e auga.

CONTROL DE PERSOAL A falta de medidas hixiénicas no establo e na rutina de muxido favorece que os patóxenos alcancen o leite.

O persoal da explotación debe actuar acorde coas boas prácticas de hixiene en toda a granxa para evitar o contaxio das diversas enfermidades. O persoal supón un importante vehículo de transmisión de microorganismos. É importante levar a cabo unhas prácticas correctas, sobre todo no momento da muxidura, que é cando existe o risco de que os patóxenos zoonósicos presentes no ambiente poidan alcanzar o leite. Resulta imprescindible, polo tanto, realizar correctamente unhas boas prácticas de muxido: utilizar roupa de uso exclusivo e guantes, limpar e secar os tetos antes da colocación da máquina de muxir para evitar a entrada ao leite da sucidade adherida á pel e manter limpos a sala de muxir e o equipo, así como o tanque de almacenamento.

OVUGEN GONADORELINA 50 Îźg/ml

Reproduccion asistida

Fuente: MEDICAL IMAGING

(63(&,(6 '( '(67,12 %RYLQR YDFDV QRYLOODV ,1',&$&,21(6 '( 862 3$5$ /$6 (63(&,(6 '( '(67,12 Tratamiento de la ovulaciĂłn retardada.

(Repeat breeding o sĂ­ndrome de la vaca repetidora).

3262/2*Ă&#x152;$ < )250$ '( $'0,1,675$&,Ă?1 VĂ­a intramuscular. 100 Îźg de gonadorelina (como diacetato) por animal en inyecciĂłn Ăşnica. Es decir, 2 ml de producto por animal. GnRH se inyecta durante el estro.

ra e p s e o de p m e i T Ă­as d o r e c Carne: ro horas ce : e h c e L Envases de 10 ml.

NĂşmero de AutorizaciĂłn de comercializaciĂłn: 1779 ESP

*[YH 9L\Z =PU`VSZ 2T (W *VYYLVZ ;LStMVUV -H_ 90<+64: ;HYYHNVUH www.spveterinaria.com

52

SANIDADE

As camas, os corredores de alimentación e o resto das instalacións deben manterse limpos

CONTROL DE INSTALACIÓNS, MAQUINARIA E UTENSILIOS Aconséllase manter unha boa hixiene nas instalacións, é dicir, ter limpo todo o establo: camas, cubículos, salas de parto, enfermería, sala de muxir e patios. As camas e cubículos deben estar limpos, secos e drenados, para o que é recomendable o uso de axentes secantes. Os corredores de alimentación deben posuír as dimensións axeitadas para favorecer a limpeza diaria (ancho 5,5-6 metros, 15 centímetros por enriba do nivel do solo, cos amarres inclinados 10 cm). Ten que haber bebedeiros nunha proporción de 1/20 animais, situados en diferentes puntos pero nunca ao final do corredor ou en puntos cegos, cunha altura e profundidade suficientes para facilitar a limpeza diaria. Tamén se debe favorecer a drenaxe das augas en todas as superficies e hai que eliminar o esterco e residuos orgánicos, que ademais de ser focos de infección, son puntos moi atraentes para roedores e insectos (vectores de patóxenos como Salmonella, no caso de roedores, e Campylobacter, no caso das moscas).

Débese dispor dun sistema axeitado de desinsectación, desinfección e desratización (DDD) nos establos, salas de partos, enfermerías, para os equipos, sala de muxidura e tanque de leite e nos locais de almacenamento de alimentos.

A maquinaria e os utensilios deben ser de uso único, é dicir, os aparellos utilizados para o manexo do alimento non se utilizarán ademais para outras tarefas como a limpeza do establo.

Os puríns e residuos debe estar almacenados axeitadamente e deseñados de tal forma que sexan impermeables e que non permitan o acceso das vacas nin doutros animais.

E deben estar separados das zonas do alimento.

CONTROL DA ALIMENTACIÓN Para a maioría dos axentes patóxenos zoonósicos de orixe alimentaria, a alimentación constitúe a principal fonte de entrada. Por este motivo débese dispoñer dun adecuado programa de bioseguridade dos alimentos, con medidas coma as seguintes: Proporcionarlles aos animais fontes de auga de boa calidade (tanto de bebida como para a limpeza). Para iso, os pozos, mananciais e conducións deben estar protexidos e en bo estado. Ademais, deben estar a unha distancia de seguridade do almacén de puríns, esterco ou residuos, como mínimo a 60 metros. É aconsellable analizar a auga periodicamente, sobre todo para descartar a presenza de coliformes, bacterias totais e fecais. A recollida da auga debe facerse no lugar máis próximo ao punto de uso.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

Proporcionarlles aos animais pensos e ensilados de boa calidade. É moi importante controlar a calidade dos ensilados evitando a humidade, realizando un bo prensado, corte e selado, utilizando materia prima sen listerias, etc.

Os ensilados mal elaborados, conservados e manexados son máis propensos a ensuciarse con terra ou derivados de puríns, e polo tanto a contaminarse.

Analizar os ensilados antes do seu consumo. Ao abrir os ensilados debe valorarse o pH e comprobar ausencia de mofos. Non debe utilizarse o ensilado dos bordos nin da parte superior, porque nestas partes a fermentación é menor e, polo tanto, a probabilidade de existir Listeria é maior. Así mesmo, debe haber un bo sistema de recollida de efluentes do ensilado.

Coñecer a orixe dos alimentos. No caso de ser alimentos producidos na propia explotación, hai que obtelos seguindo as guías de boas prácticas agrarias. Débense cumprir os períodos de espera tras a aplicación de puríns/esterco, antes de que os animais saian pastar ou se recollan os cultivos.

Se os alimentos son comprados deben vir etiquetados e rexistrar a data de entrega. Os alimentos deben proceder de empresas certificadas, así que no caso de mercar as materias primas hai que asegurarse de que a compra se fai a provedores con garantía.

Os equipos e a instalación dos alimentos non deben compartirse para outras tarefas.

Os almacéns dos alimentos estarán afastados de posibles fontes de contaminación e ser de uso exclusivo. Deben estar protexidos do posible acceso de animais silvestres, sobre todo de aves, roedores, insectos, etc., pero tamén dos animais domésticos (que son portadores de Salmonella e Campylobacter, entre outros). É recomendable que existan compartimentos ou divisións para os diferentes produtos, que faciliten un sistema adecuado de limpeza e reposición.

Neles debe levarse a cabo un axeitado programa de DDD e anotarse a data das limpezas e desinfeccións.

A lexislación indica que se deben facer análises físicoquímicas e microbiolóxicas (fungos, levaduras e bacterias) dos alimentos.

OUTRAS MEDIDAS DE CONTROL É básico favorecer o benestar dos animais para diminuír o estrés e a susceptibilidade de sufrir unha infección. O estrés é o factor máis importante que fai que os animais excreten os patóxenos tanto no leite coma nas feces, sendo así una fonte de infección, xa que contamina as camas, os corredores, as augas e puríns.

No caso de determinados patóxenos, como Salmonella, poderíase vacinar aos animais. As vacinas para listeriose só deben utilizarse naqueles casos onde haxa unha alta incidencia de listeriose clínica, para intentar diminuír a presentación da infección.

En resumo, para diminuír a incidencia de patóxenos zoonósicos no gando débese evitar a contaminación fecal-oral, controlar os factores ambientais, levar a cabo un programa hixiénico baseado na limpeza, favorecer a formación dunha flora intestinal saudable nos animais e establecer unha rutina hixiénica correcta durante a muxidura e a conservación do leite.

54

SANIDADE

PARATUBERCULOSE: COMO ESTABLECER UN PLAN DE CONTROL EFECTIVO E RENDIBLE

A infección do gando prodúcese nos primeiros meses de vida do animal, cando a enfermidade comeza a desenvolverse lentamente

A paratuberculose é unha enfermidade infecciosa crónica e progresiva do intestino delgado dos ruminantes que provoca unha síndrome de malabsorción debido á deterioración das paredes intestinais. Como consecuencia deste proceso, e xa en fases avanzadas da enfermidade, prodúcese o cadro clínico típico que se presenta con diarrea crónica intermitente que non responde a tratamento, perda progresiva de peso e aparición de edemas en diversas localizacións, como na área submandibular.

A bacteria responsable é o Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis (MAP), un microorganismo emparentado directamente cos axentes causantes da tuberculose tanto humana coma bovina.

INTRODUCIÓN A paratuberculose supón graves perdas económicas para as explotacións afectadas, xa que os animais enfermos van sufrindo un descenso progresivo da produción láctea debido ao mal aproveitamento dos nutrientes por parte do intestino. Como o animal vai perdendo peso, tamén empeora o seu estado xeral, afectando así de forma indirecta á fertilidade. Todo isto provoca que se reduza a vida produtiva do gando, obrigando ao produtor a eliminar animais enfermos de maneira anticipada, e alcanzando ademais un menor valor de sacrificio debido ao mal estado das carnes.

Hai que ter en conta que se eliminamos reses de maneira prematura é necesario aumentar o gasto en reposición. Por

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

A. Prieto1, N. Lago1, S. Valverde1, J. M. Díaz1, R. Carballo2, C. Pardo2, G. Fernández1 1 Unidade de Enfermidades Infecciosas. Departamento de Patoloxía Animal. Facultade de Veterinaria de Lugo. Universidade de Santiago de Compostela 2 Sociedad Cooperativa Ganadera AGRIS. Friol, Lugo

último, hai que engadirlle ao total de perdas todos aqueles gastos derivados das visitas do veterinario, as probas de laboratorio, etc.

Outro aspecto de importancia desde o punto de vista sanitario é que, segundo diversos estudos, podería existir unha relación entre este microorganismo e a enfermidade de Crohn en humanos. Se se demostrase esta hipótese podería supoñer un problema para a cadea alimentaria, xa que unha das vías de excreción do axente é a través do leite.

SANIDADE

Patoxenia da paratuberculose

A infección do gando prodúcese nos primeiros meses de vida do animal, cando a enfermidade comeza a desenvolverse lentamente de tal xeito que pasan anos ata que se produce o cadro sintomático. Unha vez que MAP coloniza o intestino comeza a eliminación do microorganismo, máis débil e intermitente ao principio do proceso pero que vai aumentando conforme progresa a infección. En

fases xa avanzadas da enfermidade aparecen os síntomas clínicos de diarrea, perda de peso, redución elevada da produción e, por último, prodúcese a morte do animal, tal como se pode ver no gráfico. Os animais enfermos clinicamente sempre serán animais adultos a partir de 1,5-2 anos, aínda que o maior número de casos adoita rexistrarse entre os adultos novos (2ª-3ª lactación).

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

55

56

SANIDADE

As principais fontes de eliminación de MAP, e polo tanto de contaxio, son o material fecal e o leite de animais infectados. A ruta de infección é sempre por vía dixestiva, ben por inxestión de alimentos ou auga contaminados con feces, ben a través do leite. A entrada da enfermidade na explotación ocorre na maioría dos casos por adquisición de gando infectado, aínda que tamén pode introducirse mediante vehículos, ferramentas e persoas que se contaminaron con feces de animais eliminadores.

Debido ao carácter crónico da enfermidade, a progresión da paratuberculose nunha gandería podería compararse ao aspecto dun iceberg, do cal só apreciamos unha pequena parte, que serían os casos clínicos, como se aprecia no gráfico. Con todo, a maior parte do problema son os animais infectados subclínicos, que pasan desapercibidos ao non presentar ningún tipo de síntoma evidente e que son os responsables do mantemento da infección, provocando a aparición de novos casos clínicos “por goteo”.

HAI QUE EVITAR A COMPRA DE ANIMAIS OU REDUCILA AO MÍNIMO, ASEGURÁNDOSE DE QUE PROVEÑEN UNICAMENTE DE RABAÑOS DE BAIXO RISCO OU CON STATUS SANITARIO COÑECIDO

Efecto iceberg da paratuberculose

Vaca infectada por paratuberculose

cribiuse entre un 15-28% de explotacións positivas, cun 3-4% de animais infectados, polo que a situación é moi similar á do resto do continente. É importante destacar que, en ocasións, durante a realización das campañas oficiais de saneamento, en granxas libres de tuberculoses poden producirse reaccións dubidosas á inoculación da tuberculina a consecuencia de reaccións cruzadas pola presenza de paratuberculose no establo. Este é un aspecto que deben ter en conta os produtores, xa que pode significar a existencia dunha infección por MAP antes da aparición de casos clínicos.

PROBLEMÁTICA DO DIAGNÓSTICO: CAL EMPREGAR? Para o diagnóstico da paratuberculose existe unha ampla variedade de probas diferentes, e cada unha delas presenta unha serie de vantaxes e inconvenientes. Desde o punto de vista práctico, adoitan empregarse dúas probas fundamentalmente, ELISA indirecto e cultivo fecal.

DIAGNÓSTICO SEROLÓXICO: ELISA INDIRECTO SITUACIÓN EPIDEMIOLÓXICA A paratuberculose atópase hoxe en día en case calquera parte do mundo e, aínda que a súa distribución non é uniforme, podemos afirmar que está presente especialmente en zonas e países con importante produción gandeira. Nos Estados Unidos, por exemplo, ata o 40% de explotacións de vacún leiteiro de máis de 300 cabezas resultaron ser positivas á paratuberculose. Polo que respecta a Europa, existen estudos que estiman que en moitos países con importante produción leiteira, como Holanda, Dinamarca, Francia ou Alemaña, hai entre un 7-55% de ganderías positivas con polo menos un 3-5% de animais infectados por explotación.

En España realizáronse diversos estudos epidemiolóxicos, especialmente na zona norte. No que respecta a Galicia, e unicamente falando de gando vacún de leite, des-

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

A proba ELISA é unha análise que se realiza a partir de soro sanguíneo dos animais, buscando anticorpos específicos fronte ao axente infeccioso implicado (diagnóstico indirecto). É un test rápido, sinxelo e de baixo custo (aproximadamente 2-3 euros por animal), pero presenta o inconveniente da súa baixa sensibilidade. A proba é eficaz para a determinación e confirmación de animais en estados avanzados da enfermidade, pero a súa eficacia diminúe enormemente en animais en fase subclínica. Este feito débese a que os animais non forman anticorpos fronte ao microorganismo desde o momento da infección, senón que a formación destes comeza ao mesmo tempo que as lesións van progresando cara a formas máis graves. Deste modo establécese unha relación directa entre a taxa de anticorpos e a cantidade de bacterias que se excretan por vía fecal.

58

SANIDADE

Cultivo positivo de paratuberculose. Poden observarse as colonias de bacterias como pequenos puntos de cor branca

A MELLOR FERRAMENTA PARA LIMITAR A EXTENSIÓN DA INFECCIÓN É REDUCIR O CONTAXIO DA RECRÍA MEDIANTE AXEITADAS PAUTAS DE MANEXO E BIOSEGURIDADE Independentemente deste problema, este test presenta outro tipo de inconveniente: as reaccións cruzadas con outras bacterias do mesmo grupo, a maioría das cales son ambientais e non patóxenas para o gando. Desta maneira é posible que se produzan falsos positivos, sobreestimando a presenza da enfermidade na explotación.

Actualmente, esta técnica é a que se emprega na maioría de plans de control desenvolvidos por varios países, como Os Estados Unidos ou Austria, e tamén por moitas ADS de Galicia, como método de análise de todo o rabaño para coñecer a situación da explotación fronte á infección.

CULTIVO FECAL É a técnica considerada de referencia pola comunidade científica, xa que permite detectar a ampla maioría dos casos clínicos e unha porcentaxe variable dos subclínicos.

A pesar disto, este método tamén presenta certos inconvenientes, por exemplo, o seu maior custo (ao redor de 30 euros por mostra). Por outra banda, tárdase máis ata lograr o diagnóstico debido ao lento crecemento das micobacterias, polo que non se obtén un resultado positivo antes das 6-8 semanas. O seu elevado custo, unido ao atraso na obtención de resultados, fai que na maioría dos casos o seu uso quede limitado ao de proba de confirmación.

ALTERNATIVAS Desde hai uns anos púxose a proba un novo método baseado no cultivo fecal para clasificar as granxas segundo o status sanitario. Como veremos máis adiante, para o control da enfermidade é máis importante diagnosticar correctamente o establo que o feito de identificar cales son os animais infectados. Este novo método consiste en agrupar mostras fecais de 5-10 animais (pooles fecais) ás que posteriormente se lles realiza o cultivo, co que o custo da análise de todo o rabaño dilúese moitísimo. No noso laboratorio estamos a levar a cabo un ensaio a partir destes pooles fecais e obtivemos bos resultados á hora de clasificar as explotacións en comparación coa proba ELISA, tanto en valor diagnóstico coma económico.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

PREVENCIÓN E CONTROL: MEDIDAS A TER EN CONTA Dado que a importancia da paratuberculose radica fundamentalmente nas perdas económicas que produce, é moi importante, para a rendibilidade das explotacións, establecer un adecuado programa de prevención, control e erradicación. Tendo en conta todo o exposto ata agora, habemos de ser conscientes de que a erradicación da enfermidade non é a meta a perseguir a curto prazo, senón o control da infección para posteriormente conseguir chegar a un status libre de paratuberculose.

Un dos métodos que se demostrou máis eficaz para o control da infección é a vacinación. Existen abundantes estudos nos que se pon de manifesto a eficacia da vacina. Inda que non evita a infección, si que modifica a resposta do animal fronte á mesma, mantendo a enfermidade de forma latente, sen que chegue a aparecer sintomatoloxía clínica, e reducindo tamén o nivel de excreción de MAP ao medio. A pesar disto, a vacinación induce unha resposta inmune por parte do animal, indiferenciable da que sucede nunha infección natural. É por este motivo que a vacinación non pode empregarse actualmente en España, xa que produce interferencias co diagnóstico oficial da tuberculose que se realiza nas campañas oficiais de erradicación.

Como estamos a ver, o feito de non poder vacinar as explotacións déixanos ante dúas posibles solucións: a identificación e eliminación dos animais excretores de MAP, polo risco que supoñen, e a aplicación de medidas de manexo e bioseguridade que limiten o risco de contaxio desde o gando adulto á recría.

Para a identificación dos animais infectados é necesario implantar un plan de control que inclúa a realización de probas diagnósticas que, como mencionamos antes, distan bastante de ser perfectas. En países coma Os Estados Unidos, estes plans baséanse na análise de todo o rabaño de forma anual ou bianual mediante análise serolóxica, confirmando posteriormente mediante cultivo fecal aqueles animais que demostren un resultado serolóxico positivo. Estes animais son eliminados do rabaño no momento no que se confirma a infección. É certo que se consegue unha diminución dos casos clínicos, pero por si sós estes programas non logran limitar a transmisión da infección e, ademais, supoñen un gasto enorme tanto polo diagnóstico coma polas perdas que se producen ao eliminar e repoñer animais.

60

SANIDADE

É MOI RECOMENDABLE HABILITAR UNHA SALA DE PARTOS E FACER QUE PERMANEZA LIMPA E SECA, ASÍ COMO LIMPAR FLANCOS E UBRES ANTES DO PARTO

Por outra banda, a capacidade de detección das técnicas Táboa 1 serolóxicas é limitada, polo que a súa aplicación é máis MEDIDAS DE MANEXO E BIOSEGURIDADE efectiva en rabaños grandes que en rabaños pequenos A. ÁREA DE PARTOS como os que hai en Galicia. A modo de exemplo, se a OBXECTIVO: Mantela limpia e seca. técnica ELISA detecta un 30% de animais subclínicos e a) Áreas interiores: consideramos unha prevalencia do 3% de animais enfer- · Utilizar a área unicamente para partos. Non aloxar animais enfermos. mos por explotación, nun rabaño de 300 cabezas haberá 9 · Utilizar corrais individuais, asegurando un tamaño adecuado da área. animais infectados, dos cales poderemos identificar 3 coa · Manter sempre a cama seca. técnica ELISA. En cambio, se o rabaño é de 66 animais, · Eliminar feces e cama despois de cada parto. haberá 2 animais infectados, dos que detectaremos un ou b) Áreas exteriores: ningún. Ademais, o feito da existencia de reaccións cru- · Usar unha área adecuada minimizando a acumulación de barro e feces. zadas con outras bacterias do mesmo xénero vai provocar c) Para ambas: que en moitas granxas se produzan erros de clasificación · Recoller e limpar os ubres antes do parto e retirar os becerros inmediatamente. debido á aparición de falsos positivos. É por isto que a B. XATAS LACTANTES utilización do cultivo fecal de pooles de feces de varios OBXECTIVO: Evitar o contacto das xatas con materiais ou ambientes contaminados. animais podería ser unha ferramenta máis interesante á · Usar costro de vacas negativas ou de baixo risco para a cría das xatas. hora de clasificar as explotacións dunha rexión como Ga- · Previr a contaminación fecal da auga e o alimento. licia, onde o tamaño medio de explotación é de ao redor · Alimentar con lactorreemprazante ou leite pasteurizado. de 25-30 animais. Aínda que é certo que o atraso no diag- · Manexar o pasto para minimizar a exposición das xatas a forraxes contaminados. nóstico é maior en comparación coas técnicas serolóxicas, · Manter ás xatas en zonas ou áreas separadas de vacas de maior idade. polos elevados tempos de incubación, con este método · Impedir a transferencia de contaminación desde as vacas ás xatas. Por exemplo, alimentar primeiro ás xatas, utilizar aparellos distintos, lavar e desinfectar ben as conséguese evitar a clasificación dunha granxa como in- botas, etc. fectada cando en realidade non o está. En calquera dos C. XATAS DESTETADAS ATA UN ANO casos expostos, o rabaño debe ser testado sempre durante OBXECTIVO: Previr a exposición a animais infectados e a material fecal, así como a varios anos, mesmo aínda que os resultados das probas contaminación do alimento e a auga. sexan negativos, co fin de garantir a correcta clasificación · Non xuntar nin permitir contacto directo con gando adulto nin os seus sanitaria da granxa. Desta maneira poderemos asegurar- excrementos. nos a detección de novos casos que permanecían latentes · Previr drenaxes de material fecal desde o gando adulto cara ás áreas de recría. ou de animais infectados que aínda non comezaran a ex- · Non usar comedeiros ou bebedeiros comúns para o gando adulto e a recría. · Usar aparellos diferentes para o manexo de feces e de alimentos. cretar MAP en cantidades detectables. Á vista das dificultades que existen para identificar os · Manter os alimentos e a agua lonxe de posible contaminación por materiais fecais. animais infectados que están en fase latente ou subclínica, · Evitar o tráfico (animais, personas…) dende as zonas do gando adulto cara ás podemos afirmar que é case imposible eliminar a infección de recría. dun establo en base só da eliminación de animais posi- · Non alimentar cos restos da ración do gando adulto ó grupo de recría. tivos, xa que co tempo seguirán aparecendo novos casos D. GANDO ADULTO Eliminar os animais de alto risco; manexar os animais positivos para clínicos “por goteo”. Polo tanto, a eliminación de positivos OBXECTIVO: reducir o risco de exposición do gando máis novo e susceptible. sen clínica non é efectiva para erradicar a enfermidade, nin · Separar, analizar e eliminar todos os animais con signos clínicos de eficiente desde o punto de vista económico. A mellor fe- paratuberculose tan pronto como sexa posible. rramenta que posuímos para limitar a extensión da infec- · Manexar á parte os animais asintomáticos con resultados positivos para reducir a ción é minimizar ou reducir o contaxio da recría mediante contaminación. a posta en marcha dunhas adecuadas pautas de manexo e · Eliminalos cando sexa economicamente factible. bioseguridade. Estas medidas inclúen os seguintes puntos · Considerar eliminar a descendencia do gando con resultado positivo ó cultivo fecal.

E. COMPRA DE ANIMAIS fundamentais: a) Evitar a compra de animais ou tentar reducila ao OBXECTIVO: Non adquirir ou traer de volta animais infectados de paratuberculose. mínimo, asegurándose de que os animais introducidos no · Coñecer a identidade, historial sanitario e hixiene do rabaño de orixe. establo proveñen unicamente de rabaños de baixo risco · Avaliar o risco de paratuberculose noutras especies ademais do vacún, tales como ou con status sanitario coñecido. Non deben comprarse cabras e ovellas. animais con orixe descoñecida, e en caso de facerse estes · Investigar calquera historial de paratuberculose, porcentaxe de casos clínicos/ano ou resultados de probas para paratuberculose no rabaño de orixe. deben manexarse como animais sospeitosos. Hai que lem· Evitar comprar animais de rabaños con maior risco que o propio rabaño. brar que, dadas as limitacións do diagnóstico, un resultado · Analizar os animais adquiridos (pre ou poscompra, dependendo da idade); negativo ás probas non garante a ausencia de enfermidade. integralos no plan de manexo do rabaño. b) É moi recomendable habilitar unha sala de partos e · Non comprar ou reter animais con cultivo fecal positivo. facer que permaneza limpa e seca, así como limpar flancos · Separar e/ou previr o contacto con gando de recría ata que se coñezan os e ubres das vacas antes do parto. resultados do laboratorio.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

SANIDADE

DÉBESE MINIMIZAR A EXPOSICIÓN DA RECRÍA AO MATERIAL FECAL DO GANDO ADULTO E DOUTRAS ESPECIES SUSCEPTIBLES, COMA OVINOS, CAPRINOS E A FAUNA SILVESTRE Táboa 2 RESUMO DO PLAN DE CONTROL PARA TUBERCULOSE 1º. Clasificar a granxa segundo o status sanitario.

2º. Implantación das medidas de manexo e bioseguridade. Eliminar só os animais con signos clínicos.

3º. Reavaliación da infección mediante toma de mostras (anualmente).

4º. Status libre de enfermidade (tras varios anos de diagnósticos negativos).

c) Separar inmediatamente as crías das súas nais tras o parto, especialmente se se descoñece o status sanitario das nais. As xatas deben criarse en boxes individuais durante os primeiros meses de vida, que é cando son máis susceptibles á infección. d) Minimizar a exposición da recría ao material fecal do gando adulto e doutras especies susceptibles (ovinos, caprinos, fauna silvestre…). É interesante agrupar a recría por lotes de idade e non mesturar animais adultos (como vacas secas) con xatas ata que estas cumpran un mínimo de 1-1,5 anos de idade. e) Evitar o contacto do gando con animais susceptibles infectados ou que estiveron en contacto con animais infectados. f ) Nunca alimentar á recría con calostro de animais de status sanitario descoñecido, nin con leite de status descoñecido a menos que sexa pasteurizada. É moi recomendable que só se empregue para cada xata o calostro/leite dun único animal de status coñecido. g) Impedir a exposición de alimentos, auga, equipos, utensilios e vehículos a materiais fecais. h) Utilizar ferramentas distintas para o manexo de animais adultos e recría (útiles empregados na alimentación, na limpeza de instalacións…).

No sólo de Nitrógeno vive tu forraje

Ganadero, aproveche los beneficios del “Concepto Actyva” para su forraje (Ray grass). Le aconsejamos tomar la decisión de ABONAR en una SÓLA APLICACIÓN, justo cuando la planta empieza a demandar Fósforo, Nitrógeno y Potasio que, como Ud. bien conoce, ese momento coincide con el aumento de las temperaturas y después de la parada invernal; aproximadamente en el mes de Febrero.

Su precio y la calidad de sus nutrientes le permiten ser la Mejor Inversión.

La solución para su forraje. Toma tu decisión a tiempo.

Equilibrio de nutrientes, 100% asimilables.

Na táboa 1 pode observarse un resumo máis detallado das medidas a ter en conta e os obxectivos que se expoñen para cada apartado. O produtor debe ser consciente de que todas estas medidas só serán eficaces en conxunto e levándose a cabo estritamente. Desde un punto de vista práctico, hai que pensar que é posible frear a progresión da infección, e con iso reducir as perdas económicas que produce. Este método é a forma máis efectiva de control e non se basea na detección de animais positivos e sacrificio dos mesmos, senón soamente na eliminación de casos clínicos e adopción das mencionadas medidas de control. O resumo dos pasos que deben seguirse móstrase na táboa 2.

Co tempo, co uso adecuado das técnicas de diagnóstico e cunhas apropiadas medidas de manexo poderemos conseguir eliminar a paratuberculose da explotación.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

61

62

SANIDADE

HIPOCALCEMIA NA VACA LEITEIRA: SÍNTOMAS, PREVENCIÓN E TRATAMENTO A febre do leite, tamén denominada hipocalcemia puerperal ou paresia puerperal, é unha das enfermidades metabólicas con maior incidencia no gando vacún e pode provocar perdas económicas nas explotacións leiteiras. Como non sempre resulta fácil detectala, o mellor xeito de combatela é levar a cabo medidas preventivas.

Anna Arís e Àlex Bach Producción de Rumiantes. Institut de Recerca i Tecnologia Agroalimentàries. IRTA Torre Marimon, 08140 Caldes de Montbui, España

A febre do leite, ou máis correctamente a hipocalcemia puerperal ou paresia puerperal, é unha das enfermidades metabólicas con maior incidencia no gando vacún. Pódese presentar en forma clínica ou ben como hipocalcemia subclínica, sen ningunha manifestación evidente. Os estudos de campo realizados nos últimos 30 anos indican que a incidencia da enfermidade na súa forma clínica é dun 3,45% en América do Norte, dun 6,17% en Europa e dun 3,5% en Australia (DeGaris and Lean, 2008), pero cando temos en conta a hipocalcemia subclínica os estudos demostran que mentres cada ano tan só desenvolveran paresia puerperal ao redor dun 4% das vacas, a incidencia da hipocalcemia subclínica é dun 50% nas vacas de máis idade da explotación (Goff, 2008).

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

Manuais como o Nutrient Requirements of Dairy Cattle (2001) consideran que practicamente todos os animais dunha explotación de vacún produtor de leite sofren hipocalcemia subclínica os primeiros días despois do parto. Estes datos reflicten claramente que algunhas explotacións teñen grandes perdas económicas, e máis tendo en conta que os animais con elevadas taxas de produción de leite padecen máis risco de ser afectados por paresia puerperal e hipocalcemia subclínica (DeGaris and Lean, 2008). Concretamente, o impacto económico da enfermidade vén dado polo feito de que a vida media dunha vaca de leite se pode reducir en 3, 4 anos (Horst et ál., 1997), xa que aínda que as vacas se poden recuperar da paresia puerperal e hipocalcemia subclínica, son máis propensas a desenvolver outras enfermidades e comprométese a súa produtividade e vida media.

SANIDADE

HOMEOSTASE DO CALCIO NA VACA PUERPERAL O calcio en sangue mantense por achegas dos ósos e intestino baixo o control da calcitonina, a hormona paratiroidea (PTH) e 1,25-(OH)2D3. As perdas de calcio no inicio da lactación ocorren basicamente polo calostro ou o leite e, en menor medida, pola eliminación fecal ou urinaria de calcio, sendo esta última controlada pola calcitonina e PTH. Os símbolos entre parénteses indican o efecto biolóxico que exercen as hormonas sobre os tecidos diana.

Reabsorción do calcio dos ósos

Absorción de calcio intestinal

Calcitonina (-) PTH / 1,25 - (OH)2D3 (+)

PTH / 1,25 - (OH)2D3 (+)

Calcio en sangue Calcitonina (+) PTH (+) Calostro/Leite

O CALCIO E O INICIO DA LACTACIÓN A hipocalcemia puerperal é un dos exemplos ben documentados de desequilibrio da homeostase do calcio. O calcio é esencial para a vida nos organismos superiores. Está involucrado en gran variedade de procesos fisiolóxicos relacionados coa formación dos ósos, contracción muscular, transmisión de sinais nerviosos, coagulación do sangue e como segundo mensaxeiro regulando accións de gran variedade de hormonas e factores de crecemento. Ao iniciarse a lactación hai unha repentina demanda de calcio que excede a capacidade homeostática do animal de manter os niveis de calcio en sangue (Goff, 2008). Nos bovinos, as concentracións de calcio no leite e calostro son 10 e 30 veces respectivamente a cantidade que hai no sangue. O cambio de concentración é moito máis grande que noutras especies e, de feito, as necesidades de calcio que ten o animal debido á achega fetal ao final da preñez e durante o inicio da lactación pasan a aumentar máis de 6 veces. As necesidades de calcio en sangue no inicio da lactación poderían manterse a través da absorción no intestino e da reabsorción dos ósos, pero o principal problema é que os mecanismos dedicados a recuperar estes niveis de calcio están practicamente inactivos e non son capaces de suplir unha demanda de calcio esaxeradamente elevada (Horst et ál., 2005).

A paresia puerperal raramente se manifesta en animais de primeira lactación pero aumenta considerablemente en animais que entran na terceira ou en lactacións posteriores (Curtis et ál., 1984). Isto é debido a que presentan maior produción de leite e, polo tanto, maior demanda de calcio, e a que coa idade diminúe a capacidade de mobilizar calcio

Perdas fecais de calcio

Perdas urinarias de calcio

dos ósos e de estimular a súa absorción desde o epitelio intestinal, xa que diminúen os receptores de 1,25(OH)2 D3, hormona calciotrófica involucrada na homeostase do calcio, e aumenta a presenza de encimas como a C24-hidroxilasa que inactiva a 1,25(OH)2D3 ( Johnson et ál., 1995).

SÍNTOMAS As manifestacións clínicas aparecen xeralmente entre as 24 horas previas ao parto ata as 72 horas despois do parto (Shappell et ál., 1987). A hipocalcemia é a característica máis importante dos síntomas clínicos, atopándose concentracións de calcio total en sangue <5,5mg/dl. A medida que a hipocalcemia progresa, a vaca é incapaz de sosterse en pé, seguido dunha progresiva falta de consciencia. O latexo cardíaco pasa a ser practicamente imperceptible e o ritmo cardíaco incrementa de 60-70 a 120 latexos por minuto. A secreción de leite falla, suprímense os procesos de dixestión e establécese timpanismo, estrinximento e retención de ouriños. A respiración é lenta e a temperatura corporal diminúe. Se os animais non son tratados morren en 2 ou 3 días por coma prolongado ou fallo cardíaco (Horst et ál., 2005; Murray et ál., 2008). Ademais, clinicamente, a hipocalcemia está asociada a unha maior incidencia de prolapso uterino e retención de membranas fetais, xa que nestes animais a involución uterina é menos eficiente. As vacas con hipocalcemia puerperal teñen intervalos anormalmente longos entre o parto e a primeira ovulación posparto e tamén unha fase lútea máis longa no próximo ciclo reprodutivo (Murray et ál., 2008). Tamén se triplica o risco de padecer disfuncións ruminais, desprazamento de abomaso e cetose (Massey et ál., 1993; DeGaris and Lean, 2008).

La Raza Vacuna FLECKVIEH Garantiza el FUTURO Y VIABILIDAD ECONÓMICA de las Explotaciones Ganaderas Productoras de LECHE / Tipo Familiar Asociación Nacional Criadores Vacuno Fleckvieh España Entidad Colaboradora del Ministerio Avda. Movera 580 (Edificio CENSYRA) 50.194 MOVERA-ZARAGOZA Tels. 976 586 625 / 647 145 563 GANADERO, SI DESEAS ADQUIRIR NOVILLAS DE ESTA MAGNIFICA RAZA, CONTACTA CON LA ASOCIACIÓN Y PIDE INFORMACIÓN

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

63

64

SANIDADE

A paresia puerperal aumenta considerablemente en animais que entran na terceira ou en lactacións posteriores

A hipocalcemia subclínica, que non vai asociada a manifestacións clínicas, tamén ocorre no período puerperal e pódese chegar a presentar durante os 40 primeiros días despois dun parto normal en vacas con elevada produción de leite (Kamgarpour et ál., 1999). Nestes casos, as alteracións dos niveis de calcio en sangue son menores e, a pesar de que é un proceso patolóxico difícil de detectar, afecta dramaticamente á saúde e ao benestar dos animais. Redúcese o tamaño dos folículos ovulatorios e do corpo lúteo ao renovarse o seguinte ciclo reprodutivo (Kamgarpour et ál., 1999), o consumo de alimento diminúe e redúcese a contracción muscular afectando á mobilidade ruminal, intestinal e abomasal, incrementando o risco do desprazamento abomasal e cetose (Goff, 2008; Clarck et ál., 2001).

Queda afectado tamén o peche dos esfínteres das mamilas despois do muxido, de maneira que sofren un maior número de infeccións e aumenta o risco e incidencia de mamite.

Tamén se demostrou que afecta negativamente á resposta celular do sistema inmunolóxico e expón aos animais con hipocalcemia a un maior risco de padecer mastite e metrite (Ducusin et ál., 2003; Kimura et ál., 2006). O grave deste proceso é que ocorre sen manifestacións clínicas.

Táboa 1: Niveis de calcio total en sangue en diferentes condicións fisiolóxicas Condición fisiolóxica Vaca en lactación Vaca despois do parto Hipocalcemia lixeira Hipocalcemia moderada Hipocalcemia severa

Niveis de calcio 8,4–10,2 mg/dl 6,8–8,6 mg/dl 4,9–7,5 mg/dl 4,2–6,8 mg/dl 3,5–5,7 mg/dl

TRATAMENTO E PREVENCIÓN O tratamento que se realiza cando se detecta a hipocalcemia de forma clínica é unha inxección intravenosa de calcio (normalmente de 8 a 10 g de calcio) para evitar que morra o animal ata que se adaptan os mecanismos homeostáticos do calcio (Horst et ál., 1997). O tratamento máis utilizado é a infusión do 23% de calcio borogluconato. Con todo, é importante evitar a inxección de calcio nun curto período de tempo xa que pode resultar en concentracións moi elevadas en sangue (>25 mg/dl) dando lugar a unha parada cardíaca (Goff, 2008).

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

ESTRATEXIAS PREVENTIVAS Co fin de evitar perdas de produtividade e secuelas metabólicas, e tendo en conta que o principal problema son os casos subclínicos que non se detectan, é imprescindible aplicar estratexias preventivas. Actualmente non existe unha estratexia de fácil aplicación e con elevada eficacia imposta no campo, pero hai algunhas prácticas habituais que poden axudar a diminuír a incidencia de hipocalcemia.

A administración oral de sales de calcio utilízase para promover a difusión pasiva de calcio ao sangue durante o período puerperal. Tradicionalmente utilizáronse solucións e xeles de CaCl2 que ofrecen unha fonte concentrada de calcio (36%). Debe terse en conta que unha administración excesiva de CaCl2 oral pode inducir acedose metabólica severa que ocasiona perda de apetito nun momento no que estimular a inxestión é moi importante (Goff and Horst, 1993). Unha alternativa que non presenta esta desvantaxe é a utilización de propionato de calcio, pero este composto só contén un 21,5% de calcio e é necesario administrar volumes grandes, dificultando a súa administración oral.

Unha das áreas nas que se dedicou máis esforzos para previr a hipocalcemia é a manipulación da dieta. Unha das estratexias baséase en diminuír a achega de calcio previa ao parto para manter activos os mecanismos homeostáticos e poder responder con eficiencia no momento no que aparece a hipocalcemia puerperal. Despois do parto, os animais mantéñense cunha dieta elevada en calcio para poder manter a normocalcemia. Esta estratexia ás veces resulta difícil de implementar no campo porque a maioría de alimentos para ruminantes conteñen concentracións de calcio incompatibles coa formulación de dietas pobres en calcio (<20 g/día). Algúns estudos propuxeron o uso de arxilas como a zeolita e acedos graxos libres de cadeas longas como capturadores de calcio. Estes axentes funcionan ben en dietas con concentracións de Ca <50 g/día pero é necesario valorar que non se unen especificamente ao calcio e poden comprometer o estado doutros compoñentes nutricionais como vitaminas e outros minerais (Thilsing-Hansen et ál., 2002).

O magnesio (Mg) e o fósforo (P) tamén xogan un papel importante na homeostase do calcio. O Mg é crítico na liberación da hormona paratiroidea e na síntese da hormona calciotrófica (1,25(OH)2D3). En situacións de hipomagnesia, o ril e o óso responden peor aos efectos da PTH (Goff, 2000). O fósforo tamén podería xogar un papel importante na patoxénese da paresia puerperal, xa que dietas preparto con concentracións elevadas de P teñen un impacto negativo na homeostase do calcio e incrementan o risco de hipocalcemia (Kichura et ál., 1982).

As manifestacións clínicas da hipocalcemia aparecen xeralmente entre as 24 horas previas ao parto ata as 72 horas despois do parto

66

SANIDADE

O TRATAMENTO PARA A HIPOCALCEMIA CLÍNICA É UNHA INXECCIÓN INTRAVENOSA DE CALCIO (NORMALMENTE DE 8 A 10 GRAMOS) PARA EVITAR QUE MORRA O ANIMAL A nivel nutricional tamén se pode manipular o balance catiónico-aniónico co fin de diminuír a alcalose metabólica que se relaciona cunha maior incidencia de hipocalcemia.

A alcalose metabólica vén causada por unha ración que suplementa máis catións (sodio e potasio) que anións (xofre e cloruro) e é o caso das dietas que xeralmente se aplican a ruminantes, xa que, por exemplo, todas as forraxes son moi ricas en potasio. O cálculo do balance catiónico-aniónico na dieta (DCAD ou dietary cation-anion difference) require converter o contido (%) de catións e anións da dieta en miliequivalentes (mEq) para corrixir a contribución final de cada elemento segundo as súas propiedades químicas, e posteriormente facer a diferenza entre eles. A seguinte fórmula integra os factores de conversión necesarios para obter os miliquivalentes de cada ión e o resultado final en mEq por quilo de materia seca: mEq/kg= [(sodio x 435) + (potasio x 256)] - [(cloruro x 282) + (xofre x 624)].

Unha dieta preventiva de hipocalcemia clínica e subclínica é aquela que se atopa no rango de -100mEq/kg e -200mEq/kg. Para formulala é necesario engadir sales aniónicos ricos en xofre ou cloruro tales como CaCl2, MgCl2, NH4Cl, CaSO4, H2SO4 ou MgSO4. En xeral, os sales de cloruro teñen maior poder acidificante e, a pesar de que o MgSO4 se utilizou a miúdo como axente preventivo de hipocalcemia, varios estudos demostran que é pouco efectivo en comparación con outros sales (Goff et ál., 2004).

As dietas suplementadas con anións adminístranse xeralmente tres semanas antes da data prevista do parto e é preciso monitorizar o pH dos ouriños ao cabo dunha semana para axustar a dose (Táboa 2). É importante destacar que este tipo de sales comprometen a palatabilidade e poden diminuír a inxestión (Horst et ál., 1997). Unha introdución gradual dos sales aniónicos e a súa incorporación de forma totalmente homoxénea na ración poden previr problemas de palatabilidade. Unha alternativa á adición de sales aniónicos é reducir o uso de forraxes ricas en potasio.

Táboa 2. Niveis de pH urinarios que predicen os niveis do calcio no inicio da lactación (Jardon et ál., 1995) pH urinario pH: 8,0 – 7,0 pH: 6,0 – 7,0 pH: 5,5 – 6,5

Estado acedo-base Alcalose metabólica Acedose metabólica en raza Holstein Acedose metabólica en raza Jersey

Calcio ao inicio da lactación Calcio sanguíneo baixo Calcio sanguíneo normal Calcio sanguíneo normal

En definitiva, cando falamos de hipocalcemia en vaca de leite, o termo que máis peso ten é a prevención, xa que é a única maneira de loitar contra a hipocalcemia subclínica cunha elevada incidencia e consecuencias produtivas pero sen manifestacións clínicas que nos permitan detectala.

Ata o momento non hai unha estratexia preventiva completamente eficaz e moitas das estratexias de manipulación nutricional utilizadas non son fáciles de implementar na práctica, pero a miúdo os beneficios que resultan da redución da hipocalcemia clínica e subclínica compensan os esforzos asociados á súa implementación.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

BIBLIOGRAFÍA _Clarck J., David K. Beede, Richard A. Erdman, Jesse P. Goff, Ric R. Grummer, James G. Linn, Alice N.Pell, Charles G. Schwab, Trevor Tomkins, Gabriella A. Varga, William P. Weiss, Gary L. Cromwell, Mary E. Allen, Michael L. Galyean, Ronald W. Hardy, Brian W. Mcbride, Keith E. Tinehart, L. Lee Southern, Jerry W. Spears, Donald R. Topliff and William P. Weiss (2001). Nutritional Requirements Of Dairy Cattle. _Curtis, C. R; Erb, H. N; Sniffen, C. J; and Smith, R. D. (1984). Epidemiology of parturient paresis: predisposing factors with emphasis on dry cow feeding and management. J. Dairy Sci. 67, 817-825. _DeGaris, P. J. and Lean, I. J. (2008). Milk fever in dairy cows: a review of pathophysiology and control principles. Vet. J. 176, 58-69. _Ducusin, R. J; Uzuka,Y; Satoh, E; Otani, M; Nishimura, M; Tanabe, S., and Sarashina, T. (2003). Effects of extracellular Ca2+ on phagocytosis and intracellular Ca2+ concentrations in polymorphonuclear leukocytes of postpartum dairy cows. Res. Vet. Sci. 75, 27-32. _Goff, J. P. (2000). Pathophysiology of calcium and phosphorus disorders. Vet Clin North Am Food Anim Pract. Jul;16(2):319-37, vii. _Goff, J. P., Ruiz R., Horst RL. (2004). Relative acidifying activity of anionic salts commonly used to prevent milk fever. J Dairy Sci. 2004 May;87(5):1245-55. _Goff, J. P. (2008). The monitoring, prevention, and treatment of milk fever and subclinical hypocalcemia in dairy cows. Vet. J. 176, 50-57. _Goff, J. P. and Horst, R. L. (1993). Oral administration of calcium salts for treatment of hypocalcemia in cattle. J. Dairy Sci. 76, 101-108. _Horst, R. L; Goff, J. P; Reinhardt, T. A. and Buxton, D. R. (1997).

Strategies for preventing milk fever in dairy cattle. J. Dairy Sci. 80, 12691280. _Horst, R. L., Goff, J. P. and Reinhardt, T. A. (2005). Adapting to the transition between gestation and lactation: differences between rat, human and dairy cow. J. Mammary. Gland. Biol. Neoplasia. 10, 141-156. _Johnson, J. A; Beckman, M. J; Pansini-Porta, A; Christakos, S; Bruns, M. E; Beitz, D. C; Horst, R. L. and Reinhardt, T. A. (1995). Age and gender effects on 1,25-dihydroxyvitamin D3-regulated gene expression. Exp. Gerontol. 30, 631-643. _Kamgarpour, R; Daniel, R. C; Fenwick, D. C; Mcguigan, K. and Murphy, G. (1999). Post partum subclinical hypocalcaemia and effects on ovarian function and uterine involution in a dairy herd. Vet. J. 158, 59-67. _Kimura, K., Reinhardt, T. A. and Goff, J. P. (2006). Parturition and hypocalcemia blunts calcium signals in immune cells of dairy cattle. J. Dairy Sci. 89, 2588-2595. _Kichura, T. S; Horst, R. L; Beitz, D. C; Littledike, E. T. (1982). Relationships between prepartal dietary calcium and phosphorus, vitamin D metabolism, and parturient paresis in dairy cows. Journal of Nutrition 112, 480–487. _Massey, C. D; Wang, C; Donovan, G. A. and Beede, D. K. (1993).

Hypocalcemia at parturition as a risk factor for left displacement of the abomasum in dairy cows. J. Am. Vet. Med. Assoc. 203, 852-853. _Murray, R. D; Horsfield, J. E; McCormick, W. D; Williams, H. J. and Ward, D. (2008). Historical and current perspectives on the treatment, control and pathogenesis of milk fever in dairy cattle. Vet. Rec. 163, 561-565. _Shappell, N. W; Herbein, J. H; Deftos, L. J. and Aiello, R. J. (1987).

Effects of dietary calcium and age on parathyroid hormone, calcitonin and serum and milk minerals in the periparturient dairy cow. J. Nutr.

117, 201-207. _Thilsing-Hansen, T; Jorgensen, R. J; Enemark, J. M. and Larsen, T. (2002). The effect of zeolite A supplementation in the dry period on periparturient calcium, phosphorus, and magnesium homeostasis. J. Dairy Sci. 85, 1855-1862.

68

SANIDADE

AS CARRACHAS: CAUSA IMPORTANTE DE PERDAS NO GANDO Aínda que as carrachas provocan danos directos sobre a pel do animal que parasitan, a grande ameaza deste grupo de ácaros é o seu papel como vectores de axentes patóxenos, algúns dos cales poden afectar seriamente tanto á saúde dos animais infestados como á do home.

Cando unha carracha detecta un posible hospedeiro, adopta esta típica postura mentres agarda que o animal roce a vexetación na que se encontra

Díaz, P.1; Pato, F.J. 1; Pérez, A. 1; Soilán, M. 2; Panadero, R. 1; López, C. 1; Morrondo, P. 1; Díez-Baños, P. 1 1

Parasitoloxía e Enfermidades parasitarias. Departamento de Patoloxía Animal. Facultade de Veterinaria.

Universidade de Santiago de Compostela. Campus Universitarios s/n, 27002, Lugo 2 ADSG Vacasan. Sobreira-Fornas, 27518, Chantada

INTRODUCIÓN As carrachas son un grupo de ácaros que parasitan principalmente a mamíferos e aves, aínda que tamén se poden encontrar en réptiles e anfibios. Son parasitos externos temporais e obrigados, é dicir, aínda que pasan a maior parte da súa vida no medio exterior, necesitan encontrar un animal como sustento e nutrirse do seu sangue, provocando así danos directos sobre a pel; a pesar disto, esta acción directa non adoita constituír graves problemas para os seus hospedeiros. O verdadeiro interese deste grupo de

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

parasitos é o seu papel como vectores de axentes patóxenos, como algunhas bacterias, virus, protozoos, tenias e nematodos, algúns dos cales poden afectar de xeito importante aos animais e ao home.

Coñécense máis de 800 especies diferentes de carrachas, que se dividen en dúas subfamilias: as carrachas duras ou ixódidos, que presentan un corpo duro e ríxido, e as carrachas brandas ou argásidos, que posúen unha cutícula flexible e carecen de importancia nos ruminantes pola súa escasa frecuencia e limitada actuación como vectores

SANIDADE

de enfermidades. Entre as especies duras denunciadas no gando vacún en diferentes zonas de España encóntranse Ixodes ricinus, Haemaphysalis punctata, Rhipicephalus bursa, Dermacentor marginatus, Hyalomma spp. e Boophilus annulatus. Todas elas representan unha seria ameaza para o gando que se manexa en réxime extensivo ou semiextensivo, así como para outros animais domésticos, especialmente os cans de áreas rurais COMO SE PRODUCE A INFECCIÓN? As carrachas, no seu desenvolvemento, deben pasar obrigatoriamente polas fases de ovo, larva, ninfa e adulto. O número de animais aos que toman sangue ao longo do ciclo pode variar entre un e tres, segundo a especie de que se trate. En España, a maioría das especies de interese veterinario necesitan tres hospedeiros para completar o seu ciclo, de maneira que cada estadio se desenvolve nun animal diferente. Estes parasitos carecen de ollos, pero posúen un sistema sensorial moi desenvolvido para detectar os seus hospedeiros, esperándoos sobre a vexetación a pouca altura do chan, co seu primeiro par de patas no aire cara a diante, a xeito de antenas. Entre os factores que estimulan a súa actividade poden citarse as correntes de aire creadas polo hospedeiro, o dióxido de carbono que libera, as vibracións e as modificacións de luminosidade que orixina, así coma a calor que desprende. Xeralmente, a carracha non ataca ao seu hospedeiro, senón que espera a que este se atope nas proximidades e roce a vexetación na que se encontra refuxiada. É por iso que non selecciona ao animal que vai parasitar, senón que este depende do seu tamaño e da altura na que a esta se encontre ao axexo.

Tras entrar en contacto co animal, cada especie tende a buscar unha determinada rexión corporal, sendo máis comúns as localizacións na cara, orellas, colo, axilas ou rexión inguinal, é dicir, aquelas que supoñen un difícil acceso e defensa por parte dos hospedeiros. Nestas localizacións insiren as súas pezas bucais profundamente na pel, quedando firmemente fixadas a esta. As larvas e ninfas precisan dunha toma de sangue para pasar á seguinte fase evolutiva e, á súa vez, os adultos teñen que alimentarse antes de reproducirse. A femia, unha vez repleta de sangue, despréndese do hospedeiro e cae ao chan onde, despois de poñer varios miles de ovos, morre.

Carrachas máis frecuentes no norte de España: A. Ixodes ricinus; B. Haemaphysalis punctata

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

69

70

SANIDADE

FACTORES QUE FAVORECEN A SÚA PROPAGACIÓN Debido a que as carrachas pasan gran parte da súa vida fóra do hospedeiro, as condicións do medio que habitan posúen unha notable importancia na súa distribución e propagación.

A capacidade de supervivencia dos diferentes estadios depende moito de clima, sobre todo da temperatura e a humidade. Na Península Ibérica existen considerables variacións ambientais entre unhas rexións e outras, o que determina a presenza de determinadas especies. Un recente estudo levado a cabo en España sinala que as máis frecuentes e abundantes no norte do país son Ixodes ricinus e Haemaphysalis punctata, asociadas a temperaturas suaves e condicións húmidas, mentres que no centro destacan Hyalomma lusitanicum e Dermacentor marginatus, adaptadas a climas máis secos.

A temperatura e a humidade, xunto co fotoperíodo e a intensidade luminosa, determinan ademais a súa actividade. Así, por exemplo, os períodos de maior movemento de I. ricinus, especie moi frecuente en Galicia, son a primavera-principios de verán e o outono, aínda que este patrón pode variar dependendo da especie de que se trate. Naquelas etapas de clima desfavorable ou nas que non existen hospedeiros axeitados, as carrachas poñen en funcionamento diversos sistemas que aumentan a súa supervivencia, entre eles a capacidade de entrar nun estado de aletargamento, que se coñece como diapausa.

Todo iso complica o control eficaz destes parasitos.

QUE DANOS PROVOCAN AS CARRACHAS? O principal mecanismo patóxeno das carrachas é a súa acción inoculadora de axentes patóxenos. Estes ectoparasitos transmiten maior variedade de microorganismos que calquera outro grupo de artrópodos vectores, e encóntranse entre os transmisores máis importantes de enfermidades para os animais domésticos e o home, unicamente superados en número polos mosquitos. Entre as enfermidades que poden vehicular destacan a borreliose, babesiose, theileriose, anaplasmose e cowdriose.

Táboa 1. Enfermidades más frecuentes transmitidas por carrachas Enfermidade Axente patóxeno Babesiose Babesia spp Theileriose

Theileria spp

Anaplasmose

Anaplasma spp.

Coxiella burnetti

Febre Q

Especies afectadas Ruminantes, outros animais domésticos, home Ruminantes

Ruminantes Ruminantes, outros animais domésticos, home Ruminantes, outros animais domésticos, home Ruminantes, outros animais domésticos, home

Enfermidade de Lyme

Borrellia burgdorferi

Louping ill

Flavivirus

Cowdriose

Ehrlichia Ruminantes ruminantium

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

Sintomatoloxía en vacún Febre, anemia, ictericia, hemoglobinuria, depresión, morte Febre, ganglios inflamados, disnea, anorexia, perda de condición corporal, debilidade, morte Depresión, febre, anorexia, anemia, ictericia, morte Anorexia, aborto

Inflamación de articulacións, rixidez, febre, descenso de producións, aborto, laminite Febre, depresión, anorexia, incoordinación, ataxia, cabaleiro, parálise, coma, morte Febre, anorexia, letarxia e disnea, signos nerviosos, morte

A MAIORÍA DAS ESPECIES DE CARRACHAS PRESENTES EN ESPAÑA NECESITAN TRES HOSPEDEIROS PARA COMPLETAR O SEU CICLO, DE MANEIRA QUE CADA ESTADÍO SE DESENVOLVE NUN ANIMAL DIFERENTE

O hipostoma presenta varias ringleiras de dentes dirixidos cara a atrás, coma se foran anzois, que lle permiten á carracha quedar fortemente fixada á pel

Aínda que o seu papel como vector de enfermidades é o que posúe unha maior importancia, non deben menosprezarse os danos directos que as carrachas provocan sobre o hospedeiro durante a toma do alimento, e que poden traducirse en notables perdas económicas.

A resposta fronte aos apéndices bucais e algúns compoñentes salivares causan inflamación dos tecidos arredor do punto de fixación, dor e prurito. Os signos cutáneos que se poden apreciar varían dende pápulas, pústulas, úlceras ou alopecias.

As feridas causadas pola fixación do parasito poden infectarse de xeito secundario con larvas de moscas ou bacterias como Staphylococcus, de maneira que o dano causado na pel pode diminuír o seu valor comercial de forma considerable.

Ademais, as carrachas poden liberar coa saliva toxinas con acción inmunodepresora ou paralizante, que en ocasións poden evolucionar cara a cadros graves. Aínda que habitualmente non se considera importante, non se debe subestimar a perda de sangue, xa que unha femia pode inxerir varios mililitros ao longo da súa vida; no caso de infestacións intensas pódese observar certo grao de anemia e debilidade xeral, o que fai máis receptivo o animal a outras enfermidades.

Finalmente, a presenza dun elevado número destes ácaros provoca un estado de irritación nos animais, que se mostran inquedos, o que provoca perda de peso e deterioración do estado de saúde.

DIAGNÓSTICO E ELIMINACIÓN DAS CARRACHAS O método tradicional para o diagnóstico da infestación por carrachas consiste na observación directa do parasito nos lugares preferidos de fixación, como orellas, cara, colo, dobras da rexión perineal, etc. A detección, sobre todo das fases inmaturas, require un exame minucioso dos animais, o que non sempre se fai nin resulta doado.

A importancia das carrachas como vectores, e tendo en conta que canto máis tempo estea fixada a un hospedeiro máis probabilidades ten de inocular o axente infeccioso, fai comprensible que a súa extracción se deba realizar o antes posible.

Un dos obxectivos primordiais das explotacións de vacún é manter unha hixiene axeitada que evite infeccións indesexables no gando. Estas infeccións poden ocasionar perdas na produción láctea e o incremento dos gastos.

O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE vacún proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infeccións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E. coli, estreptococos, enterobacterias, etc.).

Tamén reduce os problemas de dermatite interdixital e dixital, úlceras e panadizos nas pezuñas, evitando coxeiras e perdas de produción.

Por outra banda, manter o gando libre de suciedade facilita o manexo durante o muxido.

GALICAL

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

Nº 1 EN CAMAS DE VACÚN O carbonato cálcico pode subministrarse en: Bolsa grande de 1.100 quilogramos A granel en camión volquete, con servizo a calquera punto de Galicia

GALICAL, S.L.L. CALES Y DOLOMIAS AGRICOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

72

SANIDADE

DEBIDO A QUE AS CARRACHAS PASAN GRAN PARTE DA SÚA VIDA FÓRA DO HOSPEDEIRO, AS CONDICIÓNS DO MEDIO QUE HABITAN POSÚEN UNHA NOTABLE IMPORTANCIA NA SÚA DISTRIBUCIÓN E PROPAGACIÓN

É necesario sinalar que os sistemas empregados tradicionalmente para a retirada das carrachas fixadas, como aplicar alcol ou aceite, cortalas cunha tesoira, retiralas directamente coa man, etc., non se consideran procedementos seguros dende un punto de vista sanitario, xa que poden propiciar a penetración dos posibles axentes patóxenos que contivese e dar lugar á aparición de distintos tipos de manifestacións locais ou xerais.

Actualmente, considérase que o método para a retirada que leva consigo un menor risco sanitario baséase en suxeitar cunha pinza de boca estreita o parasito pola parte anterior, tan preto da parte bucal como sexa posible, xa que se se comprime o corpo pode inxectar os fluídos no interior da ferida.

A continuación exercerase unha tracción de forma continua na mesma dirección da súa implantación, ata conseguir a súa extracción. Se parte da carracha non se desprende, o resto extirparase coa punta dunha agulla. Para finalizar, sempre se aplicará un antiséptico na ferida aberta pola picadura.

LOITA E CONTROL Para previr ou reducir as perdas que ocasionan tanto as carrachas coma as enfermidades que transmiten, é preciso realizar un control ou a eliminación integral das mesmas.

Cabe sinalar que nalgúns países tropicais e subtropicais estes procesos son unha das maiores ameazas tanto para a sanidade animal coma para a saúde pública, e por iso non debe sorprender que o custo global das medidas de control levadas a cabo se estime, anualmente, en varios miles de millóns de dólares.

A loita céntrase en dúas frontes distintas: en primeiro lugar, os tratamentos sobre o propio animal parasitado; e en segundo, un grupo de accións encamiñadas a destruír o parasito ou as súas fases de desenvolvemento no medio no que se encontra.

No hospedeiro. Debido a que as carrachas permanecen no hospedador durante períodos prolongados, o control consiste basicamente na aplicación estratéxica de acaricidas aos animais nos períodos de maior risco, evitando deste xeito que as femias realicen a posta de ovos e contaminen o medio. As formas máis habituais de administración dos produtos acaricidas son a inxectable, a unción dorsal (pour-on) e a tópica; neste último caso débese aplicar o produto por toda a superficie do animal, prestando especial atención aos pregues cutáneos e aos lugares preferidos de fixación. Así mesmo, é necesario recordar que algúns principios activos non resultan completamente eficaces, polo que nunca deben constituír a única estratexia para alcanzar un axeitado control, senón que deben considerarse coma

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

un complemento a outras medidas. Ademais, débese ter especial coidado se se realizan tratamentos fronte a ectoparasitos asiduamente, xa que se denunciou a aparición de carrachas resistentes a certos fármacos.

Na actualidade estanse a realizar ensaios de inmunización empregando antíxenos illados de glándulas salivares ou do aparato dixestivo, e os resultados son bastante prometedores. En varios países xa se comercializan vacinas que mostraron unha elevada eficacia fronte a Boophilus microplus e B. annulatus.

Táboa 2. Principios activos dispoñibles para o control das carrachas do ganado vacún LACTONAS MACROCÍCLICAS

PIRETROIDES ORGANOFOSFORADOS

FÁRMACO IVERMECTINA MOXIDECTINA DORAMECTINA EPRINOMECTINA DELTAMETRINA CIPERMETRINA DIMPILATO

EFICACIA (+) (+) (+) (+) + + +

VÍA DE ADMINISTRACIÓN Inxectable, pour-on Inxectable, pour-on Inxectable Pour-on Pour-on Tópica Tópica

+ Eficacia probada (+) Non se recomendan como específicos, pero poden contribuír ao control de certas carrachas

No medio. A loita contra as carrachas no medio comporta o uso de distintas medidas. En casos de infestacións importantes, as accións recomendadas inclúen a cavadura de campos e a queima controlada de pastos e restrebas.

Ademais, pódense empregar sistemas de pastoreo rotacional para non permitir a entrada de animais en zonas de risco de infestación, así como evitar o contacto con fauna silvestre.

Dentro das medidas complementarias para alcanzar un correcto control destes procesos, recoméndase reducir ou eliminar a presenza de parasitos noutros animais domésticos que poidan actuar como hospedeiros, sobre todo cans e gatos, mediante a aplicación de tratamentos nas épocas de maior risco (colares, baños, aerosois...) e cunha axeitada limpeza e desinfección (mediante organofosforados/carbamatos ou piretroides) dos lugares onde habitan.

De todos os xeitos, alcanzar un control eficaz das infestacións por carrachas é unha tarefa complicada. Numerosos expertos defenden que, actualmente, a erradicación destes parasitos non é factible debido a que gran parte do seu ciclo transcorre no medio exterior, á aparición de resistencias a varios acaricidas e á presenza de fauna silvestre que actúa como reservorio de certas especies de carrachas. Por iso, debemos acostumar a convivir con elas, coñecendo as posibles medidas de control e as precaucións e estratexias que se deben adoptar en cada caso para evitar os problemas que orixinan.

74

CONVOCATORIAS

XV CONCURSO FRISÓN DA BECERRA SELECTA. A ESTRADA, 16 DE OUTUBRO Manteiga Xacobeo Fany, xovenca campiona e gran campiona

O premio de mellor criador foi para a gandería Manteiga

81 FEMIAS DE 25 GANDERÍAS CONCORRERON ESTE ANO AO CONCURSO FRISÓN DA BECERRA SELECTA Nesta XV edición do concurso da Estrada, Manteiga Xacobeo Fany e Pauli Xacobeo 137 proclamáronse xovenca campiona e xata campiona, respectivamente. Ao certame, arbitrado polo xuíz nacional de Conafe Bonet Cid Salgado, concorreron 81 animais pertencentes a 25 explotacións pontevedresas.

O pasado 16 de outubro celebrouse na Estrada (Pontevedra) a décimo quinta edición do tradicional Concurso Frisón da Becerra Selecta, no que desde o ano pasado participan explotacións de toda a provincia de Pontevedra.

Ao certame, organizado por Africor Pontevedra, concorreron 25 ganderías procedentes dos concellos de Forcarei e A Estrada maioritariamente, así coma algunha de Lalín, Vila de Cruces e Silleda. En total, concursaron 81 femias que foron xulgadas por Bonet Cid Salgado, xuíz nacional de Conafe.

Manteiga Xacobeo Fany converteuse na becerra gran campiona desta edición. Este exemplar, que participaba na sección de xovencas de 17 a 19 meses, pertence á gandería Manteiga (Vila de Cruces), que tamén se fixo co premio de mellor criador. O título de xata campiona foi para Pauli Xacobeo 137, presentada pola gandería Pauli, de Silleda.

Nas probas de novos manexadores que acolleu o certame, resultaron premiados Fátima Míguez Miguens (1º posto), Uxía Correa Iglesias (2º) e Naín Rodríguez Soares (3º), na categoría de menores de 10 anos, e Avelino Souto Rozados (1º), María Manteiga Rodríguez (2º) e Alejandro Gañete Vidal (3º), na de entre 10 e 16 anos.

PALMARÉS

XATAS ATA 7 MESES E XATA CAMPIONA Pauli Xacobeo 137. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pauli XATAS 8-10 MESES O Pazo Oman Olivia ET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . O Pazo XATAS 11-13 MESES Manteiga Antroido Careta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Manteiga XATAS 14-16 MESES Kinteiro Dancer Diana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kinteiro XOVENCAS 17-19 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA Manteiga Xacobeo Fany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Manteiga XOVENCAS 20-25 MESES Bos Manteiga Sánchez Marta ET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Manteiga MELLOR CRIADOR Gandería Manteiga (Vila de Cruces)

Consulta os vídeos do concurso na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVII - Nº 95

GANDERÍA

Pauli Xacobeo 137, xata campiona

CONVOCATORIAS

XXXII CONCURSO NACIONAL DE CONAFE. XIXÓN, 29 DE SETEMBRO-2 DE OUTUBRO

Fernando Rodríguez Gandoy (Africor Lugo)

MAIORÍA ASTURIANA NO PODIO DO NACIONAL

O concurso reuniu na pista 136 frisonas pertencentes a 49 explotacións

A final do Nacional estivo un ano máis moi disputada entre as ganderías asturianas e cántabras pero os premios máis importantes quedaron finalmente no Principado por decisión do xuíz canadense Donald Dubois, o que desencadeou moitos aplausos na pista xixonesa.

Pacho Goldwyn Telva, da gandería diplomada Badiola, proclamouse vaca gran campiona nacional, e Flora Knowledge Inés, da Casa Flora, foi a xovenca gran campiona nacional.

Asturias recolleu ademais os títulos de mellor autonomía, mellor criador e mellor rabaño.

O Concurso Nacional da Raza Frisona de Conafe, celebrado no recinto feiral Luis Adaro de Xixón, no marco da Agropec, congregou nesta trixésimo segunda convocatoria un total de 136 animais pertencentes a 49 explotacións das comunidades autónomas de Andalucía, Asturias, Cantabria, Castela e León, Cataluña, Galicia e Navarra.

Asturias e Cantabria, as dúas autonomías con maior número de reses en competición, volveron copar os primeiros postos das distintas clasificacións; non obstante, tamén houbo representación galega e catalá no palmarés dalgunhas seccións.

O xulgamento estivo nas mans de Donald Dubois, xuíz oficial da Asociación Holstein de Canadá dende 1997. Acudía por primeira vez a España e quedou gratamente sorprendido da calidade das reses levadas a concurso. Dubois xulgou numerosos certames gandeiros tanto no seu país coma no estranxeiro, entre eles o Expomig 2009 no Brasil e o Royal Winter Fair 2007 en Inglaterra, e tamén é un experimentado preparador de animais para concursos, actividade na que traballou durante quince anos para os máis recoñecidos criadores do Canadá, Os Estados Unidos, México, Italia, Bélxica, O Reino Unido, Suíza e Francia.

Consulta os vídeos do concurso na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVII - Nº 95

75

76

CONVOCATORIAS

A gandería diplomada Badiola recolleu os títulos de mellor criador e mellor rabaño

A gandería diplomada Badiola, que arrasou no concurso rexional de xuño, engrosou a súa xa ampla colección de títulos co premio principal, o de gran campiona nacional de vacas, con Pacho Goldwyn Telva, proclamada ademais vaca adulta campiona e primeira de sección. O xuíz destacou a súa tremenda estrutura e o precioso ubre alto e ancho “como nunca vira”.

PALMARÉS GANDERÍA XATA 8-10 MESES, XATA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA NACIONAL DE XOVENCAS Flora Knowledge Inés . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Flora (Asturias) XATA 11-13 MESES Manolero Storm Coral. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Manolero (Asturias) XATA 14-16 MESES Manolero Roy Paulina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Manolero (Asturias) XOVENCA 17-19 MESES Bos Alexander Mahe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Flora (Asturias) XOVENCA 20-22 MESES E XOVENCA CAMPIONA Mijaqui Dorita Jasper ET. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cal Marquet (Lleida) XOVENCA 23-26 MESES Pozosaa Jasper Paula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Casa Pozo (Lugo) VACA NOVA ATA 30 MESES Llinde Arina Gabor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ceceño (Cantabria) VACA NOVA 31-35 MESES, VACA NOVA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA NACIONAL RESERVA Espinal Goldwyn Patricia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . La Flor (Cantabria) VACA INTERMEDIA 36-41 MESES Badiola Goldwyn Megate I ET . . . . . . . . . . . . . . . . . Diplomada Badiola (Asturias) VACA INTERMEDIA 42-47 MESES Badiola Roy Laury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Diplomada Badiola (Asturias) VACA INTERMEDIA 4 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA Llera Ariel Goldwyn ET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Llera Her (Cantabria) VACA ADULTA 5 ANOS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA NACIONAL Pacho Goldwyn Telva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Diplomada Badiola (Asturias) VACA ADULTA 6 ANOS OU MÁIS Badiola Stormatic Tunia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Diplomada Badiola (Asturias) MELLOR AUTONOMÍA Asturias MELLOR RABAÑO E MELLOR CRIADOR Ganadería Diplomada Badiola (Asturias)

Os animais presentados por Badiola ao campionato de vacas desempeñaron un bo papel, pois Badiola Goldwyn Megate I foi primeira na sección de vacas intermedias de 36 a 41 meses, Badiola Roy Laury na sección de vacas intermedias de 42 a 47 meses e Badiola Stormatic Tunia na de vacas adultas de 6 anos ou máis. Esta gandería recolleu ademais os títulos de mellor criador nacional e mellor rabaño nacional.

As granxas de Cantabria tamén destacaron neste campionato. Espinal Goldwyn Patricia, da gandería La Flor, erixiuse en vaca gran campiona nacional reserva despois de ser nomeada primeira na sección de vacas novas de 31 a 35 meses e vaca nova campiona. Llera Ariel Goldwyn ET, da gandería Llera, primeira de sección, fíxose coa distinción de vaca intermedia campiona; Dubois dixo tratarse dunha vaca fantástica polo tamaño dos tetos e a grupa, entre outros trazos característicos. Por último, Llinde Arina Gabor, da gandería Ceceño, quedou primeira na sección de vacas novas ata 30 meses.

No que respecta á final das xatas e xovencas, resolveuse con Flora Knowledge Inés, de Casa Flora (Asturias), premiada como xata campiona e gran campiona nacional de xovencas e cualificada como perfecta “do fuciño aos pés”.

Como xovenca campiona situouse Mijaqui Dorita Jasper ET, de Cal Marquet (Lleida).

Pacho Goldwyn Telva, gran campiona nacional de vacas

Consulta os vídeos do concurso na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVII - Nº 95

CONVOCATORIAS

Flora Knowledge Inés, xovenca gran campiona nacional

Pozosaa Jasper Paula, xovenca subcampiona nacional

PARTICIPACIÓN GALEGA Entre as ganderías galegas que competiron no Nacional gozou de boa representación Casa Pozo, de Lugo. Pozosaa Jasper Paula gañou na sección de xovencas de 23 a 26 meses e foi designada xovenca subcampiona; o xuíz resaltou o angulosa e feminina que é e a súa boa estrutura leiteira.

Outra das explotacións de Galicia con premio foi a de Cesares Holstein, de Lousame (A Coruña), que concorreu con Cesares Boeza Dancer, unha vaca nova que rematou como segunda de sección e recibiu unha moi boa valoración no xulgamento, onde se lle vaticinou que “vai ser unha das campionas dos concursos cando medre”.

MANEXADORES Coma é tradición, Conafe mediu o nivel dos novos manexadores do país. Nesta undécima edición do campionato, os mellores na categoría sénior foron Alberto Llera (Cantabria) e José Alberto Iglesia (Lugo) e, na categoría júnior, Beatriz Fernández (Asturias) e María Manteiga (Pontevedra).

Alberto Llera, mellor manexador na categoría sénior

POXA Na poxa nacional de animais de excelente calidade xenética que se organizou o sábado 29 de setembro adxudicáronse seis dos sete lotes inscritos e por un importe total de 39.000 euros. Bos Planet Leona ET, descendente da familia Presentation Daurel, acadou o prezo de remate máis elevado, de 10.400 euros.

www.caixaruralgalega.es

Consulta os vídeos do concurso na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVII - Nº 95

77

78

CONVOCATORIAS

XXV SPACE. RENNES (BRETAÑA), 13-16 DE SETEMBRO O Parque de Exposicións Rennes-Aeroporto, escenario do Space, foi visitado este ano por máis de cen mil persoas

UN CUARTO DE SÉCULO PARA A MAIOR FEIRA GANDEIRA DE EUROPA O salón internacional da gandería máis importante no calendario europeo cumpriu 25 anos. Dende a primeira convocatoria, que no 1987 concentrou 260 expositores e 32.000 visitantes, as cifras desta gran feira bretona medraron moito e, inda que nas últimas edicións acusou os efectos da crise do sector, o balance do 2011, de case 1.300 expositores e máis de 100.000 visitantes, dá idea da súa boa saúde. O Space de Rennes segue a ser un escenario necesario para gandeiros e empresas, e Afriga comprobouno in situ.

O cartel do Space deste ano recuperou a imaxe do primeiro anuncio deste evento, no que porcos, cabalos, patos, coellos, pitas e vacas se encamiñaban no mapa cara a Francia, cargando de simbolismo a efeméride. Pero é que foi así. O Parque de Exposicións Rennes-Aeroporto volveu encherse este outono de animais pero tamén de equipamentos, produtos e servizos e de gandeiros, comerciais e xornalistas nacionais e internacionais que, unha vez máis, lle deron contido á cita.

O número de expositores mantívose na notable media de anos anteriores con 1.293, iso si, uns corenta máis que no 2010. Do total, o 30% correspondía a firmas provenientes de 35 países diferentes, principalmente europeos. Ademais, estreáronse no espazo de exhibición 237 estands, moitos chegados de Arxelia, A India, A China, Corea, O Canadá,

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

Australia, Nova Zelanda e Turquía. En conxunto, o espazo expositivo ocupado, estruturado en 11 pavillóns e varias parcelas ao aire libre, alcanzou os 60.000 metros cadrados dos 100.000 que ten dispoñibles o recinto feiral, co que se repetiu o récord fixado no 2009.

Nos catro días de feira pasaron por ela 108.907 persoas, entre as que máis de 10.000 eran de fóra, rexistrándose entre os asistentes ata 107 nacionalidades distintas. O Space adoita recibir varias delegacións, coma as desta edición do Magreb e de África do Norte, dos países do Leste, de Irán, da China ou de Suíza, e máis de medio cento de periodistas especializados de Rusia, Singapur, Tailandia, México, A Arxentina, Ucrania, Rumanía, España e un longo etcétera.

Sendo así, houbo momentos nos que o Space se converteu nun auténtico fervedoiro de xente.

CONVOCATORIAS

Exposición de maquinaria agrícola ao aire libre

Con case 1.300 expositores, a feira é un escaparate para as empresas do sector

A oferta deste salón sectorial para tantos visitantes cuantificouse igualmente polo alto. A propia feira estivo artellada por áreas temáticas dedicadas a xenética bovina, ovino, porcino, avicultura e cunicultura, elementos construtivos para granxas, maquinaria, investigación e medio ambiente, agroenerxía, sanidade, alimentación, sementes e novas tecnoloxías. E, como vén sendo habitual, programáronse unha serie de visitas ás granxas da Bretaña e multitude de conferencias e mesas de debate sobre temas de actualidade, como a selección xenómica, a eficacia medioambiental dos sistemas leiteiros, os retos da trazabilidade en agricultura e industria agroalimentaria, as enerxías renovables ou a reforma da PAC.

A organización do Space tampouco descoidou os negocios, e, por exemplo, mellorou a súa atención aos mesmos coa primeira edición dunha guía das linguas que se podían falar en cada expositor para facilitar os contactos comerciais, coa versión da súa web en chinés ou cunha nova aplicación móbil gratuíta con información práctica sobre o evento. Estas comodidades sumáronse ás que brindou a oficina internacional.

Toda esta engranaxe comezou a funcionar oficialmente a partir do mediodía do martes 13 co discurso do ministro de Agricultura galo, Bruno Le Maire, e o seu percorrido polas instalacións, nesta ocasión exento das manifestacións de protesta doutras convocatorias anteriores.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

79

80

CONVOCATORIAS

O concurso atlántico de Holstein encheu as gradas e levou á pista ata 200 frisonas do país

UN GRAN SALÓN XENÉTICO Un dos puntos fortes do Space de Rennes, o salón xenético, volveu xuntar 750 animais nos concursos, nas presentacións de descendencias dos mellores touros e nas poxas.

Contáronse no recinto unhas 650 reses bovinas, sendo o resto do gando ovino, caprino e cabalar. Fixeron falta 70 toneladas de palla, 42 de silo de millo, 16 de feo, outras 16 de substitutivos de forraxes e 5 de tortas de soia para alimentalas e estiveron pendentes delas, ademais dos seus propietarios, 35 vaqueiros, 8 chóferes e 35 traballadores en prácticas. Como dato curioso, apuntar que as 400 vacas leiteiras alí congregadas produciron máis de 40.000 litros de leite.

Entre os certames morfolóxicos cobraron especial relevancia o festival xenético de charolesa, que levou á pista 85 animais pertencentes a 30 explotacións, e o concurso Prim’Holstein Atlántica, no que tiveron representación os 200 mellores animais das cinco rexións leiteiras do oeste francés, xulgados por David Biarnes. Pero ademais celebráronse festivais das razas leiteiras Pie Rouge, Simmental, Jersey e Parda e das razas cárnicas e concursos interrexionais das razas Normanda e Montbéliarde.

A Agricultura Ecoloxicamente Intensiva presentouse como nova tendencia sostible no rural

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

O salón xenético congregou 750 animais

PREMIO PARA 54 INNOVACIÓNS Este salón da gandería serve de plataforma de lanzamento de moitos produtos novidosos que contribúen a mellorar as condicións de traballo no campo, algo que se valora e premia no Space. A elección dos galardoados recae nun xurado independente formado por representantes do Instituto de Investigación Agronómica de Europa (INRA), o Instituto Nacional da Propiedade Industrial (INPI) e a Axencia Nacional de Seguridade Sanitaria (Anses), así como de institutos técnicos especializados, cámaras de agricultura e prensa agrícola especializada.

Este ano recibíronse 136 candidaturas e distinguíronse á fin 54 produtos, 15 con dúas estrelas e 39 cunha estrela; ademais, os 7 produtos favoritos do xurado recibiron simbolicamente tres estrelas. Destas 54 innovacións con premio, 16 están dirixidas ao vacún. Por exemplo, destacaron un chip electrónico para a identificación das vacas durante o muxido e o envío de datos a un software, un portal de Internet para a venda directa, predictores da fertilidade das vacas, quentadores de auga de tanque dobre con 250 litros de capacidade e 95 graos de temperatura máxima, distribuidores de camas de palla ou dispensadores móbiles do alimento que chegan a todos os recunchos.

A AGRICULTURA ECOLOXICAMENTE INTENSIVA A Plataforma de Investigación e Desenvolvemento consagrouse desta volta a fomentar as prácticas da Agricultura Ecoloxicamente Intensiva (AEI) como vía de futuro dende unha perspectiva técnica, social e medioambiental.

Destináronse máis de 300 metros cadrados do pavillón 4 para a plataforma da AEI, concepto de cuño recente, desenvolvido e promovido no 2008 polo enxeñeiro agrónomo e economista Michel Griffon. O propio Griffon interveu nun debate levado a cabo no transcurso da feira e algúns agricultores seguidores da AEI compartiron co público os seus métodos. Este movemento busca responder ás necesidades alimenticias dunha poboación en crecemento que necesita manter os niveis de produción agrícola, reducir o consumo de insumos de síntese e de recursos non renovables e mellorar a protección do medio natural.

Nuevo importador para Galicia y Portugal

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA

Encamadora suspendida Para arena, serrín, cascarilla, carbonato, paja picada, etc

Q CARROS MEZCLADORES CON FRESA STORTI Y FRESIN. USADOS

VENTA Y REPARACIÓN DE MAQUINARIA AGRÍCOLA

B.J.O. ROJO, S.L.

AGRICOLA LOUSADA

Barrio da Cruz, 8 - Sta. Leocadia - Castro de Rei (Lugo) TeléfonoÊ nÓÊΣ{ÊäÎÇÊUÊFax 982 314 904 Móviles Benedicto 670 535 100 - José 678 432 835 ComercialÊÈÇnÊ{ÎÓÊnÎ{ÊUÊE-mail landmaschinenrojo@yahoo.es

(Concesionario tractores VALTRA y arados LOTARIO) Lousada - Guntín (Lugo) Telf.: 982.20.83.50 – 636.81.8300

www.bjorojo.com

82

PANORAMA INTERNACIONAL

GAEC TOUCHAIS. CHAUMERÉ (BRETAÑA) En setembro, un grupo de visitantes internacionais do Space de Rennes visitou a granxa e degustou os produtos elaborados nela

ALTA PRODUCIÓN DE LEITE, HORTOFRUTICULTURA E CONTROL DE GASTOS No último ano, esta explotación bretona de frisón rexistrou un aumento notable na produción leiteira que a levou a superar os 755.000 litros. Pero GAEC Touchais non só vive das vacas e na economía da granxa tamén contan os ingresos pola venda local de mazás e de zume elaborado e embotellado nela.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

Verónica Rodríguez Gavín Enviada especial a Bretaña

Anne Yvonne, o seu marido Antoine e o seu cuñado Bernard levan as rendas desta sociedade gandeira da Bretaña francesa, GAEC Touchais, situada preto de Rennes.

Os socios repártense así o traballo: Antoine encárgase da produción de leite e dos cultivos, Anne Yvonne dedícase á comercialización dos produtos da horta e á administración e contabilidade da explotación e Bernard colabora na recolleita das mazás. Ademais, para a sementeira e recolección dos cultivos contan cunha cuarta man que lles presta un traballador asalariado.

PANORAMA INTERNACIONAL

A CABANA CONFÓRMANA 95 VACAS. A MEDIA ANUAL DE PRODUCIÓN DE LEITE É DE 725.000 LITROS

As naves son de formigón e madeira e levan unha cuberta de uralita que se pode elevar parcialmente para ventilar

GANDO E ALIMENTACIÓN A cabana confórmana 95 vacas. Cunha lactación de 350 días de duración, a media de lactación dos animais é de 2,6. A produción media de leite é de 725.000 litros ao ano.

Os resultados máis recentes, do 2010, melloran a produción ata os 757.000 litros, máis de 7.500 por vaca leiteira, cunha materia graxa de 41,3 g/l. O leite/UTH (unidade de traballo home) situouse nos 302.800 litros e o leite/ha SFP (superficie forraxeira principal), en 10.061 litros.

O gando está separado por lotes de idade pero a ración é idéntica para todas as reses, xa que, segundo Antoine, “unha vaca que produce moito leite consome unha gran ración”. No inverno danlles 12 quilos de silo de millo, 4 quilos de alfalfa, 3 quilos de colza, 1 quilo de tané (unha mestura de colza e soia), entre medio quilo e 1 quilo de palla e 250 gramos dun corrector mineral de potasio, calcio e magnesio (3.30.5). Na primavera, a ración componse de 2-3 quilos de silo de millo, medio quilo de palla e 100 gramos do mesmo corrector mineral e complétase cos pastos.

O pastoreo fano en prados ao pé da explotación e, normalmente, dende mediados de abril ata mediados de xullo, inda que como este ano foi seco rematárono antes, cara á metade de xuño. Nese período, as vacas pastan todo o día, descontando unicamente as catro horas nas que as baixan para muxilas, dúas pola mañá e dúas pola tarde. De xullo a outubro adoitan sacalas tamén a pastar pero só polo día, durmindo xa no establo.

O muxido ten lugar nunha sala de 20 puntos e aténdeo unha única persoa, Antoine, quen tarda unha hora e vinte minutos, aproximadamente.

Seguros agrarios

Máis que protección

En ”la Caixa” dispoñemos dunha extensa

para a súa maquinaria agrícola e para a súa

gama de seguros para cubrir os riscos da

explotación, e tamén obterá protección para

súa actividade agraria. Poderá asegurar os

vostede, a súa familia e os seus traballadores.

ingresos da súa colleita e gando ante calquera imprevisto, dispoñerá de amplas coberturas

Patrocinador do Equipo Olímpico Español

Falamos?

www.laCaixa.es/agrocaixa

Información suxeita ás condicións de cada póliza, así como ás condicións de subscrición. Seguros Agrarios Combinados, pólizas contratadas con Agroseguro. SegurCaixa, S.A. de Seguros e Reaseguros. VidaCaixa, S.A. de Seguros e Reaseguros. Caixa de Aforros e Pensións de Barcelona, av. Diagonal, 621-629, 08028 Barcelona, con NIF G-5889999/8. Inscrita en el RM de Barcelona, tomo 20397, folio 1, folla B-5614, número 3003. Operador de bancaseguros exclusivo de VidaCaixa, S.A., con CIF A-58333261, e autorizado de SegurCaixa, S.A., con CIF A-28011864, inscrito no rexistro administrativo de mediadores da DXSFP co código C0611G58899998, e autorizado para a distribución de seguros CASER, en virtude do convenio de distribución entre VidaCaixa e Caixa de Seguros Reunidos, Compañía de Seguros e Reaseguros, S.A. (CASER), con CIF A-28013050.

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

83

84

PANORAMA INTERNACIONAL

CONTABILIDADE Os socios de Touchais compartiron con nós os números da súa explotación:

A sala de muxido é de 20 puntos e aténdea unha única persoa

PREZOS DE RETORNO: EUROS/1.000 LITROS 31.04.2010: 31.04.2011: 704.000 litros 757.000 litros CUSTOS VARIABLES 84 € / 1.000 l 79 € / 1.000 l CUSTOS DE PRODUCIÓN 16 16 CONCENTRADOS + MINERAIS 34 34 LEITE PARA OS XATOS 4 5 PALLA 7 7 MISCELÁNEA 2 1 VETERINARIO 11 8 CUSTOS DE REPRODUCIÓN 10 8 CUSTOS FIXOS 170 € / 1.000 l 166 € / 1.000 l TERRA CONTRATADA 22 23 INSTALACIÓNS 36 39 MAQUINARIA 71 73 INTERESES 3 4 GASTOS XERAIS (ELECTRICIDADE…) 39 27 LABORAL 99 € / 1.000 l 98 € / 1.000 l SALA DE MUXIDO = 1,4 UTH x 30.570 € + 1 ASALARIADO A CUSTO REAL TOTAL 353 343 - VENDAS DE CARNE -45 -33 PREZO DE EQUILIBRIO 308 310 DPU* QUE AFECTAN AO LEITE 54 € / 1.000 l 52 € / 1.000 l PREZO DE EQUILIBRIO DESPOIS DO DPU* 254 € 258 €

As vacas dispoñen de elementos para o seu benestar coma este rascador

Para as camas usan palla

*DPU (Dereito de Tanteo Urbano)

Anne Yvonne e Antoine e a súa casa

Ata que cumpren un mes, as xatas permanecen en boxes individuais ao aire libre

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

A nave principal aloxa as vacas en produción e na outra, contigua, están as xovencas, así como a sala de muxido e a enfermería

!!

O-Style

Hill

para

Ver r cree

Logan

Sudan

...y en Galicia, consulta con nuestro equipo de ventas o Escolmo.

Freddie

Super

86

PANORAMA INTERNACIONAL

AS MACEIRAS OCUPAN 8 HECTÁREAS DA SUPERFICIE AGRÍCOLA. VENDEN MAZÁS E ZUME DIRECTAMENTE A PARTICULARES E COLECTIVOS DA ZONA

A ración é idéntica para todos os animais e só se diferencia entre a de primavera e a de inverno

De abril a xullo, as vacas pastan todo o día nestes prados anexos á granxa

Inda que posúen pouca maquinaria propia, contan cun pequeno taller para o seu mantemento

AFRIGA ANO XVII - Nº 95

CULTIVOS E MAQUINARIA A superficie agrícola útil desta GAEC é de 122 hectáreas, das que só posúen en propiedade 12 ha, sendo as outras 110 alugadas.

Os cultivos son heteroxéneos, ao servizo da alimentación do gando e da diversificación hortofrutícola: 36 ha de millo, cun rendemento de 11-12 toneladas de materia seca; 34 ha de pastos (raigrás e trevo branco), cun rendemento de 7-8 t/MS; 27 ha de trigo, cun rendemento de 8-9 t/ MS; 10 ha de alfalfa; 8 ha de horta (fundamentalmente maceiras); 6 ha de dáctilos (pata de galo e sementes) e 1 ha de miscanthus que pola súa alta biomasa usan para a produción de enerxía.

Para estes labores do campo empregan maquinaria dunha CUMA da zona, co que só dispoñen na granxa das máquinas imprescindibles, coma o tractor ou a sulfatadora.

Virbactan® El secado del siglo XXI Amplio espectro · Larga acción · Seguridad

VIRBACTAN 150 mg pomada intramamaria. Composición: Cada jeringa precargada de 3 g contiene: Cefquinoma (como sulfato) 150,0 mg. Especies de destino: Bovino (vacas en periodo de secado). Indicaciones de uso: Para el tratamiento de mamitis subclínicas justo antes del periodo de secado y prevención de nuevas infecciones bacterianas de la ubre durante el periodo de secado en vacas lecheras producidas por los siguientes organismos sensibles a cefquinoma: Streptococcus uberis, Streptococcus dysgalactiae, Streptococcus agalactiae, Staphylococcus aureus IWXE½PSGSGSW GSEKYPEWE RIKEXMZSW 'SRXVEMRHMGEGMSRIW 2S EHQMRMWXVEV E ERMQEPIW GSR LMTIVWIRWMFMPMHEH conocida a antibióticos cefalosporínicos u otros antibióticos ß-lactámicos. No administrar a vacas con mamitis clínica. Reacciones adversas: Ninguna conocida. Posología y forma de administración: Administración única por vía intramamaria 150 mg de cefquinoma, es decir, el contenido de una jeringa. Debe introducirse suavemente en el pezón de cada cuarterón inmediatamente después del último ordeño. Antes de introducir el producto, la YFVI HIFI LEFIVWI ZEGMEHS GSQTPIXEQIRXI )P TI^zR ] WY SVM½GMS HIFIR LEFIVWI PMQTMEHS QMRYGMSWEQIRXI ] HIWMRJIGXEHS GSR PE XSEPPMXE TVSTSVGMSREHE (IFI XIRIVWI cuidado para evitar la contaminación de la cánula del inyector. Insertar suavemente, bien unos 5 mm o la totalidad de la cánula, e introducir el contenido de la jeringa en cada cuarterón. Dispersar el producto mediante un masaje suave del pezón y la ubre. Cada jeringa solo debe ser usada una vez. Tiempo(s) de espera: Carne: 2 días. Leche: 1 día tras el parto si el periodo de secado es superior a 5 semanas; 36 días después del tratamiento si el periodo de secado es igual o inferior a 5 semanas. Presentaciones: Caja con 6 sobres con 4 jeringas precargadas y 24 toallitas limpiadoras, caja con 15 sobres con 4 jeringas precargadas y 60 toallitas limpiadoras, caja con 30 sobres con 4 jeringas precargadas y 120 toallitas limpiadoras.Virbac España, Nº de registro:1612 ESP. Con prescripción veterinaria.

La salud animal es nuestra pasión

G. CASTRO GOSPELL XACOBA